Vmt14 by ProduSafe

Thema:

Reiniging en desinfectie WWW.VMT.NL VOEDINGSMIDDELEN, MANAGEMENT EN TECHNOLOGIE

2014 | EDITIE

DESINFECTIE WASWATER GROENTEN • EIWIT UIT EENDENKROOS • BEDERF VOEDSELVERSPILLER LUCHT REINIGEN ZONDER CHEMICALIËN • WRR: ‘VOEDSELSTRATEGIE NODIG’ • GRIP OP HYGIËNE •

VMT14_cover.indd 1

16-10-14 12:53

CERTIFICERING EN TRAINING

ALS HET GOED IS, IS HET GOED. Maar verbetering zit in een klein hoekje.

SAFER, SMARTER, GREENER

14-1322 DNV GL Advertenties VMT14_advertenties.indd 2 A4 spread.indd 1

16-10-14 13:20

Certificeren? Dan moet u voldoen aan de norm. DNV GL toetst u snel en goed. Maar iedereen houdt van opstekers, niet van standjes. Daarom kijken we bij certificering ook naar wat goed gaat en zelfs nog beter kan. Op die gebieden die voor uw bedrijf of organisatie belangrijk zijn. Aandachtspunten waarop u zélf beoordeeld wilt worden. Certificering die net even verder voert. Want verbetering zit in een klein hoekje.

Online beschikbaar! Whitepapers over certiﬁcering, training, interne audits, tips & trucs www.dnvba.nl/whitepapers

U kunt ons bereiken via 010 2922 700 of www.dnvba.nl

VMT14_advertenties.indd 3

28-03-14 13:20 13:21 16-10-14

INHOUD

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

12.

Veg-i-Trade project naar fysieke en chemische middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

38. 18.

UVC en ionisatie duurzame alternatieven voor desinfectie . . . . .

42. 04

VMT14_inhoud.indd 4

Eendenkroos als eiwitbron . . . .

Microbieel bederf oorzaak grote voedselverliezen . . . . . . . .

Foto cover: Kroonen, Duitsland

16-10-14 12:57

COLUMN

Nieuws 6

Nieuws

‘Nederland heeft voedselstrategie nodig’

Ingrediënten

Technisch nieuws

Agenda

Hans Damman • h.damman@mybusinessmedia.nl

Hoe hoog legt u de lat?

............

Thema: Reiniging en desinfectie GMP-maatregelen zijn de basis van

Hoe vaak controleert u de wanden van uw productieafdelingen op micro-organismen, bijvoorbeeld drie meter boven de werkvloer? Hoe vaak reinigt en desinfecteert

voedselveiligheid en moeten dus continu op een

u de (gedemonteerde) koelunits? Kent u de microbiële

hoog niveau zijn. Maar hoe is het daarmee werkelijk

status van uw product in de diverse productiestadia? En

gesteld. Waar moet u zoal op letten en welke ontwikkelingen zijn er op dit gebied gaande?

wat doet u met alle controleresultaten van de omgeving en het (eind)product? Knikt u tevreden als de meeste waarden onder de wettelijke norm en/of die van uw klanten blijven. Of mag geen enkele waarde hoger scoren dan de strengere interne richtlijn?

Desinfectie waswater gesneden groenten

Ultraviolet licht en ionisatie

Hygiëne praktisch borgen

(agressiever) middel en/of hogere temperatuur en/of

Meer grip op hygiëne

druk. Installeert u een (extra) UVC-lamp of ionisator.

Reiniging en desinfectie: puntjes op de i

Water in de fabriek!

Wanneer onderneemt u actie en welke dan? Extra

Of analyseert u achterliggende redenen en neemt u adequate maatregelen om de resultaten weer structureel op een laag niveau te krijgen en te houden. Dat laatste kost tijd van u als kwaliteitsmanager, van een productieafdeling of anders van de ingehuurde profes-

Technologie & Techniek

sionele schoonmakers. Om nog maar niet over de kosten van betere apparatuur te spreken. EHEDG heeft

Op zoek naar innovaties

daar voor een revolutie gezorgd, zowel wat betreft het

Eiwit uit eendenkroos

voorkomen van achterblijvend, of aangehecht vuil als het snel kunnen demonteren van de machines om deze snel en gemakkelijk schoon te kunnen maken. Soms zie ik schitterende ‘bouwpakketten’.

Voedselveiligheid & Kwaliteit 42

Bederf voedselverspiller

Met de professionele schoonmakers werd een extra schakel in de hygiëneketen geïntroduceerd. Juist op het kruispunt van disciplines, afdelingen, maar dus ook samenwerkingsvormen met externe partners, valt vaak nog veel winst te boeken. Genoeg om te bespreken en elkaar scherp te houden, mits u (ook) daarvoor voldoende tijd vrijmaakt.

VMT14_inhoud.indd 5

16-10-14 12:57

NIEUWS IN HET KORT

Agristo De Belgische producent van aardappelproducten Agristo mag vanaf volgend jaar de productie van de aardappelproducten van het Britse bedrijf Aunt Bessie produceren. Het bedrijf heeft de order binnengehaald ten

Omega-3-vetzuren uit algen

koste van Heinz die nu de producten produceert in het Britse North

AlgaeBiotech ontwikkelde tijdens het Biobased Delta project

Walsham in Norfolk. Deze Heinz-fabriek gaat daarom dicht. Hierdoor

samen met partner CSM een manier om afvalwater te zuiveren

verliezen 200 Britten hun baan.

met behulp van microalgen. Deze kunnen de projectpartners vervolgens gebruiken om duurzame omega-3-vetzuren te

��www.agristo.nl

winnen.

Koffiedik recyclen

siele brandstoffen kunnen vervangen. AlgaeBiotech richtte zich op het kweken

Het doel van het project is om alternatieve grondstoffen te ontwikkelen die fosvan microalgen in afvalwater afkomstig uit de bakkerijen zuivelindustrie. De

Zwitserse wijngaarden zijn de eerste die koffiedik uit Nespresso-cupjes

nutriënten uit dit water vormen een goede voedingsbodem voor de algen. CSM

gebruiken voor het voeden van de bodems van wijngaarden. De koffie-

en AlgaeBiotech gebruiken de algen in de eerste plaats voor extractie van ome-

dik wordt gescheiden van het aluminium cupje dat ook wordt gerecy-

ga-3-vetzuren voor menselijke consumptie. De overgebleven biomassa kan bij-

cled. De koffiedik, die rijk is aan voedingsstoffen, wordt samengevoegd

voorbeeld dienen als visvoer voor commerciële kwekerijen. Momenteel komen

met plantaardig afval. Met deze combinatie wordt meststof gemaakt

de omega-3-vetzuren vooral uit vis en visafval. Een volgende stap in het Biobased

voor de wijngaarden. Door deze methode worden de bodems gevoed

Delta project is het opschalen van de algenkweek.

met stikstof; dit voorkomt erosie. ��www.csmbaking.com ��www.nespresso.com

Investeringsfonds Voedingsbedrijven die zich richten op duurzame en gezonde voedingsmiddelen kunnen mogelijk putten uit het Sustainable Food Fund. Het

Recall rundvlees vanwege mogelijke miltvuurbesmetting

investeringsfonds met een beoogd startkapitaal van €75 miljoen richt zich uitsluitend op duurzame en gezonde voeding. Het fonds opgericht

Een partij rundvlees van ongeveer 7

door Pulsar Network Capital wil investeren in vijftien tot twintig

ton die vanuit Polen is geleverd aan

bedrijven in de segmenten voeding, duurzaamheid, wateren voedings-

een Nederlandse uitsnijderij wordt uit

technologie. De ondernemingen dienen bij te dragen aan een gezonde,

voorzorg van de markt gehaald. Dit

transparante en duurzame voedselketen.

meldt de NVWA. De zending bestond uit Poolse en Slowaakse kar-

��www.pulsarnetworkcapital.nl

kasdelen. Twee van de karkassen zijn afkomstig van een Slowaakse veehouderij waar naderhand miltvuur is vastge-

PerfoTec

steld, een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Bacillus anthracis. Het risico voor de consument wordt als zeer klein beoordeeld. Toch heeft de NVWA direct de betrokken uitsnijderij opgedragen het vlees uit de handel te

Het Nederlandse bedrijf PerfoTec is een van de zeventien genomineerden

nemen, omdat het niet voldoet aan de voedselveiligheidsvoorschriften. De bijna

voor de European Business Awards for the Environment (EBAE). De prijs

7 ton vlees is geleverd aan 19 bedrijven in Nederland en 26 bedrijven in België,

wordt uitgereikt aan het meest eco-innovatieve bedrijf. De prijsuitreiking

Duitsland, Denemarken, Zweden, Frankrijk, Portugal en Italië. Bekend is wat en

van de EBAE vindt plaats op 1 december tijdens de Pollutec Expo in Lyon.

hoeveel er naar de verschillende afnemers is geleverd. De buitenlandse autoritei-

PerfoTec heeft deze nominatie te danken aan het Respiration Control Sys-

ten zijn op 9 oktober via het RASFF-systeem geïnformeerd. De Nederlandse

tem, een technologie die de houdbaarheid verlengt van groente en fruit.

afnemers zijn door de uitsnijderij geïnformeerd.

��www.perfotec.com

�� www.nvwa.nl

VMT14_nieuws.indd 6

16-10-14 13:01

NIEUWS

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

MEER NIEUWS OP WWW.VMT.NL

Groen etiket Coca-Cola life roept vragen op

Topmannen Unilever en DSM dalen op duurzame ranglijst Topman Paul Polman van Unilever en zijn collega CEO van DSM Feike Sijbesma dalen in de jaarlijkse top-100 van Trouw met duurzame Nederlanders. Wel staan ze nog stevig bij de beste twintig. De personen in de lijst zijn afgelopen jaar opgevallen omdat ze iets hebben gedaan op het gebied van duurzaamheid. De onafhankelijke jury van de ranking beoordeelt hen op zes criteria: daadkracht, innovativiteit, kennis, brede visie, contacten en charisma. Unilever CEO Paul Polman daalde van plaats twee in 2013 naar plaats vier dit jaar. De keiharde toezegging van Polman

Coca-Cola life, de nieuwste

ke Pikaar van Coca-Cola reageert:

dat in 2020 al door Unilever inge-

variant van Coca-Cola met

“We zeggen niet dat er geen suiker

kochte ingrediënten duurzaam

een derde minder suiker en

inzit, wel dat er een derde minder sui-

dienen te zijn waardeert de jury.

calorieën en gezoet met

ker inzit.” Omdat het anders ten kos-

Dat hij toch twee plaatsen zakt,

stevia, komt naar Nederland.

te gaat van de smaak, kan Coca-Cola

heeft mogelijk te maken met het

Consumentenorganisaties zijn

suiker nog niet volledig vervangen

feit dat het Zwitserse Nestlé Uni-

niet enthousiast.

door stevia. Met Coca-Cola Zero,

lever vorig jaar passeerde in de Dow Jones Sustainability

Paul Polman

-light en -life wil het frisdrankencon-

Index. DSM scoort ieder jaar hoog op de internationale

De steviavariant heeft een groen eti-

cern zijn klanten keuze bieden. Som-

duurzame AEX. Desondanks viel bestuursvoorzitter Feike

ket in plaats van het gebruikelijke

mige consumenten willen een pro-

Sijbesma uit de top-10 en staat nu op plaats 17.

rode bij de standaard cola. Consu-

duct met een natuurlijke zoetstof.

mentenorganisaties foodwatch en

Die zit niet in Zero en light, maar wel

het Voedingscentrum vinden dat het

in life, verduidelijkt Pikaar. Coca-Co-

bedrijf hiermee de consument mis-

la besloot tot een groene verpakking

leidt. “Als mensen die normaal cola

om zijn product meer te laten opval-

light drinken overstappen op cola life

len in het schap. Daarom koos

omdat ze denken dat het gezonder is,

Coca-Cola eerder ook de kleuren

gieten ze ongemerkt veel meer calo-

zwart en zilver voor de colavarianten

rieën naar binnen”, verklaart Stephan

Zero en light. “Uit consumentenon-

Peters van het Voedingscentrum.

derzoek bleek dat respondenten de

Meike Rijksen van foodwatch: “Als

kleur groen aansprekend vinden.”

op een etiket stevia staat, verwachten

Pikaar begrijpt dat de kleur groen

consumenten dat er geen suiker in

verwachtingen schept bij de consu-

zit. Als dat wel zo is, moet dat er dui-

ment, daarom is goede voorlichting

delijk bij staan. De groene wikkel

over het product belangrijk.

VMT14_nieuws.indd 7

ADVERTENTIE

R-Biopharm AG

bioavid sneltesten voor uw

Allergenen Management

Tel: 075 615 1046 www.r-biopharm.com

suggereert dat het product verantwoord is. Dat is het niet.” Annemarij-

��www.trouw.nl

��www.coca-cola.com

Pinda Melk Ei Cashewnoot Hazelnoot Pistachenoot Mosterd Amandel Sesamzaad Kokosnoot Gluten Macademianoot Paranoot Schaaldieren Walnoot Soja

16-10-14 13:01

NIEUWS

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

Red Bull schikt in VS

Consument let meer op duurzaamheid

Energiedrankleverancier Red

Consumenten krijgen steeds

Bull gaat akkoord met een

meer aandacht voor duurzame

schikking van dertien miljoen

aspecten bij de aankoop van

dollar om een rechtszaak te

producten of diensten.

voorkomen. Amerikaanse con-

Tegelijkertijd wantrouwt de

sumenten hebben Red Bull

consument vaker de claims als

aangeklaagd voor de mislei-

‘duurzaam’ of ‘maatschappelijk

dende slogan van het drankje.

verantwoord’.

‘Red Bull geeft je vleugels’ is al jaren-

Dit blijkt uit Dossier Duurzaam

lang de slogan van het energiedrankje.

2014: een grootschalig (2.404 men-

Consumenten in Amerika klagen Red

sen) marktonderzoek van onderzoeks-

Bull aan voor deze misleidende slogan.

bureau GfK, marketingbureau

Consumenten zijn dit jaar wel kriti-

Volgens Amerikaanse financiële

B-open en marketingbureau DDB &

scher over de uitspraken over duur-

nieuwssite Business Insider klagen

Tribal Amsterdam. In dit onderzoek

zaamheid. 48% van de consumenten

consumenten Red Bull aan omdat de

zijn acht sectoren en ruim honderd

wantrouwt de claims ‘duurzaam’ of

slogan van Red Bull vals zou zijn en

Amerikaanse media vreest het bedrijf

merken meegenomen. In 2013 had

‘maatschappelijk verantwoord’. In

niet wetenschappelijk onderbouwd is.

voor imagoschade. Om een langduri-

30% van de consumenten aandacht

2013 was dit 39%. De kennis van con-

Volgens reclame verhoogt het drankje

ge en kostbare rechtszaak te voorko-

voor duurzame aspecten van een aan-

sumenten over duurzame activiteiten

het concentratie- en reactievermogen.

men heeft Red Bull geschikt voor der-

koop of dienst. In 2014 steeg dit naar

van merken is beperkt. Ongeveer 60%

Red Bull stelt dat door het gebruik

tien miljoen dollar. Red Bull laat

42%. Ongeveer 44% van de consu-

van de consumenten weet niet in wel-

van de woorden ‘boost’ en ‘vleugels’.

weten het oneens te zijn met de aan-

menten vindt het belangrijk dat pro-

ke mate een merk verantwoord onder-

Consumenten krijgen hierdoor

klacht: “De marketing en etikettering

ducten ‘eerlijk’ geproduceerd zijn en

neemt. Bij driekwart van de merken

onterecht de indruk dat ze door het

van onze producten is altijd accuraat

39% vindt dierenwelzijn belangrijk.

kan men zelfs geen enkele associatie

drinken van Red Bull fysiek sterker

en waarheidsgetrouw gebeurd”, aldus

De helft van de consumenten heeft

noemen van het merk in relatie met

kunnen worden, aldus de aanklacht.

Red Bull.

meer vertrouwen in een merk, als ze

duurzaamheid.

Dit terwijl het drankje minder cafeïne bevat dan een kop koffie. Volgens

denken dat het merk maatschappelijk �� www.redbull.com

verantwoord onderneemt.

��www.gfk.com

Nitraatadviezen herzien

VMT14_nieuws.indd 8

Vis en nitraatrijke groente zoals spinazie of sla teza-

volgende voorzorgsadviezen te vervallen: eet niet

tie verbeteren. Het Voedingscentrum baseert zijn

men eten, is dat wel gezond? Tot voor kort gaf het

vaker dan twee keer per week nitraatrijke groente

keuze voor een ander advies ten dele op een

Voedingscentrum het advies deze combinatie te

en combineer nitraatrijke groente liever niet met

beoordeling van de EFSA. Volgens EFSA is het

mijden, maar de nitraatadviezen zijn herzien. In

vis. Eén advies blijft bestaan: gebruik geen water

onwaarschijnlijk dat de blootstelling aan nitraat

Voeding Nu 10, 2014 leggen vertegenwoordigers

uit privébronnen voor het bereiden van flesvoe-

via groenten zal leiden tot gezondheids-

van het Voedingscentrum en de NVWA uit hoe ze

ding. Ook wordt sporters aangeraden terughou-

risico’s. Het stimuleren van de consumptie van

tot deze verandering zijn gekomen. Op basis van

dend te zijn met de consumptie van nitraatrijke

groenten is dan ook belangrijker.

een advies van bureau Risicobeoordeling & onder-

supplementen en rode bietensap of concentraten

zoeksprogrammering van de NVWA, komen de

daarvan, waarvan gedacht wordt dat ze de presta-

��www.voedingnu.nl

16-10-14 13:01

PERSONALIA

Kopers A-merken hebben meer vertrouwen in economie

Arla Foods Nederland Bas Padberg is per 1 oktober benoemd als managing director bij zuivelonderneming Arla Foods Nederland. Hiermee volgt hij managing director Andrew Simpson op. Padberg gaat zich richten op het verstevigen van de marktpositie van Arla Foods in Nederland. Simpson heeft besloten zijn carrière buiten Arla Foods voort te zetten. www arla nl

Het vertrouwen in de

VION

economie van consumen-

Voormalig Rabobankbestuurder Sipko

ten die vooral huismerken

Schat (foto) en Cees van Rijn die eerder

en andere eigen merken

CFO van Nutreco was, treden toe tot de Raad van

kopen is lager dan van

Commissarissen van Vion. Met de aanstelling van de

degenen die vooral

twee commissarissen is de Raad van Commissarissen

A-merken in het winkel-

van Vion Food compleet. Schat wordt voorzitter van de

wagentje gooien.

RvC terwijl Van Rijn de portefeuille ﬁnanciën krijgt.

Dit blijkt uit onderzoek

Hans Hujjbers treedt terug als RvC-voorzitter, maar

van onderzoeksbureau

blijft wel aan als vicevoorzitter.

GfK en TIAS School for

www vionfoodgroup com

Business and Society op basis van cijfers van het

VHL Larenstein

GfK-consumentenpanel.

Per 1 september is dr. Peter de Jong van NIZO food research aangesteld door

“De crisis van de afgelopen jaren heeft duidelijk zijn spo-

Hogeschool VHL als lector Zuivelprocestechnologie.

ren nagelaten. Oplopende werkloosheid en een achter-

Samen met studenten van VHL, docenten, projectinge-

blijvende loonontwikkeling zetten het besteedbaar inko-

nieurs en bedrijven richt De Jong zich op de ontwikke-

men onder druk. Onder deze omstandigheden passen

ling en toepassing van innovatieve technologieën voor

veel consumenten hun koopgedrag aan, signaleren

een duurzame productie bij zuivelbedrijven. Voorbeeld

methodoloog Ton Luijten van Gfk en hoogleraar Marke-

hiervan zijn bijvoorbeeld scheidingstechnologie en

ting aan TIAS, Will Reijnders. Bezuinigingsgedrag is te

‘milde’ processing.

zien bij kopers van huismerken en andere supermarkt-

www hogeschoolvhl nl

merken, ofwel winkelconsumenten. Een A-merkenconsument is merken winkeltrouw en het aspect prijs speelt een minder grote rol. Bij een winkelmerkenconsument is

ADVERTENTIE

het aspect prijs belangrijker dan trouw aan een winkel. Het assortiment en de service bepaalt ook waar consumenten hun boodschappen doen. De auteurs brengen

Bekijk nu hoe we u van dienst kunnen zijn op

consumenten op basis van hun consumentengedrag

www.barias.be

onder in drie categorieën: een A-merkenfan, een winkelmerkenfan en de categorie ‘onbepaald’. Het onderzoek

Specialist in verpakken van uw diepgevroren voedingsproducten.

van Gf K en TIAS School for Business and Society is een voortzetting van het onderzoek: ‘A-merken blijven op sterke groei van winkelmerken het antwoord schuldig’. Deze studie werd in mei 2014 gepubliceerd in het

at your yourrr yourr rr service

Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie.

BARIAS Roeselare - België TEL +32 51 243 242

www tias edu

Bar-AD-VMT.indd 1

VMT14_nieuws.indd 9

10/06/13 09:03

16-10-14 13:01

Profile Advantage. Detecteer meer metaal in uitdagende toepassingen plus... Profile Advantage beschermt merken, voldoet aan en overschrijdt internationale voedselveiligheidsnormen en ondersteunt uw plannen voor kostenbesparing en productverbetering.

+ Merkbescherming Profile Advantage metaaldetectoren hebben een tot 50% verbeterde gevoeligheid voor uitdagende toepassingen, ongeacht het verpakkingsmateriaal.

+ Compliance Profile Advantage metaaldetectiesystemen ondersteunen het Global Food Safety Initiative (GFSI) en de Food Safety Modernisation Act en alle belangrijke praktijkcodes van grote retailers.

s Gwhritaeptaiper

+ Kostenbesparing Profile Advantage metaaldetectoren zijn zeer betrouwbaar, nog gebruiksvriendelijker en zorgen voor minimale productverspilling.

+ Hogere productiviteit Profile Advantage metaaldetectiesystemen vereisen minder vaak routinematige prestatiecontroles, verbeteren de uptime en hebben ingebouwde OEE-rapportage.

Profile Advantage Advert.indd 1 VMT14_advertenties.indd 10

Voor meer informatie over Profile Advantage metaaldetectoroplossingen of voor onze gratis whitepaper gaat u naar www.mt.com/md-advantageplus

14/10/2014 10:23:15 16-10-14 13:21

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

NIEUWS & ACHTERGROND

‘ Nederland heeft voedselstrategie nodig’ De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) adviseert de overheid om een voedselstrategie te ontwikkelen. “Er moeten afwegingen worden gemaakt voor de lange termijn op het gebied van voedsel.”

Begin oktober presenteerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) het advies ‘Naar een voedselbeleid’. Volgens prof. dr. ir. G.H. de Vries, adviserend raadslid van de WRR, maken

‘ Twee aparte stoplichtsystemen voor duurzaamheid en gezondheid’

drie mondiale ontwikkelingen een voedselbeleid noodzakelijk: de ecologische onhoudbaarheid van het huidige sys-

mijn. Kan dit systeem zich aanpassen aan

ongezonde producten. De Vries sprak in

teem, de hedendaagse gezondheidspro-

de veranderingen die er aan komen?

zijn toelichting over ‘iets minder vrijwillig’ afspraken maken.

blemen en twijfels over de robuustheid van het huidige systeem op de lange ter-

Nieuwe machtsverhoudingen

Ook als het gaat om een ecologisch ver-

De Vries constateert dat er inmiddels een

antwoorder voedselproductie ziet de raad

complex netwerk van grensoverschrij-

een overheid die initiatieven ondersteunt

FNLI: Kritiek onterecht

dende ketens zit achter het aanbod in de

en stimuleert en eventueel beperkingen

De FNLI vindt de kritiek op het ‘Akkoord

schappen; hij spreekt over een ‘voedsel-

wegneemt. Heel concreet wordt in het

Verbetering Productsamenstelling zout, vet

net’. “Niet de overheid, kennisinstellingen

WRR-rapport het invoeren van twee

en suiker’ onterecht. Directeur Philip den

of landbouworganisaties bepalen meer de

aparte stoplichtsystemen voor duurzaam-

Ouden begrijpt niet hoe de raad tot haar

route. De machtsverhoudingen verande-

heid en gezondheid genoemd.

conclusies is gekomen. De voedingsindus-

ren en daar moet het voedselbeleid reke-

trie is nauwelijks bij het rapport betrokken

ning mee houden.” Het WRR-lid geeft

Weg met wettelijke belemmeringen

of om advies gevraagd. De industrie is

aan dat het toekomstig overheidsbeleid

De overheid moet (wettelijke) belemme-

bezig met het formuleren van maximumnor-

zich ook moet richten op zaadbedrijven,

ringen wegnemen die het bedrijfsleven

men voor zout, vet en suiker en doet dat

supermarkten en de voedingsmiddelen-

hinderen om de voedselvoorziening

goed en efficiënt, benadrukt de FNLI-direc-

industrie. “Betrek beleidsconsequenties

gezonder en duurzamer te maken. Zelfs de

teur. “Als de wetgever regels wil invoeren

niet alleen op de landbouw maar ook

Mededingingswet zou in bepaalde gevallen

dan moet dit Europees gebeuren en dan

op de andere spelers”, adviseert hij de

moeten wijken als die de samenwerking

ben je zo vijf tot zes jaar verder om dat voor

overheid. Ook moet er oog zijn voor

tussen bedrijven in de weg staat. De Vries

elkaar te krijgen”, denkt Den Ouden. Hij

de samenhang tussen productie en

noemde ook de mogelijkheid van een

raadt de beleidsmakers aan eens een kijkje

consumptie.

vereveningsfonds voor gezonde producten

te nemen in het buitenland. Dan zullen ze

naar model van het fonds dat voor het sti-

zien dat de Nederlandse voedingsindustrie

‘Iets minder vrijwillig’

muleren van loodvrije benzine in de vorige

goed bezig is. “We blijven dit pad dan ook

Volgens de WRR zet het ‘Akkoord verbe-

eeuw in het leven werd geroepen.

volgen.”

tering productsamenstelling zout, vet en suiker’ geen rem op het aanbieden van

VMT14_KA WRR.indd 11

• CARINA GRIJSPAARDT •

011

16-10-14 13:02

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

Foto: Allgro

Desinfectie waswater gesneden groenten

Wassen van sla gevolgd door spoelen.

012

VMT14_HA Desinfectie water.indd 12

Onderzoeksresultaten Veg-i-Trade naar fysieke en chemische middelen

16-10-14 13:22

Een van de werkpakketten binnen het in april 2014 afgelopen vierjarig Europees project Veg-i-Trade was het onderzoek naar de effectiviteit van desinfectie van het waswater van sla. Gegenereerde gegevens vormden de basis van een model voor de beoordeling van de werkzaamheid van diverse waterbehandelingen, rekening houdend met de gegeven fysisch-chemische parameters en product-water-verhouding.

Zoals overal in onze omgeving zijn bacteriën talrijk aanwezig

met (an)organische materie. De desinfectiekinetiek beschrijft de

op groenten en fruit. De meeste van deze bacteriën zijn niet

inactivatie van micro-organismen ruwweg in functie van de con-

schadelijk en kunnen zelfs gunstig zijn. Er kunnen echter ook

centratie aan chemisch desinfectant (of intensiteit van UV of

pathogene bacteriën, virussen of protozoa aanwezig zijn op

ultrasoon) vermenigvuldigd met de contacttijd tussen micro-

groenten of fruit.

organisme en desinfectant (wat het concentratie x contacttijd of

Tijdens het industrieel reinigen van deze producten komen

CT principe heet). Om desinfectie sneller te laten verlopen, dient

behalve aanklevende micro-organismen, stof en aarde in het

dus meer desinfectant aan het waswater te worden toegevoegd en

geval van versneden groenten of fruit ook sappen in het was-

vice versa. Bij het wassen van groenten en fruit is de materie die

water terecht. Om de kosten te drukken wordt het waswater

tijdens wassen naar het water wordt overgedragen hoofdzakelijk

hergebruikt. Micro-organismen en organische materie kunnen

organisch. Het is dan ook voornamelijk door reactie met deze

zich daardoor ophopen in het waswater. Weliswaar kan door continu verversen de concentratie aan organische materie en micro-organismen in het waswater worden verlaagd, maar dit beschermt niet tegen kruiscontaminatie. Tijdens het wassen zal een deel van eventueel op een product aanwezige pathogenen overgedragen wor-

‘ Desinfectie met ultrasone geluidsgolven is te traag om voor waswater te gebruiken’

den naar het waswater en zo onbesmet product besmetten. Het water fungeert als verspreidingsmedium voor micro-organismen en schiet zijn doel daarmee voorbij.

organische materie dat (een deel van) het toegevoegde chemische oxidant opgebruikt wordt en verloren gaat, of dat (een deel

Twee typen desinfectie

van) de UV-straling wordt geabsorbeerd. Zowel de snelheid van

Om de microbiële concentratie in het waswater laag te houden

afdoding van een specifiek micro-organisme als de snelheid

en zo microbiële kruiscontaminatie te vermijden, kan het was-

(en mate) van reactie met organische materie verschilt sterk per

water worden gedesinfecteerd. Aangezien micro-organismen

desinfectant.

door desinfectie niet volledig van de groenten of het fruit verwijderd kunnen worden, lijkt de beste oplossing de (resterende)

Desinfectant toevoegen in wastank

micro-organismen in het water aan te vallen en daarmee

Waterdesinfectie kan in een industrieel wasproces op twee ver-

verspreiding over een grotere partij groenten en fruit op die

schillende manieren worden ingevoerd. In de eerste plaats in de

manier te vermijden.

wastank zelf, dus in aanwezigheid van groenten en fruit. Dit

Waterdesinfectie kan worden ingedeeld in twee groepen technie-

wordt waswaterdesinfectie genoemd (zie figuur 1). Daarbij moet

ken: chemische en fysische. Bij chemische desinfectie worden

steeds een hoeveelheid desinfectant aanwezig zijn in het waswa-

chemicaliën toegevoegd aan het water. Voorbeelden zijn chemi-

ter om micro-organismen die loskomen van de te wassen groen-

sche oxidantia als chloor, chloordioxide, ozon, perazijnzuur en

ten of fruit onmiddellijk af te doden. Het is belangrijk dat deze

waterstofperoxide, maar ook organische zuren. Fysische des-

afdoding zo snel mogelijk (binnen seconden) en ook overal in de

infectietechnieken maken daarentegen gebruik van een fysisch

wastank plaatsvindt.

principe (hitte, ultrasoon, ultraviolette straling) om hun anti-

Door de reactie van de organische materie met de waterdesinfec-

microbiële functie te verrichten.

tant is in praktijk de toegevoegde dosis waterdesinfectant groter dan de dosis die effectief aanwezig is in het waswater. De concen-

Efficiëntie waterdesinfectie

tratie aan waterdesinfectant die op een gegeven ogenblik nog

De efficiëntie van waterdesinfectie wordt beperkt door twee fac-

niet is weggereageerd, wordt het desinfectieresidu genoemd. Het

toren: de desinfectiekinetiek en de interactie van het desinfectant

is het desinfectieresidu gekoppeld aan de contacttijd die de

VMT14_HA Desinfectie water.indd 13

013

16-10-14 13:22

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

WASWATERDESINFECTIE

WASTANK

WATER Figuur 1. Twee mogelijke strategieën van waterdesinfectie

RECONDITIONERING

tijdens het industrieel wassen van groenten of fruit.

desinfectie-efficiëntie bepaalt. Verder wordt de noodzakelijke

infectie is dat op ieder moment slechts een deel van het waswater

dosis aan desinfectant bepaald door het noodzakelijke desinfec-

wordt gedesinfecteerd, in tegenstelling tot waswaterdesinfectie

tieresidu, de snelheid van reactie met organische materie en de

waar al het waswater op elk moment wordt gedesinfecteerd.

snelheid van waterverversing.

Doordat preventie van microbiële kruiscontaminatie een snelle afdoding van micro-organismen vereist, is waswaterdesinfectie

Alleen chemicaliën mogelijk

veel krachtiger dan reconditionering om kruiscontaminatie te

De vorm van de wastanks is zodanig dat diepte, hoogte en breed-

voorkomen.

te een zekere minimum afmeting hebben om het wasproces praktisch uitvoerbaar te maken. De te overbruggen afstand (in combi-

Negatieve connotatie

natie met de absorptie van UV-licht door organische materie in

Rond het gebruik van chemische waterdesinfectanten hangt een

het waswater) voor UV-licht is groot; dit maakt continue desin-

negatieve connotatie als gevolg van de mogelijke vorming van

fectie van al het water in de wastank onpraktisch. Desinfectie met

allerlei reactieproducten tijdens het desinfecteren van water. Dit

ultrasone geluidsgolven is te traag om voor waswaterdesinfectie

zijn chemische verbindingen die gevormd worden door reactie

te kunnen gebruiken. Hierdoor komen alleen chemische des-

van desinfectanten met organische materie of bijvoorbeeld

infectanten in aanmerking voor waswaterdesinfectie. Sterker

bromide. In het geval van chloor, chloordioxide of ozon kunnen

nog, alleen chloor, perazijnzuur, ozon en chloordioxide lijken

schadelijke nevenproducten gevormd worden, waaronder enkele

kandidaten om kruiscontaminatie effectief te bestrijden. Andere

mogelijk carcino-

chemische desinfectanten doden micro-organismen te traag

gene verbindingen

(organische zuren) en/of reageren te snel met organisch materiaal (waterstofperoxide).

Reconditionering Een tweede strategie van waterdesinfectie is reconditionering (figuur 1). Dit houdt in dat voordat het waswater opnieuw wordt

014

‘ Perazijnzuur vormt geen schadelijke nevenproducten’

zoals de trihalomethanen. De verzamelde kennis hierover komt hoofdzakelijk uit onderzoek in de drink-

gebruikt dit buiten de waslijn wordt gedesinfecteerd. Dit heeft als

en afvalwaterindustrie. Momenteel wordt in België alleen in

voordeel dat het desinfectieproces gescheiden is van het wasproces.

drinkwater gekeken naar bepaalde desinfectie nevenproducten.

Een ander voordeel is dat vrijwel elke waterdesinfectietechniek in

In de context van groenten is het effect van waswaterdesinfectie

aanmerking komt voor reconditionering aangezien dit niet gebon-

met chloor op de productie van desinfectie nevenproducten

den is aan de tijd en de dimensies van een wastank. Het fundamen-

onderzocht in meerdere studies waarbij steeds naar trihalometha-

tele verschil met – en grote nadeel ten opzichte van – waswaterdes-

nen (meest voorkomende desinfectie nevenproducten in gechlo-

VMT14_HA Desinfectie water.indd 14

16-10-14 13:22

700 600

chloor dosis (mg/L)

4 3

desinfectant (mg/L)

500

log kve/100 mL

CZV 500 mg/L

400 300

200

100

tijd (min)

tijd (min) CZV 30 mg/L wassen zonder chloor

CZV 500 mg/L

100 mg/L chloor

wassen met 1 mg/L vrij chloor

CZV 1000 mg/L

5 mg/L perazijnzuur

Figuur 2. Tijdens het continu wassen van kroppen sla werd

door het behouden van 1 mg/L vrij chloor, a) was de toe te

(CZV) in het waswater (b) en was de snelheid van reactie

de E. coli O157 concentratie 3 log gereduceerd (aantal werd

voegen dosis chloor om die 1 mg/L vrij chloor aan te hou-

met organisch materiaal (waswater van sla) sterk afhankelijk

tot 1 duizendste herleid) gedurende het volledige wasproces

den sterk afhankelijk van de hoeveelheid organische materie

van het desinfectant (c).

rineerd water) werd gekeken. Door de hoge organische materie in

Alleen chloor en de vorming van trihalomethanen zijn in detail

het waswater (zeker bij versneden groenten) vormen zich trihalo-

bestudeerd in de gewassen groenten; hieruit bleek dat er geen sig-

methanen in het (drink)water in hogere aantallen dan toegelaten.

nificante transfer naar de groenten plaatsvindt. Verdere kennis

Maar zelfs in die gevallen werden na naspoelen met drinkbaar

omtrent productie van nevenproducten (door andere desinfec-

(niet gechloreerd water) niet meetbare tot zeer lage concentraties

tanten) is extrapolatie van wat bekend is uit de drinken afvalwa-

aan trihalomethanen op de groenten teruggevonden. Het drinken

terindustrie en is vooralsnog niet concreet onderzocht. Aangezien

van kraanwater zou gemiddeld tot een hogere blootstelling leiden

de acceptatie van waterdesinfectie afhangt van deze nevenproduc-

dan het consumeren van die gewassen groenten. Er dient wel

ten lijkt het dan ook noodzakelijk om dit verder te onderzoeken.

opgemerkt te worden dat dit een goed gebruik van chloor betreft,

Dit onderzoek moet dan uitwijzen in welke mate de risico’s met

namelijk het gebruik van een gecontroleerd residu. Het overmatig

betrekking tot eventuele vorming en mogelijke overdracht van

gebruik van waterdesinfectanten is zowel economisch, toxicolo-

desinfectie nevenproducten zich verhouden tot de risico’s die zijn

gisch als naar de sensorische kwaliteit van de groenten en fruit

verbonden aan mogelijke besmetting van het gewassen product

toe, ongewenst.

met ziekteverwekkende kiemen als gevolg van microbiële kruiscontaminatie.

Chloraten

Bovendien is het dan noodzakelijk om niet alleen risico’s met

Recent is er tevens aandacht voor chloraten als potentieel bij-

betrekking tot consumptie van gewassen groenten in kaart te

product van waterdesinfectie met chloor bij groenten. Chloraat

brengen, maar ook risico’s in het kader van arbeidsveiligheid en

wordt voornamelijk gevormd tijdens bewaring van chloor (in de

risico’s voor het milieu in geval van lozing (al dan niet na water-

vorm van hypochloriet) en niet zozeer door reactie met organisch

behandeling) van het waswater.

materiaal. Wel wordt het gevormd als nevenproduct bij de reactie van chloordioxide met organisch materiaal.

Dit artikel is een reflectie van de resultaten van het doctoraal

In de context van desinfectie van nevenproducten komt alle

onderzoek uitgevoerd door Sam Van Haute in het kader van het EU

kennis rond ozon en chloordioxide uit het onderzoek naar drink-

FP7 Veg-i-Trade project. Van Haute is gepromoveerd tot doctor in

en afvalwater. Perazijnzuur vormt daarentegen geen significante

de Toegepaste Biologische Wetenschappen op 30 september 2014

hoeveelheden schadelijke nevenproducten.

aan de Universiteit Gent, Campus Kortrijk.

De meest effectieve manier om microbiële kruiscontaminatie tegen te gaan, is het gebruik van bepaalde chemische oxidanten in de wastank tijdens het wasproces. Deze situatie biedt echter ook

• SAM VAN HAUTE EN IMCA SAMPERS •

het grootste potentieel op de vorming van desinfectie van neven-

Dr. Ing. S. Van Haute en Prof. Dr. Ing. I. Sampers, Universiteit Gent,

producten in het waswater met daarin de groenten of het fruit.

sam.vanhaute@ugent.be, imca.sampers@ugent.be

VMT14_HA Desinfectie water.indd 15

015

16-10-14 13:22

016

VMT14_advertenties.indd 16

16-10-14 13:23

- advertorial -

Antibacteriële nanocoating waarborgt hygiëne Een probleem moet je bij de bron aanpakken. ProduSafe deed dit samen met een Belgische bierbrouwer die klachten kreeg over zijn product, door het aanbrengen van een antibacteriële nanocoating in de productie-omgeving. Produsafe werd benaderd door een bierbrouwer uit België die fustbier exporteert. De brouwer kreeg de klacht van horecaondernemers dat zijn bier te veel schuimde. Vermindering van de afzet was het gevolg en het imago van het bedrijf of merk zou in een wereld met social media snel schade kunnen oplopen. De brouwer wilde dit voorkomen en schakelde ProduSafe in.

Hygiëne in de productieomgeving

Tijdens controles die Produsafe uitvoerde, bleek dat er kruisbesmetting plaatsvond. Er bevonden zich vreemde gistsoorten in het proces. Het vullen van bier in fusten moet in een hygiënische omgeving gebeuren. Speciaal daarvoor opgeleid personeel van Produsafe reinigde dan ook de omgeving grondig. Vervolgens werden de wanden, plafonds, vloeren en apparatuur behandeld met ProduSafe-QX, een antibacteriële nanocoating die ervoor zorgt dat de hygiëne voor een lange periode - tot 3 jaar is zelfs mogelijk - is gewaarborgd. Deze oplossing zorgt er ook voor dat de brouwer minder reinigingsmiddelen gebruikt. Er hecht minder vuil aan de gecoate oppervlakken. De oorsprong van de coating ligt in Azië, waar het ten tijde van de SARS-uitbraak onder meer werd gebruikt in de metro van Hong Kong om de verspreiding van het virus in te dammen.

produsafe advertorial3.indd 1

VMT14_advertenties.indd 17

Hoe werkt de coating?

Produsafe QX bestaat voor 97% uit de nanodeeltjes titaniumdioxide (TiO2) en voor 3% uit nanodeeltjes zilver (Ag) in een wateriger suspensie. De nanodeeltjes worden opgenomen in de kristalstructuur van het oppervlak en laten daar niet meer uit los. Ze verdwijnen alleen door slijtage van het oppervlak zelf. TiO2 ontleedt onder invloed van ultraviolet licht in TiO2 en O+, een vrije zuurstofradicaal. Het zilver werkt als katalysator en als accu voor het opslaan van UV-licht, zodat Produsafe QX ook gedurende dagen zonder licht zijn werk doet. De vrije zuurstofradicaal heeft een zeer kort bereik (enkele micrometers), maar breekt binnen dit bereik alle soorten organische verbindingen af door oxygenatie.

Onderzoek naar toxiciteit

Naar de toxiciteit van titaniumdioxide is de laatste jaren veel onderzoek gedaan. De studies verschillen in toegepaste methode en de deeltjesgrootte van titaniumdioxide. Daardoor variëren de resultaten sterk. Duidelijk is wel dat de toxiciteit toeneemt met de afname van de deeltjesgrootte en pas optreedt bij zeer hoge doseringen. Daarbij is vooral inhalatie gevaarlijk, omdat de deeltjes via de reukzenuw rechtstreeks naar de hersenen kunnen migreren. Inhalatie in de longen kan bij hoge doseringen leiden tot ontstekingsreacties in

het interstitiële longweefsel. De deeltjes worden gefagocyteerd door macrofagen en daarna via het sputum weer uitgescheiden. In de praktijk komt TiO2 (E 171) in veel voedingsmiddelen en cosmetica voor. De doses waarbij schade ontstaat, liggen erg hoog. Voor de mensen die werken aan het vernevelen van Produsafe QX is evenwel goede adembescherming noodzakelijk. Opbrengen op de huid is onschadelijk, evenals inname via de tractus digestivus. Produsafe QX wordt inmiddels door veel bedrijven in de voedingsmiddelen- en farmaceutische industrie gebruikt als extra ‘vangnet’ om de productie op een hoger hygiëneniveau te brengen en het risico van recalls en besmettingen te minimaliseren of zelfs uit te schakelen.

Meer informatie: Produsafe B.V. W.J. van der Hooftstraat 18, Meteren PO Box 105, 4190 CC Geldermalsen The Netherlands T +31 345 59 60 70 F +31 345 59 60 71 www.produsafe.nl

14-10-14 10:58

16-10-14 13:23

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

Ultraviolet licht en ionisatie Lucht reinigen en desinfecteren zonder chemicaliën

Traditionele desinfectiemethoden met chemicaliën worden steeds minder geaccepteerd. UVC en ionisatie zijn duurzame alternatieven. Aan de hand van de behandelingen die lucht in een ‘gemiddelde’ installatie ondergaat, komen beide technieken aan bod.

mensen onzichtbare UV-spectrum dat ook in zonlicht voorkomt. UVA en UVB worden gebruikt om bijvoorbeeld inkt te drogen en in zonnebanken, UVC wordt voor desinfectie gebruikt. Licht met dergelijke golflengtes heeft de eigenschap om het DNA van micro-orga-

Op de meeste plaatsen waar met voedsel

valt er vaak nog winst te behalen met behulp

nismen ‘onleesbaar’ te maken, zodat deze zich

wordt gewerkt, is ook een vorm van lucht-

van ultraviolet licht (UVC) en Bi-polaire ioni-

niet meer kunnen voortplanten en afsterven.

behandeling aanwezig om contaminatie of

satie. Beide technieken worden in Nederland

Ionisatie is een natuurlijk proces waarbij door

bederf van de producten te voorkomen. Voor-

echter nog niet op grote schaal toegepast.

het toevoegen van energie aan de lucht (acti-

beelden daarvan zijn koeling en/of filtratie.

Mogelijk komt dat omdat veel mensen den-

veren) met name zuurstofmoleculen worden

Koeling vertraagt de voortplanting van bacte-

ken dat deze technieken zich nog in het expe-

gesplitst in losse zuurstofatomen (O1) of een

riën, filtratie vangt zoveel mogelijk in de lucht

rimentele stadium bevinden, maar dat is al

lading krijgen en een zuurstofion vormen. De

zwevende verontreinigingen,

losse zuurstofatomen

inclusief micro-organismen,

(radicalen) reageren zeer

af. Beide technieken zijn hierin maar beperkt succesvol. Sommige soorten zoals Listeria of Pseudomonas en ook schimmels zoals Asper-

‘ Zelfs op een nieuwe verdamper groeit al na enkele dagen een stabiele kiemenflora’

gillus, Cladosporium en Peni-

die ze in de buurt tegenkomen. De ionen hechten zich aan in de lucht zwevende (positief geladen) vuildeeltjes. Deze

cillium groeien door en doen het

lang niet meer zo. UVC wordt sinds 100 jaar

‘klonteren’ dan samen en slaan daardoor neer.

uitstekend op bijvoorbeeld de lamellen van

voor desinfectie toegepast; deze techniek heeft

Behandelde lucht is schoon en ruikt alsof het

verdampers.

zich dus inmiddels wel bewezen. Ook ionisa-

heeft geonweerd. De zuurstofionen voor-

Filters zijn vooral onder enigszins vochtige

tie wordt al decennia lang met succes toege-

komen ook dat schimmelsporen kunnen

omstandigheden ook een goede voedingsbo-

past in de voedselindustrie, landen tuin-

ontkiemen en maken bacteriën en chemische

dem voor micro-organismen en worden daar-

bouw en gebouwen om de groei van schim-

verontreinigingen onschadelijk door deze te

om tegenwoordig vaak af-fabriek geïmpreg-

mels en andere micro-organismen te

oxideren.

neerd met pesticiden geleverd. Daarbij heb-

beperken.

In tegenstelling tot UVC dat alleen werkt op de

ben zeer fijne filters, zoals HEPA, een hoge

018

snel met allerlei stoffen

plaatsen die direct beschenen worden, is ioni-

luchtweerstand waardoor het energieverbruik

Werking UVC en Bi-polaire ionisatie

satie in de gehele luchtbehandelingsinstallatie

stijgt. De traditionele luchtbehandelingsinstal-

Heel in het kort is UVC een deel (100 – 280

en vooral ook in de ruimten waar de geïoni-

laties lijken redelijk tot goed te werken. Toch

nm, onder 100 nm is röntgen) van het voor

seerde lucht wordt ingeblazen, werkzaam.

VMT14_HC Desinfectie lucht.indd 18

16-10-14 13:03

Op de foto links hebben de verdamperlamellen voor de UVC-buis alweer hun normale kleur teruggekregen; ook te zien op de foto

Luchtkanaal in een kaaspakhuis. Deze wordt al meer dan

rechtsboven. Rechtsonder zijn de lamellen weer helemaal schoon.

tien jaar gebruikt en is nog nooit schoongemaakt.

Biofilmvorming

Dubbelwandige UVC-buizen

weg zitten, kunnen vaak ook voor bestaande

In bijna iedere luchtbehandelingsinstallatie

Door nu de verdamper met UVC te beschij-

installaties goede UVC-oplossingen worden

is een koelelement gemonteerd om de

nen, blijft deze vrij van een biofilm. Er groeien

gevonden. UVC buizen zijn er in verschillen-

lucht op de gewenste temperatuur te krij-

dan geen schimmels, bacteriën en gisten meer

de lengtes zodat het meestal mogelijk is de

gen. Op de lamellen van het koelblok vor-

op en de verdamper hoeft veel minder vaak

verdamper over de gehele breedte te beschij-

men zich als gevolg van het koelproces

schoongemaakt te worden. Ook de lekbak zal

nen. Als vuistregel houden we aan dat er per

kleine druppeltjes condensatievocht. Deze

geen microbiologisch moeras worden, maar

ongeveer 30 cm hoogte van de verdamper één

zorgen ervoor dat in de lucht zwevende

voornamelijk water bevatten en daardoor

rij UVC-buizen benodigd is.

micro-organismen voldoende water heb-

minder storingen door verstopping geven.

Op de installatie aanwezige vervuiling zal

ben om te kunnen groeien. Zelfs op een

Speciaal voor deze toepassing zijn dubbel-

door het UVC-licht worden afgebroken. Al na

nieuwe verdamper groeit al na enkele

wandige UVC-buizen ontwikkeld, die het

enkele dagen is de installatie merkbaar scho-

dagen een stabiele kiemenflora. Deze

samen met speciale elektronisch geregelde

ner en omdat de schone delen het UVC-licht

vormt een slijmerig laagje op de lamellen

voorschakelapparatuur mogelijk maken om

beter reflecteren zal het licht steeds verder tus-

en in de lekbak, de zogeheten biofilm.

UVC-buizen rechtstreeks in (koude-) lucht-

sen de lamellen doordringen zodat het effect

Door de goede groeiomstandigheden

stromen en luchtkanalen te monteren. Deze

zichzelf versterkt. De UVC-buizen geven de

wordt de biofilm steeds dikker, vermindert

moderne buizen komen ook in koude

langsstromende lucht ook een flinke dosis

de koelcapaciteit door zijn isolerende wer-

omstandigheden gewoon op werktempera-

UVC waardoor deze bij iedere passage een

king en wordt de luchtweerstand hoger.

tuur en geven de gespecificeerde hoeveelheid

beetje schoner wordt.

Bovendien voert de langsstromende lucht

UVC af, zodat het desinfectieresultaat voor-

steeds meer kleine druppeltjes mee en ver-

spelbaar is.

Luchtfilters

spreidt zo de nakomelingen van alles wat

Hoewel het vaak iets lastiger is dan voor een

Koeling is niet de enige behandeling die lucht

er op de verdamper leeft en groeit door de

nieuw te bouwen installatie, bijvoorbeeld

in een luchtbehandelingskast ondergaat. De

kanalen en het gebouw.

omdat er weinig ruimte is of er leidingen in de

lucht die de installatie binnenkomt (vaak een mix van buitenlucht en gerecyclede binnenlucht) wordt ook gefilterd. Meestal is er een voorfilter gemonteerd dat als voornaamste doel heeft de grootste deeltjes op te vangen en

Verloop van de

daarmee te voorkomen dat het hoofdfilter (in

golﬂengte van

de voedselindustrie meestal minimaal een F7

licht met daarin

filter) niet te snel vervuilt.

o.a. de drie

Bacteriën en schimmelsporen zijn zo klein dat

UV-lichttypes.

ze dit voorfilter ongehinderd passeren en verder gaan naar het hoofdfilter, dat

VMT14_HC Desinfectie lucht.indd 19

019

16-10-14 13:03

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

een vaste spanning, maar zijn nauwkeurig regelbaar zodat de apparatuur in balans kan worden gebracht met de omgeving waarin deze functioneert. De units produceren een grote hoeveelheid geactiveerde zuurstof (positieve en negatieve ionen) en een klein beetje ozon: net genoeg om met de aanwezige verontreinigingen af te rekenen maar niet méér. Toepassing van UVC

De ionen zorgen ervoor dat schimmelsporen

buizen in rijskast waar

niet ontkiemen en dat bacteriën gedeactiveerd

met name de netjes

worden.

waarin de deegbollen liggen, worden

Succesverhaal

gedesinfecteerd.

Als voorbeeld van een succesverhaal kunnen we een industriële bakkerij in het zuiden van

een deel van de micro-organismen zal vangen

kast of van het luchtkanaal ingebouwd. In de

Nederland noemen. De bakkerij vernevelde

en vasthouden.Vooral als de luchtvochtigheid

lucht zwevende micro-organismen krijgen

waterstofperoxide in de lucht en bleef daar-

niet te laag is, zal op het filter al snel een rijke

daardoor een flinke dosis UVC. Van veel

mee onder de 10 kve per volume-eenheid. De

voedingsbodem ontstaan voor allerlei

micro-organismen is bekend welke dosis

eis die de klant stelde aan het geheel overscha-

micro-organismen die zich er snel vermenig-

UVC dodelijk voor ze is, dus als van tevoren

kelen op ionisatie was dat dit getal niet mocht

vuldigen. Het filter wordt dan zelf een veront-

onderzocht is welk organisme de meeste over-

stijgen. Dit betekende niet alleen een bespa-

reinigingsbron.

last veroorzaakt en welk percentage afdoding

ring van €50.000 per jaar aan chemicaliën,

De UVC-buizen die het koelblok beschijnen,

gewenst is, kan het aantal benodigde UVC-

maar ook een gezondere atmosfeer voor de

zijn vaak niet zo ver van de filtersectie

buizen worden berekend dat voor het gewens-

werknemers. De tevredenheid van de gebrui-

geplaatst en kunnen vaak ook de achterzijde

te resultaat nodig is. Voor deze toepassing zijn

ker blijkt uit het feit dat inmiddels ook de

van het filter beschijnen. Bacteriën en schim-

zelfs speciale UVC-units voor kanaalinbouw

ruimtes waarin de spiraalkoelers staan

mels die door het filter heenkomen of -groei-

ontwikkeld.

opgesteld met behulp van ionisatie worden

en worden hierdoor afgedood zodat ook bij

020

gedesinfecteerd.

langere standtijden het filter zijn werk blijft

Ionisatie in luchtkanalen

Bij een aantal andere industriële bakkerijen

doen. Het filtermateriaal dient wel UVC-

Na de behandelingskast komt de lucht in de

houdt Bioclimatic met de combinatie van

bestendig te zijn.

transportkanalen terecht. Iedereen die wel

UVC en ionisatie schimmels in de voor- en

eens in een luchtkanaal gekeken heeft, weet

narijskasten en op bollennetjes onder contro-

Vergeet niet de druppelvanger

dat het er niet schoon is. Behalve in de installa-

le. Deze ruimten zijn door de temperatuur,

Een druppelvanger is meestal vlak achter het

tie zelf kan ionisatie ook daar de lucht en daar-

luchtvochtigheid en de ruim aanwezige voe-

koelblok geplaatst om de condensdruppels,

mee de kanalen schoon en fris houden of

dingsstoffen zeer gevoelig voor schimmels.

die zoals eerder aangegeven vol met sporen en

maken. Ionisatie werkt niet alleen lokaal, maar

Ook voor kleinere ambachtelijke bakkerijen

bacteriën zitten, op te vangen. Het verdient

algemeen. De ionen verspreiden zich op eigen

die geen centraal luchtbehandelingssysteem

aanbeveling ook deze met UVC te beschijnen

kracht door de ruimte en komen ook in de

hebben, is deze technologie bereikbaar via een

om de groei van biofilm tegen te gaan. Meest-

kleinste hoeken en gaatjes.

complete lijn van zelfstandig werkende ionisa-

al kunnen deze UVC-buizen ook meteen de

Als voorbeelden voor de toepassing van ioni-

tieapparatuur die aan de wand of het plafond

andere zijde van het verdamperblok beschij-

satie kunnen we koelcellen, fermentatie- of

kan worden bevestigd.

nen, waardoor dit nog beter wordt gedesin-

rijpingskamers noemen, maar ook voedsel-

Bij een nieuw te bouwen kast adviseert

fecteerd.

producerende bedrijven, kantoren en zelfs

Bioclimatic er een sectie voor de ionisatie in

hele luchthavens (Frankfurt) zijn met ioni-

op te nemen en bij een bestaande installatie

UV-‘filter’

satiesystemen uitgerust.

is er meestal in de kanalen wel ruimte om

Een andere veelgebruikte vorm van luchtdes-

De Bi-Polaire ionisatie die Bioclimatic

ionisatie-units in te bouwen.

infectie is het UV-filter. Hierbij worden niet

gebruikt is anders dan de ionisatoren die wel

de afzonderlijke onderdelen van de installatie

eens voor huiskamergebruik worden aange-

beschenen, maar wordt een aantal UVC-bui-

boden. De Bioclimatic-units produceren posi-

• GERRIT JAN TER BEEK •

zen in een sectie van de luchtbehandelings-

tieve én negatieve ionen en werken niet met

G.J. Ter Beek, Bioclimatic, gjterbeek@bioclimatic.nl

VMT14_HC Desinfectie lucht.indd 20

16-10-14 13:03

Bioclimatic helpt u bij het verminderen van risico’s in uw proces. Uw lucht kan schoner! Hoeveel bacteriën leven er op uw band? Hoe ziet uw luchtkoeler er van binnen uit?

UVC licht is een bewezen techniek en overal toepasbaar. Vraag ons om advies & een bezoek om verbeterpunten in uw proces te vinden.

Bioclimatic heeft jarenlange ervaring in desinfectie van lucht, water en oppervlakten. Wij helpen bedrijven in de voedingsmiddelen sector risico’s te verminderen en hun productkwaliteit te verbeteren.

Bioclimatic B.V.

•

VMT14_advertenties.indd 21

Luzernestraat 53a

•

2153 GM Nieuw-Vennep

•

Tel. +31 (0) 252 - 62 69 62

•

info@bioclimatic.nl

•

www.bioclimatic.nl

16-10-14 13:26

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

Hygiëne praktisch borgen Hoe ver moet je als bedrijf gaan als het gaat om hygiënisch werken? Die vraag legt directeur Gert Visscher van Eco2Clean regelmatig voor aan voedingsmiddelenproducenten. Een eenduidig antwoord is niet te geven. Wel weet hij dat bedrijven ook over dit onderdeel van hun voedselveiligheidssysteem meer verantwoording moeten afleggen. Daarvoor ontwikkelde zijn bedrijf softwareprogramma HIMS.

te produceren. Visscher licht toe: “Het verbeteren van de schoonmaak en daarmee de kwaliteit van de hygiëne is niet alleen een verantwoordelijkheid van de schoonmaakploeg, maar ook van de directe omgeving, zoals de productie, technische dienst en kwaliteitsdienst. Een belangrijke voorwaarde om de schoonmaakploeg effectief te kunnen inzetten, is dat Productie ervoor moet

Overheid en afnemers stellen steeds stren-

Hoe schoon een object of onderdeel moet

zorgdragen dat de machines en ruimtes

gere kwaliteitseisen aan voedselproduceren-

zijn, is afhankelijk van het soort product

goed kunnen worden gereinigd. Machines

de en verwerkende bedrijven. Het aantal

waarmee wordt gewerkt. Gaat het om pro-

en apparatuur moeten gedemonteerd zijn,

externe kwaliteitscontroles en audits neemt

ducten die gevoelig zijn voor besmettingen?

de grootste vervuiling moet zijn verwijderd

toe. “Overheden en retailers zullen van

Hebben micro-organismen in de ruimte

en in de productieruimte mogen geen ver-

fabrikanten gaan eisen dat zij altijd op

waar de producten zich bevinden weinig of

pakkingsmaterialen of andere materialen

auditniveau actief zijn, zodat de hygiëne

geen kans tot uitgroei? Ook is de besmet-

aanwezig zijn die hinderen bij de schoon-

goed geborgd wordt”, zegt directeur Gert

tingsgraad van het product zelf van belang.

maak. Vaak controleren bedrijven wel het

Visscher van Eco2Clean. “De vraag is

Hoe ziet de verdere keten eruit? Zijn er

eindresultaat van de schoonmakers, maar

alleen, hoe ver moet een bedrijf gaan in de

vanaf de productielocatie tot aan de consu-

zelden de oplevering aan de schoonmakers.”

borging van de hygiëne?”

ment nog stappen waarbij een eventuele besmetting weer ongedaan gemaakt wordt?

Kwetsbare producten

Ziekteverwekkers

Bij het bespreken van hoe bedrijven de bor-

Kwetsbare producten zoals gesneden

Naast het leveren van de middelen onder-

ging van de hygiëne kunnen organiseren,

vleeswaren, maaltijdsalades en andere

steunt Eco2Clean bedrijven bij het verbete-

leggen wij hen allereerst deze vragen voor”,

producten worden tijdens bewaren en

ren en borgen van de hygiëne. Nadat de

vertelt Visscher.

transport alleen via koeling geconserveerd.

schoonmaakwerkzaamheden zijn afgerond,

022

Er volgt geen verhittingsstap meer voor

wordt de kwaliteit van de uitgevoerde werk-

Mate van hygiëne

consumptie. “Voor deze producten zijn de

zaamheden beoordeeld. De kwaliteitsdienst

“De NVWA stelt geen concrete microbiolo-

strengste eisen gerechtvaardigd”, aldus Vis-

voert visuele controles uit en bacteriologi-

gische eisen aan de mate van reinheid van

scher. “Maar als het product van nature al

sche resultaten worden geanalyseerd. “Dui-

oppervlakken en handhaaft daar dus ook

een hoog kiemgetal heeft, zoals groente, is

delijk is dat de ziekteverwekkers onder de

niet op. Daarmee legt de NVWA de verant-

het de vraag of de apparatuur steriel moet

micro-organismen, zoals Salmonella, Liste-

woordelijkheid bij de producenten zelf. Een

worden gemaakt. Zodra de eerste groenten

ria en E. coli absoluut niet mogen voorko-

schoon oppervlak is het resultaat van veel

bij het opstarten van de productie de trans-

men. Maar of het totale kiemgetal altijd 0

factoren die gezamenlijk bepalend zijn of de

portband raken, zal er namelijk besmetting

moet zijn, is maar de vraag”, aldus Visscher.

reinheid voldoende is om een veilig product

optreden.”

VMT14_HH HIMS duurzaamreinigen.indd 22

16-10-14 13:05

zamelde gegevens echter niet op statistische wijze worden geanalyseerd. Dat is noodzakelijk om een betrouwbare beslissing te kunnen nemen over risico’s en verbetermogelijkheden. Om al deze activiteiten en de daaraan verbonden eisen met elkaar te verbinden, heeft Eco2Clean het softwareprogramma HIMS ontwikkeld. Hiermee zijn analyses uit te voeren op de verzamelde gegevens, zodat snel inzichtelijk wordt wat de trend is en Vaak werken schoonmakers op tijden waarop ander personeel afwezig is;

wat de grootste verbetermogelijkheden op

dat bemoeilijkt de uitwisselingen en bespreking van schoonmaakresultaten.

het gebied van hygiëne zijn.

De directeur geeft nog een ander voorbeeld:

geproduceerd worden. Voor een bakkerij

Onderlinge communicatie

“Kroketten worden na productie direct

met deegwaren is dat dus anders dan voor

Naast het belang van een dergelijke trend-

ingevroren en vanuit diepgevroren toestand

een producent van koelverse maaltijden.

analyse wordt ook het belang van een goede

in hete olie van 180°C afgebakken en ver-

Door deze benadering weten bedrijven de

dagelijkse communicatie tussen alle betrok-

volgens direct geconsumeerd. Geen besmet-

hygiënerisico’s van hun schoonmaak beter

ken partijen onderschat. Vaak werken de

ting die daar tegenop kan! Moeten de trans-

in te schatten. Het kan voor bedrijven die

schoonmakers op tijden dat er verder geen

portbanden vlak voor een vriezer waarin de

zeer kwetsbare producten produceren raad-

personeel aanwezig is. Dagrapporten met

kroketten vanaf de band diepgevroren wor-

zaam zijn om externe deskundigen te vra-

opmerkingen over de staat van oplevering

den, daarom helemaal steriel zijn?”

gen de risico’s van hun producten in kaart

door productie, problemen tijdens het

te brengen. Beslissingen rond hygiëne die

schoonmaken en bevindingen van de pro-

wetenschappelijk onderbouwd zijn, geven

ductie en kwaliteitsdienst na de schoon-

Onderbouwing Een bedrijf moet goed nadenken over de

maak zijn met

mate van hygiëne. Deze moet passen bij het

HIMS voor ieder-

productieproces en de manier waarop het product wordt verwerkt. Het gaat erom een veilig product aan de consument te leveren. Een goede onderbouwing van de beslissingen over de mate van hygiëne is cruciaal.

‘ Door goede monitoring kunnen bedrijven hun schoonmaakproces beter borgen’

Vastgesteld moet worden welke aspecten

een inzichtelijk. Foto’s van sterk afwijkende situaties kunnen bijdragen tot een beter inzicht in de problemen en

gemeten zullen worden, de wijze van meten

blijven bewaard,

en in welke frequentie de metingen moeten

externe controlerende instanties bij een

zodat discussie over schoon of niet schoon

plaatsvinden. Als bijvoorbeeld een produc-

eventuele calamiteit meer inzicht in de

onderbouwd wordt weergegeven. Vaak

tielocatie dagelijks wordt schoongemaakt,

keuzes die een bedrijf heeft gemaakt.

wordt nog informatie via de mail of

maar er slechts een keer per vier weken

whatsapp uitgewisseld, maar die informatie

gemeten wordt wat de bacteriologische

Monitoring automatiseren

gaat snel verloren en heeft geen waarde na

resultaten zijn, dan is de ‘pakkans’ van een

Elk bedrijf hanteert een schoonmaakplan,

verloop van tijd.

slechte schoonmaak niet groot.

houdt schoonmaaklijsten bij, vult inspectie-

Een goede onderbouwing van het aantal

formulieren in en verzamelt de bacteriolo-

• SASKIA STENDER •

monsterplaatsen en de monsterfrequentie is

gische resultaten. BRC en IFS stellen eisen

S. Stender, B2B Solutions, schreef dit artikel in opdracht

gerelateerd aan de grootte van de locatie en

aan de doorlopende verbetering van de

van Gert Visscher, directeur Eco2Clean,

de gevoeligheid van de producten die

hygiëne in bedrijven. Vaak kunnen de ver-

g.visscher@eco2clean.nl

VMT14_HH HIMS duurzaamreinigen.indd 23

023

16-10-14 13:05

WE MAKE IDEAS WORK –

Engineering & projectmanagement Investeringsprojecten in de voedingsmiddelenindustrie zijn vaak veelzijdig en complex. De juiste partner is van vele markten thuis en zet uw doelstellingen snel en slagvaardig om in oplossingen die de meeste waarde toevoegen. De ingenieurs en adviseurs van Tebodin zijn als geen ander vertrouwd met de integrale projectaanpak, vanaf idee en concept via ontwerp en engineering tot uitvoering en oplevering. Met 4.900 professionals wereldwijd, waarvan 1.000 in Nederland, dragen we in alle technische en bouwkundige disciplines bij aan de winstgevendheid van uw investeringen. Lean engineering, volledige transparantie en betrokkenheid, flexibiliteit en snelheid zijn bij Tebodin vanzelfsprekend. Onze internationale ervaring leert dat de bundeling van kennis en kunde uit verschillende vakgebieden in het ideale projectteam met één aanspreekpunt de beste resultaten oplevert. Tebodin is onderdeel van de internationale Engineering & Services onderneming Bilfinger SE. –

TEBODIN NETHERLANDS B.V. www.tebodin.nl/food www.bilfinger.com

5475_TB_AD_VMT_210x297_v2.indd 2 VMT14_advertenties.indd 24

8/8/14 09:54 AM 16-10-14 13:27

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

Foto: Tebodin

Meer grip op hygiëne Is de hygiëne voor verbetering vatbaar? Met de Hygienic Design Scan wordt het productieproces onder de loep genomen om antwoord te krijgen op deze vraag en komen de hygiënerisico’s in beeld.

Het bedrijf geeft zelf aan welk deel van de fabriek

Installaties, afsluiters, instrumentatie, het lei-

met de hygiënescan

dingwerk, de procesvoering en de reiniging,

onder de loep wordt

maar bijvoorbeeld ook bekabeling, construc-

genomen, bijvoorbeeld

ties en zonering worden met de Hygienic

de tanks.

Design Scan gecontroleerd. Advies- en ingenieursbureau Tebodin ontwikkelde deze

loep wordt genomen. Tebodin kijkt vervol-

maar ook daar komt Tebodin verbeterpunten

op voedingsmiddelenbedrijven toegesneden

gens naar een vast aantal punten. Bij gebruik

tegen. Het laswerk bijvoorbeeld. “Daarvoor is

scan die resulteert in een rapport waarin de

van tanks gaat het dan bijvoorbeeld om vra-

bij nieuwe installaties veel aandacht. Vindt er

sterke en zwakke punten zijn aangegeven als

gen als: past de keuze van de sproeibol goed

echter een aanpassing plaats, dan moet dat

het om hygiëne gaat.

bij de tank en is deze inspecteerbaar? Zijn er

meestal snel gebeuren en laten de lassen te

dode hoeken of is er stilstaand water?

wensen over.”

Proces scannen

Het bedrijf krijgt als uitkomst van de scan een

Bosma: “Voor automatisering geldt een verge-

“Als het mag, trekken we het liefst alles los om

praktisch rapport met foto’s waarin zwakke en

lijkbare ervaring. Met name aanpassingen en

zo veel mogelijk te kunnen zien”, vertelt Mar-

sterke punten zijn aangegeven. “Het rapport

uitbreiding maken dat niet altijd meer duide-

griet Bosma glimlachend. Als processengineer

geeft inzicht en helpt prioriteiten te stellen als

lijk is wat wanneer schakelt en waarom, met

bij Tebodin was zij nauw betrokken bij de

er investeringen nodig zijn”, zegt Bosma. “We

gevolgen voor de hygiëne.”

ontwikkeling van de Hygienic Design Scan.

denken mee over oplossingen om de hygiëne

Een ander aspect is dat hygiëne een zekere

“We scannen bij voedselverwerkende

te verbeteren.”

investering vraagt. “EHEDG-gecertificeerde

bedrijven het productieproces: is het ontwerp

pompen zijn nu eenmaal duurder”, verdui-

hygiënisch? Wordt de installatie goed schoon

Verbetering door nieuwe inzichten

en voldoet hij aan de hygiëne-eisen? Hoe ziet

Robert Leemreize, projectmanager bij Tebo-

de procesbesturing eruit? Hoe wordt er gerei-

din en medeontwikkelaar van de scan, nuan-

Meer vertrouwen

nigd? Hoe wordt er met hygiëne omgegaan?”

ceert het feit dat er verbeteringen zijn. “Ver-

De eerste uitgevoerde scans leidden tot posi-

Ook het bouwkundig aspect wordt in de

beterpunten komen vaak voort uit nieuwe

tieve reacties. Het loont om te investeren in

scan meegenomen, zoals kozijnen, wanden,

inzichten.” Zo zijn flenzen bij oudere instal-

de scan, stelt Bosma. “Hygiëne zorgt voor

afvoerputjes en constructies. Zo worden

laties soms een bron van besmetting. Pas de

meer grip op het productieproces. Het risico

lekkages via het dak verminderd door goed af

laatste jaren wordt er gebruik gemaakt van

op afgekeurde batches en recalls kan worden

te wateren en afvoerputjes blijken vaak een

bijvoorbeeld lekdetectie afsluiters. In het alge-

verminderd. Ook dat bespaart kosten, maar –

verzamelplaats van vuil.

meen merkt hij wel dat er steeds meer aan-

belangrijker nog – het zorgt voor meer ver-

dacht is voor hygiënisch ontwerpen volgens

trouwen van consumenten in de producten.”

delijkt Leemreize.

Praktisch rapport

de EHEDG-richtlijnen (European Hygienic

Bij de Hygienic Design Scan geeft het bedrijf

Engineering & Design Group, red.).”

• RICHARD SCHIPPERS •

zelf aan welk deel van de fabriek onder de

Nieuwe installaties lopen vaak minder risico,

R. Schippers, in opdracht van Tebodin

VMT14_HF Hygienisch ontwerp.indd 25

025

16-10-14 13:07

Produsafe QX • Sterk antibacteriële werking op bijna alle soorten bacteriën en schimmels • Breekt organische vervuiling en gedeeltelijk fijn stof af • Absorbeert UV straling en beschermt oppervlakten hiertegen • Beschermt oppervlakten tegen stof, luchtvervuiling en organische vervuiling • Zuivert de lucht in productieruimtes

PRODUSAFE.COM PRODUSAFE B.V. POSTBUS 105, 4190 CC GELDERMALSEN, NEDERLAND, +31 345 596 070, INFO@PRODUSAFE.COM

VMT14_advertenties.indd 26 PRO14_477 adv Environ X_210x297_2.indd 1

16-10-14 13-10-14 13:27 12:41

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE OPINIE

Column

Reiniging en desinfectie: puntjes op de ‘i’ De West-Europese voedingsbedrijven genieten wereldwijd

bacteriën. Moeilijk bereikbare

een sterke reputatie inzake voedselveiligheid. Deze zouden

en reinigbare punten verdienen eveneens

ze niet hebben behaald zonder onder andere te werken aan

speciale aandacht en extra werk.

een efficiënt reinigings- en desinfectiebeleid. Toch blijkt uit praktijkervaring – reiniging en ontsmetting is een belang-

Je staat soms versteld van de fouten die

rijk onderzoeksgebied van het Instituut voor Landbouw

ongewild nog gebeuren, heel wat logica

en Visserij Onderzoek (ILVO) en de Food Pilot in Melle

ontbreekt soms: niet reinigen van de

(België) – dat een verdere optimalisatie mogelijk is, dat de

high-care zone, via de gekookte zone

bedrijven nog steeds met veel vragen zitten en dat basis-

naar de rauwe zone toe, niet werken

regels soms niet nageleefd worden.

van boven naar beneden, dagelijks

• KOEN DE REU •

reinigen en desinfecteren maar zon-

Dr. ir. K. De Reu, groepsleider Microbio-

Tegenwoordig worden de meeste reinigingstaken weliswaar

der het effect daarvan te meten. De

logische Voedselveiligheid, ILVO, België,

door professionele schoonmaakfirma’s uitgevoerd. In tegen-

goede uitvoering van de reiniging en

Koen.dereu@ilvo.vlaanderen.be, www.

stelling tot wat nog wel eens wordt beweerd, investeren deze

desinfectie moet namelijk telkens

ilvo.vlaanderen.be, www.foodpilot.be

bedrijven wel degelijk in het vinden van de ‘best practices’. Elke gemeten worden. In veel bedrijven fabriek heeft echter zijn eigenheden en vereist dus specifiek

wordt hier te weinig aandacht aan

maatwerk voor reiniging/desinfectie. De voedingsbedrijven en

besteed of ontbreekt dit zelfs. Het meten van de goede uitvoe-

professionele reinigingsfirma’s doen er dus zeker goed aan de

ring van reinigen en ontsmetten moet een onderdeel zijn van

toegepaste processen geregeld kritisch in vraag te stellen en te

het stappenplan. Meten is weten, op deze manier komen fouten

laten evalueren door externe neutrale instanties. Daarnaast

aan het licht. Visuele controle met een score-systeem, ATP-me-

wordt vastgesteld dat voedingsbedrijven soms willen besparen

ting en microbiologische analyses met verschillende manieren

op reiniging en desinfectie en dat het proces op die manier te

van stalen nemen zijn daarbij belangrijk. Ten slotte moeten de

kampen heeft met een onderbezetting in personeel met als

resultaten niet alleen dag na dag worden geëvalueerd, maar

gevolg grote tijdsdruk. Niet altijd kunnen alle stappen in het

moet ook de ontwikkeling in de tijd (de trend van de analysere-

proces dan nog goed worden uitgevoerd of worden sommige

sultaten) worden bijgehouden. Diverse innovatieve reiniging- en

stappen zelfs overgeslagen.

controletechnieken/middelen zoals droogijsstralen, ultrasoon

De basis van elk degelijk reinigings- en desinfectieprotocol is

reinigen, tectobiotische reiniging, enzymatische reiniging kun-

het nauwgezet opvolgen van maar liefst meer dan 10 stappen!

nen ook hun nut hebben, maar vinden moeilijk hun toegang in

Schep vrije ruimte rond de toestellen, demonteer de installa-

de praktijk.

ties, neem het loszittend grof vuil weg, doe een voorspoeling om het klein loszittend vuil te verwijderen, reinig met geschik-

Biofilmen, tot slot! De eigenschap van veel micro-organismen

te druk en een geschikt reinigingsmiddel om het kleiner vast-

om zich op een oppervlak vast te zetten en zodoende een

zittende vuil te verwijderen, spoel na, laat alles drogen, desin-

biofilm te vormen, zorgt ook in de voedingsindustrie voor de

fecteer met geschikt desinfectiemiddel, spoel nog eens na, rei-

nodige microbiële problemen. Eigenlijk is er vrij weinig gekend

nig en ontsmet de losse componenten en reinig/desinfecteer

over het fenomeen biofilmen in de voedingsbedrijven. Genoeg

ten slotte het gebruikte poetsmateriaal. Bij deze laatste stap

uitdagingen zou ik zeggen voor zowel voedingsbedrijven,

loopt het nogal eens fout waardoor het poetsmateriaal bij aan-

professionele schoonmaakfirma’s, producenten van apparatuur

vang van de reiniging en ontsmetting al een broeihaard is van

en machines als onderzoekers.

VMT14_HE Column.indd 27

027

16-10-14 13:08

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

THEMA: REINIGING EN DESINFECTIE

Water in de fabriek! EHEDG overdenkt opties gecontroleerd reinigen

EHEDG Nederland organiseert samen met VMT op 2 december een seminar over water. Ook dit keer zullen deelnemers tal van eye-openers gepresenteerd krijgen. Een voorbeeld: utiliteitswater komt in principe nooit in contact met levensmiddelen, maar is dat echt zo? En is water wel altijd nodig, aangezien het vaak voor ongewenste en ongecontroleerde microbiële groei in de fabriek zorgt.

Van speldenprik tot puterosie Water wordt ook gebruikt om delen van het proces op te warmen of warm te houden, zoals in de chocolade-industrie. Af en toe wordt in chocolade Salmonella aangetroffen met als bron dit water. In de mantelbuis bevindt zich dan een gaatje dat (nog) te klein is om het opwarmwater te laten passeren, maar wel zo groot is dat een

Met water (‘schoon’)spuiten is voor de

van groente en het schoonmaken van

micro-organisme erdoorheen kan.

vleesverwerkende industrie en snijderijen

apparatuur, is vaak onopgemerkt een

Hetzelfde gebeurt in tal van processen met

van verse groenten de belangrijkste trans-

oorzaak van kruisbesmetting.

koelwater. Soms wordt een meetbare hoe-

portwijze om micro-organismen van de vloer op delen van de apparatuur te krijgen, waarmee later het voedsel wordt bereid. Droge vloeren, gecontroleerd rei-

veelheid eiwit in de ijs-

‘ De richtlijnen bevatten vooral praktische info’

nigen – bijvoorbeeld in aparte wasruimtes

troffen. Als het water daarin begint te schuimen, is dat een teken

– of misschien wel zonder water reinigen,

028

waterbakken aange-

dat er ergens een

zijn gedachten die leden van de European

Onthardingsinstallaties risicovol

lasnaad lekt. Nog te vaak komt het voor dat

Hygienic Engineering & Design Group

Water bevat hardheidszouten die neerslaan

er in dergelijke gevallen niet naar de oor-

(EHEDG) nu ontwikkelen.

op de apparatuur. De zouten verruwen het

zaak van de microbiële groei wordt geke-

oppervlak of zijn soms holle ruimtes waar

ken, maar in plaats daarvan er ‘gewoon’

Bron van micro-organismen

micro-organismen zich in nestelen. Om

chloor als desinfectiemiddel aan het koel-

Water is niet vrij van micro-organismen

afzetting van zouten te voorkomen, mag

water wordt toegevoegd. Je loopt dan het

wanneer het in de fabriek komt. Vandaar

water een hardheid hebben van maximaal

risico van putcorrosie als de installatie aan

dat hieraan eisen worden gesteld. Het kiem-

5 graden Duitse hardheid (< 50 mg

de productzijde heet wordt gereinigd.

aantal moet voldoen aan een wettelijk

Ca-equivalenten per liter). Op tal van

maximum van minder dan 10 kolonievor-

plaatsen in Nederland heeft het leidingwa-

Nabesmetting via koelwatertorens

mende eenheden (kve) per ml, maar is dat

ter een (veel) hogere hardheid, tot zelfs 19

Koelwatertorens op het dak zijn ook een

afdoende? Als het water in de fabriek tijde-

graden Duitse hardheid. Vandaar dat

gemene bron van nabesmetting. Om ener-

lijk opgeslagen wordt, en door allerlei

bronwater vaak door/langs een ionenwis-

giekosten te besparen, wordt het warme

schoonmaakactiviteiten een geringe hoe-

selaar wordt geleid die de zouten doet

water op het dak teruggekoeld tot 25°C

veelheid voedingsstoffen in de opslag komt,

neerslaan. Soms blijkt het ontwerp van

door een deel ervan te laten verdampen. In

dan kan het kiemcijfer oplopen tot meer

dergelijke wateronthardingsinstallaties zelf

water van 25°C en daarboven groeien ech-

dan 10.000 kve per ml.

een besmettingsbron te zijn, in bijzonder

ter allerlei micro-organismen uit, waaron-

Dit water, dat vervolgens wordt gebruikt

de in de installatie gebruikte harsen

der de Legionella spp. Is het nog wel van

voor het transporteren en/of afspoelen

bedoeld om de ionen af te vangen.

deze tijd zulke ‘sluipmoordenaars’ in de

VMT14_HD_Water in de V&G-industrie.indd 28

16-10-14 13:09

In deze schoonwatertank van de CIP-installatie (vanaf de bodem gefotografeerd) is een biofilm op de wand ontstaan. Deze groene waas is te voorkomen door de tank elke drie maanden in de reiniging mee te nemen.

of beneden de 20°C of boven de 60°C te worden opgeslagen om de eventuele ontwikkeling van Legionella te beperken of uit te sluiten. Bij besmetting beveelt de EHEDG aan het leidingwatersysteem een uur lang chemisch te desinfecteren met 20 tot 50 mg/l vrij chloor (daarna af te voeren en te verversen met schoon drinkwater). Let hierbij wel op de corrosiebestendigheid van de gebruikte materialen. Een alternatief is de temperatuur in het hele systeem te verhogen tot ten minste 60°C en vervolgens een half uur te omgeving te hebben waar mensen werken

aerosolen worden gevormd. Ten slotte

circuleren, zodat deze temperatuur overal

en wonen? Een nieuwe techniek zijn hybri-

wordt de industrie aangemoedigd water

daadwerkelijk bereikt wordt.

dekoelers: een gesloten systeem ter voorko-

zoveel mogelijk te hergebruiken. Maar

Het beschikbaar hebben van een lay-out

ming van luchtbesmetting, waarbij geen

hoe bedrijfszeker is de Reverse Osmosis

van het (drink)waterleidingnet is aan te

apparatuur? Is het wel goed dit water voor

bevelen. Daarnaast heeft het de voorkeur

het naspoelen of zelfs als ingrediënt te

dat alle waterleidingen (ter onderscheiding

gebruiken?

van drinkwater en niet-drinkwater)

Drinkwaterkwaliteit De kwaliteit van het drinkwater is geregeld

gemerkt zijn, om vergissingen te voorko-

in het drinkwaterbesluit, waarin is vastge-

Richtlijnen en bijeenkomst

men. Drinkwater voor automaten en drink-

legd dat drinkwater:

De EHEDG heeft een aantal richtlijnen

fonteinen moeten zoveel mogelijk stroom-

• Geen micro-organismen, parasieten of

over de waterproblematiek geschreven. Nr.

opwaarts geplaatst worden en met kort ver-

andere stoffen bevat in hoeveelheden of

24: Voorkomen en beheersen van Legionella

bindend leidingwerk.

concentraties die een gevaar voor de

spp in voedingsmiddelenbedrijven; Nr. 27:

Deze en vele andere zaken zullen tijdens de

volksgezondheid kunnen opleveren;

Veilige opslag en transport van water in

bijeenkomst op 2 december worden bespro-

• Voldoet aan de in Richtlijn 98/83/EG

voedingsmiddelenbedrijven en Nr. 28:

ken. Het volledige programma is te vinden

gespecificeerde minimumvereisten

Veilige en hygiënische waterbehandeling

op www.vmt.nl/ehedg. Een van de sprekers

(parameters op microbiologisch,

in voedingsmiddelenbedrijven. Deze zijn

op de bijeenkomst, BioClear, heeft water

chemisch en radioactiviteitsgebied).

te bestellen via www.ehedg.nl.

geanalyseerd met behulp van nieuwe

De microbiologische parameters voor drink-

De richtlijnen bevatten vooral praktische

DNA-technieken, om te zien wat daar alle-

water zijn afwezigheid van E.coli en Entero-

informatie. Zo doet EHEDG bijvoorbeeld

maal in zit, zowel levend als dood.

kokken in 100 ml water. Daarnaast geldt

de aanbeveling om een leiding die meer dan

een maximale telling van het aantal kolonies

48 uur niet is gebruikt, door te spoelen. Dit

• WOUTER BURGGRAAF •

per ml van 100 (bij 22°C) en 20 (bij 37°C).

zou een fabrikant door kunnen trekken

Ir W.N.A. Burggraaf, bestuurslid EHEDG Nederland,

voor de drinkwatertank. Verder dient water

Burggraaf & Partners B.V., www.burggraaf.cc

VMT14_HD_Water in de V&G-industrie.indd 29

029

16-10-14 13:09

SP500

De zuinigste intelligente klepstandsteller Deze digitale klepstandsteller heeft een persluchtverbruik van ongeveer 1% van een traditionele elektropneumatische klepstandsteller en bespaart door zijn lage impedantie ook vermogen van de regelaar.

•

Snelle en eenvoudige installatie

•

Indienstname mits indrukken van slechts 3 toetsen

•

Eenvoudig onderhoud

•

Magnetische i.p.v. mechanische koppeling

•

Zeer laag persluchtverbruik

•

Nauwkeurig, stabiel en betrouwbaar

•

4 - 20 mA retransmissie, eindeloopschakelaars

•

Ook beschikbaar met HART ® protocol

Contacteer Spirax Sarco voor meer informatie info@nl.spiraxsarco.com +31 10 892 03 86 info@be.spiraxsarco.com +32 9 244 67 10

www.spiraxsarco.com/nl www.spiraxsarco.com/be

First for Steam Solutions throughout the Benelux E X P E R T I S E

VMT14_advertenties.indd 30

S O L U T I O N S

S U S T A I N A B I L I T Y

16-10-14 13:28

TECHNOLOGIE & TECHNIEK

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VAKBEURS

Op zoek naar innovaties Zuivelinnovaties en meer op Industrial Processing en Macropak

De vakbeurzen Macropak en Industrial Processing hebben vooral beslissers getrokken, zo meldt de organisatie. Zij kwamen om zich te laten informeren over nieuwe producten. Ook VMT bezocht de beurzen, eveneens op zoek naar innovatieve apparatuur en trends in technologie en verpakkingen en met speciale belangstelling voor de nieuwe dairy show.

zuurstof. Het vochtverlies is ongeveer de helft vergeleken met rijping op planken, waar de kaas ongeveer 10% vocht verliest.

Robot paraffineert kaas Innovatieve technologie een stapje eerder in het kaasproductieproces toonde Doeschot met het prototype van een robot die kaas

Tijdens de vier beursdagen van 30 septem-

beurs Industrial Processing was de Indus-

paraffineert. De robotarm op de beursvloer

ber tot en met 3 oktober bezochten 15.000

trial European Dairy Show. Op een apart

zorgde ervoor dat het Italiaanse kaasje

professionals de Jaarbeurs, waar voor de

gedeelte van de beursvloer presenteerden

in een keer geheel van paraffine werd

eerste keer gelijktijdig met Industrial Pro-

bedrijven met een directe link naar de zui-

voorzien.

cessing en Macropak ook de technologie-

velindustrie hun kennis en noviteiten. Het

vakbeurs WoTS (voorheen Het Instrument)

was er soms rustig, maar de standhouders

plaatsvond. De meeste bezoekers namen

toonden zich tevreden over de hoge

een kijkje op meerdere beurzen. Het over-

kwaliteit van de bezoekers.

grote deel kwam primair om zich te laten informeren over nieuwe producten en

Kaas rijpen in folie

brancheontwikkelingen, zo bleek uit onder-

DSM toonde de ademende folie Pack-Age

zoek van de Jaarbeurs. Daarnaast benutten

waarin kazen natuurlijk rijpen. Het product

de bezoekers de beurzen om in contact te

is al een paar jaar op de markt, maar nog

komen met nieuwe leveranciers. Marktma-

niet toegepast in Nederland, vertelde Chris-

nager Martijn de Weerd: “Bezoekers zijn op

tiaan Hooft van DSM. “Het zit er wel aan te

zoek naar nieuwe kansen. Er ontstaat een

komen, we voeren veel testen uit op dit

beeld dat bezoekende bedrijven zich aan

moment.” In Italië wordt de folie al wel

De robot paraffineert kaasjes

het oriënteren zijn met het oog op licht

gebruikt voor bijvoorbeeld provolone. Het

geheel rondom in één keer.

positieve toekomstverwachtingen. Expo-

niet hoeven toevoegen van conserveermid-

santen met echt nieuwe producten hebben

delen is een van de redenen voor de Itali-

Snijden bij dezelfde wrongelkwaliteit

veel nieuwe contacten gelegd.”

aanse kaasmakers om de folie van DSM toe

Tetra Pak Processing Systems presenteerde

te passen. De verpakkingsafdeling van DSM

op de Industrial European Dairy Show een

Industrial European Dairy Show

ontwikkelde de speciale folie die doorlatend

nieuwe sensor voor de wrongelbereiding.

Een van de nieuwe activiteiten op de vak-

is voor vocht en dicht voor gassen zoals

De CoAguLite sensor bepaalt zeer

VMT14_EC_Nabeschouwing beurzen.indd 31

031

16-10-14 13:11

2 20% Efﬁciënter Energiezuinig Eenvoudig in onderhoud Langere Levensduur van de slang Hogere capaciteit

NIEUW Verderﬂex Dura 55 Capaciteit: tot 15,3 m3/uur Druk: tot 16 bar Verder B.V. Tel.: +31 (0) 50 549 59 70 info@verder.nl

www.verder.nl

Testo meetinstrumenten zijn gecertificeerd door HACCP International

23 0983 14TES-113

Levensmiddelen veilig gemonitord, van boer tot bord.

VMT14_advertenties.indd 32

www.testo.nl/haccp

16-10-14 13:28

TECHNOLOGIE & TECHNIEK

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VAKBEURS

werkwijze leidt tot optimalisatie van de pro-

Hygiënische robot

ductietijd en verkorting van de reinigings-

Op Macropak waren meerdere

tijd en dus tot kostenbeheersing. Ook is er

robots te zien. Op de stand van

een positief milieu-effect doordat niet meer

Fanuc sprong de nieuwe hygiëni-

water, energie of reinigingsmiddelen wor-

sche uitvoering van de robot spe-

den gebruikt dan daadwerkelijk nodig zijn.

ciaal voor de voedingsindustrie en

De sensor bepaalt de druk in verschillende

clean room-toepassingen in het

onderdelen van de installatie en vertaalt dit

oog. Kenmerkend van deze vierde

in een CIP-index. Belangrijk is namelijk om

generatie is het ontwerp (afvlak-

te weten waar er welk type vervuiling voor-

king, rond), de witte epoxy-lak,

komt. Gaat het om eiwitten (afgezet in de

inoxflens, gebruik van specifieke

sectie van de installatie waar de tempera-

(voedings)vetten en de zeer hoge

tuur tussen de 80 en 110°C komt) of om

beschermingsgraad (IP69K). De

mineralen, afgezet boven 110°C? De reini-

LRMate 200i is in verschillende

gingswijze voor deze typen vervuiling is

uitvoeringen leverbaar.

verschillend. Het gebruikelijke reinigingsprogramma met een duur van 2 uur kan volgens Tetra Pak worden teruggebracht tot circa 55 minuten. De sensor is met name relevant voor kleinere, flexibele productie-

Robot in hygiënische uitvoering voor

runs en is daarom geïntegreerd in deze

bijvoorbeeld de vleeswarenindustrie.

installatie. Bij een capaciteit van 15.000 l/h is de investering binnen een jaar terugverdiend.

nauwkeurig het moment van het snijden

wordt daartoe verwerkt via een uitgebreid

Pomp beperkt restproduct

van de gestremde melk, zodat alle batches

algoritme dat Tetra Pak heeft ontwikkeld.

Spin Pompen toonde op de stand onder

worden gesneden met dezelfde wrongel-

De nieuwe sensor speelt in op de vraag naar

andere de EHEDG-gecertificeerde Mouvex

kwaliteit. Het proces is niet meer afhanke-

lagere standaarddeviaties in het moderne

pomp. Met deze oscillerende zuigerpomp is

lijk van operators en kaasmakers. De sensor

kaasproductieproces. Tetra Pak rekent voor

het mogelijk om het verlies aan restproduct

meet het laserreflectiesignaal en bepaalt zo

dat bij een melkverwerking van 700 miljoen

in een proces aanzienlijk te verminderen.

het vlokpunt na toevoeging van het strem-

liter per jaar de investering in de sensor

Volgens het bedrijf worden bij de productie

sel aan de melk en daarmee het voorspelde

van ruim €100.000 in een jaar wordt terug-

van levensmiddelen elk jaar miljoenen

moment van snijden. De gemeten waarde

verdiend.

euro’s verspild. Bij elke batchwissel of aan het einde van de productie blijft een deel

Intelligente CIP-sensor

van het product in de zuig- en persleiding

Noviteit op de stand van Tetra Pak Proces-

achter en wordt voor de CIP-reiniging weg-

sing Systems was de nieuwe versie van de

gespoeld. De Mouvex pomp is zelfaanzui-

Tetra Therm AsepticFlex, een aseptische

gend en heeft een compressoreffect aan de

verwerkingsunit voor indirecte UHT-be-

perskant. Het apparaat kan hierdoor de

handeling van zuivel en andere levensmid-

zuigleiding voor 90 tot 98% leegzuigen en

delen zoals sappen en sojamelk. De aan-

de persleiding tussen de 50 en 90% leeg-

dacht ging vooral uit naar de geïntegreerde

drukken. Bovendien kunnen voedingsmid-

IntelliCIP, een innovatieve CIP-oplossing

delenproducenten met dit pompprincipe

die door een sensor wordt bewaakt. Uit

ook op hun spoelwater- en afvalverwer-

Zweden was specialist BengtEliasson over-

kingskosten besparen. “Dit type pompen

gevlogen om de werking ervan toe te lich-

bestaat al langer, maar staat nu in de

Demonstratie op de beursvloer van de CoAgulite

ten. Essentie is dat de sensor de vervuiling

belangstelling vanwege duurzaamheid en

sensor voor de wrongelbereiding.

meet en daar de reiniging op afstemt. Deze

minder foodwaste”, vertelde Emile

VMT14_EC_Nabeschouwing beurzen.indd 33

033

16-10-14 13:11

Synergie in roestvaststaal Veiliger, sneller en goedkoper reinigen? Hygiëne en reiniging is een belangrijk aandachtsgebied in de voedingsmiddelenindustrie. De Heleon Group biedt een compleet programma aan toekomstgerichte, eﬃciënte en proceszekere reinigingscomponenten. Plus de bijhorende kennis over toepassingen. De Heleon Group helpt u om de beste oplossing voor uw reinigingstaken te formuleren en heeft daarvoor een breed scala aan producten ter beschikking. Ontdek de kracht van de Heleon Group.

Heleon Group Holstaal BV Vierlinghstraat 10 4251 LC Werkendam Nederland Tel: (+31) 183-679860 www.heleon-group.com Roestvaststalen buizen en ﬁttingen - sanitaire koppelingen - afsluiters - slangen - ﬁlters en andere armaturen voor de voedingsmiddelen en farmaceutische industrie

VMT14_advertenties.indd 34

16-10-14 13:29

TECHNOLOGIE & TECHNIEK

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VAKBEURS

‘ De tendens is om meerdere inspectiedisciplines te combineren in één apparaat’ Koster van Spin Pompen. De Mouvex pomp

alles in één systeem aan, van ERP tot en met

(zie hierboven) heeft een afdichtingloos

de levelswitch in pompen.” Eén systeem voor

ontwerp met weinig slijtdelen en garandeert

alle automatisering heeft als voordeel eendui-

volgens Koster een constante capaciteit gedu-

dige informatie. “Om beslissingen te nemen,

rende de gehele levensduur van de pomp.

hoeft een manager zich niet te verdiepen in

Hierdoor bespaart de industrie ook op

verschillende systemen. Bovendien zijn de

onderhouden energiekosten.

kosten lager.” Maar is zo’n overall systeem niet kwetsbaar? “We hebben veel technologen in

Roerder zonder aparte seal

dienst die snappen hoe de processen werken.

Jongia presenteerde een nieuwe magneet aan-

Zij kunnen het systeem aanpassen op de

gedreven roersysteem dat wordt ingebouwd

behoefte van de klant.”

in de tank, waarbij de kop van de roerder

Een dubbel uitwerpsysteem met bakken aan weerszijde van de band voor de combinatie van metaalde-

Meerdere inspectiedisciplines in één apparaat

tectie en controleweging.

aparte seal meer nodig. Vooral voor het roeren van sinaasappelsap is het een geschikt sys-

Macropak toonde een ruim aanbod inspec-

heden getest. De nieuwe Dymond reeks X-ray

teem, omdat bij dit product – zuur en vezelig

tie-apparatuur, waarbij de tendens is om

apparatuur van Satorius combineert rönt-

– de seal kan slijten. Dit roersysteem is wel

meerdere inspectiedisciplines te combineren

gendetectie met productcontrole. Naast de

duurder dan standaard roerders, maar

in één apparaat. Dit bespaart tijd maar vooral

detectie op vreemde voorwerpen vindt

volgens Jongia bespaart een gebruiker op

lijnruimte. Zo presenteerde Loma de combi-

gewichtscontrole plaats, producttelling, con-

sealwisselingen.

natie van een metaaldetector en controlewe-

trole op de aanwezigheid van bepaalde com-

draait. Door deze roerder te gebruiken is geen

ger. Het apparaat is voorzien van een dubbel

ponenten, op volledigheid, productafmetin-

MES in opmars

uitwerpsysteem voor zowel producten die niet

gen, vulniveau en op misvormingen.

System Integrator Actemium signaleert meer

voldoen aan het gestelde gewicht als waarin

aandacht voor Manufacturing Execution Sys-

metaal wordt gedetecteerd. Om de machine

Controle seal, etiket en bedrukking

tem (MES). MES vermindert de productie-

klein te houden, is er een uitvoering waarbij

De PacInspect van Sealpac is een multifuncti-

kosten, verkort de turnaround tijden en

de twee bakken van de uitwerpsystemen niet

oneel inspectiesysteem voor verpakkingen.

verhoogt de kwaliteit. Steeds meer bedrijven

naast maar tegenover elkaar zijn geplaatst.

Via de scancheck wordt de bedrukking op de

willen gecentraliseerde productiedata, coördi-

Nieuw is het ‘fail safe’-systeem, dat maakt dat

bovenzijde op de verpakkingsfolie gecontro-

natie tussen productie en ERP en als het kan

de bak met uitgeworpen producten niet zo

leerd, de positie van het etiket en de bedruk-

een papierloze fabriek.

maar te openen is en daarmee voorkomt dat

king op de rand. De labelcheck controleert het

ProLeit liet de nieuwe versie 9 van het soft-

abusievelijk deze producten weer terug in de

etiket op de folie aan de boven- en onderzijde

waresysteem Plant iT systeem zien. “Deze ver-

lijn worden geplaatst. Ook gaat het systeem in

van de verpakking inclusief de barcode, ver-

sie bevat procesvisualisatie, de mogelijkheid

storing indien de uitwerpbak vol is. “Essentie

melde datum en ingrediëntenvermelding. Via

tot het maken van video’s en analyse en rap-

is”, vertelde Guido Duquesnoy van Loma, “dat

een zogenoemde pressurecheck wordt de

portage, vertelde Christian Weersink, mana-

we de mazen in het net – plaatsen waar het

sealkwaliteit en vervuiling van de seal geïn-

ging director bij Proleit. Ook ProLeit ziet dat

ondanks alles mis kan gaan – steeds meer

specteerd en ook beschadigde verpakkingen

de foodindustrie MES steeds meer omarmt.

dichten.” Hij sprak van ‘supermarkt-specifica-

gedetecteerd. De capaciteit bedraagt tot 200

Het geïntegreerde softwareplatform Plant iT

ties’. Zo is ook het traject op de machine van

verpakkingen per minuut. Er zijn drie uit-

van ProLeit is al langer op de markt. Het inte-

metaaldetector tot aan de uitwerpbak over-

voeringen beschikbaar.

greert functies, van automatisering van pro-

kapt. Verder is het apparaat uitgerust met een

cestechnologie en productiedatamanagement

PVS: performance validatiesysteem. Daarmee

• CARINA GRIJSPAARDT

tot interfaces met ERP-systemen. “We bieden

wordt het behalen van ingestelde gevoelig-

& DIONNE IRVING •

VMT14_EC_Nabeschouwing beurzen.indd 35

035

16-10-14 13:12

Bedrijfscontinuïteit, Food Defense & Fraude De voedingsmiddelenketen produceert weliswaar voedsel dat nog nooit zo veilig is geweest, maar wordt in toenemende mate geconfronteerd met nieuwe bedreigingen als terrorisme en fraude. Overheden en klanten eisen van fabrikanten dat zij zich aantoonbaar wapenen tegen dergelijke dreigingen en garanderen dat zij veilige, kwalitatief hoogstaande producten kunnen blijven leveren. VMT organiseert daarom in samenwerking met DNV GL de bijeenkomst ‘Bedrijfscontinuïteit, Food Defense en Fraude’ om fabrikanten te informeren en kennis met elkaar te delen over hoe zij het beste zich tegen deze bedreigen kunnen wapenen. Bedrijfscontinuïteit: hoe richting je klanten aantonen dat je als bedrijf – ook na een incident of ramp – weer snel producten kunt uitleveren. Food Defense: ervaringen uit de praktijk; van hek tot registratie. Fraude: retailers stelden deze zomer een zes stappenplan op en leggen uit wat zij van fabrikanten en hun toeleveranciers verwachten en hoe zij aan die verwachtingen kunnen voldoen. Deelnemers krijgen ruim gelegenheid om vragen te stellen en met elkaar te discussiëren over hoe zij welke keuzes kunnen maken.

9.00 uur Ontvangst

11.50 uur Discussie over BCM

9.30 uur Opening door de dagvoorzitter Aart Bitter, consultant/lead auditor

12.05 uur Food Defense is niet alleen je deuren gesloten houden Kees Houtman, Sr. Lead Auditor / Business leader food & feed, DNV GL

9.35 uur Case Henri van de Bilt: Als we afbranden bouwen we nooit meer op Jacco Duivenvoorden, manager Operations, Henri van de Bilt 10.10 uur Continuïteit met behulp van een BCM systeem Een handje vol bedrijven beschikt over een (gecertiﬁceerd) Business Continuity Management System (BCMS). Zij vormen de voorlopers van een ontwikkeling die de komende jaren naar verwachting verder zal doorzetten. Waarom bedrijven iets zouden moeten doen aan bedrijfscontinuïteit en hoe zij dit systeem zouden kunnen inbedden in hun organisatie. Een verkenning van de (nabije) toekomst. Aart Bitter, zelfstandig consultant en lead auditor 10.45 uur Pauze 11.15 uur Bedrijf continuïteit en risico-overdracht Johan Broeders, Casualty Underwriting Ofﬁcer en Yuri Cosco, Principal Consultant Casualty Loss Prevention, AIG Europe

12.40 uur Lunchpauze 13.30 uur Case: Food Defense bij GNT International Martin Scheijen, manager, GNT International 14.10 uur Discussie over Food Defense 14.30 uur Zes stappen tegen Food Fraud Marc Jansen, directeur CBL 15.00 uur Pauze 15.30 uur GFSI eisen tegen Food Fraud Aldin Hilbrands, Sr. manager product integrity, Royal Ahold en lid GFSI werkgroep Food Fraud 16.10 uur Discussie over fraude 16.30 uur Afsluiting door de dagvoorzitter met aansluitend mogelijkheid tot netwerken tijdens de borrel

Inschrijven?

Prijzen*

Dit kan eenvoudig op 3 manieren:

€ 395,€ 495,-

Website: www.vmt.nl/bedrijfscontinuiteit E-mail: congressen@mybusinessmedia.nl Telefoon: (010) 289 40 08

VMT abonnees Niet-abonnees

€100,Korting voo abonnere

* genoemde prijzen zijn incl. catering en documentatie en excl. btw en € 3,95 administratiekosten

programma

Woensdag 26 november 2014 | 9.00 – 17.00 uur | Op de Zaak, Maarssen

Voor meer informatie over dit programma en inschrijving: www.vmt.nl/bedrijfscontinuiteit

VMT14_advertenties.indd adv 40-140908 aanpassing 36 adv BCM V5.indd 2

16-10-1416:33:58 13:30 09-09-2014

Mycotoxinen Geen Allergenen Gelabeld Pathogenen Geen Vleessoorten Geverifieerd Hygiëne Geverifieerd

Bouw een Betere Burger Goede voedingsmiddelen bestaan uit meer dan goede ingrediënten. Het testen en inspecteren van ingrediënten bouwt betere burgers, betere kwaliteit en betere merken.

* genoemde prijzen zijn incl. catering en documentatie en excl. btw en € 3,95 administratiekosten

info_nl@neogeneurope.com • www.neogeneurope.com • Tel: 0800 0222 571

Plaagdierbeheersing geheel volgens HACCP en uw specifieke eisen. Preventie volgens de nieuwste ZWAMwet- en regelgeving, op basis sanering van IPM protocol. Online volledige digitale vastlegging van uw gegevens. Ook uw specialist voor zwamsanering, houtconservering en vochtbestrijding. member of the confederation of european pest control associations

Handelsweg 21-23, 9482 WG Tynaarlo | Telefoon 0800 21 23

www.lamon.nl

14108467 Lamon adv 90x131mm.indd 1 16:33:58

VMT14_advertenties.indd 37

info@lamon.nl

02-2014 VMT AZO N3 ndl Pfade 90x267 korr 07.03.14.indd 1 04-09-14 16:12

07.03.14 09:59 16-10-14 13:30

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

TECHNOLOGIE & TECHNIEK

Eiwit uit eendenkroos

Eiwitbron van Nederlandse bodem Eendenkroos is een klein plantje met enorme potentie. Per hectare levert het zeven keer zoveel eiwit als soja. Bovendien groeit het gewoon in Nederland. ABC-Kroos ontwikkelde een methode om het ‘rauwe’ eiwit eruit te halen, voor toepassing in bijvoorbeeld vleesvervangers en voedingssupplementen.

ongeveer 40% eiwit en heeft een voedingswaarde vergelijkbaar met soja. Bovendien bevat het eiwit relatief veel lysine en methionine: essentiële aminozuren voor de mens.

Net als algen In Thailand gebruikt men eendenkroos –

joint venture ABC-Kroos BV op (zie kader).

ABC-Kroos speelt in op de groeiende

ook wel Lemna of Spirodela – in allerlei

Inmiddels reageren de meeste mensen min-

behoefte aan eiwit voor zowel dierlijke als

gerechten. Daar heet het kai-nam: ‘water-

der sceptisch. Het bedrijf werd eind 2011

humane voeding. Derksen: “Algen zijn een

eitjes’. Ook verwerkt men het in Azië, de

genomineerd voor de Herman Wijffels

vaker genoemde bron, maar met de toen-

Verenigde Staten en Australië tot voer voor

Innovatieprijs. Niet zo vreemd, want de

malige technologieën was het ontwikkelen

vissen, pluimvee en runderen.“Toen we ver-

potentie van het kroos is enorm. De plant

van producten hieruit te duur.” Zwart en

telden dat we eendenkroos hoogwaardig

bevat omega-3-vetzuren en antioxidanten

Derksen verlegden hun blik naar eenden-

wilden toepassen, werden we aanvankelijk

en is bruikbaar als grondstof voor vleesver-

kroos, eveneens een waterplant, met min of

verbaasd aangekeken”, vertelt Hans Derk-

vangers, bewerkt voedsel en voedingssup-

meer dezelfde eiwitsamenstelling maar

sen. Samen met Lourens Zwart zette hij de

plementen. Het kroos bevat namelijk tot

makkelijker en goedkoper te telen en verwerken. Eendenkroos groeit in kassen of op open water – zelfs teelt in brak water is mogelijk. Hierdoor kan grond worden

Over ABC-Kroos ABC-Kroos BV is een joint venture van Algaecom VOF, InnoStart BV en Zeno BV. Het is het eerste bedrijf ter wereld dat intact en oplosbaar eendenkrooseiwit produceert. Oprichters zijn chemicus dr. Lourens Zwart, landbouwkundig ingenieur Bert Knol en biochemicus dr. Hans Derksen, die onder meer voorzitter was van de Stichting Biobased Business, bijzonder hoogleraar Kennisintensief Ondernemerschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen en lector Biobased Economy aan Hogeschool VHL. 038

www.abc-kroos.nl De eiwitextractie.

VMT14_EA_Eiwit winnen.indd 38

16-10-14 13:13

Duurzaam ondernemen Duurzaamheid biedt ondernemend Nederland kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren, met als resultaat economische groei, winst voor het milieu én een groen imago. Heeft u ook duurzame ambities? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stimuleert innovatie en duurzaam ondernemen in opdracht van diverse ministeries en biedt financiering, kennis en partners. Ook attendeert deze rijksdienst beleidsEendenkroos en de daaruit

makers op belemmerende wetten en regels, zodat

gewonnen pasta die 75% eiwit

ondernemers kunnen ondernemen.

bevat en een goede aminozuur-

Info: www.rvo.nl/duurzaamondernemen

samenstelling heeft.

gebruikt die ongeschikt is voor landbouw.

Milieu & Technologie van de Rijksdienst

In Nederland is eendenkroos nog niet als

Eendenkroos levert jaarlijks per hectare

voor Ondernemend Nederland (RVO.nl, zie

voeding voor mensen op de markt. “Dat

minstens zeven keer zoveel eiwit op als soja,

kader) in opdracht van het ministerie van

heeft te maken met de EU-richtlijn voor

het verdubbelt zich elke twee tot drie dagen

Infrastructuur en Milieu. “Deze steun heeft

novel foods”, zegt Derksen. “Voordat het op

en is dagelijks te oogsten. Bovendien is de

ons onderzoek uit de garage gehaald”, aldus

de markt mag komen, moet er een voedsel-

plant inheems, zodat de kweek geen ecolo-

Derksen.

veiligheidsdossier zijn. Aangetoond moet

gische problemen veroorzaakt maar goed is

ABC-Kroos ontwikkelde een methode

worden dat er geen gevaar is voor de volks-

voor de biodiversiteit.

waarbij van het eendenkroos eerst een sap

gezondheid en testen op allergenen is

wordt gemaakt, om daaruit het eiwit te con-

nodig, evenals de beschrijving van het pro-

Lokaal alternatief voor soja

centreren. Hierbij hoeft het kroos niet eerst

ductieproces.” ABC-Kroos zit nu middenin

Met vijf tot tien euro per kg is de prijs ver-

gedroogd te worden, zoals bij soja. “Dit

dit traject en dat duurt lang, onder meer

gelijkbaar met die van soja-eiwit en veel

scheelt energie en water en het eiwit blijft

vanwege inzageprocedures in andere

dierlijke eiwitten. “We willen soja niet ver-

intact”, zegt Derksen. “Gevolg is wel dat je

EU-landen. “Maar omdat eendenkroos bui-

vangen, maar een duurzaam, lokaal alterna-

het niet kunt bewaren, maar omdat eenden-

ten Europa een traditioneel en bewezen vei-

tief bieden”, vervolgt Derksen. “Geweldig

kroos het hele jaar is te oogsten, levert dat

lig en gezond voedingsmiddel is, verwach-

natuurlijk als we voor eiwit geen soja uit

geen problemen op.” Resultaat is hoogwaar-

ten we geen problemen.”

Brazilië hoeven te importeren. Dat scheelt

dig eiwit in de vorm van een gel of poeder.

transport en dus CO2-uitstoot. Doordat het

Daarnaast keek ABC-Kroos naar de moge-

Investeerders en producenten gezocht

net andere functionele

Intussen staan ze niet stil. “De grote uitda-

eigenschappen heeft, kun-

ging is nu om ook de know how van dit pro-

nen voedingsmiddelentechnologen er nieuwe producten mee ontwikkelen. Het eendenkrooseiwit is net als kippenei-eiwit goed oplos-

‘ De voedingswaarde van eendenkroos is vergelijkbaar met die van soja’

ces de markt op te brengen”, zegt Zwart. Daarom zijn investeerders cruciaal. De opgedane kennis over het winnen van eiwit uit groene bladmassa is ook toe te passen op uien, of gewassen als brandnetel of Moringa. “We hebben inmiddels een opera-

baar in water en waterbindend; het geleert en schuimt. Nu smaakt het

lijke inzet van reststromen om de kringloop

tionele proeffabriek en kunnen op kleine

nog wat grassig, maar we werken met ken-

zoveel mogelijk te sluiten. Zwart: “In eerste

schaal productie draaien. Nu zoeken we

nisinstellingen aan verbetering.”

instantie dachten we aan vergisting van de

producenten die verdere productontwikke-

reststromen. Uiteindelijk besloten we het te

ling met ons willen oppakken. Zo kunnen

Van garage naar laboratorium

persen tot veevoeder omdat in die perskoek

we meteen de markt op als we de procedure

De vraag was of ABC-Kroos het kroos op

nog steeds de helft van het eiwit zit.” Een

voor novel foods hebben doorlopen.”

grote schaal kon kweken en via bioraffinage

ander nevenproduct is een waterige, oranje

kon omzetten tot een interessant product.

stroom, die onder meer caroteen bevat.

• MARIEKE VAN DOGGENAAR •

Voor deze procesontwikkeling kreeg het

Ook daarvan onderzoekt ABC-Kroos de

M. van Doggenaar, Voxx Communicatieadviseurs in

bedrijf financiële steun van het programma

winbaarheid en mogelijke afnemers.

opdracht van RVO.nl

VMT14_EA_Eiwit winnen.indd 39

039

16-10-14 13:13

PERSLUCHT: OLIEVRIJ EN BACTERIEVRIJ GECERTIFICEERD. BEKOKAT® www.beko-technologies.nl

■

Bacterievrij, gecertificeerd door GfPS

■

Olievrij, gecertificeerd door TÜV Nord

■

Beter dan Klasse 1, ISO 8573.1

■

Veiligheid voor productieprocessen

■

Bescherming van eindproduct Kwaliteit online meten met METPOINT® OCV

BEKO TECHNOLOGIES “FOR THE QUALITY OF YOUR COMPRESSED AIR” BEKO TECHNOLOGIES B.V. Veenen 12 - 4703 RB Roosendaal

VMT14_advertenties.indd 40

T 0165 32 03 00 E benelux@beko-technologies.com

16-10-14 13:30

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

EFSA verhoogt ADI kleurstof Zonnegeel (E110)

INGREDIËNTEN

Nieuwe ijssmaken

De European Food Safety Authority (EFSA) heeft voor de kleurstof E110 (Zonnegeel) een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld van 4 mg per kilo lichaamsgewicht per dag. Geschat wordt dat de daadwerkelijke inname van deze stof door consumenten momenteel ruim onder deze grens ligt. In 2009 heeft de EFSA de veiligheid van Zonnegeel opnieuw geëvalueerd. Toen werd een tijdelijke ADI van 1 mg per kilo lichaamsgewicht vastgesteld en verder onderzoek aangeraden. Het Onderzoekspanel voor Voedseladditieven en toegevoegde Voedingsstoffen (ANS Panel) keek op verzoek van de Europese Commissie naar recente informatie over Zonnegeel. Voldoende vertrouwen Het ANS Panel bekeek daartoe onder andere een 28-dagenstudie op ratten, uitgevoerd in 2012 door Product Safety Labs. Ook evalueerde het

Wild Flavors, onderdeel van ADM, introduceert ingrediënten

ANS Panel een langetermijnstudie op muizen en ratten en deed het een

voor premium ijs. Een daarvan is de combinatie van fruit en

literatuurstudie naar de toxiciteit van E110. De informatie die het ANS

karamel. Het bedrijf combineert de volgende smaken: abri-

Panel onder ogen kreeg, gaf de onderzoekers voldoende vertrouwen om

koos-romige karamel, peer-gezouten karamel, banaan en

de ADI te kunnen verhogen naar 4 mg/kg lichaamsgewicht. Volgens het

gebrande karamel en ananas met fudge. Karamel is een popu-

panel is de daadwerkelijke inname momenteel ruim onder deze grens en

laire smaak in desserts. Het is leverbaar als topping of als vul-

is er momenteel geen veiligheidsrisico wat betreft het gebruik van Zonne-

middel. De textuur is vergelijkbaar met die van honing. In

geel in voeding.

deze producten worden alleen fruitsap en natuurlijke smaaken kleurstoffen toegepast. Wild Flavors introduceert ook een

��www.efsa.europa.eu

chai-theesmaak stof voor toepassing in ijs. Het is gebaseerd op een blend van Ceylon zwarte thee en rooibos, gecombineerd

Natuurlijk smakend

met gember, kaneel en kardemom. Ook waterijs heeft een innovatie: citrusfrisdrank. ��www.wild-flavors.com

Als antwoord op de vraag vanuit de markt naar meer natuurlijke smaaksystemen,

ADVERTENTIE

ontwikkelde Yama in eigen huis LUSS: Liquid Umami Savoury Solutions. LUSS is verkrijgbaar in de smaken classic, chicken en meat en geeft een hartige smaak aan onder andere soepen, bouillons, hartige snacks, vlees, bakproducten, hartige pre-mixen en smaakmakers. LUSS is natuurlijk, e-nummer vrij, allergenenvrij,

your silent partner in famous food Sauces and marinades Single ingredients

Herbs and spices

LUSS

volledig vegetarisch en hittestabiel. Meer informatie: 030-2408030. www.yama.nl

VMT14_V_Ingrediënten.indd 41

Yama Products B.V. • T 030 • 240 80 30 • www.yama.nl

041

16-10-14 13:14

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

VOEDSELVEILIGHEID & KWALITEIT

CONGRES

Bederf voedselverspiller Microbieel bederf oorzaak grote voedselverliezen

De consument wordt vaak aangewezen als de grootste voedselverspiller. Maar is dat ook zo? Op het land en na de oogst gaat heel veel voedsel verloren door bederf. Schimmels zijn de grote boosdoeners. Het voedselverlies door pathogene micro-organismen staat daarmee in schril contrast maar de impact is wel vele malen groter.

nog prima te consumeren is, vertelde Hilke Bos-Brouwers. Zij leidt vanuit Wageningen Universiteit het project ‘Duurzame ketens’. Volgens Jacques Stark, voorzitter Stichting Food Micro, moeten we voorzichtig zijn met het verlengen van de houdbaarheid, vooral omdat uitgroei van pathogenen niet tot bederf hoeft te leiden maar wel een direct

De impact van microbieel voedselbederf

voedsel door de consument wordt ver-

gevaar oplevert voor de volksgezondheid. Hij

op voedselverspilling en het dilemma tus-

spild; dat is 47 kg per inwoner per jaar.

noemde het een van de kwetsbaarheden van

sen voedselverspilling en voedselveilig-

intelligente verpakkingsconcepten waarbij

heid kwamen aan de orde tijdens het

Tornen aan houdbaarheidsdata

wel sommige vormen van bederf worden

symposium dat de Stichting Food Micro

Het beleid van EZ om voedselverspilling

vertaald in een signaal maar niet de aan-

hield op 26 september in Bilthoven.

terug te dringen – van 2009-2015 met 20%

wezigheid van pathogenen.

Er is sprake van voedselverspilling indien

– omvat een pakket aan maatregelen, zette

Voor een aantal producten speelt dit echter

voedsel dat voor menselijke

niet, simpelweg omdat ze niet

consumptie is bedoeld, hier

bederven. Daarom hoeft op

niet meer voor wordt gebruikt. Aldus zette Yvonne Koorengevel, senior beleidsmedewerker bij het ministerie van Economische

‘ Zo’n 1,3 miljard ton per jaar, een derde van al ons voedsel, gaat verloren’

Zaken, de definitie neer bij

042

bijvoorbeeld honing, olijfolie en koffie binnenkort geen uiterste houdbaarheidsdatum meer vermeld te worden. Hier is een versoepeling van de wetgeving voor in de maak.

de aftrap van de bijeenkomst. Volgens

Koorengevel uiteen. Zo wordt men ‘soepe-

deze omschrijving is er bijvoorbeeld spra-

ler’ ten aanzien van de houdbaarheidsda-

Schimmels groeien overal

ke van verspilling indien voedsel wordt

tum op verpakkingen. Reden hiervoor is

Of de consument de grootste voedselver-

vernietigd maar ook als het tot diervoe-

dat producenten soms erg op safe spelen

spiller is, is maar net hoe je het bekijkt. Een

der wordt verwerkt. In Nederland

omdat zij aansprakelijk zijn voor de voed-

Zweeds FAO-rapport meldt dat ruwweg een

bedraagt de voedselverspilling tussen 1,67

selveiligheid. Winkeliers zijn terughoudend

derde van al ons voedsel verloren gaat –

en 2,62 miljoen ton per jaar; dat betekent

met het verlengen van de houdbaarheidsda-

zo’n 1,3 miljard ton per jaar – en dat dit

100-157 kg per hoofd van de bevolking.

tum omdat in geval van problemen de aan-

vooral op het land en na de oogst gebeurt.

Via een andere berekening werd gesteld

sprakelijkheid plots bij hen ligt. Gevolg is

Jan Dijksterhuis, senior scientist bij het

dat 13,6% van de eetbare hoeveelheid

wel dat de consument voedsel weggooit dat

Centraal Bureau voor Schimmelcultures in

VMT14_HK Food Micro.indd 42

16-10-14 13:16

schimmel, die recent in onder andere Afrika en landen als Libanon is aangetroffen, de belangrijke bananenproducerende landen in Latijns- en Midden-Amerika bereikt. Bananen zijn voedsel nummer drie in de wereld en in veel landen belangrijk als basisvoedsel. Kema gaf aan dat er bar weinig financiële middelen beschikbaar zijn om dit probleem op te lossen. Vreemd genoeg zijn ook de grote bananenbedrijven niet erg geïnteresseerd in het zoeken naar oplossingen.

Voedselverspilling versus voedselveiligheid De voedselverliezen door schimmels zijn in omvang onvergelijkbaar met de verspilling Bij elk voedselproduct is wel een schimmel te vinden die

De bananenteelt is door schimmelziekten

die het gevolg is van pathogenen. Toch is de

zich daarop kan ontwikkelen.

inmiddels enorm kwetsbaar.

impact van pathogenen voor de producent of zelfs voor een hele productcategorie vaak

Utrecht, refereerde hieraan tijdens zijn pre-

onderzoek een lijst bestaat van schimmels

veel ernstiger. Benno ter Kuile van de

sentatie die inzicht gaf in het wereldwijde

die specifiek zijn gekoppeld aan een land-

NVWA besprak het dilemma tussen voedsel-

voedselverlies veroorzaakt door schimmels.

bouwgewas of voedselproduct. Deze lijst en

veiligheid en voedselverspilling. Voedselvei-

Er zijn 1,5 miljoen schimmelsoorten die

de bijbehorende kennis vormen de basis

ligheidsrisico’s zijn veelal gerelateerd aan

allemaal hun specifieke groeicondities heb-

van waaruit specifieke oplossingen zijn te

pathogene bacteriën zoals Salmonella en

ben. Bij ieder landbouwgewas en bij ieder

ontwikkelen.

voedselproduct is wel een schimmel te vin-

Campylobacter. In Nederland sterven jaarlijks 9 mensen aan een salmonella-infectie

den die zich daarop kan ontwikkelen.

Het bananendrama

en 25 aan Campylobacter. Het aantal cases

Schimmels zijn ervoor gemaakt om pro-

Schimmelziekten in de banenteelt leiden tot

voor deze twee pathogenen bedraagt 43.000

ducten af te breken en de nutriënten terug

enorme verliezen. Gert Kema, onderzoeker

respectievelijk 79.000 per jaar met 640 res-

te geven aan het ecosysteem. Het is alleen

bij Plant Research International aan de

pectievelijk en 570 ziekenhuisopnames.

vervelend als dat in voedsel gebeurt.

WUR, schetste dit onthutsende beeld. Met

De Wageningse firma Micreos heeft stappen

Dijksterhuis gaf aan dat er na decennialang

name in Azië is de teelt van bananen on-

gezet in de ontwikkeling van bacteriofagen

mogelijk geworden door een agressieve

om pathogenen specifiek te elimineren, ver-

bodemschimmel, een Fusarium oxysporum

telde business development directeur Dirk

Lekker lang ‘vers’

soort. Bij de boeren heerst totale ontredde-

de Meester. Micreos brengt reeds producten

Een ander aspect van de houdbaarheidsdatum in rela-

ring. Zelfs na tientallen jaren overleeft deze

tegen Listeria en Salmonella op de markt.

tie tot vermindering van verspilling, is de perceptie. Vol-

schimmel nog in de bodem en blijft de

Voordeel van deze specifieke eliminatie is dat

gens Peter de Jong, principal scientist bij NIZO food

landbouwgrond ongeschikt voor bananen-

de achtergrondflora van microben intact

research, is het mogelijk om melk zo te behandelen dat

teelt. De huidige antischimmelmiddelen

blijft. Het product behoudt zijn intrinsieke

het 60 dagen houdbaar blijft en toch lekker smaakt.

werken niet meer, onder andere als gevolg

veiligheid doordat onder meer het normale

Maar welke consument gelooft dat een pak melk met

van resistentie-opbouw.

bederfpatroon niet wordt verstoord.

een houdbaarheid van 60 dagen ‘vers’ is? Zo’n con-

Een belangrijke oorzaak van deze proble-

cept kan technologisch en wetenschappelijk kloppen,

men is dat wereldwijd slechts één bananen-

maar de consument is hier nog niet aan toe en ver-

ras wordt gekweekt, Cavendish. Dit maakt

• JACQUES STARK •

wacht ‘echte’ verse melk, zo luidde de conclusie.

de bananenteelt bijzonder kwetsbaar. Het is

J. Stark, principal scientist Microbiology en voorzitter

een kwestie van tijd eer de pathogene

Stichting Food Micro, Jacques.Stark@planet.nl

VMT14_HK Food Micro.indd 43

043

16-10-14 13:16

SAY CHEESE! Tetra Pak feliciteert CONO met de eerste kaas!

VMT - Thema’s

Produceert u kaas en wei?

2014

Dan bent u bij Tetra Pak aan het goede adres. U wilt het beste voor uw bedrijf. Dat willen wij ook! Vanaf de ontvangst van de grondstoffen tot en met het eindproduct denken wij graag met u mee in het aanbieden van een complete oplossing.

VMT 15 (07-11) (Lab)analyse: Meten van kwaliteit

Samen met u en onze expertise realiseren we voor u een hogere toegevoegde waarde.

VMT 16 (21-11) Functionele Ingrediënten VMT 17 (12-12) Trends in de toekomst

a: Them

s op Focu l e zuiv

Voor meer informatie: 20 nov 2014

MT.NL

WWW.V

ITIE | ED 2014

of +32 2 467 68 11

? KING RPAK SING INVE ES OR SK PROC R VO STRIAL • KL AA INDU TREK OEF OP IE T IN OLOG TR UR HN CY GH EN TEC SE YO EFFICIEN MENT NAGE GRIEKRIATIE • N, MA NO • VA IDD ELE RIJ CO AAGT INGSM VO ED MAKE ANK VR LB KA AS ZAME VOEDSE DUURS 2014 • WOT

www.tetrapak.nl www.tetrapak.be Thema:

Innov door atie techno logie VOEDING

SMID DEL

EN, MAN

+31 30 634 99 99

tpps.benelux@tetrapak.com

AGEMEN

T EN TECH GNT KLE NOLOGIE SIAL 50 URT VOEDSEL JAAR • VETAR ME T VOEDSEL WWW.VM M, MA AR T.NL TOCH • 10 JAAR FO ROMIG OD 2014 | • DALCO VALLEY AW EDIT IE 13 AR VERBE TERT VO D • CHIPS ME RMPROC T MIN ES • INT DER VET RAFOOD • :14

044

Alle genoemde data zijn publicatiedata. Sluitingsdatum voor redactionele bijdragen is 6 weken voor publicatie. Sluitingsdatum voor adverteren is 2,5 week voor publicatie.

VMT14_advertenties.indd 44

16-10-14 13:31

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

TECHNISCH NIEUWS

MEER TECHNISCH NIEUWS OP WWW.VMT.NL

Ammonium analyser

Geschraapte warmtewisselaar

De Liquiline System CA80AM ammonium analyser voor afvalwater van Endress+Hauser is volgens het bedrijf even nauwkeurig als gebruikersvriendelijk als de cuvettentest. De ammonium analyser volgt dezelfde ISO 7150-1 norm als de cuvettentest. Het volgt de zogeheten Indophenol blauw colorimetrische methode. Ook ortho-fosfaat (PO4-P) kan worden bepaald met de Liqui-

HRS Heat Exchangers, fabrikant van Shell & Tube warmtewisselaars en

line System CA80.

partner van Kapp, introduceerde dit jaar een geschraapte warmtewisselaar

Het enige wat hier-

met meerdere buizen. De capaciteit van de HRS Rotex met roterende

voor nodig is, is andere

schrapers, waarvoor onlangs het patent is aangevraagd, is door de meerde-

software en reagentia.

re buizen aanzienlijk verhoogd. Daarnaast is het schraapsysteem in de

Vooral voor de afval-

warmtewisselaar uitgerust met een spiraalvormige schroef. Deze zorgt

waterzuiveringen

voor een voorwaartse verplaatsing van het product. Daardoor is minder

(RWZI + AWZI) is

vermogen nodig om het product voorwaarts te pompen. Dit verlaagt

dit interessant: ammo-

de operationele kosten. Kapp Nederland vertegenwoordigt HRS in de

nium en ortho-fosfaat

Benelux.

zijn hier vaak belang-

�� www.kapp.nl

rijke procesparameters. Daarom heeft Endress+Hauser ook het filtratiesysteem opnieuw ontwikkeld: het Liquiline System CAT8x0 keramische filtratiesysteem voor influent, actiefslib en

Interflon Holland naar nieuwe locatie

effluent.

Leverancier van smeermiddelen Interflon is verhuisd naar een nieuw

��www.nl.endress.com

pand in Roosendaal. Deze locatie beschikt over een eigen trainings- en ontvangstruimte waar onder meer cursussen op het gebied van smeertech-

Duurzame vriezer

nisch onderhoud zullen worden verzorgd. Interflon beschikt nu ook over voldoende magazijnruimte om producten voor Interflon Lubrication Management (ILM) op voorraad te nemen. ILM omvat een compleet

Wetenschappers van Unilever hebben vrieskisten ontwikkeld die

nieuw pakket producten en diensten die nodig zijn voor smeertechnisch

tot 70% energie kunnen besparen ten opzichte van andere in de

onderhoud. Het gaat hierbij om het internationale kleurcodesysteem

industrie gebruikte vriezers. De nieuwe Wall’s/Ola-vrieskisten

van Interflon en materialen voor automatiseren, opslag en handling van

maken gebruik van nieuwe koeltechnologie en vervangen de

smeermiddelen.

bestaande vrieskisten, die al 50% energiezuiniger waren dan de voorgangers. De vervanging van de vriezers maakt deel uit van het Unilever Sustainable Living Plan en valt samen met het streven de laatst overgebleven vriezers met fluorkoolwaterstoffen (HFK’s) te vervangen. Unilever gebruikt sinds 2004 een alternatief milieuvriendelijk koolwaterstofkoelmiddel. Omdat deze technologie nog niet overal is toegestaan, zet het concern zich samen met stakeholders en ngo’s in voor aanpassing van de wetgeving zodat groenere technologieën ook daar kunnen worden toegepast. ��www.unilever.nl

VMT14_Y_Technisch nieuws.indd 45

�� www.interflon.nl

045

16-10-14 13:17

Foto: Burggraaf & Partners B.V.

Water in de fabriek! Dinsdag 2 december 2014 | 9.00 – 17.00 uur | Boerderij Mereveld, Utrecht Schoon drinkwater in de fabriek kan bij gebruik toch uiteindelijk een bron van besmetting worden. EHEDG Nederland houdt samen met VMT een seminar over het thema: Hoe houden wij het water veilig in de fabriek? Water is een te belangrijke component bij de productie van voedingsmiddelen om onachtzaam mee om te gaan. Water wordt gebruikt als voedingsmiddeleningrediënt, voor het wassen van verse voedingsmiddelen, voor directe koeling en stoomverhitting en voor reiniging van procesapparatuur en procesomgeving.

EHEDG heeft een aantal richtlijnen over water gepubliceerd. Tijdens het seminar willen gebruikers uit de zuivel-, vis- en groenteverwerkende industrie hun ervaringen met u delen. Eén van de leveranciers van het Nederlandse drinkwater vertelt over de garanties die hij kan geven bij aﬂevering. Verder heeft BioClear water geanalyseerd met behulp van nieuwe DNA-technieken, om te zien wat er allemaal

Inschrijven? Dit kan eenvoudig op

in zit, levend en dood. Een hele wereld gaat open. Voor wie? Voor kwaliteitsmanagers en werknemers die betrokken zijn bij de kwaliteit en productie van voedingsmiddelen, hun toeleveranciers van apparaten en diensten, overheid, toezichthouders en wetenschappers. Proﬁleren? Wij bieden verschillende mogelijkheden, neem contact op met onze media-adviseur Monique van Neutegem, 06 50 44 94 02, m.neutegem@mybusinessmedia.nl of Anneloes Veerman, 06 12 70 70 14, a.veerman@mybusinessmedia.nl.

Prijzen* manieren:

Website: www.vmt.nl/EHEDG Telefoon: (010) 289 40 08 E-mail: congressen@mybusinessmedia.nl. Faxen mag natuurlijk ook: 010 289 40 76.

VMT-abonnees € 350,Niet-abonnee wel EHEDG-lid € 400,Niet-abonnees/ geen lid € 450,-

KORTI NG voor ab onnees en EHE DG-led en!

* genoemde prijzen zijn incl. catering, excl. btw en € 3,95 administratiekosten

Water kost geld. Daarom is het van belang dat water dat gebruikt wordt voor onder andere reiniging en desinfectie, wordt opgewerkt voor hergebruik. De microbiologische kwaliteit van water is van belang. Water van drinkwaterkwaliteit dat tussentijds opgeslagen wordt, mag geen nabesmetting ondergaan.

Kijk voor meer informatie en inschrijven op www.vmt.nl/EHEDG

40-140930 EHEDG ADVERTENTIE.indd 1 VMT14_advertenties.indd 46

01-10-14 13:31 16:28 16-10-14

AGENDA

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

KIJK VOOR DE VOLLEDIGE AGENDA OP WWW.VMT.NL

NVVL symposium

Cursussen

Beurzen

Congressen

Ook in het jaar tegen voedselverspilling willen overheid en industrie hun verantwoordelijkheid nemen. Er zijn creatieve initiatieven op het gebied van voorkómen van voedselverspilling, en je kunt er ook een business case van maken. In dit middagsymposium komen grote en kleine organisaties aan het woord die deze uitdaging zijn aangegaan. Het symposium wordt georganiseerd door het Network for Food Experts (NVVL).

24 oktober

Training ISO 22000/FSSC 22000, Waalwijk, Zwolle, Antwerpen of in-company

25 oktober

Origin Chocolate Event, Amsterdam

30 oktober

MVO Expeditie in Food & Agribusiness, ‘s-Hertogenbosch

30 oktober27 november

Masterclass residuen van gewasbeschermingsmiddelen, Delfgauw en Zaltbommel

Datum: 13 november, Locatie: Hogeschool Nijmegen

31 oktober

2-daagse cursus Hygiënisch ontwerpen, Utrecht

�� www.nvvl.nl/frontpage-article/symposium/

31 oktober

Communicatie voor kwaliteitsmanagers, Doorn

3 november

HorecaFair, Emmeloord

Bedrijfscontinuïteit, Food Defense & Fraude VMT organiseert een praktijkdag over bedrijfscontinuïteit. Door goed voorbereid te zijn op onverwachte gebeur-

4 november 2 december

Vervolgcursus levensmiddelenmicrobiologie, Wageningen

6 november

Stop Food Waste-symposium, Amsterdam

6 november

Themamiddag Voedselveiligheid in industriële processen, Reeuwijk

6 november

Cursus Wet- en regelgeving diervoederadditieven, Lelystad

7 november

BRC Food versie 7 (wijzigingen nieuwe norm), ‘s-Hertogenbosch

10 november

The World Plant Toxin Forum, Wenen (Aus)

tenissen, van brand (bij de buurman) en stroomuitval tot een incident met indringers en/of voedselveiligheid, kan de schade tot een minimum worden beperkt. BRC, IFS en FSSC 22000 hebben hierover eisen

10-14 november

Antibiotic analysis in food and feed, Wageningen

10-12 november

The World Mycotoxin Forum 8th Conference, Wenen (Oos)

11-13 november

BrauBeviale 2014, Nürnberg (DE)

hebben opgenomen in hun standaarden. De eerste voedingsmiddelenbedrijven zijn inmiddels ISO 22301 gecertificeerd. De praktijkdag geeft een breed overzicht van de ontwikkelingen op dit gebied. De belangrijkste onderdelen worden diepgaand en op een praktische manier behandeld. Datum: 26 november, Locatie: Maarssen ��www.vmt.nl/bedrijfscontinuïteit

TPM Procesoptimalisatie

13 november 17-20 november 20 november

Allergenenmanagement voor de voedingsindustrie, ‘s-Hertogenbosch Emballage 2014, Parijs (FR) Jaarprijs goede voeding, Bunnik

ADVERTENTIE

Het optimaliseren van bedrijfsprocessen is de taak van iedere productmanager of procestechnoloog. In deze cursus leren deelnemers hoe ze het rendement en de efficiency kunnen verbeteren door Total Productive Maintenance (TPM), waarin het optimaliseren van machinebeschikbaarheid een belangrijke rol speelt. Er is niet alleen aandacht voor de TPM-stappen, -methodes en -technieken, maar ook voor communicatieve uitdagingen die hiermee gepaard gaan. De cursus maakt deel uit van de Certificaatstudie Voedingsmiddelentechnologie. Datum: 20 november (3 maanden), Locatie: ‘s-Hertogenbosch �� www.haskennistransfer.nl

VMT14_agenda.indd 47

Eurofins|Analytico Food Eurofins is een internationaal actieve laboratoriumgroep, behorende tot de top in de voedingsmiddelenindustrie. Kwaliteit in al ons werk is de basis waarop u kunt vertrouwen. Ons onderzoeksportfolio is gemakkelijk toegankelijk; ook ondersteunen wij u met advies vanuit onze afdeling Customer Service. Snelle en complete vrijgave van onze resultaten.

Uw wens staat bij ons centraal! U kunt met ons contact opnemen via: service@eurofins.nl Telefoon: +31 (0) 88 831 00 00 www.eurofins.nl

047

16-10-14 14:17

VMT . 24 OKTOBER 2014 . NR 14

COLOFON

Voedingsmiddelen, Management en Technologie is hét mediaplatform voor de voedings-, genotmiddelen- en drankenindustrie in Nederland en België. VMT is opgenomen in Food Science and Technology Abstracts (FSTA) en is een voortzetting van Conserva en Voeding + Techniek, waarin opgenomen het internationaal tijdschrift voor Brouwerij & Mouterij. VMT verschijnt 17x per jaar en is een uitgave van: MYbusinessmedia Essebaan 63 c 2908 LJ Capelle a/d IJssel Postbus 8632 3009 AP Rotterdam T 010 - 2894078 F 010 - 2894076 E redactie.vmt@mybusinessmedia.nl I www.vmt.nl Uitgever Suzanne Wanders T 010 - 2894017 E s.wanders@mybusinessmedia.nl Hoofdredactie Carina Grijspaardt-Vink T 010 - 2894065 E c.grijspaardt@mybusinessmedia.nl

Redactie Hans Damman T 010 - 2894070 E h.damman@mybusinessmedia.nl Dionne Irving T 010 - 2894071 E d.irving@mybusinessmedia.nl Maurice de Jong T 010 - 2894041 E m.jong@mybusinessmedia.nl Nathan Strik (webredactie) T 0570-504380 E n.strik@mybusinessmedia.nl Mariska van der Gaag (stagiaire) Redactie-adviesraad Dr. ir. R.W. van den Berg; Prof. dr. ir. M.A.J.S. van Boekel; prof. dr. ir. F. Devlieghere; F. Egberts, dr. ir. C.D. de Gooijer; M. Janssen; dr. P.M. Klapwijk; prof. dr. ir. A. Van Landschoot; ir. F. Lanting; ir. J. Maagd; dr. ir. K. Oosterhaven; ir. J. van de Put; drs. J. Stark (voorzitter); dr. W. Visser; Ir. E.J.C. Paardekooper (erelid) Met medewerking van TNO, NIZO food research, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, Universiteit Gent, Universiteit Utrecht

Eindredactie Marjolein Spek T 010 - 2894007 E m.spek@mybusinessmedia.nl

Media-adviseur Monique van Neutegem T 010 - 2894072 E m.neutegem@mybusinessmedia.nl Anneloes Veerman T 06 - 12707014 E a.veerman@mybusinessmedia.nl Marketing Kathelijne Koster T 010 - 2894013 E k.koster@mybusinessmedia.nl Vormgeving De Opmaakredactie, Deventer

Studentenabonnement Nederland: € 90,96 Studentenproefabonnement (3 edities): € 15,Kennismakingsexemplaar (eenmalig): € 15,*prijzen zijn excl. 6% BTW en € 3,95 administratiekosten Jaarabonnement geldt tot wederopzegging. Beëindiging van het abonnement kan uitsluitend schriftelijk geschieden, uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode; nadien vindt automatisch verlenging plaats. ISSN 0042-7934

Druk Drukkerij Roelofs, Enschede Abonnementen Voor vragen over abonnementen, bezorging en of adreswijzigingen: Bellen met: 010-2894008 Mailen naar: vmt@mybusinessmedia.nl Schrijven naar: MYbusinessmedia bv, VMT, Postbus 8632, 3009 AP Rotterdam Jaarabonnement Nederland: € 227,40,Jaarabonnement België en Luxemburg: € 249,Jaarabonnement Buitenland: € 329,Digitaal abonnement: € 203,40 Proefabonnement (3 edities): slechts € 29,-

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever openbaar worden gemaakt of verveelvoudigd, waaronder begrepen het reproduceren door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs aanvaarden echter geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

Vacatureservice Senior Labelling Specialist KTBA Kaatsheuvel

Consultant & Interim manager kwaliteitszorg (M/V) KTBA Kaatsheuvel

Assistant Process Technologist (fulltime) Danone Research

Concept Developer International Markets Zijerveld / CeresRecruitment bv Bodegraven

Category Manager Kaas Zijerveld / CeresRecruitment bv Bodegraven

Category Developer International Markets Zijerveld / CeresRecruitment bv Bodegraven

Junior Account Manager Industrie (Aantrekkelijke vervolgstap voor commercieel talent) Suiker Unie / DUPP - Food Recruitment Dinteloord

Productontwikkelaar Food (fulltime – standplaats Raalte) Beaphar BV Raalte

European project manager H.J. Heinz Company Zeist

Product Manager Kaas Zijerveld / CeresRecruitment bv Bodegraven

048

VMT14_Colofon.indd 48

16-10-14 13:19

Voedselveiligheid certificering

Control Union is een certificeringsinstelling die wereldwijd certificeringen en audits uitvoert voor o.a. FSSC22000, ISO22000, HACCP en BRC. Tevens kunnen wij uw voetprint berekenen m.b.t. water, energie en CO2 en reductieprogramma’s inzetten. Ook voor duurzaamheidsverslaglegging bent u bij ons aan het juiste adres.

Control Union Certifications Control Union Certifications Control Union Certifications Meeuwenlaan 4-lle, 60100 Control Union Meeuwenlaan 4-6, 8011 BZ, Zwolle,www.certification.controlunion.com tel. 038 - 42 60100 Meeuwenlaan 4-6, certification@controlunion.com, Meeuwenlaan 4-6, 8011 8011 BZ, BZ, Zwolle, Zwolle, tel. tel. 038 038 -- 42 42 60100 60100 certification@controlunion.com, www.certification.controlunion.com certification@controlunion.com, www.certification.controlunion.com certification@controlunion.com, www.certification.controlunion.com

IMPROVING QUALITY

* genoemde prijzen zijn incl. catering, excl. btw en € 3,95 administratiekosten

C O N S U LT A N C Y

14 16:28

AUDITING TRAININGEN

Hygiena SystemSURE Plus

HACCP

Snelle en efficiënte hygiënecontrole.

ISO / FSSC22000 Alle BRC -standaarden Alle IFS-standaarden ISO9001 GMP+ FSA MVO / duurzaam ondernemen

Til uw algemene hygiënestandaard naar een hoger niveau

Online effectentabel

Binnen 15 seconden meetresultaat Meet vervuiling van zowel oppervlaktes als (spoel)water

PROFIEL EN FILOSOFIE

Nieuw in assortiment Hygiena: AllerFlow Glutentest

Praktisch met kennis van zaken Betrokken en enthousiast ‘Recht voor de raap’

gullimex.com/hygiena

www.improvingquality.nl T: 06-229 40 774 Helmie Keijsers

1830AdvVMT_SystemSURE.indd 1 VMT14_advertenties.indd 49

14-10-14 09:30 16-10-14 14:20

KAN DUURZAAMHEID WINSTGEVEND ZIJN? Jazeker, als dit het fundament van uw bedrijfsoplossingen is! Bij Sealed Air Food Care zorgt onze specialistische aanpak in de voedings- en levensmiddelenindustrie voor winstgevendheid en duurzaamheid, dit doen we onder andere met onze visionaire verpakkingen en hygiene oplossingen in de gehele keten. Van verminderde bacteriële tellingen tot een betere houdbaarheid, geoptimaliseerd wateren energiebeheer en verminderde totale kosten op het gebied van verpakking en chemie; we bekrachtigen uw bedrijf met duurzame en winstgevende oplossingen.

Sealed Air Foodcare, een betrokken parter in de voedings- en levensmiddelenindustrie Bezoek sealedair.com/foodcare vandaag nog!

VOEDSELVEILIGHEID

OPERATIONELE EFFICIËTIE

HOUDBARHEIDSVERLENGING

OPBOUWEN VAN MERKNAAM

Adverteerdersindex

AZO N.V. Barias Beko Technologies B.V. Bioclimatic Control Union Certifications B.V. DNV GL DUPP/Den Uijl Ploeg & Partners Eurofins Food Testing Netherlands B.V. Gullimex B.V. Heleon food group Improving Quality B.V. ISACert Nederland KTBA Kwaliteitszorg B.V. Lamon Bedrijfshygiëne B.V. Lloyd’s Register Nederland B.V. LSBL Mettler-Toledo Product Inspection B.V. Neogen Europe ltd. Produsafe B.V. Professionals in Food R-Biopharm AG Sealed Air Spirax-Sarco N.V. Tebodin Netherlands B.V. Testo Nederland B.V. Tetra Pak Processing Systems Verder B.V. Yama Products B.V.

pagina 37 pagina 9 pagina 40 + 49 pagina 21 pagina 49 pagina 2 + 3 pagina 55 pagina 47 pagina 49 pagina 34 pagina 49 pagina 16 pagina 54 pagina 37 pagina 56 pagina 50 pagina 10 pagina 37 pagina 17 + 26 pagina 34 pagina 7 pagina 50 pagina 30 pagina 24 pagina 32 pagina 44 pagina 32 pagina 41

Passie voor vakmanschap Als plantmanager verwacht u dat de operator met vakmanschap het productieproces beheerst. LSBL voorziet in die behoefte door specifiek uw operator meer fundamentele kennis, inzicht en vaardigheden te geven in het dagelijkse proces. In korte tijd traint LSBL de operator op het specialisme wat nodig is om het primaire proces optimaal te bedienen.

www.lsbl.nl

Voeding. Technologie. Vakmanschap.

140311 LSBL-Advertentie 2.0-VMT-DEF.indd 1 VMT14_advertenties.indd 50

13-3-2014 19:48:23 16-10-14 14:20

40-140

Allergenenmanagement in de voedingsmiddelenindustrie De ‘Praktijkdag allergenenmanagement in de voedingsmiddelenindustrie’ is bedoeld voor kwaliteitsmedewerkers, inkopers en productontwikkelaars verbonden met de voedingsmiddelenindustrie. Het onderwerp allergenenmanagement wordt door interessante sprekers praktisch en vanuit diverse invalshoeken belicht. Na het symposium beschikt u over voldoende kennis om keuzes te maken op welke wijze u binnen uw bedrijf wilt omgaan met allergenenmanagement.

9:30 uur Introductie door de dagvoorzitter Angèle van der Heuvel, manager Legislation Continental Europe, H.J. Heiz. 9:35 uur VITAL 2.0; wat is het, hoe werkt het en wat zijn de volgende stappen? VITAL 2.0 is een hulpmiddel voor bedrijven om vast te stellen of een waarschuwing voor de mogelijke onbedoelde aanwezigheid van een allergeen in een voedingsmiddel nodig is. Wat betekenen de VITAL 2.0 grenzen? Geert Houben, business line manager Food Safety, TNO en medeontwikkelaar VITAL 2.0 10:20 uur Het belang van een goede producten allergeneninformatie en welke keuzes hierin zijn gemaakt. Ivan Huntjens, hoofd Kwaliteitsdienst van Sligro Food Group 11:30 uur Praktische aanpak allergenenmanagementsysteem Welke zaken doen er echt toe in een goed en praktisch allergenenmanagementsysteem? En hoe pak je een VITAL berekening aan? Ingegaan zal worden op de aanpak (inclusief stappenplan), aandachtsgebieden, valkuilen en praktische oplossingen. Marjan van Ravenhorst, directeur / consultant, Allergenen Consultancy B.V.

12:15 uur De aanpak vanuit een toeleverancier richting de voedingsmiddelenindustrie Aanpassingen in inkoop, bedrijfsvoering en kwaliteitssystemen om garanties over allergenen en kruisbesmetting af te geven. Huub Holterman, sales manager industrie, Dutch Spices 14:00 uur Vital: van theorie naar praktijk Timon Richters, plant QA , Bakkerij Veenhuis 14:45 uur Certiﬁcering van het allergenenmanagement Spreker wordt nog nader bekend gemaakt 16:00 uur Het etiket door een vergrootglas Sacha Visser, allergiediëtist - Diëtistenpraktijk Andermaal 16:45 uur Paneldiscussie 17:15 uur Afsluiting door dagvoorzitter met aansluitende borrel

Het programma gaat onder andere in op vragen als: • Hoe kan een producent voldoen aan de steeds verder gaande eisen en wensen aangaande allergenenmanagement van bijvoorbeeld retailers? • Op welke wijze heeft een toeleverancier zijn inkoop, bedrijfsvoering en kwaliteitssystemen aangepast om garanties te geven aan zijn afnemers t.a.v. hoeveelheden allergenen in zijn grondstoffen en ingrediënten? • Op welke wijze kan een risicobeoordelingssysteem zoals VITAL toegepast worden; hoe werkt dit systeem en welke onderbouwing geldt hiervoor? Met praktijkervaringen van productiebedrijven. • Wat kan een producent in alle redelijkheid wel/niet van zijn toeleveranciers vragen en hoe realiseert en controleert hij dit? • Hoe wordt tijdens certiﬁcering het allergenenmanagementsystemen beoordeeld? • Het etiket door een vergrootglas: waar loopt de diëtist tegenaan in de voorlichting richting consumenten t.a.v. allergenen in voedingsmiddelen en wat zou haar helpen?

40-140909 allergenen.indd 1 VMT14_advertenties.indd 51

Inschrijven?

Prijzen*

Dit kan eenvoudig op 3 manieren: Website: www.vmt.nl/allergenen E-mail: congressen@mybusinessmedia.nl Telefoon: (010) 289 40 08

€ 295,€ 395,-

VMT abonnees Niet-abonnees

In samenwerking met Stichting Simply OK

* genoemde prijzen zijn excl. btw en €3,95 administratiekosten

programma

Donderdag 13 november | 9.00 – 17.00 uur |

10-09-2014 12:24:53 16-10-14 14:20

Jaarprijs Goede Voeding 2014 Symposium ‘Naar een gezondere voeding’ 20 november 2014 | 13.00-17.30 uur | Landgoederij, Bunnik Een gezonder productaanbod draagt bij aan gezondere voedingspatronen. Begin 2014 werd het Akkoord Verbetering Productsamenstelling gelanceerd dat door vijf partijen is ondertekend: Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL); Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), Koninklijke Horeca Nederland (KHN); Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties (Veneca); Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Het vloeit voort uit de roep van het Ministerie van VWS om gezondere producten in de Nederlandse winkelschappen: minder zout, minder verzadigd vet en minder suiker (calorieën). Waar staan we nu? Wat zijn de praktische mogelijkheden om producten verder te verbeteren? Hoe reageert de consument op de productvernieuwingen? En kijken we eigenlijk wel op de juiste manier tegen gezondheid aan? Op het symposium worden deze vragen beantwoord. Het programma

• Gezonde productverbetering in Nederland, de stand

•

van zaken | Henrieke Crielaard, manager Voeding en gezondheid Centraal Bureau Levensmiddelenhandel Wat is er tot nu toe bereikt nadat het Akkoord Verbetering Productsamenstelling is gelanceerd? ‘30 procent minder zout en nog steeds lekker’ | Dr. Stefanie Kremer, Wageningen Universiteit Hoe ver kun je gaan met zoutreductie? Wat is de acceptatie van de consument en waar hangt deze vanaf? Een kijkje in de keuken bij... UNILEVER | Dr. Rianne Leenen, hoofd Voeding en Gezondheid, Unilever Benelux Hoe wordt binnen de gelederen van Unilever omgegaan met gezonde voeding en de bijdrage aan een gezonder productaanbod. Een kijkje in de keuken bij... KEESMAKERS | Gijs Jansen, directeur Keesmakers Hoe gaat een relatief klein bedrijf te werk bij

•

productinnovatie waarbij het accent ligt op gezondheid. Keesmakers ontwikkelde een product dat volgens de Warenwet geen kaas mag heten en daarom Kees is genoemd. In vergelijking met kaas bevat ‘kees’ veel minder verzadigd vet door een andere productsamenstelling. Een andere manier om gezondheidsclaims te maken, TNO Phenﬂex | Ir. Nard Clabbers, Business Line manager Gezonde Voeding, TNO TNO ontwikkelt binnen het zogeheten PhenFlexproject een nieuwe methode om de effecten van voeding op de gezondheid te onderzoeken, met als nevendoel om claims eenvoudiger onderbouwd te krijgen. Prijsuitreiking Jaarprijs Goede Voeding 2014 door juryvoorzitter prof. Dr. Ir. Frans Kok

5 redenen om bij dit symposium aanwezig te zijn: • • • • •

Mis het niet! Schrijf u nu in!

Laat u inspireren door deskundige sprekers Proef en ervaar de genomineerde producten Ontvang praktische handvatten voor productverbetering Netwerk met collega’s Uitreiking van de Jaarprijs Goede Voeding 2014 aan het bedrijf met de meest effectieve productverbetering

Tarieven: Regulier tarief € 95 | Voordeeltarief abonnees Voeding NU, VMT en Food Hospitality € 75 | Student € 25 Georganiseerd door:

Meer informatie en inschrijven: www.jaarprijsgoedevoeding.nl 40-140821-04 Jaarprijs goede VMT14_advertenties.indd 52 voeding.indd 1

28-08-2014 16-10-1410:55:56 14:20

VMT_B

LEVERANCIERSREGISTER LEVERANCIERSREGISTER

VMT VMT . 24 OKTOBER 2014 2014 . NR .14NR 13 . 10 OKTOBER

OVERZICHT VAN DE LEVERANCIERS IN DE VOEDINGSMIDDELENSECTOR

Machines, apparatuur en toebehoren

DIN Solutions Withuisveld 22 6226 NV Maastricht (NL) Galvanistraat 1 6716 AE Ede tel. +31 (0) 43 604 90 80 info@dinsolutions.nl www.dinsolutions.nl DIN Solutions is met DIN Food voor Microsoft Dynamics® NAV specialist in ERP-oplossingen voor de Foodsector. Met een flexibele en volledig op de foodbranche afgestemde standaard oplossing bieden wij voor zowel voedselproducerende bedrijven als bedrijven in horeca- en foodgroothandel en foodservice een passende automatiseringsoplossing.

Nylo wanden vloercoatings Nieuweweg 5 9073 GN Marrum tel. +31 (0) 518 41 80 00 info@nylocoatings.nl www.nylocoatings.nl Nylo biedt al ruim 40 jaar hét duurzame coatingpakket voor o.a. (tegel)wanden, (tegel)vloeren en plafonds, constructiewerk, pekelbassins, keukens, laboratoria, farmaceutische industrie, sanitaire ruimtes, pompstations etc. Binnen de voedingsmiddelenindustrie speelt veiligheid van voedsel een cruciale rol. Ook voor omgevingen die moeten voldoen aan de HACCP regelgeving heeft Nylo het juiste assortiment. De Nylo hygienecoatings zijn biocidevrij, mechanisch- en chemicaliënbestendig en speciaal ontwikkeld om de hechting van vuil tegen te gaan waarin bacteriën en schimmels zich kunnen nestelen en ontwikkelen. We Care2Coat! Nylo is een merk van Nelf Lakfabrieken BV.

Quasydoc Herkenrodesingel 4 bus 2 3500 Hasselt, BELGIE tel. +32 (0) 479 79 07 82 info@quasydoc.eu www.quasydoc.eu Quasydoc ontwikkelt betaalbare internetsoftware die uw productieprocessen, logistieke administratie en kwaliteitsystemen beheert. Onze software ondersteunt uw voedingsbedrijf via een aantal handige modules op het vlak van klachtenbeheer, leverancierskwaliteit, productspecificaties, receptenbeheer, etikettering, documenten, processen en procedures, productieplanning en rapportering, technisch onderhoud, corrigerende en preventieve acties, interne audits, enz. Uw voordeel? U behoudt altijd het overzicht, volgt nauwgezet alle kwaliteitsregels en werkt efficiënt en tijdbesparend. Vraag een vrijblijvende demo aan.

Bioclimatic BV

Luzernestraat 53a 2153 GM Nieuw-Vennep tel. +31 (0) 651 04 90 90 fax +31 (0) 252 62 69 62 bvk@bioclimatic.nl www.bioclimatic.nl Bioclimatic is een innovatief bedrijf gevestigd in Nieuw-Vennep en is gespecialiseerd in het desinfecteren van lucht, water en oppervlakten in o.a. de voedingsmiddelensector. Ze gaan elke dag de strijd aan met bacteriën, schimmels en virussen met behulp van technieken als UVC licht en lucht ionisatie.

Bent u ook geïnteresseerd om met uw bedrijfsnaam in deze rubriek te staan?

10:55:56

VMT14_advertenties.indd 53 VMT_Brancheregister.indd 38

Ingrediënten- en grondstoffenleveranciers

Advies- en ingenieursbureaus

Caldic Ingredients B.V. Elzenweg 5 3421 TT Oudewater tel. +31 (0) 10 413 64 20 fax +31 (0) 10 404 74 58 info.ingredients@caldic.nl www.caldic.com

Précon Food Management B.V. Regulierenring 16A 3981 LB Bunnik tel. +31 (0) 30 656 60 10 fax +31 (0) 30 656 60 11 info@precon-food.nl www.precon-food.nl

Caldic Ingredients B.V. is uw distributeur in grondstoffen voor de complete levensmiddelenindustrie. Samen met onze klanten brengen wij producten, markten en service tot een hoger niveau en kunnen we voldoen aan zowel klant– als marktgerichte wensen.

Kwaliteit, veiligheid, weten regelgeving, continuïteit en ondersteuning in de volledige voedingsmiddelenketen voor ‘tomorrow’s best’. Voor klanten die het beste willen voor hun klanten. Dat is waar Précon voor staat.

Werving & selectiebureaus

Advies

DUPP – Food Recruitment Generaal Foulkesweg 66 6703 BW Wageningen tel. +31 (0) 317 46 86 86 fax +31 (0) 317 46 86 80 info@dupp.nl www.dupp.nl

GB Kwaliteitsborging & Advies Postbus 516 8440 AM Heerenveen tel. +31 (0) 519 70 19 52 mob. +31 (0) 612 89 93 63 info@gbadvies.nl www.gbadvies.nl

DUPP - Food Recruitment is dé werving- en selectiepartner in de food branche, ook voor interim managers. DUPP bemiddelt bij vacatures op HBO/WO niveau in de vakgebieden Marketing & Sales, Operations, R&D, QA en Algemeen Management.

Ervaren en pragmatisch, GB Kwaliteitsborging & Advies al 14 jaar dé adviesorganisatie van het Noorden en ver daarbuiten. Onze kernactiviteiten zijn gericht op het opzetten, invoeren, verbeteren en onderhouden van kwaliteit- en voedselveiligheidssystemen op basis van BRC, IFS, ISO22000, FSSC 22000, HACCP, GMP, ISO 9001, Risk Plaza, Skal, UTZ, EG-erkenning enz. Verder kunt u bij ons terecht voor trainingen, levensmiddelenwetgeving, etikettering en claims, microbiologische en technologische ondersteuning.

Neem dan contact op met: Monique van Neutegem, tel. 06-50449402, m.neutegem@mybusinessmedia.nl

16-10-14 12:22 14:20 02-10-14

VMT14_advertenties.indd 54

16-10-14 14:20

for your next career move in food Junior Account Manager Industrie Aantrekkelijke vervolgstap voor commercieel talent

Dinteloord

Suiker Unie is onderdeel van Royal Cosun, een internationaal concern dat natuurlijke voedingsmiddelen ontwikkelt, produceert en vermarkt. Suiker Unie is met ca. 750 medewerkers één van de meest efficiënte suikerproducenten in Europa en wil die toppositie verder versterken. Het bedrijf heeft fabrieken in Nederland en Duitsland waar kristalsuiker en suikerspecialiteiten worden geproduceerd. Duurzaam ondernemen is verweven in de strategie; Suiker Unie ontwikkelt zich meer en meer tot producent van duurzame energie en is permanent op zoek naar nieuwe duurzame toepassingen van suiker en andere bietcomponenten. Voor deze succesvolle organisatie zijn wij op zoek naar een gedreven Junior Account Manager, die verantwoordelijk is voor de verkoop van suiker in al haar vormen aan een eigen portfolio klanten, verdeeld over verschillende sectoren en markten. Consultant: Dirk-Jan van Veldhuizen, telefoon 0317-468686 of 06-53137885

Head of Business Development & Expansion International challenge for a senior who is self-confident and persuasive

International

Hochwald Foods is with 1.600 people a leading company in dairy products. The headquarters are situated in Germany and they have eight plants in Germany and one plant in The Netherlands. Their products can be found all over the world, both under brand names and private labels. The growth strategy is based on diversification, investments and further internationalization. Hochwald Foods has its sights set on the growth regions, particularly in Southeast Asia, South America and West Africa. Business is to be primarily expanded in these regions through acquisitions, joint ventures, holdings, co-operations and direct investments. For this exciting challenge with great organizational opportunities and development perspectives, we are seeking an entrepreneurial professional who is responsible for conducting market analyses, developing and implementing business models and strategies for market entry. Consultant: Annemarie van den Bos, telephone: (+31(0)317-468686 / +31(0)6-53310126

Packaging Buyer Supporting the business by procurement of packaging

Amsterdam

Headquartered in Minong, Wisconsin, Jack Link’s is the undisputed No. 1 U.S. meat snack brand and fastest growing meat snack manufacturer worldwide. The Jack Link’s brand represents a heritage of quality and consumer trust. Jack Link´s is a family owned business that started producing the famous beef jerky in 1986 and since then has grown from their first plant in Minong, Wisconsin to 10 different plants worldwide. The company has been very successful in hiring and developing a team that lives the entrepreneurial spirit, while still maintaining the atmosphere of a family owned environment. In April 2014, Jack Link’s acquired the well-known BiFi and Peperami brands from Unilever, both well established brands in Europe. For the shortly to open EMEA HQ in Amsterdam we are looking for an experienced Packaging Buyer that is responsible for handling all acquisition of consumer goods packaging. Consultant: Janneke van der Logt, telephone: +31(0)317-468686 or +31(0)6-23637490

Maintenance Manager Technical profile with strong Management skills

Merksem (België)

AAK is one of the world’s leading manufacturers of high value-added speciality vegetable oils and fats. AAK is specialised in specific customer applications for fat compositions with a high level of technological support. In its final applications the speciality oils and fats are used in various food segments (like bakery, confectionery, dairy and infant food) and also in cosmetics. The company, with HQ in Malmö (Sweden), has 2,500 employees worldwide, manufacturing facilities in nine different countries and a global sales and distribution network. For AAK in Merksem (Belgium) we are currently searching for a driven and competent Maintenance Manager that is responsible for structuring and optimizing the activities of the Technical Service Department, ensuring a high level of availability of the production facilities and taking part in developing the site. Consultant: Janneke van der Logt, telephone: +31(0)317-468686 or +31(0)6-23637490

International Sales Manager Professionele Relatiebouwer

Velddriel

Prochamp is als modern familiebedrijf een vooraanstaande producent van champignonconserven. Zij heeft de totale productieketen in eigen handen. Van compost tot blik: ketenbeheersing vormt de sleutel tot het succes. Prochamp gelooft in ondernemingsgeest, proactief handelen, servicegerichtheid en korte, heldere communicatielijnen. Constante hoge kwaliteit, innovatie en klantgerichtheid geven klanten vertrouwen in het product. Haar afnemers zijn zowel binnen als buiten Europa te vinden in retail, horeca/catering en industrie. Door de sterke focus op export realiseert zij een constante groei. Wegens deze toenemende afzetmarkt zijn wij op zoek naar een gedreven International Sales Manager, die verantwoordelijk is voor het opbouwen en onderhouden van een effectief internationaal distributienetwerk door middel van agenten, distributeurs en directe afnemers. Consultant: Michiel Dekkers, telefoon 0317-468686 of 06-86805669

Voor meer informatie zie onze website: www.dupp.nl of mail uw reactie naar: info@dupp.nl

dupp - food recruitment

Gen. Foulkesweg 66, 6703 BW Wageningen i www.dupp.nl t 0317-468686

VMT14_advertenties.indd 55

16-10-14 14:20

Naadloos over naar ISO 9001:2015 Voor alle ISO-normen gaat de structuur flink op de schop. Eén gemeenschappelijke structuur voor het eenvoudig integreren van verschillende managementsystemen, dat is het idee. Wat is nieuw en wat gaat dit voor uw organisatie betekenen? Pak nu uw kans met onze praktische tips & trucs tijdens onze workshops en trainingen om de nieuwe elementen in te voeren in uw managementsysteem. September 2015 lijkt nog ver weg, maar begin op tijd met de voorbereidingen om een naadloze overgang zeker te stellen: - het plannen van specifieke trainingen op het gebied van Annex SL/High Level Structure - gap-analyse en workshops specifiek op de voor u van toepassing zijnde norm: transitietraining ISO 9001:2015 en de workshops ISO 9001:2015 & ISO 14001:2015. Voor een uitgebreider uiteenzetting van wat er staat te gebeuren bezoek:

www.lrqa.nl/herziening_iso_normen Gap-analyse nieuwe ISO-normen Om een goed beeld te krijgen van de impact van de nieuwe ISO 14001/9001 norm (2014/2015) op uw managementsysteem, kunnen wij een gap-analyse uitvoeren. Een gap-analyse helpt u inzicht te krijgen in de status van uw managementsysteem: in hoeverre voldoet het systeem al aan de eisen van de betreffende norm? Aan het einde van de gap-analyse wordt er een rapportage en een eerste opzet voor een plan van aanpak opgeleverd. Elke gap-analyse is maatwerk en uitvoerbaar vanaf € 1100,- (excl. BTW).

LRQA, uw partner voor certificatie en trainingen. • Annex SL • High Level Structure • Structuur ISO 9001 • Wat is nieuw? • Wat moet, wat mag? • Naadloze transitie • Gap-analyse • Coaching voor integratie

managementsystemen

Transitietraining ISO 9001:2015 1-daags / € 495 incl. locatiekosten, lunch, hand out & orginele versie van de ISO/DIS 9001:2014 19 november 2014 10 december 2014

13 januari 2015 26 februari 2015

Workshop ISO 9001:2015 1/2-daags / € 150 incl. locatiekosten, inlooplunch, hand out & normblad ISO/DIS 9001:2014 12 november 2014 10 december 2014

20 januari 2015 24 februari 2015

Workshop ISO 14001:2015 1/2-daags / € 150 incl. locatiekosten, inlooplunch, hand out & normblad ISO/DIS 14001:2014 12 november 2014 16 december 2014

3 februari 2015 21 april 2015

T +31 (0)10 201 8445 training@lrqa.nl • www.lrqa.nl

Improving performance, reducing risk Lloyd’s Register and variants of it are trading names of Lloyd’s Register Group Limited, its subsidiaries and affiliates. Copyright © Lloyd’s Register Group Services Limited. [2013] A member of the Lloyd’s Register group.

LR_2014-013-vmt14.indd 1 VMT14_advertenties.indd 56

Genoemde prijzen zijn geldig in 2014 en excl. BTW

15-10-14 14:20 18:19 16-10-14