AGRO industry 2011/1 by PROGRAFIKA

1/2011 (1) ZIMA/WIOSNA 2011

RAPORT NIELSENA Rynek przetworów mlecznych CAŁA PRAWDA O EKSPORCIE

polskiej wódki

temat numeru

energia - woda - środowisko Chołdrych o smakach piwa

2011_1_ai_190x250_okladka.indd 1

Trojanowicz o przyszłości branży koncentratów

Rutkowski o rozlewnictwie A.D. 2010

2011-01-18 12:18:40

Konferencja Techniczna

Nowoczesne Kotłownie. Inwestycje i Bezpieczeństwo 23-25 marca 2011 Hotel Villa Verde – Jurajski Park Krajobrazowy

czas na zmiany W programie konferencji: • Panele dyskusyjne i tematyczne • Referaty i prezentacje specjalistyczne • Case studies • Techniczne wycieczki na wybrane instalacje Tematyka paneli: • Modernizować czy budować nowe? Przygotowanie, symulacje i modele finansowania inwestycji. • Konwersja istniejących kotłów węglowych na instalacje biomasowe i multipaliwowe. • Optymalny dobór jednostki i paliwa do potrzeb i możliwości przedsiębiorstwa. • Poprawa efektywności procesów spalania w jednostkach modernizowanych. • Ograniczenie uciążliwości dla środowiska naturalnego • Układy kontroli emisji, sterowania i nadzoru. AKPiA • Systemy sterowania i wizualizacji w nowoczesnych instalacjach kotłowych • Układy kontroli systemów spalania i emisji • Bezpieczeństwo układów nawęglania. • Bezpieczne instalacje. Systemy antywybuchowe • Utrzymanie instalacji zagrożonych wybuchem • Aktualnie obowiązujące normy i przepisy Uczestnicy konferencji: Przedstawiciele ciepłowni i elektrociepłowni komunalnych i przemysłowych (min. przemysł spożywczy, chemiczny, wydobywczy, włókienniczy, pts, ceramiczny, papierniczy, drzewny, maszynowy) – odpowiedzialni za instalacje kotłowe, systemy spalania i podawania paliwa, utrzymania ruchu kotłów, remonty i modernizację oraz rozwój i inwestycje. Specjaliści z biur projektowych, jednostek naukowo-badawczych i firm doradczych. Dostawcy technologii i rozwiązań technicznych a także firmy realizujące inwestycje „pod klucz”.

Aktualny program na www.apbiznes.pl

2011_1_ai_190x250_okladka.indd 2

2011-01-18 12:18:42

Aleksandra Wojnarowska Czekam na Państwa uwagi i sugestie. W każdej sprawie. e-mail: redakcja@bitubi.pl

polecamy strona

Bioaktywne

składniki mleka Michał Andrzej Olkowski Antoni Pluta SGGW w Warszawie Mleko i przetwory z niego otrzymywane są bardzo dobrym źródłem prawie wszystkich ważnych składników odżywczych, a w szczególności wapnia.

strona

Procesy beztlenowe Zakres stosowalności w oczyszczaniu ścieków

Ireneusz Plichta Przedsiębiorstwo Inżynierskie ProEko W ostatnich latach coraz popularniejszym staje się wykorzystywanie procesów beztlenowych do oczyszczania wysokostężonych ścieków organicznych. REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl RADA PROGRAMOWA Adam Pawełas, Ireneusz Plichta REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 608 664 129 PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl. WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl

onkurencja jest katalizatorem pozytywnych zmian każdego rynku, także wydawniczego. Rośnie zapotrzebowania na nowsze i lepsze produkty. Efektem tego zapotrzebowania jest czasopismo, które widzicie Państwo przed sobą. Miło mi zaprezentować pierwszy numer Agro Industry. Jestem przekonana, iż możliwość pełnego kształtowania nowego pisma, bezpośredniego wpływu na jego kształt, treść i formę, pozwoli nam tworzyć nowoczesne, aktualne i przydatne wydawnictwo, skierowane do kadry zarządzającej i technicznej przemysłu spożywczego. Publikować będziemy materiały, którymi Państwo żyjecie, nad którymi dyskutujecie oficjalnie i w kuluarach. W sposób szczególny traktować będziemy zagadnienia nowych technologii, bezpieczeństwa produktu i ochrony środowiska. Historia dzieje się teraz. Jeszcze rok temu wydawało się, że na piwnej mapie Polski niewiele się zmieni. A tu proszę: kolejna konsolidacja. Mowa oczywiście o połączeniu Van Pura z Royal Unibrew. A to nie koniec zmian. Coraz bardziej zauważalne na rynku są małe browary, warzące niewielkie ilości specyficznego piwa. Niektóre prognozy mówią, że takie piwo może osiągnąć w ciągu kilku najbliższych lat nawet dziesięć procent rynku. Duże browary dostrzegają ten trend. Zoptymalizowały już proces produkcji, dbają o efektywność energetyczną, mistrzowsko ograniczają koszty. Produkują naprawdę piwo dobrej jakości. Przyszedł czas na zadbanie o jego smakowitość. W aktualnym wydaniu sporo na ten temat piszemy. Wciąż wiele się mówi o optymalizacji zużycia energii oraz odpowiednim zarządzaniu gospodarką wodno-ściekową. Kto nie zainwestuje w infrastrukturę, może wypaść z rynku: „zjedzą” go koszty i ewentualne kary. Obniży się jego konkurencyjność. Publikujemy zestaw opracowań z zakresu energia-wodaśrodowisko. Liczę, że okażą się pomocne w Państwa codziennej pracy. Temat jest jednak bardzo szeroki. W związku z tym jesteśmy otwarci na uwagi i sugestie zagadnień technicznych, o których chcielibyście Państwo poczytać w kolejnych edycjach. W Polsce nietolerancja laktozy dotyczy – według różnych źródeł – od 17 do 33% populacji. Pojawia się coraz więcej głosów, postulujących ograniczanie spożycia produktów mlecznych. Czy słusznie? Artykuł o bioaktywnych składnikach mleka przygotowali dla nad specjaliści z SGGW: Michał Olkowski i Antoni Pluta. W numerze także artykuł Moniki Szafran o tym, jak produkować jogurty bez laktozy. W Europie w tym roku zabraknie cebuli! Bez obaw, nam w Polsce to akurat nie grozi. „Cytryna północy” szczęśliwie u nas obrodziła. Pogoda płata jednak różne figle, absolutnie nie sprawdzają się prognozy plonów. Jak w tej sytuacji zachować się mają producenci i przetwórcy - kiedy cena owoców i warzyw jest w dużej mierze nieprzewidywalna? Albo – co gorsza – kiedy surowca po prostu nie ma! Zachęcam zatem do wnikliwej lektury, z nadzieją że publikowane materiały spotkają się z zainteresowaniem.

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

2011_1_ai_190x250.indd 3

2011-01-19 15:18:25

kraj

o niezwykle trudnym roku 2009, w którym rynek piwa skurczył się o ponad 4%, rok 2010 zakończył się zahamowaniem tendencji spadkowej i stopniową stabilizacją rynku. W ciągu ostatnich 12 miesięcy ogółem sprzedano w Polsce ok. 33,9 mln hl piwa, czyli o ponad 100 tys. hl mniej niż w okresie poprzedniego roku (spadek o 0,3%).

***

zterokrotne zmniejszenie tzw śladu węglowego planuje ﬁrma Coca-Cola HBC Polska w wyniku budowy nowoczesnego systemu trigeneracyjnego, który będzie własnym źródłem energii elektrycznej, jak również energii cieplnej (para wodna) i chłodu dla zakładu w Radzyminie. Inwestycja ma jednocześnie ograniczyć emisję dwutlenku węgla do atmosfery o 40%.

SWIAT

aden unijny kraj zajmujący się produkcją cukru nie wytrzyma wolnorynkowej konkurencji z Brazylijczykami – twierdzą francuscy plantatorzy buraka cukrowego, domagając się utrzymania, przynajmniej do roku 2020, obecnego systemu kwot produkcyjnych na cukier i cen minimalnych na buraki. System kwot produkcyjnych obowiązuje do końca sezonu 2014/15. Cukier wytworzony w ramach kwot może zostać zużyty na cele spożywcze na terenie UE. Cukier „pozakwotowy” należy wyeksportować poza UE bądź wykorzystać w sektorze przemysłowym, np. do produkcji bioetanolu lub produktów kosmetycznych. 2011_1_ai_190x250.indd 4

p ole c

p ole c a

23-25.03.

27-29.0 4.

NOW OCZ ESN E KOT ŁOW NIE. INW EST YCJ E I BEZ PIEC ZEŃ STW O,

D O D AT K I, U R ZĄ D ZE N IA I M AT ER IA ŁY P O M O C N IC ZE D LA P R ZE M Y S ŁU O W O C O W O –W A R ZY W N EG O

Jurajski Park Kraj obra zow y. Zaw ierc ie

o r g a niz at o r: konferencje@bitubi.pl

Warka

o r g a niz at o r: fru ct oo@ @ fru ct opol.c om.p l

Rzepak ma swoją cenę Globalne zbiory rzepaku w sezonie 2011/2012 mogą być wyższe niż w sezonie bieżącym, oczekuje się wzrostu produkcji m.in. w Chinach i UE. Wielkość zbiorów jednak niekoniecznie musi przekładać się na spadek cen skupu. Producenci biodiesla zgłaszają bowiem swe nieustannie wysokie zapotrzebowanie na surowiec. Jedno jest pewne: czy zbiory będą wysokie czy niskie, olej nie stanieje.

spis treści MLECZARSTWO

strona

ROZLEWNICTWO

strona

Efektywna infrastruktura obniża koszty – rozmowa z Grzegorzem Gańko

Rok 2010 w przemyśle rozlewniczym, Wojciech Rutkowski

Rynek produktów mlecznych – raport Nielsena

PIWOWARSTWO

Synergia i słodycz, Monika Szafran

Piwo ma być smakowite, Andrzej Olkowski

Bioaktywne składniki mleka, Michał Olkowski, Antoni Pluta

Wszyscy znamy się na piwie? Maciej Chołdrych

Mleczarstwo A.D. 2010, Agnieszka Maliszewska

Brau Beviale – fotorelacja

Nie chcę być mercedesem – rozmowa z Andrzejem Szczepankiem

„Nasi” w europejskiej organizacji browarniczej, Aleksander Poreda

strona

Piwo przez duże „P”, „Marusia”

2011-01-19 15:18:37

p ole c a

07-10.06.

at or: o r g a niz .edu.pl m ag dalen@ uw m

at or: o r g a niz biuro@ kup s.o rg.pl

ot r z y ma ł Z ŁOT mow a Y CH n ie p MIEL olsk ic i za k r z a pr h piw zew ie oreg io n ie ś w go ko na lny iadom n su m ch ości p e nt a . olsk ie Wy ró ż n ien ie p r roku p z y z n aw r z ez K a n e je apitu To w a łę Bra st co rzys c t wa twa P iwa. P iw n P rom ego A nd r o c j i z ej Olk k ie m Ku lt ury ow sk za rzą i jest c du B w Ols r owa z łonz t y n ie r u Ko i je d n s em r mor St ow o an c z e ś n ie a rz ys B r ow z en ia pr e z e a r ów R e g io Polsk n a ln y ich. ch

y !

TEC HN IKA I TEC HN OLO GIA W PRZ EM YŚL E ML ECZ ARS KIM Mrą gow o

MIĘDZY NAROD OWE SYMPO ZJUM KRAJOW EJ UNII PRODUC ENTÓW SOKÓW Ryn

l uj e m

25-27.05.

W Ka mion ce ko ło Ch od zie ży pows taje Br ow ar Gont yniec . Pr ac e zw iąz an e z budową brow ar u rozpoc zę ły się w sie rpniu 20 10 roku. Pi wo Gont yniec jes t ju ż jed na k na ry nk u – wa rzo ne w innyc h brow ar ac h. W ła ściciel Gont yń ca na by ł tak że Brow ar Cz ar nków, gd zie pla nuje mo de rniza cję i promocję prod ukow an eg o tam piw a. M amy nadziej ę, że za by tkowy budy ne k Brow ar u sta nie się po re nowa cji jedny m z najw sp anialsz yc h obiek tów w mieś cie Cz ar nkowie – za powi ed zia ł.

Papryka przegrywa z cebulą Aż 46% światowych zbiorów warzyw zbieranych jest w Chinach (459,5 mln ton w roku 2009). Drugim producentem świeżych warzyw na świecie są Indie (90,7 mln ton). Lubimy słodką paprykę –jej globalna produkcja to 28 milionów ton. Niewielka to jednak liczba w porównaniu ze zwycięskim ziemniakiem, którego zbiera się rocznie około 330 mln ton. Ludzkość uwielbia też pomidory, których w 2009 roku zebrano w sumie ponad 141 mln ton. Medalową trzecią pozycję w rankingu globalnej produkcji zajmuje cebula, której zbiory przekroczyły 72 mln ton.

spis treści PRZEMYSŁ SPIRYTUSOWY

A ndr z Olko ej wski

gr atu

p ole c

ENERGIA-WODA-ŚRODOWISKO

strona

Produkcja biogazu. Możliwości i ograniczenia procesowo-technologiczne, Bogusław Buczak

strona

Eksport polskich wódek, Leszek Wiwała

Zbiorniki z tworzyw termoplastycznych w przemyśle spożywczym, Przemysław Leszczyński Strumienice. Zaskakująco wiele możliwości, Paweł Florek Model efektywności energetycznej zakładu spożywczego, Adam Pawełas Procesy beztlenowe. Zakres stosowalności w oczyszczalniach ścieków, Ireneusz Plichta

PRZETWÓRSTWO

strona

O trendach na rynku cukierniczym i piekarniczym, Agnieszka Czarnecka Co czeka branżę koncentratów? Piotr Trojanowicz Walka o jabłko, Jarosław Dybus Karty rozdaje matka natura, Zbigniew Kacprzyk Strategia promocji soków, Aleksandra Wojnarowska

2011_1_ai_190x250.indd 5

Model zarządzania mediami energetycznymi zintegrowany z technologią CHP/QUAD, Lech Maryniak Nowe technologie w odzysku i uzdatnianiu wody w przemyśle spożywczym, Janusz Kroll Zalety eksploatacyjne beztlenowych oczyszczalni ścieków, Andrzej Drożdż Jak budowaliśmy biogazownię, Dariusz Kilanowski Analiza energochłonności produkcji zakładów przemysłu spożywczego, Janusz Wojdalski, Bogdan Dróżdż Woda chłodnicza, jak ją odpowiednio przygotować, Arkadiusz Nalikowski, Jarosław Ostrowski Biologiczne oczyszczanie ścieków przemysłowych, Agnieszka Stacha-Elsner Uzdatnianie i zagospodarowanie skroplin i permeatów poserwatkowych, Jarosław Ostrowski, Jan Marjanowski, Zygmunt Zander

2011-01-19 15:19:05

mleczarstwo

rozmowa

Efektywna infrastruktura

obniża koszty O racjonalnej gospodarce mediami, obniżaniu kosztów i funkcjonowaniu nowoczesnej przetwórni mleka opowiada Grzegorz Gańko, prezes OSM Sierpc. Co Pana skłoniło do posta-

W projekcie chodziło o prze-

Jeśli ścieki zasilamy dodatkowo

wienia pierwszej w Polsce

strzeń – mieliśmy „tlenówkę” ale ona

serwatką, mamy już nawet 1 000

biogazowni mleczarskiej?

zajmuje więcej miejsca.

metrów sześciennych bioga zu.

Przede wszystkim specyficzne

Wiele pływałem kajakiem, sam

Nawet, jeśli przyniesie to tylko 20%

potrzeby naszego zakładu: duża

doświadczałem tego jak wyglądały na-

oszczędności na gazie, to dla nas

produkcja na małej powierzchni.

sze rzeki, gdy tylko kraty zatrzymywały

bardzo dużo.

Potencjał zakładu nieustannie wzra-

kawałki, na przykład z ubojni. Lub z

sta. Rozwój produkcji dotychczas

mleczarni sączyła się strużka serwatki.

Dlaczego w Polsce takich

wyprzedzał rozwój infrastruktury,

Mając takie bogactwo wrażeń, zawsze

inwestycji jest wciąż

mieliśmy coraz więcej ścieków. Nasza

chciałem żeby gospodarka wodno-

niewiele?

oczyszczalnia, modernizowana co kil-

-ściekowa była uporządkowana.

ka lat, znowu stawała się niewydolna. Każda awaria groziła przekroczeniem

2011_1_ai_190x250.indd 6

Jest Pan zadowolony?

ją z tyłu, inwestuje się głównie

warunków określonych w pozwoleniu

Po raz pierwszy w historii firmy

w produkcję bo ta daje bezpo-

wodno prawnym. Pomyślałem: może

jestem spokojny. Nie zaczynam

średnie dochody. Inwestycje

w końcu uporządkujemy tą sprawę

dnia od tego, co wydarzyło się na

w infrastrukturę dają z kolei oszczęd-

i przestaniemy drżeć przed kon-

oczyszczalni. Dziś dopieszczamy po

ności i zmieniają strukturę kosztów.

trolami?

prostu szczegóły projektu.

Własne studnie, sprawna oczysz-

W mleczarstwie często inwestycje w infrastrukturę pozostają z tyłu, inwestuje się głównie w produkcję bo ta daje bezpośrednie dochody

W mleczarstwie często inwestycje w infrastrukturę pozosta-

1/2011

Element uboczny czyli biogaz

czalnia ścieków to minimalne koszty.

pójdzie do kotłowni. Przewaga

W zakładach gdzie korzysta się

„beztlenówki” polega bowiem na

z wody i oczyszczalni komunalnych

możliwości wykorzystania energii,

opłaty stanowią do kilku procent

która powstaje.

kosztów funkcjonowania.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:40:41

fot. Agencja Promocji Biznesu

Naszą przyszłość widzę w szeroko pojętej specjalizacji i współpracy między zakładami. Moim zdaniem masło winien produkować ten, kto się w nim specjalizuje – mówi Grzegorz Gańko

Niezmiernie ważną sprawą

Coraz silniej konkurujemy o surowiec

jest z pewnością skala

i dostawców.

produkcji...

Stąd musimy dbać o naszych

Tylko odpowiednia skala produk-

rolników. W ciągu ostatnich kilku-

cji pozwala zachować zysk. W każdej

nastu lat nastąpiła u nich niesamo-

dziedzinie. Gdybyśmy nie eksporto-

wita koncentracja produkcji. Dziś

wali polskiego mleka, moglibyśmy się

mleczarnia musi być dla rolnika

w nim utopić. W samym Sierpcu

par tnerem. Inaczej pr zegr y wa.

produkujemy codziennie 35 ton sera

Co je s t w ar t a mle c z ar nia b e z

– w przeliczeniu półtora kilograma

mleka?

sera na każdego mieszkańca Sierpca. Co to znaczy być dla rolnika Koncentracja produkcji to z pewnością coraz silniejsza walka o surowiec...

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 7

w w w.apbiznes.pl

partnerem? Par tner st wo to obowią zek. To dostawcy mleka będący człon-

W polskim mleczarstwie 30 - 40

kami spółdzielni są jej prawnymi

zakładów ma zasięg ponadregional-

właścicielami. Duża specjalizacja

ny. W branży mówi się że najlepsi

gospodarstw rolnych wymaga ści-

koledzy mieszkają 200 km od siebie.

słej współpracy. Mamy dostawców

1/2011

7 2011-01-19 12:40:49

mleczarstwo

rozmowa

o rocznym obrocie rzędu kilkuset

No tak. Ale oprócz pozyskania

t ysięcy, cz y nawet miliona litrów

surowca trzeba jeszcze produkt

mleka – ich stać aby inwestować

sprzedać na rynku!

w krowy, maszyny, dbać o mleko.

Sprzeda ż to przede wsz ystkim

Zadaniem spółdzielni jest wspomagać

partnerska współpraca z odbiorcami

dostawców w ich planach inwestycyj-

i wsłuchiwanie się w głosy klientów oraz

nych i modernizacyjnych. Kiedyś zapłata

bardzo dobra jakość wyrobów. Naszą

za mleko była zaledwie dodatkowym bo-

przyszłość widzę w szeroko pojętej

nusem w gospodarstwach, dziś to pod-

specjalizacji i współpracy między zakła-

stawowe źródło utrzymania. W tym roku

dami. My sami również sprzedajemy pod

w Polsce obserwujemy spadek produkcji

naszą marką niektóre wyroby, których

mleka w stosunku do roku poprzednie-

sami nie produkujemy.

go. U nas w Sierpcu natomiast wzrasta

Sierpc to przede wszystkim sery,

populacja stad i wzrasta mleczność.

serek Capri i twarogi. Niektóre inne

To mówi samo za siebie.

wyroby, w niewielkiej ilości, potrzebne

8 2011_1_ai_190x250.indd 8

1/2011

Coraz silniej konkurujemy o surowiec i dostawców. W branży mówi się, że najlepsi koledzy mieszkają 200 km od siebie.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:40:51

Grzegorz Gańko

fot. archiwum Grzegorza Gańko

– ur. 17 lutego 1962 r. w Sierpcu. Absolwent Wydziału Zootechnicznego (1986 r.) Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie (obecnie Uniwersytet WarmińskoMazurski). Studia podyplomowe na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego (1994 r.). Praktycznie od początku pracy zawodowej związany z Okręgową Spółdzielnią Mleczarską w Sierpcu. Początkowo jako instruktor i kierownik działu skupu. Od 1998 r. pełnomocnik zarządu ds. wdrożenia systemu jakości wg ISO 9001 i systemu bezpieczeństwa żywności HACCP oraz odpowiedzialny za przygotowanie zakładu do wymogów Unii Europejskiej. Od roku 2004 wiceprezes zarządu ds. logistyki. Prezes zarządu od maja 2008 r. Zapalony turysta kajakarz. Były, wieloletni członek klubów kajakowych przy AR-T w Olsztynie i UMK w Toruniu.

Zasada działania oczyszczalni ścieków w OSM Sierpc Ścieki surowe wpływają do dwóch piaskowników, gdzie usuwane są zanieczyszczanie stałe (głównie piasek), następnie pompowane są do zbiornika wyrównawczego przez sito bębnowe, tam usuwane są skratki a ścieki zostają uśrednione. Ścieki trafiają następnie na stację flotacji, gdzie korygowane jest pH do około 7,0 i usuwane są tłuszcze. Następnym etapem jest reaktor beztlenowy, tu następuje redukcja CHZT, BZT5, AZOT, FOSFOR o koło 70% oraz produkcja biogazu. Ścieki następnie trafiają na część biologiczną tlenową, czyli do komór osadu czynnego a następnie do dwóch osadników wtórnych. Oczyszczone ścieki do parametrów wymaganych pozwoleniem zintegrowanym trafiają do odbiornika czyli Rzeki Sierpienicy.

Nadal znajdują się konsumenci, którzy szukają takiego sera, aby nie psuł smaku ketchupu czy majonezu, z którym go jedzą

nam są dla wzmocnienia oferty u

niezależnie od stopnia zamożności,

odbiorców. „Wziąłbym od ciebie sery

którzy szukają sera takiego, aby nie psuł

ale musisz mieć też w ofercie masło”

smaku ketchupu czy majonezu, z którym

- mówią niektórzy. Moim zdaniem

go jedzą. Na szczęście zaczyna się to

masło winien produkować ten, kto

już zmieniać. Nasze, sierpeckie sery,

się w nim specjalizuje. Na samym

zwłaszcza ser Królewski we wszystkich

końcu jest przecież konsument, który

odmianach oraz serek typu włoskiego

oczekuje relatywnie taniego ale dobrego

Capri są dostępne w całym kraju i mają

jakościowo produktu.

już klientów którzy ich poszukują. Są to

A czego oczekuje polski

klienci, którzy cenią jakość wyrobów

konsument w stosunku do sera?

mleczarskich, ich dostępność oraz

20 lat temu kupowało się ser żółty i

Rozmawiała Aleksandra Wojnarowska

rozsądną cenę.

ser biały. Nie miały znaczenia rodzaj czy marka sera. To po części pokutuje do dzisiaj. Nadal znajdują się konsumenci,

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 9

w w w.apbiznes.pl

1/2011

9 2011-01-19 12:40:53

mleczarstwo

raport

Rynek produktów mlecznych Rynek produktów nabiałowych wart był w okresie ostatnich dwunastu miesięcy ponad 12,5 miliarda złotych (dane za okres: grudzień’09 – listopad’10). Jego wartość sprzedaży rok do roku odnotowała wzrost o 7%. Przyjrzyjmy się poszczególnym

wielkoformatowy zyskuje na znaczeniu

58,1% całkowitej sprzedaży (z czego

kategoriom wchodzącym w skład rynku

dzięki supermarketom (w tym dyskontom).

supermarkety generują 43,1% wartości

nabiału.

sprzedaży kategorii).

Tłuszcze żółte Sery

Mają 22% udziału w sprzedaży

Jogurty

W analizowanym okresie rocznym

wartościowej wszystkich przetworów

Polacy wydali na jogurty w okresie

łącznie sprzedało się ponad 361 tysięcy

mlecznych w Polsce. Obserwujemy roz-

grudzień’09 – listopad’10 ponad 2 miliar-

wój segmentu maseł (wzrost wartościowy

dy złotych, co stanowiło 17% całkowitej

o 8,2% w okresie grudzień’09-listopad’10

sprzedaży nabiału w Polsce. Największy

kg serów, co odpowiadało 4,7 miliarda złotych. Najchętniej kupowane były sery białe (34,3% udziału w sprzedaży

Małgorzata Cichecka ACNielsen Polska Sp. z o.o.

w porównaniu do analogicznego okresu

segment na tym rynku to jogurty do

wartościowej wszystkich serów) oraz

rok wcześniej). Podobnie jak katego-

jedzenia łyżeczką (74% sprzedaży war-

żółte (31,9%). Na kolejnych miejscach

ria serów, sprzedaż żółtych tłuszczy

tościowej). Największą popularnością

znajdowały się serki świeże (16,3%), sery

zlokalizowana jest głównie w handlu

cieszą się jogurty smakowe z owocami.

topione (12%) i pleśniowe (5,5%). Do

wielkoformatowym, który odpowiada za

Najważniejszym kanałem dla sprzedaży

wzrostu sprzedaży zarówno wartościowej, jak i ilościowej całego rynku serów w analizowanym okresie przyczyniły

Kategoria Segment

się przede wszystkim segmenty serów

/4 całkowitej sprzedaży generowana jest

RYNEK SERÓW BIAŁYCH Sery białe naturalne Sery białe naturalne na wagę Sery białe naturalne pakowane Sery do wypieków Serki do smarowania pieczywa Serki Wiejskie (Cottage) Mozzarella Feta Inne (np. Bryndza, Oscypki)

przez hipermarkety i supermarkety. Handel

Sery białe

żółtych i serków świeżych, które rekompensują spadki, jakie obserwujemy dla pozostałych typów serów. Sprzedaż serów zlokalizowana jest przede wszystkim w handlu wielkoformatowym - największe znaczenie ma ten kanał dla serów żółtych, gdzie prawie 3

10 2011_1_ai_190x250.indd 10

1/2011

Wielkość Sprzedaży w 1 000 KG Zmiana udziały ilościowe (% / p%) 12.2008 - 12.2009 11.2009 11.2010 140 747 159 148 1,1 35,5 34,3 -1,2 33,4 28,7 -4,7 66,6 71,3 4,7 9,8 9,6 -0,3 20,9 19,9 -1,0 27,2 29,7 2,6 2,2 2,5 0,3 3,7 3,5 -0,2 0,7 0,5 -0,2

Wartość Sprzedaży w 10 000 PLN Zmiana udziały wartościowe (% / p%) Grudzień’08 - Grudzień’09 Listopad’09 Listopad’10 149 154,0 163 936,3 1,1 31,3 31,2 -0,1 31,5 26,5 -5,0 68,5 73,5 5,0 8,1 7,7 -0,4 28,0 26,7 -1,4 21,6 23,5 1,9 4,4 4,9 0,5 5,0 4,8 -0,2 1,7 1,2 -0,4

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:54:26

Kategoria Segment

Sery żółte Ser Gouda Ser Wędzony Ser Edamski Ser Podlaski Ser Salami Ser Emmentaler Ser Maazdamer Ser Parmezan Inne

Wielkość Sprzedaży w 1000 kg udziały ilościowe Grudzień’08 Listopad’09 77 278,0 32,9 2,7 12,9 5,0 6,8 2,5 2,0 0,1 35,2

Grudzień’09 Listopad’10 84 189,4 31,0 3,5 12,3 4,5 8,0 3,2 2,3 0,1 35,1

Zmiana (% / p%)

8,9 -1,9 0,8 -0,5 -0,5 1,1 0,8 0,3 0,0 -0,1

Wartość Sprzedaży w 10 000 PLN udziały wartościowe Grudzień’08 Listopad’09

Grudzień’09 Listopad’10

134 269,3 30,1 3,2 12,7 4,9 7,1 2,7 2,7 0,4 36,3

152 428,8 28,8 3,9 12,0 4,3 8,3 3,4 2,9 0,5 35,9

Zmiana (% / p%)

13,5 -1,3 0,7 -0,7 -0,5 1,2 0,7 0,2 0,1 -0,4

Sery żółte

Kategoria Segment

RYNEK JOGURTÓW

Wielkość Sprzedaży w 1000 kg udziały ilościowe Grudzień’08 Listopad’09 272 288

Grudzień’09 Listopad’10 309 890

Zmiana (% / p%)

13,8

Wartość Sprzedaży w 10 000 PLN udziały wartościowe Grudzień’08 Listopad’09 186 700

Grudzień’09 Listopad’10 210 161

Zmiana (% / p%)

12,6

Jogurty do jedzenia łyżeczką Jogurty Pitne

76,8 23,2

76,7 23,3

-0,1 0,1

74,1 25,9

73,8 26,2

-0,3 0,3

Smakowe z owocami Smakowe nie owocowe Naturalne

75,4 7,1 17,5

70,8 8,6 20,6

-4,6 1,4 3,1

75,0 9,1 15,9

71,8 9,8 18,3

-3,2 0,7 2,5

0-100G 101-249G 250G 251-300G 301-400G 401-500G >500G

0,3 41,0 7,5 4,0 27,8 13,7 5,6

0,2 40,5 5,9 5,3 31,3 12,5 4,1

-0,1 -0,4 -1,6 1,3 3,5 -1,2 -1,5

0,9 44,8 9,2 3,2 24,8 11,3 5,8

0,5 44,4 7,5 5,0 27,7 10,4 4,5

-0,4 -0,4 -1,7 1,8 2,9 -0,9 -1,3

Jogurty

Kategoria Segment Mleko UHT 0% FAT 0.5% 1.5% 2% 3% 3.2% 3.5% 3.8% inne 1L 0,5L pozostałe pojemności

Wielkość Sprzedaży w 1000 L udziały ilościowe Grudzień’08 Grudzień’09 Listopad’09 Listopad’10 508 818,6 561 091,5 0,4 0,6 7,5 7,8 21,1 18,0 21,9 19,8 2,7 3,4 45,4 50,1 0,7 0,0 0,2 0,2 0,0 0,0 90,4 91,7 4,4 4,0 5,2 4,3

Zmiana (% / p%) 10,3 0,1 0,3 -3,1 -2,0 0,7 4,8 -0,7 0,0 0,0 1,2 -0,4 -0,8

Wartość Sprzedaży w 10 000 PLN udziały wartościowe Grudzień’08 Grudzień’09 Listopad’09 Listopad’10 109 457,2 120 115,9 0,6 0,7 7,0 7,3 17,2 15,2 25,4 23,2 2,5 3,1 46,4 50,2 0,6 0,0 0,3 0,3 0,0 0,0 87,1 88,7 7,1 6,5 5,8 4,7

Zmiana (% / p%) 9,7 0,1 0,3 -2,1 -2,2 0,6 3,8 -0,6 0,0 0,0 1,6 -0,6 -1,0

Mleko

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 11

w w w.apbiznes.pl

1/2011

11 2011-01-19 12:55:31

mleczarstwo

raport

Kategoria Segment DESERY NA BAZIE MLEKA (Z CHŁODZIAREK) Z bitą śmietaną Puddingi i kremowe Z ryżem i kaszą manną Inne smak czekoladowy smak czekoladowo-orzechowy smak waniliowy smak karmelowy smak truskawkowy pozostałe smaki

Wielkość Sprzedaży w 1 000 Kg udziały ilościowe Grudzień’08 Listopad’09

Grudzień’09 Listopad’10

35 907,5 29,5 41,9 19,7 8,8 26,8 18,9 16,6 3,9 5,5 28,3

42 487,9 29,1 43,8 18,1 9,1 25,6 19,5 14,6 4,5 5,4 30,4

Zmiana (% / p%) 18,3 -0,4 1,8 -1,6 0,2 -1,2 0,7 -2,0 0,6 -0,1 2,1

Wartość Sprzedaży w 10 000 PLN udziały wartościowe Grudzień’08 Listopad’09

Grudzień’09 Listopad’10

35 460,2 22,3 47,1 22,0 8,7 22,0 28,1 13,0 2,9 5,2 29,0

40 990,6 21,3 49,2 19,7 9,8 19,7 28,8 10,9 3,4 5,3 31,9

Zmiana (% / p%) 15,6 -1,0 2,1 -2,3 1,2 -2,3 0,7 -2,0 0,5 0,1 2,9

Desery

jogurtów są supermarkety, które generują

osiągnęła sprzedaż na poziomie ponad

ponad 80% sprzedaży wszystkich śmie-

44,7% obrotu całą kategorią. Rokrocznie

51 milionów złotych. Najczęściej Polacy

tan w okresie grudzień’09-listopad’10.

tego typu sklepy zyskują na znaczeniu,

sięgają po mleka o smaku czekoladowym

Kategoria ta kupowane jest głównie

przede wszystkim dzięki dyskontom.

- ich udział zwiększa się rok do roku.

w hiper- i supermarketach.

Mleko UHT

Kefiry

Desery mleczne

Jego wartość sprzedaży w okre-

Rynek kefirów był wart prawie

Stanowią zaledwie 3% wartości

sie grudzień’09-listopad’10 w Polsce

230 milionów złotych w okresie grudzień’09

rynku nabiału w Polsce, za to rozwijają

kształtowała się na poziomie 1,2 miliarda

–listopad’10 i rokrocznie odnotowuje

się najdynamiczniej spośród wszystkich

złotych. Polacy najchętniej wybiera-

wzrosty sprzedaży (+6,5%). Najbardziej

kategorii nabiałowych (wzrost sprzedaży

ją mleko UHT o zawartości tłuszczu

popularne są wciąż kefiry naturalne, które

wartościowej o 15,6% rok do roku) –

3,2% (50,2% udziału). Sprzedaż mleka

odpowiadają za ponad 88% sprzedaży

przede wszystkim dzięki deserom typu

skoncentrowana jest przede wszystkim

całej kategorii, jednak tracą one na zna-

puddingi i kremowe (49,2% udziału) oraz

w handlu wielkoformatowym, który

czeniu na korzyść kefirów smakowych.

z bitą śmietaną (21,3%). Najważniejszym

odpowiada za prawie 67% sprzedaży wartościowej całej kategorii.

12 2011_1_ai_190x250.indd 12

typem sklepów dla sprzedaży tej kategorii

Śmietana

są supermarkety, które generują 45%

Mleka smakowe UHT to kategoria

Polacy najczęściej wybierają śmietanę

dużo mniejsza - w omawianym okresie

pasteryzowaną, której sprzedaż stanowi

1/2011

sprzedaży wartościowej wszystkich deserów w Polsce.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:04

Transportuj pompami NETZSCH

światowy producent pomp wyporowych dla przemysłu spożywczego, chemicznego oraz ochrony środowiska. Produkujemy NEMO® wyporowe pompy ślimakowe NETZSCH TORNADO® wyporowe pompy rotacyjne NEMO® urządzenia do opróżniania beczek Maceratory NEMO® M-Ovas®

NETZSCH TORNADO® wyporowa pompa rotacyjna

NETZSCH Mohnopumpen GmbH Sp. z o.o. Przedstawicielstwo w Polsce ul. Pileckiego 104/34 02-781 Warszawa Tel.: +48 22 448 57 81 Fax: +48 22 448 55 03 Kom.: +48 602 675 797 www.netzsch.com Macerator M-Ovas® z wyporową pompą ślimakową NEMO® M.Champ®

2011_1_ai_190x250.indd 13

Biuro we Wrocławiu Kom.: +48 608 377 077

2011-01-19 12:41:07

mleczarstwo

Synergia

artykuł sponsorowany

Niektórzy ludzie sami nie wiedzą dlaczego nie piją mleka. Nie lubią? Źle się po nim czują? Problem dotyczy ponad 6 milionów ludzi, którzy mogą być nieświadomi tego, że mają po prostu nietolerancję laktozy. Na pomoc przychodzi laktaza, której producentem jest ﬁrma DSM.

Nasz produkt – Maxilact można

Maxilact hydrolizuje cukier mleczny

nie sprawdzają się pod względem

wykorzystywać do produkcji mleka bez

– laktozę – na dwa cukry proste, glukozę

smaku. Nasza nowa kombinacja en-

zawartości laktozy.

i galaktozę. Podczas tej reakcji użyta

zymu Maxilact LX5000 i szczepionki

To oczyszczony preparat laktazy,

jest jedna cząsteczka wody, która wiąże

DELVO-YOG Flow Velvet CY-346 umoż-

izolowany ze specjalnego szczepu

się z cząsteczką cukru. Warunki reakcji,

liwia producentom jogurtu stawić czoła

drożdży mleczarskich Saccharomyces

tj. temperatura, kwasowość, czas,

temu wyzwaniu i produkować wysokiej

(Kluyveromyces) marxianus var. Iactis.

stężenia laktozy i enzymu mają wpływ

klasy naturalnie słodkie jogurty.

Drożdże te, po raz pierwszy opisane przez Beijerincka w roku 1889, to dobrze znany organizm mający zastosowanie w mleczarstwie, używany w produkcji niektórych typów jogurtu (kefir).

Monika Szafran Account Manager Dairy DSM Food Specialties Poland Sp. z o.o.

Łącząc oczyszczony enzym laktazę, występujący pod nazwą Maxilact LX5000, który posiada zdolność zamiany laktozy w glukozę i galaktozę, z kulturami bakteryjnymi DELVO–YOG Flow Velvet CY-346, które przyczyniają się do wytworzenia gładkiej, kremowej lepkości produktu, firma DSM ułatwiła poprawę stopnia słodyczy bez dodatku cukru.

14 2011_1_ai_190x250.indd 14

1/2011

na czas reakcji.

Korzystne współdziałanie prepa-

Konsumenci bardzo pragną prowa-

ratu Maxilact LX5000 i szczepionki

dzić zdrowy styl życia i chcą żywności,

DELVO-YOG Flow Velvet CY-346 zostało

która lepiej im służy. Jednak produkty

potwierdzone podczas wszechstronnych

o obniżonej zawartości cukru często

prób. Firma DSM Food Specialties

Główne obszary zastosowań Maxilact – Hydroliza mleka – Hydroliza mleka/jogurtu – Hydroliza śmietany – Hydroliza serwatki – Zastosowania w karmie i paszy dla zwierząt (serwatka, mleko dla kotów) – Dulce de leche (gotowane mleko skondensowane lub kajmak)

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:12

i słodycz Hydroliza mleka a nietolerancja laktozy Z powodu niskiej aktywności jelitowej laktazy nie wszyscy ludzie mogą z taką samą łatwością trawić laktozę zawartą w mleku. Procent zespołu złego wchłaniania laktozy dla rasy białej wynosi od 2% (Dania) do ok. 19% (biali Amerykanie). Jednak rdzenne populacje Europy Wschodniej, basenu Morza Śródziemnego, Afryki, Azji, Ameryk Łacińskiej i Australii wykazują znacznie wyższy odsetek tych osób, od 60% (np. Indie, Izrael, Indianie z Ameryki Północnej i Łacińskiej) do 80% (np. Chiny, Japonia, Nigeria, rdzenna ludność Australii).

wyprodukowała całą gamę mieszanych

łagodny smak. Stwierdzono również,

jogurtów, z wykorzystaniem rozmaitych

że mieszanka ta poprawia odczuwalne

kombinacji enzym/kultura bakteryjna,

przez konsumenta wrażenie kremowości

aby znaleźć mieszankę tworzącą opty-

jogurtu, zwiększa jego lepkość, a także

malny poziom słodyczy, kremowości

znacznie pomaga w uzyskaniu efektu

i lepkości. Opcje te zostały następnie

gładkości i połysku.

poddane ocenie niezależnych degustatorów. Okazało się, że Maxilact LX5000 i DELVO-YOG Flow Velvet CY-346 współdziałają synergicznie, poprawiając naturalną słodycz jogurtu, a jednocze-

Produkty bez laktozy, coraz popularniejsze na całym świecie

Dzięki innowacji, bez dodatku cukru, można wyprodukować jogurt o wspaniałym smaku i konsystencji. Produkt jest słodszy dzięki większej słodyczy glukozy i galaktozy.

Unikatowa kombinacja enzymów i kultur bakteryjnych stworzyła zdrowy, naturalny jogurt o słodkim smaku, niewymagający stosowania dodatkowych substancji słodzących.

śnie zapewniając produktowi czysty,

DELVO-YOG CY-346 jest szczepionką jogurtową należącą do gamy szczepionek Flow Velvet firmy DSM Food Specialties, które można wykorzystywać do produkcji gładkich, gęstych, kremowych jogurtów, zarówno pitnych, jak i mieszanych. Szczepionki z grupy Flow Velvet zawierają bakterie Streptococcus thermophilus i Lactobacillus delbruecki ssp bulgaricus, a oprócz nich probiotyczne szczepy LAFTI ® w różnych kombinacjach. Szczepionki DELVO-YOG Flow Velvet zawierają cały wybór kultur bakteryjnych łącznie z seriami CY, MY i FVV i wersjami alternatywnymi odpornymi na działanie bakteriofagów.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 15

w w w.apbiznes.pl

1/2011

15 2011-01-19 12:41:15

mleczarstwo

aspekty zdrowotne

Bioaktywne

składniki mleka Mleko i przetwory z niego otrzymywane są bardzo dobrym źródłem prawie wszystkich ważnych składników odżywczych, a w szczególności wapnia. Jednocześnie prowadzona jest kampania medialna mająca na celu „rzekome” uświadomienie konsumentów na temat zagrożeń związanych ze spożywaniem artykułów mleczarskich. W konsekwencji prowadzi to do spadku konsumpcji mleka. Postęp technologiczny przyczynia

kampania medialna mająca na celu

korzystne oddziaływanie na zdrowie

się do niekorzystnych zmian w stylu życia

„rzekome” uświadomienie konsumen-

człowieka. W niniejszym artykule

oraz związanych z tym nieprawidłowych

tów na temat zagrożeń związanych ze

przedstawiono jedynie najważniejsze

zwyczajów żywieniowych. Jednocześnie

spożywaniem artykułów mleczarskich.

z tych składników.

pogłębiana jest wiedza na temat korzyst-

W konsekwencji prowadzi to do spadku

nego wpływu naturalnych składników

konsumpcji mleka spożywczego, masła,

pożywienia w profilaktyce oraz leczeniu

serów, mleka fermentowanego i innych

Tłuszcz mleczny charakteryzuje się

wielu przewlekłych schorzeń, takich

produktów, ignorując tym samym zalety

wysoką zawartością (6-8%) krótko-

jak choroby nowotworowe, osteopo-

tego pokarmu jako wszechstronnego

łańcuchowych kwasów tłuszczowych

źródła niezbędnych i naturalnych skład-

(głównie masłowy i kapronowy), które

ników odż y wczych, w ykazujących

są łatwo trawione i przyswajalne, dostar-

jednocześnie pożądane właściwości

czając szybko dużo energii (tabela 1).

roza, schorzenia naczyniowo-sercowe, insulinooporność czy otyłość. Najbardziej znaczący postęp w tej dziedzinie technologii żywności obserwowany

Michał Andrzej Olkowski SGGW w Warszawie

Lipidy mleka

Tłuszcze roślinne praktycznie nie

bioaktywne.

jest w ostatnich dziesięcioleciach,

Jak do tej pory opublikowano wiele

zawierają krótkołańcuchowych kwa-

a szczególnie intensywnie dostrzegalny

tysięcy doniesień naukowych, w których

sów tłuszczowych, przez co są trud-

wśród produktów mleczarskich, które

wykazano korzystne efekty zdrowotne,

niejsze do strawienia przez człowieka.

wiodą prym w dynamicznie rozwijającej

jakie wywierają naturalne składniki

Tłuszcz mleczny jest stosunkowo ubogi

się grupie żywności funkcjonalnej.

mleka w odniesieniu do osteoporozy,

w niezb ędne nienasycone k wasy

Pomimo, że mleko i przetwory

chorób nowotworowych, miażdżycy

tł uszczowe (NNK T ), co jest jego

z niego otrzymywane są bardzo do-

oraz wielu innych chorób. Związki

wadą żywieniową. Z drugiej strony,

brym źródłem składników mineralnych

mineralne, w tym głównie wapń, białka,

mając masło w urozmaiconej diecie,

(przede wszystkim wapnia), wielu

peptydy oraz niektóre lipidy naturalnie

nie jesteśmy w stanie spożyć zbyt

witamin, egzogennych aminokwasów,

występujące w mleku i fermentowanych

dużo NNKT z pożywieniem łącznie,

czy też bioaktywnych peptydów i waż-

Antoni Pluta

przetworach, stanowią tylko niewielką

co również jest bardzo niekorzystne

nych kwasów tłuszczowych w diecie

SGGW w Warszawie

część związków, którym na podstawie

z ż y wieniowego punk tu widzenia,

badań klinicznych przypisano bardzo

a co bardzo łatwo można zrobić spo-

człowieka, to wciąż prowadzona jest

16 2011_1_ai_190x250.indd 16

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:57:02

GDA (ang. Guideline Daily Amount – wskazane dzienne spożycie), co odpowiada tylko 3 łyżkom oleju słonecznikowego dziennie. Jeśli dodać jeszcze NNKT ze wszystkich innych produktów żywnościowych bardzo łatwo można popaść w skrajność. Jest to szczególnie ważne dla osób, które bezkrytycznie uwierzą, że im więcej spożyją NNKT, tym będą zdrowsze, szczególnie przy niskim zapotrzebowaniu energetycznym. Tłuszcz mleczny, pomimo stosunkowo wysokiej zawartości nasyconych kwasów Bez wątpienia najlepszymi w uzupełnianiu niedoborów wapnia są wszystkie produkty mleczne, a w szczególności sery dojrzewające popularnie zwane „żółtymi”, które spożywane średnio w ilości trzech plasterków (ok. 80 g) pokrywają całkowite dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek.

tłuszczowych, ma wiele zalet. Niewątpliwą jego zaletą jest obecność naturalnego sprzężonego kwasu linolowego trans (ang. conjugated linoleic acid – CLA), inaczej kwasu rumenowego, występującego w największych ilościach właśnie w tłuszczu mlecznym (około 1%). W przeciwieństwie do tłuszczu mlecznego w tłuszczach roślinnych, CLA występuje w znikomych ilościach. CLA wykazuje wiele bardzo korzystnych działań prozdrowotnych, do których można zaliczyć działanie: przeciwmiażdżycowe, przeciwnowotworowe, przeciwalergiczne, wzmacniające układ

żywając zbyt dużo margaryn miękkich,

Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi

odpornościowy, powodujące spadek

majonezu, oleju słonecznikowego lub

Światowej Organizacji Zdrowia (ang.

udziału tkanki tłuszczowej (zmniejszenia

sojowego, w których zawartość NNKT

FAO/WHO) spożycie NNKT nie powinno

otyłości) oraz jako czynnik biorący udział

dochodzi do 70%.

być wyższe niż 6 – maksymalnie 10%

w budowie kości.

Niezbędne Krótkołańcuchowe Jednonienasycone nienasycone Rodzaj tłuszczu jadalnego Nasycone KT [%] KT (C:4÷C:6) [%] KT [%] kwasy tłuszczowe [%] Oliwa 14 0 77 9 Smalec 41 0 48 10 Tłuszcz mleczny 66 7 30 4 Tłuszcz rybny 37 27 33 Olej rzepakowy 7 0 58 36 Olej słonecznikowy 11 0 20 69 Olej sojowy 15 0 24 61 Tłuszcz palmowy 51 0 39 9 Tłuszcz kokosowy 92 0,5 6 2

Stosunek kwasów omega-6: omega-3 10:1 80:1 2:1 0,2:1 3:1 100:1 6:1 20:1 brak omega-3

Tab. 1. Zawartość różnych grup kwasów tłuszczowych (KT) w wybranych tłuszczach spożywczych (wartości średnie)

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 17

w w w.apbiznes.pl

1/2011

17 2011-01-19 12:41:24

mleczarstwo

aspekty zdrowotne Bardzo wa żną frakcją tłuszczu

karmionych mlekiem odtłuszczonym.

układu krążenia. Najprawdopodobniej

mlecznego są fosfolipidy, wśród których

Obecnie, dobrze poznane jest znaczenie

są inne, istotniejsze przyczyny wpływu

najważniejsze są lecytyna i sfingomie-

witaminy występującej obficie w maśle

na choroby układu krążenia niż spożycie

lina. Związki te korzystnie oddziałują

oraz odpowiednio w mleku tłustym

masła.

na układ nerwowy człowieka, zdolność

i generalnie nie stwierdza się niedobo-

do zapamiętywania, koncentracji oraz

rów witaminy A w naszej diecie.

ułatwiają szybką regenerację organizmu przy dużym wysiłku fizycznym.

Inne pr z ypadki kor z ystnego

Aminokwasy, peptydy i natywne białka mleka

oddziaływania tłuszczu mlecznego

Białka mleka zawierają dużą ilość

Tłuszcz mleczny jest także bogaty

należy rozpatrywać w odniesieniu do

grup wykazujących aktywność biolo-

w rozpuszczalne w nim witaminy A, D,

sumarycznego efektu, jaki wywierają

giczną wobec organizmu przyczyniając

E i K. Z tego właśnie względu mleko

pozostałe składniki mleka, nie tylko

się do poprawy jego zdrowotności oraz

całkowicie odtłuszczone jest, co prawda

tłuszczowe.

wpływających korzystnie na jego rozwój.

mniej kaloryczne, ale jednocześnie

Na podstawie danych statystycznych

Przyjmuje się, że przyswajalność przez

zubożone o te witaminy, które mają

można zauważyć, że spożycie masła

organizm człowieka białek mleka jest

istotne znaczenie żywieniowe. Zwarty

w Polsce pod koniec lat 80-tych XX

bliska 100% może być nieznacznie obni-

w mleku wapń i witamina D zmniejszają

wieku spadło z około 9 kg/osobę/

żana wskutek intensywnego ogrzewania

ryzyko wystąpienia raka jelita grubego.

rok do około 4,4 kg/osobę w roku

produktów.

Ponadto witamina ta jest także odpo-

2009, utrzymując się na tym poziomie.

Najbardziej zróżnicowaną grupą bia-

wiedzialna za prawidłowe przyswajanie

Jednocześnie w tym okresie nie nastąpił

łek serwatkowych są immunoglobuliny.

wapnia z diety. Witamina A została

spadek liczby chorób układu krążenia

Laktoferyna i transferyna są białkami

najpierw wykryta w tłuszczu mlecznym,

w społeczeństwie, co z punktu widzenia

glikoproteinowymi, które wiążąc żelazo

a pierwsza ostre przypadki klinicznych

statystycznego nie potwierdza związku

ograniczają wzrost bakterii poprzez

niedoborów witaminy A opisano u dzieci

między spożyciem masła a chorobami

transport i absorpcję tego pierwiastka

Agnieszka Maliszewska Polska Izba Mleka

Mleczarstwo A.D. 2010

Rok 2010 był dla branży mleczarskiej rokiem dość stabilnym i można śmiało powiedzieć, że również udanym. Niemniej jednak, nie wszystkim udało osiągnąć dobre wyniki ekonomiczne. Niestety dla dwóch spółdzielni ten rok działania był wyjątkowo trudny. Mam tu na myśli OSM w Starogardzie Gdańskim i spółdzielnię w Brzegu. Oba podmioty, dotychczas dość sprawnie funkcjonujące, znikają z mapy polskiego mleczarstwa. Z posiadanych przez nas informacji widać, że w 2010 roku zmniejszyła się ilość gospodarstw produkujących mleko. Dla przykładu w 2000 roku liczba dostawców mleka był na poziomie 460 tys. a w 2009 było ich już 200. Z naszych szacunkowych danych wynika, że w 2010 było ich ok. 170 tys. Przy tym pamiętać trzeba, że nie maleje ilość produkowanego mleka. Gospodarstwa stają się coraz bardziej wyspecjalizowane, doinwestowane i produkujące surowiec najwyższej jakości. Podobnie jak zmniejsza się ilość gospodarstwa produkujących mleko, zmniejsza się ilość zakładów je przetwarzających. Część zostaje przejęta przez inne podmioty, na zasadach prawa spółdzielczego, a część znika z rynku na skutek zbyt słabej kondycji ﬁnansowe. I oczywiście to drugie rozwiązanie, jest zarówno z niekorzystne z punktu widzenia zakładu jak i dostawców mleka. Nas cieszy takie fakt niewielkiej, ale jednak powoli rosnącej, ilości spożywanych produktów mlecznych. Wprawdzie Polska nadal pozostaje poza europejską czołówką, to widać, że Polscy zaczynają coraz bardziej doceniać walory i wartości produktów spożywczych. Sądzę, że w 2011 roku dobra koniunktura branży mleczarskiej będzie utrzymana. To niewątpliwie skutkować będzie nowymi inwestycjami i rozwiązaniami także dla konsumentów. Branża mleczarska jest coraz bardziej innowacyjna, otwarta na nowe rozwiązania i bez wątpienia jest ogromnym motorem napędowym sektora rolno - spożywczego. Mam nadzieję, że 2011 rok obﬁtować będzie w działania, które wzmocnią branżę. Liczę na to, że rozpoczęty proces konsolidacji, nabierze w tym roku rozpędu, by wzmocnić pozycję polskiego mleczarstwa na tle innych krajów UE.

18 2011_1_ai_190x250.indd 18

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:28

Korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania artykułów mleczarskich są powszechnie znane już od czasów starożytnych. w jelicie. Dzia ł anie lak toferr yny w ochronie przeciw drobnoustrojom obecnym w gruczole mlecznym krowy i powierzchniach śluzówkowych polega na indukcji stanu zapalnego, dzięki któremu hamowany jest rozwój

Pozytywne aspekty dla naszego zdrowia płynące ze spożywania produktów mlecznych są wynikiem swoistej aktywności biologicznej jego naturalnych składników. Co więcej, obecny stan wiedzy w tym zakresie pozwala na otrzymywanie produktów na bazie mleka, których skład wzbogacono lub poddano modyfikacji w te składniki. Są to przede wszystkim coraz częściej spotykane na półkach sklepów tzw. produkty funkcjonalne. Ogólnie rzecz ujmując stanowią one specjalny rodzaj pożywienia, który spożywany regularnie wywiera, określony i korzystny efekt zdrowotny ponad podstawowe pokrycie potrzeb żywieniowych.

drobnoustrojów. Co więcej, w ostatnio prowadzonych badaniach klinicznych

Ważne związki w mleku, które są

w warunkach in vitro stwierdzono

potwierdzono przeciwzapalne oraz prze-

coraz dokładniej poznawane to tzw.

korzystne oddziaływanie niektórych

ciwnowotworowe działanie laktoferryny.

„bioaktywne peptydy”, a dokładniej

pept ydów pochodz ących z biał ek

Innym przykładem białka, które-

sekwencje peptydów zidentyfikowane

serwatkowych na procesy adsorp-

mu przypisano niszczenie komórek

w naturalnych białkach mleka, w szcze-

cji istotnych, dwuwar tościow ych

nowotworowych poprzez apoptozę

gólności w kazeinie. Jednymi z lepiej

kationów w jelicie cienkim. Tak że

jest α-laktoalbumina, naturalnie wcho-

poznanych bioaktywnych peptydów

prolak t yna może być prz ykł adem

dząca w skład mleka ludzkiego. Jest

są tzw. kazeinomorfiny pochodzące

bia ł ka naturalnie w ystępującego

ona składnikiem kompleksu HAMLET

z frakcji β-kazeiny. Związki te posiadają

w mleku ludzkim oraz w mniejszej ilości

(z ang. Human α-Lactoalbumin Made

właściwości związków z grupy opioidów,

w mleku krowim, które jako hormon

Lethal to Tumor Cells), którego prze-

czyli zwią zków oddziałujących na

bierze udział w prawidłowym rozwoju

ciwnowotworowe działanie polega

receptory bólu. Wykazują one działanie

układu neurologicznego.

na przekształceniu α-laktoalbuminy

łagodzące nawet silne bóle (np. po-

w postać wykazującą toksyczne dzia-

operacyjne). W badaniach klinicznych

łanie wobec komórek nowotworowych.

dowiedziono, także korzystne działanie

W mleku laktoza jest jednym z naj-

Cukier mlekowy

Białkiem strukturalnie zbliżonym do

bioaktywnych peptydów mleka obni-

ważniejszych związków, stanowiących

α-laktoalbuminy jest lizozym. Typ-C

żające ciśnienie krwi, co w przyszłości

podstawowe źródło energii (z jednego

lizozymu ma właściwości bakteriosta-

może okazać się ciekawą alternatywą

grama laktozy uzyskuje się przeciętnie

tyczne dzięki hydrolitycznemu działaniu

dla osób z nadciśnieniem tętniczym. Ich

17 kJ). Oprócz tego pełni ona jednak

na wielocukry obecne w ścianach

działanie polega na regulacji wydzielania

szereg innych, bardzo ważnych funkcji.

komórkowych drobnoustrojów. Dzięki

angiotensyny – jednego z najbardziej

Przykładowo laktoza nadaje słodkość

unikalnym właściwościom tego białka

efektywnych hormonów regulujących

produktom mleczarskim oraz stanowi

(enzymu), podczas karmienia mleko

ciśnienie krwi. Związki te są pochodnymi

podstawowe źródło węgla dla pożytecz-

kobiece jest wolne od enteropatogenów,

głównego białka mleka – kazeiny, dlate-

nych i rodzimych bakterii zasiedlających

co odgrywa ważną rolę w żywieniu nie-

go nazwano je kazokininami. W żywieniu

jelito warunkując tym samym prawidłowy

mowląt. Co prawda zawartość lizozymu

najpowszechniej można się spotkać

rozwój jakościowy i ilościowy mikroflory

w mleku krowim jest kilkukrotnie razy

z dwoma bioaktywnymi peptydami

przewodu pokarmowego. Ponadto stwier-

niższa niż w ludzkim, ale też należy

powstającymi z frakcji β-kazeiny pod-

dzono ważną rolę laktozy w procesach

w tym wypadku brać pod uwagę ilość

czas fermentacji prowadzonej przez

przyswajania witaminy D oraz korzystnie

mleka krowiego, jaka jest spożywana.

bakterie Lactobacillus helveticus. Są

wpływającą na prawidłowe funkcjono-

to peptydy: izoleucyna-prolina-prolina

wanie komórek nerwowych, głównie ze

są także za doskonałe źródło wielu

oraz walina-prolina-prolina. Wspom-

względu na obecność galaktozy. Laktoza

aminokwasów egzogennych, takich jak:

niane wcześniej bakterie są stosowane

jest także jednym z najprostszych prebio-

izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina,

w produkcji serów, z tego względu są

tyków stymulujących rozwój bifidobakterii

fenyloalanina, treonina, trypsyna czy

one naturalnym źródłem tych związków.

i innych probiotycznych bakterii mle-

też walina.

W innych badaniach prowadzonych

kowych.

Produkty mleczarskie uważane

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 19

w w w.apbiznes.pl

1/2011

19 2011-01-19 12:41:28

mleczarstwo

aspekty zdrowotne Do niewątpliwych wad laktozy

dolegliwości związane z niedostateczną

w organizmie, w szczególności u ko-

należy pogłębianie się z wiekiem nie-

podażą tego makroelementu. W Polsce

biet po menopauzie. Doprowadza to

tolerancji tego cukru, która dotyczy od

ze względu na niskie spożycie produktów

do obniżenia masy tkanki kostnej,

kilku do kilkudziesięciu procent populacji

mlecznych stwierdza się znaczne niedo-

skutkując większą podatnością na

w zależności od wieku i regionu świa-

bory wapnia w diecie, sięgające prze-

złamania kości oraz urazy kręgosłupa.

ta. Nie powinno to jednak stwarzać

ciętnie połowy jego zapotrzebowania.

Dolegliwości związane z niedostateczną

problemów w spożywaniu produktów

Pomimo, że ponad 99% tego pierwiastka

podażą tego pierwiastka oprócz oste-

mlecznych, gdyż objawy nietolerancji

zgromadzone jest w szkielecie kostnym,

oporozy przyczyniają się również do

laktozy są silnie łagodzone w przypad-

to niezwykle istotną rolę w naszym

wielu innych chorób, prowadzących do

ku spożywania mlecznych produktów

organizmie odgrywa wapń zawarty

niekorzystnych zaburzeń nerwowych,

fermentowanych i praktycznie nie wystę-

w osoczu krwi, będący uczestnikiem

niekontrolowanych skurczów mięśni,

pują po spożyciu serów dojrzewających,

wielu ważnych procesów życiowych.

tężyczki, zaburzeń rytmu pracy serca

ze względu na nieobecność laktozy

W przypadku niedoboru wapnia w diecie

oraz ogólnie prowadząc do obniżenia

w tych produktach.

jest on pobierany z kości, co w konse-

odporności.

Wapń i inne składniki

kwencji powoduje osteoporozę (zrze-

Bez wątpienia najlepszymi w uzupeł-

szotnienie kości) oraz może w skrajnych

nianiu niedoborów wapnia są wszystkie

W strefie klimatu umiarkowanego

przypadkach stworzyć stan zagrożenia

produkty mleczne, a w szczególności

przetwory mleczne są najważniej-

dla życia ze względu na jego ważną rolę

sery dojrzewające popularnie zwane

szym (pokrywając przeciętnie 60-70%

w przewodnictwie nerwowym, krzep-

„żółtymi”, które spożywane średnio

dziennego zapotrzebowania) i zarazem

nięciu krwi, skurczu mięśni oraz akty-

w ilości trzech plasterków (ok. 80 g)

najtańszym źródłem najlepiej przyswa-

wacji wielu procesów enzymatycznych.

pokrywają całkowite dzienne zapotrzebo-

jalnego wapnia w diecie człowieka. Do-

Wraz z wiekiem człowieka do 25-35

wanie na ten pierwiastek. Dla porównania

datkowo stosunek minerałów - wapnia

roku życia zwiększa się ilość wap-

równoważna ilość wapnia występuje

do fosforu (od 0,9 do 1,4) w produktach

nia gromadzonego w organizmie, co

przeciętnie w około 2 szklankach mleka

mlecznych jest jednym z najkorzystniej-

jest uzależnione od wielu czynników,

lub napoju fermentowanego. Wysoka

szych spośród wszystkich produktów

takich jak płeć, układ hormonalny,

zawartość wapnia w mleku i jego prze-

spożywczych. W związku z tym produkty

rodzaj diety lub wysiłek fizyczny.

tworach w połączeniu z obecnością

mleczarskie zalecane są przez lekarzy

W późniejszym okresie życia najczę-

witaminy D powoduje, że systematycznie

i dietetyków dla ludzi cierpiących na

ściej obserwuje się ubytek wapnia

spożywanie artykułów mleczarskich jest

Spotkaliśmy się w Trepko Tradycją przygotowań do konferencji Techmilk stały się spotkania w siedzibie jednego ze sponsorów spotkania. W ubiegłym roku gościła wszystkich firma CSK, tegoroczne honory przejęła firma Trepko. Trepko jest międzynarodową firmą specjalizującą się w automatach pakujących dla przemysłu spożywczego. Oferta firmy skierowana jest przede wszystkim do przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, gdzie największą grupę odbiorców stanowi branża mleczarska. Wiodącymi produktami są tutaj maszyny do pakowania w gotowe pojemniki (kubki, wiaderka itp.) oraz w kostki.

Uczestnicy spotkania mieli możliwość zwiedzić zakład produkcyjny firmy Trepko

Firma przykłada niezwykłą wagę do pogłębiania oferty poprzez tworzenie nowych modeli automatów w poszczególnych grupach urządzeń. Przykładem jest seria automatów do formowania i owijania kostek, w której zostały wprowadzone do sprzedaży trzy nowe modele. Najnowsze propozycje to dwurzędowy automat do pakowania małych kostek (10-25 g), automat do pakowania kostek familijnych (500 g) o zwiększonej wydajności (PMG 6 ) oraz automat do pakowania kostek 1 kg (PMG 5).

20 2011_1_ai_190x250.indd 20

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:31

Melatonina Jednym z ciekawszych związków naturalnie występującym najlepszym rozwiązywaniem proble-

produkcji przynoszą także obiecujące ko-

mów związanych z niedoborami wapnia

rzyści zdrowotne konsumentowi, chociaż

w diecie oraz codziennego zapewnienia

mechanizmy odpowiedzialne za te efekty

dobrego zdrowia i samopoczucia.

wciąż nie są do końca poznane.

Można zauważyć, że zdecydowana

Innym ciekawym zagadaniem

większość wizyt u lekarzy (z powodów

związanym z lepszym wykorzystaniem

przeziębień, kataru, osłabienia, złego

składników mleka jest racjonalne za-

samopoczucia), kończy się zwolnieniem,

gospodarowanie serwatki do celów

łóżkiem i receptą, w której podsta-

spożywczych oraz także jako surowca do

wowym medykamentem są tabletki

otrzymywania niektórych bioaktywnych

z wapniem. O wiele tańsze od chorowania,

składników mleka. Z badań prowadzo-

zwolnień i problemów ze zdrowiem,

nych w Zakładzie Biotechnologii Mleka

wynikających z braku tego pierwiastka

SGGW w Warszawie wynika, że może

jest systematyczne spożywanie bardzo

być ona bardzo dobrym składnikiem

różnych w zależności od upodobań

do otrzymywania napojów, szczególnie

produktów mleczarskich.

warzywnych, dając korzyści nie tylko żywieniowe, ale zapewniając także opła-

Warto zapamietać

calność ekonomiczną produkcji.

w mleku, który może okazać się niezwykle pomocny dla osób z problemem bezsenności jest melatonina, czyli hormon koordynujący pracę naturalnego zegara biologicznego regulującego prawidłowy rytm okołodobowy, w tym snu i czuwania. Wydzielanie melatoniny jest najintensywniejsze we wczesnym dzieciństwie, po czym wraz z wiekiem szybko maleje. Dodatkowymi czynnikami prowadzącymi do niekorzystnego obniżenia poziomu wydzielania melatoniny wraz z upływem czasu są stres oraz niewłaściwe przyzwyczajenia żywieniowe. Wytwarzanie melatoniny jest ograniczane poprzez hamujący wpływ światła, w związku z czym jej produkcja zachodzi najintensywniej nocą. Ekspozycja organizmu w porze snu na oświetlenie powoduje znaczne zmniejszenie syntezy i uwalniania melatoniny. Z tego względu stwierdza się blisko czterokrotnie większą zawartość tego związku w mleku zebranym podczas porannego udoju w porównaniu z popołudniowym. Dotychczasowe badania wskazują, że melatonina jest substancją bardzo bezpieczną, a naturalna podaż tego związku wraz z mlekiem nie może budzić żadnych wątpliwości.

Studia nad zagadnieniem wpływu

Wzrost zainteresowania zagadnieniami

że nadmierne spożywanie tłustych,

na organizm człowieka bioaktywnych

nad bioaktywnymi cechami składników żyw-

wysokokalorycznych posiłków w po-

składników mleka prowadzone są od

ności skutkuje odkryciami związanymi z ko-

łączeniu z niskim udziałem w diecie

przeszło trzydziestu lat. Mimo tego,

rzystnym oddziaływaniem naturalnych skład-

mleka i jego przetworów, świeżych

rola wielu składników mleka ciągle jest

ników pożywienia na zdrowie ludzi. Mleko

owoców i warzyw oraz ryb zwiększa

nieznana. Duży potencjał, rozwój i dosko-

i jego przetwory stanowią bardzo zło-

ryzyko zachorowalności na raka jelita

nalenie metod badawczych, badania nad

żoną mieszaninę wielu składników,

grubego oraz może powodować wiele

biomarkerami oraz wymierne korzyści

w których bezustannie identyfikowane

innych schorzeń. Pewną rolę w tym

zdrowotne płynące ze spożywania arty-

są nowe związki wykazujące bioaktywne

zjawisku odgrywają „mity” mówiące

kułów mleczarskich skłaniają ośrodki

właściwości wobec organizmu człowieka.

o problemach zdrowotnych związanych

i instytucje badawcze do podejmowania

W przyszłości można się spodziewać, że

ze spożywaniem mleka jako pokarmu

badań w tym zakresie, co prowadzi do coraz

te naturalne związki mogą być atrakcyjną

dla człowieka. Rozpowszechnianie

nowszych i ciekawych odkryć. Dowiedzio-

alternatywą, zarówno dla osób cierpiących

tego typu poglądów jest szkodliwe dla

no, że mleko i jego przetwory jako bogate

na różne schorzenia, jak i jako środki

zdrowia całego społeczeństwa i wynika

źródło wielu cennych składników odżyw-

zapobiegające ich rozwojowi, stanowiąc

z niezbyt dużej biegłości w naukach

czych i funkcjonalnych, stanowią jedną

integralny element strategii związanej

przyrodniczych oraz jednostronnego

z najbardziej wartościowych grup artykułów

z profilaktyką chorób.

i jednoczynnikowego podejścia, a takie

spożywczych. Jak dotąd mleczne produkty

Badania epidemiologiczne pro-

pro- i prebiotyczne oprócz opłacalności

wadzone w Polsce potwierdzają tezę,

podejście w sprawach żywieniowych jest chyba najbardziej niebezpieczne.

Literatura 1. Bösze Z. (red.) 2008: Bioactive Components of Milk. Springer-Verlag. 2. Clare D.A., Swaisgood H.E. 2000: Bioactive Milk peptides: A prospectus. Journal of Dairy Science, 83. 1187-1195. 3. Ebringer L., Ferencik M., Krajcovic J. 2008: Beneficial Health Effects of Milk and Fermented Dairy Products – Review. Folia Microbiologica, 53. 378-394. 4. Olkowski M., Pluta A. 2010: Wykorzystanie serwatki do otrzymywania napojów warzywnych. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 54. 23-25.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 21

w w w.apbiznes.pl

5. Pluta A. 2006: Masło, śmietana - tłuszcz mleczny. Związek Prywatnych Przetwórców Mleka (ZPPM). 6. Saarela M. 2007: Functional Dairy Products, Volume 2. Woodhead Publishing. 7. Sikorski Z. (red.) 1996: Chemiczne i funkcjonalne właściwości składników żywności. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. 8. Zmarlicki S. 2006: Zdrowotne aspekty mleka i przetworów mlecznych. Zdrowie Publiczne, 116. 142-146.

1/2011

21 2011-01-19 12:41:31

KATEDRA MLECZARSTWA I ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ WYDZIAŁU NAUKI O ŻYWNOŚCI UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE I KRAJOWY ZWIĄZEK SPÓŁDZIELNI MLECZARSKICH ZWIĄZEK REWIZYJNY W WARSZAWIE ORAZ FIRMY: AARHUSKARLSHAMN, ALPMA, APV, CHR. HANSEN, CSK FOOD ENRICHMENT, DIVERSEY, DSM FOOD SPECIALTIES, ECOLAB, ELOPAK, FOSS, GEA PROCESS ENGINEERING, GEA WESTFALIA SEPARATOR, GRUNDFOS, HUGART, KB FOLIE, MERCK, MILK HYDROSAN; MULTIVAC, NEUMO, OBRAM, PALSGAARD, P.M.T. TRADING, TETRA PAK, TEWES-BIS, TREPKO, WEBER, WILD, ZENTIS

ZAPRASZAJĄ DO UDZIAŁU w XIX Sympozjum

TECHNIKA I TECHNOLOGIA W PRZEMYŚLE MLECZARSKIM które odbędzie się 07-10 czerwca, 2011 r. w Mrągowie.

mleczarstwo

rozmowa

Nie chcę być Mercedesem

Hugart ma już 20 lat! Firma rozpoczynająca działalność jako spółka handlowa jest obecnie znaczącym producentem maszyn i urządzeń dla przetwórstwa spożywczego. O rynku i jakości opowiada Andrzej Szczepanek, właściciel przedsiębiorstwa.

• Lubi Pan swoją pracę?

2011_1_ai_190x250.indd 22

czujemy potrzebę wymyślania ciekawszych aplikacji. Poza tym – lubię moich klientów.

• Co jest najważniejsze w urządzeniach, które produkujecie? W jakim zakresie cena wpływa na decyzję klienta?

Bardzo. Przede wszystkim dlatego, że

Najbardziej istotne są funkcjonalność, higiena i rozwiązania technologiczne. Cena jest oczywiście

nierem a tu, na miejscu, sami konstruujemy nasze

czynnikiem niebagatelnym, szczególnie w segmencie

urządzenia. Cieszy mnie też fakt że konkurujemy

maszyn niskowydajnych. Nasze spojrzenia kierują się

z firmami, będącymi na rynku znacznie dłużej

jednak w stronę maszyn liniowych, wysokowydajnych.

od nas. Technologicznie zrobiliśmy gigantyczny

Choć nie mamy ambicji być polskim mercedesem,

lubi grę zespołową. I lubi zwyciężać. Na zdjęciu: na medalowej pozycji. Następnym razem pójdzie nam jeszcze lepiej – zapewnia

1/2011

szanownym konkurentom ale naturalnie wciąż

pociągają mnie innowacje. Jestem technikiem inży-

Andrzej Szczepanek

postęp. Nie tylko musimy dorównywać naszym

JAKOŚĆ: GDY WRACA KLIENT, A NIE WYRÓB

Firma wyprodukowała ponad 700 maszyn i urządzeń różnego typu. Potwierdzeniem wysokiej klasy urządzeń i usług firmy są wierni klienci, m.in.: Mlekpol, Mlekovita, OSM Krasnystaw, Biomlek Chełm, Nowy Dwór Gdański, Koło, Włocławek, jak również Nutricia i Tosca oraz producenci branży rybnej tacy jak Lisner i Nadler należące do grupy Uniq, Superfisch firma skandynawskiego koncernu ABBA. A także firmy Homman, Seko, Agrico Kalisz, ZM Werbliński, Mispol Białystok i wielu innych producentów.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:40

zależy nam na zdobyciu statusu polskiego volkswagena maszyn i urządzeń spożywczych.

fot. Agencja Promocji Biznesu

Andrzej Szczepanek

szybkiej maszyny. Kiedyś woleli zamówić kilka mniejszych i wolniejszych. Chcąc sprostać nowym trendom rynkowym, zamierzamy zabezpieczać

• Jaki będzie kolejny krok? N ajwię c ej u w agi ab sorbują mi my śli

pakowanie aż do końca, włącznie z paletyzatorem i owijarką.

o maszynie aseptycznej. Jesteśmy pół kroku od celu: wyprodukowaliśmy już urządzenia ultraclean, kolejnym krokiem będzie aseptyka. Tak jak naturalną konsekwencją konsolidacji branży mleczarskiej jest zapotrzebowanie na wysokowydajne i ultraczyste urządzenia.

• W jakim zakresie lokalizacja firmy na Śląsku ma wpływ na współpracę z naszymi południowymi sąsiadami? Rzeczywiście, do Pragi mamy taką samą odległość, co do Warszawy. Rzeczywiście, na

• Czy konsolidacja oznacza mniej zamówień? Raczej zmianę ich struktury. W celu ograniczania kosztów klienci poszukują jednej, dobrej,

KATEDRA INŻYNIERII I APARATURY PROCESOWEJ WYDZIAŁU NAUKI O ŻYWNOŚCI UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE

rynkach Czech, Słowacji, Węgier czy Rumunii jesteśmy obecni od wielu lat. Jednak otwieramy już nasze przedstawicielstwa na całym świecie. Świat staje się globalną wioską. Rozmawiała Aleksandra Wojnarowska

ALIMA–BIS APV SPX ARGO B&R CHR. HANSEN COLORCAP CSK DANISCO DSM ECOLAB ECOR EKO-CHEM ELOPAK ENVIRO-CHEMIA EURO-PAN FOSS GEA PE GEA TUCHENHAGEN GEA WESTFALIA GRUNDFOS HUGART HYPRED IZOLACJE DIVERSEY MILK HYDROSAN MLEKOMAT NEUMO NOVADAN OBRAM PE PE PMT PP-EKO PRO-WAM SACCO SCHWARTE-MILFOR TECHMAR TECHNO SERWIS TELEST TETRA PAK TEWES-BIS TREPKO ULMA UNITEX ZENTIS Patron medialny

ofercie firmy znajdują się urządzenia napełniająco – zgrzewające czyli rotacyjne i liniowe pakowaczki, o wydajności od 1 200 do 40 000 opakowań na godzinę; urządzenia liniowe o wydajności od 10 do 40 000 opakowań na godzinę, w wersji ultraclean, z zastosowaniem sterylizacji H2O2 oraz UV lub IR, linie produkcyjne; przykrywarki służące do automatycznego nakładania pokrywek na opakowania z owocami i warzywami o wydajności od 40 do 80 opakowań na minutę; urządzenia grupujące opakowania jednostkowe w opakowania zbiorcze; urządzenia uzupełniające: dozowniki; mieszalniki do sałatek; pompy pneumatyczne; stacje uzdatniania wody; maszyny rotacyjne wyposażone w bezpieczne filtry Hepa oraz sterylizację H2O2 oraz UV lub IR.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 23

w w w.apbiznes.pl

AGRO INDUSTRY Partner POLSKA IZBA MLEKA

Zapraszają na XII Seminarium „Postęp techniczny w przetwórstwie mleka”

TECHMILK 2011 MIKOŁAJKI, 15.02.-18.02.2011 r., HOTEL GOŁĘBIEWSKI Zgłoszenia udziału w Seminarium przedstawicieli zakładów mleczarskich przyjmowane będą do dnia 26.01.2011 r. tel. 89 5234792, 89 5234966, fax 89 5234431, e-mail:1/2011 techmilk@uwm.edu.pl

23 2011-01-19 13:01:35

rozlewnictwo

rynek

Rok 2010

w przemyśle rozlewniczym Rynek napojów bezalkoholowych w naszym kraju jest stabilny pod względem wartości sprzedaży (+2,4%) i odnotował wzrost sprzedaży wolumenowej (+5,4%). Do rozwoju kategorii w największym stopniu przyczynił się segment wody w opakowaniach.

Wartość całego rynku napojów bez-

powyżej 2 litrów. W systemie HORECA

i napojów izotonicznych na polskim

alkoholowych w Polsce kształtuje się na

widoczne są wygodne i estetyczne butelki

rynku osiągnęła prawie 109 mln litrów

poziomie 10,2 mld PLN rocznie.

szklane.

o wartości 855,2 mln PLN. Oznacza to

Kategoria napoje gazowane od-

przyrost sprzedaży o 6,3% pod względem

Spożycie

notowała w tym samym czasie spadek

ilości i 5,8% w ujęciu wartościowym

Według danych AC Nielsen spo-

sprzedaży w ujęciu ilościowym (- 0,8%)

w porównaniu do analogicznego okresu

życie naturalnych wód mineralnych,

osiągając poziom 1,6 mld litrów i wartość

2009 - 2010.

wód źródlanych i wód stołowych od października 2009 do września 2010 wyniosło 2,5 mld litrów (wzrost o 13,9%), osiągając wartość 2,6 mld PLN (wzrost o 10,7%). Szacujemy jednak, że

Wojciech Rutkowski

3,2 mld PLN (wzrost o 0,6%). Najchętniej

W tym samym czasie, według danych

Krajowa Izba Gospodarcza „Przemysł Rozlewniczy”

kupowanymi napojami były tradycyj-

AC Nielsen, kategoria soki uzyskała

nie napoje o smaku coli oraz cytryny

wzrost sprzedaży aż o 19% osiągając po-

i pomarańczy. Coraz chętniej akcep-

ziom 265,6 mln litrów i wartość 887,2 mln

towane są przez konsumentów napoje

PLN (+10,3%). Dominuje opakowanie

rzeczywista sprzedaż i spożycie mogły

typu multiwitamina oraz z dodatkiem

kartonowe (90,2% pod względem ilości

być jeszcze kilka procent wyższe. 63,7%

mięty. Wyraźny był w tym okresie spadek

oraz 78,6% pod względem wartości).

spożycia przypada na wody niegazowane

spożycia w segmencie napojów niega-

Inaczej sytuacja wyglądała w asorty-

(67,2% w ujęciu wartościowym) i ich

zowanych. Wielkość sprzedaży wyniosła

mencie nektary, gdzie odnotowywany

sprzedaż systematycznie zwiększa się.

w omawianym czasie 680,9 mln litrów

jest dalszy spadek sprzedaży do 298,9

Nadal preferowana przez klientów

(-7,8%) o wartości 1,5 mld PLN (-9,7%).

mln litrów (-14,2%) o wartości 96,5 mln

pojemność opakowania to butelki 1,5 l

W okresie październik 2009 – wrzesień

PLN (-13,3%). Podstawowym rodzajem

PET (73,5%) oraz duże opakowania PET

2010 sprzedaż napojów energetyzjących

opakowania dla soków i nektarów są kartony i butelki szklane.

Sprzyjające prognozy Większość producentów wód i napojów w Polsce miniony rok powinna zaliczyć do mniej lub bardziej udanych. Pozwolił on im ugruntować swoją pozycję na rynku. Wiele czynników wskazuje, że 2011 rok oraz najbliższe lata, co potwierdzają przytoczone wyżej prognozy dotyczące naszego kraju powinny być również dla producentów naturalnych wód butelkowanych, wód źródlanych i wód stołowych oraz napojów bezalkoholowych w Polsce sprzyjające.

24 2011_1_ai_190x250.indd 24

1/2011

Kto jest największy Wśród największych producentów wody w opakowaniach widoczna jest walka o prymat. Według danych AC Nielsen liderem pozostaje marka

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:41:50

„Żywiec Zdrój” (Grupa Danone) mająca około 19,1% udziału w rynku. Drugą pozycję z pewnością umocniła spółka „Nałęczów Zdrój” (Cisowianka) z udziałem na poziomie 8,8%. W czołówce znajdują się „Nestle Waters Polska”, „Coca Cola HBC Polska” (krajowy lider w napojach), grupa „Maspex” (krajowy lider w produkcji soków i herbatek), „Agros Nova”, Grupa „Kofola – Hoop”, „Muszynianka”, „Ustronianka”, „Pepsi Cola General Bottlers Poland Sp. z o. o.”, „Primavera” i „Zbyszko” oraz TG „Bewa”. Systematycznie wzrasta rynek „private label”.

inaczej. Wedle nich globalnie rynek

W Europie nadal 6 głównych rynków

W roku 2010 nastąpiło kilka istotnych

napojowy w krajach Unii Europejskiej

stanowi 75% całego spożycia napojów

zmian właścicielskich. Po wielu latach

wzrósł w 2009 roku zaledwie o 35 mi-

w ujęciu wolumenowym:

został sprywatyzowany Zespół Uzdrowisk

lionów litrów, co w ujęciu procentowym

Kłodzkich SA w Polanicy Zdroju (marka

oznacza zmiany niezauważalne. Wzrost

Niemcy – 23%

„Staropolanka”), którego nowym właści-

spożycia odnotowany został w kategorii

Włochy – 14%

cielem został Kombinat Górniczo – Hut-

koncentratów (+207 mln litrów, +2,8%)

Francja – 12%

niczy Miedzi. Nowego właściciela posiada

oraz soft drinków (+52 mln litrów,

Wielka Brytania – 11%

„Womir – Spa Sp. z o.o.”, którym stała się

+0,1%). Natomiast w pozostałych kate-

Hiszpania – 10%

grupa „Danone”. Natomiast 50% udzia-

goriach widoczny był spadek spożycia:

Polska – 5%.

łów tej grupy w rozlewni „Polska Woda”

soki i nektary (mniej o147 mln litrów

w Aleksandrii zostało przejęte przez grupę

tj. -1,3%, wody butelkowane mniej

Na przestrzeni ostatnich dzie-

„San Benedetto”. Ponadto doskonale

o 77 mln litrów tj. -0,1%. Struktura

sięciu lat spożycie to zwiększyło się

znany w branży rozlewniczej p. Marek

spożycia:

o 22 miliardy litrów. W tym samym czasie

Jutkiewicz kupił od KWB Bełchatów

• naturalna woda w opakowaniach

w istotny sposób zwiększyła swój

rozlewnię „TG BEWA”. Odnotować należy uruchomienie nowego zakładu rozlewającego wodę do opakowań HOD (coolery) przez „Nestle’ Waters Polska” w Rzeniszowie k/Częstochowy.

– 44% w całym rynku; • soft drinki – z 40% udziałem w globalnym rynku; • soki i nektary – 10% w europejskim rynku napojów; • koncentraty – 6% udziału w rynku.

Rynek globalny

udział Polska. Trend spadkowy dotyczy natomiast rynku francuskiego i brytyjskiego. Wartość sprzedaży w Europie w ubiegłym roku wyniosła 216 miliardów Euro, co oznacza jej wzrost o 55 miliardów Euro w porównaniu z 2000 rokiem. Największy udział w wydatkach na zakup

Odnośnie perspektyw polskiego

Ostatnie dostępne dane za 2009 rok

artykułów napojowych mieli w 2009 roku

przemysłu rozlewniczego optymi-

wyraźnie wskazują na spadek tempa

Niemcy (26%), Brytyjczycy (24%), Włosi

stycznie brzmią raporty i prognozy

wzrostu spożycia napojów energetyzu-

(14%) i Hiszpanie (10%). Polski udział

sporządzane również przez innego

jących, choć nadal jest ono dodatnie

w tych wydatkach wynosi około 2%, ale

analityka – CANADEAN, choć w od-

(+11%) i napojów typu „ice” oraz

systematycznie się zwiększa. Ponadto

niesieniu do całej Europy jest nieco

gazowanych.

zwraca uwagę fakt, iż powiększa się

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 25

Ciągle dużo mówi się o postępującym, nieuchronnym procesie dalszej globalizacji gospodarki, co dotyczy również branży rozlewniczej. Trudno jednak o szczegóły, ponieważ są to sprawy, które rozstrzygają się w zacisznych gabinetach głównych decydentów i trudno się temu dziwić. Z pewnością najsłabszym trudno będzie przetrwać. W najbliższym czasie istotne znaczenie dla branży będzie miało wejście w życie rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych, które jednak w ocenie wielu producentów i ekspertów powinno zostać możliwie szybko ponownie znowelizowane.

w w w.apbiznes.pl

1/2011

25 2011-01-19 12:41:55

Krajowa Izba Gospodarcza Przemysl Rozlewniczy Izba należy i aktywnie uczestniczy w pracach organizacji międzynarodowych EFBW (wody butelkowane), UNESDA (napoje bezalkoholowe) i EBWA (wody w dużych opakowaniach). W czerwcu 2011 roku Krajowa Izba Gospodarcza „Przemysł Rozlewniczy” będzie gospodarzem corocznego posiedzenia Walnego Zgromadzenia EFBW w Warszawie, co należy uznać jako wyraz uznania dla Izby i jej członków w wymiarze europejskim, ale również jako duże wyzwanie organizacyjne.

udział w rynku „private label”, który

dla branży rozlewniczej w naszym kraju.

powinien on być na poziomie 11%

obecnie jest na poziomie 23%, głównie

Eksperci nie oczekują spadku spożycia

(cały światowy rynek – 512 miliardów

kosztem mniejszych firm. Głównych

napojów w Niemczech. Podobnie sytuacja

litrów), a w 2020 roku osiągnie ponad

10 graczy pozostaje z praktycznie

w ich ocenie powinna się kształtować

20% (szacowana wielkość globalnego

niezmienionymi udziałami przez okres

w ujęciu wartościowym, gdzie całkowita

rynku światowego – 755 miliardów

ostatnich kilku lat.

sprzedaż w Europie powinna dojść do 242

litrów) i będzie wyższy niż rynek Stanów

Zdaniem ekspertów Ca-

miliardów Euro. Spodziewać się należy

Zjednoczonych (około 15%), które

nadean do roku 2020 należy ocze-

jednak, że wyhamowywane będzie w ciągu

dotychczas tradycyjnie plasowały się

kiwać wzrostu spożycia napojów

najbliższych dziesięciu lat średnioroczne

na pierwszym miejscu. Zakłada się, że

w Europie do poziomu około 131 mi-

tempo wzrostu spożycia.

udział w światowym rynku napojowym

liardów rocznie, co oznacza, że każdy

Szczególną uwagę w swoich opra-

takich krajów o dużej populacji jak

mieszkaniec tego kontynentu wypije

cowaniach zwracają eksperci Canadean

Brazylia, Japonia, Indie, Indonezja,

259 litrów wody butelkowanej, soków,

na fenomen rynku chińskiego i jego

Meksyk będzie w tym okresie stabilny –

soft drinków i nektarów. Zmienić ma się

wzrastającej roli w spożyciu napojów

na poziomie kilkuprocentowym. Zwięk-

struktura konsumpcji. Wzrośnie udział

bezalkoholowych. Podczas gdy w 2000

szyć się powinno również znaczenie

krajów Europy Środkowo – Wschodniej

roku udział Chin w całym światowym

rynku rosyjskiego, którego udział

(w tym tylko Polski do około 8%),

rynku, mającym wówczas wielkość

w światowym spożyciu według prognoz

kosztem między innymi Francji, Hiszpanii

338 miliardów litrów, wynosił 4%, to

będzie wynosił za 10 lat około 2%.

i Wielkiej Brytanii, co brzmi optymistycznie

zgodnie z tegorocznymi prognozami

reklama

2011_1_ai_190x250.indd 26

2011-01-19 12:41:59

Mięsna Mapa Polski

artykuł promocyjny

przemysł mięsny

rynek

Właśnie ukazało się na krajowym rynku wydawniczym innowacyjne narzędzie pracy przeznaczone dla przedsiębiorstw branży mięsnej i ﬁrm związanych z tym sektorem.

To Mięsna Mapa Polski – laminowana mapa ścienna w skali 1:550 000 o wymiarach 160x120 cm, obejmująca lokalizacje wszystk ic h f ir m m ięsnyc h w Polsce. Do mapy dołączony jest ponad 200-stronicowy suplement w formie książkowej, który zawiera dane teleadresowe tych ﬁrm w układzie województ wo -powiat, wedł ug stanu z lipca 2010 roku. Podkładem mapy, stanowiącym dodatkową i praktyczną informację jest administracyjny podział kraju oraz najbardziej aktualna sieć drogowa. Wydawca: Polskie Portal Mięsny www.PortalMięsny.com. To pr o du k t u n i k a l ny. Do tychczas sektor mięsny nie miał możl iwośc i korz yst a n ia z t a k z a aw a n s o w a n e j i s y n t e t yc z n e j i n for m ac ji. M ię s n a Mapa Po l s k i j e s t s k o n c e n t r o w a n ą i z w i z ua l i zowa ną i n for mac ją geograficzną sektora mięsnego w Polsce. Niestety, jako produkt niszowy, Mapa z suplementem została w yda na w niewielkim nakładzie - 300 egzemplarzy co oznacza, że tylko nieliczne ﬁ rmy będą mogły ją nabyć. Warto więc pospieszyć się z decyzją o jej zakupie.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 27

Pierwszym warunkiem skutecznego wykorzystania mapy jest poświęcenie nieco czasu na jej przestudiowanie i zapoznanie się z układem suplementu. Zauważymy, że nasycenie Polski firmami mięsnymi nie jest jednorodne. Są zagłębia, takie jak na przykład Wielkopolska, województwo łódzkie czy wreszcie śląskie, ale są także miejsca niemal „puste”, jak na przykład województwo zachodniopomorskie czy warmińsko-mazurskie. Informacja daje już podstawę do zaawansowanych analiz, a mianowicie do: • Analizy przestrzennego rozmieszczenia firm mięsnych. • A n a l i z y ko n k u r e nc y j no ś c i terytorialnej. • Planowania kierunku ekspansji rozwojowej firmy. • Budowania strategii działu lub całej firmy. Mapa może być wykorzystywana jako narzędzie operacyjne w codziennych pracach. Przede wszystkim dotyczy to planowania spotkań biznesowych, marketingowych i handlowych, a także tras przejazdu. Szczególnie przydatna będzie zatem dla osób i działów

w w w.apbiznes.pl

związanych z marketingiem, handlem i logistyką. Należy również wspomnieć o walorach dekoracyjnych Mapy. Doskonale nadaje się do umieszczenia w prestiżowych miejscach ﬁrmy, zwłaszcza w miejscach spotkań biznesowych, gdzie zawsze będzie wzbudzać żywe zainteresowanie naszych gości. Więcej informacji o Mięsnej Mapie Polski i o tym jak zamówić produkt można znaleźć na stronie Portalu Mięsnego: www.mapa. portalmiesny.com

1/2011

27 2011-01-19 12:42:00

Piwo browarnictwo

rynek

ma być smakowite!

Wchodzimy w kolejny rok, a na rynku piwa dzieje się, oj dzieje i to dzieje się ciekawie, szczególnie z punktu widzenia konsumenta, gdyż o takim wysypie ciekawych i smacznych piw jeszcze dwa – trzy lata temu mógłby sobie tylko pomarzyć.

Mniej więcej od początku 2008 roku rynek zaczął się

Ten ciekawy nowy konsumencki trend szybko od-

dynamicznie zmieniać, a w 2010 zmiany te nabrały jeszcze

kryli niektórzy dystrybutorzy oraz sprzedawcy detaliczni

większego tempa. Polski rynek spożywczy pomału zaczyna

i utworzyli w swoich punktach działy piw regionalnych.

upodabniać się do rynków państw wysokorozwiniętych

Dzięki nim dobre i smaczne piwa z browarów regionalnych

i bogatych, co skutkuje zwiększonym zainteresowaniem

mogą zaspokajać oczekiwania wymagających konsumentów

polskich konsumentów produktami tradycyjnymi, regional-

nawet w miejscach bardzo odległych od siedziby browaru,

nymi, ekologicznymi, czyli takimi, w których czuć jeszcze rękę człowieka. Część konsumentów dostrzegła już, że żywność masowa, produkowana przez bezduszne maszyny i do tego w ogromnych ilościach, jest zwyczajnie szkodliwa, powoduje tycie i może

Andrzej Olkowski Stowarzyszenie Regionalnych Browarów Polskich

a browary mają wygodny i do tego alternatywny do dotychczasowego rynek zbytu. A mają się nasze browary regionalne czym pochwalić. Warzą piwa jasne i ciemne, zwykłe, specjalne i smakowe,

być przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych. Dodatkowo, a to

z dodatkiem miodu czy owoców, portery, koźlaki, piwa typu

jest chyba najważniejsze, ta żywność zwyczajnie nie smakuje,

angielskiego, piwa pszeniczne i to zarówno te warzone

gdyż głównym kryterium jej wyprodukowania jest jakość, a nie

z pszenicy, jak i takie z dodatkiem orkiszu, piwa o smaku

smakowitość. Dotyczy to także niektórych piw produkowanych

czekoladowym czy bananowym, z dodatkiem imbiru czy

metodami przemysłowymi, nawet jeżeli na etykiecie mają napisy

wanilii, ale przede wszystkim dostarczają na rynek piwa

świadczące o „tradycji” czy „naturze”.

świeże, czyli niepasteryzowane.

28 2011_1_ai_190x250.indd 28

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:42:04

Brak pasteryzacji nie tylko poprawia walory smakowe piw. Powoduje także to, że możemy z pełną odpowiedzialnością mówić o zdrowotnych aspektach spożywania piwa, naturalnie umiarkowanego spożywania

Brak pasteryzacji nie tylko poprawia walory smakowe

że przyrosty produkcji i sprzedaży są w segmencie piw

piw, powoduje także to, że możemy z pełną odpowiedzial-

warzonych przez browary regionalne dwucyfrowe, podczas

nością mówić o zdrowotnych aspektach spożywania piwa,

gdy cały rynek piwa skurczył się o 10% i trwa w stagnacji

naturalnie umiarkowanego spożywania. I co najważniejsze,

oraz jak na razie nie widać sygnałów, żeby miało się to

to właśnie brak pasteryzacji jest najlepszym potwierdzeniem

zmienić.

tradycyjności piwa, ponieważ proces pasteryzacji ma

Oceniam więc, że rozwój rynku piw regionalnych ma

niewiele ponad 100 lat, a w piwowarstwie zastosowany został

jeszcze spory potencjał wzrostu, gdyż z obecnych 4% może

jeszcze później, podczas gdy piwo znane jest ludzkości od

docelowo urosnąć do nawet 10%, szczególnie, że będzie

kilku tysięcy lat.

wspierany przez bardzo szybki rozwój najciekawszego

Jedynym celem pasteryzacji jest przedłużenie terminu

segmentu, czyli browarów restauracyjnych. Dzisiaj jest

przydatności do spożycia, czyli jest to proces mający

w Polsce dwadzieścia kilka takich browarków ale szacuję, że

podobne znaczenie jak naświetlanie promieniami UV, czy

w najbliższych kilkunastu latach ta liczba może wzrosnąć do

sterylizacja na zimno, co nie odbywa się jednak bez straty

nawet stu browarów. I chociaż wielkością produkcji

na smakowitości.

rynku one nie wywrócą, to będą najlepszymi ambasadorami

Stosunkowo szybko rosnąca grupa świadomych, wymagających, zwracających dużą uwagę na to co jedzą

kultury warzenia i spożywania piwa. Co już dzisiaj widać w miejscach, w których funkcjonują...

oraz piją i dbających o zdrowie konsumentów spowodowała,

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 29

w w w.apbiznes.pl

1/2011

Rynek piw regionalnych ma jeszcze spory potencjał wzrostu, gdyż z obecnych 4% może docelowo urosnąć do nawet 10%

Żywność masowa zwyczajnie nie smakuje, gdyż głównym kryterium jej wyprodukowania jest jakość, a nie smakowitość. Dotyczy to także niektórych piw produkowanych metodami przemysłowymi, nawet jeżeli na etykiecie mają napisy świadczące o „tradycji” czy „naturze”

29 2011-01-19 13:03:54

browarnictwo

felieton

Wszyscy

znamy się

na piwie...

Świat alkoholi to niekończąca się feeria barw, smaków i aromatów. Mamy w nim trunki łagodne i ostre, słodkie i wytrawne, orzeźwiające i sycące zmysły.

Ka żde wino, destylat czy piwo

to temat piwa. Wszyscy pijemy piwo,

dostarcza nam nowych wrażeń, odsła-

znamy się na nim i wiemy, że powinno

niając rąbek sensorycznych tajemnic

być zimne, musi mieć pianę na dwa

świata alkoholi. Na temat każdego z nich

palce i najlepiej smakuje u naszych

powstały tysiące opracowań, książek

południowych sąsiadów. I mimo tego,

i artykułów. Tak naprawdę jednak,

że podświadomie czujemy że wiedza

gdyby zorganizować narodowy test

ta wydaje się być cokolwiek niepełna,

wiedzy o alkoholach (co z wiadomych

to ciężko nam przyznać, że świat piwa

przyczyn raczej na razie się nie wydarzy)

także wymaga porządnej eksploracji,

okazałoby się, że nasza średnia wiedza

jeżeli chcemy czuć się choć trochę

jest znacznie poniżej średniej.

fachowcami. Poświęćmy więc trochę

Wiemy, że whisky pije się raczej

czasu na poznanie piwnego świata, który

bez coli, że wino czerwone serwuje-

wbrew pozorom jest najbarwniejszą czę-

my do mięs a tequillę pijemy z solą

ścią królestwa procentowych trunków

i cytryną. Nie znamy jednak wyjątków

i który może zaskakiwać nas przez lata

od tych reguł, nie potrafimy płynnie

piwoznawczych poszukiwań. Jak stać

poruszać się w tematach kultury ser-

się znawcą piwa ? Wcale nie tak trudno...

wowania, dobierania alkoholi do potraw i sytuacji. Nie czujemy się pewnie

Siła różnorodności

w dobrze zaopatrzonym barze, gdzie

Niewątpliwą zaletą piwnej pasji

z półek atakują nas barwne etykiety

jest fakt, że kultura piwa to temat

z zakodowanymi informacjami, a nazwy

niesamowicie dynamiczny i nieustannie

drinków brzmią co najmniej obco.

ewoluujący. Nie ma tu nudnej teorii, kra-

W zasadzie jedyny bliski sercu temat,

watów i garniturów. Nie ma wyszukanych

w którym Polacy brylują i śmiało głoszą

wnętrz i kryształowych kieliszków. Jest

teorie godne co najmniej publikacji,

za to wąchanie, smakowanie, dobieranie,

30 2011_1_ai_190x250.indd 30

1/2011

Zanim kupimy daną markę, warto zastanowić się przez chwilę do czego potrzebne jest nam akurat to piwo. To jak dobierzemy piwo do okoliczności, będzie miało kluczowy wpływ na odbiór jego smaku i aromatu.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:42:12

wybieranie i ocenianie. Piwo to jedyny

ków piwa istotny czynnik warunkujący

napój łączący w swojej technologii

kierunki rozwoju polskiej kultury piwa.

proces warzenia czyli gotowania i fer-

Nie sposób nie zauważyć też całej

mentacji alkoholowej. Tylko piwo można

sieci browarów restauracyjnych, które

warzyć z tak różnorodnych surowców

warzą doskonałe piwa i skracają czas

jak jęczmień, pszenica, owies, orkisz

ich dystrybucji do minimum, jakiego

czy żyto. Tylko piwo może pasować do zup, mięs, owoców i czekolady. Może nas orzeźwiać, rozgrzewać i pobudzać

Maciej Chołdrych piwoznawcy.pl

wymaga przewód od tanku fermenta-

Wszyscy pijemy piwo, znamy się na nim i wiemy, że powinno być zimne, musi mieć pianę na dwa palce i najlepiej smakuje u naszych południowych sąsiadów.

cyjnego do nalewaka za barem. Tam spotkać możemy naprawdę świeże piwa.

apetyt. Aby jednak skorzystać w pełni z

Wszystkie te aktywności sprawiają, że

bogactwa tego świata należy poznać kil-

możemy cieszyć się obecnością coraz

ka smakowo – aromatycznych tajemnic

większej ilości gatunków i marek piwa.

surowcowym, na etykiecie znajdzie-

piwa, co na szczęście da się zrobić tylko

Nic tylko wybierać...

my też prawie zawsze gatunek jaki reprezentuje wybrane przez nas piwo.

w praktyce. Bo jak ktoś kiedyś zauważył:

Sztuka mądrego wyboru

mówienie o smaku jest jak tańczenie o architekturze.

Składowe rynku piwa

Mówiąc etykieta nie mam tu na myśli

Wybranie piwa to rzecz tylko z pozoru

małych, białych naklejek na piwach im-

prosta. Zanim kupimy daną markę, warto

portowanych, które mogą nas wpuścić

zastanowić się przez chwilę do czego

w przysłowiowe maliny. Uniwersalnym

Polski rynek piwa przechodzi obec-

potrzebne jest nam akurat to piwo. Tak,

opisem jest na nich najczęściej „piwo

nie fazę przyspieszonego rozwoju.

piwo bowiem może mieć bardzo różne

jasne”, „piwo produkowane z chmielu”

Nadrabiamy lata stracone na ciepłym

przeznaczenie i nie chodzi tu wcale o rolę

i tym podobne wyrafinowane opisy nijak

piwie pod budką, okres transformacji,

kąpielową czy szamponu do włosów.

mające się do rzeczywistych walorów

konsolidacji i niestety globalizacji naszej

Różne gatunki piwa dopasowują się

piwa. Widzimy tym samym, że mamy

części piwnego świata i wchodzimy

bowiem do rozmaitych sytuacji. Gorycz-

jeszcze wiele do zrobienia by w pełni

w, być może jeszcze nie idealne, ale

kowe lagery pijemy, by pobudzić apetyt

poczuć się znawcami tematu.

już satysfakcjonujące piwne realia.

lub orzeźwiać zmysły, ciemne koźlaki

Powyższy tekst, który w tym miejscu

na deser a, dajmy na to niemieckie

zaczyna się kończyć, świadczy przede

weizeny, pełnić mogą rolę śniadaniową.

wszystkim o tym, że jest o czym pisać.

To jak dobierzemy piwo do okoliczno-

A więc polska kultura piwa istnieje

ści, będzie miało kluczowy wpływ na

i ma się coraz lepiej. Jeszcze kilka lat

odbiór jego smaku i aromatu. Niestety

temu ten optymistyczny ton mógłby

w przypadku polskich piw, zwłaszcza

zostać odebrany jako zestaw poboż-

z dużych browarów nie możemy liczyć

nych życzeń albo wieści z zagranicy.

na szczegółowe informacje zawarte na

Dzisiaj wiemy już, że mamy prawo głosu

etykiecie. Fakt, że „zawiera słód jęcz-

w piwnym świecie i tylko od nas zależy

mienny” nie mówi nam niestety z jakim

co z tym dalej zrobimy. Jedno jest

piwem mamy do czynienia. Podobnie ma

pewne, poznawanie piwnego świata to

się rzecz z przynależnością gatunkową,

niekończąca się przygoda ze smakiem,

czy to stout, pilsner czy lager ? Niestety

podczas której poznajemy nie tylko

takich informacji ciężko się doszukać.

piwa lecz także ludzi, miejsca i historię.

Z pewnością warto tu wzorować na

Pod każdym z tych względów piwo nie

bardziej piwnych krajach. Tam poza

różni się niczym od wina. Pod pewnymi

dużo bardziej szczegółowym składem

względami zaś nawet je przewyższa.

Przede wszystkim mamy coraz prężniej działające małe i średnie browary, które z odwagą wkraczają w obszary piw do tej pory nieobecnych na naszym rynku. Piwa pszeniczne, miodowe, schwarzbier, portery a nawet ALE możemy znaleźć na półkach sklepów specjalistycznych ale coraz częściej także popularne supermarkety oraz puby poszerzają swoją ofertę o niszowe produkty. W tym samym czasie duże koncerny piwowarskie starają się przyciągnąć uwagę prawdziwych miłośników piwa rozmaitymi aktywnościami kreującymi kulturę piwa. Interesują się nurtem domowego piwowarstwa i dostrzegają w społeczności prawdziwych miłośni-

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 31

Piwo to jedyny napój łączący w swojej technologii proces warzenia czyli gotowania i fermentacji alkoholowej. Tylko piwo można warzyć z tak różnorodnych surowców jak jęczmień, pszenica, owies, orkisz czy żyto. Tylko piwo może pasować do zup, mięs, owoców i czekolady.

w w w.apbiznes.pl

1/2011

31 2011-01-19 12:42:13

wydarzenia

fotorelacja Silna ekipa z Coca-Coli: Tadeusz Turek, Monika Jakubsiak, Kamila Miejska, Bartłomiej Miejski oraz Barbara Jaworska (Sidel). W trakcie rozmowy o rynku i nowych produktach

Ludwik Majorczyk (Krones), Mirosław Machura (Grupa Żywiec) oraz Willi Wiedemann (Krones) oderwani na chwilę od dyskusji na temat najnowszych rozwiązań technicznych

Brau Beviale Na BRAU jak zawsze obecna i gościnna GEA (ME) Mechanical Equipment ze swoją najnowszą wirówką do piwa Westfalia Separator® PROFI® 400i z napędem bezpośrednim directdrive. Na zdjęciu od lewej: Mirosław Stępień – Kierownik Działu Sprzedaży (GEA Tuchenhagen) oraz przedstawiciele GEA Westfalia Separator: Reimar Gutte - Area Sales Manager CEE/CIS/CHINA, Stefan Pecoroni – Head of Beverage Technology, Mariusz Barwiński – Kierownik Sprzedaży – Dział Piwa, Soków i Napojów

32 2011_1_ai_190x250.indd 32

1/2011

W firmie Dr Weigert wciąż coś się dzieje. Tym razem trwała dyskusja na temat domowego warzenia piwa. Na zdjęciu: Dariusz Soliwoda (Brenntag), domowy piwowar z Niemiec, Krzysztof Raduszkiewicz (Dr Weigert), Jarosław Werpechowski (Johnson Diversey), Uvis Soika (Baltic’s F&B)

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:42:26

reklama

Adam Siekacz (DSM), Piotr Przybyło (Browar Amber), Beata Wilusz (Browar Namysłów), Ryan Gostomski (Browar Namysłów), Mike Gostomski (Browar Namysłów), Dorota Różańska (Browar Namysłów), Cezary Longin Góral (Biochem Art). Oczywiście, przy piwie

2011 Na stoisku DSM jak co roku – gorące rytmy. Przy stole od lewej: Aleksandra Wojnarowska, Maria Przegalińska, Adam Siekacz, Piotr Przybyło, Krzysztof Raduszkiewicz. W tle „deesemowskie” tancerki

2011_1_ai_190x250.indd 33

Odzyskaj piwo z drożdży! Drożdże odpadowe oraz dna zbiorników zawierają nawet do 90 % piwa resztkowego. Jeżeli nie chcesz go tracić zaufaj systemom odzysku piwa GEA Westfalia Separator. Nasze wysokowydajne wirówki, dekantery lub kombinacje wirówek i dekanterów zapewniają rentowne przetwarzanie dla każdej wielkości browaru. Nie ma znaczenia czy stosujemy proces jedno- czy dwustopniowy: odzyskane piwo może być zawrócone do procesu bez wpływu na pogorszenie jakości produktu finalnego. Oznacza to, że ilość piwa do sprzedaży wzrasta bez zużywania dodatkowych surowców do produkcji. Prosta kalkulacja: zakładając produkcję 1 miliona hl na rok uzyskujemy około 40,000 hl drożdży odpadowych, z której to objętości możemy uzyskać około 60 % piwa resztkowego resztkowego. 120,000 Zakładając 5 do 10 Euro za hl, daje to rocznie 120,000 120,000 do 240,000 Euro dodatkowego dochodu. Policz i porównaj – my też to robimy i możemy Ci przedstawić wszystkie dostępne rozwiązania.

Targi to również relaks. Najlepszą zabawę zapewniła nam firma Dohler. Serwowano nie tylko przepyszne owocowe drinki i znakomitą muzykę. Było też na czym zawiesić oko. Gratulujemy!

e-w ydanie do pobrania na:

Liquids to Value

Twój bezpośredni kontakt do serwisu 24/7: www.westfalia-separator.pl

GEA Mechanical Equipment

GEA Westfalia Separator Polska

w w w.apbiznes.pl

Aleje Jerozolimskie 146D 02-305 Warszawa (Polska) Telefon +48 691 97 00 63 · Faks +48 608 14 23 mariusz.barwinski@geagroup.com

2011-01-19 12:42:34

browarnictwo

Piwo przez duże „P ”

z zapisków domowego piwowara

Agnieszka Wołczaska-Prasolik „Marusia” www.warzenie.pl Polecane polskie festiwale piwne: Wrocławski Festiwal Dobrego Piwa – ogromny wybór piw, piękne plenery Zamku leśnickiego, w jego lochach Wrocławskie Warsztaty Piwowarskie. www.festiwaldobregopiwa.pl Festiwal Birofilia – piwa z całego świata, giełda birofilistyczna, namiot piwowarów domowych. www.festiwal-birofilia.pl

Nie trzeba być piwowarem domo-

do ust nie weźmie, w dodatku chciałby

Festiwale, nie festyny z piwem.

wym, żeby być smakoszem. Wysokie

wypić ze cztery różne piwa w jednym

Festiwale dbające o swoją reputację

wymagania wobec piwa ma też wiele

miejscu. Nie tknie żadnego trunku

przez selekcję wystawców dopuszczo-

osób nie warzących piwa samodzielnie,

piwopodobnego tworzonego metodą

nych do udziału. Festiwale, których

przez co znajdujących się w jeszcze

HGB, fermentowanego w przepływie,

tematem przewodnim jest piwo, a nie

gorszej piwnie sytuacji. Jedynym ra-

z oszczędności uwarzonego z dużym

przysłowiowe „szwarc mydło i powidło”,

tunkiem dla takich „marud” mogą być

dodatkiem kukurydzy lub ryżu zamiast

a piwo przy okazji. Festiwale, które będą

Festiwale Piwne.

słodu. Myślicie, że to wszystko?

kusiły swoich gości produktami, których

Mylicie się – będzie też wybrzydzał

na co dzień nie mogą spróbować. Na

że nie musi szukać dobrego piwa

na piwo z małego browaru, tradycyjnie

takie festiwale przyjeżdżają smakosze

w sklepie, pubie czy na imprezie piwnej,

uwarzone. Jeśli będzie skwaśniałe,

piwa, a nie smakosze taniej rozrywki.

Festiwal w Lwówku Śląskim bo ma swoje w piwnicy, w dowolnie – przegląd piw z regionalnych wybranym gatunku. Jest on jednak browarów polskich i czeskich.

metaliczne, maślane, warzywne lub

Na festiwalu żaden sprzedawca nie

apteczne w aromacie. Odpadają też

naleje soku do piwa, bo soku nie ma

równocześnie stworzeniem społecznym,

wynalazki z dodatkiem sztucznych

w ofercie. Na festiwalu sprzedawca nie

lubiącym wypić piwo nie tylko własnej

aromatów. Jak piwo czekoladowe, to nie

poda piwa zepsutego. A jak poda, to po

produkcji, w dobrym towarzystwie,

z dodatkiem sztucznego aromatu czeko-

raz pierwszy i ostatni. Na festiwalu nie

w ciekawej atmosferze. No i tu zaczynają

lady, tylko dobrze zrobiony stout, który

ma miejsca na konkurs „picie piwa na

się schody, bo piwowar domowy to

pachnie czekoladą dzięki umiejętnie

czas”, bo tam się pije piwo dla smaku.

zazwyczaj bydlę wybredne, byle czego

skomponowanym słodom. Jeśli wiśnio-

Na festiwalu piwo się również degustuje,

we, to nie ze sztucznym syropem, tylko

a nie tylko pije. Delektuje się szlachet-

belgijski lambic, czyli piwo fermentacji

nością goryczki i aromatu chmielowego,

spontanicznej z dodatkiem świeżych

zachwyca słodową miękkością, wyławia

owoców, dodawanych do brzeczki

nuty suszonych owoców lub świeżych

podczas procesu fermentacji.

cytrusów.

Fot. Artur Szudrowicz browar.biz / warzenie.pl

Piwowar domowy ma to szczęście,

34 2011_1_ai_190x250.indd 34

1/2011

Oczywiście nie trzeba być piwowarem

Myślicie, że się rozmarzyłam za

domowym, żeby być smakoszem, zatem

bardzo? Ja myślę, że nie. Takie festiwale

powyższe wymagania ma też wiele osób

są w innych krajach, będą też i w Polsce.

nie warzących piwa, przez co znajdujących

Niektóre przedsięwzięcia już teraz

się w jeszcze gorszej piwnie sytuacji.

zmierzają w dobrym kierunku. Jak je

Jedynym ratunkiem dla takich „marud”

rozwiną organizatorzy? Zobaczymy.

mogą być Festiwale Piwne.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:42:38

browarnictwo

„Nasi”

kadry

w europejskiej organizacji browarniczej Nowymi członkami EBC Brewing Science Group od roku 2010 są również przedstawiciele Polski: dr Edyta Kordialik-Bogacka (Politechnika Łódzka), oraz dr Aleksander Poreda (Uniwersytet Rolniczy w Krakowie). Kandydatury zostały zgłoszone do EBC dzięki ak ty wnej postawie Zwią zku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego. EBC Brewing Science Group jest grupą naukowców, zajmujących się praktyczną realizacją głównych celów i założeń EBC. Członkami grupy są przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych, zaangażowani badawczo w tematykę browarniczą począwszy od spraw związanych z uprawą i przetwarzaniem jęczmienia, procesem produkcji piwa, analizy jakości produktów, bezpieczeństwa i wartości zdrowotnej.

Fotografia pamiątkowa uczestników 8-go Technicznego Spotkania The Brewing Science Group (siedzący od lewej: Behnam Taidi – Przewodniczący BSG, John Brauer – Dyrektor EBC)

W skład The Brewing Science Group wchodzi zazwyczaj około 50 naukowców

i przemysłu piwowarskiego, którzy

z uniwersytetów, instytutów badawczych

w zależności od potrzeb zorganizowani

BSG skupia obecnie 43 aktywnie Opracowanie działające osoby. Kraje najliczniej repre- dr Aleksander Poreda

są w podgrupy zajmujące się konkret-

zentowane (4 lub więcej reprezentantów)

nymi tematami.

to Belgia, Czechy, Niemcy, Finlandia

The Brewers of Europe To stowarzyszenie typu non-profit, którego celem jest zabieranie głosu w imieniu europejskiej branży piwowarskiej i komunikacja z instytucjami europejskimi oraz organizacjami międzynarodowymi. Obecnie członkami BoE są krajowe organizacje piwowarskie państw unijnych, Norwegii, Szwajcarii i Turcji. Polska w ww. organizacji reprezentowana jest przez Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 35

European Brewery Convention Europejska Konwencja Browarnicza (EBC) stanowi naukowo- techniczne wsparcie The Brewers of Europe. Jej głównym celem jest zdobywanie i transfer wiedzy oraz ułatwianie współpracy pomiędzy partnerami, producentami piwa oraz organizacjami naukowymi na rzecz branży piwowarskiej, konsumentów i społeczeństwa.

w w w.apbiznes.pl

oraz Wielka Brytania. Udział Polski w EBC Brewing Science Group pozwoli wpisać nasz kraj na mapę aktywnej współpracy europejskich organizacji piwowarskich. Aktywny udział w spotkaniach BSG pozwoli na bieżąco śledzić aktualne trendy w pracach badawczych wiodących ośrodków naukow ych w dziedzinie piwowarstwa.

1/2011

35 2011-01-19 12:42:40

przemysł spirytusowy

rynek

O ile w 2009 r. z Polski wyjechało

Eksport polskich wódek

35 mln litrów wódki o wartości ok. 80 mln euro, to w 2010 r. było to już 39 mln litrów o wartości ok. 110 mln euro. Niestety trudno mówić o całkowitej

– dobre wieści mogłyby być lepsze

satysfakcji z wyników uzyskanych przez polskich eksporterów. Dlaczego? Pomimo kilkuletniej tendencji wzrostowej, nasi producenci nadal nie odbudowali pozycji z połowy lat 80-tych, kiedy

Leszek Wiwała

to za granicę trafiało prawie 80 mln

Związek Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy

litrów wódek! Co prawda polskie wódki mocno „rozpychają się” na półkach na

Miniony rok zakończył się dobrymi informacjami dotyczącymi eksportu polskich wódek. Do września 2010 ilość wyeksportowanej wódki zwiększyła się o 17 %, natomiast jej wartość była aż o 36 % wyższa niż rok wcześniej.

całym świecie, ale nadal pod względem sprzedaży ustępują konkurencji z innych krajów. Wielką popularnością tradycyjnie cieszą się alkohole z Rosji (nadal postrzeganej przez wiele osób jako „ojczyzna wódki”), silną pozycję mają także wódki ze Stanów Zjednoczonych, Ukrainy, Finlandii, Francji i Szwecji. Trudno mówić o hurraoptymizmie, kiedy uświadomimy sobie, że wyeksportowaliśmy tyle samo wódki, co Finlandia (licząca 5,3 mln mieszkańców) i trzykrotnie mniej niż Szwecja (9,3 mln mieszkańców). Dlaczego tak się dzieje? Sukcesy wódek z innych krajów wynikają z prowadzenia wieloletnich, konsekwentnych działań promocyjnych. Tymczasem promocja polskich

Moglibyśmy i powinniśmy eksportować więcej! Czy jest jakiś inny produkt z Polski, tak powszechnie i pozytywnie kojarzony na całym świecie? Jaki prezent kupią na lotnisku turyści czy biznesmeni, wracający z podróży po Polsce? Mogę się założyć, że w olbrzymiej większości przypadków będzie to butelka wódki. Nie kojarzymy się bowiem na świecie z winami czy z piwami, a także z luksusowymi perfumami, ubraniami czy designerskimi meblami. Nie ma się co tego wstydzić – skojarzenie z alkoholem wcale nie przeszkadza Szkotom, którzy z whisky zrobili globalny przebój. Podobnie działają Szwedzi (na butelce „Absoluta” dumnie widnieje napis „Country of Sweden”) czy Finowie (trudno przeszacować, ile dla promocji tego kraju uczyniła wódka nazwana po prostu „Finlandia”)

36 2011_1_ai_190x250.indd 36

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:42:45

napojów spir y tusow ych był a bar-

podatków w 2009 r.), do którego chętnie

dzo ograniczona w latach 90-tych,

się sięga, gdy w budżecie świecą pustki.

a odżyła dopiero po 2001, w znacz-

Jednocześnie jesteśmy dy żurnym

nej mierze dzięki przeprowadzeniu

kozłem ofiarnym, na którego wskazuje

procesu prywatyzacji. Przyczyn było

się w przypadku kłopotów wynikających

kilka – brak środków finansowych,

z nieodpowiedzialnej konsumpcji al-

ale przede wszystkim wieloletni spór

koholu. Mocnych alkoholi nie można

o prawa do konkretnych marek wódek.

w żaden wł aściwie sposób rekla-

Zagraniczni konkurenci nie marno-

mować, co może dziwić, gdy ż na

wali czasu. Zainwestowali w reklamę,

piwo nie nakłada się tak surowych

atrakcyjne opakowania, wygląd butelek

ogr a nic z e ń. Z ja kichś powodów

i etykiet. Co więcej, ich działania są

politycy uznali, że alkohol zawarty

wspierane przez władze państwowe.

w piwie powinien być traktowany inaczej

Widzą one w mocnych alkoholach

(tj. bardziej liberalnie), niż alkohol zawarty

doskonały sposób na promocję kraju

w wódce, koniaku czy winie. Jak widać,

oraz źródło dochodów dla pracowników,

najwyraźniej 15-letnia whisky czy

przedsiębiorców i rolników. Doskonale

20-letni koniak są groźniejsze dla

ilustruje to przykład Szkocji. W 2009 r.

społeczeństwa niż piwo.

W 2010 r. wyeksportowaliśmy tyle samo wódki, co Finlandia (licząca 5,3 mln mieszkańców) i trzykrotnie mniej niż Szwecja (9,3 mln mieszkańców)

tamtejsze destylarnie kupiły zboże o w a r t o ś c i o k . 24 0 m l n e u r o ,

Obawiam się, że bez wsparcia ze

a 45 t ys. osób bezpośrednio lub

strony państwa bardziej dynamiczna

pośrednio zawdzięcza swoją pracę

międzynarodowa ekspansja polskich

narodowemu trunkowi. Eksport whisky

wódek nie będzie możliwa. Wydaje się

osiąga poziom 3 miliardów funtów.

oczywiste, że jedyny uznany między-

To olbrzymie sumy, zwłaszcza, że mowa

narodowo polski produkt powinien być

o kraju zaludnionym przez zaledwie

przez rząd otoczony szczególną opieką.

5 mln mieszkańców.

Mam nadzieję, że w 2011 roku nasz

Tymczasem w Polsce branża na-

rząd uzna to za „oczywistą oczywistość”

pojów spirytusowych jest przez rząd

i przystąpi do konkretnych działań,

traktowana po macoszemu. Jeste-

k tór ych celem będzie ucz ynienie

śmy źródłem dochodów dla państwa

z polskiej wódki jednego z najsilniej-

(ok. 10 mld złotych odprowadzonych

szych globalnych brandów.

W Polsce branża napojów spirytusowych jest przez rząd traktowana po macoszemu. Jesteśmy źródłem dochodów dla państwa do którego chętnie się sięga, gdy w budżecie świecą pustki. Jednocześnie jesteśmy dyżurnym kozłem ofiarnym, na którego wskazuje się w przypadku kłopotów wynikających z nieodpowiedzialnej konsumpcji alkoholu – mówi Leszek Wiwała Jaki prezent kupią na lotnisku turyści czy biznesmeni, wracający z podróży po Polsce?

Mogę się założyć, że w olbrzymiej większości przypadków będzie to butelka wódki

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 37

w w w.apbiznes.pl

1/2011

37 2011-01-19 13:06:15

cukiernictwo

relacja

O trendach na rynku cukierniczym i piekarniczym Licznie zgromadzeni uczestnicy konferencji

Słodycze, czyli smakołyki to coś na co konsument raczej ma ochotę niż rzeczywiście tego potrzebuje. Jak je produkować, jak podążać za oczekiwaniami klienta? Odpowiedź na te pytania starała się znaleźć ﬁrma Cargill wraz z uczestnikami seminarium „Zdrowo, smacznie i trendy z ﬁrmą Cargill”.

Na dojrzałych rynkach wywierana jest

na cukrze. Najbardziej popularne są te

spowodowaną uż yciem dodatków

duża presja na rynek słodyczy ze względu na

produkty, które łączą oczywiste korzyści

funkcjonalnych.

problemy zdrowotne, etyczne i ekonomiczne.

zdrowotne oraz słodki i przyjemny smak.

Wyzwaniami dla producentów słodyczy są więc

Pod kątem ilości sprzedaży produkty

nie tylko kwestie odpowiedniej technologii

znajdują się na pozycji odległej od

W odpowiedzi na coraz większe

i marketingu ale także społecznej odpowie-

podium, jednak wartościowo plasują się

problemy zdrowotne związane np.

dzialności: ochrona środowiska, pozyskiwanie

już na trzecim miejscu w cukiernictwie.

z ot ył ością, producenci oferują

surowca z miejsc, gdzie nie wykorzystuje się

Spr zeda ż tego t y pu w yrobów

szerszy wybór produktów o dosko-

do pracy dzieci, redukcja emisji CO2, transport

w Europie Wschodniej jest stosunkowo

nałej słodyczy i jednocześnie bez

żywności, odnawialne i biodegradowalne

niewielka ze względu na wyższą cenę

niepożądanych kalorii (cukierki bez-

Słodycze a zdrowie

opakowania.

Słodycze funkcjonalne

Dariusz Musiał, kierownik ds. roz woju r ynku, Cargill Flavor Systems

Cukierki o korzyściach funkcjonalnych (z zawartością witamin, minerałów lub błonnika) powodują u konsumentów mniejsze poczucie winy. Producenci rozwijają zatem produkcję nowych wariantów funkcjonalnych, bezcukrowych i organicznych wyrobów, aby odróżnić się od standardowych produktów

38 2011_1_ai_190x250.indd 38

1/2011

Anna Oleńko, ekspert WSSE Warszawa

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 13:07:28

cukrowe, o obniżonej kaloryczności, przyjazne dla zębów, z niskim indeksem glikemicznym).

Czekolada nasza ulubiona B ardzo mocnym trendem silnie roz wijającym się

reklama

Agnieszka Czarnecka, regionalny koordynator ds. marketingu, Małgorzata Jarocka, regionalny dyrektor sprzedaży, Cargill Starches&Sweeteners

Warka

27-29 kwietnia 2011 r.

Dodatki, urządzenia i materiały pomocnicze dla przemysłu owocowo-warzywnego – Aktualne trendy na rynku soków zagęszczonych i napojów. Chęć uczestnictwa w konferencji można zgłosić na adresy: fructo@fructopol.com.pl oraz flottweg@medianet.pl

w Europie Zachodniej, jak również w Europie Wschodniej jest kategoria produktów czekoladowych. Coraz bardziej popularna staje się ciemna czekolada, postrzegana jako zdrowsza, ze względu na zawartość dobroczynnych antyutleniaczy. Na rynku dostępny jest wyjątkowo szeroki asortyment produktów czekoladowych z różnymi dodatkami i o niezwykłych, zaskakujących smakach.

Inspiracje Podczas seminarium firma Cargill zaprezentowała szereg propozycji rozwoju dla produktów cukierniczych i piekarniczych, np. cukierki do żucia bez dodatku cukru na bazie naturalnych aromatów owocowych, ciastka bez dodatku cukru z błonnikiem

WHO IS who?

i naturalna wanilią, czekoladę wyprodukowaną z wyselekcjonowanych ziaren kakao pochodzących z Madagaskaru oraz wanilii o tym samym pochodzeniu (single origin). Cargill widzi potrzebę wspierania i promowania trendów i produktów tradycyjnych, jak również innowacyjnych, których obecność i znaczenie na rynku nie budzi wątpliwości zarówno producentów, jak i konsumentów

Piotr Podob a

w żadnym kraju Unii Europejskiej. Opracowanie Agnieszka Czarnecka

Uczestnicy panelu piekarniczego

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 39

z ra m ien ia K U PS zos t a ł , człon k iem za rządu Je s t a A I J N. b s olw ent em w WS W ydz HiP w ia łu P Wa rsz w SGH raw a aw ie o w War r az Eko szawie z bra n om ii . Całe ż nżą o ycie zw wo c ow za m ie ią zany ą p op sz k a n r zez m ia c z y A lpex i e l i js c e G rójec Sp. z oraz f o.o. – r o d z ic i z r a mę łożoną ów w przez 19 93 sta no j ego r ok u . w isku Ob e c n dy rek oraz c ie n a tora z złon ka a r z ąd za r z ąd zające u. go

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:44:16

przetwórstwo owocowo-warzywne

Co czeka branżę koncentratów w 2011 r.?

sokownictwo

Wówczas bardzo boleśnie odczuliśmy

skutki ignorowania światowej nadprodukcji kluczowego dla nas koncentratu soku jabłkowego, uświadomiliśmy sobie swoją małą wiedzę o światowym rynku, o naszej konkurencji, o znaczeniu rynków finansowych, o szybko zmieniających się trendach rynkowych i ich skutkach. Ostatnie trzy lata to okres bardzo wnikliwych analiz stanu polskiego przemysłu rolno-spożywczego, naszego zaplecza surowcowego, wzajemnych relacji rolników i przetwórców oraz ich wspólnej pozycji na światowym rynku. W efekcie możemy dużo i trafnie mówić o problemach branży, ale niestety wciąż nie potrafimy korzystnie jej zmieniać.

2010 – jaki był? Dominacja na rynku detalicznym dużych sieci handlowych przyspieszyła negatywne dla branży skutki światowej konkurencji, wymuszając koncentrację środków produkcji, przejawiającą się w dominacji na rynku producentów dużych koncernów produkcyjnych, obniżenie z yskowności produkcji i niebezpieczne dla rynku surowcowego wahania cen surowców. Nadmierne

Piotr Trojanowicz Członek zarządu KUPS

obniżki cen surowców w latach urodzaju stały się przyczyną licznych konfliktów między przetwórcami a sadownikami i bardzo poważnie zagroziły potencjałowi produkcyjnemu Polski. Rok 2010, jeżeli chodzi o kwestie surowcowe był generalnie rokiem nieurodzaju. Mokra wiosna i deszcze w okresie kwitnienia jabłoni, wiśni, truskawek i porzeczek spowodowały znacznie gorsze zawiązywanie owoców i uniemożliwiły prawidłową agrotechnikę. W konsekwencji mieliśmy relatywnie

Koniec roku to tradycyjnie okres podsumowań, analiz i ocen. W branży producentów zagęszczonych soków owocowych rok 2010 był kolejnym, bardzo trudnym okresem przemian, zapoczątkowanym w pamiętnym sezonie 2007 r.

małą produkcję owoców oraz ich nienajlepszą jakość.

40 2011_1_ai_190x250.indd 40

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:44:21

Produkcja koncentratu w Polsce

ceny w Polsce uruchomiły mechanizm poszukiwania alternatywnych dostaw-

Produkcję koncentratów owocowych

ców i spowodowały ogromny wzrost

w latach 2009-2010 w Polsce opisuje

znaczenia Turcji, jako dużego dostawcy

tabela 1. Widać wyraźnie, iż produkcja

do Europy koncentratu wiśniowego

koncentratu jabłkowego i wiśniowego

i jabłkowego. Dobry urodzaj jabłek

były na poziomie 50 i 30% produkcji

i wiśni w Turcji w 2010r, relatywnie

z 2009 roku.

niskie ceny produkcji oraz gwałtowny

Na uwagę zasługuje olbrzymi wzrost

wzrost cen na rynku koncentratów,

cen koncentratów, głównie jabłkowego

pozwolił na uzyskanie dużej rentowności

i wiśniowego. W roku 2009 koncentrat

produkcji w Turcji, co z pewnością

jabłkowy sprzedawany był w cenach od

przełoży się na kolejne inwestycje

0,65 do 0,75 EUR / kg. W roku 2010, pod

tureckich producentów ZSO i sprawi, iż

koniec sezonu produkcyjnego, czyli w X i

Polsce wyrośnie liczący się konkurent.

XI ceny poszybowały w górę i osiągnęły

Poziom produkcji koncentratów

poziom 1,8-1,85 EUR/ kg. Podobnie

z malin, porzeczek, aroni był podobny

wyglądała sytuacja z cenami koncen-

do roku 2009 i ceny uzyskiwane za

tratu wiśniowego, które wzrosły o ponad

te koncentraty kształtowały się na

100%w stosunku do cen z roku 2009,

podobnym poziomie.

osiągając poziom około 4 EUR/kg. Niż-

Ceny surowców owocowych jakie

sza była również produkcja koncentratu

uzyskiwali rolnicy w 2010 r. można

truskawkowego. Mała podaż surowca

porównać jedynie do cen w pamiętnym

i olbrzymia konkurencja, podobnie jak

roku 2007. Ceny truskawek przemysło-

w przypadku owoców wiśni, ze strony

wych z przeznaczeniem na koncentrat

przemysłu zamrażalniczego sprawiła,

pr zekrocz ył y 2,10 PLN/ kg, wiśni

że ceny koncentratu truskawkowego

2,40 PLN/kg a ceny jabłek przemysło-

osiągnęły poziom 6 EUR/kg.

wych pod koniec sezonu przekroczyły

Tak duże wzrosty cen nie postaną

0,85 PLN/kg.

bez znaczenia dla przyszłości rynku

Pomijając sytuacje ekstremalne

tych koncentratów. Bardzo wysokie

jakimi są lata nieurodzaju owoców

Rodzaj koncentratu w tys. t Koncentrat jabłkowy Koncentrat truskawkowy Koncentrat wiśniowy Koncentrat z czarnej porzeczki Koncentrat z czerwonej porzeczki Koncentrat malinowy Koncentrat aroniowy Razem

2008

2009

2010

280 180/220 100/110 8,5 7,0 4,0 11,5 13,0 3,5 16,5 12,5 13,0 3,0 3,2 3,0 2,4 2,1 1,9 6,5 5,0 4,5 328,4 222,8/ 262,8 129,9/139,9 /w tym k. w tym k .jabłkowy /w tym k. jabłkowy-280 220 jabłkowy130 pozostałe 48,4/ pozostałe 42,8/ pozostałe30,7/ Tab. 1 Produkcja koncentratów w Polsce w latach 2008-2010

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 41

w w w.apbiznes.pl

1/2011

41 2011-01-19 12:44:24

przetwórstwo owocowo-warzywne

sokownictwo

należy jasno podkreślić, iż ceny owoców przemysłowych będą rosły, co

Czy zdołamy wykorzystać tę szansę?

Dużym zagrożeniem dla uzyskiwania dobrej rentowności naszej branży jest

jest związane ze wzrostem kosztów

Pytanie bynajmniej nie jest bezza-

fakt niedofinansowania naszych zakła-

ich produkcji, konkurencją ze strony

sadne, mamy bowiem kilkuletnie zanie-

dów produkcyjnych, niewprowadzanie

przemysłu zamrażalniczego, rosnącą

dbania inwestycyjne, bardzo nielojalny

nowych technologii, monoprodukcja,

konsumpcją owoców świeżych i stale

i zmienny rynek odbiorców, rosnącą

brak właściwej bazy analityczno-labo-

rosnącym światowym zapotrzebowa-

w siłę konkurencję i ciągle niekorzyst-

ratoryjnej i trudności z pozyskiwaniem

niem na przetwory owocowe.

ne trendy spożycia koncentratów w

środków obrotowych. Rynek odbiorców

Europie.

zna nasze słabości i ma doskonałą

Światowy rynek koncentratu

Sukces branży zależy od wielu czyn-

wiedzę o sytuacji na rynku. Poprzez

ników. Po pierwsze: urodzaj owoców

hamowanie odbiorców i penetrację

Sytuacja na światowym rynku kon-

w Polsce i na świecie zależy zwykle od

rynku światowego skutecznie obniża ceny

centratów, a zwłaszcza na światowym

przebiegu pogody, ale moim zdaniem

w przypadku dobrej podaży surowca,

rynku koncentratu jabłkowego, jest

istotny również będzie fakt, iż producenci

pozbawiając naszych producentów zysku.

diametralnie różna niż we wspomnianym

rolni nie mają dostatecznej ilości kapi-

W przypadku dużych braków surow-

roku 2007. Obecnie nie mamy problemu

tału, aby w sposób właściwy nawozić i

cowych i wysokich cen koncentratów,

światowej nadprodukcji, która wówczas

pielęgnować plantacje owoców.

tak jak w roku 2007 czy 2010, podwyżka

wynosiła około500-600tys.ton, co

Kilkuletnie zaniedbania w tym zakresie

cen soków skutecznie schładza popyt,

stanowiło ponad 35% światowej pro-

będą widoczne zwłaszcza w przypadku

generując jednocześnie większe spoży-

dukcji koncentratu jabłkowego w 2007r.

nasadzeń wiśni. Istotnym również jest

cie napojów, które owoce mają jedynie

Nie grożą nam zatem konsekwencje

fakt, iż polscy i europejscy sadownicy

w nazwie i na opakowaniu.

podobne do tych, jakie producenci

w wyniku obostrzeń związanych z pozo-

Wobec tego mechanizmu jesteśmy

koncentratu odczuli w roku 2007.

stałościami pestycydów nie będą mieli

bezbronni, gdyż z powodu braku wystar-

skutecznych i tanich narzędzi do walki

czającej ilości środków obrotowych nie

z chorobami i szkodnikami roślin.

jesteśmy w stanie zmagazynować odpo-

W w y nik u r e l a t y w ni e nis k i ej produkcji koncentratu jabłkowego

wiedniej ilości koncentratów i skutecznie korzystnie dla siebie kształtować ich rynek.

Zbiory owoców

Polskie przedsiębiorstwa nie rozwi-

Zdaniem producentów działających w KUPS plony w 2010r. znacznie różniły się od oficjalnych danych GUS. I tak zdaniem KUPS plony jabłek były na poziomie około 170 tys. t, (GUS podaje 2 150 tys. ton) wiśni 110 tys. t, (GUS podaje 145 tys. ton) czarnych porzeczek na poziomie 110 tys. t, (GUS podaje 144 tys. ton) malin max.70 tys. t. (wg GUSu 87 tys. ton) – dane GUS z września 2010 r.

jają swojego rynku sprzedaży, plasując ponad 96% koncentratu na rynku europejskim. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja u naszego największego konkurenta Chin.

w Chinach w 2010r, która kształtowała się na poziomie 650-700tys.t, w chwili obecnej mamy zrównoważony rynek światowy, brak zapasów u produc entów chińskich i europejskich i wielc e pr awdopodobne je st, iż w nowy sezon produkcyjny 2011 wejdziemy ze sporym zapotrzebowaniem i pustymi magazynami. Dobrze to wróży na następny rok.

42 2011_1_ai_190x250.indd 42

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 13:12:02

Myślę nie tylko o uznanych firmach z Niemiec czy Austrii, ale również o firmach zza naszej wschodniej granicy. Wnikliwa obserwacja polskiego rynku producentów każe przypuszczać, iż coraz większego znaczenia będą nabierać, trochę mniej aktywni w ostatnich latach, polscy producenci ZSO, powiązani z dużymi polskimi

Przypuszczalnie na polskim rynku producentów pojawi się kilku nowych graczy, którzy będą próbowali coś urwać z ”polskiego tortu” i zabezpieczyć tu swoje interesy. Myślę nie tylko o uznanych firmach z Niemiec czy Austrii, ale również o firmach zza naszej wschodniej granicy.

producentami soków jak Maspex, Struktura eksportu ZSJ z Chin w 2009 r. Źródło: Foodnews 30.04.09,EUROSTAT

Hortex, Agros. Będzie to związane z rosnącą konkurencją i koniecznością

środowiska itp. Nie bez znaczenia będzie

zabezpieczenia sobie relatywnie tanich i

ograniczenie w najbliższej przyszłości

Dywersyfikacja rynku zbytu jest dzi- Podwyżka siaj koniecznością. Rywalizacja, zwłasz- cen soków

znakomitych jakościowo półproduktów.

dotacji do innowacyjnych inwestycji

Należy w tym miejscu podkreślić, że

w przetwórstwie rolnym. Niewielkim

cza cenowa, polskich producentów na skutecznie bardzo konkurencyjnym europejskim schładza popyt,

polskie koncentraty są drugi rok z rzędu

pocieszeniem są korzystne dla branży

konkurencyjne cenowo w stosunku do

zmiany przepisów ustawy o VAT, ob-

koncentratów importowanych z Chin.

niżające stawkę podatku VAT na soki

rynku jest dla nich zabójcza. Zdobywanie nowych rynków wymaga pieniędzy i współpracy a nam brakuje i jednego i drugiego. Na razie realizuje się strategia dużych koncernów, które poprzez monopolizację rynku producentów dążą do zlikwidowania konkurencji polsko-polskiej.

generując jednocześnie większe spożycie napojów, które owoce mają jedynie w nazwie i na opakowaniu

B ardzo wa żną, lec z ma ł o do

z 7 na 5%.

tej pory docenianą rzeczą, jest dywersyfikacja produkcji prowadzonej

Warto zapamiętać

przez producentów ZSO w Polsce.

Polska jest dużym eksporterem

Produkcja koncentratów owocowych

ZSO. Eksportujemy ponad 80% pro-

jest działalnością wybitnie sezonową,

dukowanych w kraju zagęszczonych

ryzykowną dochodowo, wymagającą

soków owocowych, więc istotny dla

Duże koncerny mają również swoje

dużych nakładów finansowych i znajo-

producentów jest kurs PLN względem

problemy: rozbudowane i drogie syste-

mości specyficznego rynku. Producenci

EUR i USD. Niebezpieczne dla nas

my zarządzania, wolne reagowanie na

działający w Polsce, w celu polepszenia

są tendencje aprecjacyjne PLN, a na

zmienne sytuacje rynkowe, ogromne

wyników finansowych, powinni dążyć

kurs poniżej 4PLN/ EUR patrzymy

koszty, z racji skali produkcji i zobo-

do poszerzania produkcji o niszowe

z niepokojem.

wiązań rynkowych, błędnych decyzji

koncentraty warzywne, przeciery, soki

Jak widać przyszłość branży pełna

gospodarczych, które muszą się im

NFC, produkcję innych przetworów ma-

jest niebezpieczeństw, ale koncentraty,

zdarzać na tak niestabilnym i mało

sowych lub detalicznych, pozwalających

soki NFC, mrożonki są światowemu

przewidywalnym rynku. Jednak sprawne

efektywnie wykorzystać zasoby ludzkie i

rynkowi potrzebne, rośnie na nie za-

i przemyślane zarządzanie odpowiednio

środki produkcji oraz chociaż częściowo

potrzebowanie, szczególnie w Azji i na

dużym potencjałem produkcyjnym może

uniezależnić się od zmiennego rynku i

wschodzie Europy i nie należy myśleć

dać pozytywne rezultaty.

konkurencji.

o tym rynku tylko w czarnych kolorach.

Dlatego uważam, że koncentracja na

Inicjatywa w tym zakresie będzie

Trzeba go uważnie obserwować, ana-

polskim rynku producentów ZSO będzie

miała zasadnicze znaczenie szcze-

lizować i wychodzić naprzeciw jego

nadal postępować. Przypuszczalnie

gólnie czasach spadających ratingów

oczekiwaniom.

na polskim rynku producentów pojawi

bankowych branży producentów ZSO,

Trudno więc powiedzieć co branży

się kilku nowych graczy, którzy będą

zapowiadanych wzrostów kosztów

przyniesie Nowy Rok, nowy sezon.

próbowali coś urwać z ”polskiego tortu”

energii elektrycznej, gazu, kosztów

Jedno można powiedzieć z całą pew-

i zabezpieczyć tu swoje interesy.

finansowych, kosztów pracy, ochrony

nością – będzie ciekawy!

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 43

w w w.apbiznes.pl

1/2011

43 2011-01-19 13:12:03

przetwórstwo owocowo-warzywne

sokownictwo

Walka o jabłko 2010 rok znów przyniósł nam wiele niekorzystnych niespodzianek: po przymrozkach i suszach przyszły powodzie a bardzo trudne warunki klimatyczne, szczególnie w okresie zawiązywania owoców, spowodowały sporo mniejsze niż się oczekiwało zbiory.

Truskawki i wiśnie cieszyły się w tym roku wielką atencją branży zamrażalniczej, w wyniku czego wyprodukowaliśmy znacznie mniej soków zagęszczonych z tych owoców. Po prostu zabrakło surowca do przetwórstwa. Z kolei deficyt jabłek spowodowany dużym opadem i chorobami wpłynął na duży spadek produkcji z agęszczonego soku jabłkowego, którą szacuje się w tym sezonie na ok. 100 000 ton.

Gdzie dwóch się bije…

Zbiory owoców z drzew szacuje się na 2,2 mln t, tj. o 28,7% mniej od zbiorów ubiegłorocznych.

Deficy t jab ł ek przemysł ow ych wymusza wyższe ceny, z czego korzystają niektórzy pośrednicy spekulujący surowcem. Problem nabiera znaczenia. Dlatego też przetwórcy powinni współpracować z sadownikami i wypracować transparentny system współpracy z pośrednikami. Należy też dążyć do

44 2011_1_ai_190x250.indd 44

1/2011

Jarosław Dybus

Zbiory owoców jagodowych szacuje się na 0,5 mln t, tj. o 3,1% mniej od zbiorów 2009 r.

Przewodniczący Sekcji Koncentratów przy KUPS

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:44:30

Sytuacja ekonomiczna przetwórców oceniania jest jako różna dla różnych przedsiębiorstw. W trakcie sezonu, wysokie ceny surowców, a w szczególności jabłek, postawiły wielu przetwórcom pytanie czy w ogóle rozpoczynać produkcję. Pamiętamy skutki produkcji koncentratów z jeszcze droższego surowca w 2007 roku i poniesione później straty. Wiele zakładów zdecydowało się na produkcję bądź pod bezpośrednie zamówienia od klientów, minimalizując w ten sposób ryzyko braku sprzedaży, bądź na produkcję usługową ograniczając w ten sposób ryzyko utraty płynności finansowej. Duże znaczenie przy znacznie mniejszej produkcji miał handel-import koncentratów, głównie z Ukrainy i Mołdawii.

stabilizacji wahań cen jabłek przemysłowych do produkcji koncentratu soku jabłkowego a co za tym idzie i cen, po jakich będzie on sprzedawany. Wówczas będzie można mówić o stabilizacji produkcji jabłek przemysłowych, stanowiących co najmniej połowę ogólnej produkcji jabłek w Polsce.

Problemy z liczeniem Do podejmowania decyzji i kreowania polityki potrzebna jest wiedza. W tym dane statystyczne. Tymczasem kuleje zarówno kwestia trafności prognoz zbiorów owoców jak i nasze próby ujednolicania przedstawianych danych. Z naszych dyskusji wynikł wniosek, aby doprowadzić do spotkania z Prezesem GUS i omówienia zarówno formy zbierania danych jak i późniejszego ich prezentowania z uwzględnienie opinii i korekt specjalistów branżowych. Istotnym elementem jest przecież wypracowanie procedury prognozowania, która po-

Po tak zmiennych latach ciężko jest mówić o przyszłym sezonie już dzisiaj. Wiemy, że zapasy głównych koncentratów owocowych są bardzo niskie, wyjątkiem może być tylko koncentrat z czarnej porzeczki ale do przyszłego sezonu jest jeszcze daleko, więc mamy nadzieję, że i ten asortyment znajdzie nabywców. Szczególnie, że jest to owoc o najbardziej stabilnej w ciągu ostatnich kilku lat cenie.

zwoli z większą dokładnością szacować zbiory przed sezonem. Niepokoi mnie bardzo niechęć przetwórców do poufnego przekazywania danych o poziomie produkcji i zapasów. W ramach naszej organizacji wprowadziliśmy system ewidencjonowania produkcji i magazynowania, mający dać nam rozeznanie o poziomach produkcji i zapasów poszczególnych asortymentów. Brak tych danych nie pozwala nam na korektę prognoz zbiorów owoców po sezonie przetwórczym.

Żeby nam jabłek nie zabrakło W końcu zaczęliśmy rozróżniać owoce. Na te do przetwórstwa oraz te do konsumpcji. Jest to niezwykle ważne w aspekcie kosztów ich wytworzenia. Taka postawa ułatwi porozumienie ze stowarzyszeniami producentów rolnych, którzy świadomie owoce jabłka gruszki śliwki wiśnie truskawki maliny porzeczki aronia

2007

2008

2009

2010*

w tys. T 1040 30,7 53,5 107,7 174,6 56,4 138,6 37

2830,9 72,8 113,6 201,7 200,7 81,6 196,6 44,8

2626,3 83 120,7 189,2 198,9 81,8 196,5 36,8

1859 58 91 143 177 88 191 -

Zbiory owoców w Polsce wg GUS, dane z grudnia 2010

przekształcają plantacje, ukierunkowując je na ostatecznego odbiorcę. Odczuwamy potrzebę współpracy z producentami owoców oraz ze stowarzyszeniami przetwórców owoców mrożonych w celu znalezienia systemowych rozwiązań poprawiających konkurencyjność polskiej branży owocowo – warzywnej.

Sekcja Koncentratów: wyzwania na 2011 Naszym najważniejszym celem jest głęboka analiza procesów zachodzących w krajowym sadownictwie i zabezpieczenie przyszłej bazy surowcowej. Musimy wyprzedzać sytuacje nadprodukcji owoców i płynące z tego zjawiska konsekwencje bądź eliminować zjawiska, kiedy to na skutek niedoborów surowców czynnikiem ważącym staje się pośrednik.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 45

w w w.apbiznes.pl

1/2011

45 2011-01-19 12:44:32

K • Prasy taśmowe • Dekantery • Separatory do produkcji soków z owoców i warzyw najwyższej jakości

Twój sukces w biznesie

Sok NFC jest przyszłością dla branży polskiej branży owocowo-warzywnej. O sukcesie tej branży decyduje wybór technologii jaka ma być wykorzystana. Patrząc na rozwój rynku światowego w chwili obecnej największy sukces osiągają te zakłady, które współpracują z najlepszymi. Dlatego też, chcąc produkować sok NFC najwyższej jakości, liderzy branżowi decydują się na technologię firmy Flottweg. Teraz każdy z nich kojarzy swój sukces właśnie z nami… Flottweg AG Oddział w Polsce ul. Pelplińska 8b, 01-683 Warszawa Tel.: 0048 22 732 22 30, Fax.: 0048 22 751 47 91 e-mail: poland@flottweg.com; flottweg@medianet.pl

2011_1_ai_190x250.indd 46

2011-01-19 12:44:33

przetwórstwo owocowo-warzywne

rynek

Karty rozdaje matka Natura Rok temu, analizując zagrożenia polskiego przetwórstwa, spodziewaliśmy się wzrostu cen energii, problemów z płynnością ﬁnansową przedsiębiorstw, załamania popytu konsumpcyjnego, konﬂiktów między producentami a przetwórcami warzyw i owoców czy też kontynuacji ekspansji na rynek UE naszych konkurentów z Dalekiego Wschodu. Te przewidywania nie spełniły się, na szczęście. Natomiast, do czego już zdążyliśmy się przyzwyczaić, karty w grze zwanej produkcją i przetwórstwem owoców i warzyw na globalnym stole rozdawała matka Natura.

Pomimo słabszej, pod względem

Choć oczekujemy, że w bieżącym roku

będzie mieścić się w normie sezonowej.

uz yskanych obrotów w produkcji

krajowy segment spożywczy nadal będzie

Nadmierne opady deszczu i śniegu stają

i handlu, pierwszej połowy roku (długa

charakteryzował się rozwojem produkcji

się ważnym czynnikiem regulacji wyso-

zima, dramat smoleński, susza) istnieją

i zysków, to wiele zależy tym razem od

kości plonów, i to w ujęciu globalnym.

realne przesłanki aby stwierdzić iż

całkiem odległych od siebie czynników

Już teraz wszystko wskazuje na to, że

w 2010 nastąpił w naszym kraju wzrost

tj. kursu walut wymienialnych i deszczu.

katastrofalna powódź w Australii - kraju,

sprzedaży żywności świeżej i przetworzonej, w porównaniu do roku 2009.

Jeśli nasz sektor żywnościowy nie zostanie dotknięty nieprzewidywalną plagą naturalną, przyroda może zrekompensować nam straty z ubiegłych lat.

W 2011 powinna nastąpić poprawa kondycji finansowej sadowników

Katastrofalna powódź w Australii – kraju, który jest jednym z głównych dostawców żywności na olbrzymie rynki Dalekiego Wschodu, spowoduje globalny wzrost cen żywności.

Zbigniew A. Kacprzyk Krajowa Rada Przetwórstwa i Zamrażalnictwa Owoców i Warzyw SITSPOż

który jest jednym z głównych dostawców żywności na olbrzymie rynki Dalekiego Wschodu, spowoduje globalny wzrost cen żywności. Jeśli nasz sektor żywnościowy nie zostanie dotknięty nieprzewidywalną plagą naturalną, to okaże się, że przyroda zrekompensuje nam straty z ubiegłych lat. Oczywiście, nie jest to pocieszająca informacja dla

Według grudniow ych szacun-

i przetwórców wskutek wzrostu cen

konsumentów żywności, którymi wszak

kowych danych Głównego Urzędu

surowców i zwiększenia się popytu

wszyscy jesteśmy, gdyż oznacza ona

Statystycznego w 2010 roku zbiory

międzynarodowego na żywność. Ale

konieczność zaakceptowania wyższych

warzyw gruntowych osiągnęły poziom

warunkiem zaistnienia tego stanu

cen produktów.

4,3 mln ton co oznacza, że ich produkcja

rzeczy jest sytuacja, że nie staniemy się

była o 11,6% mniejsza w odniesieniu do

(w przypadku dalszego umacniania się

poprzedzającego 2009 roku. Przy czym

złotówki) atrakcyjnym rynkiem zbytu

W Europie zabraknie cebuli

największy spadek dotyczył kapusty,

dla zagranicznych dostawców, co z kolei

marchwi i cebuli.

wyhamuje również w znacznym stopniu

Na przykładzie cebuli możemy opisać sytuację, w jakiej znalazła się większość warzyw w Europie. Ogółem europejskie zbiory cebuli były mniejsze o ok. 1,5 mln ton czyli o tyle, ile wynosi jej produkcja łącznie w Polsce i Hiszpanii. W Holandii było jej o ok. 15 – 20% mniej, a i tak duża część została na mokrych polach. Braki cebuli w Europie wystąpią na przedwiośniu. Nieudany rok był również na Węgrzech i Rumunii. W Czechach była powódź. W Polsce z uwagi na regionalizację upraw w środkowej i zachodniej części kraju zdecydowana większość cebuli została zebrana. Warzywo ma dobrą jakość, zaś zbiory ocenia się na 600 – 650 tys. ton.

W odniesieniu do zbioru owo-

dynamikę polskiego eksportu żywności.

ców z drzew szacunki GUS obliczają

Innym zagrożeniem dla produkcji

je poziomie 2,2 mln ton tj. spadek

rolnej w Polsce, a tym samym przetwór-

o 28,7% w porównaniu z 2009 rokiem.

czej, może być obserwowane zbyt duże

Plon owoców miękkich oceniany jest

uwilgotnienie gleby, jako pozostałość

na poziomie ok. 0,5 mln ton, czyli o 3%

po roku 2010. Zakładamy przy tym, że

mniej niż rok wcześniej.

ilość tegorocznych opadów w Polsce

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 47

w w w.apbiznes.pl

1/2011

47 2011-01-19 12:44:34

przetwórstwo owocowo-warzywne

promocje soków

Strategia

promocji soków W mediach idzie przekłamany komunikat jeśli chodzi o jakość soków, nektarów i napojów dostępnych na rynku. W dużej mierze jest on wynikiem nieświadomości konsumenta.

Aleksandra Wojnarowska AGROindustry

Koniec roku to czas podsumowań.

Dobrowolny System Kontroli. Do DSK

ktorzy nie odróżniają soku od nektaru

Krajowa Unia Producentów Soków

należą: Agros Nova, Emig, Fructa

czy napoju.

podsumowała rok 2010 na Walnym

Napoje, Hortex Holding, Sokpol oraz

Zgromadzeniu. Jako jeden z celów na rok

Tymbark-MWS.

2011_1_ai_190x250.indd 48

władze KUPS.

2011 postawiono opracowanie strategii

Branża sama dba o jakość swoich

My ze swojej strony publikujemy

promocji branży sokowniczej. Problem

w yrobów. Kolejnym krokiem jest

krótką charakterystykę poszczególnych

nie jest błahy – każda organizacja

odpowiednia strategia promocji a

produktów:

branżowa prędzej czy później musi

także opracowania procedur oceny

SOK jest produktem w 100% po-

podjąć wyzwanie walki o jakość i dobry

komunikatów w reklamie. Specjaliści

chodzącym z owoców lub warzyw.

wizerunek produktów.

dobrze wiedzą, że wsz ystkie soki

Zawiera sok wyciśnięty bezpośrednio

KUPS jako pierwsza chyba organi-

stuprocentowe są niesłodzone. Nie

z owoców lub otrzymany z zagęsz-

zacja branżowa wiele lat temu powołała

wiedz ą tego jednak konsumenci,

czonego soku owocowego (poprzez

Julian Pawlak w imieniu zarządu przedstawił sprawozdanie z działalności za rok 2010

Pora to zmienić – postanowiły

1/2011

Na walnym przedstawiono firmę IPI – nowego członka KUPS. Na zdjęciu Piotr Siemiginowski i Alessandro Valentino

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 13:15:12

ul. Rakowiecka 36 02-532 Warszawa tel 22/606 36 75 fax 22/606 37 15 www.fructopol.com.pl

OFERUJEMY: • Preparaty enzymatyczne dla branży sokowniczej i gorzelniczej – holenderskiej firmy DSM Food Specialties. • Środki klarujące, węgle aktywne - niemieckiej firmy Erbsloeh. • Ziemie okrzemkowe i perlity - firm Celite i Dicalite Europe. • Pożywki do produkcji różnych asortymentów octów - niemieckiej firmy Frings. • Zagęszczone soki z owoców i warzyw uznanych producentów krajowych i zagranicznych. • Pełny asortyment materiałów pomocniczych do produkcji win.” Czwarta edycja konferencji „DODATKI, URZĄDZENIA I MATERIAŁY POMOCNICZE DLA PRZEMYSŁU OWOCOWO – WARZYWNEGO” odbędzie się, podobnie jak w latach ubiegłych w Warce w hotelu „Sielanka” w terminie 27-29 kwietnia 2011 r. Uczestnicy konferencji mają zagwarantowany bogaty program merytoryczny, będący wypadkową tego co w branży najistotniejsze. Zaprezentowane zostaną aktualne trendy na rynku soków zagęszczonych i napojów, które z pewnością przełożą się na jeszcze lepsze funkcjonowanie zakładów przetwórczych przy obecnych uwarunkowaniach rynkowych. Organizatorzy zadbali również o miłą rozrywkę. Udział w obradach oraz imprezach towarzyszących jest bezpłatny, pokrywany przez organizatorów konferencji firmy DSM, Flottweg i Fructopol. Chęć uczestnictwa w konferencji można zgłosić na adresy: fructo@fructopol.com.pl oraz flottweg@medianet.pl

2011_1_ai_190x250.indd 49

2011-01-19 12:44:46

przetwórstwo owocowo-warzywne

promocje soków

Jeżeli założymy, że w 1 litrze SOKU pomarańczowego znajduje się sok z 10 pomarańczy, w tej samej ilości NEKTARU z pomarańczy jest min. 5 owoców, a w NAPOJU min. 2 pomarańcze.

Nie ma na rynku soku z czarnych porzeczek. Z owoców takich jak czarna porzeczka czy aronia nie można przygotować soku, bo byłby zbyt kwaśny do bezpośredniego wypicia. Dlatego na półce sklepowej znajdują się tylko nektary przygotowane z soku z tych owoców.

Kupując sok, nektar lub napój owocowy i warzywny warto spojrzeć na etykietę. Producent umieszcza na etykiecie dokładny skład soku, nektaru czy napoju. Jeśli np. produkt wzbogacono witaminą C lub dodano cukier, to taka informacja bezwzględnie musi się znaleźć na etykiecie lub opakowaniu. W przypadku soków dwuskładnikowych należy podać procentową zawartość każdego z nich.

Nie mamy dobrej definicji soku warzywnego. W ramach KUPS powstała grupa robocza ds opracowania definicji soku i nektaru warzywnego. Brak odpowiednich przepisów w tym zakresie powoduje nieprecyzyjny i sprzeczny przekaz do konsumenta.

reklama

odtworzenie proporcji wody, która wcześniej została odparowana). Zdecydowana większość soków owocowych w Polsce nie zawiera dodatku cukru. Z niektórych owoców i warzyw produkuje się również soki przecierowe np. sok pomidorowy. Bożena Pniak-Buła przedstawiła informacje o działalności DSK w roku 2010

NEKTAR zawiera od 25% do 100% wsadu owocowego. Nektar, oprócz soku owocowego, zawiera także dodatek wody i cukru oraz czasem kwasu cytrynowego. Soki i nektary nigdy nie zawierają sztucznych barwników ani aromatów. Niedozwolone jest również dodawanie substancji konserwujących. N A PÓ J owocow y i w ar z y wny z awiera od 20% do 10 0% wsadu owocowego lub warzywnego, większą niż nektar ilość wody oraz cukru. Może również zawierać dopuszczone prawem

Bożena Nosecka

tradycyjnie mówiła o cenach i zbiorach

takie dodatki jak k was cytrynowy, barwniki, aromaty oraz inne.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 50

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 12:45:00

energia – woda – środowisko Produkcja biogazu w procesie oczyszczania ścieków i fermentacji odpadów poprodukcyjnych. Możliwości i ograniczenia procesowo – technologiczne W ostatnim czasie szczególnego znaczenia ekonomicznego nabrało zagadnienie OZE (Odnawialnych Źródeł Energii), stając się dodatkowym bodźcem finansowym inwestycji w sektorze oczyszczania ścieków, umożliwiającym czerpanie korzyści zarówno z wytworzonej energii jak i z zielonych certyfikatów, przy jednoczesnej możliwości znacznego dofinansowania projektów. W przypadku oczyszczania ścieków oznacza to zastosowanie tam, gdzie jest to możliwe ze względu na charakterystykę ścieków, technologii przetwarzających zanieczyszczenia organiczne do biogazu, który z kolei przetwarzany jest w instalacji kogeneracyjnej na energię elektryczną i cieplną. Projekt polityki energetycznej Polski do 2030 roku traktuje rozwój odnawialnych źródeł energii jako jeden ze strategicznych celów polskiej energetyki. Stanowiąca część pakietu klimatycznego zielona dyrektywa przewiduje dla Polski osiągnięcie w 2020 roku 15% udziału energii pochodzącej z OZE w finalnym zużyciu energii.

Technologia beztlenowa – „biogazownia” Beztlenowe oczyszczanie ścieków na drodze fermentacji metanowej jest złożonym procesem biochemicznym, realizowanym przez wiele gatunków bakterii beztlenowych, które w odpowiednich warunkach (brak dostępu tlenu) rozkładają materię organiczną do metanu, dwutlenku węgla oraz innych produktów gazowych (H2S, NH3 etc). W procesie fermentacji metanowej ok. 90-95 % tzw. biodegradowalnych substancji organicznych jest metabolizowane do produktów gazowych. Resztę stanowi biomasa bakteryjna.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 51

Na przebieg procesu beztlenowego rozkładu ścieków i jego efekt y w ność wpł y w ma wiele czynników takich jak skład i charakterystyka ścieków, temperatura, pojemność buforowa etc. W ostatnim czasie można spotkać się w branży oczyszczania ścieków i fermentacji metanowej odpadów z pojęciem „biogazownia”. Nie jest to nazwa szczęśliwa i odnosi się do terminu „Biogas plant” z lat 70/80-tych ub. wieku określającego relatywnie proste instalacje stosowane głównie przez farmerów dla fermentacji np. gnojowicy. Współczesne beztlenowe instalacje oczyszczania ścieków ani nie są oparte na tamtej technologii, ani nie są proste, jako że zazwyczaj wykorzystują zaawansowane technologicznie wysoko obciążone reaktory. Stąd stosowanie powszechnie terminu biogazowania dla zaawansowanych technologii oczyszczania ścieków nie wydaje się być właściwe.

Reaktory Beztlenowe – zagadnienia ogólne Efektywne stosowanie oczyszczania ścieków przemysłowych metodami beztlenowymi w znacznym stopniu uzależnione jest (oprócz charakterystyki ścieków, która zawsze jest parametrem dominującym przy decyzji za lub przeciw fermentacji metanowej) od rodzaju

w w w.apbiznes.pl

i parametrów technologicznych stosowanych reaktorów. Kon st r ukc ja rea ktorów jest ściśle powiązana z głęboką wiedzą zachodzących procesów biochemicznych, zasad mechaniki i doświadczeniem wynikającym z pracujących instalacji w skali technicznej. Zaawansowany technologicznie reaktor, bazujący na powyższych elementach, zmniejsza czas oczyszczania i jednocześnie zwiększa efektywność procesu, co prowadzi do zmniejszenia kosztów inwestycyjnych. Przez w iele lat powa ż ny m og ra n ic z e n iem sto s owa l nośc i technologii beztlenowej w skali przemysłowej była niska pojemność konwersji materii organicznej – obciążenia reaktora w kg ChZT/m3d, niska prędkość wzrostu biomasy, wynikająca z kinetyki wzrostu bakterii beztlenowych, oraz trudności z zatrzymaniem biomasy wewnątrz reaktora. Skutkowało to dużymi kubaturami reaktorów i niską skutecznością oczyszczania. Przełomem w zastosowaniu reaktorów beztlenowych na szeroką skalę było uzyskanie w określonych warunkach obciążeń i hydraulicznych agregacji bakterii i formowania ich skupisk w postaci tzw. granuli o doskonałych właściwościach sedymentacyjnych. Doprowadziło to do drastycznego zmniejszenia

1/2011

dr inż. Bogusł aw Buczak Veolia Water Systems Sp. z o.o.

51 2011-01-19 09:05:29

energia – woda – środowisko kubatur reaktorów i zwiększenia efektywności, pozwalając na pojemność konwersji obciążenie 10-15kg ChZT/m3d. Pierwsze reaktory wykorzystujące biomasę granulowaną zostały zaprojektowane w Holandii na Uniwersytecie w Wageningen pod koniec lat 70-tych przez dr Lettinga. Były to reaktory UASB (Upﬂow Anaerobic Sludge Blanket). Zostały one skomercjalizowane m.in. przez ﬁrmę Biothane (obecnie Veolia Water Systems) z Holandii w latach 80-tych. Obecnie nowoczesne reaktory o dużej wydajności i szybkości procesu (tzw. High Rate, EGSB) powodują, iż technologia beztlenowa jest efektywną i ekonomicznie atrakcyjną metodą oczyszczania ścieków. Dla efektywnego oczyszczania ścieków przemysłowych wymagana jest wysoka pojemność biologiczna reaktorów, określona poprzez ilość biomasy (stężenia, objętość etc) i aktywność biomasy. Im wyższa ilość i aktywność biomasy, tym

Obowiązujące systemy wsparcia, oparte na wykorzystaniu mechanizmu świadectw pochodzenia oraz świadectw pochodzenia z kogeneracji, będą stanowiły jedne z głównych narzędzi stymulujących rozwój OZE oraz kogeneracji. System świadectw pochodzenia, wspierający rozwój energetyki odnawialnej, został wprowadzony w Polsce w 2005 roku w związku z koniecznością implementacji postanowień zielonej Dyrektywy 77/2001/WE. Z kolei system świadectw pochodzenia z kogeneracji wprowadzono dwa lata później, tym razem w związku z implementacją tzw. Dyrektywy CHP (2004/8/WE), promującej wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. Ścieki z wielu sektorów przemysłowych mogą być doskonałym substratem do fermentacji metanowej, czyli produkcji biogazu. Tym samym mogą stanowić integralną część polityki energetycznej związanej z OZE.

52 2011_1_ai_190x250.indd 52

1/2011

w yższy jest stopień konwersji w reaktorze biologicznym. Jest wiele istotnych parametrów projektowych reaktorów beztlenowych. Do najważniejszych należą: Skuteczna retencja (zatrzymanie) biomasy w reaktorze, a tym samym uniknięcie zjawiska wymywania granul bakterii. Kontakt biomasy ze substratem tj. ściekami czyli warunki intensywnego mieszania. Jak można sobie wyobrazić obie te cechy wykluczają się nawzajem, a osiągnięcie kompromisu jest zadaniem trudnym. W praktyce oznacza to, iż decydujące (oprócz technologii) są szczegóły konstrukcyjne systemu dystrybucji ścieków oraz separatorów faz ścieki/biomasa/biogaz. System dystrybucji musi być skonstruowany tak, by uniknąć martwych stref, kanalikowania tj. niepełnego kontaktu ścieków z biomasą, a jednocześnie zapewnić pełne wymieszanie ścieków z bakteriami. Separator faz musi zapewniać efektywny rozdział faz i jednoc ześn ie zat rz y my wać g ra nu le w reaktorze. Oczywiście, aby mogło to być przeprowadzone w sposób efektywny, w reaktorze musi znajdować się dobrze wykształcona biomasa w postaci granul. To ostatnie związane jest ściśle z know-how dot. warunków hydraulicznych i obciążeń ładunkiem organicznym. Należy pamiętać, iż mogą występować trudności w formowaniu granul, a te ostatnie mogą podlegać w pewnych warunkach procesowi dezintegracji (rozpadowi do formy lekkich kłaczków, których zatrzymanie w reaktorze jest niemożliwe). Tak więc powodzenie wdrożenia instalacji beztlenowej zależy w dużej mierze od zastosowanego reaktora. Mimo podobieństwa zewnętrznego mogą występować na-

wet niewielkie na pierwszy rzut oka różnice konstrukcyjne reaktorów różnych dostawców. Różnice te np. w konstrukcji separatorów mogą być przyczyną istotnych problemów eksploatacyjnych i procesowych i wpływać negatywnie na osiąganie pożądanych efektów. Dla eksploatatora instalacji przeważającą wartością jest sprawdzona, wysoko efektywna technologia, oparta o solidne podstawy procesowe. Dlatego ostateczny wybór technologii (reaktora), szczególnie w przypadku rozwiązań o ograniczonej ilości lub braku referencji, powinien być dokonywany ze szczególną wnikliwością.

Procesy beztlenowe – ograniczenia Nie wszystkie ścieki mogą być oczyszczane w procesie beztlenowym. Wynika to z charakterystyki ich składu. Decydujący wpływ mają tu różne czynniki, w tym zarówno podstawowe jak charakter ChZT – łatwo lub trudno rozkładalny, jak i inne parametry jak np. tłuszcze, białka. Generalną zasadą powinna być wnikliwa analiza składu ścieków i unikanie wprowadzania procesów beztlenowych „na siłę”. Może to skutkować z jednej strony problemami eksploatac y jny mi i zaburzeniami procesu oczyszczania i w efekcie przekroczeniami na wylocie oczyszczalni z jednej strony, a z drugiej powodować nieuzasadnione dodatkowe wydatki inwestycyjne. Są ścieki np. browarnicze, z produkcji soków, chipsów, gdzie oczyszczanie beztlenowe jest standardem od wielu lat. Są jednak branże, które - wytwarzając ścieki o dużej zawartości związków organicznych łatwo rozkładalnych - wydawałyby się dostawcą idealnego substratu dla fermentacji metanowej. Tak jednak nie jest.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:05:46

www.klaster-energetyczny.pl Prześledźmy to na przykładzie ścieków mleczarskich. Reaktory beztlenowe (UASB) na bazie osadu granulowanego, były masowo stosowane od początku lat 80–tych ubiegłego stulecia. Jednak pomimo tego, że do oczyszczania ścieków mleczarskich również podjęto próby zastosowania instalacji beztlenowych, to jednak w praktyce wykorzystanie takiego rozwiązania procesowego nie było częste. Wątpliwości co do zastosowania technologii beztlenowej w mleczarniach wynikały m.in. z następujących powodów procesowych i problemów eksploatacyjnych obserwowanych w już pracujących instalacjach: • uzyskiwane redukcje ChZT były niższe niż spodziewane i tym samym mniejsza była produkcja biogazu, • stosowane w praktyce obciążenia reaktorów dla ich poprawnej pracy musiały pozostawać w niskim zakresie (2-4 kg ChZT/ m 3�d), co zmniejszało atrakcyjność finansową inwestycji (w reaktorach wysoko obciążonych obciążenia są na poziomie 15-28 kg ChZT/m3d), • w wyniku zjawiska dezintegracji beztlenowego osadu granulowanego spowodowanego krystalizacją białek oraz wysoką zawartością tłuszczów, konieczne było kosztowne, częste zaszczepianie reaktorów nową biomasą i ponowne rozruchy instalacji, • obserwowano też częściowe lub całkowite zahamowanie aktywności metanowej bakterii beztlenowych, • często konieczne było stosowanie częściowego by-passu reaktora beztlenowego w wyniku zaburzeń stosunku ChZT/N. Główne problemy związane z beztlenową obróbką ścieków

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 53

mleczarskich dotyczą degradacji tłuszczów i/lub produktów ich hydrolizy LCFA (długo łańcuchowe kwasy tłuszczowe). Wyniki wielu badań dotyczących wpływu tłuszczów na proces beztlenowego oczyszczania ścieków wskazują na inhibitujący i toksyczny wpływ LCFA na różne mikroorganizmy, nawet przy stężeniach na poziomie milimoli. Ten negatywny wpływ na mikroorganizmy beztlenowe, w t y m ba k t e r ie pr o du k ując e wodór, odpowiedzialne za aceto i metanogenezę, może powodować w konsekwencji hamowanie procesu biodegradacji, co prowadzi do poważnej niestabilności reaktora beztlenowego oczyszczającego ścieki z zwartością tł uszczów. W reaktorze z g ra nulowa ny m osadem beztlenowym następuje adsorpcja cząstek tłuszczów na powierzchni granulek osadu i akumulacja LCFA w biomasie nie ulegając biodegradacji. Efektem tego jest zmniejszenie lub zahamowanie aktywności metanogennej oraz toksyczny wpływ na najwolniej wzrastające bakterie beztlenowe. Kolejną negatywną konsekwencją jest dezintegracja granul osadu i łatwe wymywanie lekkiej zdezintegrowanej biomasy z reaktora w wyniku intensywnej produkcji biogazu poprzez szybko ulęgające zakwaszeniu i rozkładowi cukry. Tak więc zastosowanie beztlenowo/tlenowego oczyszczania ścieków mleczarskich jest możliwe w spec yficznych przypadkach i przy spełnieniu pewnych warunków, jakim muszą one odpowiadać. W tym świetle bardzo interesującą alternatywą dla mleczarni, prowadzącą do produkcji OZE, jest fermentacja metanowa osadów powstających w trakcie oczyszczania oraz np. serwatki odpadowej.

w w w.apbiznes.pl

Od 2 listopada 2009 r. Veolia Water Systems sp. z o.o. (VWS) jest aktywnym członkiem tzw. Klastra Energetycznego. Celem Klastra jest wzajemna współpraca przedsiębiorstw branżowych (m.in. branża OZE), organizacji zrzeszających przedsiębiorców, stowarzyszeń, jednostek naukowobadawczych i pozostałych, na rzecz: • zwiększenia efektywności energetycznej funkcjonowania przedsiębiorstw, • zmniejszenia emisji dwutlenku węgla wskutek obniżenia zapotrzebowania na paliwa kopalne, • zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE), • transferu wiedzy oraz technologii pomiędzy Partnerami Klastra oraz Beneficjantami usług w ramach Klastra Energetycznego w ramach świadczenia usług doradczych o charakterze proinnowacyjnym, • efektywniejszego pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych (w tym funduszy unijnych), • wzrostu konkurencyjności branży OZE na rynku regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym, • efektywniejszego wykorzystania potencjału kadr i możliwości jej kształcenia. Jak m.in. pisał w swoim liście na konferencję Partnerów Klastra prof. Jerzy Buzek, Przewodniczący Parlamentu Europejskiego: „…Godnym poparcia i pochwały jest projekt przedsiębiorczości, samorządu oraz nauki gromadzi instytucje i ośrodki przyjazne energii. Jest to doskonała droga do efektywnego wykorzystania funduszy europejskich na rozwój i podniesienie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw a tym samym polskiej gospodarki. Innowacyjna branża energetyczna to przecież gwarancja bezpieczeństwa energetycznego. Branża (OZE) ma szansę stać się w najbliższym dziesięcioleciu jedną z wiodących i najbardziej dynamicznie rozwijających się branż gospodarki światowej. Życzę Państwu aby ta konferencja stała się przykładem dobrej promocji firm typu ESCO oraz prezentacji ich skuteczności i gwarancji osiągnięcia zamierzonego efektu ekonomicznego i ekologicznego. Popieram działania Partnerów Klastra Energetycznego zaangażowanych w realizację projektu a Zespołowi Doradców Klastra Energetycznego życzę wytrwałości w dążeniu do ambitnego celu jakim jest projekt: Centrum Efektywności Energetycznej - parkiem transferu technologii i wiedzy o odnawialnych źródłach energii”. Działalność VWS w ramach Klastra oznacza dla naszych klientów dodatkowo: efektywne wdrażanie projektów zwiększenia efektywności energetycznej poprzez transfer technologii z udziałem Centrum Efektywności Energetycznej, efektywne pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych (w tym funduszy unijnych), świadczenie usług doradczych o charakterze proinnowacyjnym. Stałym elementem naszych ofert jest obliczenie tzw. śladu węglowego (ang. Carbon footprint) inwestycji tj. emisji CO2 związanej z budową i eksploatacją oczyszczalni ścieków. Grupa Veolia bardzo aktywnie uczestniczy w programach związanych ze śladem węglowym. Oznacza to m.in., iż elementy naszych instalacji składają się z komponentów i materiałów ograniczających emisję CO2 do atmosfery.

1/2011

53 2011-01-19 09:06:05

Ze względu na możliwą dużą różnorodność produkowanych produktów końcowych, jakość ścieków mleczarskich znacznie różni się w poszczególnych mleczarniach. Oznacza to, że proces zastosowany w jednej mleczarni może nie być dobry dla drugiej i dlatego zawsze w y maga ne jest i ndy w idua l ne podejście dla konkretnego projektu. Najistotniejszym czynnikiem

Veolia Water System

w rozwoju i wdrażania VWS jest jednym z pionieró gii beztlenowych jak w skali przemysłowej technolo instalacji w Europie typu tego również eksploatacji cie pracuje ponad i na świecie. Obecnie na świe owych w prawie wszystkich tlen bez 600 naszych instalacji wiadczenie w oczyszczaniu sektorach przemysłowych. Doś w-how VWS poparte kno i różnych rodzajów ścieków ojowymi gwarantuje rozw zo awc bad mi dka naszymi ośro powodzenie projektu. anaście beztlenowych W Polsce wybudowaliśmy kilk m.in. Tyskie Browary ków ście ania instalacji oczyszcz rg Browar Bosman, Anwil Książęce (SABMiller), Carlsbe Tymbark Olsztynek, Maspex pex Mas S.A.(PKN Orlen PTA), , Agrana Fruit, Cargill, Tymbark S.A., Maspex Ekoland di SA, Nestle Pacific Mon , ena McCain, Frito-Lay, Hell (w realizacji). Zapraszamy do współpracy.

decyzyjnym dla inwestycji jest analiza ekonomiczna przedsięwzięcia w aspekcie całościowym. Oznacza to, iż musi ona obejmować nie tylko koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, w tym proﬁty z produkcji biogazu, ale także analizę ryzyka związaną ze znacznym skomplikowaniem rozbudowanego schematu procesowego. Nie należy przy tym zapominać, iż nadrzędnym celem funkcjonalnym oczyszczalni ścieków jest niezawodne i efektywne oczyszczanie ścieków do wymaganych przez przepisy prawa parametrów jakościowych.

Warto zapamiętać Korzyści z zastosowania technologii beztlenowej są niewątpliwe, VWS od początków swojej działalności w Polsce tj lat 90-tych zdecydowanie promuje zastosowanie tej technologii tam, gdzie to jest możliwe. Wyprodukowany w procesie beztlenowym biogaz jest obecnie niezwykle cennym surowcem z punktu widzenia OZE. Pozwala to na korzystanie z zielonych certyﬁkatów i pozyskiwanie środków pomocowych na realizację inwestycji. Wprowadzenie najnowocześniejszych biotechnologii - wysoko

obciążonych reaktorów beztlenowych i zaawansowanych technologii tlenowych, pozwala na spełnienie rygorystycznych wymogów dotyczących ochrony jakości wód powierzchniowych, obniżając całkowite koszty produkcyjne. Nie wszystkie ścieki mogą być oczyszczane na drodze beztlenowej. Jak i inne procesy, proces beztlenowy ma swoje ograniczenia i wymagania. Jego zastosowanie w wielu przypadkach powinno być poprzedzone wnikliwą analizą składu ścieków i odpadów po kątem ich podat ności na fermentac ję metanową. Beztlenowe oczyszczanie ścieków browarniczych czy z produkcji soków to dziś standard. Jak pokazuje przedstawiony przykład zastosowanie tej technologii w przypadku ścieków mleczarskich nie jest już tak oczywiste i może prowadzić do wielu problemów e k s plo at ac y j nyc h i z a b u r z e ń procesów oczyszczania. W tym przypadku zalecana jest specjalna ostrożność przy podejmowaniu decyzji. Atrakcyjną alternatywą jest sprawdzona od lat fermentacja metanowa osadów produkowanych w trakcie oczyszczania ścieków.

Oleje WAR w instalacjach przemysłowych to temat prezentacji, która wygłoszona zostanie podczas obrad konferencji „Zarządzanie mediami w przemyśle spożywczym. Energia-Woda-Środowisko” Firma WARTER - Zakłady Chemiczne w Kędzierzynie Koźlu zajmuje się produkcją i dystrybucją oleju opałowego WAR, oraz innych produktów chemicznych. Olej WAR wykorzystywany jest w instalacjach przemysłowych, do celów technologicznych, między innymi do wytwarzania energii cieplnej oraz specyﬁcznych procesów technologicznych i może być użytkowany na palnikach m.in. takich producentów jak: Weishaupt, Oilon, Saacke, Riello (nowe palniki są dobierane przez ﬁrmy wymienione wcześniej z pełną gwarancją użytkowania). Olej WAR stosowany jest w miejsce różnego rodzaju olejów ciężkich, których kres „życia” obserwujemy. Stosowany jest zamiast oleju lekkiego jako naturalny, ekologiczny i ekonomiczny zamiennik. Może być wykorzystywany razem z gazem, węglem bądź dodatkami bioodnawialnymi w nowoczesnych elektrociepłowniach. Nasze paliwo może być spalane w specjalnych strefach ochronnych takich jak: Puszcza Niepołomicka, Puszcza Białowieska, Bory Tucholskie, Kampinos, Nadnarwiański Park Krajobrazowy, Zakopane. W dobie problemu z zaopatrzeniem naszego kraju w gaz stosowanie oleju WAR jest uzasadnione pod względem ekonomicznym i bezpieczeństwa ciągłości produkcji energii. WAR daje naszym klientom poczucie komfortu funkcjonowania i utrzymania się na rynku. Dariusz Pachniewski, Warter

54 2011_1_ai_190x250.indd 54

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:06:27

energia – woda – środowisko Zbiorniki z tworzyw termoplastycznych w przemyśle spożywczym Zbiorniki z tworzyw termoplastycznych poddawane są ciężkim próbom odporności chemicznej i mechanicznej. Bardzo ważne jest, aby dostarczony produkt był najwyższej jakości. Istotą doboru odpowiedniej technologii wykonania zbiornika jest znalezienie odpowiedniego kompromisu pomiędzy właściwościami chemoodpornymi w deklarowanych warunkach ciśnienia i temperatury, wytycznymi wynikającymi ze specyﬁkacji klienta a ceną ostateczną zbiornika. Nasze zbiorniki wykonujemy z materiałów, które podzielić możemy na dwie grupy: • t worz y wa ter moplast yc z ne PE 100 / 100 RC, PP, PVC, PVDF, ECTFE • materiały kompozytowe: PE-TWS, PVC-TWS, PVDF- TWS, ECTFE-TWS

Technologie wykonywania zbiorników: •

Z płyt, poprzez zgrzewanie doczołowe i spawanie ekstruzyjne. Najczęściej stosowana tech-

nologia produkcji zbiorników z tworzyw termoplastycznych. Gwarantująca ich długą ży•

•

Stacje CIP • Zbiorniki magazynowe (HNO3, NaOH, Nadtlenek wodoru) Oczyszczalnie Ścieków / Stacje uzdatniania wody • Zbiorniki magazynowe (m.in. PIX, PAX, HCl, HNO3, NaOH, mocznik, woda amoniakalna) • Zbiorniki procesowe ( osadniki z wkładem lamelowym, mieszalniki, zbiorniki płukania jonitu) • Stacje polimerów • Płuczki, absorbery Woda • Atest PZH • Możliwość wykonania zbiornika bezpośrednio u Państwa w zakładzie • Pojemność do 300 m3 Produkty i półprodukt y spożywcze • m. in. koncentraty, oleje jadalne, przyprawy płynne, roztwory solanki

2011_1_ai_190x250.indd 55

Przemys ław i Leszcz yńsk WEBER Polska

wotność. Różnorod ność mater iałów Z rur produkowanych metodą konstrukcyjnych oraz technologii nawojową. Technologia sto- pozwala dopasować się do indysowana w przypadku dużych widualnych wymagań klienta. Nie zbior ników magazy now ych posiadamy typoszeregu zbiornii pro c e s ow yc h. Ta m gd z ie ków, każdorazowo projektujemy wywierane ciśnienie hydro- je indywidualnie do zaistniałych statyczne cieczy jest na tyle warunków: temperatury, medium, duże, iż wymaga zastosowania miejsce posadowienia, dodatkowebardzo grubych ścian cylindrów go wyposażenia (drabiny, izolacja, zbiorników. ogrzewanie, mieszadła). Z bior n ik i kompozytowe wzmacniane TWS. Zbiorniki te posiadają wewnętrzżona została w 1996 roku n a w a r s t wę o c h r o n n ą Weber Polska Sp. z o.o. zało ik Szc zecin Sp. z o.o. jako z t worz y w ter moplapod naz wą Kunsts toﬀ-Techn stycznych odpornych na tnerskich międzynarodowej jedno z przedsiębiorstw par y d z i a ła n i a ko n k r e t nego py funkcjonują dwa zakład Grupy Weber. W ramach Gru c, mie medium. Wyt rzy małość e na terenie Polski i Nie produkcyjne umiejscowion mechaniczną (statyczną) ne spó łki handlowe, yny pół pro duk tów ora z licz gaz ma zapewniają TWS – żywice ost aje łąc zni e pon ad

Zbiorniki z tworzyw sztucznych w przemyśle spożywczym

e-w ydanie do pobrania na:

syntetyczne wzmacniane włóknem szklanym.

w w w.apbiznes.pl

h poz w któ r ych zat rud nio nyc rwiększych producentów zbio naj z 400 osób. Jest jednym ch ony w sztucznych przeznacz ników i aparatów z tworzy agresy wnych. do magazynowania mediów katy Nasze uprawnienia i cer tyﬁ DO ZO RU TEC HN ICZ NE GO U – Up raw nie nia UR ZĘD nia w zak res ie mo nta żu, do wy twa rza nia , wy twa rza ornikó w bezciśnieniow ych mo der niz acji i nap raw y zbi h z tworzy w sztucznych do i zbiorników niskociśnieniowyc cych materiałów trujących lub żrą owego Zakładu Higieny dla – Atest higieniczny Państw gazynowania wody przeznazbiorników służąc ych do ma eralizowanej. czonej do spożycia lub zdemin klasy E. SLV e – Kwaliﬁkacje spawalnicz 1/2011

55 2011-01-19 09:06:55

energia – woda – środowisko

Strumienice

– zaskakująco wiele możliwości

Te znane od lat urządzenia zaskakują nieustannie swoimi właściwościami i możliwościami. Pawe ł Florek Kör ting Polska Sp. o.o.

Jako pojedyncze aparaty lub wielostopniowe układy znajdują wciąż wiele nowych zastosowań w różnych gałęziach przemysłu i technologiach. Służą do wytwarzania głębokiej próżni, rekuperacji masy i energii, pompowania różnych mediów, ich mieszania, odsysania, sprężania, stężania, rozcieńczania, nasycania, destylacji, podgrzewania, schładzania, dozowania, odparowywania, kr ystalizac ji, syntezy chemicznej, separacji faz itd., itp. Jako urządzenia proste w budowie (zespół: dysza, zwężka, dyfuzor) są pewne w działaniu, nie wymagają praktycznie żadnych zabiegów konserwacyjnych bądź serwisowych, gwarantują wieloletnią, bezproblemową eksploatację. Jednak ze względu na różnorodność mediów roboczych i ich ﬁ zykochemicznych parametrów oraz konieczność stosowania

różnych materiałów konstrukcyjnych wymagają indywidualnego dopasowania do każdego konkretnego zastosowania, a od ich projektanta i producenta wymagają olbrzymiego, wieloletniego doświadczenia. Przykładem nowych, a raczej na nowo odkrytych zastosowań jest wykorzystanie strumienic w technologiach uzdatniania wody i oczyszczania ścieków. Głównie w układach napowietrzania, natleniania i ozonowania wody, a ze szczególnym powodzeniem w układach napowietrzania i mieszania ścieków w oczyszczalniach biologicznych. Napowietrzanie inżektorowe jest metodą drobnopęc herzykową. Intensywne mieszanie powietrza i ścieków jeszcze wewnątrz strumienic oraz dynamiczne wprowadzanie pęcherzyków do zbiornika powoduje, że są one bardzo ruchliwe, a powierzchnia ich styku

Ze względu na różnorodność mediów roboczych i ich fizykochemicznych parametrów oraz konieczność stosowania różnych materiałów konstrukcyjnych strumienice wymagają indywidualnego dopasowania do każdego konkretnego zastosowania, a od ich projektanta i producenta olbrzymiego, wieloletniego doświadczenia.

56 2011_1_ai_190x250.indd 56

1/2011

z wodą jest stale odświeżana. Zapewnia to wysoką intensywność transferu tlenu z pęcherzyków do wody oraz energetyczną efektywność tej metody natleniania. D o d at k ow y m i at r y b ut a m i strumienicowych układów napowietrzania są: • odporność na zatykanie (małe pęcherzyki wytwarzane są na dużych otworach), • samooczyszczanie się, odporność na krystalizację i osady (du że pręd kośc i st r u m ie n i w strumienicach), • odporność na agresywne substancje w ściekach przemysłowych (wykonanie z odpowiednich materiałów), • odp or ność n a z u ż y wa n ie i starzenie się (brak elementów elastycznych lub ulegających wymyciu), • możliwość pracy przerywanej i dłuższych wyłączeń układu napowietrzania bez groźby jego zablokowania, • brak elementów ruchomych i związane z tym: bezawaryjna, wieloletnia eksploatacja bez konieczności okresowej wymiany elementów, prowadzenia prac konserwacyjnych i serwisowych,

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:07:26

•

bardzo szeroki zakres regulacji wydajności układu napowietrzania (w układach z dmuchawami), idealne do reaktorów SBR możliwość mieszania ścieków w fazach beztlenowych tym samym układem, bez konieczności stosowania mieszadeł mechanicznych, intensyfikacja mieszania i likw idac ja „mart w yc h st ref ” w zbiorniku przez możliwość zastosowa n ia dodatkow yc h strumienicowych dysz mieszających w wybranych rejonach zbiornika (rozproszony układ mieszający), uproszczenie całej instalacji i redukcja prac montażowych (jeden strumienicowy zespół napowietrzający Körting zastępuje dziesiątki dyfuzorów membranowych, rurowych itp.), możliwość ulokowania inżektorów i całej instalacji napowietrzającej w zbiorniku ścieków lub poza nim.

Reprezentowana przez nas ﬁrma Körting Hannover AG (rok zał. 1871) zajmuje się strumienicami już blisko 150 lat. Jest ﬁrmą łączącą wieloletnie doświadczenie z ciągłym postępem i badaniami. Działając w unikatowej sferze techniki, jaką są pompy strumieniowe i układy strumienicowe, oferujemy kompleksową obsługę począwszy od doradztwa technicznego, przez projektowanie, jednostkowe wykonawstwo, próby i badania parametrów na własnych stanowiskach badawczych i na miejscu eksploatacji, po dostawy gotowych aparatów i urządzeń oraz nadzór nad ich instalacją, rozruchem i eksploatacją. Przemysł spożywczy jest jednym z najważniejszych użytkowników strumienic – zapraszamy do współpracy!

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 57

Model efektywności energetycznej zakładu spożywczego – przegląd dostępnych rozwiązań na przykładzie browaru

– to tytuł referatu, który wygłoszony zostanie podczas konferencji „Zarządzanie mediami. Energia-Woda-Środowisko”. Autorem referatu jest

Na przykładzie hipotetycznego browaru budowanego od podstaw za 10 lat autor referatu dokona przeglądu ważniejszych koncepcji projektowania i eksploatacji instalacji produkcyjnych pod kątem efektywności energetycznej. Będą to rozwiązania zorientowane na przyszłość, uwzględniające dotychczasowe doświadczenia i nowe technologie testowane w instalacjach pilotowych w niektórych zakładach. Rozważania obejmą kwestie doboru paliw do produkcji energii cieplnej i elektrycznej (wytwarzanie energii w skojarzeniu, paliwa alternatywne z odpadów takich jak gęstwa drożdżowa i wysłodziny browarniane), wykorzystanie energii odnawialnej (biogaz z odpadów i ścieków, energia solarna) i zaawansowanego odzysku energii odpadowej (odzysk ciepła na warzelni, ze ścieków, z maszynowni) oraz możliwości wykorzystania chłodzenia naturalnego w procesach chłodniczych (chłodzenie powietrzem i wodą). Omówione będą czynniki ekonomiczne (wyższe nakłady na dodatkowe rozwiązania energetyczne, ceny pasz i alternatywnych rozwiązań w gospodarce odpadami), ceny energii, możliwości zagospodarowania nowych produktów odpadowych (ciecze i osady pofermentacyjne, popioły), nowe opakowania (rozwój opakowań z tworzyw sztucznych) i wymagania rynkowe w przyszłości, wpływające na rozwój lub ograniczenia w wykorzystaniu poszczególnych rozwiązań technologicznych. Porównując możliwe rozwiązania przyszłości i obecny standard przemysłowy autor zidentyﬁkował kilka kluczowych czynników wpływających na rozwój efektywności energetycznej: niepewność kosztów energii i rentowności inwestycji energetycznych, panujące paradygmaty energetyczne (proste rozwiązania kontra złożone rozwiązania wielopaliwowe, wykorzystanie naturalnych źródeł energii), konieczność lepszego wielofunkcyjnego zarządzania produkcją z uwzględnieniem energetyki.

w w w.apbiznes.pl

Adam Pawe łas Carlsberg Polska

1/2011

57 2011-01-19 09:07:53

Procesy beztlenowe Zakres stosowalności w oczyszczaniu ścieków

W ostatnich latach coraz popularniejszym staje się wykorzystywanie procesów beztlenowych do oczyszczania wysokostężonych ścieków organicznych.

Ireneus z Plichta Przedsiębiorstwo Inżynierskie ProEko i.plichta@pro-eko.pl

W przypadku takich przemysłów jak np. cukrownictwo gdzie z jednej strony ścieki są trudno rozkładalne w procesach tlenowych a z drugiej strony dysponujemy ciepłem odpadowym, rozwiązanie to stosowane jest standardowo. W przypadku takich przemysłów jak np. mleczarski, gdzie ścieki są bez problemów rozkładalne w procesach tlenowych i nie dysponujemy ciepłem odpadowym w ilościach potrzebnych do zapewnienia optymalnej temperatury procesu beztlenowego powstaje pytanie o opłacalność tej metody. W referacie dokonano określenia stężeń zanieczyszczeń w ściekach surowych, powyżej których opłacalne jest stosowanie procesów beztlenowych w oczyszczaniu ścieków pochodzący z przemysłów nie dysponujących ciepłem odpadowym. Dane wyjściowe Porównania kosztów eksploatacyjnych dokonano przy założeniu następujących cen: • średni koszt energii elektrycznej – kee.jedn = 0,35 zł/kWh, • średni koszt energii cieplnej (kotłownia węglowa) – kec.jedn = 0,1 zł/kWh, • koagulant (PIX) – 610 zł/Mg, • zasada (NaOH) – 905 zł/Mg, • polielektrolit – 13 zł/kg. • koszt zagospodarowania osadu nadmiernego – kjn=50 zł/Mg

58 2011_1_ai_190x250.indd 58

1/2011

•

koszt zagospodarowania osadu poﬂotacyjnego – kjf = 300 zł/m3.

Dla przypadku spalania biogazu w agregacie kogeneracyjnym wartość świadectw pochodzenia energii przyjęto: • świadectwo pochodzenia energii „zielonej” (energia elektryczna ze źródeł odnawialnych) – 0,28 zł/kWh • świadectwo pochodzenia energii „żółtej” (wysokosprawna kogeneracja) – 0,12 zł/kWh Koszty usuwania zanieczyszczeń w procesach ﬁ zykochemicznych Dane dotyczące zużycia chemikaliów i kosztów usuwania zanieczyszczeń w procesie chemicznym (ﬂotacja wspomagana dozowaniem chemikaliów) w różnych zakładach zestawiono w tabeli (dane autora):

Koszty usuwania zanieczyszczeń w procesie tlenowym Na koszt usuwania zanieczyszczeń w procesie tlenowym w głównej mierze składają się koszty energii elektrycznej wykorzyst ywanej w procesie natleniania ścieków. Zużycie energii jest wprost proporcjonalne do zapotrzebowania tlenu, które z kolei wynika z ładunku zanieczyszczeń wprowadzanego na oczyszczalnię. Średni stosunek zapotrzebowania tlenu do ładunku BZT5 wynosi około: OC/L = 2 kgO2/kg BZT5us. Z kolei sprawność energetyczna wprowadzania tlenu przez obecnie stosowane urządzenia napowietrzające w przypadku ścieków mleczarskich (w warunkach rzeczywistych) wynosi około eoc = 2 kg O 2 /kWh. Podawana przez producentów urządzeń ekonomia

Wskaźnik

Jednostka

Zakład 1

Zakład 2

Zakład 3

ChZT - wejście ChZT - wyjście ChZT - redukcja Kwas - zużycie Kwas - koszt Zasada - zużycie Zasada - koszt Koagulant zużycie Koagulant - koszt Polielektrolit zużycie Polielektrolit koszt Koszty/m3 ścieków

kgO2/m kgO2/m3 kgO2/m3 g/m3 ścieków zł/m3 ścieków g/m3 ścieków zł/m3 ścieków

2,750 0,750 2,000 950 0,95 250 0,22

1,600 0,560 1,040 400 0,36

2,250 1,250 1,000 1250 1,13

g/m3 ścieków

400

700

zł/m ścieków

0,24

0,43

g/m ścieków

zł/m3 ścieków

0,07

0,05

0,07

zł/m ścieków zł/kg ChZT usuniętego

1,24

0,65

1,63

0,62

0,63

1,63

Koszty/kg ChZT

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:08:11

energia – woda – środowisko natleniania odnosi się do warunków standardowych (ciśnienie 1 bar, temperatura 20 o C, woda pozbawiona tlenu) i jest wyższa od uzyskiwanej w war un kach rzeczywistych. Z powyższych zależności wynika, że do usunięcia ze ścieków 1 kg BZT potrzeba około 1 kWh energii elektrycznej. Odpowiada to kosztowi jednostkowemu KocI = 0,35 zł/kg BZT5us. Przy średnim stosunku BZT5/ChZT w ściekach surowych – 0,7 koszt jednostkowy w odniesieniu do ChZT wyniesie Koc = 0,24 zł/kg ChZTus. Koszty usuwania zanieczyszczeń w procesie beztlenowym Możliwe jest prowadzenie procesu oczyszczania beztlenowego w zakresie temperatur 15 – 25 oC. Jest to temperatura charakterystyczna dla ścieków odprowadzanych z większości zakładów przemysłu mleczarskiego. Teoretycznie jest więc możliwe oczyszczanie ścieków bez ich podgrzewania. Rozwiązanie takie wymaga jednak zastosowania reaktora o około trzykrotnie większej objętości niż w przypadku pracy w zakresie temperatur 30 – 37oC. Podstawowym jednak problemem w przypadku nie ogrzewanych reaktorów jest brak możliwości zagwarantowania stałej temperatury co prowadzi do okresowego załamywania się procesu oczyszczania i konieczności ponownego długotrwałego wpracowywania się reaktora. W praktyce więc oczyszczanie beztlenowe realizowane jest poprzez fermentację mezofilową. Proces ten wymaga dostarczenia ciepła z zewnątrz na: • podniesienie temperatury ścieków dopływających do reaktora, • pokrycie strat ciepła przez ściany i strop reaktora. Po d n o s z e n i e t e mp e r a t u r y ścieków dopływających do reak-

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 59

Oczyszczalnia beztlenowo tlenowa

tora odbywa się dwustopniowo. W pierwszym etapie ścieki odpływające z reaktora beztlenowego oddają ciepło ściekom napływającym na reaktor (rekuperacja). W drugim etapie podawane jest ciepło zewnętrzne. Prowadząc proces w ten sposób energia cieplna zewnętrzna potrzebna jest jedynie do podgrzania ścieków o około 3oC. Jednostkowa ilość tej energii wynosi: CśćI = 3,48 kWh/m3 ścieków. Ilość energii potrzebnej na pokrycie strat ciepła przez ściany i strop zbiornika zależna jest od powierzchni ścian, która z kolei zależna jest od ilości oczyszczanych ścieków i ładunku zanieczyszczeń w nich zawartego. Dla oczyszczalni ścieków mleczarskich o przepustowości 1 500 m3/d jednostkowe straty ciepła określono na C śćII = 0,12 kWh/m 3. Łączna ilość ciepła do podgrzania ścieków wyniesie Cść = 3,6 kWh/m3. Jednostkowy koszt podgrzania komory fermentacyjnej dla zakładu w którym źródłem ciepła jest kotłownia węglowa wyniesie K kf_ec = 0,36 zł/m 3 dopływających ścieków.

w w w.apbiznes.pl

W przypadku ścieków mleczarskich konieczne jest również dozowanie zasady w celu korekty pH. W przypadku NaOH przeciętna dawka wynosi około 0,5 dm3NaOH/ m3 ścieków (0,65 kgNaOH/m3ścieków). Odpowiada to kosztowi jednostkowemu Kkf_NaOH = 0,59 zł/m3 dopływających ścieków. Łąc z ny ko szt j ed no st kow y oczyszczania beztlenowego wynosi Kkf = 0,95 zł/m3 dopływających ścieków. Koszty utylizacji odpadów • Osady nadmierne W wyniku procesu oczyszczania ścieków powstają osady nadmierne (odpad o kodzie 19 08 05 – ustabilizowane komunalne osady ściekowe) które muszą być zagospodarowane poza terenem zakładu. Określone poniżej koszty dotyczą sytuacji gdy osad oddawany jest do utylizacji wyspecjalizowanej ﬁrmie. Jednostkowy przyrost osadu nadmiernego w procesie tlenowym przyjęto mjtBZT = 0,7 kg s.m.o./kg BZT5 usuniętego. Dla stosunku

1/2011

59 2011-01-19 09:08:27

energia – woda – środowisko BZT5/ChZT w ściekach surowych wynoszącego około 0,7 jednostkowy przyrost osadu w odniesieniu do ChZT wyniesie mjtBZT = 0,5 kg s.m.o./kg ChZTus. Jednostkowy przyrost osadu beztlenowego w odniesieniu do ChZT przyjęto na 0,06 kg s.m.o./ kgChZTus. Uwodnienie osadów po urządzeniu odwadniającym przyjęto – 84%. Dl a o k r e ś l o n yc h p o w y ż e j przyrostów osadu koszt zagospodarowania osadu nadmiernego wyniesie: • w przypadku procesu wyłączenie tlenowego (osad nadmierny tlenowy) – 0,156 zł/kg ChZTus,

Śred n ie stężen ie ek st ra kt u eterowego w ściekach surowych przyjęto na poziomie – See = 300 g/m 3. Średnie uwodnienie osadu poflotacyjnego przyjęto 93%. Jednostkowa objętość wydzielanego osadu wyniesie (ciężar właściwy około 1 kg/dm3): mj.flot = 4,3 dm3/m3 ścieków. Koszt utylizacji osadu poflotacyjnego przez wyspecjalizowaną firmę przy usuwaniu bezpośrednim wyniesie: k utyl.pofl = 1,29 zł/m3 ścieków. O s a d p o f l o t a c y j ny mo ż n a poddać procesowi fermentac ji a następnie skierować na stacje odwad n ia n ia o s adu do zago spodarowania wraz z osadami n ad m ier ny m i z procesów bio w kraju Biorąc pod uwagę fakt powstawania logicznych. Dla ym zmniejszaniem biogazowni należy się liczyć ze stał u byt ku suc hej Możliwe jest, ceny utylizacji osadu poflotacyjnego. m a s y o s a du w stratem i – co się że stanie się on poszukiwanym sub procesie fermenoczyszczalni. z tym wiąże - źródłem dochodów dla tacji 50% i pozostał yc h da nyc h • w przypadku procesu beztlenoj e d no st kow y ko sz t ut yl i z ac ji wo tlenowego (osad nadmierny przefermentowanego osadu pobeztlenowy i tlenowy) – 0,046 zł/ flotacyjnego wyniesie k pofl = 0,047 kg ChZTus. zł/m3 ścieków. • Osady poflotacyjne W w y n i ku procesu f lotac ji powstaje odpad o kodzie 19 08 09 – tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda zawierające wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze. Bezpośrednie zagospodarowanie tego odpadu powinno być realizowane przez wyspecjalizowaną firmę. Średni jednostkowy koszt takiej usługi na dzień dzisiejszy wynosi – kjf = 300 zł/m3. Biorąc pod uwagę fakt powstawania kraju biogazowni należy się jednak liczyć ze stał ym zmniejszaniem ceny utylizacji osadu poflotacyjnego. Możliwe jest, że stanie się on poszukiwanym substratem i - co się z tym wiąże - źródłem dochodów dla oczyszczalni.

60 2011_1_ai_190x250.indd 60

1/2011

Zyski z tytułu produkcji biogazu Dodatkowe korzyści ekonomiczne można uzyskać, gdy w mleczarni istnieje możliwość wykorzystania powstającego w wyniku procesu biogazu. Jego ilość wynosi około vbiog.jedn = 0,54 m3/kg ChZTus. Wartość opałowa e jedn.biog = 6,5 kWh/m 3 . W przypadku gdy zastępuje on gaz ziemny ciekły zysk z rozłożenia 1 kg ChZT wyniesie Z biog_gz = 0,49 zł/ kg ChZTus. Jeszcze większe korzyści można osiągnąć w przypadku spalania biogazu w agregacie kogeneracyjnym. Dla potrzeb obliczeń przyjęto, że 38% energii zawartej w biogazie ulega zamianie w energię elektryczną a 54% w energię cieplną. W przypadku gdy energię elektryczną

wykorzystujemy na potrzeby własne oraz mamy możliwość zagospodarowania energii cieplnej możemy uzyskać następujące jednostkowe korz yśc i ze spa la n ia bioga z u w agregacie kogeneracyjnym: • zysk z tytułu braku konieczności zakupu energii elektrycznej: Z biog_el = 0,47 zł/kg ChZTus • zysk z tytułu braku konieczności produkcji energii cieplnej z gazu ziemnego: Z biog_ec = 0,25 zł/kg ChZTus • zysk ze sprzedaży świadectw p o c ho d z e n ia „z ielonyc h” (energia elektryczna ze źródeł odnawialnych): Zbiog_ziel = 0,37 zł/kg •

ChZTus zysk ze sprzedaży świadectw pochodzenia „żółtych” (energia elektryczna produkowana w wysokosprawnej kogeneracji): Z biog_żółt = 0,16 zł/kg ChZTus

Łączny jednostkowy zysk ze spalania biogazu w agregacie kogeneracyjnym wynosi: Z biog_agr.kog = 1,25 zł/kg ChZT. Próg opłacalności stosowania beztlenowego podczyszczania ścieków W przypadku gdy nie wykorzystujemy produkowanego biogazu oraz bez uwzględnienia kosztów utylizacji odpadów, dla kosztu ogrzania i zneutralizowania 1 m3 ścieków oczyszczanych beztlenowo Kkf = 0,95 zł/m3 i koszcie usunięcia 1 kg ChZT w procesie tlenowym Koc = 0,24 zł/kg ChZTus zrównanie kosztów jednej i drugiej metody nastąpi gdy ładunek usuwany w komorze beztlenowej wyniesie co najmniej Łjedn.ChZT = 3,96 kg O2/m3 (Kkf : Koc = 3,96). Możliwa jest do osiągnięcia redukcja ChZT w komorze beztlenowej na poziomie 90%. Dla określenia progu opłacalności założono minimalną redukc je na poziomie 80%.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:08:45

W przypadku stosowania agregató w kogeneracyjnych należy zwrócić uwa gę na minimalną sensowną wielkość agre gatu. Aby osiągnąć moc elektryczną 300 kW dobowy el ładunek zanieczyszczeń redukowany w reaktorze musi wynieść około 540 0 kg hZT/d

W tej sytuacji stężenie zanieczyszczeń w ściekach kierowanych na reaktor przy którym następuje zrównanie kosztów bezpośredniego oczyszczania tlenowego z kosztami oczyszczania w procesie dwufazowym – beztlenowo tlenowym następuje przy stężeniu SChZT = 4,948

g/m3. Poniżej tej wartości bardziej opłacalne jest stosowanie procesu w yłączn ie tlenowego pow yżej tej wartości korzystniejsze jest oczyszczanie ścieków w procesie beztlenowo tlenowym. Z kolei w sytuacji gdy biogaz spalamy w kotłowni i zastępuje on gaz ziemny koszt usunięcia 1 kg ChZT wyniesie K kf_gz = Kkf_bio – Z biog_gz = 0,95 – 0,49 = 0,46 zł kg ChZT co odpowiada progowi opłacalności SChZT = 2,385 g/m3. Przy uwzględnieniu kosztów utylizacji odpadów (koszt usunięcia 1 kg ChZT w procesie beztlenowym 0,99 zł, w procesie tlenowym 0,33) progi opłacalności wyniosą: • bez zagospodarowywania biogazu: SChZT = 3,75 gO2/m3, • z wykorzystaniem biogazu jako alternatywy do spalania gazu ziemnego: SChZT = 1.899 gO2/m3, W przypadku spalania biogazu w agregacie kogeneracyjnym korzyści z jego wykorzystania zapewniają teoretycznie opłacalność stosowania procesów beztlenowych już na poziomie około SChZT = 1 000 gO2/m3. Należy jednak pamiętać, że przy tak niskoobciążonych ściekach nie ma możliwości uzyskania wysokiego stopnia redukcji. W przypadku

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 61

stosowania agregatów kogeneracyjnych należy również zwrócić uwagę na minimalną sensowną wielkość agregatu. Aby osiągnąć moc elektryczną 300 kWel dobowy ładunek zanieczyszczeń redukowany w reaktorze musi wynieść około 5 400 kg ChZT/d. Warto zapamiętać Z przeprowad zone j analizy kosztów oczyszczania ścieków dla przemysłów nie dysponujących c iep łem odpadow y m w procesie wyłącznie tlenowym i procesie beztlenowo tlenowym wynika, że opłacalne jest stosowanie dwufazowego beztlenowo – tlenowego układu oczyszczania ścieków. Jako próg opłacalności określono stężenie ChZT w ściekach surowych na poziomie SChZT = 2 000 gO2/

główne nakłady energe W ocz yszczaniu tlenow ym u, zno ścią dos tarczania tlen tyc zne wią żą się z koniec jes t wp ros t proporcjo nal ne któ reg o zap otr zeb ow ani e eń zaw art ego w ści eka ch. do ład unk u zan iec zys zcz y tlenow ym główne nakład Z kolei w ocz yszczaniu bez ia z koniecznością zapewnien energetyc zne związane są cesu. Zapotrzebowanie energii optymalnej temperatury pro Nie cjonalne do ilości ścieków. cieplnej jest wprost propor nich w ń unku zanieczyszcze jest ono z kolei zależne od ład zawartego.

że im wy ższ e stę żen ie Z zal eżn ośc i tyc h wy nik a, e ch sur ow ych tym wię ksz zan iec zys zcz eń w ści eka o iku stosowania bez tlenow kor zyści osiągane są w wyn y tyw rna alte o ści ekó w, jak tlen ow ego ocz ysz cza nia . ym now ie w yłą czn ie tle do ocz ysz cza nia w pro ces że cze nie ma rów nie ż fak t, Dla bila nsu kos ztó w zna owego uzyskujemy energię w wy niku rozkładu bez tlen do jest wprost proporcjonalna w postaci biogazu. Jej ilość artego w ściekach. ładunku zanieczyszczeń zaw

m 3 (prz y uwzględ n ie n iu kosztów utylizacji osadów oraz wykorzystaniu biogazu jako alternatywy dla stosowania gazu ziemnego). Próg ten ulega znaczącemu zwiększeniu w przypadku gdy biogaz nie jest wykorzystywany. Jako kryterium opłacalności stosowania agregatów kogeneracyjnych proponuje się przyjąć ładunek zanieczyszczeń kierowany na oczyszczalnię. Powinien on wynosić powyżej 5 000 kgChZT/d. W rachunku ekonomicznym należy również uwzględnić okres

w w w.apbiznes.pl

zwrotu inwestycji. Koszty inwestycyjne oczyszczalni beztlenowo tlenowych są wyższe od oczyszczalni tlenowych. Poza niższymi (powyżej określonych stężeń ChZT) kosztami eksploatacyjnymi reaktory beztlenowe zapewniają większe bezpieczeństwo ruchowe oczyszczalni. Wynika to z faktu, że część tlenowa współpracująca projektowana jest przy założeniu około 50% redukcji zanieczyszczeń w reaktorze beztlenowym natomiast przeciętna

eksploatacyjna redukcja wynosi 80 – 90 %. Zapewnia to duże rezerwy zdolności przerobowej. Rezerwa zdolności przerobowej może być wykorzystywana do utylizacji produktów odpadowych np. serwatki. Należy się liczyć z rosnącymi kosztami zagospodarowania osadów ściekowych oraz wzrostem kosztów energii elektrycznej co powodować będzie dalsze obniżanie się progu opłacalności stosowania procesów beztlenowych.

1/2011

61 2011-01-19 09:09:10

energia – woda – środowisko Model zarządzania mediami energetycznymi w przedsiębiorstwie zintegrowany z technologią CHP/QUAD

niak Lech Mary Coca-Cola ska Hellenic Pol

Media energetyczne, szczególnie takie jak energia elektryczna i cieplna stanowią znaczny koszt finalnego produktu wytwarzanego przez przedsiębiorstwo. Często koszt ten stanowi nawet ponad połowę kosztu całkowitego wytworzenia produktu. W ostatnich latach ceny tych mediów mają charakter wzrostowy, sięgając nierzadko dwucyfrowej podwyżki procentowej w skali rocznej. Taka sytuacja przekłada się na podwyżki cen produktu finalnego. Na kon kurenc y jny m r y n ku polskim czy europejskim takie podw yżk i mogą dec ydować o przetrwaniu przedsiębiorstwa w konfrontacji z konkurencją z przedsiębiorstwami azjatyckimi. Szansą jest wprowadzanie wszelkiego rodzaju projektów racjonalizatorskich zużycia tych mediów popartych integracją przedsiębiorstwa z własnym źródłem produkcji energii. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie drogi dojścia do wdrożenia własnego źródła produkcji energii wykorzystującego tec h nolog ię CHP/QUAD. CHP (Combined Heat and Power). Jest to wytwarzanie energii w procesie kogeneracji czyli wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej jednocześnie [1]. Dodatkowe nadwyżki ciepła służą wytwarzaniu medium chłodniczego w postaci wody chłodzącej. W zależności od specyfiki przedsiębiorstwa można jeszcze wytwarzać inne media w tym media inne niż energetyczne. Autor jest szefem projektu instalacji CHP/QUAD, która dodatkowo będzie produkować dwutlenek węgla (CO2) ze spalin co dodatkowo obniży jego emisję.

62 2011_1_ai_190x250.indd 62

1/2011

Zestawiając powyższe media w postaci energii elektrycznej, energii cieplnej, medium chłodniczego i CO2 – czyli 4 media tworzymy układ CHP / QUAD-generacja.

Tradycyjny model zarządzania mediami energetycznymi Na przełomie XX i XXI wieku zaszły istotne zmiany w metodach zarządzania przedsiębiorstwem. Gospodarka mediami energetycznymi zaczęła odgrywać istotną rolę. Główną przyczyną tej zmiany był wzrost cen nośników energe-

tycznych, co miało bezpośredni wpływ na podwyżki cen energii wtórnej (np. energii elektrycznej i cieplnej). Jednym z podstawowych zadań przedsiębiorstwa jest dążenie do ograniczania kosztów czynników energetycznych poprzez monitorowanie i kontrolę zużycia mediów energetycznych. Z punktu widzenia zarządzania łańcuchem dostaw w przedsiębiorstwie to zadanie ma rangę priorytetową. Jednak w wielu przedsiębiorstwach rozliczenia z dostawcami energii elektrycznej dokonują się w sposób

Rys.1. Tradycyjny system sprzedaży energii elektrycznej. Źródło: Opracowanie własne

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:09:27

tradycyjny, polegający na regulowaniu rachunku za dany miesiąc. Jest to tradycyjny sposób zakupu energii, wynikający z wzorców wypracowanych w przeszłości, kiedy to energia była stosunkowo tania a monopol energetyczny nie pozwalał na jakiekolwiek działania dotyczące negocjacji cen. W wielu przedsiębiorstwach taki model jest jeszcze standardem. Takie podejście nie pozwala na wykorzystanie możliwości wolnego rynku energii, co daje szansę obniżenia jednostkowej ceny nabywanej energii. Rysunek 1 przedstaw ia opisa ny pow yżej model. Dwie główne strony to spółka obrotu zintegrowana z lokalną spółką dystrybucyjną, która kupuje energię elektryczną od producenta, koordynuje jej przesył i dystrybucję oraz przedsiębiorstwo kupujące tą energię do celów produkcji. We wspomnianym modelu kluczowym ogniwem są lokalne spółki obrotu / dystrybucji jako jednostki energetyczne działające na danym terenie. Spółka obrotu kupuje energię elektryczną od producenta i sprzedaje ją do przedsiębiorstwa. Do ceny sprzedawanej energii jest doliczany jej przesył / dystrybucja. W takim modelu przedsiębiorstwo jest zobowiązane do płacenia faktury w określonym terminie bez większej możliwości negocjowania cen.

Należymy do

WODA, ŚCIEKI, ENERGIA TECHNOLOGIA PROCESOWA DLA PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO Hager Elsässer Gmbh Biuro w Polsce ul. Słoneczna 42 a, Stara Iwiczna, 05-500 Piaseczno, tel. 22 715 83 50 info@he-water.com hager-elsaesser.pl reklama nego przedsiębiorstwa sieciowego bez obowiązku kupowania od niego energii elektrycznej. Z założenia powinna służyć rozwĳaniu konkurencji na rynku energii elektrycznej. W praktyce system ten polega na istnieniu trzech stron: Pierwsza strona to przedsiębiorstwo (kupujące energię) mające dowolny wybór dostawcy energii elektrycznej. Druga strona to spółka dystrybucyjna współpracująca z PSE (Polskie Sieci Energetyczne) [3], czyli przedsiębiorstwo sieciowe, św iadc zące usł ug i t ra n spor t u

energii od wytwórcy energii do przedsiębiorstwa zużywającego energię. Trzecią stroną tego systemu jest przedsiębiorstwo obrotu (PO) najczęściej zintegrowane z producentami energii (produkującymi z różnych źródeł i stosującymi różne technologie zamiany energii pierwot nej na wtór ną). Jest to dostawca energii elektrycznej. Od roku 2000 przedsiębiorstwa mają możliwości zakupu energii według systemu TPA. Ten system daje duże możliwości zakupu tańszej energii od PO, jednak wy-

Mikroekonomiczny, zintegrowany i kompleksowy model zarządzania energią Jednym z kluczowych elementów umożliwiających odbiorcom dostęp do wolnego rynku energii jest tzw. zasada dostępu stron trzecich - zasada TPA (Third Party Access) [2]. Zasada ta, oznaczająca możliwość korzystania z sieci energetycz-

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 63

Rys. 2. System sprzedaży energii elektrycznej w oparciu o zasadę TPA. Źródło: Opracowanie własne

w w w.apbiznes.pl

1/2011

63 2011-01-19 09:09:44

maga to dokładnego planowania jej zużycia. Rysunek 2 obrazuje ten model zakupu energii. Jeżeli przedsiębiorstwo potrzebuje więcej energii niż planuje wtedy PO musi dokupić jej różnicę na giełdzie energii. Podobnie się ma, jeżeli przedsiębiorstwo nie potrzebuje energii tyle ile zaplanowało wcześniej. W takiej sytuacji PO musi niewykorzystany nadmiar sprzedać na giełdzie energii. Niewłaściwe planowanie, brak wiedzy o własnym profilu zużycia oraz nieustające awarie w przedsiębiorstwie mogą zniweczyć oszczędności, które daje system TPA. W systemie w ystępują t rzy strony takie jak: przedsiębiorstwo kupujące energię, spółka dystrybucyjna (odpowiada za przesył energii elektrycznej) oraz PO, często zintegrowane z producentem tej energii. Ważnym elementem tego systemu jest bezpośrednia współpraca PO z przedsiębiorstwem kupującym energię w celu planowania jej dostaw. Usługa przesyłu jest na niezmienionym poziomie i nie podlegająca akt ywnej kontroli a co za tym idzie negocjacji cenowej. W praktyce zasada TPA sprowadza się do dokony wa n ia zakupów energii elektrycznej u dowolnego

producenta lub innego podmiotu, zajmującego się obrotem energii, mającego kon kurenc y jną cenę jednostkową. Specyfika energii elektrycznej powoduje, że jej zużycie jest nierozerwalnie związane z jej przesyłem oraz dystrybucją (jako swego rodzaju „transportem” energii elektrycznej). Uprawnione przedsiębiorstwo- odbiorca ﬁnalny może jednak „rozłączyć” dotychczasową umowę i zawrzeć osobno: umowę na zakup i zużycie energii elektrycznej: np. z dowolnym przedsiębiorstwem obrotu, umowę na przesył energii elektrycznej: z lokalną spółką dystrybucyjną. Przedsiębiorstwa obrotu PO, będąc jednymi z głównych partnerów dla odbiorców w walce o rynek energii i implementację TPA, stanowią istotny element każdego konkurencyjnego rynku energii. W Polsce obrót energią elektryczną w porównaniu z pozostałymi krajami Unii Europejskiej nie jest mocno rozwinięty. Jednak przedsiębiorstwa, które stosują zasadę TPA mają szansę na obniżenie kosztów związanych ze zużyciem energii elektrycznej i w efekcie poprawę swoich wyników ekonomicznych.

Tab. 1. Przykładowe inwestycje zapewniające poprawę zużyć poszczególnych form energii cieplnej i elektrycznej w odpowiednio przedstawionych obszarach i instalacjach Źródło: Opracowanie na podstawie posiadanych materiałów [5]

64 2011_1_ai_190x250.indd 64

1/2011

Przygotowanie przedsiębiorstwa do wprowadzenia technologii CHP/QUAD Istnieje szereg przesłanek skłan iając ych przedsiębiorst wo do posiadania własnego źródła energii wytwarzanego w technologii CHP / QUAD. Główne motywy takiej inwestycji to: • posiada n ie ta ńszego źródła energii, która jest wytwarzana w obrębie przedsiębiorst wa w sposób oszczędny i dodatkowo bez kosztów przesyłu, • zabezpieczenie przed w yłączeniami energii dostarczanej z sieci nawet na bardzo krótki czas, co powoduje zwykle duże straty produkcyjne w przedsiębiorstwie, • znaczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Nie biorąc pod uwagę odnawialnych źródeł energii OZE w oparciu o kogenerację – CHP, rekomendowaną technologię uznaje się za jedną z najlepszych metod redukcji gazów cieplarnianych. Podstawowe kroki wprowadzenia technologii CHP/QUAD w przedsiębiorstwie są następujące: Wykonanie bilansu energetycznego w przedsiębiorstwie. Początkową fazą przygotowania do wprowadzenia technologii CHP/ QUAD jest zidentyfikowanie potrzeb energetycznych przedsiębiorstwa. Podstawowym założeniem jest posiadanie przez przedsiębiorstwo pełnych oraz dokładnych informacji o mocy zainstalowanej zarówno cieplnej jak i elektrycznej. Polega to na zebraniu wszystkich informacji na temat odbiorników tych form energii oraz ich zbilansowaniu. Przeprowadzenie audytu energetycznego. Następnym krokiem jest dokonanie kompleksowego audytu ener-

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:10:02

energia – woda – środowisko getycznego w przedsiębiorstwie [4]. Celami takiego audytu są: Oszacowanie rzeczywistego zużycia różnych rodzajów energii. Moce zainstalowane wyrażone są za pomocą informacji ilościowych. Jednak w danym czasie nie wszystkie urządzenia pracują jednocześnie w związku z powyższym potrzebne są dane rzeczywiste. Mając tak sporządzony bilans można przejść do następnego zadania. Zbadanie efektywności zarządzania energetyką w przedsiębiorstwie. Chodzi tu o porównanie przyjętych celów i ich realizację. Do prawidłowego stawiania sobie celów niezbędne jest dokonywanie pomiarów zużyć tych form energii. Ten system określa się jako M&T (Monitoring & Targeting), czyli mierzenie wartości zużyć energii a następnie określanie celów dla następnego okresu. Ważnym elementem tego systemu jest kształtowanie świadomości poszanowania energii wśród pracowników przedsiębiorstwa. Na podstawie przedstawionych badań autora [5] można oczekiwać, że najmniejsze oszczędności wynikające z systemu zarządzania mogą być na poziomie 5 % energii odniesionej do zużycia początkowego (zob. Tabela 1). Ten etap zarządzania energetyką jest również przedmiotem oceny audytu energetycznego. Kolejną częścią audytu energetycznego jest identyﬁkacja efektywności pracy urządzeń przedsiębiorstwa na płaszczyźnie energetycznej. W tej części również powinny nastąpić badania dodatkowe takie jak straty gazów technicznych, wody, czy innych mediów używanych w operacjach przedsiębiorstwa. Dla przykładu eliminacja nieszczelności instalacji sprężonego powietrza daje możliwości eliminacji dużych strat, bowiem to medium energe-

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 65

tyczne należy do najdroższych w przedsiębiorstwie. Wynikiem tej części przeprowadzonego audytu jest poprawa pracy wspomnianych urządzeń i instalacji. Często kończy się to ich modyfikacją a nawet wymianą na bardziej ekonomiczne. Na kon iec tego etapu należy mocno podkreślić, że audyt energetyczny, a ściślej jego wynik jest potrzebny dla precyzyjnego określenie niedoskonałości energetycznych w przedsiębiorstwie i wprowadzenia planu poprawy. Najważniejszym celem jest niedopuszczenie aby wprowadzana technologia CHP/QUAD pracowała na pokrycie strat i niedoskonałości w przedsiębiorstwie. Celem jest najlepsze wykorzystanie mediów z CHP/QUAD pracującą w celu dostarczenie niezbędnych form energii bezpośrednio do urządzeń przedsiębiorstwa, a nie przyczyniających się do subwencji „wycieków energetycznych”. Wprowadzenie planu poprawy wraz z inwestycjami. Powyższe zadanie polega na przedstawieniu planu poprawy, na który składają się: • zmienione i właściwe zarządzanie energetyką, • poprawa funkcjonowania urządzeń- rozwiązania systemowe, • plan inwestycyjny, posiadający: budżet, skonkretyzowany czas

realizacji i wykaz odpowiedzialnych osób za realizację wyszczególnionych zadań. W Tabeli 1 zostały przedstawione przykładowe rozwiązania techniczne wraz z potencjalnymi oszczędnościami. Obliczenie wskaźników ekonom ic znyc h i nwest yc ji C H P/ QUAD. Zanim podejmie się niezbędne decyzje zarządcze, kluczowym zadaniem jest obliczenie typowych wskaźników efektywności inwestycji takich jak NPV, IRR, PB [6]. Należy dodać, że inwestycje tego typu są bardzo kosztowne, okres zwrotu może sięgać nawet kilkunastu lat. Wykonanie inwestycji CHP/ QUAD. Ten krok jest kulminacją. Mając wszelkie założenia ekonomiczno - techniczne można przystąpić do samej inwestycji. W tym kroku ważne jest przestrzeganie reguł dobrych praktyk stosowanie się do zasad prowadzenia projektu [7], które pomogą ominąć szereg problemów i zakończyć inwestycję z sukcesem. Przeprowadzenie audytu po inwestycji. Ta część działań stanowi końcową fazę projektu. Chodzi tu o zebranie wszelkich niezbędnych

Rys. 3. Mapa wprowadzenia (Road Map) własnego źródła wytwarzania energii typu CHP/ QUAD w przedsiębiorstwie. Źródło: Opracowanie własne

w w w.apbiznes.pl

1/2011

65 2011-01-19 09:10:17

energia – woda – środowisko danych z funkcjonującego obiektu CHP/ QUAD celem konfrontacji z założeniami wstępnymi. Jest to typowa analiza ex-poste, która ma pokazać realny wynik ﬁ nansowy inwestycji. Pomimo tego, że również inwestycje tego typu są określane jako hybrydowe [8], to według autora część finansowa projektu z wszelkimi przeprowadzonymi

w paliwo gazowe u operatora sieci gazowniczej. CHP / QUAD produkuje media energetyczne głównie na potrzeby przedsiębiorstwa. W przypadku wystąpienia nadwyżek energii elektrycznej jest ona sprzedawana do przedsiębiorstwa obrotu energią za pośrednictwem usługodawcy świadczącego przesył tej energii. Warto też dodać,

energii na bazie technologii CHP/ QUAD. Do nich zalicza się następujące: • Posiadanie własnego źródła wytwarzania energii w różnych formach, które są tańsze od kupowanych w tradycyjny sposób. • Eliminacja mikro przestojów w przedsiębiorstwie na skutek awarii sieci przesyłowych, co bardzo często prowadzi do powstawania znacznych start. • Zapewnienie ciągłości do s t aw z wł a s z c z a e n e r g i i elekt r yc z ne j, która może być towa r em def ic y tow y m w niedalekiej przyszłości w Polsce. • Og ra n iczen ie emisji ga zów c ie pl a r n i a nyc h , któr e daj e tech nolog ia CHP/QUAD, co ma szczególne znaczenie dla realizacji koncepcji społecznej odpowiedzialność przedsiębiorstwa. Literatura:

Rys. 4. Produkcja własnej energii oparta na technologii CHP/QUAD Źródło: Opracowanie własne. pomocniczymi analizami stanowi bardzo ważną informację co do dalszych kroków operacyjnych. Mapa przedstawiona na rysunku 3 może być podstawą do dalszego prowadzenia projektu związanego z tym zagadnieniem. Na koniec warto przedstawić mikroekonomiczny, zintegrowany i kompleksowy model zarządzania energią z technologią CHP/QUAD. Schemat wraz z opisem przedstawiono na rysunku 4. G łów ny m p o d m io t e m j e s t przedsiębiorstwo zintegrowane z CHP / QUAD, które jest zaopatrywane w tym przykładzie

66 2011_1_ai_190x250.indd 66

1/2011

że przedsiębiorstwo posiadające własne zintegrowane źródło energii w oparciu o technologię CHP/QUAD wykorzystujące gaz ziemny (paliwo niskoemisyjne) może dokonywać sprzedaży certyﬁkatów pochodzenia energii. Takie certyﬁkaty mogą stanowić dodatkowe źródło uzyskania przychodów.

Co z tego wynika? Podst awow y m i w n iosk a m i wynikającymi z badań autora i opisanymi w artykule są liczne korzyści wynikające z integracji przedsiębiorstwa z własnym zintegrowanym źródłem wytwarzania

[1] M. Meckler, L.B.Hyman; Sutainable On-Site CHP Systems, Design, Construction and Operations; Mc Graw Hill 2010. [2] htt p://energetyka.wnp.pl/tpa/ [3] htt p://www.pse-operator.pl/ [4] C. Beggs; Energy: Management, Supply and Conservation; Elsevier Ltd, Second edition 2009. [5] L. Maryniak, R. Domaradzki; Wprowadzenie technologii CHP/ QUA D w p r z e d s ię b i o r s t w i e produkc ji spożywczej; referat przedstawiony na konferencji naukowo-technicznej Efektywność Energetyczna. Gospodarka Mediami w Przemyśle Spożywczym, Zakopane 17-18 maja’10. [6] J. Skorek, J. Kalina; Techniczno-ekonomiczna analiza optymalizacyjna elektrociepłowni z gazowym silnikiem spalinowym; http:// www.elektroenergetyka.pl/ [7] A.B. Badiru; Step Project Management, Guide for Science, technology, and Engineering Projects; CRC Press 2009. [8] S. Kasiewicz, W. Rogowski; Inwestycje Hybrydowe- nowe ujęcie oceny efektywności; Oﬁcyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:10:35

Nowe technologie w odzysku i uzdatnianiu wody w przemyśle spożywczym Każdy zakład przetwórczy, aby móc skutecznie konkurować na rynku, zmuszony jest do ciągłego rozwoju procesów przetwarzania surowców, poprzez wykorzystanie w jak największym stopniu wszystkich cennych ich składników oraz poprzez zmniejszenie kosztów produkcji. Bardzo istotnym elementem tych kosztów są koszty mediów, w t y m wo dy. Dl at ego wa ż ne j e st z opt y m a l i z owa n ie z u ż yc ia wody ora z w ykorzysta n ie w możliwie jak największym stopniu rezerw tkwiących w zakładzie. W wielu zakładach w wy niku prowadzenia procesów przetwórczych tj. • procesów membranowych (RO, NF) np. zagęszczania serwatki, permeatu po UF czy też mleka, • procesów zagęszc za n ia np. mleka, serwatki, permeatu po UF z zastosowaniem wyparek, „powstają” bardzo duże ilości wody, która po odpowiedniej obróbce może zostać „zawrócona” do procesów technologicznych, przez co znacząco można obniżyć pobór wody, a przez to zmniejszyć koszty produkcji.

Przykład: Podczas przeróbki w trakcie 1 dnia 300 000 kg serwatki o zawartości 5,5 % sm w trakcie jej zagęszczania na instalacji RO do 18% sm, uzyskamy ok. 208.000 kg tzw. permeatu. W trakcie dalszej koncentrac ji

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 67

ser wat k i do zawa r tośc i sm ok. 60% powstanie ok. 64 000 kg kondensatu (skroplin). W sumie z 300 000 kg serwatki jesteśmy w stanie pozyskać ok. 272.000 kg tzw. „wody z mleka”.

Technologie uzdatniania Tak jak wspomniano wyżej, niemożliwe jest bezpośrednie zastosowanie permeatu lub skroplin do procesów technologicznych, końcowego płukania czy też jako wody kotłowej lub wody chłodzącej. Wynika to z jednej strony ze składu tych produktów a przede wszystkim z obecności azotu niebiałkowego – NPN oraz soli mineralnych, a z drugiej z zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Dlatego też celem zapewnienia odpowiedniej czystości chemicznej i mikrobiologicznej konieczne jest podanie ich odpowiedniej obróbce - uzdatnianiu. Jak wynika ze schematu proces uzdat niania „wody” przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap to zapewnienie odpowiedniej jakości chemicznej z w ykorzystaniem te c h nolog i i membra now yc h (RO-Polisher), drugi etap to za-

w w w.apbiznes.pl

dr inż. Janusz Kr oll A-Lima Bis Sp.z o.o.

pewnienie odpowiedniej jakości mikrobiologicznej.

Jakość mikrobiologiczna W tabeli nr 1 przedstawiono zestawienie szeroko dotychczas stosowanych metod dezynfekcji wody.

Schemat technologii

uzdatniania permea

1/2011

67 2011-01-19 09:10:57

energia – woda – środowisko Jakość chemiczna

Z 300 000 kg serwatki jesteśmy w stanie pozyskać ok. 272 000 kg tzw. „wody z mleka”.

Uzdatnianie „wody” w przedstawionym procesie prowadzone jest z zastosowaniem technologii membranowych opartych na procesie odwróconej osmozy tzw. RO-Polisher. Zalety

Opis

Chlorowanie

Relatywnie tanie. Szerokie zastosowanie.

Dezynfekcja „przed produkt”. Odczuwalne w smaku. Nieskuteczny przeciwko Cryptosporidium & Giardia. Stwarza problemy przy wykorzystaniu technologii membranowych.

Ozonowanie

Skuteczne. Zastosowanie w niektórych gałęziach przemysłu.

Dezynfekcja „przed produkt”. Trudna do utrzymania jakość wody. Szkodliwe dla środowiska. Dużo ukrytych dodatkowych kosztów.

Pasteryzacja

Niezawodna. Szeroko akceptowane.

Bardzo wysokie koszty obsługi. Kosztowna konserwacja.

Przyjazne środowisku. Akceptowane.

Zakres niszczenia mikroorganizmów 1-3 log. Zanieczyszczenia komory kwarcowej. Wysokie koszty konserwacji. Wątpliwa niezawodność.

Konwencjonalne UV

Tab. 1. Metody dezynfekcji wody Zastosowanie tego procesu pozwala na prawie całkowitą redukcję zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych zawartych w permeacie lub skroplinach (tabela 2). Zaprezentowane skojarzone technologie, pozwalają w efekcie na uzyskanie wody całkowicie bezpiecznej mikrobiologicznie i o bardzo dobrej jakości chemicz-

Bardzo istotnym elementem, który należy brać pod uwagę przy wyborze dostawcy instalacji membranowych jest typ zastosowanych membran. Nie mogą to być membrany, które są stosowa ne do demineralizacji wody. Wszystkie mem brany powinny posiadać atest dopuszczają cy do stosowania w przemyśle mleczarskim , czyli o standardzie sanitarnym (FDA)

68 2011_1_ai_190x250.indd 68

1/2011

ChZT „Czyste białko” NPN Laktoza Kwas mlekowy Popiół Sucha masa

ppm % % % % % %

Permeat po RO

Permeat po NF

Kondensat po wyparkach

Permeat po RO-Polisher

30-250 0 0,06 0,02 0 0,01 do 0,1

125-1.000 0 0,1 0,05 0 0,25 0,4

50-200 0 0,01 0 0,01 0,01 0,03

5-25 0 0,01 0 0 0 0

Tab. 2. Porównanie składu permeatów i kondensatu z procesów zagęszczania serwatki słodkiej z permeatem po procesie ich oczyszczania na instalacji RO-Polisher nej, a także na obniżenie kosztów produkcji poprzez wykorzystanie „wody z mleka”, która użyta może być m.in.: • do procesów technologicznych, • do CIP w tym do końcowego płukania • jako woda zasilająca kotłownie • jako woda chłodząca

Zastosowanie przedstawionych technologii pozwala na znaczące ograniczenie ilości pobieranej wody i zrzucanych ścieków, a przez to zmniejszenie kosztów produkcji oraz zmniejszenie negatywnego oddział y wa n ia na środowisko naturalne.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:11:04

2011_1_ai_190x250.indd 69

2011-01-19 09:11:06

energia – woda – środowisko Zalety eksploatacyjne beztlenowych podczyszczalni ścieków

Andrzej Drożdż AF Projects

Nakłady finansowe przeznaczane na oczyszczalnie ścieków ograniczają się zazwyczaj do utrzymania urządzeń i obiektów w stanie pozwalającym na ich dalszą eksploatację. Tymczasem oczyszczanie ścieków, a raczej zmiany w procesach oczyszczania, mogą być źródłem istotnych oszczędności, zwłaszcza tam, gdzie obecnie wykorzystywane są technologie energochłonne, bez systemów komputerowych, służących optymalizacji zużycia energii elektrycznej i reagentów.

70 2011_1_ai_190x250.indd 70

Wzrastająca konkurencja na rynku produktów spożywczych sprawia, że zakłady przetwórstwa spożywczego instalują nowoczesne linie technologiczne, modernizują źródła ciepła, wdrażają systemy wspomagające zarządzanie przedsiębiorstwem, modernizują lub wymieniają systemy sterowania i kontroli. Działanie te maja na celu wprowadzanie nowych produktów na rynek i zmniejszenie kosztów produkcji poprzez automatyzację produkcji, stosowanie nowych opakowań, zmniejszenie strat czy zmniejszenie zużycia mediów. Stosunkowo niewiele działań modernizacyjnych i inwestycyjnych prowadzonych jest w zakładowych oczyszczalniach ścieków. Rozwiązaniem pozwalającym na znaczne obniżenie kosztów eksploatacyjnych z jednoczesnym zwiększeniem przepustowości istniejącej instalacji jest zastosowanie procesu beztlenowego podczyszczania ścieków. Ściek i z przet wórst wa spo żywczego zawierają duże ilości substancji organicznych (cukry, tłuszcze, białka) oraz posiadają podwyższoną temperaturę, dzięki czemu stanowią znakomity substrat dla tech nologii beztlenow ych. Zazwyczaj proces rozkładu substancji organicznych w warunkach beztlenowych przy udziale bakterii mezofilnych prowadzony jest w temperaturze 32-38⁰C. Proces beztlenowego podczyszcza n ia ścieków prowadzony jest w z a m k n i ę t yc h z b i o r n i k a c h (bez dostępu powietrza), zwanych reaktorami beztlenowymi. W zależności od składu ścieków redukcja podstawowych wskaźników zanieczyszczeń, takich jak: ChZT i BZT5 waha się od 70 do 95%. W wyniku rozkładu substancji organicznych powstaje biogaz zawierający 50-75% metanu oraz osad

1/2011

nadmierny. Przy odprowadzaniu ścieków do odbiornika wymagane jest doczyszczenie ścieków w oczyszczalni tlenowej. W przypadku zrzutu ścieków do kanalizacji miejskiej reaktor beztlenowy jest zazwyczaj wystarczającym rozwiązaniem. Do podstawowych zalet podczyszczalni beztlenowych zaliczyć można: • niskie koszty eksploatacji (energia, pożywki) • niską produkcję osadów nadmiernych, • małe zapotrzebowanie terenu (krótki czas zatrzymania), • możliwość energetycznego wykorzystania produkcja biogazu, który jest jednym z produktów rozkładu, • odporność na zmienność dopływu (ładunek i stężenia), • niewielkie oddziaływanie na otoczenie (czysta technologia). Na podst aw ie k i l k u let n ic h badań porównawczych na jednej z oczyszczalni ścieków przemysłowych stwierdzono, że po zainstalowaniu reaktora beztlenowego

firmy Paques koszty eksploatacji zmniejszyły się prawie o 50%. Analiza dotyczyła pracy oczyszczalni tlenowej (lata 1999-2001), a następnie oczyszczalni beztlenowo-tlenowej (lata 2002-2004). W analizie porównano zużycie energii elektrycznej, polielektrolitów, pożywek i ługu sodowego. Warto dodać, że przy niższych kosztach eksploatacyjnych uzyskano wyższy stopień redukcji zanieczyszczeń, zwłaszcza w zakresie ChZT i BZT5 i nie uwzględniono zysków z wykorzystania biogazu. Znaczące obniżenie kosztów eksploatac ji wynika głównie z oszczędności w zużyciu energii elektrycznej i mniejszej produkcji osadów nadmiernych. Przyjmuje się, że w procesie beztlenowym zużywa się ok. 8-10 razy mniej energii elektrycznej niż w procesie tlenowym, a produkcja osadu nadmiernego jest również kilka razy mniejsza. Na dalszą obniżkę kosztów eksploatacji korzystnie może wpłynąć energetyczne wykorzystanie biogazu do produkcji energii cieplnej (para lub ciepła woda) lub energii elektrycznej i cieplnej (kogeneracja).

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:11:13

2011_1_ai_190x250.indd 71

2011-01-19 09:11:16

energia – woda – środowisko

JAK BUDOWALIŚMY BIOGAZOWNIĘ ASPEKTY PRAKTYCZNE Oczyszczalnia ścieków odprowadzanych z mleczarni OSM w Sierpcu podlegała kilkukrotnej modernizacji. W efekcie tych działań na dzień dzisiejszy jej układ technologiczny stanowi przegląd procesów stosowany przy oczyszczaniu ścieków mleczarskich.

Pierwotny układ technologiczny oczyszczalni

Darius z Kilanow ski OSM w Sierpcu

Początkowo na oczyszczalni dla mleczar ni OSM w Sierpcu zastosowany został podstawowy układ technologiczny oczyszczania ścieków: cedzenie – komory osadu czynnego – osadnik wtórny. Nie była stosowana podwyższona biologiczna defosfatacja i denitryﬁ kacja. Łączna pojemność komór osadu czynnego wynosiła 300 m3. Pojemność osadnika wtór nego wynosiła 62 m3. Do napowietrzania stosowane były strumienice. Producent tych urządzeń deklaruje zdolność natleniania na poziomie 2 kg O2/kWh. W praktyce wartość tlenu nie była mierzona gdyż brakowało do tego odpowiednich przyrządów. Był tlenomierz ręczny, którym mierzono wartość tlenu kilka razy na dobę. Osad z oczyszczalni wywożony był w stanie uwodnionym. Schemat ideowy

pierwotnego układu technologicznego pokazano na rys. 1. Pomimo, że ilość przerabianego mleka a co się z tym wiąże ładunek za n iec z yszc zeń k ierowa ny na oczyszczalnię był znacznie niższy niż obecnie, oczyszczalnia miała problemy z dotrzymaniem warunków pozwolenia wodno prawnego.

Etap II budowy W związku z permanentnym przeciążeniem oczyszczalni podjęto decyzję o jej modernizacji. Postanowiono pozostawić część biologiczną w niezmienionym kształcie a wymagany efekt oczyszczenia osiągnąć poprzez zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń kierowanego na część tlenową. Do tego celu zastosowano proces ﬂotacji wspomagany dozowaniem chemikaliów. W układzie technologicznym wprowadzono również zbiornik wyrównawczy o pojemności 50 m3. Osad nadmier-

ny oraz osad poﬂotacyjny z terenu oczyszczalni nadal usuwano „na mokro”. Schemat ideowy II etapu budowy pokazano na rys. 2. Pomimo tego, że stacja ﬂotacji spełniała pokładane w niej nadzieje – osiągała około 50% redukcję zanieczyszczeń organicznych, efekt ostateczny nadal był niezadowalający. Przyczyną tego był dalszy wzrost ładunku zanieczyszczeń kierowanego na oczyszczalnię oraz „grzech pierwotny”: zbyt mała zdolność natleniania zastosowanych urządzeń i brak procesu podwyższonego biologicznego usuwania związków biogennych.

Etap III budowy W tej sytuacji użytkownikowi nie pozostało nic innego jak dalej rozbudow y wać oczyszczal n ię. Zgodnie z założeniami projektowymi tego etapu oczyszczalnia przewidziana była do oczyszczania

Rys. 1. Pierwotny układ technologiczny oczyszczalni

72 2011_1_ai_190x250.indd 72

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:11:22

Rys. 2. Układ technologiczny oczyszczalni – Etap II

ścieków w ilości Q = 750 m 3/d o następującym stężeniu zanieczyszczeń kierowanym na część biologiczną (po ﬂotacji): • BZT5 – 1 800 gO2/m3 • ChZT – 2 300 gO2/m3 • Azot ogólny – 60 gN/m3 • Zawiesina og. – 180 g/m3 • Ekstrakt eterowy – 30 g/m3 • Fosfor ogólny – 17 gP/m3 Tym razem sięgnięto po nowość w technologii oczyszczania ścieków mleczarskich – procesy beztlenowe. Wykonano reaktor beztlenowy typu UASB o pojemności użytecznej 600 m3. Ogrzewanie reaktora rozwiązane

zostało w ten sposób, że ścieki z reaktora odpływały poprzez wymiennik, oddając swe ciepło ściekom napływającym na reaktor. Do podgrzania ciepłem zewnętrznym pozostaje około 3 - 5oC. Wykorzystano do tego ciepło z chłodzenia serwatki. Podjęto również decyzję o rezygnacji z dotychczasowych komór osadu c z y n nego i w ykona n iu nowej części tlenowej składającej się z komory denitryfikacji o pojemności 230 m 3 oraz komory nitryﬁ kacji o pojemności 700 m 3. Zastosowane zostało napowietrzanie wgłębne. W przypadku śc ieków m lec zarsk ic h ten t y p

napowietrzania może sprawiać pewne kłopoty spowodowane: • wysoką zawartością tłuszczu a co się z tym wiąże mniejszym transferem tlenu do ścieków, • wysoką zawartością wapnia w ściekach a co się z tym wiąże możliwością zarastania dyfuzorów. Decyzja o zastosowaniu napowietrzania wgłębnego w głównej mierze podyktowana była małą dostępnością terenu a co się z tym wiąże koniecznością zastosowania głębok ic h reaktorów. Uzna no, że tł uszcze nie stanowić będą znaczącego problemu ze względu

Rys. 3. Układ technologiczny oczyszczalni – Etap III

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 73

w w w.apbiznes.pl

1/2011

73 2011-01-19 09:11:27

na poprzedzenie części tlenowej oczyszczalni procesem f lotac ji ora z r oz k ładu b e z t le nowego. Z awa r to ść z w ią z ków wap n i a w ściekach mleczarskich w dużym stopniu uzależniona jest od profilu produkcji. W przypadku mleczarni w Sierpcu zawartość wapnia jest niższa niż w przypadku zakładów produkujących jogurty, kefi ry itp. Zaprojektowano jedynie proces denitryfikacji rezygnując z prowadzenia defosfatacji. Mleczarnia w Sierpcu jako środek dezynfekcyjny stosuje w głównej mierze kwas azotowy, praktycznie nie korzystając ze środków na bazie związków fosforu. Proces flotacji wspomagany jest dozowaniem PIX-u. W tej sytuacji nie ma konieczności stosowania podwyższonego biologicznego usuwania fosforu. Zrezygnowano z dotychczas eksploatowanego osadnika pionowego zastępując go osadnikiem wtórnym poziomym o pojemności użytecznej 162 m3 z mechanicznym zgarnianiem

osadu. Również w tym przypadku brak terenu determinował rozwiązanie technologiczne osadnika. Osad nadmierny i poﬂotacyjny przestał być wywożony na mokro. Wykonano stację mechanicznego odwadniania osadu na bazie prasy taśmowej. Wprowadzano usuwanie zawiesiny mineralnej ze ścieków na stosunkowo prymitywnym łapaczu piasku. Układ technologiczny etapu I I I r o z b udow y p o k a z a n o n a rys. 3. Z pierwotnego rozwiązania pozostała jedynie krata oraz zbiorniki po komorach osadu czynnego zaadaptowane na przepompownie operacyjne i zbiornik osadu. Tym razem problem z oczyszczalnią polegał na tym, że tempo jej rozwoju nie nadążało za tempem rozwoju zakładu. Praktycznie rzecz biorąc stale obciążana była ładunkiem zanieczyszczeń wyższym od przyjętego w założeniach projektowych.

Etap IV budowy W związku z tym, że w etapie III zastosowane zostały już pra kt yc z n ie wsz yst k ie proce sy stosowa ne w oczyszcza n iu ścieków mleczarskich, kolejny et ap rozbudow y n ie n iósł ju ż z a s o b ą z n a c z ą c yc h n owo ś c i tec h nolog icznyc h. Zasad n ic zą zmia ną było zastąpienie reaktora beztlenowego t ypu UASB r ea ktor e m z e z łoż e m st a ł y m. Zdecydowanie zwiększono kubat ur y zbior n i ków zarów no fazy beztlenowej jak i tlenowej. W etapie t ym nie pozostał już ślad po oczyszczalni pierwotnej. Krata została zastąpiona sitem. W miejscu pozostałości po komorach napowietrzania postawiono reaktor beztlenowy. Oczyszczalnia zaprojektowana została do oczyszczania ścieków w ilości 1500 m3/d o stężeniu zanieczyszczeń: • BZT5 = 2 200 gO2/m3 • ChZT = 3 500 gO2/m3

Rys. 4. Układ technologiczny oczyszczalni – Etap IV

74 2011_1_ai_190x250.indd 74

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:11:47

energia – woda – środowisko Wskaźnik Azot ogólny - Mg N/l BZT5 - Mg O2/l ChZT - Mg O2/l Ekstrakt eterowy - Mg/l Fosfor ogólny - Mg P/l Odczyn - pH Temperatura ścieków - 0C Zawiesiny ogólne - Mg/l

Data 2010-02-17 0,92 3,8 25,3 2,96 0,19 7,3 23 15,9

Data 2010-04-21 10,37 5,3 37,8 1,82 4,03 7,7 23 6,6

Data 2010-06-09 5,27 2,0 29,7 0,74 1,28 7,7 23 3,9

Data 2010-08-10 7,41 4,8 29,2 1,28 1,27 7,8 23,5 3,8

Data 2010-09-22 3,52 4,7 21,3 2,86 0,59 7,8 23 4,3

Data 2010-12-09 3,89 1,5 17,3 4,52 0,23 7,7 23 4,3

Tab. 1. Wyniki ścieków oczyszczonych z OSM w Sierpcu, badanych przez WIOŚ w Płocku

• •

Azot ogólny – 100 gN/m3 Fosfor ogólny – 40 gP/m3

W jej skład obecnie wchodzi: • łapacz piasku, • sito bębnowe, • zbiornik wyrównawczy o pojemności 600 m 3 - adaptacja komory beztlenowej z etapu III, • stacja flotacji – zrealizowana w etapie II, • reaktor beztlenowy o pojemności 1 700 m3, • 2 x komora denitryfikacji - łączna pojemność 460 m3 , • 2 x komora nitryfi kacji łączna pojemność 1 400 m3, • 2 x osadnik wtórny łączna pojemność 324 m3. Ty m ra zem tempo wzrost u zdolności przerobowej oczyszczalni zdążyło prześcignąć tempo wzrostu zdolności przerobowej mleczarni. Oczyszczalnia na dzień dzisiejszy posiada rezerwę, pozwalającą przyjąć dodatkowy ładunek zanieczyszczeń a co się z tym wiąże umożliwia dalszy rozwój zakładu. Planowane jest energetyczne wykorzystanie powstającego biogazu. Biorąc pod uwagę, że reaktor beztlenowy ma jeszcze spory zapas na obciążenie ładunkiem zanieczyszczeń, stopniowo zmniejszane jest wspomaganie procesu flotacji dozowaniem chemikaliów. Docelowo przewiduje się stosowanie wyłącznie „czystej”

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 75

flotacji. Chociaż jest to na dzień dzisiejszy bardzo ciężkie do re-

średnich rocznych wartości tych wskaźników w ściekach, obliczo-

alizacji ponieważ zakwaszanie w zbiorniku wyrównawczym jest tak duże, że wymaga w procesie ﬂotacji dodawania NaOH 50% w ilości 20 m3/miesiąc.

nych jako średnia arytmetyczna z wszystkich wartości zmierzonych w próbkach średnich dobowych pobranych w danym roku. Z tym, że dla azotu średnią oblicza się z prób pobranych w okresach kiedy temperat ura w komorze tlenowej przekracza 12 o C. Dla

Osiągane efekty Wymogi co do efektu oczyszczenia reguluje rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 lipca 2006 w sprawie warunków, jakie n a leż y sp e ł n ić prz y w prowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. W om aw ia ny m prz y pad k u mamy do czynienia z sektorem przemysłowym z którego odprowadzane są ścieki biologicznie rozkładalne (załącznik 4 do w/w rozporządzenia, lp. 1). Zgodnie z załącznikiem nr 3 do tego rozporządzenia warunki odprowadzania ścieków dla tego sektora są następujące: • BZT5 – 25 g O2/m3 • ChZT – 125 g O2/m3 • Zaw. og. – 30 g/m3 • Azot og. – 30 g N/m3 • Azot amonowy – 10 g N-NH4/m3 • Fosfor og. – 2 g P/m3 • Ekstrakt eterowy – 20 g/m3 Dla azotu ogólnego i fosforu ogólnego podane stężenia dotyczą

w w w.apbiznes.pl

pozostałych wskaźników podane wartości dotyczą prób średnich dobowych zmieszanych z próbek pobieranych proporcjonalnie do przepływu ścieków w odstępach co najwyżej dwugodzinnych. Dla a zot u a monowego dot yc z y to ścieków oczyszczanych w komorze tlenowej przy temperaturze nie niższej niż 12oC. Warunki te spełniane są przez istniejącą instalację z naddatkiem.

Podsumowanie Oc z yszc za l n ia śc ieków dla m lec za r n i OSM w Sier pc u po kolejnych rozbudowach stanowi swoisty poligon doświadczalny technologii możliwych do zastosowania w oczyszczaniu ścieków mleczarskich. Zebrane w trakcie jej eksploatac ji doświadczenia pot wierdzają wysoką skuteczność zarówno ﬁ zykochemicznego oczyszczania w procesie ﬂotacji ja k też pro cesu o c z yszc za n ia beztlenowego.

1/2011

75 2011-01-19 09:12:12

energia – woda – środowisko ANALIZA ENERGOCHŁONNOŚCI PRODUKCJI ZAKŁADÓW PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO. PODSTAWY METODYCZNE – to temat referatu, który wygłoszony zostanie podczas konferencji „Zarządzanie mediami w przemyśle spożywczym. Energia-woda-Środowisko”, 27 stycznia we Włocławku. Poniżej publikujemy skrót referatu. Janus z Wojdalski SGGW Warsz awa Bogdan Dróżdż SGGW Warsz awa

Wprowadzanie najlepszych dostępnych technik wymaga bardziej szczegółowych niż dotychczas metod analizy energochłonności produkcji. Celem pracy będzie przedstawienie metodycznych podstaw analizy energochłonności produkcji zakładów przemysłu spożywczego, która w porównaniu z cytowaną literaturą w większym stopniu uwzględnia sprawność przemian energii oraz czynniki mające wpływ na kształtowanie się energochłonności bezpośredniej.

Przemiany energii

Specyficzne cechy poszczególnych branż przetwórstwa rolno-spożywczego uwzględniano również w postaci zróżnicowanych zakresów analizy gospodarki energią i surowcem w pracach: Budnego (1988), Brodowicza i Markowskiego (1997), Głanca i in. (1988), Hufendieka i Klemeša (1997), Lewickiego (1988), Mullera i in. (2007), Piechockiego (1988 i 1997), Sobczaka (1988) oraz Wojdalskiego i Dróżdża (2006).

76 2011_1_ai_190x250.indd 76

Zostaną przedstawione rozważania teoretyczne dotyczące doskonałości energetycznej przygotowania nośników i przemian na przyjętych poziomach (etapach) odniesienia. Na poszczególnych poziomach zachodzą przemiany energii oraz występują jej liczne straty. Poziom zasilania w nośniki brutto. Na tym poziomie następuje pomiar zużycia nośników energii niezbędny do określenia zakładowego wskaźnika jednostkowego zużycia energii. Poziom przemian nośników energii lub transformacji parametrów z poziomu A. Różne ogniwa tego poziomu występują w zależności od potrzeb branży. Na tym poziomie występują możliwości skojarzonej gospodarki energetycznej np. elektrociepłownie w zakładach cukrowniczych i piwowarskich. Nadmiar produkowanej energii można sprzedawać do sieci krajowej.

1/2011

Poziom użytkowania nośników energii. Występują tu specyﬁczne urządzenia wynikające z przyjętej tech nolog ii w poszczegól nych branżach. Poziom ten obejmuje energię końcową wprowadzoną do procesów i operacji produkcyjnych bez dalszego przetworzenia jej nośników na inne nośniki energii (np. węgiel kamienny zużyty w suszarce, olej napędowy w środku transportu, woda gorąca w wymienniku ciepła, ciepło w parze wodnej, praca mechaniczna, „zimno”, oświetlenie, wytworzenie podciśnienia). Poziom energii wykorzystanej. Odpowiada użytecznie wykorzystanej energii niezbędnej (energii włożonej) do uzyskania produktu ﬁnalnego w zakładzie. Jest równocześnie teoretycznym poziomem odniesienia dla energii użytecznej.

Czynniki wpływające na energochłonność W celu wyodrębnienia szczególnie istotnych cech oraz identyfikacji zakładów produkcyjnych

przyjmuje się następujące wielkości i wskaźniki: • wielkości charakteryzujące zakład produkcyjny: liczba pracowników zatrudnionych ogółem, liczba pracowników bezpośrednio produkcyjnych, całkowity teren należący do zakładu, teren zajęty pod zabudowę, kubatura pomieszczeń ogółem, pomieszczeń produkcyjnych, • ogólna moc zainstalowana odbiorników energii elektrycznej, • moc zainstalowana urządzeń elektrycznych w poszczególnych działach produkcyjnych zakładów, • przerób surowców lub produkcja w ciągu doby, • struktura przerobu lub produkcji poszczególnych wyrobów, • dobowe zużycie energii elektrycznej, • dobowe zużycie energii elektrycznej biernej, • dobowe zużycie wody, • dobowe zużycie paliwa rzeczywistego,

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:12:20

• • •

•

wartość opałowa paliwa rzeczywistego, współczynnik mocy po kompensacji mocy biernej, zużycie energii elektrycznej w stosunku do liczby zatrudnionych bezpośrednio w produkcji i ogółem, moc zainstalowana odniesiona do liczby zatrudnionych bezpośrednio w produkcji i ogółem, moc zainstalowana urządzeń elekt r ycznyc h na jednostkę prz erabia nyc h s u rowców lub otrzymanych produktów w ciągu doby, dobowy przerobu surowców lub otrzymanych produktów na 1 zatrudnionego bezpośrednio w produkcji i ogółem, kubatura zakładu przypadająca na jednostkę przerabianych surowców w ciągu doby, teren zakładu na jednostkę przerabianych surowców lub otrzymanych produktów, zakładowe wskaźniki zużycia energ ii elekt r ycznej, wody, ciepła i energii ogółem na jednostkę przerabianych surowców w zakładzie, wskaźniki zużycia ciepła na jednostkę powierzchni zajętej pod zabudowę i jednostkę terenu ogółem w ciągu doby.

Do analizy energochłonności zakładów produkcyjnych można stosować metodę polegającą na ustaleniu modeli regresy jnych określających zależność zużycia energii od przyjętych czynników technicznych, technologicznych i innych, które swoim zasięgiem mogą objąć złożoność problemu. Analiza może dotyczyć odrębnych zakładów jak też np. całej branży obejmującej przerób tego samego surowca w obiektach różnej wielkości.

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 77

Woda chłodnicza

– jak ją odpowiednio przygotować

Nieodpowiednie przygotowanie wody jako czynnika chłodniczego, w krótszym bądź dłuższym czasie staje się przyczyną występowania w układzie chłodzenia szeregu niepożądanych zjawisk. Do najbardziej istotnych należą w szczególności korozja materiałów konstrukcyjnych, procesy narastania osadów na elementach wymiany ciepła oraz niekontrolowany rozwój mikro- i makroﬂory. Szkodliwość wymienionych procesów dla prawidłowego działania układu chłodzenia jest zależna od specyﬁki danego układu, a ich najdokuczliwiej odczuwalnym efektem w aspekcie ekonomicznym jest przede wszystkim szybkie pogorszenie efektywności wymiany ciepła. Wymienione procesy przebiegają w sposób ściśle od siebie uzależniony, wywierając na siebie wzajemny wpływ. Właściwe przygotowanie wody zasilającej oraz obróbka wody obiegowej w układzie chłodzenia wymagają szerokiej wiedzy specjalistycznej i znajomości procesów przebiegających w układzie (odparowanie, zatężanie, alkalizacja, itp.). Opracowanie tech nologii przygotowania wody należy zawsze rozpoczynać od rozpoznania układu pod względem materiałów konstrukcyjnych i rodzaju zastosowanych urządzeń (skraplacze, wieże wyparne, sprężarki, pompy). Kolejnym etapem jest dobór odpowiedniej techniki przygotowania

w w w.apbiznes.pl

wody uzupełniającej (zmiękczanie, demineralizacja). Ostatni etap, zmierzający do osiągnięcia właściwej jakości wody obiegowej, jest najbardziej złożony i wymaga zastosowania niejednokrotnie całej gamy metod korekcyjnych – począwszy od ﬁltracji, poprzez automatyczne odsalanie, po dozowanie środków chemicznych. Nieodzowne dla prawidłowego funkcjonowania układu chłodzenia jest też prowadzenie przynajmniej okresowego monitoringu, wyniki którego będą stanowić podstawę do ewentualnej korekty, w prowadzonych procesach obróbki wody. Praw idłowe przygotowa n ie wody uzupełniającej układ chłodzenia w połączeniu z odpowiednią korekcją i obróbką wody obiegowej oraz ciągłym monitoringiem istotnych parametrów, umożliwiają całkowite wyeliminowanie niekorzystnych procesów związanych ze złą jakością wody oraz utrzymanie pełnej wydajności cieplnej układu.

1/2011

Arkadiusz Nalikow ski MA RCOR

Jarosław Ostr owski MARCOR

77 2011-01-19 09:12:29

energia – woda – środowisko BIOLOGICZNE OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH PRZY ZASTOSOWANIU TECHNOLOGII BIOREAKTORÓW MEMBRANOWYCH MBR W przemyśle spożywczym powstają znaczące ilości ścieków zawierające różne ładunki zanieczyszczeń. Ze względu na rosnące koszty za zrzut ścieków jak i zaostrzone normy zrzutu ścieków, wiele przedsiębiorstw decyduje się na zainstalowanie własnych oczyszczalni ścieków lub przeprowadzenie remontów i modernizacji istniejących, dostosowanych do wymagań tzw. BAT (Najlepszej Dostępnej Techniki). Agnieszka Stacha-Elsner WEHRLE Umwelt GmbH

Te c h nolog ia biolog ic z nego oczyszczania skutecznie się sprawdziła w oczyszczaniu ścieków zanieczyszczonych organicznie. Procesy bioreaktorów membranowych (MBR) są obecnie zaliczane do Best Available Technology (BAT)

Rys. 1. Stała cyrkulacja w systemie MBR

78 2011_1_ai_190x250.indd 78

1/2011

w oczyszczaniu ścieków metodami biologicznymi, zwłaszcza w sektorze przemysłu mleczarskiego. Proces MBR oferuje wiele zalet w stosunku do innych technologii biologicznego oczyszczania. Oczyszczony ściek za pomocą technologii MBR charakeryzuje się wysoką jakością odpływu poprzez uzyskanie bardzo niskich wartości końcowych ChZT i BZT, jak również brakiem zawiesin, koloidów i bakterii, oferując tym samym możliwość ponownego wykorzystania wody. Do pozostałych zalet tej technologii należą jej niewielkie gabaryty, niewielka ilość osadu nadmiernego, wysoki wiek osadu, stwarzający warunki dla rozwoju spec jalist yc z nyc h m i k roorga n i z mów, modułowa budowa umożliwiająca prostą instalację jak również rozbudowę istniejącej instalacji. WEHRLE Umwelt GmbH specjalizuje się w dziedzinie oczyszczania ścieków przemysłowych i jest jednym z liderów technologii MBR cross-ﬂow dla wysoce skutecznego oczyszczania ścieków. Firma po-

siada wiele obiektów referencyjnych w sektorze żywności i napojów.

Wprowadzenie Konwencjonalne oczyszczalnie ścieków był y wykorzyst ywane w oczyszczaniu ścieków mleczarskich przez wiele lat. W ramach tej technologii osad odprowadzany był na osadnik wtórny, gdzie w procesie sedymentacji miał być odzielony od oczyszczonej „wody”. Ściek mleczarski, ze względu na swój skład, często prowadził do n iezadawalającej sedy mentac ji w tego typu oczyszczalniach. W osadniku następowało puchnięcie osadu, powstawanie piany, co miało wpływ na zwiększoną zawartość osadu w odpływie z oczyszczalni oraz brak zadowalającego efektu końcowego (wysokie stężenie ChZT). Ze względu na nieudolne oddzielenie osadu w reaktorze zmniejszała się koncentracja biomasy, a tym samym niewystarczająca odbudowa zanieczyszczeń. Zastosowanie technologii MBR pozwala uniknąć problemów tego typu.

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:12:35

W opatentowanym przez WEHRLE Umwelt GmbH procesie pod nazwą BIOMEMBRAT® osad czynny poddawany jest filtracji cross-flow na usytuowanych na zew nątrz reaktora, szeregowo połączonych modułach filtracyjnych. Turbulencje spowodowane dużą prędkością przepływu ścieków przez moduł y filtracy jne zapewniają zachowanie zdolności filtracyjnych membrany, a duża różnica ciśnień między wewnętrzną a zewnętrzną stroną membrany umożliwia jednocześnie efektywną ﬁltrację ścieków. Proces ten nadaje się do oczyszczania wysokoobciążonych ścieków przemysłowych oraz odcieków ze składow isk odpadów. Tec h n ika membranowa umożliwiająca całkowite zatrzymanie biomasy w układzie, pozwala na budowę kompaktowych instalacji, zapewnia wysoki stopień oczyszczania i sterylny odpływ ścieków. Ze względu na stosunkowo w ysoką zawa r tośc ią węgla nu wapnia w ściekach z przemysłu mleczarsk iego należy zdawać

sobie sprawę z możliwości jego osadzania (scaling) oraz pozostałych zanieczyszczeń, które mogą poważnie wpłynąć na wydajność membrany. Dlatego projektowanie systemu MBR wraz z doborem odpowiedniego rodzaju membrany powinno uwzględniać te ważne aspekty, szczególnie w zakresie skutecznego i automatycznego płukania i czyszczenia membran. Do oczyszczania trudnych ścieków przemysłowych polecamy zewnętrzne systemy membranowe cross-ﬂow, które wykazują znaczną przewagę nad zanurzonymi modułami membranowymi w reaktorze MBR. Stosunkowo prosty i skuteczny system czyszczenia CIP cross-ﬂow membrany zapewnia jej stabilność w trakcie eksploatacji jak również długoterminową ekonomiczność w rozwiązy wa n iu problemów z osadzaniem się kamienia i osadów.

Proces MBR w przemyśle M BR jest dobrze z na ny w Europie Zachodniej oraz Japo-

nii. WEHRLE - WERK AG opracował podstawy tej technologii we współpracy z uczelniami w Stuttgarcie i Aachen. W oparciu o wyniki tych badań w roku 1992 powstały pierwsze oczyszczalnie ścieków na skalę przemysłową. W na stępnyc h lat ac h opraco w y wa no i wd ra ż a no d a l s z e, zoptymalizowane pod względem energet yc zny m i dopasowa ne do i ndy widual nyc h w ymagań klienta, systemy oczyszczania. Zalety technologii MBR to: • wysokie stężenie osadu (20 – 30 g/l), • wysoki wiek osadu (powyżej 70 dni), • w y ż s z y e f e k t c z y s zc z e n i a ⇒ mniej osadu nadmiernego, • mała powierzchnia zabudowy, • brak zawiesin i bakterii w odpływie (dzięki membranie), • lepsze warunki dla wtórnego oczyszczania, • kompaktowość systemu i modułowa budowa pozwalająca na dalszą rozbudowę.

Rys. 2. MBR z zewnętrznie usytuawaną membraną

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 79

w w w.apbiznes.pl

1/2011

79 2011-01-19 09:12:40

WYBRANE ZAGADNIENIA W UZDATNIANIU I ZAGOSPODAROWANIU SKROPLIN I PERMEATÓW POSERWATKOWYCH W ZAKŁADZIE MLECZARSKIM Technologie związane z przetwórstwem mleka charakteryzują się dużym zużyciem wody sięgającym od 2 do 5 dm3/dm3 przetworzonego mleka [1, 2, 3, 11] z jednej strony oraz dużej ilości powstających ścieków od 3 do 6,5 dm3/dm3 przetworzonego mleka [3] z drugiej.

Jaros ław Ostrowski Centrum BadawczoWdrożeniowe „UNITEX” Sp. z o.o. w Gdańsku

Jan Marjanowski Centrum BadawczoWdrożeniowe „UNITEX” Sp. z o.o. w Gdańsku

Zygmunt Zander UWM w Olsztynie, Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej

80 2011_1_ai_190x250.indd 80

Z danych literaturowych [4] charakteryzujących polskie mleczarstwo z początku lat obecnej dekady dowiadujemy się, że roczna produkc ja serwatki wynosi 1,9 mld litrów, z czego 65% stanowi serwatka podpuszczkowa, a 35% kwasowa. S e r wat k a p o dp u sz c z kowa przetwarzana jest w ok. 56-66% na proszek serwatkowy, laktozę i koncentraty białkowe, dalsze 30-40% na nieprzetworzoną paszę, a 3-6% traﬁa do ścieków. Serwatka kwasowa (twarogowa) aż w 87% jest nieprzetwarzana i stanowi dodatek do pasz, w 10-12% traﬁa do ścieków i rozdeszczowania, a tylko w 1-3% jest przetwarzana. Powstające w przetwórstwie mleka wody wtórne, zdegradowane, charakteryzujące się w wielu przypadkach niskim zasoleniem, potencjalnie nadają się do wtórnego wykorzystania, umożliwiając znaczne ograniczenie zużycia wody pitnej w zakładzie mleczarskim [2]. Kierując się zasadami racjonalnej gospodarki mediami wg raportu „Najlepsze dostępne techniki (NDT) dla przemysłu mleczarskiego” [5] wody zdegradowane po odpowiedniej obróbce nadają się do powtórnego wykorzystania, przez co ogranicza się zużycie wody pitnej, energii [6] oraz spada ilość ścieków. W myśl wprowadzanych nowych wymagań weterynaryjnych dla

1/2011

mleka i przetworów mlecznych w tzw. pakiecie higieny, zawartych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady 852 i 853/2004/EU [7, 8] woda zdegradowana po uzdatnieniu może nadawać się na cele: • przeciwpożarowe, • produkcji pary, • chłodnicze, • technologiczne pod war u n k iem, że będzie przesyłana odrębnie, wyraźnie oznakowaną instalacją rurową, która nie ma połączeń z instalacją wody pit nej. Wody zdeg rado wane mogą być odzyskiwane i powtórnie wykorzystane w przetwarzaniu lub jako składnik pod warunkiem, że nie spowodują ryzyka zanieczyszczenia przetworów mlecznych. Musi ona spełnić te same parametry, jakie wynikają z obowiązujących ureg ulowań w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z d n i a 19 l i s t o p a d a 2 0 0 6 r. (Dz. U. Nr 203, poz. 1718 w sprawie, jakim powinna odpowiadać woda do picia przez ludzi). Dodatkowo dopuszcza się możliwość wykorzystania wody odzyskanej o jakości w części odbiegającej od jakości wody pitnej, jednak w tym celu należy uzyskać zezwolenie odpowiednich władz. Władze te należy przekonać, że jakość wody odzyskanej nie wpłynie na wartość zdrowotną spożywanych przetworów mleczarskich [8].

Technologie jednostopniowej i dwustopniowej odwróconej osmozy (RO) do odzysku wód zdegradowanych W wyniku prac badawczych przeprowadzonych przy współprac y Katedr y Biotec h nolog i i Żywności UWM w Olsztynie, ﬁrmy EURO-SEP z Warszawy oraz firmy UNITEX z Gdańska opracowano wytyczne technologiczne w zakresie możliwości uzdatniania skroplin z wyparek i serwatki oraz permeatów z procesów membranowego zagęszczenia serwatki na cele: • mycia membran MF, NF i RO [9], • kotłowe, • chłodnicze, • uzupełniania wody lodowej, • wstępnego mycia w systemie CIP, • mycia cystern samochodowych. W oparciu o kompleksowo zebrane dane z badań [3, 10] wynika, że w przetwarzaniu 100 kg mleka odzyskać można 57 kg wody o parametrach jakościowych spełniających większość wymagań dla wody technologicznej lub technicznej (energetycznej). Dane zebrane w wyniku prac badawczo-rozwojowych na etapie prototypowej, doświadczalnej instalacji do uzdatniania skroplin i permeatów, które w ykona no w szeregu zakładów mleczarskich posłużyły do opracowania skutecz-

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:13:01

W M

energia – woda – środowisko nej technologii z zastosowaniem techniki odwróconej osmozy ze wspomaganiem biologiczno-chemicznym. Zastosowanie opracowanej technologii RO gwarantuje jednostopniowe uzdatnianie: • skroplin z oparów w procesach wyparnych przy produkcji proszku mlecznego i serwatkowego, • permeatów po procesach membranowych zagęszczania serwatki podpuszczkowej (słodkiej). Odciek (permeat) poddany obróbce metodą RO spełnia większość wymagań jakości wody technologicznej w procesie mycia CIP i energetycznych, jako woda do zasilania kotłów parowych. Uzyskany koncentrat można bezpośrednio skierować do oczyszczalni ścieków. W tym zakresie nowa technologia całkowicie spełnia założenia i wymogi, które legły u podstaw opracowanej przez UNITEX technologii uzdatniania „krowiej wody” znanej pod nazwą ENERGOMILK [2]. W obecnym stadium UNITEX dopracowuje technologię membranową opartą o technikę odwróconej osmozy, która umożliwi na instalacji dwustopniowej RO uzdatnić odciek (permeat) z procesu zagęszczania serwatki kwasowej. Koncentraty z procesu należy poddać podczyszczaniu w procesie beztlenowym [9], co zagwarantuje bezpieczeństwo pracy oczyszczalni ścieków stopnia tlenowego.

Skład chemiczny permeatów po procesach membranowych i skroplin po wyparkach Skład chemiczny permeatów powstałych z procesów zagęszczania serwatki zależy od rodzaju serwatki i typu procesu membranowego zastosowanego do jej zatężenia. Ogólnie ujmując rozróżniamy dwa rodzaje serwatek: podpuszczkową (z produkcji serów dojrzewających)

e-w ydanie do pobrania na:

2011_1_ai_190x250.indd 81

i kwasową (po produkcji twarogów). Zasadniczo różnią się one zawartością kwasu mlekowego (0,05-0,1% serwatka podpuszczkowa i 0,4-0,7% serwatka kwasowa) oraz zawartością związków mineralnych, głównie wapnia (0,04% serwatka podpuszczkowa i 0,12% serwatka kwasowa). Proces zagęszczenia serwatki kwasowej (twarogowej) odbywa się na membranach w technice MF (mikroﬁltracji), natomiast serwatki słodkiej (podpuszczkowej) na mem-

lub całkowicie zgodnej z wymaganiami stawianymi przez mleczarzy wodom na cele technologiczne i energetyczne. Niestety podstawowym problemem, który należało rozwiązać w gwarantowanej technologii jednostopniowej i dwustopniowej ﬁltracji RO było zredukowanie zagrożeń błyskawicznie rozwĳającej się mikrobiologii na urządzeniach linii do uzdatniania wód zdegradowanych. Problem ten rozwiązano w wyniku zastosowania odpowiednich proce-

branach w technice NF (nanoﬁltracji) zamiennie znanej jako odmiana odwróconej osmozy (RO). Z tych powodów permeaty po procesach MF i NF (RO) znacząco się różnią. Inną kategorią wód zdegradowanych są skropliny z oparów wodnych z wyparek mleka i serwatki. W tabeli poniżej przedstawiono typowe charakterystyki wymienionych mediów będących wodami zdegradowanymi. Przedstawiony skład wód zdegradowanych jest typowy. W tabeli 1 nie podano temperatur tychże mediów ze względu na fakt, iż zależała ona od wielu czynników nie związanych bezpośrednio z technologią przetwórstwa mleczarskiego. Z przygotowanych danych dotyczących parametrów ﬁzyko-chemicznych wynika, że wymienione wody zdegradowane nie powinny stwarzać problemów w technologii jednostopniowego lub dwustopniowego oczyszczania RO celem uzyskania wód o jakości zbliżonej

dur i technologii ze wspomaganiem biologiczno-chemicznym. Dopiero sprzęgnięcie technik membranowych z procesami chemiczno-biologicznymi dało oczekiwane rezultaty w uzdatnianiu wód zdegradowanych. W tabeli 2 zestawiono parametry wód, które z powodzeniem nadają się do wtórnego zużycia na cele technologiczno-energetyczne. W tabeli 3 przedstawiono rezultaty zastosowania jednostopniowej RO dla uzdatniania mieszaniny wód zdegradowanych: • skroplin z wyparek serwatki, • permeatu z procesu NF zagęszczania serwatki podpuszczkowej. Ponadto w drugim wierszu przedstawiono parametry koncentratu z jednostopniowego procesu RO oczyszczania mieszaniny wód zdegradowanych. Zwłaszcza w zakresie zawartości składników organicznych i mineralnych oraz ChZT na poziomie 176 mgO2/dm3 kwaliﬁkują do oczyszczalni ścieków.

Woda zdegradowana

Przewodność [µS/cm]

ChZT [mgO2 /dm 3]

BZT 5 [mgO2 /dm 3]

Laktoza [%]

Technologia membranowego uzdatniania permeatów poserwatkowych została wdrożona w 3 zakładach mleczarskich w Łowiczu, Lidzbarku Warmińskim i w Piotrkowie Kujawskim.

Kwas mlekowy [%] 0,02-0,05

Permeat serwatki kwasowej 5000-8000 6000-10000 3000-6000 0,02-0,2 Permeat serwatki 200-500 100-400 50-200 ślad 0,01-0,02 podpuszczkowej Skropliny z wyparek mleka 5-50 20-100 5-70 ślad ślad Skropliny z wyparek serwatki 20-150 50-300 30-200 ślad ślad Tab. 1. Charakterystyka permeatów po membranowych procesach zagęszczenia serwatki kwasowej i podpuszczkowej oraz skroplin z procesów wyparnych mleka i serwatki

w w w.apbiznes.pl

1/2011

pH 4,5-5,0 5,0-6,0 5,0-8,0 5,0-8,0

81 2011-01-19 09:13:20

energia – woda – środowisko Kwas mlekowy [mg/dm 3]

10-100

30-50

1-5

0,0

do 3,0

5,5-6,0

5-30

20-40

5-20

0,0

do 1,5

6,7-7,5

1-5

5-20

1-15

0,0

5,0-7,5

3-20

10-25

5-20

0,0

5,0-7,0

Tab. 2. Charakterystyka wody uzdatnionej metodą jednostopniowej odwróconej osmozy dwustopniowej RO, a powstały koncentrat dodatkowej obróbki w procesie beztlenowym przed zrzutem do oczyszczalni ścieków.

g/100 g

g100 g

mgO2/dm3

jtk/100 cm3

jtk/1 cm3

g/100 g

Kwas mlekowy

g/100 g

Białko

Literatura • Budny J., Marjanowski J.., Turowski J.: EUROMLECZ 2004. Pozwolenie zi ntegrowa ne- woda. Przegląd Mleczarski., 2, 28-31, 2005. • Ostrowski J., Marjanowski J., Karczewski W.: Możliwości zagospodarowania skroplin z wyparek mleka i serwatki na potrzeby kotłowni, chłodnictwa i mycia w przemyśle mleczarskim. XXIV Międznarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna „Problemy gospodarki energią i środowiskiem w mleczarstwie”. Bełchatów 1-3 września, 34-41, 2005. • Bednarski W., Płodzień T. J., Tomasik J., Krzemieniewski M.: Zastosowa n ie tec h n i k membra now yc h w uzdatnianiu wody odzyskanej w przetwórstwie mleka. Przegląd mleczarski., 9, 36-39, 2005.

g/100 g

Popiół

Sucha masa

Parametr Jednostka miary

Medium

Zastosowanie instalacji RO do jednostopniowego uzdatniania wód zdegradowanych takich jak: • permeat z membranowego zagęszczania serwatki podpuszczkowej, • skropliny z wyparek mleka i serwatki, wspomaganej procesem biologiczno-chemicznym pozwala na uzyskanie wody z możliwością wtórnego wykorzystania na cele technologiczno-energetyczne. Powstały koncentrat można bezpośrednio skierować do oczyszczalni ścieków. P r z e t wor z e n ie p e r m e at ów z procesów membranowych zagęszczenia serwatki kwasowej wymaga

Laktoza

Wnioski

• Pluta A., Kratochwil A., Domańska E.: Porów na n ie ot rzy my wa n ia i zagospodarowania serwatki podpuszczkowej i kwasowej w aspekcie ochrony środowiska. Przegląd Mleczarski., 10, 448-452, 2002. • Korsstrom E., Lampi M.: Best available techniques (BAT) in the Nordic dairy industry. www.norden.org/ pub/miljo/miljo/sk/TNO1_586.asp (tłumaczenie z ang. UNITEX unitex@ unitex.com.pl ). • Budny J., Turowski J.: EUROMLECZ 20 0 4. Poz wole n ie z i nt e g r owa ne- ciepło. Przegląd Mleczarski., 9, 18-23, 2005. • Nitecka E.: Pakiet higieny. Przegląd Mleczarski., 5, 22-24, 2005. • Nitecka E.: Pakiet higieny (część 2). Przegląd Mleczarski., 6, 10-14, 2005. • Ja nczukowicz W., Jędrzejewska M., K rz e m ie n iewsk i M., Pe st a J.: Możliwości zastosowania procesu beztlenowego rozkładu zanieczyszczeń w przemyśle mleczarskim. Przegląd Mleczarski., 1, 30-34, 2003. • Zespo ł y: UNITEX w Gda ń sk u, Katedra Biotechnologii Żywności UWM w Olsztynie.: Sprawozdanie pt. „Opracowanie i wdrożenie gwarantowanej technologii i techniki membranowej uzdat niania kondensatów wodnych uzyskiwanych przy produkcji proszku mlecznego i serwatkowego”. Projekt Celowy Nr ROW 311-2003, Gdańsk, październik, 2005. • Zander Z., Dajnowiec F., Gospodarka wodą w zakładzie mleczarskim. AgroPrzemysł, (414), 3, 50 – 52, 2009.

Ogólna l. bakterii psychofilnych 22oC

Laktoza [%]

Ogólna l. bakterii mezofilnych 37oC

BZT 5 [mgO2 / dm 3]

Bakterie Coli

Woda po RO permeatu serwatki kwasowej Woda po RO permeatu serwatki podpuszczkowej Woda po RO skroplin z wyparek mleka Woda po RO skroplin z wyparek serwatki

ChZT [mgO2 / dm 3]

ChZT

Woda uzdatniona

Przewod-nictwo [µS/cm]

Woda po RO z mieszaniny permeatu i skroplin serwatki podpuszczkowej

0,00

6,90

0,00 *(0)

0,00 *(20)

0,00 *(100)

Kondensat po RO z mieszaniny permeatu i skroplin serwatki podpuszczkowej

0,00

ślad

0,00

0,001

8,50

176

0,00 *(0)

0,00 *(20)

0,00 *(100)

Tab. 3. Wyniki analiz uzdatnionej wody i koncentratu po RO otrzymanych na instalacji przemysłowej *( ) największe wartości wskaźnika w próbce wody za Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 19 listopada 2002 r. Dz. U. Nr 203, poz. 1718)

82 2011_1_ai_190x250.indd 82

1/2011

e-w ydanie do pobrania na:

w w w.apbiznes.pl

2011-01-19 09:13:24

2011_1_ai_190x250_okladka.indd 81

2011-01-18 12:18:45

2011_1_ai_190x250_okladka.indd 82

2011-01-18 12:18:52