PEOPLE’S
TV Critics სამსონაძეები
ჩვეულებრივი სასწაულების გვ. 5 ეპოქა
გვ. 3 გვ. 4
ორი UPრენის ა მბ ავ ი გოგა ჩანადირი სპეციალურად „პრაიმტაიმისთვის“
ოშკი და ხანძთა უწინ და ახლა...
გვ. 7
კვირა გვ. 2
გვ. 6
ნისლისტყაოსანი
რასაც ახლა ვიხსენ ებ, ასეთი მასშტაბური და ხარისხიანი ზეიმი საქართველოში არ მა ხსენდება, ჯორჯ ბუში რომ ჩამოვიდა და სრ ულიად ნაცია მის გამრ თობად გადაიქცა, მასშ ტაბი ამხელა მაშინაც არ იყო, არც ხარისხი...
კვირა
ზუგდიდისთვის... იქვე იყვნენ ქართული ბენდებიც, კორკ ოტა, სტრინგი, მგზავრები... ბევრნი. იმავე დღეს თბილისშიც არანაკლებ მასშტაბური კონც ერტი ჩატარდა, მე, ქართველი
ლევან ღვინიანიძე
რასაც ახლა ვიხსენებ, ას ეთი მასშტაბური და ხარისხ იანი ზეიმი საქართველოში არ მახსენდება, ჯორჯ ბუში რომ ჩამოვიდა და სრულიად ნაცია მის გამრთობად გადა იქცა, მასშტაბი ამხელა მაში ნაც არ იყო, არც ხარისხი... ჭოჭინა დამოუკიდებლობას, ის ევე, როგორც მშობლის და ხმარების გარეშე სიარულს, სწავლა სჭირდება, თუ ბავშ ვები ამას ერთ წელზე ნაკლებ დროს ანდომებენ, სახელმწი ფოების შემთხვევაში, დიდი მასშტაბებიდან გამომდინ არე, ვადებიც გაცილებით დიდია... ბავშვსაც გააჩნია და გა რემოსაც, 20 წელი შეიძლება არ იყოს მცირე დრო, მაგრამ თუ ამ წლებს გადავხედავთ, კარგად დავინახავთ, რომ სიარულის სწავლაზე მეტად ჩვენ თვითონ ხშირად ვცდი ლობდით საკუთარ მანეჟში ჩაკეტვას. უფროსების ნაჩუ ქარი რეზინის ჭყიპინა სათა მაშოების დათმობაც ძალიან გვიჭირდა, ნაჩუქარია ბო ლო-ბო ლო, ისე მი იღე, რომ
ამისთვის პამპერსებში მოსა ქმების გარდა, ბევრი არაფ რის კეთება გჭირდებოდა და რატომ დათმობდი. თუ ვინმე მანეჟიდან ამოყვანას დაგვ იპირებდა, ტირილს ვიწყებ დით – „მანეჟს მართმევენ ხალხნო!“ რთულია იმის განსაზღვ რა, საბოლოოდ ჩვენ თვით ონ ამოვძვერით მანეჟიდან, თუ, როცა გვეძინა ვიღაცამ ამოგვიყვანა და მანეჟი დაგვ იმალა, მაგრამ ფაქტია, დღეს უკვე ჭოჭინაში ვართ. ჭოჭი ნა სრულ თავისუფლებას არ გულისხმობს, მაგრამ „კენგ ურუს“, მით უმეტეს, მანეჟს, თავისუფლების ხარისხით ნამდვილად ჯობია – თითქ მის დამოუკიდებელი ხარ, თითქმის ისწავლე, თითქმის დადიხარ. დღეს რომ ბევრად მეტი ახალგაზრდაა საკუთარ არ ჩევანში დამოუკიდებელია, ვიდრე გუშინ, უკვე წინსვლ
აა... ამ ეტაპზე შექება უკვე შეიძლება, შეგი ძლ ია უთ ხრა, რომ კა რგად დაგორავს, თუ მცა ნუ ეტ ყვ ით, რომ კარგად დარბის, ჯერ ერთი რომ ტყუილია ცუდი, ყოველთვის და განსაკუთრებით განვ ითარების ამ ეტაპზე; და მეორე – შეიძლება დაიჯეროს და ჭოჭი ნასაც იმდენივე ხანი მიეჯაჭვოს, როგორც მანეჟს. არა, რეალურ ად აქედან დამოუკიდ
ებლობამდე, მართლა ცოტა ნაბიჯია დარჩენილი. 26 როცა, რამდენიმე წლის წი ნათ, ჩემმა მეგობარმა მიკამ იოსუ ნ’დურის ლონდონური კონცერტი მაყურებინა (African Legends), მაშინ ვერაფრით წა რმოვიდგენდი, რომ რამდენიმე წლის შემდეგ ეს გენიალური მომღერალი საქართველოში იმღერებდა, ზუგდიდი ხომ სა ერთოდ წარმოუდგენლად მო სჩანდა. არა, მასზე სახელიანი და მასზე ძვირადღირებულიც არაერთი ტიპი ჩამოუყვანიათ, მაგრამ რატომღაც არ მეგონა მისი ძალიან მაგარი, თუმცა ძალიან სპეციფიკური მუსი კით აქ თუ ვინმე დაინტერესდ ებოდა. აქვე უნდა ვახსენოთ MC Solaar, Jane Birkin, Yossoupha, Grace და Maia K... ძალიან დი დი კულტურული დესანტია
შემსრულებლების ასეთი კონცერტი, აქამდე არ მინახავს, დარწმუნებუ ლი ვარ, არც თქვენ, ძა ლიან არაორდინარული სვლებით იყო სავსე ეს ამბავი. რამდენი ხანია ლადო ბურდული არ მი ნახავს სცენაზე, ნიკა კოჩაროვის ლონდონიდ ან ჩამოყვანაც ძალიან COOL საქციელი იყო, მაია დარსმელიძე.... ხო, კიდევ მადლობა „ნიჭი ერს ორი ძალიან ნიჭი ერი ბავშვისთვის და 20 წლის თავზე რომ ძლივს
მაღალი დონის წამყვანების წყვილი გვაღირსე კიდევ ამის თვის. მარიამ კახელიშვილის და ანი ხანჩალიანის ორკესტ რთან ერთად ამდენი ხალხის წინაშე სიმღერა, უკვე თავი სთავად დიდი საჩუქარი იყო ამ ბავშვებისთვის – იმის იმედიც დატოვა, რომ სხვა კონკურსე ბის მონაწილეების მსგავსად, ეს ბავშვებიც დავიწყებას არ მიეცემიან. ამ კონცერტმა კიდევ ერ თხელ ეჭვქვეშ დააყენა ის გავრცელებული აზრი, რომ საქართველოში მხოლოდ ფო ლკლორი ეხერხებათ. ერთი კა რგი საქმე კი ქნა ცხონებულმა „არტ-იმედმა“, პოსტ-საბჭოუ რი ყაიდის ესტრადას შენელე ბული მოქმედების შხამი გა უკეთა და, დროთა განმავლო ბაში, საკუთარ გზას გაიყოლა. ის ე.წ. შოუ ბიზნესი მართლა იმდენად იყო დამყაყებული, რომ ჯობდა მომკვდარიყო, დაემარხათ და შემდეგ ახალი
გაეჩინათ – დაიბადა მგონი. ფეხბურთიც ამ კვირაში აქაც ორი კა რგი რამ მოხდა, ერთი, რომ საქართველოს ნაკრებმა, წინა წლებთან შედარებით, უკეთ ითამაშა და მასზე რე იტინგულ კამერუნის ნაკრ ებთან ფრედ ითამაშა, თან თუ კამერუნელებს ეტო’ო აკლდათ, ჩვენი ნაკრების და ნაკლისი გაცილებით მრავ ალრიცხოვანი იყო... და მეორე, წელს, შარშან დელისგან განსხვავებით, 26 მაისს ეროვნულ სტადიონზე, ეროვნული თასის ფინალი გაიმართა და არა ფსევდოეროვნული ინტერესებით თვალებანთებული პოლიტი კანების თავყრილობა. იმ შა რშანდელ 26 მაისს უზარმა ზარი შედეგი რომ ჰქონდათ, ისეთმა პოლიტიკოსებმა, ძალიან ბევრ მოქალაქეს და უკარგეს ბრძოლის სურვილი და ოპოზიციის მარგინალიზ აციას მიჰყვნენ... წელს ფეხბურთი იყო, არც იმაზე კარგი ვიდრე ვი მსახურებთ და არც იმაზე ცუდი, მეოთხედამდე შევს ებული სტადიონი 100- პრ ოცენტიან ფეხბურთს ვერ მოითხოვს. თუმცა სეზონის განმავლობაში იგივე სტად იონი 5 პროცენტითაც ვერ ივსებოდა... ნელ-ნელა ამასაც ვისწავ ლით, ხარისხიანი კონცერტე ბის კეთება თუ ვისწავლეთ, ესაც არ უნდა იყოს პრობ ლემა...
ჭოჭინიდან - სირბილამდე ძალიან მოკლე გზა გადის, მთავარია ამ გზას მიაგნო. P.S. Formula 3 დამოუკიდებლობის დღის წინა დღეს ოფისში ვიჯექი. ჩვენი ფანჯრები ზოოპარ კს ესაზღვრება და ლომის ღრიალს მიჩვეულები ვართ. იმ დღეს ძალიან ბევრი მო უვიდა, ვიფიქრე ესტაკადა ზე მიმდინარე სამუშაოები ამოუვიდა ყელში და ბრაზ ობს-მე თქი. თუ რმე რა ლო მი, რის ლომი? პრეზიდენტი და ქალაქის მერი ფორმულა 3-ის ბოლიდებით ეჯიბრე ბოდნენ ერთმანეთს. აქედან მე ვასწრებდი, იქიდან გიგიმ გამასწრო და მეგობრობამ გაიმარჯვაო, ბრძანა პრეზ იდენტმა... თუმცა გასასწრე ბი კიდევ ბევრია.
ორი UPრენის ამბავი ლევან ღვინიანიძე
ბაბუას ძალიან უყვარდა თა ვისი ქალი და, როცა ის გარდაი ცვალა ძალიან მოიწყინა. მერე ამ დაკარგული სიყვარულის სა ხელით აფრენა გადაწყვიტა, თა ვისი ქალისთვის რომ გაესწორე ბინა, ანუ ესიამოვნებინა. ბაბუას ნერვებს უშლიდნენ სხვადასხვა პროფესიის ჩინოსნები, თუმცა ის მაინც გაფრინდა. ამ ამბავში მასთან სრულიად შემთხვევით მოხვდა იქამდე მისთვის ბოლო მდე უცნობი პატარა ბიჭი, თა ვისი მიზნებით და ოცნებებით... ისინი ერთად აფრინდნენ და საბოლოოდ ისე მოხდა, რომ ეს აფრენა სწორედ პატარა ბიჭის ოცნებების ასრულების საწინდ არი გახდა. აბა, რომელი ფილმის მოკლე შინაარსი მოვყევი? ხომ გეუბნებოდი გupრინდებიან-მეთქი ელდარ შენგელაიამ „შერე კილები“ 1973 წელს, რეზო გა ბრიაძის სცენარის მიხედვით გადაიღო. 2009 წელს, „შერეკი ლებიდან“ 39 წლის შემდეგ, ერ თმა ამერიკელმა ადამიანმა, პიტ დოქტერმა, შექმნა გენიალური მულტფილმი, რომლის სათაურ იც ქართველებმა თარგმნეს, რო გორც „მფრინავი სახლი“, ორიგ ინალს ბევრად მარტივი სახელი აქვს - UP - ზემოთ. შესავალში მოყოლილი მო კლე შინაარსი ორივე გენიალ ურ ფილმს ესადაგება და ცო ტა დარწმუნებულიც ვარ, რომ დოქტერს შენგელაიას ფილმი ნანახი უნდა ჰქონდეს. არც ის შემთხვევაა გამორიცხული, ორ განათებულ თავში, ერთი და იგ ივე მესიჯი დამოუკიდებლად რომ მიდის... ვთქვათ „სამოსელი პირველი“ და „მარტოობის ასი წელი“, შეიძლება ამდენი პარა ლელები არ ივლება, როგორც UP-ის და „შერეკილების“ შემთ ხვევაში, თუმცა ასე მგონია, რომ გაბრიელ გარსია მარკესს და გურამ დოჩანაშვილს ერთი და
ჯანსუღ კახიძე იგივე მუზა მიუვიდათ, თუ მუზა ჰქვია ამას... მულტფილმი UP-ს მხოლოდ პირობითად შეიძლება ვუწო დოთ, ამ მსგავსების აღმომჩენი, ჩემი მეგობარი გიო ბაქანიძე, ყო ველთვის შენიშვნას იძლეოდა, როცა UP-ს მულტფილმად მო იხსენიებდნენ ხოლმე. „ჩვეულე
ელდარ შენგელაია
ბრივი, ძალიან მაგარი ფილმია, არ არის ეს მულტფილმი...“ ეს ხედვა მალევე გამყარდა, როცა 2010 წლის „ოსკარებზე“ UP-მა გარდა იმისა, რომ საუკეთესო ანიმაციური ფილმის ნომინაცი აში გაიმარჯვა, ის ანიმაციური ფილმების ისტორიაში პირველი ქმნილება გახდა, რომელიც სა
უკეთესო მხატვრული ფილმის „ოსკარზეც“ იყო ნომინირებული. ზოგადად დოქტერი ძალიან ნიჭიერი ადამიანია, ანიმაციური ფილმების სფეროში დღეს შეიძ ლება ყველაზე მაგარი ტიპიც კი იყოს... მისი სცენარის მიხედვით აა შექმნილი წინა წლის ოსკარო სანი Wall-e, რომელშიც ნაგვის
UP-მა კი დევ ერთ „ოს კარი“ საუკეთესო მუსიკი სთვის აიღო, კომპოზიტორ მაიკლ ჯიაკაჩინოს (ალბათ, ასე გამოითქმის Michael Giacchino) მიერ შექმნილი მუსიკა, ჩემი სუბიექტური შეფასებით, არამარტო კი ნოსთვის შექმნილ მუსიკე ბს შორის იყო საუკეთესო. 2009 წელს მგონი არაფ ერი ახალი ასე არ მომწონ ებია. ფილმის დასაწყისში არ ის სც ენა „Married Life“ (ქორწინების პერიოდი), რომელსაც ძალიან ხშირ ად ვუყურებდი ხოლმე და ახლაც, სტატიის წერისას, პერიოდულად ტექსტფაი ლს ჩავხურავ და ჯიაკაჩი ნოს მუსიკას უსაყვარლესი ცოლ-ქმრის 4 წუთსა და 5 წამში ჩატეულ მთელს ცხ ოვრებას ვუყურებ... სანამ გიო დოქტერის მიერ „შერეკილების“ გარი მეიქების იდეას წამოაყენ ებ და, ეს მუ სი კა სულ რა ღაცას მაგონებდა... უფრო სწორად, კონკრეტულად გია ყანჩელზე ვეუბნებოდი, ძალიან ჰგავს მეთქი. თურმე მარტო ყანჩელს არ ჰგავს, ჯანსუღ კახიძე საც ჰგავს და საერთოდ, ერთი და იგივეა მგონი ეს ფილმები თავისი მუსიკიან, აზრებიან, ემოციებიანად. ახლა ერთ ყურში შერე კილების მთავარ (მგონი) თემას ვუსმენ, როცა მი ფრინავენ მაშინ რაც არის ფილმში და მეორე ყურში ჯიაკაჩინოს Married Life მაქვს ჩართული... შეიძლე ბა ცოტა ყრუ ვარ, მაგრამ არანაირი დისკომფორტი არ მექმნება... შემდეგ ასეთ ექპერიმენტს ვაკეთებ, ხან ერთს ვუსმენ, ხან მეორეს და თითქოს გადაბმის ად გილებიც არ ეტყობა... P.S. არა, ალბათ, უფრო ნა ნახი აქვთ, დასხდნენ, უყ ურეს, მოისმინეს და აენთ ნენ. ცუ დი არ არ ის ამ აში
პიტ დოქტერი
გია ყანჩელი
მუსიკა
მაიკლ ჯიაკაჩინო გადამამუშავებელ რობოტს ბე ვრად ადამიანური და ნამდვილი ემოციები აქვს, ვიდრე ბოლო წლების ქართულ ფილმებში მო თამაშე მსახიობებს; არის ასევე 2001 წლის ოსკაროსანი „მონს ტრების კორპორაციის“ (Mon sters, Inc.) რეჟისორი და ზოგა დად გაღიმებული ადამიანი...
არაფერი, გარდა იმისა, რომ თუ მართლა ასეა, აჯ ობებდა ეხსენებინათ. პი ქსარში გავაგზავნე მეილი და ჯერ არ უპასუხიათ... ვეცდები ბოლომდე მივყვე ამ ამბავს, სრულიად არაი ნტრიგულად – მართლა მა ინტერესებს.
TV Critics - სამსონაძეები პიანინოზე...“ ააწყვეს, რო გორც გამოუვიდათ. ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ შეიძლება მეორე ოთ ახში ჩართულმა სამსონაძეე ბმა ისე შეგაწუხოს, თითქოს უყურებდე.
ძაღლი ბრაიანი მამა – გელა სამსონაძე: უყვარს სამშობლო და ეზ ოში დომინოს თამაში. დედა – დოდო სამსონაძე: დიასახლისი. არ უყვარს ინ ტერნეტი იმიტომ, რომ ეშინ ია მისი. ქალიშვილი – შოკა სამს ონაძე: თანახმაა ქორწინებ ამდე სექსზე ბრედ პიტთან, ოღონდ იმ პირობით, თუ ბრ ედი მას ცოლად მოიყვანს. ვაჟი – გია სამსონაძე: 15 წლის ნიჭიერი, მაგრამ ზა რმაცი. სწავლობს ქართულალბანურ კოლეჯში - „ცო დნის ძალა“. თუთიყუში კოტე – რო მელიც ლაპარაკობს, თუმცა ლაპარაკით დღეს ვერავის გააკვირვებ. ნახეთ, როგორი პლასტიკა აქვს? ბაბუა – სამსონ სამსონ აძე: 75 წლისაა, ახლახანს მეორე სუნთქვა გაეხსნა, ქა ლების ამბავში. ბებია – ფუფა სამსონაძე: აწუხებს ამა სოფლის უსამ ართლობა და რევმატიზმი. ავტორი – შალვა რამიშვ ილი: უყვარს და ეხერხება ავანტიურისტული სვლები, იუმორი და რევოლუციებ ის მოწყობა. ქართული იუ მორის ჩარტებიდან გააძევა სიქულა და გრიქულა. ხუ მრობა გაბედა დედაზე, პრ ეზიდენტზე და თამადაზე. პერიოდულად ქმნის ახალ იუმორისტულ პროექტებს დიდებისთვის – ძირითადად, წარმატებულებს...
სამსონაძეები რამდენიმე ისეთ ტიპს ვი ცნობ, კვირიდან კვირამდე ვანო ჯავახიშვილის შოუს რომ ელოდება. ბევრად მეტი ვიცი ისეთი, ვინც წლიდან წლამდე „იუმორინას“ უც დის... დღემდე ვერ მოვიძიე ადამიანი, რომელიც შაბათ საღამოს სამსონაძეების მო ლოდინში ატარებს და შუა ქალაქის დასრულების შემდ ეგ ტელევიზორს სხვა არხზე არ რთავს. მიზეზი რამდენიმე შეიძ ლება იყოს: ამ ჟანრის შო უე ბს (The Simpsons, South Park, Family Guy...) სა ქა რთ ველოში საკმაოდ მცირერ იცხოვანი მაყურებელი ჰყ ავს. მათთვის კი სამსონაძ ეები ბევრად უხარისხოა და youtube-ზე Family Guy-ს ყუ რება ურჩევნიათ „იმედზე“ სამსონაძეებისას. შედარება შეიძლება უხერხული იყოს, პირველ რიგში ზემოთნახსე
შინაარსი მინიმალიზმი მოდური და თანამედროვე პონტია. ყვ ელაფერში: მუსიკაში, მხატ ვრობაში, დიზაინში... იუმო რშიც. იუმორში მინიმალიზმი აბსურდის ფორმით ვლინ დება ხოლმე. იგივე პიტერ გრიფინმა შეიძლება 1 წუთი ისაუბროს ისე, რომ ვერანა ირი აზრი ვერ გამოიტანო და ამის გაცნობიერების შემდეგ ბევრი იცინო. ეს ბევრად რთ ული მისაღწევია, ვიდრე მი ხოსა და მაროზე ანეკდოტით ადამიანის გაცინება... ადრე თეთრ ანეკდოტებს ეძახდნენ ამ ამბავს. პრინცი პში, დღესაც ეძახიან. სამსონაძეებში არის აბ სურდის მცდელობები და როცა გგონია, რომ შალვას გამოუვიდა, უცებ ჩნდება ზვიო და მერე არც აფსურდ ია და არც „ნუ მიპარჭყავ ხე ლებსა.“ ბოლო სერია, რომელიც წინა შაბათს გავიდა და მე ერთ-ერთ სა იტ ზე ზედ სტ ატიის დაწერის წინ ვნახე (ინსპირაციისთვის), ცუდი სცენარის არ იყო. ბრიუს ვი ლისი თამაშობს, 2009 წლის ფილმია, „სუროგატები“ და მეორე ფილმია, სადაც უილ სმიტი თამაშობს „რობოტე
ნები პროექტების ავტორებთან მიმართებაში, თუმცა თუ მესის და მენთეშაშვილს შეიძლება ორივეს ფეხბურთელი ერქვათ, ბარემ ესეც... როცა უხარისხოს ვამბობ, აქ ჯერ ფორმას ვგულისხმობ, შე მდეგ ხმას და სულ ბოლოს - ში ნაარსს. ახლა - ცალ-ცალკე. ფორმა ალბათ, მეტი შეუძლებელი იყო, თუმცა იმავე შალვას „და რდუბალა“ ბევრად უკეთესი შე სახედი იყო. არ ვიცი, პერსონ აჟებს შეგნებულად აქვთ ბევრ ზეთში შემწვარი კარტოფილის ღვეზელის ფორმა თუ უბრა ლოდ ესეთები გამოვიდნენ, მა გრამ პრობლება ეს არ არის... Family Guy-ს პიტერს ნიკაპის ნაცვლად სულაც ყვერებისებ რი წარმონაქმნი აქვს. თუმცა ფორმას არასდროს იცვლის. გელა სამსონაძეს კი ხან რისი ფორმა აქვს, ხან რისი.... სამსონაძეების მიხრა მო
ხრისას სახსრებს მიღმა ხან ფონი ჩანს, ხანაც არაფერი. პი რველ სონი ფლეი სტეიშენზე ფეხბურთელებს ჭირდათ ხო ლმე ასეთი რაღაც – პირს რომ აღებდნენ, ხახაში უკან მდგომი მოთამაშე ჩანდა... მცდელობა მაინც მისასალმ ებელია და ისიც მესმის, რომ არა აქვთ ბიჭებს ის პირობები, რაც სიმფსონების შემქმნელ ებს... უბრალოდ, ერთ-ერთი მი ზეზი, რის გამოც არ გინდება ამ სერიალის ყურება, ვიზუალური უფორმობაა. ხმა პირველმა რამდენიმე სერიამ რომ არ ივარგა და, მიუხედავად დიდი წინასაპრემიერო პიარისა, რეიტინგი ვერ შეიქმნა, ავტო რებმა დამატებითი საშუალებ ები ჩართეს და ბოლომდე და ღუპეს სამსონაძეების ოჯახი. ლელა დეკანოსიძე გვინახ ავს, შევარდნაძის დროს, ძილის წინ... ახლა, როცა დოდო სამს
ონაძე ლაპარაკს იწყებს, სულ მგონია, რომ ან შუქი ჩაქრება ან იმედა კახიანი ვიტალი ხაზარა ძეზე იტყვის: „უფ, იმ დღეს მე და ვიტალი, კი, რავა არა...“ ვერ გაამართლა ამ ამბავმა. დანარჩენი ხმებიც იმდენად ბევრ სხვა რაღაცასთან ასოც ირდება უკვე, რომ პერსონაჟის ყურებისას ყურსასმენებით მი კროფონის წინ მდგომ ნინი ბა დურაშვილს ან გიორგი ყიფშიძ ეს უფრო ხედავ, ვიდრე რომე ლიმე სამსონაძეს. პერსონაჟე ბის ხმები ერთ-ერთი მთავარი რამაა, რასაც სერიალისთვის თვითმყოფადობა უნდა მიეცა. ბარტ სიმპსონის ხმას დიმა ობ ოლაძის გადაცემაშიც ეგრევე გაარჩევ, სადაც ბევრი ადამიანი ერთდროულად ლაპარაკობს და ყველა ხმამაღლა. მუსიკა – ალბათ, შალვამ მო ასმენინა პეკეს და მაია კაჭკაჭ იშვილს, ძალიან კარგ ხალხს, სიმფსონების მუსიკალური თე მა და უთხრა: „აბა ეს ამიწყვეთ
ბი“. ესენი იყო შემიქსული იუმორთან. ვითომ, საოჯ ახო ტექნიკა აჯანყდა და როცა მეგონა, რომ რაღაც სასაცილო მოხდებოდა, მოვიდა კეთილი ტელევი ზორი და მოკლა დიდი დე და კომპიუტერი. მერე იყო ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი ხელოსნ ის სცენა და ბოლოს შალვას იუმორისტული დიდაქტიკა, რომ მაცივარს კარგად უნ და მოვექცეთ. აბსურდი სხვა რამეა, ეს ვალდებულების მოხდის მი ზნით გაკეთებულ რამდენ იღაცწუთიან სამუშაოს უფ რო ჰგავდა... მგონი, ცოტა ზერელე მიდგომაა. „დარდ უბალაზე“ დიდი რევოლუ ციური ჟინით მუშაობდნენ, პრეზიდენტი ჰყავდათ ჩა მოსაგდები. ახლა ხელფას ის ამბავი უფრო მგონია.
ჩვეულებრივი სასწაულების ეპოქა ს ან დრ ო ა სა თი ან ი
info@sandroasatiani.com
ერთხელ, დიდი ხნის წინათ, ჩვენს წელთაღრიცხვამდე მესა მე საუკუნეში, არქიმედე აბაზ ანაში ჭყუმპალაობდა და სრულ იად მოულოდნელად ფიზიკის კანონი აღმოაჩინა, ანუ კანონი ამომგდები ძალის შესახებ სი თხეებსა და აირებში. ახლა ამ კანონს უბრალოდ არქიმედეს კანონი ჰქვია. მაშინ კი, აღმო ჩენით აღფრთოვანებული არქი მედე, აბაზანიდან წამოხტა და ქუჩაში დედიშობილა გაიქცა, თან ყვირილით ამცნობდა თანა მოქალაქეებს - ევრიკა! ევრიკაო, რაც ბერძნულად ვიპოვეს ნიშნ ავს. არქიმედეს კანონი და მისი წამოძახილი, რომელიც შემდ გომში რაიმე აღმოჩენის დროს კმაყოფილების გამოსახატავად იხმარებოდა, უკვე კაცობრიო ბის ისტორიის განუყოფელი ნა წილია. დღეს ვერ იპოვით რომელიმე უნივერსიტეტის ეზოში მორბენ ალ, აღმოჩენით გაცისკროვნებ ულ მეცნიერს. ვერც ჩაცმულს და მით უმეტეს, არქიმედესავით შიშველს. მყისიერი აღმოჩენე ბის დრო წა რსულს ჩა ბ არ დ ა . დ ღე ს ყვ
ელ ა ფ ე რ ი გ აც ილ ე ბით პროზ აულად არის, მ ეც ნი ერ ებ ი ნაბ იჯ-ნაბ იჯ, მიდიან წინასწ არ დასახული მიზნებისკენ და დიდი აღმოჩე ნები, როგორც წესი, წინასწარ დაგეგმილი ექსპ ერიმენტების ლოგიკური დაგვ ირგვინებაა ხოლმე. ამიტომაც, დღეს, მეცნიერებაში ესა თუ ის გადატრიალება თავიდანვე გა ნსაზღვრულია და არქიმედეს დროისაგან განსხვავებით, ძა ლიან ხშირად, შეუიარაღებელი თვალით უხილავიც კი.
ხელოვნური სიცოცხლე
ბოლო დროს მედია აჭრელე ბული იყო ხმაურიანი სათაურ ებით: მეცნიერებმა შეძლეს ხე ლოვნური სიცოცხლის შექმნა, პირველად შეიქმნა ცოცხალი ბაქტერია სინთეზირებული დნმით, სინთეტური უჯრედი და ა. შ. ახალი უჯრედი, რომელსაც გენურმა ინჟინრებმა „Myco plasma mycoides JCVI-syn1.0“ შეარქვეს, მათი თხუტმეტწლი ანი მუშაობის შედეგი გახდა. ამ უსასრულოდ გრძელ ექსპერიმ ენტთა სერიას, კრაიგ ვანტერი (Craig Venter) ხელმძღვანელო ბდა. რა თქმა უნდა, რიგი ექსპ ერიმენტებისა უშედეგოდ დასრ ულდა, მაგრამ კრაიგ ვანტერის ინსტიტუტში (J. Craig Venter Institute) თავიდანვე ჰქონდათ განსაზღვრული მიზანი – ისეთი ბაქტერიის შექმნა, რომლის გა ნვითარება და ფუნქციონირება, სრულად ადამიანის მიერ იქნე ბოდა დაპროგრამებული. ასეთი ბაქტერია სულ ცოტა ხნის წინ შეიქმნა კიდეც და დაყოფით გა მრავლება დაიწყო. მისი შთამ ომავლობაც ზუსტად ისეთი იყო და იმ თვისებების მატარებელი, როგორც ეს მეცნიერების მიერ წინასწარ იყო განსაზღვრული.
რა სარგებლობა შეიძლე ბა მოიტანონ ადამია ნის მიერ შექმნილმა ორგანიზმებმა
„ეს პირველი შემთ ხვევაა კაცობრიობის ისტორიაში, როდესაც სინთეტური დნმ-ი სრ ულად აკონტროლებს უჯრედს“ - განაცხადა კრაიგ ვანტერმა. მას
კრაიგ ვანტერი
ნტერი საკმაოდ პრაგმატულად უდგება თავის მიღწევას. მის მიერ დაფუძნებულმა კომპან იამ უკვე გააფორმა კონტრაქტი Exxon Mobil Corp. – თან წყალ მცენარეების გამოგონებაზე, რომლებიც ნახშირორჟანგს შთანთქავენ და ამის შედე გად საწვავს აწარმოებენ. კონტრაქტის ღირებულება 600 მილიონ დოლარს შეად გენს.
საავტორო უფლებები ცოცხალ ორგანიზმებზე
მ ია ჩ ნია, რომ უკვე შესრულებული სამუშაო კაცობრიობას საშუ ალებას მისცემს შექმნან უჯრე დები, რომლებიც სასარგებლო ფუნქციებს შეასრულებენ. ასეთ უჯრედებს შეეძლებათ მედიკა მენტების, ან სულაც საწვავის სინთეზირება. „მე ვთვლი, რომ ეს ყველაფერი ახალ საწარმოო რევოლუციამდე მიგვიყვანს“ – დაამატა მეცნიერმა. აბა თავად წარმოიდგინეთ, მაგალითად, ბაქტერია, ან სუ ლაც ადამიანის მიერ შექმნილი რთული ცოცხალი ორგანიზმი, რომელიც პოლიეთილენით იკ ვებება და თავისი სასიცოცხლო ციკლის ფარგლებში, ეკოლოგ იურად სუფთა საწვავს შარდავს. ამით ხომ ბუნებისთვის საზიანო
ხელოვნური პოლიეთილენიც გადამუშავდ ება და საჭირო საწვავიც შეიქ მნება. ან კი სულაც შეიძლება ყველა ცხოველთა დამცველის ოცნება ასრულდეს. ანუ, გამო იგონონ ისეთი ბაქტერია, რომე ლიც ხორცს აწარმოებს. ანუ ცხ ოველის მოკვლა კი აღარ იქნება საჭირო, არამედ ანტრიკოტი პირდაპირ კოლბაში გაიზრდება. სანამ ეს ფანტასტიკური ოცნე ბები ხორცს შეისხამს, კრაიგ ვა
„The Wall Street Journal“-ი წე რს: „იმისთვის, რომ ეს ახალი ბაქტერია და ყველა მისი შთამ ომავალი ბუნების ქმნილებები სგან გამოეყოთ, ვერნერმა და მისმა კოლეგებმა მის გენომში თავისი სახელები ჩაწერეს და ამის გარდა, იქვე ჯეიმს ჯოისის სამი ციტატაც მიაწერეს. ეს „და მცავი ნიშნები“ მომავალში მე ცნიერებს მიკროორგანიზმებზე საავტორო უფლებების დაცვაში დაეხმარებათ“.
ყველაფერი არც ისე მარტივად არის
მაგრამ, რიგი მეცნიერები სა პოტენციური საშიშროების შესახებ გვახსენებენ. ვინაიდ ან არავინ არ იცის რა მოხდება, როდესაც სინთეტური ორგანი ზმები ბუნებაში მოხვდებიან. ამის შესახებ კერძ ოდ ჰელენ უოლესი (Helen Wallace) სა უბრობს GeneWatch UK–იდან, ორგანი ზაციიდან, რომელიც გენეტიკაში მიმდინ არე პროცესებს აკ ვირდება. „დაბ ინ ძუ რე ბუ ლ გარემოში ხელოვნ ური ბაქტერიების გამოშვებით, ამ გა რემოს დასუფთავ ების მიზნით ჩვენ რეალურად ახალ დამ აბ ინ ძუ რე ბე ლს ვუ შვ ებთ “. „იგი არ არის ღმერთი – აგ უჯრედი რძელებს ჰელენ უო ლესი, როდესაც კრ აიგ ვანტერ-ზე საუბრობს, – იგი, უბრალოდ ადამიანია, რომელს აც გარკვეულ ტექნოლოგიაში ჩადებული ფულიდან მოგების მიღება სურს “. თავად კრაიგი კი მუდამ აცხადებს, რომ იგი ყოვე ლთვის მზად არის ღია დისკუს იისთვის სინთეტური ბიოლოგ იის ეთიკურობის ირგვლივ.
ნისლისტყაოსანი ავტორი: გიორგი კეკელიძე 2008 წელს ქართველოლოგიური კვ ლევის ცენტრმა გამოსცა მონოგრაფია „ვეფხისტყაოსანი შექსპირის ეპოქის ინ გლისში“. ნაშრომის მიხედვით, „ვეფხის ტყაოსნის“ საზღვარს გაღმა სამყაროში შეღწევის თარიღმა XIX საუკუნიდან (კიევ ის მიტროპოლიტ ევგენი ბოლხოვიტინოვ ის ცნობები), უფრო ადრე – XVII საუკუნის ინგლისში გადაიწია, თუ არ ჩავთვლით ფრანც ტუსენის საეჭვო ვარაუდს პოემის ნაწყვეტების არაბულად თარგმნის შესა ხებ შუა საუკუნეებში. მე მონოგრაფიის მხოლოდ ერთ ნაწილს, „მეფეს და არა მე ფეს“ მიმოვიხილავ. 1611 წელს ინგლისის სამეფო დასს ნე ბა დართეს დაედგა ფრენსის ბომონტისა და ჯონ ფლეტჩერის პიესა „მეფე და არა მეფე.“ ფრენსის ბომონტი 1584 წელს, ინგლ ისში, საგვარეულო მამულში დაიბადა. 1597 წელს ოქსფორდის პემბროკ-კოლე ჯში მოეწყო, რომელიც 1600 წელს მიატ ოვა და იურიდიული განათლება განიზრ ახა. 1602 წლიდან აქვეყნებს ლექსებს. Mermaid tavern-ის წრეში განთქმულ კო მედიოგრაფ ბენ ჯონსონს დაუმეგობრდა. სავარაუდოდ, იქვე გაიცნო ჯონ ფლეტჩე რიც. 1607 წელს მათ ერთობლივი ნაწარმ ოებების შექმნა დაიწყეს. ზოგიერთი ცნ ობით, 1609 წლისთვის სამეფო თეატრის მთავარი დრამატურგის თანამდებობაზე სწორედ ამ წყვილმა შეცვალა უილიამ შე ქსპირი. ჯონ ფლეტჩერი 1579 წელს ინგლისში, სასექსის საგრაფოში დაიბადა. Mermaid tavern-ის წრეში ის 1606 წელს გამოჩნდა. თავიდან დამოუკიდებლად თხზავდა პი ესებს, მოგვიანებით, ფილიპ მესინჯერ თან და თვით უილიამ შექსპირთან თანა მშრომლობდა. ფრენსის ბომონტი 1616 წელს ციებას, ჯონ ფლეტჩერი კი 1625 წელს შავი ჭირის ეპიდემიას ემსხვერპლა. ჩემს მიერ ზემოთ ნახსენებ მონოგრაფ იაში გამოთქმულია ვარაუდი, რომ „მეფე და არა მეფე“, გარკვეულწილად, „ვეფხის ტყაოსნის“ სიუჟეტურ ქარგას ეფუძნება. თხზულების თანახმად, მოქმედება იბ ერიაში მიმდინარეობს. კითხვაზე, რომე ლი იბერიაა მოხსენიებული – პირენეის თუ კავკასიის – ყველა ინგლისელ მკვლ ევარს ერთმნიშვნელოვანი პასუხი აქვს: ბომონტისა და ფლეტჩერის პიესა, ისევე, როგორც ფილიპ სიდნეის „არკადია“, სა ქართველოზე მიუთითებს. ლიტერატუ რათმცოდნეთა საბუთი მარტივია და ტე ქსტს ეყრდნობა. „მეფე და არა მეფეში“ იბერიის ახალგაზრდა მეფე ამარცხებს მეზობელი ქვეყნის – არმენიის ხელმწი ფეს და ტყვედ მიჰყავს იგი. უდავოა, რომ ამ ქვეყნებში საქართველო და სომხეთი იგულისხმება. მიჩნეულია, რომ ეს ავტორები მშვენი ვრად იცნობდნენ ბერძნულ და რომაულ წყაროებს იბერიასა და სომხეთზე, იყენ ებდნენ მათ სამხედრო დაპირისპირების და პერსონაჟთა სახელების თვალსაზრ ისით. ოღონდ ფაბულის უშუალო სათავე, როგორც წესი, დღემდე უცნობი რჩება.
მონოგრაფიის თანახმად, „მეფე და არა მეფეს“ ძირითადი ქარგა პროვოც ირებულია შოთა რუსთაველის „ვეფხის ტყაოსნით“. საქმე გვაქვს XVI საუკუნის დასასრულის ევროპულ ლიტერატურულ სტილთან, როდესაც ავტორი ეძებს ფა ბულას, ამბავი სხვა ქვეყანაში გადააქვს, ცვლის მოქმედ პირთა სახელებს და ა.შ. ბომონტისა და ფლეტჩერის პიესის სივრცული კოორდინატები ანუ კარკასი „ვეფხისტყაოსნისეული“ ინდოეთის ამბე ბს ემთხვევა. პიესისეული იბერიის პრინცი არბასე სი არაა მეფის და დედოფლის ღვიძლი შვ ილი და მხოლოდ იმ მიზნითაა აყვანილი, რომ სამეფოს მემკვიდრე ჰყავდეს, ხოლო ნამდვილი შვილი (ქალი), სახელად პანთ ეა, მოგვიანებით შეეძინათ. არბასესის შვილად აყვანიდან პრინცე სას დაბადებამდე იმდენივე დრო გადის, რამდენიც ტარიელის შვილად აყვანიდან ნესტანის შობამდე. იბერიის პრინცი და პრინცესა, ისევე, როგორც ტარიელი და ნესტანი, ყრმობა შივე განაცალკევეს. საცნაურია ის ფაქტ იც, რომ პრინცს, ტარიელის დარად, პი რველი ნახვისთანავე აძაბუნებს ემოცია და სიტუაციის არაადეკვატური ხდება. სიუჟეტის გარკვეული ნაწილი „ვეფხ ისტყაოსნის“ ქარგისგან განსხვავებულ ად ვითარდება, ავტორებს იგი სიტუაციის სწრაფი ცვლილების მანერით კომიზმის კენ მიჰყავთ. თუმცა, რუსთაველისეული ინდოეთის მხატვრული სივრციდან შემდ გომი რემინისცენციებიც აშკარაა. მაგალითად, სასიყვარულო პერიპე ტიებში ქალის აქტიური პოზიცია ჩანს, არაბესისა და პანთეას სიყვარულში ფი გურირებს ქალის წერილები. მსგავსება უფრო მძაფრდება ერთ სცენაში: პრინცე სას საქმროს, მეზობელი სამეფოს ახალ გაზრდა ხელმწიფეს, არბასესი სწორედ საქორწილო სამზადისისას ამწყვდევს დილეგში და მიჯნურობაში მეტოქეს ამ გზით ჩამოიშორებს. კომპარატივისტიკა ადასტურებს, რომ მოძრავი, ხშირ შემთ ხვევაში, ცალკეული სიუჟეტური ნაწყ ვეტებიცაა. ამიტომაც მონოგრაფიაში საუბარი ბომონტისა და ფლეტჩერის იდ ეურ იმპულსებზე გადადის. საინტერესოა, რომ „მეფე და არა მე ფეს“ ტრაგიზმი სისხლის აღრევის (incest) ფენომენის ფსიქოლოგიურ დატვირთვ აზეა აგებული. უცხოელ მკვლევარ თათვის ტარიელის და ნესტანის ურთიერთობა, რომლებიც შვიდ წელიწადს და-ძმად იზრდებოდ ნენ, სწორედ სისხლის აღრევა სთან ასოცირდება. ამ „უხერხულ“ მომენტს ვერც ზოგიერთი ქართველი ისტორიკოსი უვლის გვერდს: „როგო რც სამართლის, ასევე მორალის თვ ალსაზრისით, ნესტანისა და ტარიელის სიყვარული და ცოლ-ქმრობა მიუღ ებელია.“ (ი. სურგულაძე – „ტახტის მემკვიდრეობის საკითხი „ვეფხის ტყაოსნის“ მიხედვით“. თბ. 1966 წელი). უმთავრესი თემა, რომლითაც რუსთაველი შუა საუკუნეების ნო რმირებულ მორალს გასცდა – სიყვარ ული გახლავთ. ადამიანური სა მყაროს სიყვარული თითქმის დაცლილია მისტიკური გადააზრების ალეგორ იული ელემენტებისგან, რის გამოც, თავის დროზე არაერთი თეოლოგის რისხ ვაც დაიმსახურა. აღსანიშნავია, რომ პიესის ზოგი
ერთ პასაჟში „ვეფხისტყაოსნისადმი“ ნა ძალადევი, უფუნქციო მიბაძვა ვლინდება – სატრფოს წერილები, პანთეას ციხეში გამომწყვდევა, არბასესის მიერ მიჯნურ ის გარდაცვლილად წარმოდგენა, მისი მე დიტაცია იმქვეყნიურ სატრფოსთან. საგულისხმოა, საკუთარ სახელების, კერძოდ კი, „პანთეას“ როლი და წარმომ ავლობა. როგორც წესი, „მეფე და არა მე ფეს“ პერსონაჟთა სახელების შერჩევისას ორი ტენდენციაა შემჩნეული: ავტორები მათ ან იბერიის და სომხეთის რეალიების მისადაგებით, ან რომელიმე საისტორიო წყაროზე დაყრდნობით არჩევენ. სახელი პანთეა ინგლისელმა მეცნიერებმა ქსენ ეფონტესეული კიროსის სახელმწიფოს სტრუქტურის აღწერებში იპოვეს. რუ სთველოლოგთათვის ცნობილია, რომ Panther(პანტერა) შოთასეული ვეფხის შე სატყვისია. „მეფე და არა მეფეს“ დაწერი დან სამი საუკუნის შემდეგ, სწორედ ასე ითარგმნა „ვეფხისტყაოსანი“ _ ,,The Man in the Panther’s Skin“. პოემის ყველა ინგლ ისურ ენაზე მთარგმნელმა და მათ შორის სამმა ბრიტანელმა (მარჯორი უორდრო პი, ქეთრინ ვივიანი, რობერტ სტივენსო ნი) ვეფხი სწორედ Panther-ად თარგმნა და არა Tiger-ად. ალბათ, სწორედ Panthea შეიძლება იყოს მშვენიერი პრინცესას სა ხელი, რომელიც ვეფხის სახებად გადააზ რებული ნესტანის ისტორიიდან მომდინ არეობს. აი, ამ ტიპის კვლევას მოიცავს ხსენე ბული ჰიპოთეზა. ბუნებრივია, ვარაუდი დასამტკიცებლად კიდევ ბევრ, მრავალ დისციპლინურ შრომას საჭიროებს, (რა ღა თქმა უნდა, გამორიცხული არც ისაა, ყველა მსგავსება შემთხვევითი იყოს) მა გრამ თუნდაც ის ფაქტი, რომ ამ პუბლიკ აციამ უცხოელი მეცნიერების ინტერესი გამოიწვია, უკვე გარკვეულ პოზიტიურ ნიშნად უნდა აღვიქვათ, თუნდაც საზღ ვარგარეთ ესოდენ მივიწყებულ ქართ ველოლოგიის ოდნავი გამოცოცხლების თვა ლს ა ზრისით.
გიორგი კეკელიძე სახეებით მოაზროვნე პოეტი დეა თავბერიძე ერთ-ერთი ყველაზე სა უკეთესო წარმომადგენე ლი ქართულ თანამედროვე პოეზიაში, „სახეებით მოაზ როვნე პოეტი“ - ასე აფას ებენ კრიტიკოსები ახალგა ზრდა შემოქმედს - გიორგი კეკელიძეს. რომელმაც პი რველივე კრებულში „ოდ ები“ „საბას“ პრემია მიიღო. ქარავანში შეკრებილ მსმე ნელს პოეტმა თავისი ლექს ები თავადვე წაუკითხა. იყო აზრთა სხვადასხვაობაც: ლელა, ლიტერატურა თმცოდნე: „გიორგიმ, ქართულ პო ეზიაში, რაღაც ახალი და საინტერესო შექმნა. მან ფოლკლორი და მითოსი თა ვის პოეტურ სახეებთან და მეტაფორებთან კონტექსტ ში, რაღაცნაირად გააერთ იანა. მისი ნაწარმოებები არის ერთგვარი მინაწერე ბი მითოსურ ამბებსა და ანდაზებზე. გიორგი ყველ აფერს შიფრავს და თავის ინტერპრეტაციას აძლევს, იქ არის მიჩქმალული მომე ნტი, იქნება ეს ამირანის მი თი თუ სხვა, რასაც პოეტი წინა პლანზე წამოწევს, გა შლის იმ მომენტს და სულ სხვანაირად გაწვდის, ამით არის საინტერესო. თუმცა ერთ ადგილზე არ რჩება და მისი პოეზია სულ სხვა ეტ აპზე და სხვა სტადიაში გა დადის.“ თამაზ ექვთიმიშვილი, მწერალი: „ლექსები კარგია, მაგრ ამ ჩაკეტილია თავის მე-ში. ყველა ლექსი, რაც წაიკით ხა, სულ თავის სამყაროა, გარე სამყარო მისთვის არ არსებობს. გარე სამყაროზ ეც იწერება ლექსები.“ გიორგი კეკელიძე: „ლექსებს ემოცია მაწე რინებს. მთავარია ემოცია იყოს მაღალი. მჭირდება განწყობა და შესაბამი სი მუხტების ნაკადი, რო მელიც გაერთიანდება და ლექსიც იწერება. ჩემი შე მოქმედების მიმართ, კრიტ იკულად ვარ განწყობილი, ყოველი წინა ნაშრომი ჩე მთვის კრიტიკული თვალით არის დანახული, რომელიც ხელს შეუწყობს, რომ მომა ვალი უკეთესი იყოს.“
გოგა ჩანადირი სპეციალურად „პრაიმტაიმისთვის“
ოშკი და ხანძთა უწინ და ახლა...
ერთმა შუახნის ქართველმა ქალბატონმა, მოგზაუ რობა რომ ძალიან უყვარს, მაგრამ დიდ დროს მა ინც სამსახურს უთმობს, მითხრა: ტაო-კლარჯეთში აქამდე არასოდეს ვყოფილვარ, თითქოს ვერ ვბედ ავ ქართული ძეგლების მორღვეული კედლების ნა ხვასო. არ ვეთანხმები ქალბატონ მანანას. ტაო-კლარჯე თი ყველა ქართველმა უნდა ნახოს. სხვა საკითხია, რა მგომარეობაშია ქართული ძე გლები. ყველა მათგანს აღდგენა-შეკეთება სჭირ დება. ხოლო ხანძთასა და ოშკზე გადაუდებელი აღ დგენითი სამუშაოები უნდა ჩატარდეს.
EXCLUSIVE
ოშკი
ჯერ კიდევ ერთი წლის წინათ, 2009 წლის ადრიან გაზაფხულზე, როდესაც ოშკის ტაძარი მეორედ ვნახე, ნათელი იყო, რომ ხის ბოძებზე შეყენებული სვეტები, ანდა ბარელიეფები დიდხანს ვერ გაძლებდა. რამდენიმე თვეში ოშკიდან მაცხოვრის გამოსახულებიანი ბარელი ეფიც ჩამოვარდა. ამბობენ, რომ ქვა ოლქის ჟანდარმე რიაში ინახება. დაახლოებით 10 წლის წინათ ღვთისმშო ბლის გამოსახულებიანი ბარელიეფი ჩამოვარდა. შემდ ეგ დაიკარგა და დღემდე სამართალდამცველებმა ვერ მიაკვლიეს. ოშკის კომპლექსიდან წაღებულ ქვებს ადგილობრივ თა კარ-მიდამოში მრავლად ნახავთ. ზოგს კედელშიც კი აქვს ჩატანებული ან ღობეებად გამოყენებული. ამას წინათ ჩემი ერთი მეგობარი ოშკის შიდა ნაწილის ფოტოს მიჩვენებდა. გუმბათის საყრდენ სვეტთან ქართ ული საქმის დიდი მოამაგე ექვთიმე თაყაიშვილი დგას. სვეტი, რომელსაც 2-3 ადამიანი სჭირდება, რომ ხელები შემოაჭდო, მიწამ მეტრ-ნახევრით დაფარა. 2007 წელს ოშკი რომ ვნახე, აღმოსავლეთ კედელზე რომელიღაც ადგილობრივი მოსახლის მიწური ჰქონდა მიდგმული. შარშან იქაურობა ამ ნაგებობისგან განთ ავისუფლებული დამიხვდა. თუმცა, ტაძრის კედლებზე მიწურიდან გამოსული ჭვარტლის დიდი, შავი კვალი ეტ ყობოდა. ხანძთა
ხანძთაშიც მსგავსი ვითარებაა. ტაძარი, სადაც ყვ ელა დროის ერთ-ერთი უდიდესი ქართველი – გრიგოლ ხანძთელი მოღვაწეობდა, თვალსა და ხელს შუა ინგრ ევა. გუმბათი ხომ სულ უფრო და უფრო პატარავდება. ისეთი განცდა გამიჩნდა, რომ ქვები თავზე დამეცე მოდა. მეგობრები, რომელთან ერთადაც ექსპედიციაში ვიყავი, გალობდნენ. მათი გალობის დროს კი შიშით ვა პარებდი თვალს ზევით, ხმაზე არ ჩამოიშალოს-მეთქი. ხანძთის კომპლექსიც ცუდ მდგომარეობაშია. მრავ ალი წლის მანძილზე სოფელ ფირნალამდე, სადაც ხა ნძთა მდებარეობს, მისასვლელი სამანქანო გზა არ არ სებობდა. ცოტა ხნის წინათ გაიყვანეს. მხოლოდ ბოლო რამდენიმე ასეული მეტრია ფეხით სასიარულო. აქ მოსახლეობა გვიან გაზაფხულზე ამოდის და სო ფელს შემოდგომით ტოვებს. გულღია ალი, რომელიც მე და ჩემს თანამგზავრებს ჩაითა და შაქრის ნატეხე ბით გაგვიმასპინძლდა, მეუბნება, რომ ყოველ წელს, გაზაფხულზე ფირნალში ხელახლა ამოსულს, ხანძთის ტაძარი დიდთოვლობის გამო უარესობისკენ შეცვლი ლი ხვდება.
მართლაც, საყურადღებოა, რომ ძეგლები ძირითადად ბუნების მოვლენების გამო ზიანდება და არა განგებ, ადამიანის ჩარევით. პირიქით, მათ აქამდე რომ მოაღწი ეს, თურქებს მადლობა ეკუთვნით. ძეგლთა ცუდი მდგომარეობის გამო ადგილობრივები გულგრი ლნი არ არიან. მაგალითად, მოხუ ცებული ოსმანი კვირაში ერთხელ მაინც გვის ტაძრის შიდა ნაწილს. ხმელ-ხმელი ცოცხი აქვს, ისეთი, გამოგვისას ღერები რომ სცვივა. ისევე, როგორც მას, არც სხვებს შესწევთ ძალა პრობლემის მოსა გვარებლად. ცხადია, ორი მეგობარი ქვეყნის – საქართველოსა და თურქეთის შეთანხმება-ქმედებაზეა დამოკი დებული ძეგლების გადარჩენა. თითქოს, ოშკთან დაკავშირ ებით ყინული დაიძრა. რამდენიმე ჯგუფმა აზომა და გამოიკვლია ტაძარი. თუმცა, მილიონობით ქა რთველი და თურქი, ვისთვისაც ძვირფასია კულტურული მემკვი დრეობა, მთავრობებს დაუყოვნე ბლივ მოქმედებას სთხოვს. ამას წინათ სტამბულელი ელიფ ჩაკმაკი მეუბნებოდა, რომ საკუთარი მთავ რობისგან თურქეთის ტერიტორი აზე მდებარე ბერძნული ტაძრების მიხედვის შემდეგ, ქართული ძეგლ ების მოწესრიგების ეიმედება. ტაო-კლარჯეთში 300-მდე ქა რთული ძეგლია. მეტ-ნაკლებად კი ისინი გადარჩა, სადაც მუსლიმან ები შევიდნენ. მაგალითად, პარხ
ალსა და ხახულში მეჩეთები მოქმ ედებდა. სხვათა შორის, ხახულში 2009 წელს დაიხურა მეჩეთი. ოლ თისის ციხე წარჩინებულ მუსლიმ ანთა განსასვენებლად იქცა. თურქეთმა ტაო-კლარჯეთში აქტიურად უნდა იმოქმედოს ტუ რისტული შესაძლებლობების გასავითარებლად. ძეგლების გა დარჩენა სარგებელს მათაც მოუტ ანს. მხოლოდ 10 წელიწადში ტაოკლარჯეთი მილიონმა ქართველმა ნახა და მოილოცა. უცხოელ მოგზ აურთა რაოდენობაც მატულობს. ოშკი, თუნდაც იშხანი, უნიკალურ ია და მხარის უძველეს ძეგლებად ითვლება. ხანძთა, ტბეთი, ოპიზა, ვაჩეძო რი, ვეჟანგეთისა და კავკასიძეების ციხე, ხახული, არტანუჯი, ბანა, ოთხთა, შატბერდი, კალმახისა და სათლეს ციხეები, პარეხთა, საკი რე... ესენი არა მხოლოდ ქართული, არამედ მსოფლიო მნიშვნელობის ძეგლებია. საქართველოსა და თუ რქეთის მთავრობებს, წესით, უნდა გაუადვილდეთ, მათ გადასარჩენ ად საერთაშორისო ორგანიზაცი ებიც ჩართონ. და კიდევ, შარშან, 2009 წელს ოშკის გადარჩენის თხოვნით პე ტიცია მომზადდა და ინტერნეტით გავრცელდა. ხელმოწერებისთვის იხილეთ ბმული: http://www.thepetitionsite.com/1/ Tao-Klarjeti
რა კრიტერიუმებით მიანიჭებენ ქართულ რესტორნებს ვარსკვლავებს ტურისტების ქვეყანაში მოსაზიდად, პირვ ელ რიგში, მომსახურების სფეროს დახვეწაა საჭირო. ამ მიმართულებით პირველი ნაბიჯე ბი უკვე გადაიდგა, კულტურის სამინისტროს მხარდაჭერით, კომპანია „გლობალ სტარი“ საქართველოში არსებულ სასტუმროებსა და რესტორნებს ვარსკვლავებს ანიჭებს. ეს მთელ მსოფლიოშიმიღებულიპრაქტიკაადამომხმა რებელს საშუალებას აძლევს, ადვილად გაერ კვეს, რა კლასის მომსახურების მიღება სურს. როგორც კომპანიის დამფუძნებელმა დავით სუჯაშვილმა განგვიცხადა, რესტორნისთვის თუნდაცერთივარსკვლავისმინიჭებაცავტო მატურად გამორიცხავს კერძში თმების პოვნ ას, ერთჯერადი ნივთების მრავალჯერადად გამოყენებას და არაკეთილგანწყობილ მომს ახურეპერსონალს. დავით სუჯაშვილი: „ვარსკვლავები ორდე ნების მინიჭება არაა, ამის უკან დგას გარკვეული მოთხოვნები და კრიტერიუმები, რომელსაც ორგა ნიზაცია უნდა აკმაყოფილებდეს. ეს შეეხება რო გორც მომსახურების ხარისხს, ასევე კომფორტის საშუალებებს.ამკრიტერიუმსვაწვდითჩვენროგო რც რესტორნებს, ისე სასტუმროებს, ვაძლევთ მათ საშუალებას, თვითონ შეაფასონ თავისი ბიზნესის მდგომარეობა და თვითშეფასების შემდეგ უჩნდებათ წარმოდგე ნა, რა კატეგორიას აკმაყოფი ლებენ, ან რა კატეგორიამდე შეუძლიათ მისვლა. ვარსკვლა ვების მიღებაზე რთული მათი შენარჩუნებაა. საერთაშორისო სივრცეში მიღებულია წელიწა დში ერთი აუდიტი, თუმცა ჩვენ გადავწყვიტეთ, საწყ ის ეტაპზე აუდიტი წელი წადში რამდენიმეჯერ განვახორციელოთ“. მარიტა დამენია რაც შეეხება კრიტერიუმებს, რომლის მიხედვ ითაც ვარსკვლავების მინიჭება ხდება, განსაკუთ რებული კულინარიული ნიჭი ერთვარსკვლავიანი რესტორნისთვისაც ისევე აუცილებელია, როგორც ხუთიანისთვის. საკვები პროდუქტები ახალი, კა რგად შენახული და ასევე, კარგად მომზადებული უნდა იყოს, უბრალოდ, ერთვარსკვლავიანი რესტ ორანი თვითმომსახურებას ან დახლთან მომსახურ ებასაც ითვალისწინებს. ქაღალდის ხელსახოცები მაღალი ხარისხის უნდა იყოს, მენიუ კი უმნიშვნე ლოდ გაცვეთილი და ადვილად წასაკითხი. ანგარი შსწორება კლიენტისთვის მოსახერხებელი ფორმით უნდა ხდებოდეს, და რაც მთავარია, მადლობა არ უნდა დაივიწყონ. ამ ყველაფერთან ერთად, ორვარსკვლავიანი რესტორნები სხვა კრიტერიუმებსაც უნდა აკმა ყოფილებდეს. ეს დაწესებულებები ძირითადად ოჯახებზეა გათვლილი. გარდა ამისა, ორვარსკვ ლავიან რესტორანში დამატებით უნდა ხდებოდეს შავი და თეთრი ღვინის შეთავაზება, მენიუში უნდა ჰქონდეთ ლუდის მრავალფეროვანი არჩევანი, უნ და მოიტანონ ყინულის მთლიანი კუბიკები და არა დაქუცმაცებული ყინული. ავეჯი და დეკორაციები დაუზიანებელი და სუფთა უნდა იყო, მუსიკა – ხარი სხიანი. რესტორანში არსებული საფერფლეები მუ დმივად უნდა თავისუფლდებოდეს ნარჩენებისგან და სველი წერტილები კომფორტული უნდა იყოს, უზრუნველყოფილი ხელსახოცით, ქაღალდითა და საპნით. ხოლო კლიენტს ანგარიში სინით ან ტყავის ყდით უნდა მიაწოდონ. სამვარსკვლავიან რესტორანში, ამ ყველაფერ თან ერთად, სხვა მოთხოვნებიცაა, მინერალური და გაზიანი წყალი მაგიდაზე ბოთლით უნდა მიიტანონ, ღვინის მიტანა დაუშვებელია გრაფინით, შეთავა ზებაში უნდა იყოს ახალმომზადებული კაპუჩინო, ლატე, ესპრესო და სხვადასხვა სახეობის ჩაი. გარდა ამისა, აუცილებელია, მოსახერხებელი მოსაცდ ელი სტუმრებისთვის, პალტოს შესანახი ადგილი, მიმტანებს უნდა ეცვათ მაღალი ხარისხის სუფთა ფორმა, უნდა გამოიყენებოდეს ტექსტილის ხელს ახოცები. მომსახურე პერსონალი კარგად უნდა ერ კვეოდეს მენიუში. უნდა შეეძლოს კლიენტისთვის კერძის მომზადების ზუსტი დროის მოხსენება და
არავითარ შემთხვევაში არ შეიძლება დაგვიანება ან დროზე ადრე მიტანა. აი, რაც შეეხება ოთხვარსკვლავიან რესტორანს, აქ სა ჭმელი კულინარიული შემოქმედების ნიმუში უნდა იყოს. მომსახურე პერსონალი კი ხაზგასმულად ყურადღებიანი. ძირითადი კერძის მირთმევამდე კლიენტს უნდა მიართვან კანაპეები, შეთავაზებაშია გრეიფრუტისა და ფორთოხლის ფრეშწვენები. გარდა ამისა, აუცილებელია ადგილი პარკ ირებისთვის, ცოცხალი მცენარეებით გაფორმებული მოსა ცდელი. მაგიდის გადასაფარებელს სჭირდება სარჩული ან დამარბილებელი ფენა, ხოლო ჭურჭელი უნდა იყოს განსაკ უთრებული ხარისხის და მძიმე. მუსიკა ისე უნდა უკრავდეს, რომ არ დაგაყრუოს და შენი თანამოსაუბრის ხმა გესმოდეს. დაჯავშნული მაგიდის სერვირება კლიენტის მოსვლამდე ხუ თი წუთით ადრე უნდა ხდებოდეს, პერსონალის საუბარი სტუმრებს არ უნდა ესმოდეთ. კერძები კლიენტებს თანმიმ დევრულად, წინა კერძის დასრულების შემდეგ უნდა მიარ თვან, ხოლო გასვლისას პერსონალი ადგილზე უნდა იყოს და კლიენტს დაემშვიდობოს. ხუთვარსკვლავიანი რესტორანი კი ყველა თვალსაზრ ისით უნაკლო კვების ობიექტი უნდა იყოს. გარდა ყველა ზემოჩამოთვლილი კრიტერიუმებისა, აუცილებელია, რომ ხდებოდეს შეკვეთილი ღვინის ბოთლით მიტანა და ჭიქაში კლიენტის თანდასწრებით ჩასხმა. კერძი უნდა იყოს უაღრ ესად დახვეწილი და ესთეტიკური, საკვები უნაკლო, ყინუ ლის კუბიკები მთლიანი – შიდა სიცარიელის გარეშე, მენიუში უნდა იყოს ყველის ასორტიმენტი და კვების დასრულების შემდეგ კლიენტს უნდა მიართვან მომცრო ყავა და მცირე ზომის საკონდიტრო ნაწარმი. განსაკუთრებულად უნდა გა მოიყურებოდეს სველი წერტილებიც. იქაურობა მორთული უნდა იყოს ცოცხალი მცენარეებით. უნდა გამოიყენებოდეს,
უმაღლესი ხარისხის ჰიგიენის საშუალებები და ტექსტილის ხელს ახოცები. მაგიდა სტუმრის მოსვლამდე უნდა გაიწყოს, პერსონალ მა, ცნობადობის ხაზგასასმელად, კლიენტს რამდენჯერმე უნდა მიმართოს სახელით. პერსონალი უნდა იყოს მოკრძალებული და განსაკუთრებულად ელეგანტური, დაუშვებელია კლიენტისთვის შესამჩნევი იყოს საკვების მომზადების ტემპი. ხელსახოცებს ცვ ლიან მაშინ, როცა სტუმარი დროებით ტოვებს მაგიდას ან ახალი კერძი შემოაქვთ. გასვლისას კი კლიენტის პალტო მანამ უნდა გაამ ზადონ, სანამ ის გარდერობამდე მივა. საქართველოში ვარსკვლავები ჯერ არც ერთ რესტორანს არ აქვს, თუმცა ოცამდე დაწესებულებასთან ამ თემაზე უკვე მუშაობ ენ და ვარსკვლავების მინიჭების შემდეგ, ვფიქრობ, „პრაიმტაიმის“ რჩევები ქართველი მომხმარებლისთვის სასარგებლო იქნება იმის გასარკვევად, რომელ რეტორანში მიიღებს მისთვის სასურველ მო მსახურებას.
მავნებელი შაურმა შაურმომანია თბილისში რა მდენიმე წლის წინათ დაიწყო. ცხიმიანი საჭმლის მოყვარული ქართველები, კიდევ უფრო ცხ იმიანი თურქული შაურმის ნა მდვილ ფანებად იქცნენ. იმდენი საშაურმე რამდენიც თბილის შია, მგონი თურქებს თურქეთ ში არა აქ ვთ. ერ თხ ელ ვც ადე ამ კერძის გასინჯვა, მაგრამ გე მოც საშინელი ჰქონდა და თან ცოტათი მომწამლა კიდეც, ამ იტომ მეორედ აღარ გავრისკავ. ისე, წესით, მისი მომზადების პროცესს რომ ნახავ, ჭამის სუ რვილი არც უნდა გაგიჩნდეს. ფენა-ფენა შამფურზე ასხმულ ხორცს საოცარი ცხიმი სდის, რომელსაც, ხშირ შემთხვევაში იღებენ და ისევ ხორცს ასხა მენ. თან, როგორც წესი, ეს ბზ რიალა შამფურები ქუჩის პირა ფანჯრებშია მოთავსებული და მთელი მტვერი და მანქანებიდ ან გამოფრქვეული ტყვია ზედ ედება. ანტისანიტარიაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ, უბრალოდ, მავნებელია. ჩვენ ვესაუბრეთ საშაურმეს ერთ-ერთ ყოფილ
მესაკუთრეს, რომელმაც ვინა ობის დასახელება არ ისურვა, თუმცა საშინელი რაღაც გვია მბო. მისი თქმით, შაურმებისთ ვის, მხოლოდ ნარჩენ და გაყი ნულ ხორცს იყენებენ. „შაურმა ძირითადად მორჩენ ილი ან შემოტანილი გაყინული ხორცისგან კეთდება. ხორცს საზღვარგარეთ სპეციალური ხსნარით ყინავენ. მისი საკვებ ად გამოყენება კი იმ შემთხვ ევაში შეიძლება თუ ბოლომდე თავისით გალღვება და შემდეგ კარგად გაირეცხება. ცნობილ ია, რომ ყველაზე მეტი მავნე ნივთიერება სწორედ ქათმის კა ნში რჩება. შაურმის ხორცს კი შუა-შუა ცხიმის გამოსადენად, სწორედ ამ კანს უდებენ. გარდა ამისა, როცა შამფური ტრიალე ბს, ის ანთებულ გაზთან საკმ აოდ ახლოსაა, რაც კიდევ უფ რო ზრდის მის მავნებლობას და კარცეროგენულობას, მოკლედ, საშაურმეში მუშაობის შემდეგ, ყველას ვურჩევ, ამ პროდუქტს ახლოს არ გაეკარონ.“