HEZARFEN BU KAPAĞIN ARKASINDA
10
H
ezarfen
gercekten . uctu mu? .
Hezarfen Ahmet Çelebi’yi, (d. 1609 - ö. 1640) tanırız, biliriz. Hatta bu ülkede uçma hayaliyle yanıp tutuşan çocukların ilk öğrendikleri isimlerden biridir kendisi. Ancak bu çocuklardan biri olan ben, yaşın verdiği kemalle, bir takım bilimsel veriler ışığında şüpheci yaklaşımlarda bulunma kararı aldım. SAYI 1 2012
SAYI 1 2012
11
12 Hezarfen Ahmet Çelebi nasıl oldu da Galata Kulesi’nden Üsküdar’a uçabildi? Araştırmama uçma eyleminin temellerinden başladım. Kısaca her canlı organizma uçabilmek için kritik bir hıza ve bir aerodinamik’e (okunuşu:ayrodinamik) sahip olmalıdır. Kuşların kanatları her iki özelliğe de sahiptir. E kuşlar uçar da insanlık geri kalır mı? Biz de uçarızın macerasına girmişler. Bu konuda bilinen ilk çalışmaları Da Vinci, İsmail Cevheri gibi dönemin büyük alimleri yapmış. Hezarfen Çelebi de bu çalışmalardan ilham alıp, Okmeydanı’nda çalışmalara başlar. Yeterli eğitimini tamamlayan Ahmet Çelebi, uçuş planını yaparak kuleye doğru yola koyulur. Geldiğinde usta marangoz Kirkor Efendi’nin, zamanının en iyi kompozit maddelerini (balsa ağacı ve en kaliteli yelken bezi) kullanarak inşa ettiği kanadını, yardımcıları hazırlamıştı bile. Kulenin dar merdivenlerinden 6 metre uzunluktaki kanadı yukarı çıkarmanın imkansız olduğunu önceden hesaplayan Ahmet Çelebi, çözümü de bulmuştu. Yaptığı tek çıkrıklı basit vinç sistemi ile yük, yukarı sorunsuz bir şekilde taşındı. Yukarı çıkıp güney rüzgarını (lodos) yanağında hisseden Hezarfen Çelebi’nin aklından geçen tek şey ise İkarus’un hikayesiydi.
SAYI 1 2012
SAYI 1 2012
Eğer Hezarfen Çelebi motorsuz bir araçla uçmayı başardıysa, dünyada bunu Boğaz üzerinde yapabilen tek insan olma durumundadır hala. Kırılamayan bir rekor!
13
14
Hezarfen Çelebi’nin uçuşu Çocukluğundan beri vahşi kuşların uçuşlarını gözlemleyen Hezarfen Ç., buradan elde ettiği bilgilerle termik hava akımlarının önemini kavramıştır. Termik hava akımının oluşma nedeni ısınan havanın yükselme gerçeğidir. Kuşlar işte bu termik akımları kullanarak kanat çırpmadan yukarıya yükselebiliyordu. Kendi uçuşu için gerekli ana formül de buydu: Kuleden çıktıktan sonra yükselen hava akımını yakalamak, bu görünmeyen sütun etrafında sürekli dönerek mümkün olduğunca yukarılara çıkmak. Parametreler: Galata Kulesi’nden iniş alanı olan Üsküdar’a 3350 metre civarı bir mesafe vardır. Bu mesafeyi gidebilmek iiçin en iyimser hesaplamalarla (1/12 süzülme or oranı) 350-500 metreye kadar yükselmek (ki da daha da çıkmalı…), sonra da rüzgarın yönüne göre uygun manevralar yaparak inişe doğru ssüzülmek lazımdır.
1 SAYI 1 2012
SAYI 1 2012
Üsküdar sahili civarı iniş yapıldığına göre, en fazla 500-550 metre irtifaya çıkılmış olmalı.
Yükselici (termik) hava akımı. Spiral şeklinde.
3 2
Denizler ve büyü büyük su birikintileri üzerinde te termik hava akımları bulunm bulunmaz. Bu yüzden yapılan bir hatan hatanın telafisi yoktur. Galata Ku Kulesi üzerinde yüksek irtifalara çıkılacak ve k bi ü sonra ttek bir süzülüş yapılacak…
H. Çelebi’nin yakaladığı ve 360 derecelik manevralarla döndüğü termik akım hareketlidir, güneyden gelen rüzgar yüzünden kuzeye doğru kaymaktadır. Bu durum mesafeyi artıracaktır. Süzülürken pilotun, kanadın burnunu hakim rüzgar yönüne göre çevirmesi ve Üsküdar yönüne bir nevi yengeç uçuşu gerçekleştirmesi oldukça mantıklıdır.
15
16 Bazı gerçekler: Her deltaplan, yamaç paraşütü, planör vs. kullanan bilir ki, termik hava akımlarını veya dinamik kaldırıcıları kullanarak yapılan uzun süreli uçuşlar, oldukça tecrübe isteyen bir iştir. Diyelim ki Okmeydanı çalışmaları bu tecrübeyi sağladı. Kuleden çıkış yapıldığında 90 metre kadar bir irtifa var denize. Güney yönüne doğru kalkış yapılacağına göre termik akımı yakalamak için gerekli zaman çok azdır (10-15 saniye). 2. Bir şans olarak sola ve akabinde sağa dönerek, güney rüzgarının yarattığı dinamik kaldırıcıdan yararlanarak yükselmek. Ancak bunun da sınırı var: irtifa en fazla 150200 metreden yukarı çıkmaz. Gene olumlu bakalım, uçuşun gerçekleşebilmesi için ustalıklı Kule önü manevraların icrası ve seri bir şekilde en tepe noktada termik akımı yakalamak ve yükselmek. Neden olmasın? Üsküdar sahili civarı iniş yapıldığına göre, en fazla 500550 metre irtifaya çıkılmış olmalı. Şimdiye kadar hiç deltaplanla Galata’dan atlayıp Üsküdar’a giden bir insan gördünüz mü? Neden kimse denemez? Şimdi yapılar arttı olmaz demeyin, o zaman da ağaçlar evler vardı. Eğer Hezarfen Çelebi motorsuz bir araçla uçmayı başardıysa, dünyada bunu Boğaz üzerinde yapabilen tek insan olma durumundadır hala. Kırılamayan bir rekor. Not: Amaç Çelebi’yi yermek, yapamaz demek değil, yaptığı işin ne kadar zor olduğunu anlatabilmek. Eğer uçtuysa helal olsun. Ama güzel hikaye, bana her zaman imkansız imkansızdır ya da imkanlı mıdır? dedirttiriyor! SAYI 1 2012
SAYI 1 2012
Şimdiye kadar hiç deltaplanla Galata’dan atlayıp Üsküdar’a giden bir insan gördünüz mü? Neden kimse denemez? Şimdi yapılar arttı olmaz demeyin, o zaman da ağaçlar, evler vardı.
17