NUMMER 101
Jaargang 51
Juli 2014
Wapensysteemmanagement OF ASSET MANAGEMENT’
LMI, een innovatieve aanpak voor een inzetbare landmacht
LASER, van science fiction naar operationele systemen
Magazine van de Vereniging van Hoger Technisch Gevormde Officieren
51-ste jaargang - nummer 101 Juli 2014 Verschijnt ten minste tweemaal per jaar en wordt gratis toegezonden aan ereleden, leden, aspirant-leden, bijzondere leden en ledenbegunstigers Bestuur “ARTE PUGNANTIBUS ADSUM” Voorzitter Kol ir. M.B.G. Mulder CDC/V&B/DVD/PRGRMSTRNG/ AFD PROJECTEN Tel: 06-22970357 Secretaris Maj ir. A.D. Visser BS/AL/DS/DIR PLAN/ AFD VASTGOED Tel: 070-3187581 Tweede Secretaris Maj ir. A.N. Brinkman CLAS/OTCO/OTCLOG/KCEN LOG/OPLOG DOC Tel: 033-4219116 Penningmeester Lkol ir. M.J.W. van Opstal CDC/NLDA/IDL/HDV Tel: 06-51349391 Lid Ir. M.C.P. Konings DMO/MATLOG/WPSN/GRONDGEB/ KENNIS&INN/TECH GEVST Tel: 06-10274586 Redacteur Maj ir. R.H.J. Ceuleers CLAS/MATLOGCO/ST/ACM Tel: 06-19297060 Correspondentieadres Officiersvereniging APA t.a.v. Maj. ir. ing. A.D. Visser Ministerie van Defensie Directie Plannen/ Afdeling Vastgoedbehoeften MPC 58B Postbus 20701, 2500 ES Den Haag Realisatie & Commerciële exploitatie john.akkerman@greenpaper-association.com Tel: 06-53569550
Niets in deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of gereproduceerd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie of andere auteursrechthebbenden. De APA en Green Paper kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid en volledigheid van alle in deze uitgave opgenomen teksten en beelden.
03
Van de redactie
04
Werken in de schijnwerpers
13
Meerwaarde voor defensie-
stakeholders 19
Land Maintenance Initiative
29
Militaire satelliet communicatie
36
Performance Based Logistics
Information Exchange
41
Lasers voor de krijgsmacht
48
Optimaliseren tussen operational
availability & (levensduur)kosten
58
Energiebesparing wapensystemen
62
Informatiedag wapensysteem-
management grondgebonden keten
67
Kooy Symposium 2014
72
Van de voorzitter
73 Nieuwjaarsborrel 74
Korpsdiner 2014
75 Personalia 76 Bestuursmededelingen 77
Van het hoofd dienstvak
Member of the European Military Press Association Profileren in de vorm van publiceren en participeren, kan niet automatisch de voorkeur bij verwerving inhouden.
1
KOOY SYMPOSIUM 2014
KOOY SYMPOSIUM 2014
TOWARDS NANOTECHNOLOGY
FOR DEFENSE 67
WE MANAGE YOUR PROCESS IN 4 BASIC STEPS: INSPECTION | REPORTING | ADVICE | SOLUTION KOOYSYMPOSIUM EN PRODUSAFE
van de met QX gecoate plekken : van vette vingerafdrukken
Produsafe gaf acte de présence tijdens het Kooy Symposium
tot celwanden van bacteriën. Objecten blijven hierdoor
op 9 april 2014. Produsafe is de leverancier van QX een
langdurig beschermd tegen schadelijke bacteriën en virussen.
verbluffende nanotechnologische coating. Deze coating beschermt langdurig tegen schadelijke bacteriën, schimmels en virussen. QX wordt reeds toegepast in de voedselen drankenindustrie, de farmaceutische industrie en de
HET PRINCIPE VAN QX UV light
O2
medische sector, omdat bedrijven en organisaties reputatie-, gezondheid- en financiële risico’s willen beperken.
QX EEN INNOVATIEVE NANO COATING Nanotechnologie is de techniek die het mogelijk maakt
O 2-
e-
Organic material, bacteria
3,2eV
TiO2 h+
H2O CO2
•OH H2O
te werken met deeltjes in de orde van grootte van een nanometer, één miljardste meter.
QX EN DEFENSIE Alle stoffen op aarde zijn samengesteld uit combinaties
QX is uitermate geschikt om binnen Defensie de veiligheid
van verschillende soorten atomen. De essentie van
van mens cq militair te vergroten. Denk bijvoorbeeld aan
nanotechnologie is het beïnvloeden van individuele atomen en
gevechtssituaties of tijdens rampen waarbij ook vaak mili-
moleculen om een andere structuur te bouwen waardoor een
tairen worden ingezet. Kwetsbare plekken in objecten zoals
nieuwe moleculaire organisatie ontstaat. Kortom, er ontstaan
b.v. tanks, onderzeeboten en noodhospitalen kunnen worden
slimmere materialen en stoffen. Nanocoatings zijn coatings die
gecoat met QX om bacteriële risico’s tot een minimum te be-
gemaakt zijn met behulp van nanotechnologie. Zo ook QX van
perken. Maar ook in het dagelijkse leven is QX nuttig om b.v.
Produsafe. QX is een zelfreinigende coating die met behulp
virusuitbraken te voorkomen. Denk daarbij aan de uitbraak
van titaniumdioxide objecten langdurig beschermt tegen
van het Noro virus in de kazerne van Oirschot een paar jaar
schadelijke bacteriën, virussen en schimmels.
geleden. Zo’n virusuitbraak heeft vervelende gevolgen voor zowel de mens zelf als de portemonnee ( van Defensie).
QX bestaat grotendeels uit water. Onder invloed van UVstraling uit het licht, werkt titaniumdioxide als katalysator en
Produsafe levert QX aan diverse bedrijven. Één daarvan is Altrex
zet het zuurstof uit het water om in hydroxyl radicalen. Deze
de Nederlandse producent van o.a. steigermateriaal en bordes-
radicalen ontmantelen de organische moleculen in de buurt
sen voor helicopters, die ook aan Defensie worden geleverd.
PRODUSAFE B.V. • WJ VAN DER HOOFTSTRAAT 18 • METEREN • POSTBUS 105 • 4190 CC GELDERMALSEN 0345 - 59 60 70 • INFO@PRODUSAFE.COM • WWW.PRODUSAFE.COM
KOOY SYMPOSIUM 2014 Op 9 april jl werd, zoals gebruikelijk, in het marine etablissement te Amsterdam het jaarlijkse Prof. ir. dr. Kooy symposium gehouden. Dit maal stond het symposium in het teken van ‘Nanotechnologie’. BIJDRAGE Maj ir. A.N. Brinkman BEELD Kap b.d. Harrie Meijers Professor Kooy Prof. ir. dr. Johan M. J. Kooy leefde van 1902 tot 1983. Prof. Kooy heeft als elektrotechnisch ingenieur (Delft 1927) en wis- en natuurkundige (Leiden 1936) generaties officieren onderricht in de grondslagen en de technieken van wat hij zelf noemde Ballistics of the Future. In de jaren dat hij als lector en later hoogleraar aan de Koninklijke Militaire Academie een groot aantal ‘ingenieursvakken’ doceerde wist hij veel cadetten van de technische wapens- en dienstvakken met zijn colleges te boeien. Daarbij werden oorspronkelijke ideeën over voortstuwing, controle en besturing en constructie van raketten en satellieten door hem niet geschuwd. Aan de toenmalige afdeling Vliegtuigbouwkunde van de Technische Hogeschool Delft verzorgde hij over die onderwerpen vele jaren colleges, die ook door studenten van andere afdelingen werden gevolgd. In een indrukwekkende reeks van publicaties en voordrachten slaagde hij er in bij velen in de samenleving belangstelling te wekken voor de civiele en militaire ruimtevaart. Prof. Kooy genoot internationale bekendheid, was lid van verschillende wetenschappelijke organisaties en werd voor zijn werk geëerd met nationale en internationale onderscheidingen. Om in zijn titulatuur de “ingenieur” voor de “doctor” te plaatsen is in tegenspraak met de conventies. De gebruikte volgorde is de persoonlijke keuze van Prof Kooy naar verluidt omdat hij voor de ingenieurstitel vijf jaren hard had moeten werken en voor de doctorstitel maar één boek had hoeven schrijven....
69
KOOY SYMPOSIUM 2014 In de laatste 15 jaar is nanotechnologie een ontwikkeling met de belofte op onverwachte veranderingen en nieuwe ontwikkelingen. Door het manipuleren van materiaal structuur op moleculair niveau kunnen verrassende materiaal eigenschappen verkregen worden die ook zeer relevant kunnen zijn voor defensie toepassingen. Kansen zijn er in de gebieden van energievoorziening, waterzuivering, biometrie, ballistische bescherming en materiaal sterkte & stijfheid. De afgelopen jaren is in Europa meer dan 10 miljard Euro per jaar besteed aan onderzoek binnen nanotechnologie. De Nederlandse overheid investeert jaarlijks meer dan 100 miljoen Euro in onderzoek in dat kennisveld. De defensie white paper van september 2013 benadrukt de kansen en risico’s in kwantum computing als één van de meest in het oog springende potentiele defensie toepassingen van nanotechnologie. Kunnen we praktische toepassingen verwachten in de nabije toekomst? Zijn er doorbraken te voorspellen die volledig nieuwe toepassingen voor defensie en veiligheid inluiden of zal nanotechnologie voorlopig onzichtbaar zijn voor de gemeenschap? Wat zijn de consequenties en hoe moeten we ons daarop voorbereiden? Dat waren de belangrijkste vragen voor het Kooy symposium 2014. Zoals gebruikelijk werd het programma wederom verdeeld in een viertal blokken, te weten: Setting the scene, visie & beleid, de uitreiking van de Prof. Johan Kooy Award en de excellente technologieën. Dit jaar mochten we Schout-bij-nacht b.d. Klaas Visser verwelkomen als dagvoorzitter die het geheel in goede banen heeft geleidt. Na de aftrap van het symposium door de voorzitter van de Kooy commissie, Tjeerd de Groot, was het tijd om aan te vangen met het blok ‘Setting the scene’. Prof. dr. ing. A.J.H.M Rijnders, van het MESA+ instituut van de Universiteit Twente, leidde het verhaal in met als titel ‘Surprising opportunities in the near future’. Daarin schetste hij in het kort wat nanotechnologie nu eigenlijk is en wat er gebeurt bij het gebruik van nanotechnologie. Hij vertelde dat er een breed scala aan ontwikkeling gaande is. Door het gebruik van nanotechnologie kunnen de eigenschappen van het materiaal aangepast of geoptimaliseerd worden waardoor de materialen beter te gebruiken zijn voor bepaalde toepassingen. Er liggen
graag wil hebben als ontwikkeling van een toepassing. Defensie moet op aangeven van de ontwikkelde technologie cq toepassing bewust een keuze maken om de technologie te integreren in Defensie toepassingen. We moeten bewust die keuzes maken om de schaarse capaciteit en financiële middelen te verzilveren. Concept Development and Experimentation (CD&E) moet daarin een prominente rol gaan uitmaken om de mogelijkheid te hebben de nieuwe technologieën sneller te adapteren binnen de defensie organisatie. Hij sprak over het introduceren van nieuw technologie ‘the best & quickest’ om daarmee altijd op de voorsprong te blijven.
De dagvoorzitter, Schout-bij-nacht b.d. Klaas Visser
Bewuste keuzes
Prof. dr. ing. AJHM Rijnders, MESA+ instituut van de Universiteit Twente kansen op een diversiteit aan toepassingen. Denk daarbij aan biosensoren stoffen eerder te detecteren, kansen in voeding, water, medicijn en energie. Verschillende initiatieven zijn er in Nederland aan de gang om deze toepassing uit te nutten. Gen-maj Theo Vleugels, Commandant Nederlandse Defensie Academie, was de tweede spreker in dit blok. Hij gaf in zijn presentatie aan dat door de snelheid van de technologisch ontwikkelingen het lastig is om van te voren aan te geven wat Defensie
70
In het tweede blok ‘visie en beleid’ gingen een viertal sprekers uit verschillende landen en instituten in op hoe zij invulling geven aan nanotechnologie. De eerste spreker was Mr. P. Taal van het Ministerie van Economische Zaken. Hij ging in op het beleid van de Nederlandse overheid om te investeren in negen onderkende topsectoren door gezamenlijk als overheid, industrie en kennisinstituten de krachten te bundelen. Nanotechnologie valt onder een van deze sectoren te weten de high tech system en materials (HTSM). Door gezamenlijk te investeren in en te communiceren over deze ontwikkelingen, versterken we de positie van Nederland in deze sectoren waardoor we profiteren van deze toepassingen. Een aantal nieuw ontwikkelde toepassingen zijn heel goed bruikbaar voor defensie zoals energie, schoon water, voeding en medische toepassingen. De tweede spreker, Drs. G. de Wilde van EDA, schetste de organisatie van het EDA en benadrukte dat ook op Europees niveau nanotechnologie als belangrijke technologie onderkend is en dat door gezamenlijk als Europese lidstaten de ontwikkelingen te financieren een tal van mogelijkheden en toepassing mogelijk zijn. Binnen EDA is zelfs een hele afdeling die de ontwikkeling van toepassingen van nanotechnologie begeleidt.
KOOY SYMPOSIUM 2014 Na dit tweede blok was het tijd voor de uitreiking van de Prof. Johan Kooy Award door de president KIVI, Martin van Pernis. Dit jaar viel de eer aan ir. Marijn Ufkes voor zijn master thesis ‘Isolatorfree Power Amplifiers for Phased Arrays’.
Uitreiking Prof. Johan Kooy prijs aan ir. Marijn Ufkes
Dr. D.B. Miracle, US Air Force, gaf als derde spreker aan dat voor de Amerikaanse luchtmacht een specifieke technologie afdeling georganiseerd is. De toepassingen waar zij zich op focussen komen daadwerkelijk voort uit de ontwikkeling van de technologie. Als afgeleide van deze ontwikkeling definiëren zij de specifieke mogelijke toepassingen voor de luchtmacht. Dr. S. Römer was de laatste spreker van dit blok. Zij gaf inzicht hoe het onafhankelijk instituut Frauhofer de nanotechnologie ontwikkelingen, die voornamelijk in het publieke domein liggen, probeert in te passen in het Duitse defensie programma. In het vierde en laatste blok van de dag, ‘excellente technologieën’, presenteerde diverse sprekers hun praktische toepassing van nanotechnologie. • Ir. A. Verschleijen, TU Delft, presen teerde de toepassing van Kwantum Cryptografie. Door gebruik te maken van nanotechnologie worden moge- lijkheden ontwikkeld om extreem versleutelde berichten te kunnen genereren en versturen. • Mr. M. van Kasteel, CEO Philips Handheld Diagnostics, presenteerde toepassingen in de medische sector waarbij het analyseren van bloed door gebruik te maken van nanotech nologie sneller, efficiënter en met gebruik van kleine apparaten mogelijk wordt. Deze toepassing kan zo mogelijk
71
• •
gebruik worden in de analyse van ander soorten vloeistoffen als het gebruikte membraam daarvoor geprepareerd zou worden. Hierdoor zou de analyse van bijvoorbeeld verdachte vloeistoffen sneller en accurater kunnen worden. Prof. Dr. ir. R. Lammertink, Universiteit Twente, presenteerde een manier om water te zuiveren door de toepassing van nanotechnologie. Hoe we gebruik kunnen maken van energie toepassingen door de eigenschappen van materiaal te wijzigen voor het gebruik van het opwekken van energie was zichtbaar in de presentatie van Dr. ir. M. Huijben, Universiteit Twente. Dr. ir. L.J.M.G. Dortman, TNO, mocht als laatste spreker hun ontwikkelde toepassing in het verhogen van het rendement van zonnecellen presenteren.
Het symposium werd hierna afgesloten door de dagvoorzitter waarna de netwerkborrel kon aanvangen en de bezoekers konden genieten van de blauwe hap in het restaurant van het Marine Etablissement. Al met al weer een geslaagd symposium waarbij voor het eerst de Engelse taal gedurende het gehele symposium gehanteerd werd.
Presentaties en informatie is te vinden op de site van het KIVI: https://activiteiten.kivi.nl/4539/ PAG000010267/Home.html