AGRO industry 2014/1 by PROGRAFIKA

ISSN: 2083-0009

technika i technologia w przemyśle spożywczym

cena 54 PLN w tym 8% VAT

X/201X (xx) LATO

Euromlecz

w NUMERZE

Forum Technologii Serowarskich

RELACJE

CSK Forum Technologii Browarniczych

Techmilk

Energia-Woda-Środowisko

Jedyny w Polsce profesjonalny konkurs piw

Golden Beer Poland www.goldenbeer.com.pl

spis treści Aleksandra Wojnarowska redakcja@bitubi.pl

olska jako znaczący producent żywności w Europie sprzedaje swoje nadwyżki za granicą. Nie potrafimy sami zjeść wszystkich jabłek, sera ani mięsa, które wyprodukujemy. Tymczasem jednym z najbardziej znaczących odbiorców naszej żywności jest rynek rosyjski. A łaska pańska – jak wiadomo - na pstrym koniu jeździ. Moi rozmówcy za każdym razem gdy podejmujemy temat ewentualnego rosyjskiego embarga, znacząco poważnieją. Trudno sobie wyobrazić konsekwencje dla polskich producentów. Z drugiej strony Unia Europejska niechętnie przyjmuje nasze markowe produkty. Co innego surowiec do dalszej produkcji a co innego nasz własny, polski produkt. Jestem po wrażeniem historii opowiadanej mi przez przedstawicielkę znaczącego polskiego producenta serów – z jakimi kłopotami spotykali się na rynku niemieckim: wszyscy – od pośrednika, po końcowego sprzedawcę, znajdowali mnóstwo powodów, aby zawyżyć cenę tak, aby stała się nieatrakcyjna. Wydaje się, że wszystkim elementom łańcucha zależało na tym, aby Niemcy kupowali niemieckie sery. W każdym niemieckim „warzywniaku” znajdziemy informację o kraju pochodzenia. Czasami nawet jest bardziej eksponowana, niż nazwa samego produktu. Chodzi o to, aby Niemcy, w miarę możliwości, kupowali niemieckie ziemniaki. Co nam zatem zostaje? Oprócz drżenia przed Rosją?

TECHMILK 2014, Jubileuszowe XV Seminarium Jan Limanowski

ENERGIA – WODA – ŚRODOWISKO IV Konferencja Naukowo-Techniczna – relacja

II Forum Technologii Serowarskich – relacja Aleksandra Wojnarowska

14 Produkcja mleczarska w krajach Zatoki Perskiej Lech Maryniak 20 Polski handel zagraniczny serami w latach 2003-2012 Adam Bugała 24 Zdrowa Krowa – z korzyścią dla hodowców i zwierząt Arkadiusz Cyman 26 Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi w latach 2003-2012 Adam Bugała 28 Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej Anna Grabińska-Szczęśniak 28 Bactoforce Poland Piotr Augustyniak 29 CSK fotorelacja z jubileuszu 15 lecia firmy 32 Polski handel zagraniczny używkami w latach 2003-2010 Adam Bugała 33 Euromlecz Aleksandra Wojnarowska

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl

SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 692 12 33 69

RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg Polska) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM)

DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 DZIAŁ MARKETINGU tel. 535 566 506

PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl www.agro.apbiznes.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

35 Branżowe spotkanie inauguracyjne mleczarzy Lubelszczyzny 36 Mikołajki 2014 – relacja 38 Piątnica – supermarka stworzona w Polsce 38 Ludzie z pasją czyli mleczarz na Killimandżaro 39 Airspexx – higiena powietrza w przemyśle mleczarskim Robert Najman 40 Jesteśmy dumni z naszego jabłka Eberhard Makosz 42 Co z tym jabłkiem? Aleksandra Wojnarowska 44 III Forum Technologii Browarniczych – relacja Janusz Zakręta 50 Prawdziwe „ale” Rafał Kowalczyk 53 Oczyszczalnia ścieków czy bio-rafineria? Bogusław Buczak

Zaprzyjaźnione wydawnictwa:

60 Analiza jakościowa oceny ryzyka projektu inwestycyjnego CHP/QUAD Lech Maryniak 66 Grupa Żywiec podsumowała 2013 rok

Jagody górą O

foto: chromastock

d stycznia ruszyła nowa kampania informacyjno-promocyjna realizowana na rynku polskim przez Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej, będąca pilotażem docelowej kampanii programu Komisji Europejskiej. Projekt realizowany będzie przez kolejnych 12 miesięcy, od stycznia do grudnia 2014. Szacunkowy budżet programu to 700 000 zł, a proponowana wysokość wsparcia z Funduszu Promocji

ARR to około 630 000 zł. Kampania informacyjno-promocyjna „Niezwykłe właściwości zwykłych owoców” realizowana będzie ze wspomnianym powyżej wsparciem Funduszu Promocji Owoców i Warzyw Agencji Rynku Rolnego. Kampania prowadzona pr zez Związek Sadowników będzie współpracowała także ze Stowarzyszeniem Plantatorów Borówki Amerykańskiej, Plantatorów Porzeczek oraz Plantatorów Truskawki.

Celem kampanii jest wzrost spoż ycia owoców jagodowych (wsparciem objęte będą truskawka, maliny, borówka amer ykańska, por zeczki) w szczególności wśród dzieci i młodzieży, wyrobienie zdrowych nawyków żywieniowych oraz wzrost eksportu owoców jagodowych i ich przetworów. D ziałania prom o c yjne b ę dą prowadzone jednocześnie na 5 rynkach – polskim, austriackim, szwedzkim, fińskim i czeskim.

ponad kwotę mleczną w Polsce

Ź ródło: Fammu /Fapa

e d ł ug najn o w s z y c h da ny c h A g e n cji Rynku Rolnego (ARR) w okresie od kwietnia do końca grudnia 2013 r. do podmiotów skupujących w Polsce dostarczono ok. 7,6 mln ton mleka, czyli o ok. 1,17% więcej niż w analogicznym przedziale czasowym ubiegłego roku. Stopień wykorzystania kwot indywidualnych przysługujących dostawcom hurtowym po 9 miesiącach roku kwotowego 2013/2014 (kwiecień/marzec) wyniósł ok. 76,37%, natomiast szacunkowy stopień wykorzystania kwoty krajowej dostaw ukształtował się na poziomie 76,21%. W dwunastym miesiącu 2013 r. do podmiotów skupujących dostarczono 828,3 mln kg mleka, czyli o 6,2% więcej niż miesiąc wcześniej i o 7,2% więcej niż przed rokiem. Przydział kwoty dostaw hurtowych na 9 miesięcy sezonu 2013/2014 to 7,43 mln ton (przy założeniu, że kwota sprzedaży bezpośredniej obejmie 1,5% całkowitej kwoty mlecznej), zatem obecnie limit przekroczony jest o ok. 2,3%. Według szacunków analityków ARR, jeśli dynamika skupu mleka z ostatnich 9 miesięcy utrzyma się na porównywalnym poziomie, w następnych okresach może dojść do przekroczenia przez Polskę kwoty krajowej dostaw o ponad 2% w roku kwotowym 2013/14. Kwota krajowa przysługująca Polsce na sezon 2013/2014 wynosi 10,0558 mln ton i jest dzielona na dostawy hurtowe i sprzedaż bezpośrednią.

OWOCE i warzywa

kontra

ALERGIA i ASTMA Zdaniem szwajcarskich naukowców do rosnącej liczby wykrywanych alergii i astmy może przyczynić się zła dieta. Przede wszystkim problem dotyczy błonnika, a w zasadzie zbyt małej jego ilości spożywanej między innymi pod postacią owoców i warzyw. Przeprowadzone badania pokazały związek między spożyciem błonnika, a częstotliwością występowania alergii i astmy. Wzrost chorób alergicznych i astmy można wytłumaczyć nie tylko zanieczyszczeniem powietrza, paleniem papierosów, czy samą w końcu genetyką. Zdaniem naukowców przede wszystkim warto zmienić nasze nawyki żywieniowe.

Jubileuszowe XV Seminarium

Postęp techniczny w przetwórstwie mleka

TECHMILK 2014

W dniach od 11. do 14.02 br. odbędzie się w Hotelu Gołębiewski w Mikołajkach jubileuszowe XV Seminarium „Postęp techniczny w przetwórstwie mleka TECHMILK 2014”. Jego głównym akcentem będzie wystąpienie pomysłodawców seminarium, przedstawicieli firmy Zentis Polska Sp. z o.o. W roku 2000 firma Zentis razem z Katedrą Inżynierii i Aparatury Procesowej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie zorganizowały seminarium poświęcone teorii i praktyce wytwarzania produktów mleczarskich z wyraźnie wyczuwalnymi kawałkami owoców.

dr h a b J an L . in ż. im a n ow s k Przew i

od Komite niczący tu Organ izacyjn e go

foto: APB

ył to czas, kiedy na półkach sklepów spożywczych królował „jogurt z extra dużymi kawałami owoców” jednej firmy. Inni producenci nie potrafili efektywnie z nią konkurować i rozglądali się za gotową technologią. Za namową ówczesnego prezesa Zentis Polska pana Mario Graebera wspólne badania podjęli Adam Głowacki z Zentis i Jan Limanowski z UWM. Badania skutkowały powstaniem pierwszej stacji do mieszania jogurtu z dodatkami owoców. Stacja została zbudowana w hali technologicznej Katedry Inżynierii i Aparatury Procesowej UWM i umożliwiła wykonanie drogich badań mieszania rzeczywistych produktów: serka homogenizowanego i jogurtu z koncentratem owocowym. Sukces badań, atrakcyjność wizualna procesu mieszania w przepływie i możliwość zaproponowania technologii „pod klucz” zaowocowały pomysłem zorganizowania seminarium i pokazu

1/2014

działającego urządzenia. Spotkanie odbyło się w Olsztynie w dniach 17 i 18 lutego 2000 roku i składało się z części konferencyjnej, w hotelu Park, i pokazu działającego urządzenia. Uczestniczyli w nim przedstawiciele firm Argo i Axflow, które współpracowały przy budowie stacji mieszania oraz goście z zakładów mleczarskich i UWM. Pokaz został przyjęty z wielkim zainteresowaniem. W kolejnych latach zaowocowało ono wdrożeniami. W obecnej chwili w Polsce i za granicą pracuje około 130 stacji mieszania sygnowanych znakiem Zentis. W roku 2001 głównym organizatorem seminarium została Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej. Razem z firmą Zentis zorganizowała ona drugie seminarium pod nazwą „Postęp techniczny w produkcji serków twarogowych homogenizowanych”. Współorganizatorami tego seminarium były też kolejne firmy: ARGO, Stephan GmbH, AxFlow,

Profil-Aeromix, Bujalski, G.C. Hahn, GEA, Henkel-Ecolab, Milk Hydrosan i Tewes-Bis. Spotkanie odbyło się w hotelu Novotel w Olsztynie. Wykład wstępny wygłosił prof. dr hab. Zbigniew Śmietana. Drugi dzień seminarium poświęcony był pokazom w hali technologicznej KIiAP. Firma Tewes-Bis pokazała kompaktową stację mycia CIP, firma Profil Aeromix - urządzenie do napowietrzania serka, Milk Hydrosan – stację do ultrafiltracji. Można było oglądać moduły ultrafiltracyjne i degustować serki produkowane tą metodą. Firma G.C. Hahn zaproponowała degustację produktów z rynku niemieckiego zawierających stabilizatory własnej produkcji, a firma Zentis wspólnie z KIiAP powtórzyła ubiegłoroczny pokaz mieszania jogurtu z owocami w stacji wzbogaconej o tzw. konektor czyli urządzenie służące do sterylnego dozowania wsadu owocowego dostarczanego w opakowaniach typu „bag in box”.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

70 osób, w roku 2005 – 225, a w roku 2013 – ponad 370 osób z 80 zakładów mleczarskich i 55 firm producenckich oraz przedstawiciele Krajowego Stowarzyszenia Mleczarzy i Polskiej Izby Mleka, przedstawiciele czasopism branżowych oraz zaproszeni goście specjalni, pracownicy KIiAP, doktoranci, studenci. Część plenarna seminarium „Techmilk 2013” składała się z 38 wykładów poświęconych wielu wybranym problemom technicznym związanym z przetwórstwem mleka. Mówiono o energetycznych aspektach przerobu mleka, warunkach zachowania higieny produkcji, problemach uzdatniania foto: APB

minarium odbyło się w hotelu „Anders” w Starych Jabłonkach, a od roku 2006 stałym miejscem spotkań został Hotel Gołębiewski w Mikołajkach. W tym też czasie po raz pierwszy uzupełniono nazwę seminarium o logo „Techmilk”. Z czasem stało się ono znakiem firmowym i hasłem rozpoznawalnym nie tylko wśród pracowników przemysłu mleczarskiego. W roku 2000 w seminarium wzięło udział około

wody, zagospodarowaniu ścieków, pakowaniu produktów mleczarskich, budowie i zastosowaniu nowych urządzeń, automatyzacji i robotyzacji produkcji. Szczególną uwagę słuchaczy zwróciło kompaktowe urządzenie firmy OBRAM do bezformowej produkcji twarogu, możliwość zastosowania w przemyśle mleczarskim zbiorników magazynowych i procesowych z tworzyw termoplastycznych firmy

Prz ewo d n ic ząc y m Kom it e t u Nau kowego s e m i n a r iu m j e st dr hab. inż. Zygmunt Zander, prof. UWM, przewodniczącym Kom itet u Orga n i zac y jnego – dr hab. i n ż. Ja n Li ma nowsk i, prof. UWM, sekretarzem – dr inż. Fabian Dajnowiec. W pracach Komitetu Organizacyjnego seminarium „Techmilk 2014” biorą udział: mgr inż. Paweł Banaszczyk, mgr inż. Malwina Biegaj, dr inż. Elżbieta Haponiuk, mgr inż. Dorota Mickiewicz, mgr inż. Waldemar Trzciński, dr inż. Józef Warechowski. Kierownikiem Katedry Inżynierii i Aparatury Procesowej jest pani prof. dr hab. inż. Lidia Zander.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Weber, maszyny do rozdmuchiwania i nalewania mleka oraz produktów mleczarskich firmy SMF, paleta zróżnicowanych konstrukcyjnie zbiorników magazynowych i procesowych firmy Schwarte-Milfor, nowatorskie propozycje logistycznych rozwiązań transportu przetworów mleczarskich firmy Nagel. Oprócz wystąpień plenarnych wiele firm uczestniczących w seminarium zaprezentowało swoje wyroby i materiały reklamowe na stoiskach ekspozycyjnych. Ta część seminarium rozwija się w ostatnich latach najbardziej dynamicznie i wskazuje na ogromne zapotrzebowanie imprez typu wystawowego, gdzie naocznie można przekonać się o jakości i walorach prezentowanych produktów. Kolejne seminarium Techmilk odbędzie się już w lutym 2014 r. Jest to obecnie największe i najważniejsze spotkanie przedstawicieli polskiego mleczarstwa z producentami urządzeń dla tej gałęzi przemysłu. Celem seminarium jest podzielenie się informacją na temat najbardziej aktualnej techniki i nowych trendów w konstrukcji i budowie maszyn dla przetwórstwa mleka. Seminarium jest skierowane przede wszystkim do kadry kierowniczej polskich zakładów mleczarskich lecz biorą w nim udział również goście zagraniczni i przedstawiciele branż pokrewnych. Partnerem KIiAP w pracach organizacyjnych jest Polska Izba Mleka, a patronat medialny sprawują Agro Industry, Agro Przemysł, Forum Mleczarskie, portalspożywczy.pl i Przegląd Mleczarski. Szczegółowe informacje na temat seminarium oraz dane kontaktowe można znaleźć na stronie internetowej http://www.uwm.edu.pl/techmilk. 1/2014

foto: APB

Seminarium z roku 2001 stało się wzorcem dla kolejnych. Jego część wykładową, uzupełniły wystąpienia p r of. A n d r ze j a B a b u c h ow s k i e g o i pani Joanny Nowak z firmy Sparks, którzy później corocznie brali udział jako wykładowcy w kolejnych seminariach. W roku 2006 dołączył do nich pan Wiesław Wasilewski z firmy BigPol. Ich wykłady dotyczyły odpowiednio polityki unijnej w obszarze mleczarstwa, marketingu i programów pomocowych dla Polski. W roku 2002 miało miejsce seminarium na temat technik membranowych, a w roku 2003 – na temat higienicznych aspektów przetwórstwa mleka. Ze względu na coraz większą liczbę uczestników, w 2005 roku se-

mleczarstwo

relacja

Co roku w styczniu odbywa się branżowe spotkanie specjalistów pod tytułem „Energia-Woda-Środowisko”. Czwarta edycja odbyła się właśnie w Białymstoku. Uczestnicy, oprócz wysłuchania specjalistycznych prelekcji, mieli okazję zwiedzić innowacyjną instalację oczyszczania ścieków z produkcją biogazu i kogeneracją, znajdującą się na terenie Spółdzielni Mleczarskiej Mlekovita w Wysokiem Mazowieckiem.

Dariusz Sapiński – prezes zarządu SM Mlekovita Okazuje się, ze z działu, który generował dotychczas tylko koszty, można uzyskać wartość dodaną. Dodatkowo 20% całej energii zużywanej w zakładzie, produkujemy teraz w procesie kogeneracji z gazu i biogazu. To daje nam dodatkowe oszczędności i poczucie bezpieczeństwa energetycznego zakładu. Dzięki nowoczesnej biogazowni jesteśmy w stanie przyjąć i przetworzyć każdą ilość kwaśnej serwatki.

foto: APB

wiednią infrastrukturę staje się coraz bardziej palący. Ogromne kary nakładane za ścieki ponadnormatywne, i emisję dwutlenku węgla, dążenie do optymalizacji kosztów poprzez oszczędności mediów energetycznych i wody a także zwykła troska o przyszłe pokolenia i ochronę środowiska sprawiają, iż na konferencji „Energia-Woda-Środowisko” pojawiają się przedstawiciele całego sektora spożywczego.

foto: APB

Temat wyposażenia zakładu w odpo-

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Duże zakłady produkcyjne wymagają stabilności w dostawach prądu, dlatego widzą dodatkowe korzyści w wysokosprawnej kogeneracji. Jesteśmy też w stanie oczyścić emitowany w procesie dwutlenek węgla tak, aby nadawał się bezpośrednio do aplikacji w produktach spożywczych.

Spotkanie, oprócz tematu samej instalacji w Mlekovicie, zdominował temat kogeneracji i białych certyfikatów. Wnioski z dyskusji są takie, iż przy aktualnym stanie prawnym przy produkcji energii elektrycznej z gazu naturalnego i jej sprzedaży do sieci – proces się nie opłaca. Nikt nie chce inwestować sporej ilości pieniędzy w drogie instalacje, których rachunek ekonomiczny wychodzi na zero. Relacja ceny pomiędzy gazem a prądem jest zbyt mała. Tylko nieliczne biogazownie pracujące na gazie na-

turalnym są dziś na niewielkim plusie. Inna sytuacja jest z kolei w przypadku produkcji prądu na potrzeby własne – tutaj rachunek ekonomiczny zachęca: „inwestuj”. Jeszcze bardziej lukratywnie wygląda kogeneracja z biogazu. Wnioski z dyskusji specjalistów o białych i żółtych certyfikatach: żółte certyfikaty w teorii są, w praktyce nie obowiązują. Białe certyfikaty z kolei są trudne w sprzedaży i zaczną się opłacać dopiero wówczas, gdy zostanie narzucona wyższa cena za emisję dwutlenku węgla do atmosfery.

foto: APB

Dariusz Jasak – prezes Veolia Water Z dumą prezentujemy instalację wykonaną przez naszą firmę. Szacunkowa ilość biogazu wyprodukowanego w Polsce w instalacjach beztlenowych przez naszą firmę to 50 M Nm3. Do każdego projektu podchodzimy jednak indywidualnie.

W spotkaniu uczestniczyli fachowcy z zakresu ochrony środowiska z całego przemysłu spożywczego

Wystawa stoisk cieszyła się sporym zainteresowaniem uczestników spotkania

Marek Kajurek, szef oczyszczalni ścieków w Mlekovicie, znakomicie spełniał się w roli moderatora.

Paweł Jasiński (Grundfos) Anna Olkowska (AF Projects) omówiła zaprezentował nowoczesne instalacje korzyści i zagrożenia oczyszczania uśredniania i oczyszczania ścieków ścieków z gospodarką osadową

Bogusław Buczak (Veolia Water) analizował Andrzej Pluta (CES) mówił o gospodarkę odpadami pod kątem możlinowoczesnych systemach wych zastosowanych technologii poligeneracyjnych

W konferencji uczestniczyło wielu znamie- Rafał Błaszczyk (BASF) opowiadał o nitych gości. Tutaj Grzegorz Półchłopek, systemach uszczelnień koordynator ochrony środowiska w Mars Polska, Sławomir Olszewski, wiceprezes Mlekpol, Bogusław Buczak oraz Dariusz Jasak z Veolia Water.

foto: wnos.uwm.edu.pl

foto: APB

Łukasz Wilczyński – KWE

Mirosław Krzemieniewski Dziekan Wydział Nauk o Środowisku Uniwersytet Warmińsko -Mazurski Z prawdziwą przyjemnością obejmuję patronatem konferencje z cyklu „Energia-Woda-Środowisko” organizowane przez redakcję Agro Industry. Cieszy mnie fakt, iż specjaliści z przemysłu spożywczego mają możliwość rzetelnej dyskusji i wymiany doświadczeń, połączonej dodatkowo z techniczną wycieczką do wybranej instalacji. Tematyka podejmowana podczas czwartej już edycji konferencji „Energia-Woda-Środowisko” jest coraz bardziej aktualna, o czym świadczą coraz to nowe inwestycje z zakresu ochrony środowiska realizowane w wiodących zakładach przetwórczych na terenie naszego kraju. Wśród nich z pewnością wyróżnia się inwestycja w Wysokiem Mazowieckiem zrealizowana przez Spółdzielnię Mleczarską Mlekovita.

Tematyka obrad bardzo poważna, jednak atmosfera na sali wykładowej – znakomita.

Spotkaniu towarzyszyły liczne dyskusje kuluarowe

Rozmowy w kuluarach– niejednokrotnie bardzo inspirujące.

Profesor Janusz Budny apelował o racjonalną gospodarkę energią i środowiskiem

Agnieszka Lisikiewicz (Rockwool) zajęła się tematyką izolacji instalacji przemysłowych

Jan Dubasiewicz (Nijhuis Water) podjął temat odzysku wody i cennych surowców

1/2014

mleczarstwo

relacja

FTS to spotkanie wyjątkowe. Spotykają się tutaj serowarzy z Polski i zagranicy, aby dyskutować o jakości, technologiach i trendach w produkcji sera. Powolutku zmienia się rynek i nasza świadomość, Kiedyś serowar to był zawód, rzemieślnik a nawet artysta. Po wojnie jego status uległ znacznej degradacji. Tymczasem dzisiaj obserwujemy powrót do starych tradycji serowarstwa, które bez twarzy serowara niestety nie mają racji bytu.

Chyba największym, aczkolwiek nieje-

w Młynarach, zapoznać się z nowoczesnym systemem zarządzania jakością i produkcją. Prezes Edward Bajko aktywnie uczestniczył w obradach Forum, włączał się do dyskusji, pytał. Nie tylko zresztą on, Forum Technologii Serowarskich jest bowiem

jedną z nielicznych imprez branżowych, w trakcie których na sali konferencyjnej dyskusje wrą na całego. Niezastąpiona w tym zasługa honorowych gości: profesor Grażyny Cichosz (UWM), doktora Antoniego Pluty (SGGW), profesora Arnolda Repsa (UWM) a także

foto: APB

dynym producentem serów długodojrzewających w Polsce jest Spomlek, który – również z tej przyczyny – przyjął na siebie rolę honorowego gospodarza spotkania. Uczestnicy mieli okazję zwiedzić zakład produkcyjny Spomleku

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

foto: APB

znamienitych młodych naukowców z Lublina w osobach Waldemara Gustawa i Bartosza Sołowieja. Wzruszających chwil dostarczył zebranym prof. Janusz Budny, który wręczył pamiątkowy album z archiwalnymi zdjęciami mleczarni w Młynarach

e-w ydanie do pobrania na:

na ręce prezesa Bajko. Profesjonalne prowadzenie sesji i rzetelną po niej dyskusję zapewnił znany wszystkim doskonale Fabian Dajnowiec z UWM. Swoją obecnością zaszczycił nas także dr Zygmunt Zander (UWM) oraz dr Krzysztof Młynek (UPH w Siedlcach).

www.agro.apbiznes.pl

Niezmiernie inspirujące okazały się referaty przedstawiane przez przedstawicieli zakładów produkcyjnych. Specjaliści z SM Spomlek podzielili się swoimi doświadczeniami w zakresie poprawy jakości mleka surowego, głównie zwiększeniu ilości kazeiny.

1/2014

mleczarstwo

relacja

Ewy Grzybowskiej (CSK) o serach typu rosyjskiego. Sala zareagowała emocjonalnie, krytykując z jednej i zachwalając z drugiej sytuację dot. zapotrzebowania rosyjskiego rynku na ten specyficzny produkt. O technologii i technice produkcji sera w formie długich wstęp opowiadali z niemiecką precyzją

i dokładnością przedstawiciele firmy Alpma. Zaprezentowali najnowsze dostępne technologie, pomagające zaoszczędzić czas i pieniądze. Higieną powietrza w nowoczesnej serowni zajęli się z kolei przedstawiciele firmy Ecolab, prezentując najnowsze aplikacje pracujące już na polskim rynku.

foto: APB

W nietypową rolę wykładowców wcieliły się panie Zofia Zawadzka (prezes OSM Top Tomyśl) oraz Zofia Just (wiceprezes OSM Czarnków). Rzadko mamy okazję widzieć je w takich okolicznościach, gratulujemy jednocześnie profesjonalnego występu przed wymagającą publicznością. Bardzo inspirujący okazał się referat

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

foto: APB

Swoimi przemyśleniami oraz wynikami kontroli jakości handlowej mlecznych produktów w Polsce podzieliła się z zebranymi Beata Majchrzak z Gijhars, natomiast o trendach w pakowaniu i konfekcjonowaniu serów opowiedzieli przedstawiciele firm Trepko, GAL oraz Alpma. Nie zabrakło referatów dot. najnowszych rozwiązań technicznych

e-w ydanie do pobrania na:

i technologicznych w nowoczesnej serowni. Swoją wiedzą podzielili się Michał Korzycki (Culinar), Sandra Spinkiewicz (Spinex), Przemysław Leszczyński (Weber), Jan Dubasiewicz (Nijhius Water) a także Michał Hołdyński (Tewes-Bis) i Rolandas Vaivada (UAB Lukšių pieninė, Litwa).

www.agro.apbiznes.pl

W trakcie Forum podjęty został również temat serowarstwa zagrodowego, regionalnego. Grzegorz Winiarek i Tadeusz Kawa z Regionalnej Izby Gospodarczej Żywności Naturalnej i Tradycyjnej w Olsztynie opowiedzieli o tym, jak robią ser zagrodowy, prezentowany referat wywołał wśród specjalistów technologów ożywione

1/2014

mleczarstwo

relacja

dukcji i produktu. Ciekawy wykład z zakresu produkty regionalne a serowarstwo zaprezentował niezastąpiony Sebastian Wawszczak, na co dzień pracownik Akademii Morskiej w Gdyni, prywatnie rzemieślniczy piwowar i pasjonat dawnych technologii produkcji. Program poprawy efektywności w SM Spomlek w Młynarach, zapre-

zentowany przez Bożenę Kamińską, Renatę Korzeniewską oraz Magdalenę Jaworską okazał się przysłowiową wisienką na torcie. Uczestnicy uznali, ze powinien to być temat przewodni kolejnego Forum Technologii Serowarskich, które odbędzie się( jak zwykle) w październiku 2014 r. A.W.

foto: APB

dyskusje, głównie w kwestii jakości mleka surowego oraz czystości procesu. Okazuje się, że wiele jest na tej niwie wspólnie do zrobienia – duże zakłady mogą zainspirować się ciekawymi prostymi pomysłami zagrodowych serowarów, tymczasem ci mniejsi potrzebują chyba wsparcia z zakresu zarządzania jakością pro-

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

foto: APB

Międzynarodowe Forum Technologii Serowarskich to konferencja naukowo-techniczna o niezbyt długiej tradycji. Właściwie odbyły się zaledwie dwa spotkania: w październiku 2012 w Nałęczowie oraz w październiku 2013 w Elblągu. Spora frekwencja (ponad 130 przedstawicieli branży) świadczy jednak o tym, iż temat i formuła spotkania trafiły na życzliwe przyjęcie uczestników.

Zapraszamy na trzecią edycję forum, już w październiku 2014. Szczegóły wkrótce, również na stronie www.apbiznes.pl.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

mleczarstwo

rynki egzotyczne

Produkcja mleczarska w krajach Zatoki Perskiej Kraje Zatoki Perskiej (arab. Al-Khaleej) słyną z produkcji wysokiej jakości napojów mlecznych oraz mleka spożywczego. Rynki mleczarskie tych krajów są bardzo rozwinięte a produkcja mleczarska jest zaawansowana technologicznie [1], [2]. Choć kraje te znajdują się w bardzo niekorzystnych warunkach klimatycznych i niesprzyjających produkcji mleka to jednak ze względu na jeszcze tanią energię oraz duże potrzeby rynków lokalnych produkcja mleczarska rozwija się tam bardzo dobrze [4].

Tania energia jest wykorzystywana

Charakterystyka produktów

do uzdatniania zasolonej wody a tak przygotowaną wodę dalej stosuje się do nawadniania niezbędnych użytków zielonych, przeznaczonych dla wypasu bydła mlecznego. Ze względu na wysokie temperatury, szczególnie w okresie lata, hodowla bydła mlecznego oraz wspomniane użytki zielone znajdują się w specjalnie do tego celu przygotowanych osłonach [8]. Autor pracując w regionie Zatoki Perskiej w sektorze produkcji spożywczej podejmuje się przedstawienia zarysu produkcji mleczarskiej tam obecnej. Celem artykułu jest zapoznanie naszych producentów napojów mlecznych z produktami i technologiami mleczarskimi tam stosowanymi. Autor ma nadzieję, że niniejszy artykuł może pomóc w poszerzeniu oferty rynkowej produktów mleczarskich na rynku polskim.

Na początku warto przedstawić charakterystykę produktów dostępnych na rynkach krajów Zatoki Perskiej. Ze względu na ograniczoną dostępność surowca mlecznego produkcja mleczarska dedykowana jest szczególnie produktom płynnym. Głównymi produktami a właściwie w większości napojami mlecznymi na tamtejszym rynku są: Laban jest to napój przygotowany z jogurtu z dodatkiem wody, soli, homogenizowany, zwany naturalnym. Często jest również dostępny z dodatkiem mięty, także ziół orientalnych jak na przykład mieszanki ziołowej typu zatar. Dużą popularnością zaczyna cieszy się laban bez dodatku soli a z dodatkiem naturalnych soków owocowych. Napój ten szczególnie zdobywa popularność wśród dzieci i młodzieży szkolnej.

1/2014

Lech Maryniak Ekspert

Ayran jest to turecki napój jogurtowy zbliżony do laban, choć nieco bardziej rozwodniony i nieco bardziej solony. Wersja irańska tego napoju to Doogh. Jogurt tradycyjny taki sam jak na polskim rynku, stanowi dużą część sprzedaży w regionie Zatoki Perskiej. Podobnie jak w krajach europejskich sprzedawane są tam takie same produkty, zaczynając od jogurtu naturalnego a kończąc na ofercie jogurtów z dodatkami wsadów owocowych. Jogurty są tam dostępne w wersji gęstej (ang. set) lub płynnej (ang. stirred). Labneh jest jogurtem zagęszczonym. Po procesie fermentacji serwatka jest odcedzona. Jogurt ten w konsystencji i smaku jest bardzo zbliżony do jogurtu typu greckiego. Obecnie bardzo często oprócz wersji naturalnej labneh jest produkowany w wersji z dodatkiem mięty lub mieszanek orientalnych ziół przyprawowych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

foto: archiwum autora Fot. 1. Oferta mleka świeżego na półce chłodniczej

cieszący się tu szczególnie dużym powodzeniem. • o dtłuszczone (ang. skimmed ), posiadające mniej niż 0.5% tłuszczu. Mleko smakowe – stanowi istotny segment tamtejszego rynku mleczarskiego. Jest głównie produkowane z mleka rekombinowanego / rekonstytuowanego z dodatkiem cukru oraz soków i aromatów owocowych. Bardzo ważnymi produktami tego segmentu są: mleko różane, daktylowe, o smaku mango oraz kardamonowe. Mleko wielbłądzie – W regionie Zatoki Perskiej mleko wielbłądzie zawsze było ważnym składnikiem

foto: archiwum autora

Mleko spożywcze krowie jest kluczowym produktem rynku spożywczego krajów Zatoki Perskiej. Ze względu na mocno rozwijającą się sprzedaż oraz ograniczenia w dostawach surowca świeżego również mleko rekombinowane/ rekonstytuowane stanowi duży udział rynkowy. Mleka te są produkowane w asortymencie o różnej zawartości tłuszczu takich jak: • pełna zawartość tłuszczu (ang. full cream), o minimalnej wartość do 3%, • obniżona zawartość tłuszczu (ang. low fat), do 1.2%, • podwójna zawartość tłuszczu (ang. double cream), o maksymalnej zawartość do 6%, jest to artykuł

Fot. 2. Prezentacja mlek smakowych na półce chłodniczej

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

diety miejscowej ludności. Dodatkowo jest to produkt o dużej koncentracji soli mineralnych jak i kwasu linolenowego i tłuszczy wielonienasyconych- ważnych składników odżywczych. W Zjednoczonych Emiratach Arabskich ze względu na nowoczesną sieć dystrybucji i handlu również mleko wielbłądzie podlega przetworzeniu i konfekcjonowaniu, podobnie jak mleko krowie. Produkt ten stanowi ważne uzupełnienie rynkowe i jest ciekawostką egzotyczną dla Europejczyka. Ze względu na wysoką cenę jest produktem wysokomarżowym. Również jest produktem exportowym oraz podlega proszkowaniu jako dodatek to produkcji regionalnej czekolady oraz lodów. Z mleka wielbłądziego produkowany jest również laban. Najnowszym oferowanym produktem jest mleko wielbłądzie z dodatkiem naturalnego syropu daktylowego. W o d a s t o ł o w a . Wo d a j e s t niezbędnym surowcem w produkcji mleczarskiej. Mając zaawansowane uzdatnianie wody zakłady mleczarskie w regionie Zatoki Perskiej są znaczącymi producentami niegazowanej wody stołowej. Praktycznie zawsze w ofercie znajduje się wersja smakowa tej wody z dodatkiem różnego rodzaju aromatów owocowych i ziołowych. Soki i nektary owocowe. Bardzo często zakłady mleczarski w regionie Zatoki Perskiej są producentami soków i nektarów owocowych. Produkty te są poważnym uzupełnieniem asortymentu płynnych produktów mleczarskich, stanowią ekonomię zakresu (ang. economy of scope) dającą dodatkowy przychód. Na chłodniczej półce produkty te bardzo dobrze uzupełniają się z napojami mlecznymi, oferując klientowi duże możliwości zakupu za jednym razem.

1/2014

mleczarstwo

foto: archiwum autora

rynki egzotyczne

Fot. 3. Laban wyprodukowany z mleka wielbłądziego

System sprzedaży detalicznej przedstawionych wyżej produktów jest bardzo podobny do brytyjskiego. Produkty są pasteryzowane o krótkim okresie przydatności do spożycia. Sprzedaż i dystrybucja zorganizowana jest głównie w systemie zimnego łańcucha sprzedaży i logistyki (ang. cold chain). Na koniec produkty są wystawione i oferowane z lad chłodniczych. Fot1, Fot2, Fot3 i Fot4 przedstawiają wygląd półki chłodniczej w przeciętnym supermarkecie w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

Organizacja produkcji, przybliżenie technologii Ze względu na mieszane portfolio produkcji zakłady mleczarskie z regionu Zatoki Perskiej posiadają dość skomplikowane instalacje procesowe. Celem przybliżenia zastosowanych tam technologii produkcji warto teoretycznie podzielić przykładowy zakład mleczarski na poszczególne bloki produkcyjne. BLOK nr 1-Przyjęcia surowców oraz produkcji początkowej Na wstępie procesu produkcyjnego następuje przyjęcie komponentów i surowców mleczarskich w postaci: mleka świeżego, mleka w proszku, tłuszczu mlecznego. W tym miejscu następuje również przyjęcie innych surowców jak: koncentratów owocowych,

1/2014

cukru jak i dodatków spożywczych. Najważniejszym jednak procesem na tym etapie produkcyjnym jest przyjęcie mleka świeżego. Mleko świeże jest dowożone z ferm hodowlanych bydła mlecznego do zakładu mleczarskiego. Następuje odbiór mleka świeżego wraz z jego wstępnym schłodzeniem. Mleko jest składowane w zbiornikach magazynowych. Z reguły mleko świeże podlega procesowi odwirowania bakterii w procesie baktofugacji [9]. Następnie jest pasteryzowane wraz z odwirowaniem śmietany. Surowiec mleczny po standaryzacji podlega dalszym procesom produkcyjnym jak i końcowemu pakowaniu. Woda uzdatniona jest niezbędnym surowcem produkcyjnym. Ze względu na poważne trudności w dostępie do naturalnych źródeł wody pitnej w regionie Zatoki Perskiej jest ona szczególnie cennym dobrem. Pomimo funkcjonowania tam potężnych odsalarni wody morskiej, pracujących w oparciu o spalanie w blokach energetycznych relatywnie tanich węglowodorów (ropy i gazu), to ceny wody uzdatnionej są tam jednak wysokie. Odsalarnie wody wykorzystują ciepło odpadowe z bloków energetycznych stosujących technologię destylacji wielostopniowej MSF (ang. Multi Stage Flash Distillation) [3], [6]. Technologia uzdatniania wody metodą odwróconej osmozy RO (ang. Reverse Osmosis) jest również tam stosowana [3]. Zakłady spożywcze korzystają w szerokim zakresie produkcyjnym z takiej wody. Mając możliwości dużego dostępu do wody uzdatnionej bardzo często znajdujące się tam zakłady mleczarskie są producentami butelkowanych wód stołowych wytwarzanych na bazie takiej wody. Mleko rekombinowane jest produkowane z proszku mlecznego oraz dodatków takich jak bezwodny tłuszcz

mleczny AMF (ang. Anhydrous Milk Fat) oraz woda uzdatniona. Całość po wymieszaniu jest pasteryzowane i homogenizowane. Syrop cukrowy (syrop prosty) jest dodatkiem stosowanym w dalszej produkcji mleczarskiej. Jest wykorzystywany w produkcji słodzonych mlek smakowych jak i jogurtów. Powstaje przez rozpuszczenie cukru w wodzie uzdatnionej. Syrop cukrowy przed dalszym wykorzystaniem produkcyjnym jest bardzo często pasteryzowany. Soki owocowe i nektary owocowe są produkowane z koncentratów owocowych oraz wody uzdatnionej. W przypadku produkcji nektarów dodawany jest syrop cukrowy. Coraz częściej zdarza się że soki tam produkowane typu premium są wytwarzane z mrożonego soku nieskoncentrowanego NFC (ang. Non From Concentrate). Tak przygotowane produkty podlegają pasteryzacji. W zależności od receptury mogą być też homogenizowane i dalej rozlane do opakowań jednostkowych. BLOK nr 2 – Główne procesy produkcyjne Główne procesy produkcyjne przedstawione w przykładowym zakładzie produkcji mleczarskiej w krajach Zatoki Perskiej można podzielić na: Przetwarzanie mleka świeżego. Mając taka przygotowany produkt jakim jest mleko spożywcze świeże wystandaryzowane następuje jego pasteryzacja. Także mleko rekombinowane podlega temu samemu procesowi pasteryzacji. Również w tej części procesu jest produkowane mleko smakowe, najczęściej w oparciu o mleko rekombinowane z dodatkiem aromatów, syropu cukrowego oraz innych dodatków spożywczych. Tak przygotowane i pasteryzowane produkty są dalej przekazywane do dal-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Użyte skróty: szych procesów rozlewu do opakowań jednostkowych. Produkcję laban, labneh, jogurtu tradycyjnego. W zależności od receptury jogurt typu laban i labneh są produkowane z mleka świeżego lub rekombinowanego. Po dodaniu kultur bakteryjnych następuje fermentacja. W przypadku produkcji laban lub labneh w wersjach smakowych są dodawane zioła lub ich ekstrakty. Popularnym tam smakiem jest laban z dodatkiem mięty. Coraz częściej produkowane są tam laban i labneh z dodatkami wsadów owocowych lub aromatów owocowych. Ważną ofertę rynkową stanowią tam jogurty typu europejskiego, gęste (ang. set ) – dojrzewające w kubkach ale także ich postać płynna (ang. stirred). Produkcję soków i nektarów owocowych. Bardzo często zakłady

mleczarski kierując się ekonomią rozszerzenia zakresu (ang. economy of scope) zajmują się również produkcja soków, nektarów i napojów owocowych. Produkcje odbywa się w systemie baczowym (ang. batch). Czyli do zbiornika mieszalniczego wprowadzane są: woda uzdatniona, koncentraty soków owocowych , aromaty, syrop prosty oraz dodatki. Zawartość zbiornika jest mieszana a następnie pasteryzowana. Stosowana jest też technologia mieszania w przepływie. Następnie tak przygotowany produkt jest pasteryzowany i dalej przekazywany do rozlewu. Produkcję wody stołowej. Jak już wcześniej wspomniano, jeżeli zakład produkcji spożywczej posiada przemysłowy dostęp do wody pitnej to bardzo często zajmuje się jej konfekcjonowaniem. Główny proces

produkcyjny polega na uzdatnieniu wody wodociągowej celem zapewnienia jej czystości i bezpieczeństwa. Najczęściej stosuje się tam technologię odwróconej osmozy RO (ang. Reverse Osmosis) [7] oraz późniejsze dodanie komponentów soli mineralnych. Tak wyprodukowana woda stołowa jest poddawana dalej procesowi rozlewu do opakowań jednostkowych.

AMF Anhydrous Milk Fat – bezwodny tłuszcz mleczny

CIP Clearing In Place – mycie instalacji produkcyjnych w obiegu zamkniętym

HDPE BLOK nr 3 – Pakowanie produktu gotowego Przedstawione powyżej produkty podlegają dalej procesom pakowania jednostkowego a następnie zbiorczego. Podstawowymi opakowaniami jednostkowymi są: Opakowania kartonowe są one wykorzystywane do rozlewu mleka spożywczego świeżego, rekombinowanego,

High Density Polyethylen – polietylen o wysokiej gęstości

MSF Multi-Stage Flash Distillation – destylacja wielostopniowa

NFC Non From Concentrate – nie z koncentratu

PET Polyethylen Terephthalate – popularne tworzywo PET

PFD Product Flow Diagram – pr zep ł y w surowca i produktu

P&ID Piping & Instrumentation Diagram – schemat technologicznopomiarowy

PP Polypropylene – polipropylen

PS Polystyrene – polistyren

RO Reverse Osmosis – odwrócona osmoza e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

mleczarstwo

rynki egzotyczne może być dalej pomocny w budowie szczegółowego schematu technologiczno- pomiarowego typu P&ID (ang. Piping & Instrumentation Diagram).

mlek smakowych, laban oraz jogurtów pitnych. Pojemność tych opakowań najczęściej waha się od 0,2L do 1L. Opakowania z tworzyw sztucznych typu PET i HDPE, które wykorzystuje się do pakowania mleka spożywczego świeżego, mlek smakowych, wody stołowej, wody smakowej. Pojemności tych opakowań jest najczęściej w zakresie od 0,2L do 1,5L a w przypadku wody stołowej może dochodzić nawet do maksymalnej pojemności 5L. W przypadku mleka bardzo popularne są opakowania tak zwane rodzinne o pojemności 1,5 i 2L a nawet jednego galona angielskiego w wersji kanistra,wykonanego z HDPE.

Warto zapamiętać i rozważyć wprowadzenie tych produktów na polski rynek

foto: archiwum autora

Fot. 4. Mleko świeże wielbłądzie w butelce PET

Opakowania z tworzyw sztucznych typu PP, PS, są wykorzystywane do pakowania jogurtu typu labneh i gęstego. Waga sprzedawanych tam jogurtów jest najczęściej w zakresie od 180 gr do 380 gr. Dalej opakowania jednostkowe pakowane są w opakowania zbiorcze typu zgrzewka i potem paletyzowane. Rysunek1. przedstawia schematycznie technologie produkcyjne dostępne w standardowym zakładzie mleczarskim z regionu Zatoki Perskiej. Tak przedstawione schematycznie technologie produkcji są w formacie diagramu przepływu surowców i produktów PFD (ang. Product Flow Diagram), który

1/2014

Okazuje się, że produkcję mleczarską można prowadzić w bardzo trudnych warunkach klimatycznych, niekorzystnych dla produkcji mleka. Prowadzenie takiej produkcji jest kwestią rachunku ekonomicznego, jej organizacji i zastosowanych technologii. Przybliżając polskiemu producentowi artykułów mleczarskich technologię produkcji napojów mlecznych i innych z krajów Zatoki Perskiej warto zasygnalizować następujące wnioski: • N a polskim rynku mogłyby się znaleźć produkty biorące swój początek w krajach Zatoki Perskiej takie jak laban, labneh czy ayran. Szczególne godne polecenia są te z dodatkami mięty i ziół orientalnych. Produkty te mogą być bardzo ciekawą propozycją w okresie letnim, dając klientowi zdrowe orzeźwienie. Jest oczywistym, że wersja laban z dodatkiem naturalnych soków owocowych będzie ciekawą ofertą dla dzieci i młodzieży szkolnej. Może ona z powodzeniem zastąpić niezdrowe napoje słodzone. • Warto rozważyć też wprowadzenie mleka smakowego o różnych ciekawszych smakach , jak np. smak orientalnych ziół, różany, czy popularny tam jabłkowy. • Wspierając rozwój polskich rodzin można rozważyć wprowadzenie mleka spożywczego w większych opakowaniach na przykład typu kanister.

• M ając na uwadze poszerzenie oferty rynkowej w postaci ekonomii zakresu (ang. economy of scope) można również polecić naszemu przemysłowi mleczarskiemu wprowadzenie w sektora premium wysokiej jakości pasteryzowanych soków owocowych, produkowanych na bazie nieskoncentrowanych ale tylko mrożonych soków owocowych NFC (ang. Non From Concentrate). Żyjąc w wieku globalnej ekonomii, dotyczącej również przemysłu spożywczego warto jest przedstawiać koncepcję produktów z krajów odległych kulturowo. Mogą one być inspiracją dla polskich producentów sektora produkcji mleczarskiej oraz sektora produkcji napojowej.

Literatura

[1] Al Ain Dairy: http://www.alaindairy. com/en/Pages/contactus.aspx, z dnia 22 grudnia 2013r. [2] Almarai: http://almarai.com/en/, z dnia 22 grudnia 2013r. [3] Baillargeon G, Innovation for desalination: Reverse osmosis over multistage flash distillation, http://www.pitt.edu /~gmb44/writingassignment3pfd.pdf, z dnia 24 listiopada 2013r. [4] Dairy industry works toward self-sufficiency, http://www.saudiembassy.net/ files/PDF/Publications/Magazine/1997-Spring/dairy.htm, z dnia 06 stycznia 2014r. [5] Dairy Processing Handbook, Tetra Pak Processing Systems AB, second revised sedition, Lund 2003. [6] http://ga.water.usgs.gov/edu/drinkseawater.html, z dnia 22 grudnia 2013r. [7] Maryniak L., Metoda odwróconej osmozy do uzdatniania wody do produkcji napojów bezalkoholowych. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, PFiOW 5/96 [8] Massive milk production from Middle East desert, http://www.abc.net.au/ news/2013-09-23/wach-desert-dairies/4975082, z dnia 06 stycznia 2014r. [9] Zander L., Zander Z., Baktofugacja http://www.uwm.edu.pl/kiap/dydaktyka/ Baktofugacja.pdf z dnia 04 grudnia 2013r.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

mleczarstwo

raport

Polski handel zagraniczny serami w latach 2003-2012 Polska jest piątym co do wielkości produkcji serów państwem członkowskim Unii Europejskiej. W ciągu pierwszych 6 miesięcy 2013 roku (Dane KE) w naszym kraju wytworzono 368,6 tys. ton tych produktów mleczarskich, co stanowi ponad 8,6% całkowitej produkcji serów w UE szacowanej w tym okresie na niespełna 4,28 mln ton. Ponadto Polska plasuje się także w pierwszej piątce eksporterów serów z Unii Europejskiej i w pierwszym półroczu 2013 roku z Polski poza granice UE wywieziono 31,6 tys. ton serów. Stanowi to ponad 8,1% całego unijnego eksportu tego rodzaju produktów.

S ery i twarogi od 2006 roku są najważniejszą pozycją polskiego eksportu mleczarskiego (wcześniej było to mleko w proszku), a ich udział w strukturze wartości wywozu artykułów mleczarskich z naszego kraju w latach 2003 – 2012 kształtował się na poziomie od 31% (w 2005 r.) do 38,85% (w 2012 r.). W ubiegłym roku wyeksportowano 177,1 tys. ton tych przetworów, czyli o 16,6% więcej niż rok wcześniej. Ponadto odnotowano 13% wzrost wartości eksportu, która osiągnęła rekordowy poziom 550,4 mln EUR. Warto przy tym dodać, że od momentu wejścia do Unii eksport przetworów mlecznych, w tym serów przeżywa nieustanny wzrost - dynamika osłabła dopiero w 2008 r., a rok 2009 przyniósł gorsze wyniki sprzedaży wskutek ogólnoświatowej dekoniunktury (po całym roku wywóz zmalał wartościowo o ok. ¼). Od 2010 roku ponownie obserwowane jest jednak ożywienie zagranicznego handlu artykułami

1/2014

Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA

mleczarskimi (w tym serami). Na uwagę zasługuje wzrost wartości wywozu, jaki nastąpił na przestrzeni lat 2003, 2012. W porównaniu do 2003 roku, w rekordowym 2012 r. uzyskano ponad czteroipółkrotnie większe wpływy (550,4 mln EUR). Oprócz dynamicznie zwiększającego się wolumenu oku obliczana jako stosunek wywozu w ujęciu wartościowym (EUR) do eksportu w ujęciu ilościowym (kg), jednostkowa wartość eksportowanych z Polski serów utrzymywała się na poziomie 1,19 EUR/kg, natomiast w rekordowym

Produkcja serów w UE w pierwszej połowie lat 2012 i 2013 (tys. ton)

pod tym względem 2011 roku było to już 2,57 EUR/kg (w 2012 r. odnotowano niewielki spadek do 2,43 EUR/kg). Najważniejszym rodzajem eksportowanych serów w całym analizowanym okresie (2003-2012) były sery dojrzewające. W 2012 roku poza granice naszego kraju wywieziono ponad 88 tys. ton tych produktów mleczarskich za łączną wartość 301,5 mln EUR. Było to ponad trzykrotną zwyżką (w ujęciu wartościowym) względem 2003 roku, kiedy to wywieziono 36,8 tys. ton serów dojrzewających za 90,08 mln EUR. Co ciekawe w analizowanym okresie obserwowany jest spadek znaczenia ich wartości w strukturze eksportu serów z Polski (z 77% w 2003 roku do 55% w 2012 roku) na rzecz serów świeżych i twarogów (20% w 2012 r.) oraz serów topionych (23% w 2012 r.). Warto przy tym dodać, że najdynamiczniejszy wzrost w wartości wywozu tych ostatnich grup serów obserwowany był w latach 2004-2007, a przed akcesją

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Struktura towarowa polskiego eksportu mleczarskiego w 2012 r.

Polski handel zagraniczny serami i twarogami od 2003 r. (mln EUR)

Polski do UE ich eksport był znikomy. W ubiegłym roku odnotowano 21% wzrost wartości eksportu (w skali roku, do 121 mln EUR), stanowiących obecnie drugą istotną kategorię serów topionych. Słabsze wyniki odnotowano w wywozie serów świeżych i twarogów, których wartość zmniejszyła się o 3% do 110,1 mln EUR. Tak jak w 2003 roku, obecnie najmniej znaczącą rolę w wywozie serów z Polski odgrywają pozostałe typy serów (z przerostami błękitnej pleśni oraz tarte lub proszkowane). Podobnie jak w przypadku pozostałych artykułów mleczarskich po przystąpieniu Polski do Unii, państwa Wspólnoty stały się głównymi odbiorcami polskich serów. Wynikało to z łatwego dostępu do Jednolitego Rynku w ramach tzw. handlu wewnątrzwspólnotowego. Czynnikiem pobudzającym wywóz do państw UE

były panujące tam wyższe ceny. O ile jeszcze w 2003 r. eksport serów i twarogów z Polski do ówczesnej UE-15 wynosił 64 mln EUR, co stanowiło 54% łącznej wartości wywozu tych artykułów mleczarskich, o tyle już w 2004 roku wartość wzrosła blisko dwukrotnie do 133 mln EUR, a udział UE wyniósł 70%. Kolejne lata to dalszy wzrost eksportu i udziału państw Wspólnoty do 82% w 2008 roku. Z biegiem czasu rynki krajów trzecich (spoza Wspólnoty) wyraźnie traciły zatem znaczenie jako miejsca przeznaczenia serów z Polski. Tendencja ta odwróciła się w 2009 roku. Odnotowano wtedy niewielki wzrost znaczenia państw spoza UE w strukturze polskiego eksportu serów do niemal 23%, między innymi przez znaczny wzrost wywozu do Rosji, Arabii Saudyjskiej i na Ukrainę. W 2012 roku udział krajów Unii Europejskiej w eksporcie serów i twarogów wyniósł 72,5% (w ujęciu wartościowym). reklama

mleczarstwo

raport

Struktura wartości eksportu serów z Polski (mln EUR)

Porównując eksport do UE-27 w roku 2012 z wywozem do państw Piętnastki w roku 2003 widać, że jego wartość zwiększyła się niemal sześciokrotnie. Tempo wzrostu wywozu do państw UE było zatem znacznie wyższe niż ogólna dynamika eksportu serów. Najważniejszym rynkiem zbytu dla polskich serów od wielu lat są Czechy. Przed akcesją ich udział w wartości wywozu wynosił ok. 18%, w 2012 roku było to 15,5%. Obserwując geograficzną strukturę wywozu serów z Polski poza pozycją lidera, zauważalne są dosyć znaczące zmiany. Jeszcze w 2003 roku drugim pod względem wartości odbieranych z Polski serów krajem była Arabia Saudyjska (14,2 mln EUR co stanowiło 12% ogółu eksportowanych w tym okresie serów), a trzecie miejsce w tej kategorii należało do USA (12,3 mln EUR; 10%). Obecnie w czołówce odbiorców serów z Polski oprócz Czech odnajdziemy Niemcy, Rosję i Włochy. Warto dodać, że państwa te na szczycie tabeli głównych kierunków wywozu serów z Polski utrzymują się od 2004 roku. Taka zmiana w strukturze geograficznej związana była z akcesją Polski do UE i wspomnianym już łatwym dostępem do Jednolitego Rynku w ramach handlu wewnątrzwspólno¬towego.

W polskim imporcie mleczarskim sery i twarogi od lat pozostają najważniejszą grupą towarową

Eksport serów z Polski do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR)

Struktura towarowa polskiego importu mleczarskiego w 2012 r.

1/2014

Znaczenie przywozu wciąż pozostaje jednak niewielkie na tle polskiego rynku wewnętrznego (konsumpcja serów przekracza 420 tys. ton rocznie). W latach 2003-2012 udział serów w strukturze wartości przywozu nabiału do Polski kształtował się na poziomie od 35,6% (w 2012 r.) do 45% (w 2005 r.) W ubiegłym roku sprowadzono 58,8 tys. ton tych produktów za 168,7 mln EUR. Wartość importu była zatem ok. dziewięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku. Podobnie jak w przypadku przywozu, od momentu wejścia do Unii obserwowany jest dynamiczny wzrost wartości importowanych do Polski serów. Tak jak w eksporcie najważniejszym rodzajem przywożonych serów w całym analizowanym okresie (2003-2012) były sery dojrzewające. Ich udział w strukturze przywozu serów do Polski w 2003 roku wynosił 54%, natomiast w 2012 r. było to 59%. Wartość sprowadzonych w 2012 roku serów z tej podgrupy osiągnęła poziom 99 mln EUR i była dziesięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku. Drugą istotną kategorią w polskim imporcie „serowym” są obecnie sery świeże i twarogi (niespełna 51 mln EUR w 2012 r. wobec 3,3 mln EUR w 2003 r.). Największy wzrost ich znaczenia nastąpił w 2008 roku, kiedy ich wartość (26,89 mln EUR) stanowiła 26% wartości ogółu importowanych do Polski serów (obecnie jest to 30%). Pozostałe kategorie serów odgrywają mniejsze znaczenie. Importowane do Polski sery pochodzą przede wszystkim z krajów Unii Europejskiej. W 2003 roku 88% przywożonych do

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Struktura wartości importu serów z Polski (mln EUR) Import serów do Polski z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)

polski serów (w ujęciu wartościowym) pochodziło ze Wspólnoty. W 2004 roku udział UE w strukturze przywozu tych produktów wzrósł do 95%, a w ostatnich latach kształtuje się na poziomie przewyższającym 99,5% (99,71% w 2012 roku). Najważniejszym, czy wręcz dominującym partnerem są (tak w 2003 r. jak i obecnie) są Niemcy, skąd sprowadzamy obecnie około połowy wszystkich serów z zagranicy (31% w 2003 roku). Istotnymi partnerami w

całym analizowanym okresie są również Dania i Włochy. Jak już wspomniano od czasu akcesji polski do UE udział dostawców spoza UE w polskim imporcie serów jest znikomy, warto jednak dodać, że w 2003 roku pewne ilości serów importowaliśmy z państw Oceanii: Australii i Nowej Zelandii. Pochodziło stamtąd odpowiednio 2,1% i 1,8% ogółu przywożonych w tym okresie do Polski serów.

reklama

mleczarstwo

zdrowa krowa

Zdrowa Krowa

– z korzyścią dla hodowców i zwierząt

Konferencją w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego podsumowano kolejny rok trwania programu Zdrowa Krowa. Za największe sukcesy uznano poprawę sytuacji ekonomicznej badanych gospodarstw, a także zwiększenie wydajności krów przy jednoczesnym zachowaniu korzystnych parametrów mleka. Organizator programu – Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego oczekuje, że najbliższy rok przyniesie kolejne konsekwentne wzrosty.

Największą poprawę zanotowano w statystykach wydajności krów mlecznych. Pr zeciętna war tość zwiększyła się o 1922 kg i osiągnęła ponad 8900 kg. Poziom ten zdecydowanie przewyższa średnią wydajność krów objętych oceną użytkowości mlecznej.

Arkadiusz Cyman

Zmiany produkcyjności krów objętych programem Zdrowa Krowa

1/2014

Zmiany produkcyjności krów objętych programem Zdrowa Krowa Co równie ważne, wzrost wyp r a c owa n o p r z y j e d n o c ze s ny m utrzymaniu parametrów surowca i zawartości składników odżywczych. Dzięki wytężonej pracy ekspertów

Spomleku, w 2012 roku Spółdzielnia uzyskała wiele litrów wysokiej jakości mleka. Uczestnicy konferencji zgodnie stwierdzili, że dużym sukcesem jest, przy tak istotnych wzrostach wydajności, utrzymanie korzystnej zawartości białka w badanym mleku – wynosi ona 3,46 proc. Przeciętna zawartość tłuszczu kształtowała się na poziomie 4,28 proc. Wyniki programu wskazują, że udział był dla rolników opłacalny. Pomimo nie zawsze korzystnych warunków zewnętrznych, sytuacja ekonomiczna badanej grupy gospodarstw poprawiła się – wskaźnik opłacalności produkcji wzrósł z 108 proc. do 116 proc. Przyczyniły się do tego zarówno wzrost wydajności, jak i atrakcyjne stawki wypłacane przez Spomlek, które znacząco przewyższają średnia krajową. W roku 2012 uśredniona cena litra mleka wynosiła od 1,22 zł do 1,42 zł przy kosztach jednostkowych 1,18 zł do 1,27 zł. Znaczenie dla do-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

chodów gospodarstw ma również fakt, że zmniejszeniu uległ udział krów brakowanych z powodu jałowości. – Z ekonomicznego punktu widzenia oczywiście niezwykle ważne są statystyki ilości i jakości mleka, ale tak naprawdę najbardziej cieszy nas poprawa opłacalności produkcji. To dowód na to, że w stadach polskich rolników, także tych nieuczestniczących w naszym programie, tkwią jeszcze spore rezerwy. Oczywiście, ich uruchomienie wymaga wysiłku i wiedzy, w czym staramy się nieustannie pomagać naszym dostawcom – powiedziała Monika Grzeszuk, koordynator programu Zdrowa Krowa w SM Spomlek. M oż l i w o ś ć w y p r o d u ko w a n i a większej ilości mleka bez konieczności rozbudowy stada do dobra wiadomość w kontekście zniesienia kwot w 2015 r. Wielu rolników obawia się bowiem, że nie będą w stanie sprostać konieczności zakupu nowych sztuk, co pozwoliłoby im utrzymać dochody przy spodziewanych za rok obniżkach cen w skupie. – Odgórny system limitowania produkcji działał w pewnym stopniu demobilizująco na producentów i przetwórców. Zniesienie kwot dla wielu z nich może być impulsem do rozwoju, a jak pokazują wyniki programu Zdrowa Krowa, są ku temu różne możliwości. Nie będziemy zatem zaskoczeni, jeśli inne spółdzielnie pójdą w nasze ślady i zintensyfikują swoją współpracę z ho-

e-w ydanie do pobrania na:

dowcami. To równie dobre rozwiązanie jak pozyskiwanie nowych dostawców – podkreślił Edward Bajko, prezes zarządu SM Spomlek. Zdrowa Krowa jest programem skierowanym do hodowców bydła mlecznego. Jego głównym założeniem jest poprawa stanu zdrowia bydła mlecznego i ekonomiki produkcji, podnoszenie kwalifikacji rolników oraz upowszechnianie najnowszych osiągnięć naukowych w zakresie produkcji mleka. Bezpośrednio akcją objętych jest obecnie ponad 3 200 krów z 26 gospodarstw. Pomysłodawca i sponsor akcji – Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego wspierana jest naukowo przez Instytut Weterynaryjny Państwowy Instytut Badawczy z Puław oraz Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a partnerem jest również Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka. W ramach projektu, w 2013 roku przeprowadzono m.in.: ponad 100 wizyt doradców żywieniowych z Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, analizy ekonomiczne we wszystkich gospodarstwach grupy warsztatowej, usługę doradczą w ramach programu do kojarzeń DOKO, a także badanie - do końca roku planowane jest przebadanie blisko 1000 sztuk bydła. Jednym z celów programu na kolejne 12 miesięcy jest powołanie nowych grup warsztatowych w rejonie Radzynia Podlaskiego oraz Chojnic.

www.agro.apbiznes.pl

*** Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego jest jednym z największych polskich producentów sera żółtego. W 2012 r. wyprodukowała blisko 17 000 ton serów typu holenderskiego i szwajcarskiego. Ponad 1/4 wyprodukowanych przez Spomlek serów znajduje odbiorców poza granicami Polski. Szczególnie silną pozycją Spółdzielnia cieszy się na rynku rosyjskim, dokąd eksportuje ponad 20 proc. produkcji. Firma jest jednocześnie jednym z filarów eksportu polskiego mleczarstwa do Rosji. Spółdzielnia znana jest przede wszystkim jako producent specjalizujący się w wytwarzaniu serów szlachetnych, wprowadzający na polski rynek nowe gatunki. Jako pierwsza w Polsce zaoferowała ser z oczkami (Radamer) oraz ser długodojrzewający (Bursztyn). Oprócz kilku gatunków serów żółtych, produkuje m.in. artykuły proszkowane (mleko, maślanka i serwatka), masło. Są one wytwarzane w czterech lokalizacjach: w głównym zakładzie produkcyjnym w Radzyniu Podlaskim oraz w oddziałach w Parczewie, Chojnicach i Młynarach (okolice Elbląga). SM Spomlek to ponad 100 lat tradycji spółdzielczości na ziemiach Polesia. Obecnie należy do ponad 1700 udziałowców, wśród których ponad 1200 osób to rolnicy indywidualni - dostawcy, a ponad 500 to pracownicy spółdzielni. Celem spółdzielni jest zarówno osiąganie optymalnych wyników finansowych, jak i zapewnienie możliwie najwyższych stawek za mleko o jak najwyższej jakości. Rocznie przerabia ponad 220 mln litrów mleka krowiego.

1/2014

mleczarstwo

raport

Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi w latach 2003-2012 Polska jest znaczącym eksporterem netto produktów mlecznych, sprzedając za granicę ekwiwalent ok. 1/5 produkcji i ¼ kwoty dostaw mleka. Od momentu wejścia do Unii eksport przeżywa nieustanny wzrost - dynamika osłabła dopiero w 2008 r., a rok 2009 przyniósł gorsze wyniki sprzedaży wskutek ogólnoświatowej dekoniunktury (po całym roku wywóz zmalał wartościowo o ¼). Od 2010 roku ponownie obserwowane jest ożywienie zagranicznego handlu artykułami mleczarskimi. Podstawowymi produktami wywozu są sery i twarogi, mleko w proszku (zwłaszcza odłuszczone) oraz płynne mleko i śmietana; rozwój tego ostatniego segmentu był po przystąpieniu do UE najbardziej dynamiczny. Import jest niewielki i nie ma specjalnego wpływu na rynek.

I m p o n u j ą c y j e s t w z r o s t w a rtości wy wozu. W porównaniu d o 2 0 0 3 r o k u , w r e ko r d o w y m 2012 r. uzyskano ponad czterokrotnie większe wpływy (1,417 mld EUR). Po przystąpieniu Polski do Unii, państwa Wspólnoty stały się głównymi odbiorcami polskiego nabiału. Wynikało to z łatwego dostępu do Jednolitego Rynku w ramach tzw. handlu wewnątrzwspólnot owego. Czynnikiem pobudzającym wywóz do państw UE były panujące tam wyższe ceny. O ile jeszcze w 2003 r. eksport produktów mlecznych z Polski do ówczesnej UE-15 wynosił 132 mln EUR, co stanowiło 41% łącznej wartości wywozu mleczarskiego, o tyle już w 2004 roku wartość wzrosła blisko trzykrotnie do 387 mln EUR, a udział UE wyniósł 69%. Kolejne lata to dalszy wzrost eksportu

1/2014

Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA

Polski handel zagraniczny artykułami mleczarskimi, w mln EUR

i udziału państw Wspólnoty do 82% w 2009 roku. Z biegiem czasu rynki krajów trzecich (spoza Wspólnoty) wyraźnie traciły zatem znaczenie jako miejsca przeznaczenia produktów mlecznych z Polski, co obrazuje powyższy wykres. Tendencja ta odwróciła się w 2010 roku. Odnotowano wtedy niewielki wzrost znaczenia państw spoza UE w strukturze polskiego eksportu mleczarskiego do niemal 23%, głównie przez znaczny wzrost wywozu przetworów mlecznych do Rosji i zwyżkę wywozu OMP do Algierii i innych państw arabskich. W 2012 roku udział krajów Unii Europejskiej w eksporcie mleczarskim wyniósł 72,5% (w ujęciu wartościowym). Porównując eksport do UE-27 w roku 2012 z wywozem do państw Piętnastki w roku 2003 widać, że jego

wartość zwiększyła się aż 7,7 razy. Tempo wzrostu wywozu do państw UE było blisko dwukrotnie szybsze niż ogólna dynamika eksportu. Inne kierunki stały się siłą rzeczy drugorzędne, chociaż należy podkreślić istotną rolę niektórych państw arabskich jako odbiorców polskich produktów mlecznych. Do 2003 r. włącznie głównym partnerem była bowiem Algieria. Najważniejszym rynkiem zbytu dla polskich produktów mleczarskich są Niemcy. Przed akcesją ich udział w wartości wywozu wynosił tylko 8 i był mniejszy niż np. Holandii, jednak potem eksport zwiększał się ponadprzeciętnie. W 2004 r. Niemcy uzyskały 20% udział w wartości polskiego wywozu mleczarskiego, obecnie trafia tam około ¼ wartości całego polskiego eksportu mleczarskiego, a w 2012 roku wartość wywozu

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Polski handel mleczarski od 2003 r. (mln EUR)

w tym kierunku była ponad ośmiokrotnie większa niż w 2003. Inni istotni partnerzy to Czechy, Włochy i Holandia.

Niewielki przywóz spoza UE wciąż maleje

Import mleczarski z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)

Struktura towarowa wywozu mleczarskiego w latach 2003-2012 (mln EUR)

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

W 2003 roku 82% wartości importowanych do polski produktów mleczarskich pochodziło z UE (przy wartości 41 mln EUR), w 2012 roku ich udział w strukturze polskiego importu mleczar skiego wynosił już 99,7% (przy wartości 472,04 mln EUR). Najważniejszym, czy wręcz dominującym partnerem są (tak jak w eksporcie) Niemcy, skąd kupujemy około połowy wszystkich artykułów mleczarskich z zagranicy. Mniej istotni partnerzy to Holandia, Litwa i Francja. Dostawcami niewielkich ilości produktów mleczarskich spoza UE są głównie światowi potentaci z Oceanii (Nowa Zelandia, Australia), a ostatnio także Szwajcaria, skąd importujemy głównie lody. Wcześniej artykułami o relatywnie największej roli w imporcie spoza UE były mleko w proszku i masło. Należy podkreślić, że import mleczarski nie ma specjalnego znaczenia dla rynku krajowego, a w wymianie z zagranicą notuje się stale dużą nadwyżkę handlową.

foto: chromastock

Eksport mleczarski do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR)

W strukturze towarowej handlu mleczarskiego Zarówno w eksporcie, jak i imporcie najważniejszą pozycją pozostają sery i twarogi, a ich udział w wartości wymiany wynosi w ostatnich latach 33-40%. Drugą istotną kategorią jest mleko w proszku, przede wszystkim odtłuszczone jego rola maleje w eksporcie, a rośnie w przywozie z UE. Mleko w proszku i serwatka to towary, gdzie udział państw UE jako odbiorców jest relatywnie mniejszy (na ogół 50-70% łącznej war tości w y wozu przy 80-100% w przypadku innych typów nabiału). Niebywały wzrost odnotowano natomiast w odniesieniu do wywozu płynnego mleka czy – zwłaszcza – śmietany. Sprzedaż tego towaru przed 2004 r. praktycznie nie istniała, natomiast po przystąpieniu do UE doszło do ogromnego wzrostu. Od 2005 r. płynne mleko i śmietana przynoszą 12-15% wpływów z eksportu mleczarskiego na Jednolity Rynek (13,1% w 2012 roku). Rośnie znaczenie eksportu jogurtów, kefirów itp. wyrobów, a mniej istotny jest wywóz masła. Wzrasta również przywóz i rola jogurtów i deserów.

1/2014

artykuł sponsorowany

mleczarstwo

aktualności

Bactoforce Poland

P r z y k u c h e n n y m s t o le

Piotr Augustyniak

– wnętrza i smaki kuchni śląskiej

Country Manager

Anna Grabińska-Szczęśniak

Ludzie najbardziej lubią w kuchni jeść. Jeśli jednak chodzi o sprzęty kuchenne, to największym sentymentem darzą kuchenny stół oraz dobre noże. Kuchnia kojarzy się z zapachami, poranną kawą, gorącą zupą i trudno sobie ją wyobrazić bez pieca czy wspomnianego już stołu. To znamienne, że właśnie stół bywa dla nas równocześnie ulubionym i niezbędnym sprzętem kuchennym. Tym bardziej zatem warto zainteresować się wystawą „Przy kuchennym stole – wnętrza i smaki kuchni śląskiej”, która 15 listopada 2013 roku zostanie otwarta w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.

foto: archiwum autora

spółczesne korzystanie z kuchni różni się od tego z końca XIX lub początku XX wieku. Jednak jej postrzeganie w pewnym sensie jest wciąż takie samo. Około 150 lat temu dom, stanowiący ramy przestrzenne życia rodzinnego, urządzany był według obowiązującej w danej okolicy tradycji oraz według ówczesnej mody, co poniekąd sprawdza się i dziś. Jednak przez wiele wieków nie wprowadzano zasadniczych zmian w wystroju. Różnice głównie polegały na wielkości domu i ilości pomieszczeń, natomiast w mniejszym stopniu dotyczyły wyposażenia i rozmieszczenia sprzętów. Wypływały z ukształtowania terenu oraz zamożności właścicieli. We wnętrzach dwuizbowych, izba spełniała funkcję gospodarczą, mieszkalną, kulturową i towarzysko-reprezentacyjną. W izbie kuchennej przebywało się najwięcej. Przez lata kuchnia była sercem śląskiego domu. Miejscem, w którym nie tylko przygotowywało i spożywało się posiłki, w niej skupiało się całe życie rodzinne i sąsiedzkie. Tutaj domownicy spali, myli się, dzieci się uczyły, dziadkowie snuli opowieści przy ciepłym piecu, kobiety darły pierze. Z biegiem lat zmieniał się wystrój kuchni, a wiele dawnych sprzętów utraciło swoją pierwotną funkcję. Rodzina jednak nadal spotykała się i wciąż się spotyka podczas posiłku przy kuchennym stole. Ekspozycję wieńczy kuchnia nowoczesna, która zaprojektowana i przygotowana została przez IKEA. Choć przez lata to pomieszczenie tak bardzo się zmieniało, to przecież nadal jest ono sercem każdego domu i synonimem ogniska domowego. Dzięki współpracy Muzeum Górnośląskiego i IKEA Katowice na wystawie znalazła się właśnie kuchnia współczesna – nowoczesna, ciepła i funkcjonalna. W tym wydaniu jest ona znana i bliska niemal każdemu z nas, stąd tak dobrze uzupełnia ekspozycję. Jak przed laty, tak i dziś, wciąż chętnie siadamy na nowych stołkach, a wśród kolorowych akcesoriów rozmawiamy czy wspólnie gotujemy rolade, kluski ślonskie i modro kapusta.

zaprasza do współpracy

1/2014

irma Bactoforce oferuje niezależne inspekcje nowych linii procesowych i poszczególnych urządzeń przed odbiorem, w przypadku problemów jakościowych oraz profilaktyczne przeglądy w przemyśle spożywczym, biochemicznym i farmaceutycznym: • HigieneSafe Generalne przeglądy instalacji pod kątem wykrywania zagrożeń mikrobiologicznych, wad i higieny w liniach produkcyjnych. • TankSafe Inspekcje zbiorników procesowych, aseptycznych, tankosilosów, kotłów i wanien serowarskich, suszarni rozpyłowych, cystern pod kątem wykrywania mikropęknięć, weryfikacja procesów CIP.

• PastSafe Przeglądy wymienników ciepła bez konieczności ich rozbierania pod kątem zakażeń krzyżowych, pomiar czasów ogrzewania w procesach pasteryzacji i UHT. • PipeSafe Wideo-endoskopowe przeglądy rurociągów i miejsc niedostępnych (nieprawidłowe spawy i inne wady lub zagrożenia). • Troubleshooting Szybka lokalizacja problemów w instalacjach w sytuacjach kryzysowych (24-godzinny serwis). Nasze atuty: • Innowacyjne metody badań • Doświadczeni eksperci • Profesjonalny sprzęt diagnostyczny • S ystem raportowania R-Force dokumentacja online.

Specjalistyczny sprzęt i 24-godzinny serwis gwarantują szybkie rozwiązanie problemów jakościowych

Bactoforce Poland Sp. z o.o.

Niewykryte mikropęknięcia niewidoczne gołym okiem stanowią poważne zagrożenie mikrobiologiczne

Al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 186 05-270 MARKI Tel/fax: +48 22 674 14 64 Tel.kom.: +48 796 260 910 poland@bactoforce.com www.bactoforce.com

fotorelacja z jubileuszu 15 lecia firmy

roczyste obchody XV lecia firmy CSK w Polsce na długo pozostaną w pamięci. Liczne grono zaproszonych Gości, Klientów i Współpracowników, gratulacje, prezenty, wzruszające chwile.

foto: APB

No i wspomnienia. Trudnych początków na raczkującym polskim rynku a później kolejnych spektakularnych sukcesów.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

mleczarstwo

fotorelacja

Troszkę historii Powstanie spółdzielczej firmy CSK Początek sprzedaży koncentratów bakteryjnych Nizostar Wybudowanie nowego zakładu w Ede Powstanie CSK food enrichment b.v. [Ltd] i scalenie produkcji NIZOSTAR Utworzenie biura doradczo-technologicznego w Polsce Nowe produkty o nazwie CesKa© Wybudowanie w Toruniu komory niskich temperatur –550C Uzyskanie z rąk Królowej Holandii tytułu „Firmy Królewskiej”

foto: APB

1905 1975 1982 1996 1998 2002 2003 2005

Oferta firmy Koncentraty bakteryjne dla przemysłu mleczarskiego Podpuszczka naturalna KALASE Koagulant mikrobiologiczny MILASE Barwniki: Annato, B-karoten Polioctany winylu i parafiny Dodatki do masła produkowanego metodą NIZO CaCl2 , Saletra, Lizozym (Afilact), Markery Stabilizatory

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Troszkę historii o CSK Poland 1998 1999 2000 2002 2003 2006 2007 2008

rejestracja firmy, wrzesień , Ostaszewo początek działalności eksportowej przeniesienie firmy do Torunia na ul. Marii Panny 13 nowa lokalizacja – ul. Polna 21 nowa komora niskich temperatur –550C zakup nowego obiektu przy ul. Polnej 140 A przeniesienie biura i magazynów na Polną 140 obchody 10 lecia firmy

€

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Roczny obrót firmy

33 000 000

1/2014

mleczarstwo foto: chromastock

raport

Produkty z grupy używek mają duże znaczenie w polskim handlu rolno-spożywczym. Jeszcze w 2003 roku, a więc przed przystąpieniem Polski do UE, zdecydowanie przeważał import. Od 2004 roku polski handel zagraniczny używkami przeżywa rozkwit. Zarówno eksport, jak i import zwiększa się bardzo dynamicznie.

Polski handel zagraniczny używkami w latach 2003-2010 Przed akcesją w 2003 roku wartość przywozu kształtowała się na poziomie 621,1 mln EUR, w 2004 roku odnotowano 19,1% wzrost do wartości 739,7 mln EUR, w kolejnych latach import używek stale się powiększał i w 2012 roku osiągnął wartość ponad trzykrotnie wyższą niż w 2003 roku (2064,33 mln EUR). Po wejściu Polski do Unii jeszcze dynamiczniej wzrastała wartość eksportu używek, co w efekcie przełożyło się na poprawę salda z wymiany handlowej tej grupy produktów i osiąganie dodatniego bilansu z wymiany handlowej od 2009 roku. W 2003 roku

1/2014

Adam Bugała Starszy specjalista ds. rynku mleka i przetworów mlecznych FAMMU FAPA

Polski handel zagraniczny używkami od 1992 r. (mln EUR)

z Polski za granicę wywieziono używki o łącznej wartości 285,6 mln EUR, w 2004 roku wartość ta wzrosła o 44,8%, a w 2005 roku odnotowano rekordową (+53%) zwyżkę w skali roku. W kolejnych latach wartość wywozu cały czas wzrastała w tempie ok. 30% rocznie. Mniej dynamiczny wzrost odnotowano w ostatnich trzech latach (kolejno +12,8% w 2010 r., +16,5% w 2011 r. i +9,2% w 2012 r.). W 2012 roku eksport tej grupy towarów osiągnął wartość osiągającą niemal 2,6 mld EUR i była ona niespełna dziewięciokrotnie wyższa niż w 2003 roku.

Podstawowymi produktami wywozu są tytoń i wyroby tytoniowe oraz towary z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Przede wszystkim rozwój segmentu tytoniu i wyrobów tytoniowych był po przystąpieniu do Unii najbardziej dynamiczny. W 2003 roku ich udział w strukturze wywozu używek kształtował się na poziomie niespełna 26% przy wartości zaledwie 83 mln EUR. Od 2004 roku systematycznie odnotowywane są zwyżki i w 2012 roku tytoń i wyroby tytoniowe stanowiły już niemal 57% wartości całego eksportu używek z Polski (przy wartości 1,45 mld EUR). Fakt akcesji Polski do UE miał również znaczący wpływ na strukturę geograficzną wywozu produktów tej kategorii. Jeszcze w 2003 roku ponad 22% eksportu wyrobów tytoniowych trafiało do Rosji, pozostałymi ważnymi rynkami były Czechy, Litwa, Ukraina oraz Węgry i Rumunia. Już od 2004 roku zaobserwowano wzrost wartości wysyłek do państw Unii Europejskiej, kiedy to niemal sześciokrotnie wzrosła wartość eksportu do Niemiec

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Eksport używek do UE i w pozostałych kierunkach (mln EUR), udział procentowy UE

Struktura towarowa eksportu używek w latach 2003 - 2012 (mln EUR)

Import używek z UE i z pozostałych kierunków (mln EUR)

Struktura towarowa importu używek w latach 2003 - 2012 (mln EUR)

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

i znacznie zmniejszyły się dostawy do Rosji. Nowymi głównymi rynkami dla tytoniu i wyrobów tytoniowych wywożonych z Polski stały się wtedy Francja, Niemcy i Węgry. Obecnie największe ilości wyrobów tytoniowych z Polski eksportuje się do Francji i Włoch (w 2012 r. łącznie ponad 37% całego wywozu produktów tej kategorii). Po wejściu Polski do UE odnotowano również istotne zmiany w strukturze odbiorców produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Przed akcesją głównym odbiorcą wyrobów tej kategorii z Polski były rynki wschodnie: gł. Ukraina, dokąd trafiało ponad 30% towarów z tej grupy, Rosja (22%), Rumunia oraz Serbia i Czarnogóra. Obecnie udział Ukrainy i Rosji w strukturze odbiorców kawy, kakao, herbaty i przypraw spadł do 6,1% - 6,3%, głównymi odbiorcami są natomiast Niemcy (19,9%) i Czechy (10,1%). Po wejściu Polski do Unii również w tej grupie towarów obserwowany jest wzrost wartości wywozu, jednak nie jest on tak dynamiczny jak w przypadku wyrobów tytoniowych i w 2012 roku z Polski wywieziono 4,5 razy więcej tych artykułów niż w 2003 roku. W omawianym okresie niemal dziesięciokrotnie natomiast zwiększyła się sprzedaż (reeksport) ziarna kawy z 26,78 mln EUR w 2003 roku do 262,2 mln EUR w 2012 roku, tym samym jej udział w strukturze wywozu produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy” w ciągu dziewięciu lat wzrósł z 22% do 41%. Przywóz używek z państw UE był w 2012 roku ponadtrzykrotnie większy niż w ostatnim roku przed akcesją. W 2003 roku 48,9% wartości importowanych do polski produktów mleczarskich pochodziło z UE (przy wartości 303,9 mln EUR), w rekordowym 2008 roku ich udział w strukturze

polskiego importu mleczars kiego wynosił już 62,6% (przy wartości 916,9 mln EUR), obecnie 60,4% używek sprowadzanych do Polski pochodzi z krajów Unii Europejskiej (1246,16 mln EUR w 2012 r.). Niezmiennie od 2003 roku produkty z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy” są główną pozycją importu używek do Polski. W omawianym okresie ich udział w strukturze wahał się na poziomie od 44% do 58%. W 2003 roku ok. 43% sprowadzanych artykułów tej kategorii pochodziło z państw UE, głównie z Niemiec (19%), Hiszpanii (8%) i Wielkie j Brytanii (4%). Duże ilości sprowadzano z Wietnamu (15%), Indonezji (6%), Indii (4%) i Chin (3%). Po wejściu Polski do UE systematycznie notuje się wzrost wagi państw członkowskich UE w strukturze dostawców produktów z tej kategorii. W 2012 roku głównym dostawcą pozostały Niemcy, skąd pochodziło ponad 31,2% sprowadzanych produktów z grupy „kawa, kakao, herbata i przyprawy”. Inni ważniejsi Unijni dostawcy to Holandia (8,2%), Wielka Brytania (3,7%), duże ilości kawy sprowadza się z Wybrzeża Kości Słoniowej, Wietnamu i Brazylii oraz Ekwadoru. Po przystąpieniu Polski do UE także w imporcie wyrobów tytoniowych wzrosła waga państw członkowskich. W 2003 roku zaledwie 27% importowanych do Polski wyrobów tytoniowych pochodziło z państw UE (przy wartości ok. 16 mln EUR), głównie z Francji i Włoch. Po akcesji ich rola systematycznie rosła i w 2012 roku z UE importowano do Polski tytoń i wyroby tytoniowe o łącznej wartości ok. 183,55 mln EUR (39,6% udział w strukturze), najwięcej z Niemiec i Francji. Głównym dostawcą produktów tej kategorii zarówno przed akcesją, jak i obecnie jest Brazylia.

1/2014

mleczarstwo

relacja

Euromlecz

konferencja mleczarstwa polskiego

foto: APB

Ciechocinku odbyła się kolejna edycja konferencji Euromlecz. Jak powiedział Zygmunt Zander, członek komitetu organizacyjnego „myśl jest taka, aby spotykać się, tworzyć aurę rodzinności a główny akcent kłaść na tematy bieżące”. W tym roku tematami bieżącymi były prelekcje medyczne dotyczące kardiologii, diagnostyki i terapii kręgosłupa a także energetyka odnawialna i ochrona środowiska w programach unijnych, urządzenia procesowe w gospodarce wodno-ściekowej oraz higiena powietrza w zakładzie produkcyjnym.

Wiktor Kolbowicz, prezes zarządu Kliniki „Pod Tężniami” występował w roli gospodarza spotkania. Serdecznie powitał zgromadzonych gości, życząc im dobrego wypoczynku w gościnnych progach kliniki.

reklama

Do Ciechocinka przyjechało ponad 70 uczestników wraz z osobami towarzyszącymi.

Zygmunt Zander w roli gospodarza spotkania czuł się dosłownie jak ryba w wodzie

Gorąca dyskusja o higienie powietrza w serowarstwie. Na zdjęciu: Piotr Laboga (Ecolab) tłumaczy technologiczne aspekty Cezaremu Sejdakowi (OSM Łowicz). Dyskusji przysłuchuje się Piotr Augustyniak (Bactoforce).

Jan Marjanowski (Marcor) z pasją tłumaczył zawiłości przygotowania wody dla potrzeb mleczarstwa. Na zdjęciu z przedstawicielami grupy producenckiej Pałuczanka.

Władysław Pietruch (Spomlek) w trakcie miłej pogawędki o finansowaniu inwestycji z Wiesławem Wasilewskim (BigPol). A.W.

Branżowe spotkanie inauguracyjne mleczarzy Lubelszczyzny Od kilku lat firma Multivac, wspólnie z Lubelską Spółdzielnią Usług Mleczarskich podejmuje się zorganizowania branżowego spotkania mleczarzy regionu. Spotkanie obejmuje prezentacje techniczne najnowszych urządzeń firmy, informacje o sytuacji i prognozach na najbliższy rok, perspektywy i możliwości pozyskania unijnych funduszy na inwestycje oraz najnowsze trendy w pakowaniu żywności, na przykładzie aplikacji firmy – gospodarza obrad.

W spotkaniu A.D. 2014 uczestniczyło kilkudziesięciu prezesów regionalnych mleczarni, w praktyce i od wielu lat pracujących na liniach Multivac. Elementem spotkania była dyskusja o sytuacji i prognozach w branży mleczarskiej na rok 2014. Waldemar Broś, prezes Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich przedstawił szereg spostrzeżeń i uwag dotyczących trendów rynkowych oraz polityki Brukseli. Podzielił się z zebranymi swoimi obawami dotyczącymi ewentualnych zagrożeń w handlu z Rosją oraz prawodawstwem unijnym dotyczącym programu „Szklanka mleka”. Z kolei Wiesław Wasilewski z firmy Big-Pol apelował do zebranych aby „pomyśleć i znaleźć swoją

własną drogę a nie wychodzić z założenia że jestem mleczarzem i mi się należy”. Chodziło głównie o nowe metody sfinansowania inwestycji z unijnych funduszy. Wasilewski przedstawiał możliwości w tym zakresie i oferował pomoc w organizacji przedsięwzięcia. Ważnym elementem spotkania byłą prezentacja najnowszej oferty gospodarza obrad. Kazimierz Przepiórka przedstawił referencje firmy na przykładzie ostatnich wdrożonych rozwiązań, przedstawiciele Multivaca mówili także o trendach w pakowaniu oraz o foliach, które mają w swojej ofercie. Spotkanie zakończyło się uroczystym obiadem i przemówieniami zaproszonych gości.

Firma w Polsce zajmuje się: • s przedażą produ k tów firmy MULTIVAC (maszyn oraz Marking & Inspection) • sprzedażą rozwiązań automatyzujących oraz linii • s przedażą i ser wisem maszyn BIZERBA • sprzedażą folii i etykiet • sprzedażą części zamiennych • serwisem

Opinie zaproszonych gości: Grzegorz Gańko

Wiera Pawluczuk

prezes OSM Hajnówka

W n a s z y m z a k ł a d zi e o d wielu już lat pracuje ponad 10 urządzeń produkowanych i serwisowanych przez Multivac. Maszyny te są mercedesami w swojej klasie, nie znam lepszej klasy urządzeń tego typu. Marek Ciechoński wiceprezes OSM Krasnystaw

Pracujemy na trzech kompletnych liniach produkcyjnych Multivac. Są to maszyny praktycznie niezniszczalne a jednocześnie z wyższej półki. Tak trzymać.

e-w ydanie do pobrania na:

prezes OSM Sierpc

Z f i r m ą M u l t i va c współpracujemy od wielu lat. Posiadamy wiele sygnowanych przez tę firmę urządzeń pakujących, ważących i etykietujących. Najważniejszym osiągnięciem w naszej współpracy był kontrakt na innowacyjną linię po plastrowania, pakowania i etykietowania serów dojrzewających. Najprostszym wyjaśnieniem naszej wieloletniej współpracy jest niezawodność urządzeń, staranność w projek towaniu ora z sprawność w dochodzeniu do obopólnie korzystnych rozwiązań.

www.agro.apbiznes.pl

Waldemar Skibiński prezes SM Bieluch

Jestem bardzo zadowolony z udziału w spotkaniu. Ta konferencja w pewien sposób ukierunkowała moje myślenie i plany inwestycyjne na najbliższe miesiące. Jerzy Pyza

prezes SM Ryki

Mamy kilka maszyn Multivac i jesteśmy zainteresowani zakupem kolejnych. Ze współpracy na przestrzeni ostatnich lat wynika, że firma jest solidna a urządzenia funkcjonalne. Zachęca mnie bardzo dobry serwis – pojawia się natychmiast i nie ma problemów z przestojami.

1/2014

mleczarstwo

relacja Jak zwykle – wielu uczestników, jak zwykle - prawdziwe święto branży. Mnóstwo stoisk. Organizatorzy nie mają powodów do narzekań a z ogromnego zainteresowania firm dostawców technologii wnioskować można, że w trakcie konferencji załatwiają sporo interesów z klientami – mleczarzami. Na konferencję przyjechało 350 osób

Mikołajki 2014 Misją konferencji jest prezentacja najnowszej oferty firm-dostawców dla branży przetwórstwa mleka. Stąd referaty związane z pomiarami, sterowaniem i monitoringiem, myciem zbiorników, przygotowaniem wody, pakowaniem, zarządzaniem higieną, rozwiązaniami informatycznymi i logistycznymi ale także dodatkami funkcjonalnymi czy drukiem UV opakowań. W sumie: 39 prezentacji i kilkadziesiąt stoisk oraz udział ponad 200 przedstawicieli firm - dostawców technologii.

W tym roku firma Zentis wzięła na swoje barki rolę gospodarza imprezy. W osobach Ireneusza Lichoty – prezesa oraz Karola Selińskiego i Adama Głowackiego – dyrektorów uroczyście podziękowała wszystkim pracownikom Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego za dotychczasową współpracę. Firma Zentis w 1995 roku rozpoczęła produkcję wsadów owocowych a dr Jan Limanowski podjął się współpracy nad doskonaleniem technologii. Dziś Zentis proponuje mnóstwo rozwią-

Jan Limanowski z uwagą wysłuchiwał specjalistycznych prelekcji

Paweł Łagoda (TREPKO) przedstawił ofertę firmy

Dziekan Staniewski uroczyście powitał zebranych gości

Jacek Krajewski (DIVERSEY) mówił o higienie produkcji w nowoczesnej mleczarni

Mlekpol i Tewes-Bis Klima

Jak zawsze uśmiechnięta ekipa Culinar

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Mleczarnia w SIERPCU uzyskała certyfikat

Można było spróbować nie lada pyszności. Tutaj stoisko firmy Wild

Marka KRÓLEWSKI zarejestrowana również w USA

Silna ekipa Euro-Pan

zań związanych z dozowaniem, mieszaniem w przepływie, również mieszaniem niewielkich marży bezpośrednio przed maszyną pakującą. Bardzo ciekawie o mleku EFC opowiadał Wojciech Walesieniuk (Gea Westfalia). To technologia, której w Polsce jeszcze nikt nie zastosował,

tymczasem to może być „fajnie oczyszczone mleko na sery i twarogi”. Technologia polega na oczyszczaniu mleka na dwóch wirówkach, co gwarantuje usunięcie z niego 99% przetrwalników. Obradom towarzyszyło wiele imprez integracyjnych.

Pomóżmy Ani

stanąć na nogi

Ania Chachulska

jest wieloletnią redaktor naczelną czasopisma branżowego „Pr zegląd Mleczarski”. Jest osobą samotną, nie ma dzieci. Wzbudza powszechną sympatię, jest bardzo pracowita i towarzyska. Mieszka w Warszawie, na siódmym piętrze w bloku z windą.

Trudno to sobie wyobrazić, ale na stacji kolejowej w Solcu Kujawskim Ania wpadła pod ruszający gwałtownie pociąg. Zanim ktokolwiek zdążył zareagować, wagon zmiażdżył jej obie nogi. Obie zostały amputowane. Dziś Ania leży w szpitalu w Bydgoszczy, czeka ją długa i bolesna rehabilitacja. Apelujemy do Państwa o pomoc w jej imieniu.

JAK PRZEKAZAĆ 1%

Zarząd OSM Łowicz podczas rozmów kuluarowych

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Wypełniając zeznanie PIT, podatnik musi obliczyć podatek należny wobec Urzędu Skarbowego. W rubryce WNIOSEK O PRZEKAZANIE 1% PODATKU NALEŻNEGO NA RZECZ ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO (OPP) • Wpisać numer KRS: 0000270809 • Obliczyć kwotę 1% W rubryce INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE (bardzo ważne!) • Wpisać nazwisko oraz numer członkowski nadany przez Fundację – Chachulska, 2826.

W tle Kilimandżaro. Do wysokości około 3000 m n.p.m. ciągnie się deszczowy las z bujną, tropikalną przyrodą, a powyżej linii lasu pasiaste skały przypominające zebry, między którymi widać pomarańczowo-czerwoną ziemię, charakterystyczną dla Afryki.

mleczarstwo aktualności

Piątnica – supermarka stworzona w Polsce

Piątnica znalazła się w gronie najsilniejszych marek na rynku nagrodzonych prestiżowym certyfikatem Superbrands 2013/2014. Jako jedna z najchętniej polecanych rodzimych marek otrzymała także tytuł Created in Poland.

Wśród najsilniejszych wizerunkowo marek konsumenckich na polskim rynku z certyfikatem Superbrands 2013/2014 znalazła się Piątnica, znana z wysokiej jakości naturalnych artykułów mleczarskich. O wysokiej pozycji marki zadecydowała opinia konsumentów oraz pozytywna ocena ekspertów Rady Marek Superbrands złożonej z 43 specjalistów w dziedzinie komunikacji, marketingu i brandingu. Konsumenci wskazali Piątnicę jako markę powszechnie znaną i godną polecenia. Oprócz Piątnicy w kategorii „nabiał” proces certyfikacji pomyślnie przeszło 10 innych marek. Najsilniejsze polskie marki objęte certyfikacją wytypowano na podstawie badania przeprowadzonego na próbie 15 tys. respondentów przez ARC Rynek i Opinia we wrześniu ub.r. Zmierzono w nim wspomaganą znajomość oraz wizerunek poszczególnych marek. Piątnica uzyskała certyfikat Superbrands 2013/2014 ponieważ cechuje ją jednocześnie wysoka rozpoznawalność i dobry wizerunek wśród konsumentów oraz duża siła wizerunku w ocenie ekspertów. Piątnica została również doceniona w grupie marek nagrodzonych certyfikatem Created in Poland Superbrands 2013/2014, czyli tych, które miały swój początek w Polsce i wypracowały najlepszy wizerunek w oczach konsumentów. Tytułem wyróżniono tylko te spośród najsilniejszych marek na rynku, które mogą pochwalić się polskim rodowodem, bez względu na pochodzenie kapitału właściciela oraz miejsce produkcji. Program Superbrands, działający z powodzeniem od 10 lat w Polsce, dowodzi, że polskie marki stają się coraz silniejsze. Wielu laureatów nagrody osiąga sukcesy na obcych rynkach.

1/2014

Ludzie z pasją

czyli mleczarz na Kilimandżaro Łukasz Łagoźny na co dzień jest głównym energetykiem w sanockiej mleczarni. Po godzinach przebiera się w specjalistyczny strój i trenuje, aby być przygotowanym kondycyjnie na wejście na kolejny szczyt. Chciałby zdobyć koronę Ziemi. Ośnieżony szczyt z lodowcami znajduje się ponad chmurami.

Swoją pasję rozpoczął zaledwie w 2009 roku od Elbrusu - 5642 m n.p.m., Wyprawa jest okazją do konpoprzez Mount Blanc - 4810 m n.p.m., taktu z rodzimą ludnością. zdobytego w 2010 roku. W tym samym roku wspiął się na Aconcaquę - 6960 m n.p.m. w Ameryce Południowej a w następnym na McKinley w Ameryce Północnej (6195 m n.p.m.). Rok 2013 przyniósł wyprawę na Kilimandżaro, górujące nad Afryką. Afrykański szczyt jest górą w pełni skomercjalizowaną. Podróżnik zmuszony jest wynająć licencjonowaną firmę z przewodnikami, tragarzami i kucharzami. Państwo pobiera za taką usługę 1300 dolarów. Biznes się kręci, przyjeżdżają ludzie z całego świata. Na szczycie trzeba czasem czekać w kolejce na zrobienie zdjęć! Swoją dolę, w formie napiwków, dostaje też obsługa, około 120 dolarów od głowy. 6-osobowa ekipa z Polski, z którą Łukasz dotarł na szczyt, była obsługiwana przez 19 osób. Łukasz po raz pierwszy w życiu nie musiał targać w górach ciężkiego plecaka i samodzielnie gotować jedzenia. Wyjazd poprzedziły kilkumiesięczne intensywne przygotowania, a sprawdzianem był Bieg Rzeźnika w Bieszczadach, jeden z najtrudniejszych biegów górskich w Polsce. Łukasz i jego partner wypadli znakomicie, zajmując 57. miejsce na 400 startujących ekip. Pokonali prawie 80-kilometrową trasę w 11 godzin 59 minut. Więcej zdjęć i relacja z wyprawy na stronie: http://www.lagozny.pl/kili.htm

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Airspexx – higiena powietrza w przemyśle mleczarskim

Dzisiejsze wymagania rynkowe i logistyczne sprawiają, że czystość mikrobiologiczna powietrza odgrywa coraz większą rolę w przemyśle mleczarskim zaś skuteczna eliminacja pleśni z powietrza przy produkcji sera czy jogurtów jest działaniem koniecznym.

Koncepcja Airspexx firmy Ecolab jest wiodącą, aktywną metodą dekontaminacji powietrza, która doskonale współgra ze specyfiką produkcji spożywczej. Airspexx zapobiega zakażeniom produktów przez pleśnie, drożdże i wszelkiego rodzaju bakterie, redukując ich ilość w powietrzu jeszcze zanim wejdą w kontakt z wytwarzanym wyrobem. Produkty są ciągle chronione przed zakażeniem z powietrza podczas produkcji, pakowania i magazynowania. Dzięki temu wzrasta jakość produkowanego asortymentu, maleją straty produkcyjne i wzrasta bezpieczeństwo marki. Tym, co wyróżnia Airspexx na tle innych technologii dezynfekcji powietrza jest fakt, iż Airspexx może być stosowany podczas produkcji, w obecności produkowanego wyrobu i personelu. W ten sposób dezynfekcja jest bardziej skuteczna, ponieważ prowadzona jest w punktach krytycznych wtedy, gdy jest konieczna. Dotychczas nie zaobserwowano i nie udowodniono oddziaływania Airspexx na powierzchnie, dlatego Airspexx nie ma wpływu na właściwości organoleptyczne wyrobu, i nie zostawia produktów ubocznych. Rozpad substancji aktywnych Airspexx następuje w powietrzu do związków naturalnie występujących

w produktach spożywczych. Dedykowane, wysoce precyzyjne systemy dozujące umożliwiają rozpylanie bardzo małych ilości produktu, który w takich dawkach nie wywiera żadnego wpływu na ludzi. Jest oczywiste, że produkt o takim profilu znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle mleczarskim przy dekontaminacji systemów wentylacyjnych, pomieszczeń produkcyjnych, dojrzewalni czy pakowalni. Najczęściej jest on rozpylany w kanałach wentylacyjnych już za systemami filtrów i wentylatorów, i rozprowadzany ze strumieniem powietrza po zakładzie . W ten sposób redukujemy obciążenie mikrobiologiczne kanałów wentylacyjnych oraz doprowadzanego powietrza. Następnie składniki aktywne aerozolu rozprzestrzeniają się, eliminując drobnoustroje, które dostały się w ten obszar produkcji z pracownikami, produktem czy zakażeniem krzyżowym.

Stosowanie Airspexx w dojrzewalniach nie oddziałuje na proces dojrzewania, natomiast eliminuje przenoszenie „dzikich” drożdży. Skuteczność ciągłego Fot. 1. Dysza do precyzyjnej dystrybucji produktu Airspexx

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Robert Najman

Od 1994 pracuje w firmie Ecolab, obecnie na stanowisku Area Marketing Director CEE, Russia, Austria odpowiedzialny jest m.in. za wdrażanie nowych koncepcji i produktów na rynki tych krajów.

Fot. 3. Dysze Airspexx zainstalowane w maszynie pakującej jogurt

Fot. 2. Airspexx może być stosowany w obecności produktu i personelu

użycia Airspexx została potwierdzona w wielu serowniach w Europie i jest szczególnie ceniona przy produkcji sera gdy w procesie dojrzewania nie stosuje się środków konserwujących, np.: natamycyny (E235) Innym wariantem zastosowania Airspexx jest dekontaminacja powietrza w obszarze urządzeń napełniających i pakujących. Podczas pracy tych urządzeń Airspexx skutecznie eliminuje drobnoustroje, które mogłyby dostać się wraz z powietrzem do opakowania. W ten sposób zwiększamy prawdopodobieństwo, że data przydatności do spożycia będzie zgodna z deklarowaną na opakowaniu. Aby zastosowanie Airspexx okazało się skuteczne, musi iść w parze z utrzymaniem odpowiednich procedur technologicznych oraz zastosowaniem skutecznych i profesjonalnie przygoto-

wanych reżimów higieny. Tylko wtedy Airspexx przyczyni się do poprawy wyników mikrobiologicznych w mleczarni. Mniejsze straty produkcyjne, mniej reklamacji i zwrotów z rynku oraz osiąganie deklarowanej daty przydatności do spożycia nie pozostaną bez wpływu na wynik ekonomiczny i prestiż marki. 1/2014

przetwórstwo owocowo-warzywne

informacja prasowa Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowatych

Jesteśmy dumni z naszego jabłka Przy zbiorach jabłek powyżej 2,5 mln ton zajmujemy pierwsze miejsce w Europie a trzecie na świecie. Podobne pozycje osiągane są w eksporcie soku zagęszczonego. Przy eksporcie jabłek powyżej 1,0 mln ton zajmujemy pierwsze miejsce na świecie. Od trzech lat odgrywamy dominującą rolę na europejskim rynku jabłek i jabłkowego soku zagęszczonego.

W okresie tzw. sadów niskopiennych (1960 – 1990) średnie roczne zbiory jabłek wynosiły 1,5 mln ton, a eksport 150 tys. ton. Na europejskim rynku nie odgrywaliśmy większej roli. Na tak znaczny wzrost zbiorów jabłek w następnych latach decydujący wpływ miały sady karłowe z drzewami na podkładce M 9. Żaden z krajów na świecie nie osiągnął tak znacznego wzrostu produkcji w tak krótkim czasie. W następnych kilku latach, przy normalnym przebiegu pogody, zbiory jabłek mogą się wahać od 4,2 do 4,3 mln ton, zbliżone do poziomu zbiorów w USA, które zajmuje drugie miejsce na świecie. Przy takiej produkcji trzeba wyeksportować 1,4 – 1,5 mln ton jabłek i przerobić 2,0 – 2,2 mln ton na sok zagęszczony, aby zagospodarować wszystkie jabłka po opłacalnych cenach. Będzie to wielkie, ale i trudne zadanie.

Słaba jakość i zła organizacja Mamy też kilka słabych stron w naszej produkcji jabłek. Jedną z najważniejszych jest jeszcze wysoki udział jabłek niskiej jakości. Tylko wśród samych jabłek deserowych waha się od 40 do 50%. Najwyżej 50 – 60% naszych jabłek deserowych spełnia wymagania rynku krajów

1/2014

Zachodniej Europy czy moskiewskich supermarketów. W południowym Tyrolu ten udział wynosi 90%. Inna dotkliwa słaba strona to niski poziom zorganizowania producentów. Tylko około 10% producentów jabłek jest członkami grup i organizacji oraz różnych spółdzielni. W wielu krajach udział ten waha się od 40 - 50%, a w południowym Tyrolu wynosi około 90%.

Jesteśmy skazani na eksport Na podkreślenie zasługuje niskie spożycie świeżych jabłek w naszym kraju. Waha się od 15 do 16 kg na mieszkańca i jest jednym z najniższych w Europie. Spożycie na poziomie 600 tys. ton stanowi około 35% wszystkich jabłek deserowych. W Chinach ten udział wynosi 96%, a w USA ponad 74%. Nasz kraj jest skazany na wysoki eksport jabłek, zwłaszcza deserowych. Udział eksportu w produkcji jabłek deserowych wynosi co najmniej 65%. Tylko w południowym Tyrolu jest na zbliżonym poziomie. W Chinach wynosi około 5%, a w USA ponad 25%. Jest kilka ważnych zagrożeń w eksporcie jabłek. Za największe zagrożenie można uznać istotny spadek eksportu jabłek do Rosji. Przy zmniejszeniu eksportu o około 200 tys. ton, znaczna część jabłek nie znajdzie nabywców. Prof.dr hab.Eberhard Makosz

SEPARATOR Typu AC

Automatyczna wirówka talerzowa z precyzyjnym częściowym i całkowitym odstrzałem fazy stałej. Przykłady zastosowań: ● ● ●

klarowanie piwa klarowanie moszczu / wina

produkcja soków naturalnie mętnych

przetwórstwo owocowo-warzywne

rynek i trendy

Co z tym jabłkiem? Nasze sady rodzą ogromne ilości jabłek, których sami nie potrafimy zjeść. Mniej więcej połowa z nich sprzedawana jest w formie nieprzetworzonej tj. jako jabłko deserowe. Druga połowa jest przetwarzana, głównie na skoncentrowany sok. Jesteśmy niezmiernie ważnym producentem owoców a skala eksportu naszych jabłek (surowych i przetworzonych w postaci soku) jest tak wielka, że jej zmiany mogłyby w znaczący sposób odbić się na wynikach całego polskiego eksportu rolno-spożywczego.

III Noworoczne Spotkanie Branżowe zorganizowane przez zarząd Krajowej Unii Producentów Soków odbyło się 28 stycznia 2014r w Warszawie. Głównym celem spotkania była dyskusja i ocena szans i zagrożeń branży w zakresie utrzymania konkurencyjności w kolejnych latach.

Jak jest Krótkie wprowadzenia do sytuacji w branży przedstawili Bożena Nosecka z Zakładu Ekonomiki Rolnictwa IERiGŻ, Julian Pawlak, prezes KUPS oraz Barbara Groele, sekretarz generalny KUPS. Nosecka, jak zwykle w pigułce, przedstawiła dane liczbowe dotyczące produkcji i eksportu owoców i zagęszczonych soków owocowych. Ostatni sezon charakteryzował się rekordową produkcją zagęszczonego soku jabłkowego na poziomie 300 tysięcy ton. Eksportujemy też sporo świeżych jabłek (około 950 tysięcy ton), z czego ponad 70% do Rosji. Z kolei większość naszego zagęszczonego soku sprzedajemy do krajów Unii Europejskiej. Pawlak skupił się z kolei na niebezpiecznych stereotypach, które nie pozwalają branży dynamicznie się rozwijać. Zaliczył do nich przeświadczenie, że przetwórcy i producenci owoców stoją po dwóch stronach barykady, że przetwórstwo generuje wysokie zyski kosztem sadowników, że produkcja

1/2014

Aleksandra Wojnarowska

jabłek przemysłowych powinna być marginesem produkcji sadownika a szansa na rozwój leży w jabłkach deserowych, że wszelkie problemy rozwiążą umowy kontraktacyjne pomiędzy przetwórcą i producentem, że pośrednicy są niezbędni w procesie zakupu surowca, gdyż uprawy są rozdrobnione. Starał się każdy z tych argumentów w logiczny i prosty sposób obalić. Groele zajęła się możliwościami współfinansowania inwestycji i projektów branżowych ze środków publicznych, zachęcała do podejmowania współpracy z Krajową Unią Producentów Soków jako organizacją branżową o dużym potencjale i doświadczeniu. Szczególną uwagę poświęciła sektorowemu programowi Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, gdzie można pozyskać znaczne środki na finansowanie badań i prac rozwojowych.

Trzy zagrożenia 1. Brak dyweryfikacji rynków zbytu Jeden ogromny rynek zbytu zagęszczonego soku jabłkowego, jakim jest Unia Europejska, nie jest bezpiecznym rozwiązaniem dla sektora. Brak dywersyfikacji rynków zbytu jest zagrożeniem, które może nas sporo kosztować. Dokładnie ta sama sytuacja jest z jabłkami deserowymi, gdyż większość z nich zjadają po prostu Rosjanie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Mamy w Polsce potężne moce przeróbcze i technologie, jesteśmy znakomicie dostosowani do rynków światowych. Balansujemy jednak na pograniczu podaży surowca do przetwórstwa a z drugiej strony granicy światowego popytu na koncentraty owocowe.

XVII Międzynarodowe Sympozjum Stowarzyszenia Krajowa Unia Producentów Soków „Stare zagrożenia, nowe szanse branży sokowniczej”

14-16 maja 2014 roku,

Best Western Premier Hotel****, Kraków Patronatem Honorowym objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

W programie między innymi: – interesujące prezentacje ważnych dla branży tematów dotyczących rynku surowców, półproduktów i wyrobów gotowych – trendy, innowacje techniczne i technologiczne oraz zmiany legislacyjne – wymiana informacji i doświadczeń dotyczących branży sokowniczej – dyskusje panelowe i kuluarowe

2. Pośrednicy Rozproszenie producentów i niewielka ilość grup producenckich a także brak inicjatyw samych przetwórców w kierunku organizacji własnego systemu skupu surowca powodują, że część zysków trafia w ręce pośredników, którzy zawsze, niezależnie od koniunktury, zarabiają.

Uczestnicy sympozjum:

3. Wciąż nie umiemy się policzyć Dane dotyczące wielkości zbiorów owoców i warzyw w Polsce są źle szacowane, nie mamy również odpowiedniej wiedzy na temat wydajności z hektara. W tej sytuacji trudno w odpowiedni sposób przygotować się do sezonu.

– przedstawiciele firm współpracujących z branżą.

Inspirujące pytania bez odpowiedzi W ubiegłym roku w Polsce zakupiono 35 milionów drzewek jabłoni, czyli teoretycznie 10 tysięcy hektarów nowych sadów. Zakładając, że połowa z nich poszła na tzw. odnowienie, mamy w Polsce o kolejne 5 tysięcy hektarów sadów jabłkowych. Jak to wpłynie na wyniki finansowe sektora? Sama tylko Ukraina, ze swoim potencjałem czarnoziemu, przy sprzyjających warunkach makroekonomicznych, jest w stanie wyżywić całą Europę, bez pomocy Polski. Czy jesteśmy przygotowani na taką ewentualność? Czy na pewno przemysł nie może być współinwestorem produkcji rolnej? Przemysł przecież znacznie lepiej niż mali sadownicy orientuje się w rynkowych zawiłościach i światowym popycie. Czy nie za mało na ten temat rozmawiamy?

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

– ponad 180 gości z Polski i zagranicy – przedstawiciele administracji państwowej – przedstawiciele świata nauki i prasy – członkowie KUPS

Gwarantujemy najlepszych wykładowców: – krajowi i zagraniczni prelegenci – praktycy z wiodących firm sokowniczych – naukowcy z uznanych ośrodków akademickich i instytutów badawczych zajmujący się rynkiem i technologią Organizatorzy zapewniają tłumaczenie symultaniczne (j. angielski i j. polski) Organizatorzy zastrzegają sobie prawo wprowadzenia zmian w programie.

Organizator: Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków ul. Rakowiecka 36 lok. 340, 02-532 Warszawa, tel. 48 22 606 38 63, fax. 48 22 646 44 72 email: biuro@kups.org.pl, wwww.kups.org.pl

1/2014

browarnictwo

Forum Technologii Browarniczych 2013

Trzecia edycja Międzynarodowego Forum Technologii Browarniczych – już za nami. Spotkanie odbyło się w Rzeszowie a funkcję honorowego gospodarza pełnił leżajski browar, należący do Grupy Żywiec. Uroczystego otwarcia obrad dokonał Krzysztof Żyrek, dyrektor zakładu.

spotkaniu uczestniczyło ponad 160 gości, w tym wielu spoza Polski. Z tego względu całość obrad tłumaczona była symultanicznie na język angielski. Tłumacze musieli wykazać się ogromną znajomością tematu, gdyż prezentowane referaty dotyczyły zarówno kwestii rynkowych

1/2014

czy wizerunkowych, jak i szczegółowych rozwiązań technologicznych w browarze.

Specjalistyczne wystąpienia fachowców O trendach i perspektywach dla rynku piwa w Polsce mówiła Małgorzata

Cichecka wraz z Marcinem Cyganiakem z firmy AC Nielsen. O problemach identyfikacji piwa regionalnego w Polsce opowiedział Sebastian Wawszczak z Akademii Morskiej w Gdyni. Tymczasem Dorota Hajduk - Balińska z GIJHARS przedstawiła zebranym wy-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

niki kontroli ispekcji. O proekologicznych działaniach leżajskiego browaru opowiedziały zebranym Władysława Bilicz oraz Anna Dąbek, natomiast Robert Najman z Ecolab przedstawił praktyczne zastosowanie smarowania „semi-dry” układów szkło –metal. O najnowszych

e-w ydanie do pobrania na:

wyzwaniach w technologiach warzenia mówił Thomas Hübner z GEA Brewery Systems, natomiast Marek Waczyński z Pall zajął się membranowymi technikami filtracyjnymi w piwowarstwie. O kontroli i zarządzaniu jakością piwa przy pomocy profesjonalnej

www.agro.apbiznes.pl

aparatury pomiarowej mówił Janusz Rozumecki z firmy Centec, natomiast nowoczesnymi środkami filtracyjnymi do stabilizacji białkowej zajął się Matt. Jordan z Imerys World Minerals. Z kolei Andrzej Jarosz z firmy ANT przedstawił potencjał wzrostu efektywności

1/2014

browarnictwo

Forum Technologii Browarniczych 2013

pracy browaru z połączenia systemów informatycznych, oprogramowania, automatyki i pomiarów. Przedstawiciele leżajskiego browaru – Marian Cisek oraz Bogusław Kulpa opowiedzieli o praktycznych doświadczeniach związanych z zachowaniem bezpieczeństwa produkcji i pracy w browarze. Natomiast kontrolą para-

1/2014

metrów piwa w procesie i laboratorium zajął się Piotr Kubas z firmy Anton Paar. O zarządzaniu procesem blendingu piwa bezpośrednio przed rozlewem bardzo ciekawie i z pasją opowiadał Martin Joerg z firmy Centec, natomiast Mariusz Barwiński z GEA Westfalia opowiedział o postępie w wirówkach dla branży piwowarskiej.

Postęp technologiczny w pomiarach tlenu i jego wpływ na poprawę jakości piwa był natomiast głównym tematem wystąpienia Dawida Goińskiego z Hach Lange, tymczasem Sławomir Dryja, przedstawicel firmy Pacovske Strijirny bardzo ciekawie opowiadał o możliwościach rewitalizacji zabytkowych browarów.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Kolejną profesjonalną prezentację o filtracji przedstawili Petr Palmi oraz Frank Verkoelen z firmy Pentair, natomiast nowoczesnymi metodami monitoringu parametrów w produkcji piwa zajęłi się Ilona Skiba oraz Grzegorz Warsztocki z OMC Envag. Nowości dla przemysłu piwowarskiego przedstawili także Jacek Buchwald z Prominent oraz Zbigniew Sykuła z Bochem.

O koncepcjach nowych produktów piwnych mówiła Edyta Kordialik-Bogacka z Politechniki Łódzkiej, natomiast Marek Zdaniewicz z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie zajął się Porterem Bałtyckim. Hydrofobiny - metabolity grzybów strzępkowych źródłem gushingu pierwotnego w piwie to tytuł wystąpienia Agnieszki Salamon

z IBPRS w Warszawie, natomiast Dorota Michałowska, również z IBPRS zajęła się związkiem pomiędzy technologią HGB a pienistością piwa.

Nie tylko obrady Forum Technologii Browarniczych to nie tylko fachowe wystąpienia. Dzięki lokalizacji Forum co roku w innym reklama

browarnictwo

Forum Technologii Browarniczych 2013

miejscu, uczestnicy mają okazję zwiedzić nowoczesne zakłady produkcyjne. W tym roku był to Browar w Leżajsku. Wycieczka trwała kilka godzin, całe szczęście, że zakończona była obfitym posiłkiem na terenie zakładu. Spotkanie jest też okazją do dyskusji panelowych i spotkań nieformalnych.

1/2014

Profesjonalny Konkurs Piw Konkurs „Golden Beer Poland” odbywa się równolegle z październikowym Forum. Do udziału w ocenie piwa zapraszani są praktycy z browarów a także niezależni sędziowie piwni. Uroczyste ogłoszenie wyników odbywa się

w trakcie Gali Piwowarskiej, drugiego dnia spotkania. Zapraszamy do udziału w IV edycji Międzynarodowego Forum Technologii Browarniczych. Szczegółowe informacje o spotkaniu znajdziecie Państwo również na stronie www.apbiznes.pl Janusz Zakręta

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

reklama

Po prostu lepsza wirówka: GEA Westfalia Separator stop direct directdrive + hydrostop Wszelkie możliwe, innowacyjne rozwiązania techniczne w końcu dostępne również w wirówkach dla piwowarstwa, sokownictwa, winiarstwa oraz innych napojów.

GEA Westfalia Separator Polska Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 212, 02-486 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 571 42 03, Fax: +48 22 571 42 10 mariusz.barwinski@gea.com, www.gea.com

engineering for a better world e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

browarnictwo

style piwne Jak to jest z tymi piwami dolnej i górnej fermentacji? Czy zawsze i wszędzie warzenie piwa i efekty końcowe wyglądają tak samo? Oczywiście, że nie!

Prawdziwe Zacznijmy od znanych nam z rodzimego rynku lagerów, czyli piw tzw. dolnej fermentacji. Niemieckie słowo lagern oznacza: składować/magazynować. Sugeruje nam to, że piwo wyrabiane tą metodą potrzebuje trochę więcej czasu. Tak jest w istocie! Szczepy drożdży dolnej fermentacji (lagerowe) doskonale dają sobie radę w niższych zakresach temperatur, czyli 11-13°C. Nawet podczas leżakowania, kiedy temperaturę obniżymy jeszcze bardziej, poniżej 10°C, to drożdże nadal będą fermentować, przyczyniając się do odpowiedniego dojrzewania słodowego trunku. Tak bywało kiedyś i tak bywa dzisiaj w tych mniejszych browarach, gdzie trudno zbić temperaturę do ok. 0°C i tym samym przyspieszyć proces dojrzewania. Zatem, kiedy nie wykorzystujemy wielkoprzemysłowych technologii, czas warzenia i dojrzewania lagerów wydłuża się do długich tygodni. Ma to oczywiście swoje plusy. W takim piwie możemy docenić aromaty i smaki, które pochodzą od surowców, czyli od słodu i chmielu. Aromaty fermentacyjne też są obecne, ale dużo bardziej ograniczone niż w piwach typu „ale”. Drożdże szczepów lagerowych

1/2014

„ale”

w niskich temperaturach nie przyczyniają się zbytnio do powstawania estrów w piwie, aromatów, które rozpoznajemy jako owocowe i które w innych piwach grają często pierwszorzędną rolę. Zamiast tego drożdże lagerowe serwują Rafał Kowalczyk nam trochę więcej aromatów siarkowych, ale te skutecznie eliminuje się browarzyciel.pl na etapie produkcji, a to, co pozostanie, stanowi cenny element bukietu piwa. Summa summarum piwa „chłodnego chowu” są bardzo „czyste” w aromacie – słodowe, chmielowe, wytrawne i orzeźwiające. Często też są wybitnie sesyjne i pijalne, czyli nie narzucają się piwoszom swoim jestestwem. Być może właśnie dlatego lagery od połowy XIX wieku wypierały inne piwa, uwodząc konsumentów swoim nowym smakiem i wyglądem. Aż do niedawna. Piwny świat reprezentuje przeszło setka różnych stylów słodowego napitku, z czego 80% to te górnej fermentacji, czyli popularnie nazywane „ale” (czytaj ang.: ejl). Podobnie jak w przypadku lagerów kluczowe okazują się drożdże. Są to zupełnie inne szczepy, które w niskich temperaturach odmówiłyby współpracy. Dlatego brzeczkę piwną fermentuje się w temperaturach po-

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Drożdże górnej fermentacji po zakończeniu swojej pracy zwykle pozostawały na górze młodego piwa, tworząc widowiskowy kożuch. Jednym z bardziej spektakularnych szczepów, które właśnie tak się zachowują, są te wykorzystywane do produkcji bawarskiego piwa pszenicznego – weissbier’a.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

wyżej 16°C, często w okolicy nawet 20°C. Odwrotnie do lagerowych, drożdże górnej fermentacji pozostawiają w piwie dużo więcej smaków owocowych. Najlepszym przykładem może być bawarskie piwo pszeniczne, które obfituje w estry przypominające aromat dojrzałych bananów. Często w piwach tego typu wyczujemy czerwone jabłka, słodkie gruszki, winogrona lub mniej już spotykane zapachy i smaki melona albo mango. Kiedy dołożymy do tego cytrusowe czy żywiczne aromaty chmielu, nutę karmelu, kawy lub orzechów oraz słodką bazę słodową, nie dziwi nas, że konsumenci coraz częściej sięgają po piwa z charakterem. Nawet kiedy serwowany bitter ma zaledwie 3,7% alkoholu i niski ekstrakt początkowy, to zwykle i tak odwdzięcza się intensywnym zapachem, który w głównej mierze zawdzięczamy właśnie drożdżom „ejlowym”. Wyłączając krainę pilsa/pilznera, piwa górnej fermentacji spotkamy praktycznie wszędzie. W Belgii będą to głównie aromatyczne, mocne trunki od wieków warzone również w zaciszu murów klasztornych. Francja poszczyci się piwem warzonym sezonowo, serwowanym w czasie żniw, dla spragnionych rolników. Jednak mekką dla spragnionych skosztowania prawdziwych „ejli” będą oczywiście Wyspy Brytyjskie. Ich oryginalność wynika z zupełnie odmiennego cyklu produkcji, procesu, który wymaga współistnienia odpowiedniej kultury wyszynku oraz kultury spożywania tego trunku. W zasadzie jest to pewien łańcuch zależności wynikających z siebie nawzajem. Przy warzeniu „górniaków” na kontynencie powszechnie wykorzystuje się butelkę i proces refermentacji. Piwo trafia do szklanych opakowań, do których dodaje się trochę surowca (np. cukru), po czym

fermentacja rusza ponownie, nasycając dwutlenkiem węgla zamknięty w pojemniku trunek. Znajdziemy również piwa leżakowane długimi miesiącami w beczkach, ale są i takie, które jak pszeniczny witbier serwuje się krótko po warzeniu. Nikt jednak nie przebije wyspiarzy w pośpiesznym warzeniu i wyszynku. Jak się okazuje, wcale nie potrzeba miesięcy czy tygodni, wystarczą bowiem dni, aby uwarzyć zacne i smaczne piwo.

Cask Ale Podróżując po Walii, możemy znaleźć mniejsze i większe browary, które od lat w niezmieniony sposób przygotowują piwny napitek. Relatywnie wysoka temperatura fermentacji sprawia, że brzeczka w ciągu dwóch dni zamienia się w młode piwo. Później wystarczą kolejne dwie doby leżakowania i piwo gotowe jest do pakowania. Przed rozlaniem do piwa dodawane są odpowiednie naturalne substancje, które sprawią, że piwo szybko sklaruje się w beczce. Proces ten jednak nie będzie odbywał się w browarze, a w piwnicy pubu, do którego trafi zaraz po rozlaniu. I w tym momencie zaczyna się zależność pomiędzy browarem, pubem i konsumentem. W piwnicach znajdują się odpowiednie półki, które poziomują beczkę pod pewnym kątem. Pozycja ta pozwoli ulokować się osadom przy samym rancie, bez specjalnych strat cennego napitku. Nim to jednak nastąpi, piwo musi dokończyć swoją fermentację. Osoba odpowiedzialna za nadzór nad beczkami wybija korek i instaluje inny, w którym mocuje odpowiedni zawór lub bambusową, półprzepuszczalną zatyczkę. Zachodzące procesy fermentacyjne tworzą jeszcze pewne ilości gazu, które muszą znaleźć swoje

1/2014

browarnictwo

style piwne ujście. Dzięki tak przygotowanej beczce piwo jest pod nieznacznym ciśnieniem utrzymującym się w środku pojemnika. Pozwala to utrzymać śladowe ilości rozpuszczonego dwutlenku węgla, co później nie pozostaje bez znaczenia dla smaku przygotowanego piwa. Kiedy proces fermentacji się kończy, a dla każdego piwa i każdej beczki może to być inny czas, wówczas nadzorujący domyka beczkę i pozwala piwu się sklarować. Po kilku dniach, kiedy piwo jest klarowne, beczkę się otwiera (uchyla korek) i poprzez specjalny system rurek i pomp pośrednich piwo trafia z piwnicy do pubu, gdzie za pomocą pompy ręcznej wlewane jest do szklanek. Taka pompa zwykle serwowała kiedyś dokładnie 1 pint (568 ml) piwa za jednym „pociągnięciem”. Dziś, kiedy obroty pubów i tempo sprzedaży piwa są nieco mniejsze, pompa trzyma w zanadrzu jedynie pół pinty, tak na wszelki wypadek, żeby piwo nie ociepliło się zbytnio. Beczkę powinno się zamknąć na noc, aby ponownie ją otworzyć w dniu następnym, o ile oczywiście

Browarzyciel.pl To niezależna firma działająca w branży browarniczej, która świadczy usługi doradcze i szkoleniowe. Prowadzona jest przez Rafała Kowalczyka, doświadczonego piwowara - znawcę kultury i stylów piwa. Jako ekspert w zakresie sensorycznej oceny piwa jest od wielu lat sędzią podczas konkursów piwowarskich. Krytyk i recenzent rynku piwnego. Jest też szkoleniowcem i wykładowcą m.in. w Studium Piwa. Autor publikacji na temat piwa w magazynach hobbystycznych i prasie branżowej. Swoje usługi firma Browarzyciel kieruje do osób profesjonalnie zajmujących się piwem oraz pasjonatów „złotego trunku”.

1/2014

nie sprzedała się w ciągu jednego dnia. Najlepiej jest bowiem, aby beczki z prawdziwym „ale” szybko rotowały, w przeciwnym razie piwo może po prostu się popsuć. Browarnicy zaopatrujący puby zalecają sprzedaż w ciągu dwóch, maksymalnie trzech dni. Mimo tego dość często można natknąć się na piwo już lekko złamane nutą octową lub kwasu mlekowego. Dlatego warto sięgać po marki popularne lub po prostu pod pretekstem niezdecydowania poprosić o próbki kilku wybranych piw i kupić to najlepsze. Nie jest to praktyka dziwna czy niespotykana. Obsługa baru sama często proponuje skosztowanie piwa przed podjęciem decyzji. Cały ten system nie mógłby zaistnieć bez konsumentów i kultury spożywania piwa. Mimo że na Wyspach notuje się odchodzenie od tradycji pubów, to nadal znacząca część Brytyjczyków woli napić się dobrego „ejla” w przyjemnym lokalu niż importowanego lagera przed telewizorem. Dużo dobrego zrobiła również CAMRA, czyli organizacja na rzecz propagowania prawdziwego „ale” (Real Ale). W efekcie tego wydaje się, że tradycja ma szansę przetrwać. Ale wróćmy do systemu i zależności od konsumentów. Aby piwa szybko „schodziły”, potrzebna jest spora konsumpcja. Tak się dzieje w pubach. Piwa są lekkie, nisko nasycone CO 2, nie zawierają dużej ilości alkoholu, więc piwosze bez specjalnego problemu mogą skusić się na jedno, dwa lub nawet trzy piwa. Warto przy tym wspomnieć, że limit zawartości alkoholu dla kierowców to 0,8‰ we krwi, a więc cztery razy więcej niż w Polsce. Kwestia jest oczywiście dyskusyjna i kontrowersyjna, ale nie można nie zauważyć, że takie wysokie limity sprzyjają również restauratorom i browarom.

Cask Ale w Polsce? Czy to w ogóle jest możliwe? Po pierwsze wybrane browary musiałyby się wyspecjalizować w tego typu produkcji. Musiałyby zainwestować w inne maszyny do rozlewu, w beczki (a nie kegi) etc. Po drugie musiałyby nawiązać ścisłą współpracę z wyselekcjonowanymi pubami, które bezwzględnie przestrzegałyby zasad wyszynku. Takich lokali jest póki co bardzo niewiele i to jedynie w tych większych miastach. Po trzecie jak wytłumaczyć konsumentom, że 3,7% alkoholu w piwie to jest właśnie to, czego dzisiaj i w przyszłości będą potrzebowali? No i jak ich przekonać, żeby wpadali do pubu codziennie, a nie tylko na okoliczność premiery jakiegoś nowego piwa, jak to się dzisiaj dzieje? Ale sprawa nie jest beznadziejna. Jest to być może możliwość rozwoju dla tych najmniejszych, rzemieślniczych browarów. Koszty instalacji i produkcji wydają się niższe ze względu na zacieranie infuzyjne oraz fermentację niewymagającą specjalnego chłodzenia. Jest też w Polsce dobry trend i najważniejszy fakt – że większe browary na pewno nie zaryzykują tego typu przedsięwzięcia. Wizytując Walię, miałem sposobność odwiedzić małe browary, które zaopatrują dosłownie dwa, trzy puby i wszyscy doskonale z tego żyją. Podobny model biznesowy mógłby przecież zaistnieć i u nas. A może na wzór brytyjski właściciel browaru posiadałby również własne puby? Takie rozwiązanie oczywiście byłoby najlepsze! Póki co, jak wielu naszych rodaków, musimy skorzystać z tanich linii lotniczych i pofatygować się na Wyspy.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

energia – woda – środowisko

Oczyszczalnia ścieków czy bio-rafineria? Ścieki/odpady jako źródło energii (biogaz), wody, substancji pożywkowych i innych wartościowych surowców W ostatnim czasie szczególnego znaczenia ekonomicznego nabrało zagadnienie OZE (Odnawialnych Źródeł Energii) stając się dodatkowym bodźcem finansowym inwestycji w sektorze oczyszczania ścieków umożliwiającym czerpanie korzyści zarówno z wytworzonej energii jak i z zielonych certyfikatów przy dr inż. jednoczesnej możliwości znacznego dofinansowania projektów. Praktycznie w przypadku oczyszczania Bogusł aw Buc zak ścieków oznacza to zastosowanie tam, gdzie jest to możliwe ze względu na charakterystykę ścieków Veolia Water technologii przetwarzających zanieczyszczenia organiczne do biogazu, który z kolei przetwarzany jest Systems sp. z o.o. w instalacji kogeneracyjnej na energię elektryczną i cieplną. Z drugiej strony zaczęto traktować ścieki zarówno komunalne jak i powstające w trakcie procesów produkcyjnych jako zasób, z którego można odzyskiwać wartościowe produkty takie jak woda, substancje pożywkowe w postaci nawozów bogatych w azot i fosfor czy biopolimery. Takie postrzeganie ścieków wynika m.in. ze wzrastającego zapotrzebowania na wodę wraz z rozwojem cywilizacyjnym, jej niedoborem, a tym samym wzrostem cen wody.

owszec h n ie z na ny jest fa kt kurczenia się zasobów fosforu na świecie, pierwiastka niezbędnego dla życia na ziemi, którego wkrótce może zabraknąć. Ścieki jak i odpady bogate są we wszystkie te elementy. Realizacja filozofii zmierzającej do redukcji śladów węglowego, wodnego i odzysku energii w świecie „ściekowym” była czy n nikiem stworzenia pojęcia bio-rafinerii, co oczywiście wynika z faktu rozkładu substancji zawartych w ściekach poprzez procesy biochemiczne tj. przy wykorzystaniu mikroorganizmów. Ogólną ideę bio-rafinerii przedstawia poniższy schemat ideowy. Je s z c z e n i e d aw n o b y ł a t o idea przyszłości, jednak dzięki gwałtownemu rozwojowi technolog i i oc z yszc za n ia śc ieków i przetwarzania produktów , możemy z całą pewnością stwierdzić iż to dzień dzisiejszy. Oczywiście wdrożenie tej idei w skalę prze-

e-w ydanie do pobrania na:

mysłową wymaga zastosowania najnowocześniejszych technologii, które z jednej strony muszą spełnić wymagania procesowe, być wysokoefektywne, a z drugiej stawić czoła wyzwaniom ekonomicznym. Powodem do dumy jest fakt, iż instalacje realizujące powyższą ideę już pracują i są budowane w Polsce będąc unikalnymi rozwiązaniami w skali światowej. Przykłady takich instalacji zrealizowanych i budowanych przez VWS prześledźmy na przykładzie: SM Mlekovita w Wysokim Mazowieckim i Jednego z największych producentów czekolady i karmy dla zwierząt.

SM Mlekovita

ściekami komunalnymi wielkość oczyszczalni możemy określić na 330 000 RLM (Rów nowa ż n a Lic zba M ie sz k a ńców).

SM M lekov it a jeden z n ajwiększych producentów mleka i przetworów mlecznych w niemal całym ich spektrum generuje 5000m 3 ścieków/d o ładunku organicznym 30tChZT/d. Wraz ze

Ścieki produkcyjne i komunalne oczyszczane były dotychczas w istniejącej klasycznej oczyszczalni pracującej w technologii osadu czynnego. Wzrost produkcji spowodował konieczność moderni-

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

Kryteriami wyboru były: • Ca łośc iowa a na l i za ekono miczna: koszty inwestycyjne i eksploatacyjne • Aspekty procesowe i ekonomiczne; kompensacja nakładów inwestycyjnych poprzez zysk z produkcji biogazu • Zachowanie właściwego bilansu C/N

zacji i rozbudowy istniejącej instalacji. Cele i wymagania rozbudowy i modernizacji były bardzo wysokie i zawierały m.in.: • Uzyskanie efektu ekologicznego • Przejęcie zwiększonych ładunków zanieczyszczeń • Wykorzystanie istniejącej infrastruktury • Zamknięcie rozbudowy i modernizacja oczyszczalni w obrębie istniejącej działki • Proces oczyszczania powinien być energooszczędny, prosty i przebiegać w znacznym stopniu samoczynnie, przy minimalnym nadzorze personelu • Uciążliwość oczyszczalni powinna być ograniczona do minimum • Zastosowane rozwiązania technologiczne powinny minimalizować ilość powstających osadów • Produkcja zielonej energii – energetyczne wykorzystanie powstającego biogazu • Zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych – przekształcenie oczyszczalni z instalacji koszto twórczej w samowystarczalną lub zysko twórczą • I nwest yc ja musiała być re alizowana przy jednoczesnej nor mal nej prac y ist n iejącej oczyszczalni.

• Wnikliwa analiza charakterystyka ścieków, w tym poszczególnych frakcji ChZT • Ryzyka procesowe związane ze składem oraz skomplikowaniem procesu oczyszczania W wyniku tej analizy dokonano wyboru technologii wg wariantu VWS tj wariantu 1. Wariant 2 nie spełniał kryteriów m.in. z następujących powodów: • Wysokie stężenie tłuszczów w ściekac h surow yc h z SM

Mlekovita – 1000 mg/l (reaktory beztlenowe wysoko obciążone mogą pracować przy maks. stężeniu 100 mg/l). • K o n i e c z n o ś ć g ł ę b o k i e g o usuwa n ia EE ze śc ieków –>90% => b. i nte n s y w ne dozowa n ie chemii => zwięks z e n ie ko s z t ów e k s plo at a c y jnych => duże ilości osadu c hem ic znego. Procesowo na g ra n ic y możl iwośc i • Wraz z usuwaniem tłuszczów zmniejszenie ładunku ChZT w reaktorze beztlenowym => zmniejszenie produkcji biogazu. • G ł ę b o k a r e d u k c j a C h Z T w procesie flotacji => możliwe zaburzenie bilansu C/N dla procesu tlenowego => konieczność by-passu ścieków lub dozowania C => zapewnienie

W pierwszym kroku konieczne było opracowanie optymalnej koncepcji technologiczno-procesowej.

4/2013 1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

normalnej pracy części tlenowej możliwe t ylko przy niskiej w ydajnośc i prac y rea ktora beztlenowego) • Spodziewane problemy procesowe z przyczyn omówionych wc ze śn iej ora z negat y w ny wpływ produktów hydrolizy tłuszczów LCFA (długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) na metanogenezę, krystalizacja białek, dezi nteg rac ja osadu granulowanego, możliwa niestabilna praca reaktora, niskie obciążenia. Inwestycję: Rozbudowa i Modernizacja Oczyszczalni Ścieków z systemem kogeneracji rozpoczęto z podpisaniem umowy 1.02.2011 i zakończono wraz z rozruchem/ rozruchu/parametryzacja instalacji: 15.09.2013. Prace obejmowały: • Opracowanie dokumentacji technicznej i uzyskanie stosownych pozwoleń administracyjnych –– Projekt bazowy (koncepcja technologii) –– Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, pozwolenie wodnoprawne, pozwolenie na wytwarzanie odpadów, warunki przyłączeniowe dla kogeneracji –– Projekt Budowlany –– Decyzja o pozwoleniu na budowę –– Projekt Wykonawczy • Realizacja robót budowlano-montażowych –– Realizacja robót budowlanych i sieci zewn. (ok. 25% wszystkich robót) –– Realizacja instalacji elektrycznych i AKPiA (ok. 10% wszystkich robót) –– Realizacja instalacji technologicznych (ok. 65% wszystkich robót)

e-w ydanie do pobrania na:

• Rozruch instalacji i przekazanie instalacji do użytkowania –– Projekt rozruchu, rozruch mechaniczny i technologiczny instalacji –– Dok u me nt ac j a p ow yko nawcza (w tym instrukcja eksploatacji) –– Sprawdzenie gwarancji technologicznych –– Pozwolenie na użytkowanie, zgłoszenie emisji/ew. uzyskanie pozwolenia Zastosowane technologie: • DAF (flotacja ciśnieniowa) ma-

• Modyfikacja procesowa osadu czynnego

Wyniki pracy oczyszczalni ścieków Oczyszczalnia osiąga wszelkie parametry ścieków oczyszczonych zgodnie z przepisami w zakresie znacznie przewyższającym wymagania, co przedstawia poniższa tabela.

Praca reaktora beztlenowego Biobulk® • Reaktor beztlenowy Biobulk ® jest zasilany substratem osadem z trzech źródeł: • Osad z DAF (flotacja ciśnieniowa) • Serwatka • Osad tlenowy (osad nadmierny z KOCZ)

jąca na celu odciążenia komór napowietrzania ładunkiem organicznym w zakresie 30-50% • Beztlenowa fermentacja osadu poflotacyjnego i nadmiernego w reaktorze beztlenowym Biobulk o pojemności 7000m3. • Linia biogazowa i kogeneracja 2 x 800kW

Produkcję biogazu przedstawia poniższy wykres. Ścieki oczyszczone

Parametr

Jednostka

Wartość dopuszczalna

Średnia

Odchylenie

BZT5

mg/dm3

-76,00%

125

-59,20%

11,7

-66,57%

ChZT

mg/dm

Zawiesina

mg/dm3

Fosfor

mg/dm3

1,47

-26,50%

Azot ogólny

mg/dm3

4,4

-85,33%

Azot amonowy

mg/dm3

1,47

-85,30%

Azot azotanowy

mg/dm3

0,97

-96,77%

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

xxxxxxxxxxxxx • R e a k t o r p r a c u j e z g o d n i e z założeniami. Uwagę zwraca bardzo stabilna praca reaktora mimo zmienności składu substratu • Produkcja metanu CH4 osiąga wyższy poziom +10% od zakładanego • Brak uciążliwości zapachowej – proces w pełni zhermetyzowany. Oczyszczalnia po modernizacji: widok reaktora beztlenowego

Aspekty ekonomiczne/ podsumowanie: • M o d e r n i z a c j a i s t n i e j ą c e j oczyszczalni SM Mlekovita, nie tylko pozwoliła na przejęcie dodatkowych ładunków wynikających ze wzrostu produkcji, osiągnięcie efektu ekologicznego, ale zmieniła charakter oczyszczalni w sensie ekonomicznym z producenta kosztów na producenta zysków poprzez odzysk zawartej w ściekach energii. • Wyl ic zony z ysk po odjęc iu ko s z t ów e k s plo at ac y j nyc h będzie wynosił przy pełnym obciążeniu ok. 3,25 M PLN/ rok. Istniejąca oczyszczalnia generowała koszty na poziomie 2-2,5M PLN/rok (energia, chemia, osady etc). Final na różnica finansowa wynosi ok. +5,5M PLN/rok • Jest to pierwsza instalacja tego typu w przemyśle mleczarskim w Polsce o dodatnim bilansie energetycznym uzyskiwanym z tzw. zielonej energii w takiej skali.

1/2014

Fabryka czekolady i karmy dla zwierząt (instalacja w trakcie budowy) Zwiększenie mocy produkcyjnych jak i strategia globalna firmy stawiająca ambitne zadania redukcji śladów węglowego, wodnego i zwiększenia efektywności energetycznej zaowocowała podjęciem decyzji o budowie nowej instalacji oczyszczania ścieków i utylizacji powstających w trakcie produkcji odpadów w oparciu o najnowsze dostępne technologie z produkcją biogazu i odzyskiem wody. Cele i wymagania projektu: • Jednoczesna utylizacja ścieków i odpadów • Produkcja biogazu. Największa możliwa • Zrzut ścieków oczyszczonych do rzeki • Zamknięcie obiegu wodnego dla 50% oczyszczonych ścieków tj. odzysk wody ze ścieków. • Wymagane badania pilotowe. • Ograniczenia terenu dostępnego pod budowę. • Spełnienie wszelkich wymagań prawnych i ekologicznych oraz wymogów korporacyjnych W oparciu o przeprowadzone intensywne 4 miesięczne badania pilotowe rozważane były 2 alternatywne linie technologiczne: • Alternatywa 1 VWS: –– Najnowsza technologia beztlenowa oparta o reaktor membranowy Memthane ® Wraz z sekcją doczyszczającą złożoną z: –– Procesu deamonifikacji na złożu zawieszonym Anita™MOX (redukcja NNH4) –– Tlenowym reaktorze membra now y m (UF) Bios ep ® (MBR) zakończona –– modułem RO (odwróconej osmozy).

• Alternatywa 2 –– Rozwiązanie oparte na klasycznej komorze fermentacyjnej współpracującym z sekcją separacji faz oraz sekcją doczyszczającą opartą na klasycznym procesie osadu czynnego Wyniki badań oraz ostateczne porównanie alternatyw technologicznych doprowadziło do wyboru alternatywy 1, Porównanie przedstawiono w tabeli poniżej: • Memthane®

• ANITA™Mox

• Biosep®

• RO

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

energia – woda – środowisko Parametry procesowe

WKF + Memthane separacja + Anitamox/ + osad Biosep czynny

Obciążenie objętościowe reaktora >2 x większe beztlenowego 3 (kgChZT/m ) Objętość czynna reaktora (m3)

>2x mniejsza

Redukcja ChZT (%)

~ 99

~90-95

Redukcja ChZT 20 000mg/l mg/l =>200 Produkcja metanu/biogazu +23%/+13% (Nm3/d) Produkcja energii w CHP (MW/d)

+23%

Produkcja osadu (kg/d)

1,5 x mniejsza

Wielkość sekcji doczyszczającej ~4 x mniejsza (m3) Wielkość by-passu ścieków surowych (%)

brak

Zapotrzebowanie na powietrze (Nm3/h)

>4x mniejsze

konieczny

Zapotrzebowanie na przestrzeń 2 x mniejsze (m2)

Zastosowane technologie: Membranowa technologia beztlenowa MEMTHANE® Propozycja w tym zakresie Ve ol i a Wat e r Sys t e m s ( V WS) oparta jest na wiedzy i szerokim doświadczeniu, jakie firma zdobyła w dziedzinie tech nologii beztlenowych w realizacji ponad 600 instalacji beztlenowych. Od ponad 40 lat rozwijamy technologie fermentacji metanowej dla różnorodnych zastosowań. W naszych laboratoriach nieustannie prowadzone są badania nad optymalizacją procesu, możliwościami poddania fermentacji różnych substratów jak i konstrukcją nowych reaktorów.

e-w ydanie do pobrania na:

W Polsce technologie beztlenowe promujemy i wdrażamy od lat 90tych ub. wieku. Naszymi klientami byli i są m.in. Kompania Piwowarska (Tyskie Browary Książęce), Carlsberg, Maspex - 4 instalacje (Tymbark Olsztynek I, II, Tymbark, Ekoland), Cargill, Hellena, Frito Lay, McCain, Anwil SA, Nestle, Mlekovita, Agrana Fruit, Mondi,PKN Orlen (Anwil). W latac h 80./90. ub. wieku wprowadziliśmy na rynek reaktory UASB i tzw. reaktory wysoko obciążone Biobed® EGSB oparte na technologii osadu granulowanego, co stanowiło przełom w zastosowaniu technologii beztlenowej w przemyśle na szeroką skalę. Reaktory te nadal stanowią najbardziej zaawansowaną i szeroko stosowaną technologię aplikacji beztlenowych w zakresie ich stosowalności tj. dla ścieków śred n io stężonyc h od 1,2-15g ChZT/l (ChZT – Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu), o stosunkowo niskich zawiesinach <500mg/l i bra k u ek st ra kt u eterowego (tłuszczów) <50mg/l. Technologia osadu granulowanego została stworzona przede wszystkim dla rozkładu ChZT rozpuszczonego. Jej atutami są wysokie obciążenia

reaktora, a tym samym krótki czas zatrzymania i relatywnie niewielkie kubatury. Znajdują one zastosowanie w wielu sektorach przemysłowych jak ścieki browarnicze, z produkcji soków, napojów, chemiczne, papiernicze etc. Jednak w wielu przypadkach g e n e r ow a n e p r z e z p r z e my s ł ścieki/odpady znacznie wykraczają poza wymienione powyżej zakresy parametrów. Często mamy do czynienia że ściekami o stężeniach ChZT>20g/l i jednoczesnym wysokim stężeniu zawiesin i tłuszczów. W takich przypadkach, do tej pory możliwe schemat y fermentacji metanowej ograniczały się do 2 alternatyw: • Za sto s owa n ia k la s yc z nyc h reaktorów typu CSTR (komór fermentacyjnych) opartych o osad kłaczkowaty. Te jednak charakteryzują się bardzo niskimi obciążeniami, a co za tym idzie dużymi kubaturami, co znacznie ogranicza ich stosowalność w praktyce. Możliwe redukcje ChZT w tym przypadku sięgają ok. 90%. • Zastosowania reaktorów wysoko obciążonych z osadem granulowanym takich jak IC czy EGSB. Wadą takiego rozwiązania jest

Beztlenowy reaktor membranowy – schemat

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

jednak konieczność intensywnego wstępnego u s uwa n ia zawiesin i tłuszczów najczęściej w procesie flotacji (dozowanie chemii, produkcja dużych ilości osadu), a tym samym związanego z nimi ChZT. Oczywiście wiąże się to z odpowiednio niższą produkcją biogazu i koniecznością rozcieńczania ścieków do akceptowalnych stężeń. W tym przypadku produkcja biogazu odnosi się zwykle do 50-70% ładunku ChZT zawartego w ścieku surowym. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu na wysokoefektywny reaktor dla w/w rodzajów strumieni o stężeniach >20g ChZT/l Veolia Water Systems opracowała, przetestowała i wprowadziła na rynek innowacyjną technologię MEMTHANE ® - beztlenowy reaktor membranowy pozwalający na osiąg nięcie z jednej strony najlepszej możliwej jakości strum ien ia podc z yszc za nego, a z d r ug ie j n aj w yż sz e j moż l iwe j ilości produkowanego biogazu. Redukcja ChZT w tym przypadku to 95-99,5% w zależności od zastosowanego substratu. Ilość p r o du kowa n e go m e t a nu j e s t śc i śle z w ią za n a z u s u n ięt y m ładunkiem ChZT i wynosi ok. 0,35Nm 3 CH4 (metanu)/kg ChZT

usuniętego. Tak więc im wyższa redukcja ChZT tym większa ilość produkowanego metanu MEMTHANE® został specjalnie opracowany przez VWS do oczyszczania wysoce stężonych ścieków oraz szlamów, które są trudne do oczyszczania ze względu na obecność substancji toksycznych (np. wysokie stężenia NH3), wysokiego zasolenia, oraz dużej zawartości zawiesin i/lub ekstraktu eterowego. MEMTHANE ® jest kompaktowym systemem oczyszczania

1/2014

łączącym biologiczną degradację z procesem separacji membranowej. Strumień ścieków dopływających kierowany jest do reaktora beztlenowego, gdzie fermentacji ulegają związki organiczne. Procesowi temu towarzyszy produkcja biogazu. Następnie ścieki przefermentowane przepływają przez pakiet membran filtracyjnych, gdzie następuje oddzielenie »czystego« filtratu (permeat) od biomasy. Biomasa jest zawracana do reaktora, podczas gdy „permeat” pozbawiony części stałych i z niską zawartością BZT/ ChZT jest odprowadzany. Zawiesiny (w tym bakterie) oraz roztwory koloidalne są zatrzymywane na membranach, a tym samym pozostają one w reaktorze biologicznym. Korzyści są dwojakie: • Znaczna poprawa jakości ścieków na odpływie z uwagi na brak zawiesin oraz zredukowane stężenia koloidów i związanego z nimi ChZT i BZT • Znaczny wzrost stężenia aktywnej biomasy w reaktorze, co pozwala na wzrost efektywności biologicznego oczyszczania. Unikalna konfiguracja membran, zlokalizowanych na zewnątrz poza reaktorem daje prosty i łat wy w utrzymaniu niezależny i zamknięty system. Likwiduje to problem potenc jalnej emisji nieprzyjemnych zapachów.

efektywności reaktora Memthane® i wysokiej produkcji biogazu. W takich warunkach konieczne jest zastosowanie innego procesu niż klasyczna eliminacja azotu poprzez nitryfikację i denitryfikację. W tym przypadku zastosowanie technologii ANITA™ Mox jest nieocenione.

Klasyczna eliminacja azotu

Skrócona eliminacja azotu Anita MOX Proces realizowa ny jest w war un kach „beztlenow ych” w warstwie biofilmu. Wytwarzanego na nośnikach kształtkach.

Technologia ANITA™ Mox Skrócona droga eliminacji NNH4

W trakcie rozkładu beztlenowego ścieków wskutek rozkładu białek azot organiczny ulega prawie w całości transformacji w azot a monow y. W rozpat r y wa ny m przypadku stężenia azotu amonowego sięgają kilkuset mg/l przy jednoczesnym deficycie węgla rozkładalnego, co wynika z wysokiej

Efektem zastosowania procesu ANITA™ Mox jest • Zużycie energii (-60%) • Emisja CO2 (-80%)

• Brak konieczności dostarczania łatwo rozkładalnego C (ChZT) • Wysokie obciążenia mała kubatura reaktora

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Projekt instalacji oczyszczania ścieków i utylizacji odpadów z produkcją biogazu i odzyskiem wody

Proces tlenowy membranowy Biosep® oraz RO Odzysk wody wymaga odpowiedniego przygotowania ścieków przed odwróconą osmozą , a w szczególności osiągnięcie stężeń BZT poniżej 5 mg/l, co pozwoli na uniknięcie biofoulingu membran RO. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie reaktora tlenowego z ultrafiltracją. Cechami charakterystyczną technologii Biosep® jest: • Elast yczność w stosowa n iu membran możliwe zastosowanie membran zanurzonych jak i w układzie suchym. • Całkowita eliminacja zawiesin • Najwyższy możliwy stopień usunięcia biodegradowalnego ChZT, BZT, N I P. • Doskonała mikrobiologiczna jakość odpływu (przekraczająca jakość wody do kąpieli wg. Dyrektywy 2006/7/EC, Annex II klasyfikacja “jakość doskonała”) • Jakość odpływu odpowiednia dla aplikacji zawracania wody. Pełna ochrona modułu RO.

ekologicznego, przy zmienionym

procesy odzysku wartościowych

charakterze oczyszczalni z producenta kosztów na producenta zysków poprzez odzysk zawartej w ściekach energii i wody. • Niew ymier ne w y n ikające z wizerunku tzw. „zielonego producenta” • Zapewne jedne i drugie prowadzą do zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez m.in. obniżenie kosztów produkcji. • Omawiana instalacja będzie unikatowa w skali światowej. Rozruch nastąpi jeszcze w tym roku, a oddanie do eksploatacji w pierwszej połowie 2015..

surowców ze ścieków. Wspomniane nawozy jak MAP (fosforan amonowo magnezowy), czy produkowane z osadu biopolimery. Rynek wykazuje coraz większe zainteresowanie nowymi technologiami i tego rodzaju aplikacjami. Z pewnością jest to kierunek, który będzie się w najbliższym czasie intensywnie rozwijał, by wkrótce stać się obowiązującym standardem. Zapraszamy do współpracy.

Podsumowanie Idea Biorafinerii stała się faktem. Do produkcji biogazu i zamykania obiegów wodnych dołączają kolejne

Veolia Water Systems sp. z o.o. ul. Balicka 48, 30-149 Kraków tel. 12/ 423 38 66 www.veoliawaterst.pl Zdjęcie inwestycji realizującej podobne cele zbudowanej przez VWS: Tymbark Olsztynek

Moduł filtracyjny reaktora Biosep

Aspekty ekonomiczne/ podsumowanie • Ponownie jak w przypadki SM Mlekovita aspekty nowatorskiego podejścia do zagadnienia gospodarki ściekowej i odpadami prowadzą do szeregu korzyści takich jak: • Ekonomiczne, wymierne, które pozwolą na osiągnięcie efektu e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

1/2014

xxxxxxxxxxxxx

Analizy jakościowa oceny ryzyka projektu inwestycyjnego CHP/QUAD Poligeneracja to zintegrowany proces wytwarzania trzech lub więcej rodzajów mediów energetycznych a także innych mediów. CHP/QUAD jest to wytwarzanie czterech mediów takich jak: energia elektryczna, energia cieplna, chłód procesowy oraz dwutlenek węgla CO2. Ze względu na unikalną produkcję CO2 technologia ta może być stosowana w zakładzie produkcji napojów bezalkoholowych, szczególnie w produkcji napojów gazowanych.

Lech Maryniak Ekspert

Wytwarzanie własnych mediów energetycznych oraz dwutlenku węgla w ykorzyst ując ych technolog ię CHP/QUAD w przedsiębiorstwie produkcji napojów bezalkoholowych jest nowatorskim rozwiązaniem zarówno na skalę polską jak i europejską. Kompleksowe badania jakościowe ryzyka w tej sferze nie zostały jeszcze przeprowadzone [10]. Mając na względzie szybko zmieniające się realia rynkowe identyfikacja ryzyka powinna mieć miejsce na każdym etapie projektu inwestycyjnego. Należy podkreślić, że zgromadzone informacje o możliwych zagrożeniach warunkują efektywność dalszych etapów procesu zarządza n ia r yzyk iem. Szczegól n ie istotne są zebrane dane jakościowe opisujące ryzyko takiego projektu. W Pol s c e św i adomo ść z a rządzania ryzykiem w projektach inwestycyjnych, szczególnie w

1/2014

tak młodej dziedzinie jakim jest budowa własnego źródła produkcji mediów energetycznych jest niska [5]. Celem artykułu jest przedstawienie zarysu analizy ryzyka jakościowego dotyczącego przedsięwzięcia inwestycyjnego produkcji własnych mediów energetycznych i dw utlen ku węgla w oparc iu o technologię CHP/QUAD. Dla inwestycji produkcji własnych mediów energet ycznych i dwutlenku węgla w oparciu o technologię CHP/QUAD należy wyróżnić główne składowe ryzyka takie jak: • ryzyko polityczne i prawne, • ryzyko techniczne, • ryzyko rynkowe, • ryzyko społeczne. Z względu na integrację technologii CHP/QUAD z technologią produkcji dóbr szybkozbywalnych takich jak np. FMCG (ang. Fast

Moving Consumer’s Goods) wzajemna komunikacja i wspólnie podejmowane decyzje operacyjne będą odgrywać istotną rolę. W związku z powyższym należy również uwzględnić ryzyko czynnika ludzkiego. Dodatkowo należy mieć zawsze na uwadze ryzyko zadań nieprzewidzianych oraz ryzyko siły wyższej.

Ryzyko polityczne i prawne Podstawowym paliwem do napędu instalacji CHP/QUAD jest gaz ziemny, który w obecnej chwili jest w większości importowany do Polski z kierunku wschodniego. Ze względów politycznych, taka sytuacja może stanowić zagrożenie brakiem dostępności paliwa gazowego dla takiej instalacji. Dodatkowo obawy zagrożenia wzmaga wciąż jeszcze żywa historia braku porozumienia o dostawach gazu do Polski w 2009r [2], [11].

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

energia – woda – środowisko Z punktu widzenia przedsiębiorstwa ryzyko prawne przejawia się koniecznością dostosowania prowadzonej działalności do istniejących regulacji prawnych. W sektorze wysoce regulowanym jakim jest energetyka, może to istotnie ograniczyć perspektywy inwestycyjne oraz dalszego rozwoju. Dodatkowo każda zmiana przepisów może wywrzeć negatywne piętno na sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i rentowności zarówno działających, jak i dopiero projektowanych instalacji kogeneracyjnych. Do końca 2012r. obowiązywały świadectwa pochodzenia energii z kogeneracji zwane „żółtymi certyfikatami”, wspomagających jej rozwój w oparciu o spalanie paliw gazowych (jako paliw niskoemisyjnych). Status tych świadectw jest wciąż tymczasowy. Trwale ugruntowane wsparcie w postaci świadectw pochodzenia energii jest niezbędnym czynnikiem powodzenia projektu kogeneracji. Ryzyko zaniechania takiego wsparcia może spowolnić wprowadzanie innowacyjnej technologii CHP/QUAD. Zmieniające się uregulowania prawne są kluczowym czynnikiem ryzyka i przyczyniają się do opóźniania wprowadzania i podtrzymania innowacyjnych tec h nolog ii energet ycznyc h w gospodarce krajowej.

Ryzyko techniczne Nieefektywne wykorzystanie możliwości produkcyjnych źródła wytwarzania własnych mediów energetycznych oraz dwutlenku węgla może stanowić istotny element ryzyka powodzenia operacyjnego przedsięwzięcia. Czynnik ten wiąże się z brakiem wiedzy w fazie początkowej dotyczącej właściwego doboru urządzeń instalacji CHP/ QUAD. Wynikiem takiej sytuacji może być to, że własne źródło

e-w ydanie do pobrania na:

w yt warza n ia mediów energetycznych może być niedociążone lub nadm ier n ie obc iążone, co bezpośrednio prowadzi do strat. Taka sytuacja może generować dodatkowe koszty inwestycyjne w postaci projektów optymalizujących taką instalację. Czynnik tego typu ryzyka jest częsty w sektorze FMCG, gdzie następują szybkie zmiany i wprowadzanie nowych tech nologii wyt warzania dóbr konsumpcy jnych o zmien nych potrzebach energetycznych. Nieefekt y w na komu n ikac ja pr z e d s ię b ior s t wa z wł a s ny m źródłem wytwarzania mediów energetycznych może obniżyć jego przydatność operacyjną. Na początek potrzebne są dokładne plany zapotrzebowań na energię w danych okresach, co daje możliwości poprawnego planowania potrzeb energetycznych przedsiębiorstwa. Niewłaściwe określenie potrzeb może skutkować niewłaściwą pracą własnego źródła produkcji mediów energet ycznych, polegającą na częstych włączeniach lub wyłączeniach poszczególnych jego sekcji, co prowadzi do zwiększenia kosztów operacyjnych.

Ryzyko rynkowe Przedsiębiorst wo, które nie posiada własnych środków inwestycyjnych może starać się o pozyskanie kapitału na inwestycje. Wiąże się to z zawarciem umowy z funduszami inwestycyjnymi lub inwestorem zewnętrznym. Taki kapitał generuje ryzyko wzrostu oprocentowa n ia ot rz y ma nego kredytu. Zmieniająca się sytuacja ekonomiczna w przedsiębiorstwie może być przyczyną wypowiedzenia takiej umowy przez wierzyciela. Czy n n ik iem r yzyka może być również upadłość banku wierzyciela. Ze względu na długie okresy

www.agro.apbiznes.pl

spłat inwestycji i obecną sytuację na rynkach finansowych, nawet gdy projekt charakteryzuje się pozytywną wartością bieżąca netto NPV (ang. Net Present Value) pozyskanie kapitału inwestycyjnego oraz inwestora może okazać się dużym wyzwaniem. Zmienność cen paliw ma podstawowe znaczenia dla opłacalności inwestycji CHP/QUAD oraz dalszej jej pracy. Najczęściej w tego typu projektach stosuje się gaz ziemny, którego ceny w ostatnim czasie dynamicznie rosły. Wzrost cen gazu używanego do zasilania kogeneracji przekłada się bezpośrednio na cenę mediów produkowanych w tej technologii. Taka sytuacja może obniżyć konkurencyjność kogeneracji w stosunku do tradycy jnie kupowanych mediów energetycznych, szczególnie energii elektrycznej. Współpraca własnego źródła produkcji mediów energetycznych z operatorami energetycznymi jest istot nym zagadnieniem operacyjnym. Własne źródło produkcji mediów energetycznych ukierunkowane jest na świadczenie głównie usług dla przedsiębiorstwa, ale ze względu na specyfikę wysokiej zmienności popytu, szczególnie w sektorze FMCG, mogą pojawić się nadwyżki lub niedobory energii elektrycznej. W takich przypadkach konieczna jest współpraca z operatorem sieci energetycznej (obecnie monopolistą) na danym terenie, co z prakt yki okazuje się trudnym przedsięwzięciem. Bardzo często wymaga to poniesienia dodatkowych inwestycji w specjalistyczne systemy pomiarowe energii. Prowadzi to również do trudnych negocjacji cenowych polegających na sprzedaży nadwyżek energii elektrycznej operatorowi energetycznemu oraz kupna ich

1/2014

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

niedoborów po ustalonych przez niego cenach.

Ryzyko społeczne Instalacje CHP/QUAD budowane są głównie przez zastosowanie silników lub turbin napędzających generatory produkujące energię elektryczną. Urządzenia te generują bardzo duży hałas. W przypadku n ieodpowiedn iego w ykona n ia struktury budowlanej, w której znajdą się te urządzenia, może dojść do emisji hałasu, co wiąże się z protestami społeczności lokalnych.

Ryzyko czynnika ludzkiego Czynnik ludzki jest nieodłącznym elementem ryzyka. Właściwy dobór operatorów obsługujących technologię CHP/QUAD, zastosowanie odpowiedniego systemu ich motywacji oraz szkolenia jest fundamentem poprawnej pracy takiej technologii. Ryzyko czynnika ludzkiego może generować szczególne zagrożenie w początkowej fazie rozruchu instalac ji CHP/ QUAD, kiedy to obsługa instalacji nie jest świadoma ważności jej decyzji na wyniki ekonomiczne instalacji CHP/QUAD.

Ryzyko zadań nieprzewidzianych Budowa własnego źródła produkcji mediów energetycznych oraz dwutlenku węgla przy zastosowaniu technologii CHP/QUAD jest zajęciem pionierskim, praktycznie projektem R&D (ang. Research & Development). Taki charakter projektu może generować dodatkowe zadania inwestycyjne.

Ryzyko siły wyższej (fr. force majeure) Siła wyższa, która jest powszechnie znana w procesie inwestycyjnym

1/2014

i w procesie operacyjnym w przedsiębiorstwie. Ten element ryzyka trzeba mieć na uwadze, szczególnie podczas wprowadzania nowatorskiej technologii CHP/QUAD. Znaczna część instalac ji CHP/QUAD ma pochodzenie zagraniczne co dodatkowo może sprzyjać temu ryzyku. Przedstawione czynniki generujące ryzyko mogą być z jednej strony zagrożeniem dla wprowadzenia technologii produkcji własnych mediów energetycznych i dwutlenku węgla w przedsiębiorstwie. Z drugiej strony właściwie zidentyfikowane czynniki ryzyka dają szansę ich eliminacji. Szansa ta tkwi również we właściwym podejmowaniu decyzji w sytuacjach zagrożenia ale także, we właściwym zarządzaniu ryzykiem.

Sposoby zarządzanie ryzykiem oraz szansa jaką daje technologia CHP/QUAD Główne strategie zarządzania ryzykiem [1] w przypadku ryzyka negatywnie wpływającego na inwestycje lub przynoszącego zagrożenia inwestycji można przedstawić jako: • St rateg ia u n i ka n ia r yzyka (ang. avoid), polegająca na tak zaplanowanych działaniach, żeby dany czynnik ryzyka nie wystąpił. Taka strategia nie zawsze jest możliwa. • Strategia przeniesienia ryzyka (ang. transfer), charakteryzuje się przeniesieniem ryzyka na inny podmiot. Przykładem takiego postępowania może być outsourcing lub stosowanie ubezpieczeń. • Strategia minimalizacji r yzyka (ang. mitigate), skłania do podjęcia działań mających na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia czynnika powodującego dane ryzyko.

Działanie te charakteryzuje się posiadaniem odpowiednich planów awaryjnych, ale także posiadaniem środków pieniężnych w celu minimalizacji danego czynnika ryzyka. • Strategia akceptacji r yzyka (ang. accept), ze względu na niski wpływ na inwestycję oraz du że prawdopodobień st wo wystąpienia takiego ryzyka inwestor nie decyduje się na podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych. W przypadku wystąpienia ryzyka mającego pozytywny wpływ na inwestycję [1] i przynoszącego szansę jego wykorzystania należy przedstawić strategię jako: • Strategia eksploatacji ryzyka (ang. exploit) , polegająca na podjęciu danego ryzyka celem otrzymania wymiernych korzyści. • Strategia podzielenia się ryzykiem (ang. share), charakteryzująca się przekazaniem pozytywnych skutków ryzyka instytucjom współpracującym z danym p r z e d s i ę b i o r s t we m , t a k ż e w ramach outsourcingu. • Strategia wzmocnienia ryzyka (ang. enhance), jest używana w celu wzmoc n ien ia prawdopodobieństwa wystąpienia czynników tego typu ryzyka. Ryzyko tej kategorii może mieć bardzo pozytywny w skutkach wpływ na inwestycję. • Strategia akceptacji ryzyka (ang. accept), skoro ryzyko ma mieć pozytywny wpływ na inwestycję, należy je zaakceptować.

Ryzyko polityczne i prawne Główny kierunek dostaw gazu ziemnego nie zostanie zmieniony w najbliższym czasie. Opierając się na tym fakcie produkcja własnych

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

mediów energetycznych i dwutlenku węgla wytwarzanych przez spalanie gazu ziemnego może być zagrożona brakiem dostaw tego paliwa. W związku z powyższym przedsiębiorstwo musi posiadać alternatywę innego źródła dostaw energii i dwutlenku węgla. Taką alternatywą będzie posiadanie przyłącza energetycznego na dostawę energii elektrycznej oraz posiadanie takich własnych instalacji takich jak: • kotłowni, np. opalanej paliwem płynnym, • ag regatów w yt warzając yc h chłód procesowy, zasilanych energią elektryczną, • zbiorników CO2, gotowych do przyjęcia dostaw zewnętrznych.

Należy tu nadmienić, że minister gospodarki RP opublikował plan działań zapobiegawczych zawierających analizę zagrożeń dla polskiego sektora gazowego [7]. W dokumencie dokonano analizy zagrożeń oraz przedstawiono propozycję działań, których realizacja ma przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski w sektorze gazu ziemnego. Przedstawione w niniejszym dokumencie działania zapobiegawcze są spójne ze zaleceniami Międzynarodowej Agencji Energetycznej IEA (ang. International Energy Agency) oraz Unii Europejskiej. Technologia CHP/QUAD generuje oszczędności energii pierwotnej do 40% i ograniczanie emisji gazów cieplarnianych również do 40% w stosunku do tradycyjnych metod wytwarzania mediów energetycznych. Generowane oszczędności są składowymi wspomnianego programu „3x20%”[6]. Prezentując powyższe fakty, uwarunkowania prawne powinny sprzyjać kontynuacji pozyskiwania „żółtych

e-w ydanie do pobrania na:

certyfikatów”. Przedsiębiorstwa zainteresowane posiadaniem własnego źródła produkcji mediów energetycznych powinny się zrzeszać w organizacje promujące nowe technologie energetyczne [3], [8]. Tego typu organizacje mogą być bardzo ważnymi ciałami wywierającymi bezpośredni wpływ na decyzje instytucji rządowych w dobrej sprawie kontynuacji systemu „żółtych certyfikatów”. Wspólne za-

Wcześniejsze zakupy na wolnym rynku energii elektrycznej przez przedsiębiorstwo od niezależnego dostawcy i wytwórcy energii zwanego zasadą trzeciej strony TPA (ang. Third Party Access) pozwala uzyskać informacje o zużyciach energii elektrycznej, jako funkcji produkc ji dóbr. Tak uzyska ne dane są niezbędne do zarządzania ilościami kupowanej energii elektrycznej. Posiadana prakty-

rządzanie tym czynnikiem ryzyka przez zrzeszenie przedsiębiorców daje szansę szybszego rozwiązania problemu. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia minimalizacji ryzyka. Natomiast w kategorii ryzyka pozytywnie wpływającego na taką inwestycję będzie to strategia podzielenia się ryzykiem, ponieważ cała branża ma szansę skorzystania z pozytywnych jego efektów.

ka zarządzania zakupami ilości energii elektrycznej w systemie TPA jest cennym doświadczeniem dla poprawnej wymiany danych pomiędzy technologią CHP/QUAD a częścią wytwórczą przedsiębiorstwa. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia unikania ryzyka, czyli wykonanie instalacji w poprawny sposób, bez dodatkowych poprawek. Natomiast w kategorii ryzyka pozytywnie wpływającego na taką inwestycję będzie to strategia eksploatacji ryzyka, ponieważ daje ona szansę otrzymania wymiernych korzyści.

Ryzyko techniczne W celu właściwego wykorzystania własnego źródła produkcji mediów energetycznych należy dokonać prawidłowego jego doboru, wiąże się to odpowiednio ze starannym wykonaniem bilansów energetycznych dla przedsiębiorstwa. Na tym etapie jest to faza poprawnego zarządzania projektem, a w szczególności pozyskiwania właściwych danych projektowych. Przedsiębiorstwo jak i zarządzający projektem są zobowiązani do stworzenia baz danych o zużyciach mediów energetycznych. Mając takie dane jest szansa doboru właściwego rozmiaru technologii CHP/QUAD. Dobrane właściwie źródło produkcji własnych mediów energetycznych ma szansę poprawnej integracji z przedsiębiorstwem wykorzystującym te media.

www.agro.apbiznes.pl

Ryzyko rynkowe W czasie szybko rosnących cen mediów energetycznych pojawia się rów nież szansa uzyskania kapitału inwestycyjnego. Szansa ta wynika z alternatywy produkcji tańszych mediów energetycznych przy pomocy technologii CHP/ QUAD. Taka technologia będzie konkurencyjna dla tradycyjnie kupowanych mediów energetycznych [6]. Natomiast zarządzanie ryzykiem, a w konsekwencji jego minimalizacja w tym obszarze może charakteryzować się odpowiednim zawarciem umowy z wierzycielami, która będzie zabezpieczać przedsiębiorstwo

1/2014

energia – woda – środowisko

xxxxxxxxxxxxx

przed wymienionymi wyżej czynnikami ryzyka. Wprowadzeniem „outsourcing u”, może być dobrym sposobem transferu ryzyka. W tym przypadku można zaproponować system zwany: „zbuduj, bądź właścicielem i operatorem” BOO (ang. Build Own and Operate) lub „zbuduj, bądź operatorem i właścicielem na końcu transferuj” BOOT (ang. Build, Operate, Own, Transfer). W takim rozwiązaniu przedsiębiorstwo jest jedynie odbiorcą mediów energetycznych od przedsiębiorstwa usług energetycznych ESCO (ang. Energy Service Company). Często nazywa się takie przedsięwzięcie spółką specjalnego przeznaczenia SPE (ang. Special Purpose Entity), lub wehikułem transakcyjnym SPV (ang. Special Purpose Vehicle). Przedsiębiorstwo usług energetycznych jest związane umową o świadczeniu usług energetycznych (z ustalonymi wcześniej cenami mediów energetycznych) dla przedsiębiorstwa zużywającego te media. Zarządzanie ryzykiem w takim rozwiązaniu jest głównie po stronie przedsiębiorstwa usług energetycznych ESCO. W obecnej chwili zarządzan ie r yzyk iem zmien ności cen gazu ziemnego jest zadaniem st rateg icznym. Mi n imalizac ja tego ryzyka może polegać na dokładnym prognozowaniu potrzeb zużycia gazu przez przedsiębiorstwo oraz zawarciu odpowiednich kontraktów na przyszłość (ang. forward contracts), zapewniających niezmienność cen w uzgodnionym przedziale czasu. Z tym zagadnieniem związane jest zarządzanie pla nowa n iem produ kc ji dóbr konsumpcyjnych, powiązanych bezpośrednio z zużyciami tego medium energetycznego. Należy tak zarządzać produkcją, żeby zużycie gazu było zgodne z wolu-

1/2014

menem jego dostaw zawartych w powyższych kontraktach. Ryzyko ograniczania dostaw gazu ziemnego dla potrzeb energetycznych przedsiębiorstwa ma szansę maleć ze względu na niedawno odkryte w kraju złoża gazu łupkowego, których dostępność szacowana jest nawet do 200 lat [4]. Ws p ó ł p r a c a z o p e r at o r e m energetycznym jest kluczowym elementem bezpieczeństwa energetycznego dla przedsiębiorstwa. Z a r z ąd z a n i e b a z a m i d a nyc h o zużyciu mediów energetycznych w przedsiębiorstwie będzie miało bezpośredni wpływ na komunikację o planowanych zakupach lub sprzedaży nadwyżek do operatora energetycznego. Posiadając takie dane przedsiębiorstwo powinno odpowiednio wcześniej przekazać prognozy zakupu lub sprzedaży energii elektrycznej operatorowi energetycznemu. Mając poprawną komunikację z operatorem energetycznym można budować z nim długofalowe i poprawne relacje. Szansą w tym przypadku wydaje się być również wsparcie rządowe dla energetyki rozproszonej [9] w tym dla małej i średniej kogeneracji. Chodzi tu o promocję tego rodzaju przyjaznej środowisku technologii, ale także i odbior y nadw yżek (po akceptowalnych przez obie strony cenach) przez operatorów energetycznych. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia przeniesienia ryzyka na partnera biznesowego. Natomiast w kategorii ryzyka pozytywnie wpływającego na taką inwestycję będzie to strategia podzielenia się ryzykiem, ponieważ interesariusze tacy jak partnerzy biznesowi lub operatorzy energetyczni mogą też na tym skorzystać.

Ryzyko społeczne Budowa własnego źródła produkc ji mediów energet ycznych oraz dwutlenku węgla nie jest zada n iem sta ndardow y m. Jak w y maga tego polsk ie prawo budowlane jest konieczność wyrażenia zgody przez władze lokalne. Dodatkowo jest potrzeba u z ysk a n ia poz y t y w ne j opi n i i sąsiedztwa inwestycji. W związku z powyższym należy przekonać społeczność lokalną o słuszności takiej inwestycji. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia unikania ryzyka. Natomiast w kategorii r yzyka pozyt y w n ie wp ł y wającego na taką inwestycję będzie to strategia akceptacji ryzyka, ponieważ konsultacje ze społecznością lokalną są niezbędne i budują więzy partnerstwa. Taka współpraca ma szansę przyczynić się do przyszłościowej rozbudowy takiej instalacji z aprobatą tej społeczności.

Ryzyko czynnika ludzkiego Odpowiednio wyselekcjonowany i dobrze wyszkolony i świadomy zespół operatorów jest kluczem do sukcesu prawidłowo funkcjonującej technologii CHP/QUAD. Jednak najważniejsze jest właściwe zarządzanie i motywowanie zespołu, co zmniejszy ryzyko tak zwanego czynnika ludzkiego. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia minimalizacji ryzyka. Natomiast w kategorii ryzyka pozytywnie wpływającego na taką inwestycję będzie to strategia eksploatacji ryzyka, celem nauki poprawnej obsługi instalacji.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Ryzyko zadań nieprzewidzianych W prz y pad k u w yst ąpie n ia oznak nieprzewidywalnych zagrożeń zarządzający projektem musi bezzwłocznie podjąć stosowne decyzje. Właściwym rozwiązaniem jest posiadanie budżetu na wydatki nieprzewidziane (ang. contingency budget), stanowiącego na przykład do 10% podstawowego budżetu inwestycji. W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia minimalizacji ryzyka. Natomiast w kategorii ryzyka pozytywnie wpływającego na taką inwestycję będzie to strategia eksploatacji ryzyka, celem realizacji wszystkich zadań i ujawnienia na początku wsz yst k iego co możl iwe, t a k żeby w okresie pracy komercyjnej instalacji zdarzenie negatywne nie miały już miejsca.

Ryzyko siły wyższej (fr. force majeure) Siłę w yższą czy syt uac je nieprzewidywalne należy mieć zawsze na uwadze, szczególnie w procesie inwestycyjnym budowy własnego źródła produkcji mediów energetycznych i dwutlenku węgla, jako przedsięwzięcia nowatorskiego. W syt uac ji dynamicznie zmieniających się warunków politycznych, gospodarczych oraz środowiskowych, każde przedsiębiorstwo powinno mieć wprowadzone procedury zarządzania kryzysem. We wspomnianym przypadku wystąpienia zag rożeń ta ka procedura daje szansę właściwego zarządzania takim zdarzeniem. Klasycznym sp o s ob em zab ez pie c z e n ia się przed tym ryzykiem jest kompleksowe ubezpieczenia inwestycji.

e-w ydanie do pobrania na:

W przypadku ryzyka wpływającego negatywnie na przedsięwzięcie inwestycyjne CHP/QUAD będzie to strategia przeniesienia ryzyka na ubezpieczyciela inwestycji.

Podsumowanie i wnioski Budowa własnego ora z po prawnie zintegrowanego źródła produkc ji mediów energet ycznych i CO2 jest ideą nową w skali polskiej i europejskiej. Instalacja CHP/QUAD może dać duże szanse obniżenia kosztów wytwarzania dóbr konsumpcyjnych ale i też przyczynić się do ochrony środowiska naturalnego. W procesie inwestycyjnym takiego zadania inwestor a szczególnie project manager napotka na szereg wyzwań i będzie musiał zmierzyć się z t r ud ny m r y z yk i e m p o d e j mowa n ia dec yzji. Ze względu n a p o s i ad a n e do ś w i adc z e n ie w przedsięwzięciu inwestycyjnym CHP/QUAD celem autora było przedstawienie i usystematyzowanie składowych takiego ryzyka. Autor pragnie zwrócić uwagę że w każdym „kroku milowym” takiego projektu oraz na każdym spotkaniu komitetu sterującego projektem należy dokonywać przeglądu możliwości wystąpienia zagrożeń inwestycyjnych wraz z nakreśleniem planów im zapobiegania. Przedstawiony w ten sposób zarys analizy ryzyka towarzyszącego wprowadzeniu technologii CHP/ QUAD daje szansę powodzenia projektowi na gruncie przedsiębiorstwa produkcji spożywczej. Nakreślone metody zarządzania składow y mi r yzyka mogą dać szansę minimalizacji jego wpływu na ostateczną poprawę wyniku ekonomicznego i finansowego zintegrowanej technologii CHP/QUAD z przedsiębiorstwem produkcji spożywczej.

www.agro.apbiznes.pl

Użyte skróty:

Literatura 1. A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PM BOK Gu ide), Fou r t h Edition, Project Management Institute, 2008, s. 303-305. 2. Brak odpowiedzi z Moskwy na polskie propozycje ws. dostaw gazu wstrzymuje międzyrządowe rozmowy o dostawac h ga zu, Energetyka WNP. http://www. e n e r g e t yk a .w n p.pl /t p a /, z dnia 23 kwietnia 2009r. 3. Cogen Europe, http://www. coge ne u rop e.e u /, z d n ia 02 sierpnia 2012, 4. Gaz łupkowy alternatywa d la e nerge t yk i ga z owe j, EGospodarka, http://www. e g o s p o d a r k a .p l , z d n i a 04 kwietnia 2011. 5. Kasiewicz S., Zarządzanie ryzykiem w inwestycyjnych projektach kogeneracyjnych (IPK), w w w.apbi z nes.pl/ wp.../Stanisław-Kasiewicz-SGH.pdf‎/, z dnia 15 września 2013r. 6. Maryniak L., Kogeneracja w przedsiębiorstwie 3x 40%, „Agro-Industry” 2011 nr 2, s. 40-42. 7. Plan Działań Zapobiegawczych, opracowany na podstawie art.4 ust 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 994/2010 z 20 października 2010r. w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylenia dyrekt ywy Rady 2004/67/ WE, Minister Gospodarki, Wa r sz awa 2013r. /w w w. mg.gov.pl/files/.../PAP_podpisany_na_stronę.pd.../, z dnia 16 września 2013r. 8. Poligeneracja, http://www. p ol ige n e rac ja.pl , z d n i a 02 sierpnia 2012. 9. Popc z yk n J., Energet yk a rozproszona, Inst yt ut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2010. 10. R y z y k o I n w e s t o w a n i a w polskim sektorze energetyki odnawialnej, (red.) S.K a s i e w ic z , C eD eWu Sp. z o.o., wydanie I, Warszawa 2012, s. 63-68. 11. Unia Europejska boi się odcięcia dostaw gazu, Energetyka WNP. http://www.energetyka. wnp.pl/tpa/, z dnia 17 lipca 2009r.

1/2014

BOO (ang. Build Own and Operate) – zbuduj, bądź właścicielem i operatorem BOOT (ang. Build, Operate, Own, Transfer) – zbuduj, bądź operatorem i właścicielem na końcu transferuj CHP/QUAD (ang. Combined Heat and Power)/ QUAD – poligeneragcja wytwarzająca cztery media: energię elektryczna, energię cieplną, chłód procesowy i dwutlenek węgla CO2 – dwutlenek węgla ESCO (ang. Energy Service Company)- przedsiębiorstwa usług energetycznych FMCG (ang. Fast Moving Consumer’s Goods) – dobra szybko zbywalne IEA (ang. International Energy Agency) – Międzynarodowa Agencja Energii NPV (ang. Net Present Value) – wartością bieżąca netto R&D (ang. Research & Development) – badania i rozwój SPE (ang. Special Purpose Entity) – spółką specjalnego przeznaczenia SPV (ang. Special Purpose Vehicle) – wehikułem transakcyjnym TPA (ang. Third Party Access) – zasada trzeciej strony

Grupa Żywiec podsumowała 2013 rok Grupa Żywiec S.A. opublikowała raport finansowy za 2013 r. Tak jak inni producenci piwa, także Grupa Żywiec musiała zmierzyć się w ubiegłym roku z licznymi wyzwaniami, bo 2013 nie był łatwy dla branży piwnej w Polsce. Na sprzedaż miała wpływ wciąż niepewna sytuacja makroekonomiczna, wzrost kosztów, a także niekorzystna pogoda w pierwszej połowie roku oraz późne rozpoczęcie sezonu piwnego.

Sprzedaż piwa i rynek Spadek nastrojów konsumenckich w Polsce spowodował, że w 2013 r. konsumenci częściej sięgali po piwa tańsze. Jednocześnie w sprzedaży piwa stale wzrastało znaczenie kanału handlu nowoczesnego, w tym dyskontów. Choć nie ma jeszcze ostatecznych danych jeśli chodzi o sprzedaż branży piwnej w 2013 r., należy jednak szacować, że po wzroście o prawie 5 p.p. w 2012 r., w którym Polacy skonsumowali 37,9 mln h e k to l i t r ów p i wa , p o l s k i r y n e k w 2013 r. zanotował spadek. W ubiegłym roku Grupa Żywiec sprzedała ponad 11 mln hl piwa. W 2013 r. skonsolidowane przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów wyniosły 3 503 mln zł, a skonsolidowany zysk z działalności operacyjnej 273 mln zł. W 2013 roku podjęliśmy wiele działań, dzięki którym częściowo udało nam się zbilansować negatywny wpływ na sprzedaż takich czynników jak gorsze nastroje konsumentów czy niekorzystna pogoda w pierwszej połowie roku. – powiedział Guillaume Duverdier, prezes Grupy Żywiec S.A. – Do pozytywnych trendów należy zaliczyć wzrost sprzedaży w 2013 roku naszej flagowej marki Żywiec – dodał.

1/2014

Pomimo spadkowego trendu na polskim rynku piwa, sprzedaż Żywca w 2013 r. wzrosła o 4 proc., a Żywca Portera o 7 proc. Aż dwucyfrowo zwiększyła się sprzedaż piwa z guaranną Desperados Red. Rosnącą popularnością cieszyły się również piwa specjalne dystrybuowane przez Grupę Żywiec, m.in. Paulaner i Guinness.

Eksport Piwa Grupy Żywiec trafiają bezpośrednio i pośrednio na rynki prawie 40 krajów na całym świecie. Najbardziej znanym polskim piwem za granicą jest Żywiec, ale zainteresowaniem partnerów biznesowych w kilkudziesięciu krajach cieszą się też Warka, Tatra, Tatra Mocna, Strong, a nawet piwa regionalne jak Specjal i Leżajsk. 2013 to kolejny rok z rzędu, w którym Grupa Żywiec zanotowała wzrost eksportu, tym razem o ponad 15 proc. Kraje, do których Grupa Żywiec eksportuje najwięcej piwa pod względem wielkości sprzedaży to Wielka Brytania, Niemcy, Stany Zjednoczone, Kanada, Irlandia.

Nowości rynkowe Grupa Żywiec oferuje na polskim rynku 26 piw, z których każdy piwosz może wybrać swoje ulubione. Co roku firma stara się wprowadzać kolejne nowości do swojego

portfolio, a w 2013 r. był to nowy wariant Warki Radler o smaku jabłkowym. Po sukcesie cytrynowego wariantu wprowadzonego w 2012 r., Warka Radler Jabłko pozwoliła Grupie Żywiec umocnić się na pozycji lidera sprzedaży w tym segmencie. Dodatkowo sprzedaż Warki Radler Cytryna w 2013 r. wzrosła o 14 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim. Miksy piwa, w tym głównie dwie odmiany Warki Radler, stały się niek westionowanym przebojem 2013 r. i obecnie stanowią 2 proc. całego rynku piwa.

Wpływ Grupy Żywiec na otoczenie społeczno-gospodarcze W 2013 r. Grupa Żywiec opublikowała, przy współpracy z PwC, jeden z pierwszych w Polsce raportów pokazujących całkowity wpływ firmy na otoczenie społeczno-gospodarcze w Polsce, z którego wynika, że całkowita wartość dodana generowana przez firmę w 2012 r. przekroczyła 4,77 mld zł, a Grupa Żywiec oraz przedsiębiorstwa z powiązanych branż wpłaciły do budżetu państwa 2,7 mld zł podatków. Za sprawą Grupy Żywiec pracę w 2012 r. miało w Polsce 37,9 tys. osób, a jej działalność biznesowa generuje ponad 0,3 proc. PKB Polski.

e-w ydanie do pobrania na:

www.agro.apbiznes.pl

Airspexx

higiena powietrza w przemyśle spożywczym Airspexx to innowacyjna technologia dekontaminacji, która redukuje ilość szkodliwych mikroorganizmów w powietrzu. Airspexx może być dozowany w obszarze produkcji, pakowaczek��/�fillerów oraz pomieszczeń magazynowych i dojrzewalni, ciągle chroniąc produkt przed zakażeniem.

Airspexx to: • • • • •

Istotna redukcja drobnoustrojów w powietrzu Lepsza jakość produktu Mniejsze straty produkcyjne Mniej zwrotów z rynku Warunki „clean room”

Ecolab Sp. z o.o. ul. Opolska 100, 31-323 Kraków tel. 12 2616 100 www.ecolab.pl