POWER industry 2014/2,3 by PROGRAFIKA

ISSN: 2084-7165

2,3/2014 (9-10)

W numer ze m.in.:

Energia dla przemysłu:

Zagrożenia naturalne w górnictwie:

Inwestycje w energetyce przemysłowej

Sytuacja na rynku węgla

Rynek energii, efektywność energetyczna, przemysłowe instalacje energetyczne

– modernizacje i budowa nowych mocy

wentylacja, klimatyzacja i utrzymanie ruchu w kopalniach węgla kamiennego

LUDZIE z ENERGIĄ i PAS JĄ

– nowy cykl

Jednostka Jednostka zmiękczania zmiękczania wody Jednostkawody zmiękczania wody wody Jednostka zmiękczania W procesie zmiękczania wody zawarte ww W procesie zmiękczania wody zawarte W procesie zmiękczania wody zawarte w wodzie sole wapniawodzie i procesie magnezu są wy W zmiękczania wody zawarte w sole wapnia i magnezu są wy Jednostka RO Jednostka RO mieniane na sole sodu, które nie tworzą na sole sodu, które nie tworzą wodzie sole wapnia mieniane i magnezu są wy Urządzenia RO usuwają > 99% soli zawartych Urządzenia RO usuwają > 99% soli zawartych twardości wody. wodzie sole wapnia i magnezu są wy twardości wody. w wodzie a także bakterie i pirogeny. Jednostka RO w wodzie a także bakterie i pirogeny. mieniane na sole sodu, które nie tworzą mieniane na sole sodu, które nie tworzą Jednostka ROsoli zawartych Urządzenia RO usuwają > 99% twardości wody.

Urządzenia RO usuwają > 99% soli zawartych w wodzie a także bakterie i pirogeny.

twardości wody.

w wodzie a także bakterie i pirogeny.

Jednostka EDI Jednostka EDI Urządzenie EDI jest stosowane po jest stosowane po Urządzenie EDI jednostce RO do doczyszczania jednostce RO wody do doczyszczania wody zdemineralizowanej i uzyskania bar zdemineralizowanej i uzyskania bar dzo niskich wartości przewodności dzo niskich wartości przewodności i krzemionki. ElektrodejonizacjaElektrodejonizacja jest Centralna szafa zesterownicza sterownikiem Centralna szafa ze sterownikiemPLC PLC i krzemionki. jest sterownicza procesem ciągłym i nie wymaga Szafa sterownicza służy do monitorowania i sterowania kompletną stacją uzdatnia Szafa sterownicza służy do monitorowania i sterowania kompletną stacją uzdatnia procesem ciągłym i nie wymaga Szafa sterownicza s chemikaliów do regeneracji. szafa nia wody. Centralna stanowi centrum kontroli wszystkich napędów i zawiera nia wody. Centralna szafa stanowi centrum kontroli wszystkichnia napędów i zawieraCentraln chemikaliów do regeneracji. wody. sterownik swobodnie programowalny,sterownik ekran dotykowy, przetwornicę częstotliwości, swobodnie programowalny, ekran dotykowy, przetwornicę częstotliwości, sterownik swobodn przetworniki pomiarowe oraz komunikację Ethernet, Profibus lub Profinet. przetworniki pomiarowe oraz komunikację Ethernet, Profibus lub Profinet. przetwor

w h

Uzdatnianie wody w Uzdatnianie wody w elektrociepłowniach elektrociepłowniach

mz aściwe mu mysłu do w

szafy sterowniczej. Wszystkie niezbędne wniezbędne w Uzdatnianie wody dla producentów energii jest jednym z urządzenia szafy sterowniczej. Wszystkiejest urządzenia Uzdatnianie wody dla producentów energii jednym z dobranej technologii, montowane sątechnologii, jako kompletna kluczowych obszarów działania firmy EUROWATER. Właściwe dobranej montowane są jakostacja kompletna stacja kluczowych obszarów działania firmy EUROWATER. Właściwe w docelowym miejscu.systemu Istnieje jednak możliwość zakupienia uzdatnianie wody zapewnia bezawaryjną w docelowym miejscu. pracę Istnieje jednak możliwość zakupienia uzdatnianie wodypracę zapewnia bezawaryjną systemu kompletnej stacji z gałęzi orurowaniem i okablowaniem wew oraz optymalne koszty eksploatacji. W tej przemysłu kompletnej stacji z orurowaniem i okablowaniem wew oraz optymalne koszty eksploatacji. W tej gałęzi przemysłu wykonanym fabrycznie. W takim przypadku stacja wodanętrznym wykorzystywana jest jako woda uzupełniająca do nętrznym wykonanym fabrycznie. W takim przypadku stacja woda wykorzystywana jest jako woda uzupełniająca do jest testowana wydajnościowo i jest ciśnieniowo w fabryce iw fabryce i kotłów wkotłów elektrociepłowniach oraz woda obiegowa w testowana wydajnościowo i ciśnieniowo w elektrociepłowniach oraz woda obiegowa w wysyłana gotowa do pracy. wysyłana jako gotowa do pracy. sieciach ciepłowniczych.jako sieciach ciepłowniczych.

szafy ste dobrane w docelo komplet nętrznym jest testo wysyłana

Jednostka EDI Urządzenie EDI jest stosowane po jednostce RO do doczyszczania wody Centralna szafa sterownicza ze sterownikiem PLC uSzafa sterownicza Uzdatnianie wody odsię1936 roku. Firma wody EUROWATER posiada zdemineralizowanej i uzyskania bar Technologia uzdatniania wody zwykle składa z kilku wody od 1936 roku. Firma służy do monitorowania i Uzdatnianie sterowania kompletną stacjąposiada uzdatnia Technologia uzdatniania zwykle składa się z EUROWATER kilku Uzdatnia lizacji, wiedzę, doświadczenie i technologie do zaprojektowania procesów, na przykład filtracji,na zmiękczania, demineralizacji, doświadczenie i technologie do zaprojektowania procesów, przykład filtracji,wiedzę, zmiękczania, demineralizacji, wiedzę, d dzodoczyszczania niskich wartościwody przewodności Centralna szafa stanowi centrum kontroli wszystkich napędów i zawiera ej nia wody. najbardziej optymalnych stacji uzdatniania wody. Jednostka EDI – wszystkie sterowane z centralnej najbardziej optymalnych stacji uzdatniania wody. doczyszczania wody – wszystkie sterowane z centralnej najbardz sterownik swobodnie programowalny, ekran dotykowy, przetwornicę częstotliwości, i krzemionki. ElektrodejonizacjEDI a jest jest stosowane po Centralna szafa sterownicza ze sterownikiem PLC Urządzenie przetworniki pomiarowe oraz komunikację Ethernet, Profibus lub Profinet. procesem ciągłym i nie wymaga Szafa sterownicza służy do monitorowania i sterowania kompletną stacją uzdatnia jednostce RO do doczyszczania wody chemikaliów do regeneracji. nia wody. Centralna szafa stanowi centrum kontroli wszystkich napędów i zawiera Centrala Warszawa Wrocław Centrala Warszawa

Gdańsk Wrocław

Gdańsk

EUROWATER Spółka z o.o. EUROWATER Spółka z o.o. EUROWATER Spółka Ul. Izabelińska 113, Lipków ul. Mydlana 1 z o.o. Ul. Izabelińska Lipków PL 05080 Izabelin PL113, 51502 Wrocław PL 05080 Izabelin Tel.: +48/22/7228025 Tel.: +48/71/3450115 Tel.: +48/22/7228025 info@eurowater.pl info@eurowater.pl www.eurowater.pl www.eurowater.pl

EUROWATER Spółka z o.o. EUROWATER Spółka z o.o. ul. Radarowa 14A ul. Mydlana 1 80298 Gdańsk PL 51502 Wrocław Tel.: +48 509 590 071 Tel.: +48/71/3450115

EUROWATER Spółka z o.o. ul. Radarowa 14A 80298 Gdańsk Tel.: +48 509 590 071

zdemineralizowanej i uzyskania bar sterownik swobodnie programowalny, ekran dotykowy, przetwornicę częstotliwości, dzo niskich wartości przewodnościprzetworniki pomiarowe oraz komunikację Ethernet, Profibus lub Profinet.

Janusz Zakręta

spis treści 4 Sprawnie zamieniamy energię chemiczną na ciepło, sprężone powietrze i energię elektryczną Rozmowa z Tomaszem Gawlikiem 8 Węgiel w miksie energetycznym Polski do 2050 Daniel Borsucki 12 Mamy wszystkie zagrożenia jakie występują w polskim górnictwie Rozmowa z Antonim Jakubów

Redaktor naczelny janusz.zakreta@bitubi.pl

aksyma „...nihil novi sine communi consensu”, która w potocznym użyciu brzmi: Nic o nas bez nas, powinna przyświecać każdej władzy i to zarówno ze względu na wagę opinii społecznej w kształtowaniu naszych polskich realiów ale również w ustalaniu praw i regulacji unijnych. Bo od tych uregulowań zależeć będzie właśnie rzeczywistość, która nas otacza. Podczas wielu dyskusji zarówno ze zwolennikami jak i przeciwnikami dekarbonizacji polskiej gospodarki przewija się stwierdzenie, które pada z ust zarówno jednych jak i drugich, że rozwoju technologii i standardów życiowych nie da się zatrzymać.

17 Węgiel może być paliwem czystym, jeśli się go profesjonalnie spala Rozmowa z Pawłem Smoleniem

Naturalnym jest, że społeczeństwa oczekują coraz większego komfortu, korzystania z coraz to nowych zaawansowanych technologicznie urządzeń, pojazdów etc. Jednocześnie każdy chce żyć w otoczeniu czystym i przyjaznym.

20 Energia dla Przemysłu na Opolszczyźnie Relacja z konferencji

Skoro jedni i drudzy zgadzają się w tym ważnym i szerokim obszarze to spór dotyczy metod osiągania tego stanu a nie jego samego jako celu.

21 Elekrociepłownie przyszłością energetycznej polski? Rozmowa z Krzysztofem Karolczykiem

Zgadzam się w pełni ze stwierdzeniem, że gospodarka niskoemisyjna nie musi oznaczać dekarbonizacji choć niestety w ostatnich latach te dwa określenia stały się synonimami.

24 Budowa Nowej Elektrociepłowni w Grupie Azoty ZAK S.A. Opracowanie redakcja POWERindustry 26 Energetyka w Grupie Azoty ZAK SA Rozmowa z Arnoldem Scheitem 28 Budujemy Nową Elektrociepłownię w kędzierzyńskich Azotach Grzegorz Podsiadło 32 Podnoszenie efektywności energetycznej w polskich zakładach przemysłowych Andrzej Jurkiewicz 39 Outsourcing gospodarki olejowej i smarowniczej Witold Nieć

Aby kształtować i rozwijać ww. cele niezbędna jest szeroko pojęta współpraca, która powinna budować konsensus społeczny i gospodarczy a jednocześnie zapewniać bezpieczeństwo społeczne a nie tylko energetyczne. Ludzie zarządzający krajem powinni współpracować z przemysłem, światem nauki, organizacjami społecznymi i pozarządowymi aby wspólnie tworzyć strategie, które będzie można forsować w zakresie polityki unijnej i przede wszystkim realizować z powodzeniem w kraju. Taki skonsolidowany „potencjał” będzie sobie radził z najtrudniejszymi problemami, które są i będą do rozwiązania. Zapraszam do lektury kolejnego wydania POWERindustry gdzie znajdziecie – szanowni czytelnicy – wiele ciekawych artykułów i opracowań z zakresu energetyki i przemysłu.

42 Bezpieczeństwo i higiena pracy przy urządzeniach energetycznych w świetle rozporządzeń: obowiązującego i wycofanego Stanisław Łopata 48 VIII Międzynarodowy Kongres Górnictwa Węgla Brunatnego Relacja z kongresu 52 Jakość jest naszą siłą napędową SEW EURODRIVE SERVICE 54 Napędy NORD w słonecznej elektrowni cieplnej Gemasol Bartosz Jagła, NORD NAPĘDY 56 Rozwiązania dla stref zagrożonych wybuchem oraz środowisk wymagających ASTE Sp. z o.o. Kable i osprzęt kablowy

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 janusz.zakreta@bitubi.pl RADA PROGRAMOWA Przewodniczący: prof. Włodzimierz Błasiak (KTH) prof. Stanisław Nawrat (AGH)

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl

REDAKTOR NACZELNY Janusz Zakręta tel. 692 123 369 SEKRETARZ REDAKCJI Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy

energetyka w przemyśle

Sprawnie zamieniamy energię chemiczną na ciepło, sprężone powietrze i energię elektryczną Z Tomaszem Gawlikiem, prezesem zarządu Spółki Energetycznej Jastrzębie SA rozmawia Janusz Zakręta

Proszę przedstawić strukturę i rodzaje instalacji energetycznych jakie obsługuje SEJ. Wielkość mocy zainstalowanych, główni odbiorcy etc. Spółka Energetyczna „Jastrzębie” posiada dwa główne centra produkcyjne, na które składa się pięć elektrociepłowni o dość zróżnicowanym profilu produkcji. Elektrociepłownia Zofiówka z najstarszą Moszczenicą wytwarzającą energię elektryczną, ciepło i sprężone powietrze. Elektrociepłownia Pniówek realizuje nasz model wzorcowy, wytwarzając w kogeneracji cztery produkty: energię elektryczną , ciepło, chłód i sprężone powietrze. Najnowsza, Elektrociepłownia Nowa Częstochowa, pracuje na gazie koksowniczym wytwarzając energię elektryczną i ciepło. Łączna moc zainstalowana urządzeń pracujących w naszych zakładach kształtuje się na poziomie około 128 MW dla energii elektrycznej i 611 MW dla ciepła, 300 000 m³ dla sprężonego powietrza i około 15 MW dla chłodu. Nasi główni odbiorcy to Jastrzębska Spółka Węglowa i PEC Jastrzębie.

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Fluid w EC Zofiówka Jakie są planowane i realizowane inwestycje w zakresie budowy nowych mocy wytwórczych, zarówno w oparciu o paliwa konwencjonalne jak i gaz kopalniany?

Tr wają już intensywne prace na placu budowy, zabezpieczamy dotychczasową infrastrukturę, zbędną likwidujemy. Trwają prace budowlane. Jako inwestor ponosimy odpowiedzialność za to co dzieje się na budowie, za pracujących tam pra-

Zdecydowanie największe przed-

cowników zatrudnionych w firmach

sięwzięcie inwestycyjne to budowa

wykonawców, dlatego wypracowanie

bloku fluidalnego w Elektrociepłowni

z w ykonawcami kwestii związa-

Zofiówka. Zainstalowana moc dla wytwa-

nych z ewidencją ruchu osobowego

rzania energii elektrycznej w tej jednostce

i bezpieczeństwem musimy zapiąć na

wynosić będzie 75 MW. Paliwem tej

ostatni guzik.

instalacji będzie mieszanka paliwowa miału węglowego, niskokalorycznych mułów weglowych i biomasy. Jeśli chodzi o instalacje zasilane gazem kopalnianym to w najbliższej perspektywie czasowej planujemy zainstalować drugi silnik

Co SEJ planuje i realizuje w obrębie energetyki cieplnej/komunalnej – zwłaszcza po przejęciu PEC Jastrzębie

w elektrociepłowni Moszczenica, nieco

Wypracowaliśmy wspólny, dłu-

później w Elektrociepłowni Pniówek

gofalowy biznesplan grupy SEJ:

i Zofiówce. Obecnie jako inwestor

Energetyka 2016. Jest to program

zastępczy nowy silnik instalujemy

roz wo j u st wo r zo ny w o p a rc i u

w należącym do PECu Zakładzie

o realizacje strategicznego pro-

Cieplnym w Wodzisławiu, podobne

jektu budow y bloku fluidalnego

plany mamy co do Zakładu Cieplnego

w Elektrociepłowni Zofiówka, zakła-

w Knurowie. Generalnie jesteśmy otwarci

dający również cały szereg projektów

na budowę silników wszędzie tam gdzie

modernizacyjno-rozwojowych zwią-

ilość gazu i zapotrzebowanie na nasz pro-

zanych z aktywami obu firm. Budowa

dukt kompaktowy są uzasadnione ekono-

bloku to projekt, który w sposób

micznie. W tej materii jesteśmy elastyczni

strategiczny łączy interesy Seju, PECu

i gotowi do współpracy, sprawdzony

i JSW co daje możliwość wytwarzania

przez nas układ możemy instalować

taniego ciepła w oparciu o to czym dys-

w innych zakładach, niekoniecznie wła-

ponujemy tutaj na Śląsku czyli o węgiel

snościowo należących do nas, to jest tylko

i produkty uboczne wydobycia węgla.

kwestia określenia zasad współpracy.

Mówi się, że SEJ buduje blok w jednej ze swoich elektrociepłowni, ale ten pro-

Jak przebiega realizacja projektu bloku fluidalnego w EC Zofiówka?

jekt nie miałby sensu strategicznego

Zakończyliśmy pierwszy etap

w Jastrzębiu ma dwa źródło zasilania

czyli fazę przygotowania inwestycji.

e-w ydanie do pobrania na:

Największa inwestycja energetyczna Grupy JSW - budowa kogeneracyjnego bloku fluidalnego CFB o mocy 75 MWe w Elektrociepłowni „Zofiówka”

gdyby PEC tego ciepła nie przesyłał do mieszkańców miasta. Zakład Cieplny i obydwa pochodzą z SEJu.

www.apbiznes.pl

Inwestor: SEJ SA, wykonawca – katowicka spółka Energoinstal SA.

Nowoczesna instalacja stanie w elektrociepłowni „Zofiówka”. Teren budowy przekazano wykonawcy pod koniec listopada 2013 r. Prace konstrukcyjne będą prowadzone na powierzchni 26 tys. m kw. i mają przebiegać bez wyłączania starej elektrociepłowni, która działa od 1973 r. Technologię kotła fluidalnego dostarczy firma ANDRITZ Energy & Environment GmbH. Pod względem emisji tlenków azotu, siarki i pyłu nowa jednostka będzie speł niała wszystkie restrykcyjne wymogi Dyrektywy IED, która zacznie obowiązywać już od 2016 r. Wa r t o z w r ó c ić uw a g ę , ż e dzięki zastosowaniu technologii fluidalnej możliwe będzie spalanie z węglem niskokalorycznych mułów węglowych. Ponadto w nowej jednostce będzie możliwe także współspalanie biomasy oraz gazu z odmetanowania kopalń. Wszystkie paliwa przewidziane do spalania w now ym bloku, z w y jątk iem biomasy, będą pochodzić z kopalń należących do JSW. Pla nowa ny ter mi n odda n ia nowego bloku do eksploatacji to czwarty kwartał 2016 r. Wartość podpisanego kontraktu z firmą Energoinstal to 507 mln zł netto. Realizacja projektu umożliwi stopniowe wycofywanie wyeksploatowanych jednostek EC „Zofiówka”. Przez kolejne 30 lat pozwoli to na uzasadnioną ekonomicznie produkcję energii elektrycznej i ciepła w pełnej zgodności z wymaganiami Dyrektywy IED.

2,3/2014

energetyka w przemyśle

Inwestycje Zrealizowane Ważący ponad 50 ton silnik gazowy 14 maja 2014 roku został posadowiony na fundamencie budowanej w tym celu nowej hali Elektrociepłowni „Moszczenica”. Silnik zostanie zabudowany jako kompletna instalacja wraz z układami odzysku ciepła, a następnie podłączony do sieci gazowej, ciepłowniczej i elektrycznej.

Si l n i k mark i Cater pi l lar p o siada w ys ok ie pa ra me t r y. Jego nominalna moc elektryczna jest na poziomie 4,0 MWe, moc grzewcza 3,8MWt, spraw ność wytwarzania energii elektrycznej to około 44 %, zaś sprawność wytwarzania energii cieplnej 42%. Dyspozycyjność silnika wynosi 7000 – 8000 godzin na rok i jest uzależniona od częstotliwości cyklów remontowych. Ko szt komple t ne j i n st a lacja silnika wraz z budynkiem w formule „pod klucz” oszacowany został na 12,5 milionów złotych. Zakończenie zadania przewidziane jest na koniec listopada 2014 roku. Inwestycja jest częścią wieloletniego planu rozwoju SEJ-u ora z PEC-u w oparciu o założenia Grupy Kapitałowej JSW, któr y za kłada zabudowę trzech silników gazowych. Oprócz „Moszczenicy” silniki zabudowane zostaną także w elektrociepłowniach „Zofiówka” i w Zespole Elektrociepłowni

2,3/2014

Jakie są problemy w efektywnym dostarczaniu mediów energetycznych niezbędnych w procesie wydobycia węgla kamiennego w kopalniach JSW. W tym zakresie nie ma większych problemów. Staramy się odpowiadać

Kopalnie JSW prowadzą eksploatację na coraz większych głębokościach. Rośnie temperatura wyrobisk. O ile musicie w najbliższym czasie zwiększyć moce chłodnicze w systemie by zabezpieczyć potrzeby kopalń?

na zapotrzebowanie kopalń i elastycznie

W przypadku Kopalni Pniówek zapo-

je realizować. Oczywiście chcielibyśmy

trzebowanie mamy ustalone na stałym po-

zwiększać sprzedaż i podejmujemy

ziomie. Zmiany dotyczą Kopalni Zofiówka.

wspólne działania z JSW głównie zwią-

Po uruchomieniu wspomnianego wcześniej

zane z budową nowej infrastruktury

Centralnego Układu Energetyczno-Chłod-

do dostarczania mediów kopalniom.

niczego, oprócz wytwarzanych trzech

Przykładem jest tutaj przytaczany kilka-

mediów w Elektrociepłowni Zofiówka

krotnie projekt budowy bloku fluidalnego,

będziemy produkować również chłód.

a także budowany przez JSW w Kopalni

Moc zamówiona dla chłodu określona

Zofiówka Centralny Układ Energetyczno-

w pierwszy etapie jest na poziomie 8 MW,

-Chłodniczy. My po swojej stronie

a docelowo ma wynosić 12 MW. Moc

budujemy wymiennik, który będzie

zainstalowana naszych urządzeń będzie

zasilany parą upustową z obecnych

wynosić 15 MW. Poziom zapotrzebowania

turbin, a docelowo z upustu turbinowego

na chłód w kopalni Zofiówka i Pniówek

bloku fluidalnego.

kształtuje się podobnie.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Instalacja współspalania biomasy w EC Zofiówka Instalacja, która pozwala współspalać różne rodzaje biomasy, jest odpowiedzią SEJ S.A. na preferowane wykorzystywanie paliw odnawialnych, współpracuje z kotłami OP-140, a docelowo ma współpracować z kotłem fluidalnym CFB.

Nowa stacja sprężarek 6atn w EC Pniówek Proszę powiedzieć kilka słów o zrealizowanym projekcie w Koksowni Nowa – jaki był udział SEJ-u w realizacji inwestycji a jakie są zasady współpracy przy eksploatacji?

z koniecznością doposażenia instalacji w układ oczyszczania paliwa ale ten etap już za nami i obecnie układ pracuje z pełną mocą i korzyścią dla środowiska. Ten czynnik przy realizacji tej inwestycji był strategiczny z dwóch powodów. Po pierwsze ekologiczne instalacje to realizacja naszej misji biznesowej.

Projekt zrealizowany w Częstochowie

Po drugie na realizację tego zadania

to przykład udanego eksperymentu

pozyskaliśmy środki z Wojewódzkiego

realizowanego w oparciu o sprawdzoną

Funduszu Ochrony Środowiska.

technologię i nowe paliwo. Jest to pierwsza w Polsce instalacja spalająca gaz koksowniczy w układzie kogeneracyjnym zasilanym silnikiem. Jest to również pierwsza instalacja zbudowana w zakładzie produkcyjnym

Czy poszukujecie nowych rozwiązań w zakresie źródeł wytwarzania energii np. kolektory słoneczne? Etc.

niepowiązanym własnościowo z naszą

Oprócz rozwijania sprawdzonych

Spółką. Realizacja inwestycji przebie-

rozwiązań technicznych na bieżąco

gała bezproblemowo. Zamknęliśmy

śledzimy pojawiające się na rynku

ją w zakładanych harmonogramem

nowatorskie, ekologiczne rozwiązania

ramach czasowych i budżetowych.

z zakresu produkcji energii elektrycznej

Co prawda przy rozruchu próbnym

i ciepła.

mieliśmy małe komplikacje związane

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Nowa stacja sprężarek jest odpowiedzią SEJ S.A. na zapotrzebowanie odbiorcy, Kopalni Pniówek , na powietrze o podwyższonych parametrach technologicznych. W i n sta lac ji opróc z nowoc zesnych sprężarek bezolejowych, zastosowano oziębianie powietrza, jego osuszanie i filtrację zgodnie z wymaganiami odbiorcy.

Elektrociepłownia Nowa w grupie SEJ Elektrociepłownię o mocy 2,9 MWe zbudowano na terenie Koksowni Częstochowa Nowa, jako instalację kogeneracyjną w oparciu o silnik gazowy. Nowatorskim rozwiązaniem instalacji w skali kraju jest zastosowanie jako paliwa gazu z procesu koksowniczego. Instalacja będzie wytwarzać dla potrzeb Koksowni energię elektryczną i ciepło, w tym technologiczne w wysokosprawnym, skojarzonym układzie.

2,3/2014

paliwa dla energetyki

Węgiel

w miksie energetycznym Polski do 2050

Unia Europejska konsekwentnie realizuje swoją politykę klimatyczno-energetyczną. Polska będąc jej członkiem próbuje mocno bronić swoich racji w tych kwestiach. Czy słusznie? Weryfikuje to upływający czas. Bowiem dziś jak nigdy wcześniej wydaje się, że wbrew dotychczasowej opinii Unii, to Polska ma rację. Świadczą o tym między innymi poniższe informacje płynące z Niemiec. „W przyszłości będziemy potrzebowali konwencjonalnej energii” – powiedział Uwe Beckmeyer, sekretarz stanu ds. kontaktów z parlamentem w niemieckim ministerstwie gospodarki i energii.

Beckmeyer zasygnalizował, że Ber-

i potrzebą lansowania partykularnych

z innych produktów. W samym roku

lin wprowadzi „mechanizm utrzymania

interesów wielkich koncernów ropy

2013 światowa produkcja i zużycie węgla

mocy”, by zachęcić właścicieli kon-

i gazu, podchodzi bardzo racjonalnie

wzrosły o dalsze 300 mln ton i osiągnęły

wencjonalnych elektrowni do rezygna-

do problemu zaspokojenia potrzeb

poziom około 7,1 mld ton. Z tego ponad

cji z ich zamykania. W takim systemie

energetycznych świata do roku 2050,

1 mld ton to węgiel koksowy. Problemy

rząd Niemiec może wprowadzić spe-

będąc zgodnymi w lansowaniu tezy, że

z przebiciem się w UE tezy o koniecznym

cjalne opłaty, przekazywane firmom

wiek XXI będzie „erą węgla kamiennego”.

dalszym prymacie węgla w energetyce

energetycznym na wyrównanie strat w działalności konwencjonalnych elektrowni i podtrzymanie ich działalności. Ma to zapobiec brakom dostaw energii na rynku zdominowanym przez prąd z tak niestabilnych źródeł jak elektrownie wiatrowe i słoneczne. Rząd Niemiec zamierza przedyskutować

Dyrektor Zespołu Zarządzania Mediami KHW SA Członek Komitetu Klimatycznego Krajowej Izby Gospodarczej z ramienia GIPH

polskiej, to moim zdaniem między innymi

Zapotrzebowanie na węgiel będzie więc rosło Węgiel kamienny szczególnie w raporcie Międzynarodowej Agencji

wynik długofalowego lansowania przez wielu unijnych polityków „błękitnego paliwa – gazu ziemnego”. Przyjrzyjmy się bliżej temu problemowi.

Energii (MAE) jest wskazywany, jako baza paliwowa na następnych kilkadziesiąt lat w produkcji energii elektrycznej

Trochę inaczej o metanie (gazie ziemnym)

w największych państwach świata,

Symbol chemiczny CH 4 – orga-

a szczególnie tych silnie rozwijających

niczny związek chemiczny, najprostszy

się takich jak Chiny i Indie. Do 2035

węglowodór nasycony. W temperaturze

roku zakłada się wzrost wykorzystania

pokojowej jest lżejszym od powietrza,

węgla w produkcji energii elektrycznej na

bezwonnym i bezbarwnym gazem.

świecie o ponad 50 % w odniesieniu do

Stanowi główny składnik gazu ziemnego

Większość niezależnych ekspertów,

roku 2010. Światowa produkcja i zużycie

(zwykle ≥90%). Jest coraz powszechniej

nieskażonych doktrynami politycznymi

węgla rosły szybciej niż jakichkolwiek

stosowany więc, jako nośnik energetycz-

z firmami energetycznymi nowe mechanizmy wspierania konwencjonalnych elektrowni.

A ponadto Świat stawia na węgiel

Daniel Borsucki

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Nie powinniśmy pozwolić by nazywać węgiel brudnym paliwem

ny i surowiec do syntezy wielu innych

jest również emitentem tego gazu do

paliwa – węgla”. Na zdrowy zaś rozsądek

związków organicznych. Metan jest

atmosfery i odpowiada za poniżej 3% jego

oba paliwa są paliwami kopalnymi emitują-

gazem cieplarnianym, którego potencjał

emisji poprzez powietrze wentylacyjne.

cymi w procesie spalania dwutlenek węgla

Wpływ paliw kopalnych na efekt cieplarniany

wu na środowisko, zależy od efektywności

cieplarniany jest 72 krotnie większy niż uznanego za główną przyczynę obecnych zmian klimatycznych dwutlenku węgla

(CO2), a poziom emisji, negatywnego wpływykorzystania energii chemicznej w tych

(w skali 20 lat) lub 25 (w skali 100 lat),

Większość niezależnych ekspertów,

nośnikach pierwotnych. Nie powinniśmy

a średnia jego zawartość obecnie

nieskażonych doktrynami politycznymi

pozwolić by nazywać węgiel brudnym

w atmosferze wynosi 1,7 ppm i niestety

i potrzebą lansowania partykularnych

paliwem. Czasem za to wsłuchać po-

w ciągu minionych stu lat wzrosła ponad

interesów wielkich koncernów ropy

winniśmy się w głoszone tezy biologów i

dwukrotnie. Metan dodatkowo wpływa

i gazu, podchodzi bardzo racjonalnie do

rozsądnych ekologów. Biolodzy zwracają

także na degradację ozonosfery kuli

problemu eliminacji emisji metanu do

uwagę na fakt, że CO2 jest „gazem życia”,

ziemskiej. Głównym źródłem wzrostu

atmosfery ziemskiej uznając, że redukcja

bowiem słońce, wysoka temperatura

emisji tego gazu do atmosfery ziemskiej

właśnie tego gazu jest gwarantem

i właśnie CO2, to nieodzowne czynniki

(około 97%), to technologiczne jego

ustabilizowania zachodzących zmian

aktywujące wszelkie życie biologicz-

ucieczki przy wydobyciu z pokładów

klimatycznych.

ne roślin, bez których chyba nikt nie

geologicznych gazu ziemnego (konwen-

Jego redukcja z atmosfery staje

wyobraża sobie istnienia nas ludzi

cjonalnego i łupkowego), przetwarzaniu

się jednak problematyczna, gdy UE

i zwierząt na tym świecie. Czy dwutlenek

w procesach chemicznych oraz procesy

głosi tezy o koniecznym wycofaniu węgla

węgla jest gazem cieplarnianym? Tak,

gnilne substancji organicznych, szcze-

z energetyki i zastąpienie go „błękitnym

ale skutki jego emisji przez człowieka, to

gólnie specjalistycznych gospodarstw

paliwem – gazem ziemnym”. Co ciekawe

wąski strumień w morzu naturalnych jego

rolnych przy produkcji roślin i hodowli

zalety gazu ziemnego akcentowane są w

wyziewów (wg maksymalistów to tylko

zwierząt. Górnictwo węgla kamiennego

odniesieniu i kosztem, podobno „brudnego

około 5%). Ważnym jest też miejsce jego

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

paliwa dla energetyki

emisji. Dwutlenek węgla jest cięższy od

dane o dobrej koniunkturze dla tego

o 15 – 20 % ponad inflację. Jeszcze

powietrza i dlatego po wyjściu z komina

paliwa, stabilności i pewności dostaw

bardziej przyjdzie, więc polskiemu gór-

elektrowni węglowej (około 150-200

oraz nadchodzącym umiarkowanym po-

nictwu zmierzyć się w UE i w granicach

m) gaz ten potrzebuje około 2 tygodni

ziomie cen w długim okresie czasu, będą

naszego kraju z węglem z importu

by zejść do poziomu roślin wchodząc

gwarantem zwrotu kapitału z inwestycji

z poza UE, nie obarczonym tego typu

w proces fotosyntezy z roślinami, które

w rozbudowę oraz modernizację energe-

podatkami ekologicznymi. Polskie spółki

wykorzystując zawarty w nim węgiel do

tyki konwencjonalnej.

węglowe z uzyskiwanego przychodu za węgiel, już ponad 33 % oddają

budowy swej struktury jednocześnie uwalniają do atmosfery życiodajny dla nas tlen. Gorzej wygląda to z perspektywy

Tak, Unia Europejska nie lubi węgla

do budżetów centralnego i lokalnych w postaci różnego rodzaju podatków,

jego wyziewu z silników samolotu na

Pomimo mocnego polskiego sprzeci-

opłat oraz wsparcia innych energii po-

wysokości 10-11 km, bo czas jego życia,

wu dla próby dalszego zaostrzenia unijnej

mocą publiczną. Rok 2013 zakończył

a więc tworzenia pierzynki cieplarnianej,

polityki w zakresie ochrony klimatu i śro-

się dzięki takiemu traktowaniu polskiego

to 12 – 16 miesięcy. Wg logicznie postrze-

dowiska, nadal długookresowa polityka

węgla importem węgla kamiennego na

gających klimat ekologów tragiczne skutki

unijna klimatyczno – energetyczna Road

poziomie aż 10,8 mln ton, w tym 8,4 mln

dla środowiska, jak już wspomniałem

Map Energy 2050, lansuje głęboką dekar-

węgla energetycznego. Zapłata za import

powyżej, to przed wszystkim emisje

bonizację gospodarki, w której do 2050 r.

tego surowca, to wypływ środków płat-

do atmosfery ziemskiej metanu (w tym

należy ograniczyć emisję gazów cieplar-

niczych w wysokości około 2,45 mld zł

z gazu ziemnego). Metan jako lżejszy od

nianych, o co najmniej 80%. Oznaczałoby,

(800 mln $) poza obszar płatniczy

powietrza i posiadający kilkudziesięcio-

to dopuszczenie węgla w energetyce UE

naszego kraju, który musi w konsekwencji

krotnie większą sorpcję termiczną dąży

tylko w przypadku zastosowania na dziś

zostać zrównoważony przychodem

do stratosfery, gdzie żyje około 60 – 80

nieopanowanej i nieefektywnej techno-

z eksportu innych dóbr oraz możliwą

lat, ciągle burząc wymianę cieplną kuli

logii tzw. CCS, czyli wychwytywania i

likwidacją kilkudziesięciu tysięcy miejsc

ziemskiej. Energetyczne wykorzysty-

składowania dwutlenku węgla pod ziemią.

pracy w branży i firmach świadczących

wanie gazu ziemnego poprzez znaczne

Zakładane koszty wdrożenia CCS podwa-

pracę na rzecz górnictwa.

ucieczki metanu przy jego wydobyciu

żają ekonomiczny sens funkcjonowania

do atmosfery, nie jest więc aż tak eko-

w przyszłości energetyki opartej na węglu

logiczne. Może wreszcie szanowna Unio

kamiennym. Nadal też tylko sloganem

Europejsko pora rozliczać klimatycznie

UE jest potrzeba większego oparcia

„szkodliwe emisje” nie z samego proce-

gospodarki o bezpieczeństwo rodzimych

A w Polsce będzie rosło zapo-

su spalania poszczególnych nośników

surowców energetycznych państw człon-

trzebowanie na energię elektryczną,

pierwotnych, lecz zacząć uwzględniać

kowskich, pomimo pojawieniu się wielu

szczególnie po stronie odbiorcy indywi-

ich wpływ na życie biologiczne matki

negatywnych symptomów, chociażby

dualnego. Zapotrzebowanie na energię

ziemi w całym łańcuchu od ich pozyskania

z konfliktu Ukraina - Rosja. Wszystkie

elektryczną do roku 2050, wg raportów

do energetycznego zużycia. Dlatego

akty prawne w zakresie zaostrzania

sporządzonych przez kilka znaczących

jeszcze raz wracam do stwierdzenia,

polityki klimatycznej skutecznie i coraz

firm w dziedzinie analiz prognostycznych

że czarne złoto jest bardziej oddają-

mocniej uzależniają UE od importu

w gospodarce, osiągnie poziom aż

cym rolę paliwa węglowego w obecnej

z zewnątrz nośników energetycznych,

280 TWh na rok. Tak wysoki wzrost

i przyszłej energetyce systemowej.

eliminując między innymi polski węgiel.

zapotrzebowania na energię prognozuje

Rapor t MAE ocenia, że poprawa

Realizacja w UE wskaźnika ograniczenia

się przy założeniu wdrożenia w Polsce

efektywności elektrowni węglowych

emisji dwutlenku węgla o 20% do 2020

w odniesieniu do roku 2010 około 30%

o 5 procent skutkuje spadkiem emisji

roku, wg sporządzonych analiz wyge-

poprawy efektywności energetycznej.

CO2 o ponad 8 procent. Wskazuje, że

neruje wzrost kosztów produkcji węgla

Polska będzie musiała więc wybudować

2,3/2014

Zapotrzebowanie na energię elektryczną Polski mocno wzrośnie

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

nową bazę energetyki i to znacząco większą od obecnej.

OZE to jednak za mało Jakie paliwo pierwotne będzie bazą dla nowej energetyki polskiej? Źródła

klimat dla węgla w UE. Wszystko wska-

Węgiel niezależnie od rozwoju innych alternatywnych źródeł będzie nadal bazą surowcową energetyki.

zuje, bowiem że „węgiel był, jest i będzie znaczącym surowcem energetycznym w Polsce”. Znalazło to odzwierciedlenie w „Polityce energetycznej Polski do 2030 roku”, założeniach polskiej niskoemisyjnej

odnawialne mają skończoną wartość pro-

gospodarki do 2050 roku przyjętych

dukcji energii ze względu na geograficzne

ostatnio przez Rząd. Węgiel niezależ-

położenie naszego kraju i będą mogły

Jeszcze mniejsza jest produktywność farm

nie od rozwoju innych alternatywnych

w najbardziej optymistycznym scena-

fotowoltaicznych w Niemczech. Średnio

źródeł będzie nadal bazą surowcową

riuszu zaspokajać zaledwie 25 – 30%

przyjmuje się u nich ok. 850 godzin na rok.

energetyki. Ważne jednak by energety-

p otr ze b n a e n e rg i ę e l e k tr ycz n ą.

Pozytywem jest produkowanie przez słońce

ka spalała rodzimy węgiel, a skupione

Z niemieckich doświadczeń, najbardziej

w takich farmach energii elektrycznej w

w naszych spółkach węglowych kopalnie

rozwiniętej energetyki odnawialnej

godzinach tzw. szczytu europejskiego

były nadal gwarantem bezpieczeństwa

UE, wynika, że produktywność śred-

(od 8 do 21). Tego typu energia nie wpły-

energetycznego Polski. Potrzeba szybkiej

nia wiatraków w tej części świata, to

wa znacząco na bazę produkcji energii

i głębokiej restrukturyzacji branży, w tym

zaledwie średnio około 1800 godzin

elektrycznej i wpisuje się w regulacyjność

oczywiście zmiany poziomu fiskalizmu,

w skali roku, w dodatku ponad 1200

gazową systemu elektroenergetycznego.

tzn. ograniczenia poziomu haraczu danin

godzin poza szczytami energetycznymi, szczególnie w godzinach nocnych doby.

publicznych, by wygenerować niezbędne

Scenariusz dla Polski

środki finansowe, by górnictwo zostało

Energia z wiatru w nocy jest niepożądana

Wg analiz możliwych scenariuszy roz-

dochodową, nowocześnie zorganizowaną

w systemie, gdyż jeszcze mocniej ogra-

woju energetyki w Polsce, węgiel kamienny

i zarządzaną branżą. Branża wymaga

nicza bazę energetyki cieplnej, generując

niezależnie od przyjętego poziomu finan-

również funduszy na przedsięwzięcia

potężne ilości CO2 pracujących bloków

sowego wsparcia środkami publicznymi

związane z wdrażaniem nowatorskich

węglowych w tzw. gorącej rezerwie.

poszczególnych innych rodzajów energe-

technologii. Opanowanie now ych

Nie publikuje się danych liczbowych

tyki, będzie musiał mieć zawsze bardzo

technik pozyskania energii pierwotnej

o dodatkowych emisjach wymuszonych

duże znaczenie, bo inaczej czekałby nas

z węgla mogłoby stać się sztandaro-

dopuszczeniem do pracy wiatraków.

blekaut energetyczny. Analizy wykonano

wym produktem naszej gospodarki na

między innymi dla blokowanej wetem przez

arenie światowej. Musimy przekonać

Polskę w UE, dekarbonizacji gospodarki

polityków UE, że zamiast wspierać utopij-

energetycznej na poziomie 80% do roku

ną, wg wszystkich aktualnie dostępnych

2050. Dla optymalnego, pod względem

opracowań naukowych technologię

kosztu produkcji energii elektrycznej miksu

CCS, winna bardzo mocno wesprzeć

energetycznego z analizowanych kilku-

finansowo technologie efektywniejsze-

nastu scenariuszy, udział węgla byłby na

go wykorzystania węgla, chociażby

poziomie 80 - 95 % w odniesieniu do roku

poprzez procesowe zgazowanie go

2010. Na dziś optymistycznym aspektem

w złożu i wyprzedzające odmetanowanie

z całej tej skomplikowanej materii jest

górotworu. Wdrożenie takich pionierskich

coraz rozsądniejsze podejście rządzących

technologii, to faktyczne działanie na

naszym krajem do działań UE w zakresie

rzecz poprawy klimatu, istotna poprawa

dekarbonizacji gospodarki, wdrożenia

bezpieczeństwa i warunków pracy, ale

nowego pakietu klimatycznego. Mam

także gwarant utrzymania setek tysięcy

nadzieję, że uda się Polsce niwelować zły

miejsc pracy.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

zagrożenia naturalne w górnictwie

Mamy wszystkie zagrożenia jakie występują w polskim górnictwie Z Antonim Jakubów, zastępcą dyrektora Biura Produkcji i kierownikiem Zespołu Zagrożeń Naturalnych, rozmawia Janusz Zakręta

Jakie zagrożenia naturalne są dzisiaj najbardziej uciążliwe od strony kosztowej, technologicznej i technicznej w kopalniach JSW?

efektywności odmetanowania podejmowane są kroki w celu zwiększenia tej efektywności, a w przypadku braku takiej możliwości należy ograniczać wydobycie.

Co to znaczy, że ściana w kopalni pracuje pod specjalnym nadzorem WUG? Urzędnik stoi przez 24 godziny i pilnuje?

W kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. występują wszystkie znane zagrożenia naturalne. Najpoważniejszym zagrożeniem naturalnym, występującym we wszystkich kopalniach Spółki, jest zagrożenie metanowe i właśnie z nim

Z uwagi na wysoki poziom współ-

związane są najwyższe koszty ponoszone

występowania zagrożeń naturalnych

na profilaktykę BHP. Kopalnie JSW S.A.

oraz katastrofy, jakie miały miejsce

należą do najbardziej metanowych

w kopalniach węgla kamiennego, Wyższy

w Polsce, a pokłady węgla zaliczone są do IV (najwyższej) kategorii zagrożenia metanowego, z wyjątkiem kopalni „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie” Ruch Borynia, gdzie pokłady zaliczone są do III kategorii zagrożenia metanowego. Ze

Urząd Górniczy od kilku lat stosuje nad-

55,0%.

zwyczajne środki wymuszania przestrze-

KWK „ Krupiński” – ściana N17a w pokł.

gania przepisów i dyscypliny górniczej.

328/1- max. metanowość bezwzględna

Stąd też nadzór górniczy wyznacza

wynosi obecnie 48,8 m 3/min (ściana

szczególnie trudne rejony, gdzie z dużym

rozpoczęła eksploatację – około 42m

nasileniem współwystępują zagrożenia

względu na wysoką (powyżej 40 m3CH4/

postępu), przy prognozie w projekcie dla

metanowe, pożarowe, tąpaniami i klima-

min) prognozę metanową, trzy ściany

wydobycia około 3000 Mg/dobę - 61,0 m /

tyczne, w których następnie prowadzony

w kopalniach JSW S.A. zostały objęte

min, Eodm. = 58,6%.

jest szczególny nadzór, polegający na

specjalnym nadzorem Wyższego Urzędu

KWK „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie”

ciągłym monitoringu stanu zagrożeń oraz

Górniczego, a ich projekty techniczne

Ruch Zofiówka – ściana G-6 w pokł.

częstszych obecnościach i skrupulatniej-

eksploatacji musiały być zaopiniowane

412 - max. metanowość bezwzględna

szych kontrolach inspektorów urzędu gór-

przez Komisję ds. Zagrożeń przy Wyższym

wynosi obecnie 52,5 m 3/min (ściana

niczego. W czerwcu odbyło się spotkanie

Urzędzie Górniczym. Są to następujące

rozpoczęła eksploatację – około 175 m

w WUG-u podczas, którego zaprezento-

kopalnie:

postępu), przy prognozie w projekcie dla

wano tzw. „Czarne skrzynki” dla górnictwa.

wydobycia około2800 Mg/dobę - 48,7 m /

Są to urządzenia AZRP (Autonomiczne Ze-

min, Eodm. = 23,8%.

społy Rejestrująco – Pomiarowe). Właśnie

KWK „Budryk” - ściana Cz-1a w pokł. 364/2 – max. metanowość bezwzględna

wyniosła 76,6 m /min, przy prognozie

Jeśli potrafimy ująć ten metan to ściana

takie urządzenia mają być zainstalowane

zweryfikowanej w projekcie dla wydobycia

pracuje normalnie, w przypadkach niskiej

na wytypowanych ścianach, objętych

Najwyższe koszty pochłania zagrożenie metanowe. Za ubiegły rok wydaliśmy na ten cel ponad 157 milionów zł.

2400 Mg/dobę - 56,8 m3/min, Eodm. =

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

szczególnym nadzorem, w tym m.in.

wentylacyjnego, oczywiście z tym samym

w trzech naszych kopalniach, o których

wymogiem w zakresie nadzoru i kalibracji.

wspomniałem. Są to urządzenia, które

Ponadto konieczna będzie szczegóło-

będą prowadziły w sposób autonomiczny,

wa analiza porównawcza monitoringu

niezależnie od urządzeń kopalnianych,

z „czarnych skrzynek” ze wskazaniami

rejestrację warunków składu atmosfery

czujników kopalnianych, szczególnie

(metan, tlenek węgla, dwutlenek węgla),

w początkowym okresie ich stosowania.

Wędkowanie!

temperatury i wilgotności oraz prędkości przepływu powietrza. Już w czerwcu powyższe urządzenie zostanie zainstalowane w kopalni Zofiówka.

Czyli urząd będzie Was kontrolował non stop?

Wracając do kosztów. Jak się kształtują wydatki na zwalczanie i profilaktykę zagrożeń? Tak jak wspomniałem najwyższe koszty pochłania zagrożenie metanowe.

Mam sporo niepewności co do same-

Za ubiegły rok wydaliśmy na ten cel ponad

go procesu prowadzenia pomiarów przez

157 milionów zł. Niewiele mniej, bo około

te urządzenia, ponieważ nie znamy wszyst-

145 milionów zł. pochłonęły koszty związa-

kich szczegółów dotyczących miejsc

ne ze zwalczaniem zagrożeń pożarowych.

zabudowy i sposobu monitoringu. Jeżeli

Na trzecim miejscu jest profilaktyka

miałyby być te urządzenia instalowane na

w zakresie zagrożenia klimatycznego.

wylotach ze ścian, to przy zróżnicowanych

Na ten cel w 2013 wydaliśmy ok. 65 mln,

postępach na ścianach, wymagać to

nie licząc kosztów (strat) poniesionych

będzie systematycznej przebudowy,

z tytułu skróconego czasu pracy załóg

szczególnie przy większych postępach

zatrudnionych w tzw. „przekroczonej tem-

dobowych ścian. Na Budryku czasami

peraturze”. Z uwagi na stale zwiększającą

postępy sięgają 10-12 metrów na dobę.

się głębokość prowadzonej eksploatacji,

To wymuszałoby przeinstalowywanie

zagrożenie klimatyczne i te koszty będą

czujników „Czarnej skrzynki” nawet kilka

wzrastać. Eksploatujemy pokłady węgla

razy w ciągu doby, bo inaczej czujniki

coraz głębiej i temperatura pierwotna

pozostaną w strefie zawału i nie będą re-

górotworu również rośnie.

jestrować rzeczywistego stanu. Nie sądzę

stałego nadzoru i częstej jego kalibracji.

Ale wydatki na walkę z metanem też chyba będą wyższe, ponieważ testujecie nowe urządzenie na Pniówku. Proszę powiedzieć co to będzie i jakie przyniesie efekty?

Mogę powiedzieć, że w takim przypadku

Jak już na początku nadmieniłem, sku-

„czarno” to widzę, chyba, że ma to być

tecznym środkiem profilaktyki metanowej

czynnik psychologiczny i dyscyplinujący.

jest odmetanowanie górotworu. W celu

Bardziej rozsądnym miejscem zabudowy

uzyskania możliwie najwyższej skutecz-

tych urządzeń może być wylot z rejonu

ności tej profilaktyki należy zwiększać

by na każdą zmianę został skierowany nadzór górniczy, który będzie przebudowywał czujniki. Pewnie zostaną do tego zatrudnieni pracownicy kopalni. Ponadto wiarygodność pracy (uzyskiwanych wyników pomiarów) każdego czujnika wymaga

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

"Z ainte reso wania w ędk arsk ie posiadam od najmłodszych lat. Dotychczas było to wędkowanie n a a k w e n a c h ś r ó d l ą d o w y c h (r z e k i , j e z i o r a i z a p o r ó w k i), l e c z w o st at ni c h k i l k u l at a c h rozszerzy łem zainteresowania w t ym zak resie o wędkarstwo morskie. Łowię zarówno na polskim Bałtyku, jak też na morzu norweskim, w okolicach Trondheim. Norwegia jest przepięknym krajem dla wędkarzy, stąd coraz większe zainteresowanie „zapaleńców” wędkarstwa morskiego z wielu krajów Europy. Rekordowych sukcesów nie osiągnąłem (patrz zdjęcia), lecz najważniejszy w tym wszystkim jest relaks i oderwanie od problemów dnia codziennego. Żeglarstwo to druga pasja, którą często łączę z wędkarstwem, no bo wspólnym mianownikiem jest woda. Kilkunastokrotnie prze p łyną łem na żaglach mazurskie jeziora i mogę z całą stanowczością potwierdzić, że warto było."

2,3/2014

zagrożenia naturalne w górnictwie

efektywność odmetanowania. Najko-

szej połowie 2012 roku kontakty m.in. z

systemy pracują i doskonale się

rzystniejsze byłoby przeprowadzenie

doświadczonymi firmami australijskimi

sprawdzają. Szczególnie interesują-

odmetanowania wyprzedzającego,

Valley Longwall International Drilling Pty

ca była wizyta w Chinach, gdyż dała

przed rozpoczęciem eksploatacji, ale

Ltd oraz Global Drilling Systems Pty

możliwość zapoznania się z pracą

niestety przyczyną ograniczonej efektyw-

Ltd, celem zapoznania się z metodami

urządzeń w warunkach zbliżonych do

ności odmetanowania wyprzedzającego

i technologią prowadzenia odgazowania

warunków występujących w polskich

jest zmniejszająca się wraz z głębokością

górotworu długimi otworami kierunko-

kopalniach. My jesteśmy prekursorem

prowadzenia robót górniczych prze-

wymi oraz możliwościami aplikacji w

w Europie. Należy podkreślić, że wydaj-

puszczalność gazowa złoża. Badania

najbliższym czasie tych technologii do

ność i możliwości tego urządzenia są,

potwierdzają, że przepuszczalność

kopalń JSW S.A. Efektem tego rozezna-

w porównaniu do dotychczas używanych

węgla jest znacznie większa niż skał

nia jest dokonany dla kopalni „Pniówek”

wiertnic ogromne. Kiedy widzieliśmy po

otaczających i wzrasta w kierunku

zakup systemu wiertniczego serii 1000,

raz pierwszy jak maszyna pracuje, byliśmy

równoległym do uławicenia, a maleje ze

tzw. „Modułowego Systemu Wiertniczego

pod ogromnym wrażeniem. Umożliwia

wzrostem uwęglenia oraz wzrostem głę-

PL”. Przygotowujemy się do uruchomienia

ona bowiem wiercenie wyprzedzające

bokości (a zatem i ze wzrostem ciśnienia).

przedmiotowej wiertnicy do wierceń

na głębokość kilkuset metrów i więcej,

W warunkach kopalń górnośląskich

kierunkowych, która, mamy nadzieję,

z szybkością ok. 60 metrów na godzinę.

przepuszczalność gazowa w pokładach

będzie ułatwiać odmetanowanie pokła-

węgla w górotworze nienaruszonym robotami górniczymi (nieodprężonym) maleje

Na chwile obecną mamy 42,8 MW mocy chłodniczej nominalnej w kopalniach spółki

dów węgla. Urządzenie zakupiliśmy od wspomnianej wcześniej australijskiej

Jaki jest koszt takiej wiertnicy?

firmy VLI. Oczywiście wcześniej mieliśmy

Trudno ocenić koszt samego urzą-

z tym, biorąc pod uwagę ciągły wzrost,

okazję zobaczyć wiertnicę w działaniu

dzenia. Kupiliśmy cały „pakiet”. Oprócz

w ostatnich latach, zagrożenia metano-

w Australii i w Chinach, gdzie takie

wiertnicy dochodzą szkolenia, wyjazdy

wraz z głębokością zalegania. W związku

wego, podjęto w kopalniach JSW S.A. działania mające na celu zwiększenie efektywności odmetanowania poprzez m.in. wdrażanie odmetanowania wstępnego oraz zastosowanie drenażowych chodników nadległych do odmetanowania eksploatacyjnego. Dla zapewnienia właściwej skuteczności wszystkich metod odmetanowania niezbędne jest dysponowanie umożliwiającym uzyskiwanie wysokich (znacznie wyższych niż obecnie) wydaj-

Fot. APB

nowoczesnym sprzętem wiertniczym

ności wierceń. Stąd mając świadomość, że w ostatnich latach notujemy jednak ogromny postęp w technologiach wydobycia metanu z pokładów węgla w krajach dysponujących doświadczeniem w budowie zaawansowanych urządzeń wiertniczych i wysokokwalifikowaną kadrą specjalistów, nawiązano w pierw-

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Kopalnia

Metanowość bezwzględna [m3/min]

Metanowość względna [m3/Mg]

wentylacja

odmetanowanie

razem

Efektywność odmetanowania kopalni [%]

Średnia efektywność odmetanowania ścian z odmetanowaniem [%]

Borynia

7,86

29,78

9,08

38,86

23,37

64,84

Budryk

19,70

70,56

37,91

108,47

34,95

44,34

Jas-Mos

8,50

21,62

16,66

38,28

43,53

26,80

Krupiński

34,72

63,93

88,45

152,38

58,05

51,36

Pniówek

40,72

155,77

70,67

226,44

31,18

43,16

Zofiówka

27,21

58,38

27,33

85,71

31,83

36,87

JSW SA

23,12

400,04

250,10

650,14

38,47

44,56

Tab. 1. Metanowość kopalń JSW S.A. w 2013 r.

techniczne, zatwierdzenia etc. Był to

zleciliśmy zrobienie audytu, który określił

Mamy na dwóch kopalniach układy

wydatek – z tego co się orientuję – rzędu

efektywność wykorzystania mocy chłod-

centralnej klimatyzacji - pierwsza w Pol-

ok. 8 - 10 mln złotych. Należy jednak pod-

niczej w poszczególnych zakładach.

sce w KWK Pniówek – o mocy ponad

kreślić, że jeśli system potwierdzi swoją

Wyniki niestety nie były zachwycające.

10 MW i w kopalni Budryk o mocy

przydatność to będziemy mogli sięgać

W wyniku tego audytu wprowadzono

4 MW. KWK Budryk buduje obecnie

po węgiel z pokładów niedostępnych

wiele działań organizacyjnych m.in.

poziom 1290 m i na tej głębokości tem-

do tej pory ze względu na zagrożenie

powołano nadsztygarów ds. klimatyzacji

peratura pierwotna górotworu dochodzi

metanowe.

oraz zwiększono częstotliwość do

do ok. 53 st. C. Dlatego rozbudowujemy

1 x w miesiącu posiedzeń kopalnianego

klimatyzację centralną. Moc układów

zespołu ds. rozpoznawania i zwal-

chłodzenia w przypadku tej kopalni

czania zagrożenia klimatycznego, no

wzrośnie o 6 MW, czyli łącznie do ponad

i przede wszystkim zaczęliśmy rozliczać

10 MW. Na kopalni Zofiówka powstaje

kopalnie z ilości ludzi zatrudnionych

klimatyzacja centralna, która będzie

„w temperaturze”. Oczywiście na duże

połączona z klimatyzacją grupową.

efekty trzeba trochę poczekać. Jednak

Będziemy potrzebowali dodatkowej

po roku już widzimy korzystne zmiany.

mocy, ponieważ uruchamiamy nowy

Prowadzicie aktualnie również znaczące inwestycje w zakresie poprawy warunków klimatycznych w kopalniach. Proszę przybliżyć zakres działań Na chwile obecną mamy 42,8 MW mocy chłodniczej nominalnej w kopalniach spółki. Ponad rok temu

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

A jakie systemy klimatyzacji są na poszczególnych kopalniach?

poziom 1110 metrów oraz będzie prowadzone wydobycie z infrastruktury kopalni Zofiówki na nowym na

2,3/2014

Fot. JSW

zagrożenia naturalne w górnictwie

Modułowy system wiertniczy

nowym złożu Bzie-Dębina, zanim

pracy. Efekt taki osiągany jest skutecznie

rzystanie maszyn i urządzeń, co razem

zostanie uruchomiony nowy szyb, które-

w górnictwie rudnym, gdzie znaczna

przekłada się na zwiększenie wydobycia

go głębienie nieznacznie się przedłuża,

część załogi pracuje w klimatyzowa-

i możliwość poprawy konkurencyjności

a gdzie także przewidziana jest zabu-

nych kabinach – nie do zrealizowania

polskiego górnictwa węglowego.

dowa klimatyzacji centralnej. Na pozo-

w górnictwie węglowym. Innym przykła-

stałych kopalniach pracują instalacje

dem jest zastosowanie komór klimatycz-

grupowe, które z czasem częściowo

nych, w których co jakiś czas górnicy

są modernizowane i rozbudowywane.

mogą schłodzić organizm, żeby po przerwie znów przystąpić do pracy. Wiąże się

Te propozycje nie spotykają się – delikatnie mówiąc – z przychylnością strony społecznej.

Planujecie zastosowanie jakichś nowych rozwiązań w zakresie poprawy warunków klimatycznych dla pracowników?

to oczywiście z reorganizacją czasu pracy

Poczekajmy jak się sprawy potoczą.

w trakcie dniówki i tygodnia pracy, ale jest

Jeśli wizja zlikwidowania polskiego

korzystne dla zdrowia górnika. W wielu

górnictwa będzie bardziej widoczna, to

krajach świata (np. Australii i Kanadzie)

nie będzie wyjścia. Rachunek jest prosty,

górnicy pracują 7 dni w tygodniu. Oczy-

czego przykładem z naszego polskiego

Śledzimy osiągnięcia górnictwa

wiście górnik pracuje 5 dni, ale kopalnia 7.

podwórka jest PG Silesia. Cena jednost-

światowego w zakresie zwalczania

U nas kopalnie pracują 5 dni co powoduje,

kowa tony węgla będzie niższa, jeśli przy

zagrożenia klimatycznego, zarówno pod

że drogie maszyny nie pracują tyle ile by

pewnych kosztach stałych uda się tego

kątem nowych rozwiązań sprzętowych,

mogły i niestety wydajność jest niższa

węgla wydobyć więcej. Gospodarka

jak również działań organizacyjnych.

niż by mogła być uzyskiwana. W takim

musi się rządzić ekonomią.

Najskuteczniejsze jest schładzanie

przypadku korzyść może być podwójna

powietrza bezpośrednio na stanowisku

– zdrowie górnika oraz lepsze wyko-

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

WĘGIEL MOŻE BYĆ PALIWEM CZYSTYM,

jeśli się go profesjonalnie spala

Paweł Smoleń – prezydent EURACOAL, Europejskiego Stowarzyszenia Węgla Kamiennego i Brunatnego w Brukseli, Doradca Konfederacji Lewiatan

Czy uczestnictwo w takiej organizacji jak EURACOAL nie przypomina dzisiaj udziału w swego rodzaju pogrzebie? EURACOAL jest organizacją producentów i importerów węgla kamiennego i brunatnego. Czarny scenariusz przed europejskim górnictwem zaistnieje wtedy, kiedy da się zepchnąć do defensywy i będzie trwało w mentalnym przekonaniu, że jest branżą dyskryminowaną i zanikającą. Jeżeli europejskie górnictwo nie stworzy scenariusza rozwojowego, wtedy rzeczywiście zniknie. Dokładnie to samo dotyczy polskiego górnictwa. W istocie biznes to ludzie, ludzie potrzebują motywacji, a tę daje tylko rozwój. Samo trwanie to za mało. Branża górnicza zmaga się z takim pojęciem jak dekarbonizacja. Walka z emisją przekształciła się w walkę z węglem. W tej chwili jest szansa, że to się trochę ucywilizuje, przez tzw. kryzys jest najtańszą opcją. Żeby wyrównać

przemysłu czystych technologii spalania

produkcję energii z węgla i gazu trzeba

i energetyki. Jeżeli my tego nie zrobimy

by podnieść cenę CO2 do 55 euro, a to

- to zważywszy na to, że węgiel i tak

jest niewyobrażalne. Ta sama agencja

zostanie - zrobi to ktoś inny: Chiny czy

Jak pokazuje Międzynarodowa

pokazuje również, że udział węgla

Indie i tam powstaną miejsca pracy,

Agencja Energetyczna (MAE, w ang.

w energetyce światowej i europejskiej

a my będziemy tylko kupować technolo-

International Energy Agency - IEA) węgiel

będzie rósł. Szansą jest rozwijanie

gie i urządzenia. Nie ma sensu chować

ukraiński i dyskusje o bezpieczeństwie energetycznym.

Walka z emisją przekształciła się w walkę z węglem

Jest Pan dużym optymistą.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

głowy w piasek. Jeśli, w związku z elimi-

zaspokaja zamówienia handlowe. Dzisiaj

nacją węgla ceny energii wzrosną okaże

jesteśmy trochę w sytuacji odwrotnej.

się, że w obszarze eksportu towarów

Naprodukujemy a potem niech ktoś coś

z branż energochłonnych Europa za 10-

z tym zrobi. Handel z kolei musi mieć do

20 lat straci do 30% swojego potencjału

zaoferowania towar atrakcyjny cenowo.

Fot. Chromastock

węgiel w energetyce

handlowego (także MAE).

Jak więc „urynkowić” polskie górnictwo

Ale węgiel staje się w powszechnym mniemaniu „brudny”

węglowe? Podstawą jest widoczny rozwój.

Węgiel, jako paliwo promocji nie

Zamieniamy stare na nowe. W związku z

potrzebuje, bo on i tak zostanie na wiele

tym samo ograniczanie kosztów produkcji

dekad. Wprowadzanie czegoś nowego

nie wystarczy. Przy dobrej polityce han-

w zamian za węgiel tak gdzie on jest od

dlowej i zarządzaniu, myślę, że w miejsce

stuleci jest bardzo trudne, w związku

zamykanych kopalń nieefektywnych

z tym o wiele droższe. Węgiel stabilizuje

powinny powstawać nowe. Nie możemy

ceny, systemy energetyczne i sytuację

wychodzić z założenia, że zamykamy

polityczną, ponieważ jest powszechnie

i kropka. Nowe kopalnie są sposobem

osiąganym dobrem i nie może być

na pozyskiwanie węgla taniej i na nowe

Warszawie niż węgiel z polskich kopalń

instrumentem szantażu. Przy czym jeśli

miejsca pracy. Wszystkie podmioty,

podziemnych. Jeżeli dodamy koszt wy-

chodzi o tradycyjne zanieczyszczenia

które chcą w Polsce przetrwać muszą

dobycia i koszt transportu, to absolutnie

typu pył, dwutlenek siarki i tlenki azotu to

inwestować. Wiem, że to ciężkie i trudne

w Polsce jest miejsce na bardzo rozsądną

profesjonalne spalanie węgla praktycznie

zważywszy na deficyt finansowy dużych

strefę polskiego węgla. Strefę, która nie

niweluje te problemy. Co ewidentnie

firm. Spółki węglowe muszą zdobyć

wynika z nakazów i zakazów, tylko wynika

truje? Trują stare elektrownie i ciepłownie

pieniądze i muszą wypracować możli-

z relacji kosztów wydobycia i transportu

oraz emisja z budynków mieszkalnych

wości rozwoju. To będzie scenariusz,

do cen światowych. Myślę, że polskie

i małego biznesu.

który zapewni, że ten węgiel, na którym

górnictwo powinno sobie postawić taki

tak czy owak będzie opierać się polska

cel, żeby w Warszawie i Poznaniu spalano

energetyka będzie polski.

polski węgiel, który będzie obiektywnie

Mówi się, że polska energetyka przez kolejne 50 lat i tak będzie oparta na węglu. Pojawia się pytanie, czyj to będzie węgiel? Powiedzenie, że polska energetyka pozostanie „na węglu” nie jest obietnicą a raczej akceptacją pewnej rzeczywistości. Jedynym w istocie

zdjątko

atrakcyjniejszy cenowo niż importowany

Co Pan powie górnikom, którzy mówią ,,nie da się konkurować z węglem, który jest przywożony z krajów takich jak np. Rosja”, gdzie widoczny jest ewidentnie kontekst polityczny.

i co ważne wciąż rentowny dla kopalń.

Jak można przekonać ludzi do tego, że polski węgiel może być wygodniejszy, tańszy i czysty? Węgiel, jako paliwo promocji nie potrzebuje, bo on i tak zostanie na wiele dekad

Opinia publiczna wrzuca do jednego

sposobem walki z importem na dłuższą

Cena węgla to jest nie tylko koszt

metę jest zwiększenie atrakcyjności

wydobycia ale i koszt transportu. Ko-

cenowej własnego produktu i szybkie

palnie odkrywkowe na świecie są wiele

reagowanie na zmiany, zwłaszcza cen na

tysięcy kilometrów od nas. Więc węgiel

rynku. W każdej branży to handel określa

z tych kopalń nie będzie z założenia

czy Nowym Sączu, gdzie niska emisja nie

zapotrzebowanie na produkt, a produkcja

tańszy w elektrociepłowni w Krakowie czy

pozwala niekiedy normalnie żyć. Wiem

2,3/2014

worka ultra czyste i najnowocześniejsze elektrownie w Europie, które nie posiadają już kominów bo nie potrzebują z sytuacją jaka panuje np. w Katowicach, Krakowie

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

z własnej praktyki ciepłowniczej, że ludzie

Nie zgadzam się więc z popularną

są często wniebowzięci, kiedy zamieni im

w Europie tezą, że w energetyce żadne

się stare, zużyte piece węglowe (także

inwestycje się nie opłacają.

piecyki gazowe), które są źródłem ich kłopotów i obaw, na ciepło miejskie. Ludzie lubią mieć komfort w postaci kaloryfera i pozyskiwania ciepła dla swoich domów w najłatwiejszy i najtańszy z możliwych sposobów. Tu warunkiem jest zaufanie odbiorców do energetyków i systemu regulacji, że ciepło miejskie pozostanie dużo tańsze nie tylko w momencie podłączenia ale na zawsze – to wyzwanie dla energetyków – da się.

Niestety z rozmów z ciepłownikami wynika, że branża ciepłownicza nie ma się w Polsce najlepiej? Ludzie lubią mieć komfort w postaci kaloryfera i pozyskiwania ciepła dla swoich domów w najłatwiejszy i najtańszy z możliwych sposobów

A co z węglem? Obniżenie w Polsce udziału węgla poniżej 60-70% wydaje mi się niemożliwe w perspektywie kilku dekad.

Chciałbym nawiązać do polityki energetycznej, do dokumentu, który powstał w 2009r., który zakłada m.in., że na 2014r. przyrost mocy konwencjonalnej miał wynosić ok. 1GW, okazało się, że w energetyce konwencjonalnej takiego wzrostu mocy nie ma, jest natomiast przyrost o ponad 1 GW w energetyce wiatrowej. W tym przypadku bezpieczeństwo systemu energetycznego zostaje zachwiane. Co Pan sądzi na ten temat?

Jeżeli otworzymy furtkę dla wszystkich nowych technologii i zrobimy w miarę ekonomiczną konkurencję to te źródła się poukładają. Myślę, że na początku będą elektrociepłownie wielopaliwowe z węglem, biomasą i gazem. Zobaczymy co będzie dalej. Tzw miks energetyczny nie powinien być wynikiem dzisiejszych spekulacji tylko ekonomicznego rozkładu technologii w przyszłości.

Czy w ogóle warto tworzyć coś takiego jak Polityka Energetyczna? I co Pan sądzi o prognozach dot. energii elektrycznej?

Likwidacja niskiej emisji, wyko-

Kiedyś jeden z moich kolegów

Uważam, że warto, dlatego, że trzeba

rzystanie funduszy do budowania

w Niemczech powiedział, że żyjemy

wiedzieć dokąd zmierzamy, a mamy na

magistral ciepłowniczych, to jest temat

w świecie energetycznym, w którym

czym się uczyć np. od sąsiadów. Moja

nr 1. Przypuszczalnie tylko w obszarach

wszystkie prognozy są złe. Uważam,

prywatna opinia jest taka, że prognozy

o rzadkiej zabudowie alternatywą

że trzeba do prognoz podchodzić z

dotyczące wzrastającego zużycia energii

będzie gaz, który ma tanie koszty

ostrożnością a komentowanie tego

elektrycznej się nie sprawdzą. Potencjał

inwestycyjne o ile blisko są duże gazo-

jest stratą czasu. Rozwój energetyki

energooszczędności w Europie jest

ciągi. Druga sprawa, mamy w miastach

wiatrowej, kiedy są systemy wsparcia,

gigantyczny i wciąż niedoceniony. Ludzie

mnóstwo ciepłowni lokalnych, które

jest zawsze szybszy niż się przypuszcza.

kupują coraz to bardziej energooszczęd-

są często przestarzałe, które trzeba

Podobnie jest z energetyką solarną. Ta

ne urządzenia, konstruują domy i fabryki

zastąpić nowoczesnymi źródłami

sytuacja powoduje również wejście na

na nowy, energooszczędny, albo nawet

kogeneracyjnymi, skonstruowanymi

rynek nowych inwestorów. Mówi się np.

prosumencki (sami produkują energię)

ma miarę lokalnego rynku ciepła. To

w Niemczech, że ponad 80 % inwesto-

sposób. Duże miasta i fabryki będą

zaowocuje czystością, mniejszą emisją,

rów w energetykę solarną czy wiatrową

się usprawniały energetycznie, nato-

dodatkowymi korzyściami z produkcji

to „lokalni farmerzy i dentyści”. Zawsze to

miast mniejsze miasta i wsie będą szły

i sprzedaży prądu i stąd mniejszymi

przyrasta szybciej niż się spodziewamy.

w kierunku nawet samowystarczalności

kosztami.

Drugą sprawą jest fakt, że zawsze jest

energetycznej z tradycyjną energetyką

Trzecia możliwość to ultranowocze-

tego więcej niż przewidują operatorzy

tylko w „backupie”. Mało kto docenia,

sne duże systemy energetyki zawodowej.

systemów energetycznych. Gdybyśmy

ile tak naprawdę prądu oraz ciepła

Jeżeli wymieniamy, zmodernizujemy

popatrzyli na prognozy z przed dzie-

można zaoszczędzić jeśli się chce i musi.

te trzy obszary, to wszystkie one będą

sięciu lat dla energetyki niemieckiej

Tradycyjny konsument - bierny i wierny

wypełniać definicję ,,czystych technologii

i porównali z ilością podłączonych źródeł

płatnik rachunków za energię przechodzi

węglowych” i cały czas będziemy mogli

dzisiaj, to wydawało się to niemożliwe.

powoli do przeszłości.

używać węgla jako paliwa.

A jednak działa.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Rozmawiał Janusz Zakręta

2,3/2014

ęć

więcej zd j

relacja

w na w w.ap

zn bi

Rozmowy kuluarowe

fot. APB

es.pl

Konferencja zgromadziła ok. 60 uczestników

Energia dla Przemysłu na Opolszczyźnie

Zwiedzanie instalacji ZAK S.A.

23-24

czerwca

onferencja Energia dla Przemysłu to nowa idea mająca na celu aktywizowanie przemysłu w zakresie regionalnym. Pierwsze spotkanie zorganizowane w pod opolskiej miejscowości Prószków dało możliwość zaproszenia do współpracy i udziału przedstawicieli przemysłu z regionu Opolszczyzny i przyległych województw. Tematem przewodnim konferencji – jak sama nazwa mówi – były wszelkie aspekty związane z energią jej wytwarzaniem, racjonalnym wykorzystaniem i oszczędzaniem w ramach prowadzonej działalności produkcyjnej. Swoimi doświadczeniami w tym zakresie podzielili

2014 r., Hotel ARKAS, Prószków k. Opola

się przedstawiciele różnych branż przemysłu oraz dostawcy niezbędnych technologii narzędzi i systemów. Oczywiście obszar jakim zajmują się energetycy np. w Zakładach Azotowych Kędzierzyn jest dużo większy niż np. w tartaku czy piekarni. Jednak filozofia racjonalnego zarządzania energią powinna być zawsze oparta na tych samych przesłankach: bezpieczeństwo produkcji, efektywność i ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko a przede wszystkim wykorzystanie własnego potencjału.

Referenci:

Jacek Misiejuk WSE Infoengine

Rozmowy kuluarowe

Kamil Ciepiela NUTRICIA

Marcin Płoneczka JSW KWK Pniówek

Paweł Paszta VAG

Marek Kacperak Cementownia ODRA SA

Roman Włodarczyk ZAMKON

Andrzej Jurkiewicz eGMINA

Adam Zadrożny WT&T

2,3/2014

Mariusz Sułowski ROCKWOOL

Janusz Kampa Grupa Azoty ZAK S.A.

Rozmowy kuluarowe

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

LUDZIE z ENERGIĄ i PAS JĄ

– nowy cykl

Elekrociepłownie przyszłością energetycznej polski? Z Krzysztofem Karolczykiem – managerem ds. rozwoju elektrociepłowni w FORTUM Power and Heat Polska, rozmawia Janusz Zakręta Chciałbym rozpocząć naszą rozmowę od inwestycji elektrociepłowniczych. Co na dziś planuje FORTUM w tym zakresie?

Jakie są więc koncepcje rozwoju? Głównie koncentrujemy się na projektach opartych o energetykę wielopaliwową. Stawiamy przede

Od kilku lat koncentrujemy się na

wszystkich na paliwa lokalne, w tym

budowie elektrociepłowni. To jeden

również na węgiel. Wierzymy, że

z podstawowych elementów

można produkować energie z węgla

strategii

Fortum na świecie i w Polsce . W naszym kraju chcemy się rozwijać

runkiem jest to, aby węgiel, który jest

poprzez budowę nowych źródeł i nad tym

w Polsce wydobywany na dużą skalę,

w tej chwili bardzo mocno pracujemy.

był pozyskiwany w sposób racjonalny

Przygotowujemy i rozwijamy równolegle

i ekonomicznie opłacalny.

kilka projektów, które zakładają produkcję

Zakładamy również możliwość spa-

energii elektrycznej i ciepła (wysoko-

lania paliw alternatywnych np. w postaci

sprawna kogeneracja). Ten kierunek

RDF-u, czy też biomasy.

fot. Fortum

w sposób efektywny. Jedynym wa-

rozwoju przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju i odpowiada na wzmożone zapotrzebowanie na energię w dużych miastach. W takich dużych systemach energia cieplna i elektryczna muszą być produkowane w skojarzeniu, ponieważ jest to znacznie bardziej efektywne niż produkcja oddzielna. W dobie dążenia do nowego pakietu energetyczno-klimatycznego rozwój elektrociepłowni jest jednym z bardziej sensownych pomysłów dla energetyki w Polsce.

e-w ydanie do pobrania na:

Planujecie instalacje, gdzie każda z nich będzie wielopaliwowa? Czy chcielibyście stworzyć kilka obiektów, z których jeden będzie oparty na węglu, drugi na RDF-ie a trzeci np. na biomasie? Czy istnieje możliwość, że będzie można palić mieszanką lub zmieniać proporcje w zależności

www.apbiznes.pl

od tego, co jest dostępne w tej chwili na rynku? Nawią żę do elek tro cie p łowni w Częstochowie, którą oddaliśmy do użytku w 2010r. Mamy tam możliwość współspalania biomasy i możemy zmieniać jej ilość i rodzaj. Pracujemy nad tym, żeby te projekty były jak najbardziej elastyczne pod względem paliwowym. Oczywiście mamy też projekty, które są

2,3/2014

energetyka cieplna

czy malało? Przyznam, że ilu ekspertów tyle opinii. Moim zdaniem zapotrzebowanie będzie zdecydowanie rosło. Faktem jest, że zwiększają się wymagania dotyczące efektywności energetycznej i to jednostkowo obniża zużycie, natomiast nie możemy zapomnieć, że Polska jest krajem rozwijającym się fot. Fortum

i chce gonić inne kraje europejskie. To spowoduje, że zapotrzebowanie na energię elektryczną będzie wzrastało.

i takim projektem, nad którym osobiście pracuję, jest nowa elektrociepłownia

fot. Fortum

Polska ma do wyboru dwie drogi. Może dedykowane do jednego rodzaju paliwa

postawić na niskoemisyjną gospodarkę albo zostać zaściankiem Europy, gdzie nadal będziemy ponosić za to koszty.

gazowa we Wrocławiu. W wielkich

Wybór niskoemisyjnej gospodarki,

miastach przyszłością jest energia

choćby opartej o wysokosprawną ko-

z czystego paliwa, jakim jest gaz.

generację, jest tańszym – długofalowo –

Jakie jest największe ryzyko w realizowaniu takich inwestycji?

rozwiązaniem niż utrzymywanie ,,miksu” paliwowego i jednostek wytwórczych, jakie mamy obecnie. Wiele będzie zależało od kierunków, jakie obierze

Zdecydowanie niestabilne ramy

sama Unia Europejska i myślę, że

prawne. Mam na myśli przepisy prawne

w ciągu kilku miesięcy, roku będziemy

dotyczące funkcjonowania rynku energe-

mieli mocno zarysowany kierunek

tycznego w Polsce, które ulegają częstym

polityki klimatycznej Europy.

zmianom i nie dają gwarancji tych samych

Budowa elektrociepłowni idealnie

warunków dla funkcjonowania danej

wpisuje się w politykę ochrony klimatu

elektrociepłowni w przeciągu kilkunastu

i ograniczania emisji.

bądź też kilkudziesięciu lat. Chcielibyśmy

Zastąpienie przestarzałych źródeł,

mieć pewność, że jeśli istnieje jakiś

wzmocnienie bezpieczeństwa ener-

system wsparcia, to będzie on stabilny

getycznego kraju, ograniczenie emisji

lub też w miarę przewidywalny.

CO2 to są argumenty za. Powinniśmy

Oczywiście ceny energii elektrycznej,

oprócz energii elektrycznej produkować

czy też ceny paliwa -to jest nasze ryzyko,

przyjazne, szlachetne ciepło, które

które jesteśmy w stanie dosyć dokładnie

będziemy dostarczać do mieszkańców

oszacować. W przypadku zmieniają-

znajdujących się w zasięgu sieci cie-

cego się prawa takie szacowanie jest

płowniczych.

niemożliwe.

Zapotrzebowanie Polski na energię. Będzie rosło

2,3/2014

Kolejne pytanie dotyczy projektu realizowanego we Wrocławiu.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

trwają kilka lat. Jednocześnie też prowadzimy badania i prace wspólnie z uczelniami wyższymi, tutaj z Politechniką Wrocławską nad wykorzysta-

– nowy cykl

nej. Przygotowania do tak ogromnej inwestycji

niem ciepła do produkcji chłodu. Rozważamy taką opcję, natomiast jak na razie jest to w fazie badań.

Czy macie już ustalone miejsce przeznaczone pod tą wrocławską inwestycję? Tak, pod inwestycję mamy już zakupioną działkę i zatwierdzony miejski plan zagospodarowania przestrzennego, który przewiduje

Czy w innych obszarach energetyki zamierzacie działać? np. energia słoneczna, wiatrowa?

20 lat, z czego wiele lat jeżdżę intensywnie i to też pozwala w odreagowaniu stresu. Koncentruję się na wyścigach enduro. Są to specyficzne wyścigi, których jest

budowę właśnie tej elektrociepłowni. Uzyska-

Oprócz samych elektrociepłowni FORTUM

rozgrywa się dosłownie kilka w Polsce

liśmy wszystkie pozwolenia środowiskowe

w Polsce posiada systemy ciepłownicze w takich

i uczestników tych zawodów również jest

a w tej chwili prowadzimy przygotowania do

miastach jak Wrocław, Płock, Częstochowa.

niewielu. Są to trudne wyścigi związane ze

inwestycji liniowych, tj. przyłącze ciepłownicze,

W tym przypadku również stawiamy na rozwój

zdobywaniem sporych wysokości w górach

przyłącze gazowe i wyprowadzenie mocy.

tych systemów. W tej chwili we wspomnianych

i wymagające umiejętności technicznych

Zatwierdzony został również wojewódzki Plan

kluczowych miastach przygotowujemy plany

i dobrej kondycji fizycznej.

Zagospodarowania Przestrzennego, który

rozwojowe sieci tak, aby dotrzeć do większej

również zawiera ten projekt wraz z inwestycjami

ilości klientów z naszym produktem. Dodatkowo

przyłączeniowymi.

planujemy prace rozwojowe m.in. związane

Decyzje inwestycyjną będziemy w stanie podjąć wtedy, kiedy będziemy mieli stabilne prawo w Polsce. Prawo, które będzie jasno określało zasady funkcjonowania rynku energii elektrycznej, zwłaszcza produkowanej z wysokosprawnej kogeneracji, na przynajmniej 10-15 lat. Dlatego dzisiaj takiej decyzji podjąć nie możemy.

Jak duża będzie wrocławska elektrociepłownia?

projektów wiatrowych.

popływam. Odkryłem również, że treningi biegowe mocno poprawiają wytrzymałość,

Na zakończenie chciałbym zapytać o Pańskie hobby, mianowicie o sporty rowerowe. Czy można koncentrować się na pasji i profesjonalnym uprawianiu sportu przy jednoczesnym realizowaniu tak ważnych projektów? Nie wyobrażam sobie życia bez jazdy na rowerze i bez intensywnego uprawiania sportu.

W tej chwili planujemy 425MW mocy elek-

Najważniejszy jest balans życiowy pomiędzy pracą, życiem rodzinnym a pasją, którą staram

w paliwie. Koszt inwestycyjny tj. ok. 1,5 mld. zł.

się rozwijać. Na rowerze jeżdżę już ponad

www.apbiznes.pl

Czasami wybiorę się na siłownię, czasami

z energią słoneczną. Na tę chwilę nie rozważamy

trycznej i 290MW cieplnych, czyli ponad 750MW

e-w ydanie do pobrania na:

Jak Pan przygotowuje się do tych zawodów? Basen? Siłownia?

więc czasem staram się po prostu pobiegać, co jak się okazuje pomaga w jeździe po górach. Życzę szybkich zjazdów i miękkich lądowań.

fot. Archiwum Krzysztofa Karolczyka

Jakie są prognozy dotyczące inauguracji?

LUDZIE z ENERGIĄ i PAS JĄ

Jesteśmy na etapie przygotowań projektu do realizacji i nie mamy podjętej decyzji inwestycyj-

fot. Archiwum Krzysztofa Karolczyka

Czy bierzecie pod uwagę produkcję chłodu?

2,3/2014

energetyka i przemysł

Budowa Nowej Elektrociepłowni w Grupie Azoty ZAK S.A.

W maju 2014 r. przedstawiciele Grupy Azoty Zakładów Azotowych Kędzierzyn S.A. oraz RAFAKO S.A. podpisali umowę na realizację I etapu inwestycji pod nazwą „ „Nowa Elektrociepłownia w Grupie Azoty ZAK S.A.”. Szacowany koszt tej części realizacji wynosi 345 mln zł. Łączną wartość I i II etapu inwestycji to 600 mln zł. RAFAKO S.A. zrealizuje zadanie do końca 2016 roku.„ Elektrociepłownia w Kędzierzynie to ważna inwestycja dla Spółki oraz całej Grupy Azoty.

W ramach realizowanej Strategii Grupy Azoty na lata 2013 – 2020 spełniamy

wiskow y oraz unowocześni park

wesprze również realizowaną od wielu

redakcja

technologiczno-maszynowy w firmie.

lat strategię zakupu polskiego surowca

POWERindustry

Optymalny wybór węgla jako paliwa,

z krajowych kopalń” – dodaje Prezes

bezpieczeństwo energetyczne – po-

oparty o szczegółowe analizy istotnych

Leszkiewicz. Realizacja podpisanej umo-

wiedział prezes Grupy Azoty ZAK S.A.

uwarunkowań w otoczeniu Grupy Azoty

wy na wykonanie zadania inwestycyjnego

Adam Leszkiewicz. „Technologia elek-

ZAK S.A. dostarczy ciepło oraz energię

pod nazwą „Nowa Elektrociepłownia

trociepłowni w Kędzierzynie oparta

na potrzeby produkcyjne Spółki oraz do

w Grupie Azoty ZAK S.A. – etap I”.

o BAT przyniesie efekt pro - środo-

części miejskich odbiorców, dodatkowo

będzie polegała na wybudowaniu przez

wymagania unijne oraz zapewniamy

Opracowanie

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Moment podpisania kontraktu

Krzysztof Burek, Paweł Mortas – Rafako SA i Adam Leszkiewicz – Grupa Azoty ZAK S.A. dali zielone światło do budowy nowej elektrociepłowni

RAFAKO S.A. turbozespołu upusto-

Etap II inwestycji zostanie zrealizo-

wo-kondensacyjnego (TUK) o mocy

wany w Grupie Azoty ZAK S.A. w latach

25 MWe, kotła parowego o wydajności

2017-2019. Nowa Elektrociepłownia

140 Mg/h, instalacji odsiarczania spalin

będzie współpracować z istniejącą aż

metodą półsuchą oraz budynku z nastaw-

do całkowitego wyłączenia i likwidacji

nią centralną DCS i częścią socjalną dla

istniejących kotłów, co nastąpi ok. 2019

załogi.Generalny Wykonawca zrealizuje

roku. Łączną wartość I i II etapu inwestycji

zadanie w formule „pod klucz” do końca

zakłada się na poziomie 600 mln zł.

2016 roku. Szacowany koszt tej części inwestycji wynosi 345 mln zł.

Należy zaznaczyć, że dla RAFAKO S.A.

fot. www.rafako.com.pl

Prezes Grupy Azoty ZAK S.A. podpisuje umowę.

Konferencja w Polskiej Agencji Prasowej

dzień podpisania kontraktu dla ZAK S.A.

„Jesteśmy dumni z powierzenia nam

jest trzecią ważną datą w tym roku. Dwie

tej Inwestycji, szczególnie, że polskiej

pierwsze to uruchomienie realizacji inwe-

firmie z tradycjami, zaufała inna duża,

stycji w elektrowni Opole oraz Jaworzno.

polska firma o ugruntowanej pozycji na

Inwestycja dla Kędzierzyna jest również

świecie” - powiedział Paweł Mortas, Pre-

bardzo ważna ze względu na aspekt spo-

zes Zarządu RAFAKO Grupa PBG. „Ten

łeczny. Podobne kotły o wydajnościach

projekt to duże wyzwanie, ale jesteśmy do

130 i 140 t/h RAFAKO projektowało już

niego doskonale przygotowani – w pro-

w latach 60. Głównym odbiorcą była

dukcji kotłów klasycznych nie mamy sobie

polska energetyka przemysłowa a tego

równych. Warto dodać, że w zakresie

typu kotły dostarczyliśmy również do

ochrony środowiska będzie to inwestycja

indyjskich elektrowni Bhushaval i Paras.

wręcz modelowa, która dowodzi, że

W sumie wykonaliśmy ponad 30 szt tego

blok opalany węglem również może

typu jednostek. Kocioł dla Kędzierzyna

być przyjazny dla otoczenia”. Koniecz-

jest kotłem walczakowym wykonanym

ność budowy Nowej Elektrociepłowni

w układzie ścian szczelnych. Posiada

w Grupie Azoty ZAK S.A. wynika ze

nowoczesną II ciągowa sylwetkę i wypo-

zużycia technicznego eksploatowanych

sażony został w instalację odazotowania

urządzeń i instalacji oraz z konieczności

spalin metodą katalityczną – SCR oraz

ograniczenia emisji zanieczyszczeń

instalację półsuchego odsiarczania

gazowych i pyłu wynikającej z wymogów

spalin. Gwarancje emisji dla NOX i SO2

dyrektywy IED.

wynoszą 180 mg/nm3.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

energetyka i przemysł

Energetyka

w Grupie Azoty ZAK SA

fot. APB

Z Arnoldem Scheitem, dyrektorem jednostki biznesowej Energetyka w Grupie Azoty ZAK SA, rozmawia Janusz Zakręta

W skali całego roku produkcja w Grupie

koszty transportu są dla nas istotne

Azoty ZAK S.A. zaspokaja około 15-20%

i wybieramy kopalnie, które są położone

naszych potrzeb. Pozostałą część energii

najbliżej Kędzierzyna. Konkurencja

elektrycznej musimy uzupełniać poprzez

z południa (Czechy) i ze wschodu (Ukra-

zakup na rynku energii.

ina, Rosja) jest silna, jednak Kompania Węglowa i Katowicki Holding Węglowy

Jak wygląda bilans energetyczny zakładów azotowych w Kędzierzynie? Jakie jest zapotrzebowanie na zakup energii? Potrzeby cieplne zaspokajamy w całości z wytworzonej pary w EC.

Kto dzisiaj jest dostawcą energii dla ZAK-u? Od kilku lat podpisujemy kontrakty właśnie z polskimi kopalniami i mamy nadzieję, że ta sytuacja się nie zmieni

większe aniżeli wytworzona para w EC.

Historia dostawców energii do ZAK-u

właśnie z polskimi kopalniami i mamy nadzieję, że ta sytuacja się nie zmieni.

nas inne spółki, do tych spółek trzeba

W tym roku również Grupa Azoty realizuje

zaliczyć TAURON, PGE czy ENEA .

zakupy węgla w polskich kopalniach.

naszymi dostawcami były również spółki

W Grupie Azoty oprócz oczywiście

obrotu, przykładem jest szwajcarska

Kędzierzyna są Puławy, Tarnów, czy

firma ALPIQ.

Police. Nawet w Tarnowie i Puławach, gdzie granica wschodnia jest stosunkowo

Jak wygląda sytuacja jeśli chodzi o gaz ziemny?

W dzisiejszej chemii jest spora produkcja

Mamy oczywiście kontrakt z PGNiG

ciepła. Nasze dzisiejsze potrzeby, jeżeli

i przez wiele lat był on naszym stupro-

przyjmiemy je jako 100%, około 30% to

centowym dostawcą. Obecnie sporą

ciepło, które odzyskujemy w instalacjach

ilość gazu ziemnego kupujemy na

chemicznych. Pozostałe 70% musimy

wolnym rynku.

wytworzyć z paliwa zewnętrznego, tym paliwem dzisiaj jest węgiel. W przypadku energii elektrycznej, to nasza porcja energii elektrycznej jest wytwarzana już tylko i wyłącznie w elektrociepłowni. Che-

Wytwarzanie energii w EC jest oparta na węglu, z jakiego węgla korzystacie?

mia energii elektrycznej nie wytwarza,

Ze względów logistycznych zawsze

aczkolwiek do napędzania niektórych

współpracowaliśmy z kopalniami śląski-

urządzeń wirujących t.j. sprężarek, pomp

mi. Odległość Kędzierzyna od najbliższej

wykorzystujemy turbiny zasilane parą.

kopalni wynosi 40km, w związku z tym

2,3/2014

żają. Od kilku lat podpisujemy kontrakty

jest długa, praktycznie co roku zaopatrują

Oczywiście nasze zapotrzebowanie na parę dla celów technologicznych jest

w dostawach węgla skutecznie zwycię-

blisko, polski węgiel jest podstawowym paliwem.

Wspomniał Pan o tym, że węgiel kupujecie w grupie. Czy w takim razie energię kupujecie jako odrębny podmiot? Zakupy energii elektrycznej i węgla oraz innych surowców realizowane są wspólnie przez wszystkie spółki Grupy Azoty.

Cały czas mówi się o technologiach wykorzystania węgla na cele

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

reklama

energetyczne, chemiczne, czy technologie zgazowywania węgla itp. Czy macie plany, żeby w czymś takim uczestniczyć?

wykorzystać w procesach produkcyjnych? Podziemne zgazowanie, ze względu na rozmiary „georeaktora” jest trudniejszym procesem niż zgazowanie

R ze cz y w i ś c i e u cze stni cz y my

naziemne w pełni kontrolowanych

w programach zgazowywania węgla.

warunkach. Zgazowanie podziemne ma

Parę lat temu był rozpoczęty projekt

jednak swe niezaprzeczalne przewagi tj.

z jedną ze spółek energetycznych.

redukcję kosztów wydobycia, transportu

Jesteśmy w posiadaniu opracowań

i składowania węgla. Prowadzone na

dotyczących Elektrowni Poligeneracyjnej,

szeroką skalę prace w różnych częściach

tj. takiej która prócz energii elektrycznej i

świata, są gwarancją wykorzystania

ciepła produkuje również gaz syntezowy

tej technologii w sposób przemysłowy,

do syntez chemicznych (np. amoniaku

powszechnie dostępny tym, którzy

lub metanolu) w wysokosprawnym pro-

złoża węgla posiadają. Produkt zgazo-

cesie zgazowania węgla. Zastosowana

wania podziemnego to substytut gazu

technologia CCS jest bezemisyjna, gdyż

ziemnego, tyle, że dalej przetworzony

zakłada wychwytywanie, transport i pod-

o mniejszym wpływie emisyjnym na

ziemne składowanie CO2 . Dalsze prace

środowisko naturalne. Musimy pamiętać ,

prowadzone już są w szerszej grupie

że produkty chemiczne i nie tylko one, są

zainteresowanych podmiotów, włącznie

narażone na dużą światową konkurencję

z projektem badawczym współfinanso-

a koszt dostępu do gazu ziemnego/gazu

wanym przez NCBiR. Doświadczenia i

syntezowego i jego pozyskania, jest

prowadzone prace, głównie w Chinach,

w tym przypadku kluczowy.

wskazują, iż zgazowanie węgła ma swoją przyszłość.

Coraz częściej mówi się o projektach dotyczących podziemnego zgazowania węgla, żeby ominąć koszty wydobycia, które są coraz wyższe i uniknąć niebezpieczeństw ze względu na głębokość kopalń, rosnącą temperaturę itd. Dla Was najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby otrzymanie przysłowiowej rury z gazem, który można

e-w ydanie do pobrania na:

Czy uważa Pan, że zgazowanie węgla podziemnego może się w Polsce udać? Ludzie mogą się bać, że mieszkają na tzw. ‘’tykającej bombie” i czy nie woleliby żeby jednak te procesy odbywały się po wydobyciu surowca (już na powierzchni). Mieszkańcy takich terenów zawsze będą szukali informacji, która da im poczucie bezpieczeństwa. Informacje na temat zgazowywania węgla powinny być rzetelne. Dzisiejsze kopalnie również mogą stwarzać zagrożenie (tąpnięcia,

www.apbiznes.pl

energetyka i przemysł

Wspomniał Pan o wykonanym przez Was bilansie w zakresie paliwa, porównując gaz z węglem. Czy braliście pod uwagę inne możliwości np. biomasę?

wybuchy). Wiele w tym zagrożeniu

niebezpieczne, a od innych słyszymy,

wynikłym z podziemnego zgazowania

że są to najbezpieczniejsze wytwórnie

jest mitów, zresztą czy mieszkający

energii elektrycznej. Jeśli porównujemy

ponad złożami ropy lub gazu ziemne-

elektrownie atomowe z elektrownią

go również mają podstawy do obaw.

gazową czy olejową, to zanieczyszczenie

W obecnej dobie uregulowań prawnych

środowiska paliwem jądrowym jednak

i wymagań środowiskowych, nikt nie

jest znacznie mniejsze niż przez to, co

Parę lat temu prowadziliśmy dyskusję

wdroży technologii nie w pełni przyjaznej i

emitujemy dziś przez kominy. Rozumiem

na temat wyboru paliwa dla Zakładów

bezpiecznej dla środowiska naturalnego.

te obawy, bo sam także chciałbym

Azotowych w Kędzierzynie. Braliśmy

Mamy w Europie elektrownie atomo-

oddychać czystym powietrzem, ale ich

pod uwagę również biomasę, agroma-

we. Niektórzy twierdzą, że są bardzo

nie podzielam.

sę. Znajdujemy się w takim miejscu

Budujemy Nową Elektrociepłownię w kędzierzyńskich Azotach Grzegorz Podsiadło

dyrektor handlowy gotowych obiektów RAFAKO SA. Prace nad tym projektem zaczęliśmy już kilka lat temu. Pierwsza nasza wizyta odbyła się około trzech lat temu, kiedy to Zakłady Azotowe poprosiły nas o wsparcie techniczne w zakresie technologii , pokazania najkorzystniejszych rozwiązań technicznych, a przede wszystkim dobrania konstrukcji kotła tak aby w konsekwencji cała inwestycja spełniała przede wszystkim wymogi stawiane przez zakład w zakresie wydajności ale również miała być nowoczesna i o wysokim wskaźniku dyspozycyjności. Właśnie dyspozycyjność, stała się dla nas sprawą nadrzędną ponieważ to ona w bezpośredni sposób przekłada się na ciągłość produkcji ZAK S.A.

W trakcie zakończonych uzgodnień technicznych ZAK S.A. postanowiły

Dla naszej Firmy Kontrakt w Kędzierzynie jest bardzo istotny i to z wielu

ponad rok temu ogłosić przetarg na budowę Nowej EC w oparciu o kocioł

powodów. Technologia wymagana przez Zamawiającego dla tzw. „Wyspy

pyłowy o wydajności 140 ton pary na godzinę wyposażony w instalację

Kotłowej” praktycznie w 100% jest technologią RAFAKO S.A. Żaden z

odazotowania spalin metodą katalityczną (SCR) i współpracujący z instalacją

konkurentów starających się o uzyskanie Zamówienia nie posiadał w całości

odsiarczania spalin metodą półsuchą. Wybór takiej technologii oprócz

swoich technologii dla tak dużego zakresu jak RAFAKO.S.A. W zakresie

spełnienia wszystkich wymogów ekologicznych dotyczących emisji spalin

Kotła, Instalacji Odsiarczania Spalin, Instalacji Odazotowania Spalin oraz

charakteryzuje się pewnością rozwiązań technicznych, a co za tym idzie

Odpylania Salin (Elektrofiltr, Filtr Workowy) RAFAKO S.A. samodzielnie

właśnie dużą dyspozycyjnością. Instalacja tego typu gwarantuje również

projektuje w dużej części również wykonuje elementy i dostarcza. Taki wybór

możliwość po jej rozbudowaniu dotrzymanie jeszcze bardziej rygorystycznych

wykonawcy z pewnością gwarantuje odpowiednią jakość, powtarzalność

wymagań emisyjnych, jeśli w przyszłości normy w tym zakresie będą jeszcze

i unifikację zarówno projektową jak i dostaw poszczególnych elementów

bardziej zaostrzone.

instalacji. Jestem pewny, że te fakty oprócz ceny, terminu realizacji zadania,

RAFAKO S.A. jako Spółka technologiczna posiadająca wszystkie powyższe rozwiązania techniczne, postanowiła uczestniczyć w tym przetargu

jako Generalnego Wykonawcy całej EC.

i w konsekwencji po prawie rocznych negocjacjach udało się uzyskać Kontrakt

W ramach Kontraktu RAFAKO S.A. odpowiedzialne będzie również za

na budowę Nowej EC na Terenie ZAK S.A. w Grupie Azoty. Kontrakt został

dostawę turbozespołu o mocy 25 MWe, układu chłodzenia, roboty budowlane,

podpisany 23.05.2014 roku z terminem realizacji 29 miesięcy i już następnego

część elektryczną i AKPiA oraz za wszystkie prace rozruchowe, szkolenie

dnia został powołany zespół do jego realizacji.

zaoferowanej dyspozycyjności, miały również wpływ na wybór RAFAKO S.A.

personelu Zamawiającego i przekazanie Inwestycji w formule „Pod klucz”.

energetyka i przemysł

Opolszczyzny, gdzie przemysł rolniczy

byłaby taka potrzeba aby wszystkie

dla tej wielkości kotła jest bardzo in-

jest na bardzo wysokim poziomie, nato-

dzielnice miasta zaopatrywać w ciepło

teresująca, wynosi powyżej 90% Jest

miast cała korzyść z agromasy i biomasy

to jak najbardziej jesteśmy otwarci na

to już jest sprawność, która daje nam

polega na tym, że jest to tzw. zielona

takie projekty.

oszczędności w ilości zużywanego

energia elektryczna. Dzisiejsze uwarun-

było zauważyć przejeżdżając przez

analizie był brany pod uwagę również gaz

Chciałbym zapytać jeszcze o projekt elektrociepłowni, który rusza w Zakładach Azotowych w Kędzierzynie, jaka to jest instalacja? Jak przebiega harmonogram?

ziemny, jako alternatywa do węgla i dalej

Został podpisany kontrakt na reali-

myśleliśmy tylko w dwóch kierunkach:

zację kotła i turbiny przez generalnego

gaz ziemny i węgiel. Wiemy, jakie były

wykonawcę, którym jest RAFAKO.

ceny węgla i gazu w Europie i tutaj bilans

Kryteria były jednoznaczne: cena, wa-

dla naszej lokalizacji (bliskość kopalń,

runki techniczne, koszty eksploatacji,

ceny węgla, gazu, opłaty środowiskowe)

gwarancja, okres realizacji. Licząc od

Czy Wy na etapie ustaleń, czy podpisywania umowy mieliście wpływ na rodzaj turbiny, czy na dostawcę tego urządzenia? Czy to Was nie interesuje?

był korzystny dla węgla. Nadal jednak

czerwca realizacja projektu przebiegnie

Określiliśmy bardzo szczegółowo

będziemy weryfikować opłacalność

w najbliższych 30 miesiącach. W tym

parametry, które ma spełniać turbina.

węgla i gazu w przyszłości. Wrócimy

czasie powinniśmy mieć wybudowany

Poprosiliśmy generalnego wykonawcę

również do tematu biomasy.

kocioł, nieco wcześniej turbinę. Kocioł

o przedłożenie listy głównych podwy-

węglowo-parowy opalany węglem,

konawców i poddostawców. Ta lista

turbina upustowo kondensacyjna. Turbina

została przez nas zaakceptowana. Są

pozwoli nam na optymalizację pracy

na tej liście firmy, które mają referencje

kotła i innych urządzeń da możliwość

i doświadczenie w budowie turbin.

lepszego wykorzystania ciepła w parze

Referencje tych firm zostały przez nas

kowania mówią tylko o energii elektrycznej „zielonej”, a my potrzebujemy energię cieplną. Gdybyśmy dzisiaj porównali GJ w biomasie i GJ w węglu, to się okazuje, że ta biomasa jest znacznie droższa od węgla. Ekonomia jest bezwzględna. W tej

Jeżeli chodzi o Wasz potencjał, czy bylibyście w stanie zasilić cały Kędzierzyn w ciepło CO i ciepłą wodę użytkową?

węgla do produkcji ciepła. Jak można Kędzierzyn, elektrownia swego czasu posiadała cztery kominy, dwa kominy zostały wyburzone, wyburzyliśmy część istniejących kotłów i przygotowaliśmy już miejsce pod budowę nowego kotła.

z kotłowni. Kocioł jest węglowo-pyłowy.

zweryfikowane. Turbina jest dla nas

Kędzierzyn-Koźle nie jest miastem

Posiadać będziemy instalacje odsiar-

bardzo ważna i jej wybór musi zostać

dużym, chociaż powierzchniowo jest

czania metodą półsuchą. Jeżeli chodzi

przez nas zaakceptowany.

miastem bardzo rozległym. Jeżeli po-

o wybór tej metody, to również pojawiała

patrzymy tylko na moc zamontowaną

się dyskusja pomiędzy projektantami

w elektrowni w Zakładach Azotowych

a zamawiającym. Stwierdziliśmy, że

Kędzierzyn to potrzeby MZEC-u możemy

metoda półsucha, dla tej wielkości kotła,

zabezpieczyć w całości. Zabezpieczenie

z uwagi na nakłady inwestycyjne jest dla

miasta w ciepło w okresie szczytu

nas najkorzystniejsza . Kociał będzie

Dzisiaj posiadamy pięć kotłów

zimowego to jest około 15% naszej mocy.

wyposażony w instalację odazotowania,

pyłowych o łącznej mocy niespełna

Oczywiście jeżeli MZEC i miasto nie

tak, że będziemy spełniali wszystkie

400 MWt. Posiadamy trzy turbiny upu-

chciałoby korzystać z ciepła azotowego

warunki środowiskowe, które dzisiaj

stowo przeciwprężne o mocy zainstalo-

z GA Z AK S.A ., to nasze plany

obowiązują i które będą obowiązywały

wanej 45 MW. To jest potencjał, który

w przyszłości ulegną weryfikacji. Jeśli

od 1 stycznia 2016 roku. Sprawność

zapewnia prawidłowe funkcjonowanie

2,3/2014

Jaki jest dzisiaj potencjał elektrociepłowni, jeszcze przed realizacją nowej inwestycji?

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

zakładów. W przypadku turbin, jak

w okresie derogacji, a następnie zostaną

zagrożenia dla instalacji. Analizy wykazały

wcześniej wspominałem, nie jesteśmy

one wyłączone.

jednak, że wiatry w naszym rejonie nie

w stanie zapewnić samowystarczalności

są korzystne, lecz nie rezygnujemy z możliwości ich zastosowania. Co do

Kotły istniejące nie są przystosowane

Jeśli chodzi np. o odnawialne źródła energii, kolektory słoneczne, technika fotowoltaiczna. Czy w tej dziedzinie robiliście jakieś przymiarki? Z uwagi na ogromną powierzchnię zakładu i dużą ilość budynków.

do warunków emisji środowiskowej po

Wszystkie rozwiązania są atrakcyjne,

które są zainteresowane budową takich

roku 2015. W związku z tym musimy

lecz nie wszystkie są możliwe do wdro-

kolektorów fotowoltaicznych. Jak Pan

zamienić dzisiejsze urządzenia na

żenia w ZAK-u Myśleliśmy o wiatrakach,

wspomniał mamy rzeczywiście duże

spełniające te wymagania. Będziemy

które moglibyśmy posadowić na naszym

tereny, które moglibyśmy na te cele

korzystać z naszych pięciu kotłów

terenie, w sposób nie stwarzający

wykorzystać.

zaopatrzenia w energię elektryczną. Poza tym, aby prowadzić optymalną pracę kotłów brakuje nam członu kondensacyjnego. Po zainstalowaniu nowej turbiny będziemy produkowali znacznie większą ilość energii elektrycznej niż obecnie. Należy zaznaczyć, że istniejące turbiny dalej będą wykorzystywane.

kolektorów cieplnych, to rozwiązanie jest dla nas nieopłacalne z uwagi na nadmiar posiadanego ciepła niskotemperaturowego. Natomiast fotowoltaiką jesteśmy zainteresowani, ale nie jako inwestor tylko jako partner i korzystający z tej inwestycji na warunkach rynkowych. Mamy nawiązane kontakty z firmami,

reklama

3M Dział Bezpieczeństwa Pracy Górnictwo

Profesjonalna ochrona,

komfort i bezpieczeństwo

Dowiedz się więcej na: www.3m.pl/gornictwo

efektywność energetyczna

Podnoszenie efektywności energetycznej w polskich zakładach przemysłowych Audyty przemysłowe – niewykorzystany potencjał na obniżanie kosztów działalności przedsiębiorstw

lat NFOŚiGW dotuje 70% kosztów wykonania audytu energetycznego dla dużych zakładów przemysłowych

logicznych. Wymagana jest także duża

• Audyt systemu zarządzania produkcją

wiedza praktyczna zespołu audytorów

• Analiza umówi i taryf wraz z możliwo-

i najczęściej przy wykonywaniu PAE

ścią ich zmian

bierze udział co najmniej kilku audytorów

• W yznaczenie wskaźników ekonomicznych

W ramach programu Efektywnego Wykorzystania Energii (EWE), od trzech

• Audyt energii odpadowej

Andrzej Jurkiewicz eGIE Sp. z o.o. w Opolu

Konieczna jest także znajomość obecnie

• Plan wprowadzenia Zakładowego

stosowanych technologii związanych

Systemu Nadzoru i Sterownia Źró-

z efektywną produkcją i wykorzystywa-

dłami i Odbiorami Energii (SyNiS)

niem energii, w tym zwłaszcza metod

i jego rozbudowy

zagospodarowania energii odpadowych

• P rogram wdrożenia zaleceń PAE

(wymagane zużycie energii powyżej

i jego finansowanie

20 GWh/rok). Zespół specjalistów firmy

lub fachowców z różnych dziedzin.

w zakładzie. Rozwiązania techniczne proponowane w PAE są często rozwiązaniami indywidualnymi, nie rzadko

eGIE Sp. z o.o. w Opolu, od początku istnienia tego programu, wykonał już

Czas wykonania takiego audytu

nowatorskimi, i dlatego wymagania, co do

6 audytów energetycznych zgodnie

wynosi co najmniej 6 miesięcy. Często

wiedzy teoretycznej i praktycznej zespołu

z wymogami tego programu.

koniecznym jest także wykorzystywanie

audytorów są bardzo wysokie.

Przemysłowy Audyt Energetyczny

bardzo specjalistycznej wiedzy z zakresu

Poniżej przedstawiamy podsumo-

(PAE) różni się znacznie od typowych

technologii procesów produkcyjnych

wanie wykonanych przez zespół eGIE

audytów energetycznych (np. audyty

konkretnych linii lub urządzeń techno-

audytów przemysłowych.

pod termomodernizację budynków) pod względem metodyki wykonywania oraz zakresu. Obszar objęty przez PAE to najczęściej: • Audyt efektywności energetycznej źródeł i odbiorów energii • Audyt procesów produkcyjnych pod

Tab. 1. Wyniki audytów przemysłowych oraz wybranych inwestycji związanych z oszczędnością energii

kątem zużywanej energii i mediów • A udyt produkcyjnych procesów pomocniczych (woda chłodząca, powietrze, woda technologiczna, klimatyzacja)

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

W Tabeli nr 1 przedstawiono także

produkujący ciepło i energię elek-

opracowań technicznych w uczel-

inne inwestycje związane z oszczędno-

tryczną wykorzystywaną w danym

niach technicznych)

ścią energii lub wprowadzaniem OZE. Wyjaśnienia do tabeli: 1. W większości zakładów przyjmuje się zasadę, że wdrażane będą przedsięwzięcia o czasie zwrotu do 2 lat 2. Inne przedsięwzięcia realizowane są tylko w przypadkach, gdy taka decyzja jest korzystana z punktu

Niestety typowe metody nauczania oraz wykorzystywanie wiedzy i literatury sprzed kilkunastu, czy nawet kilkudziesięciu lat, jest podstawowym mankamentem metodyki nauczania na studiach.

gospodarstwie

• brak odpowiedniej literatury fachowej z zakresu praktycznych rozwiązań

Analiza danych z Tabeli

oszczędzania energii (przykłady

pozwala wyciągnąć następują-

wraz z wynikami uzyskanych efektów

ce wnioski:

i oszczędności)

• Efektywność inwestycji w oszczęd-

• B rak praktycznych warsztatów

ność energii w dużych zakładach

na ostatnich latach studiów oraz

przemysłowych jest kilkakrotnie

brak specjalistycznych studiów

wyższa niż każda inna inwestycja

podyplomowych z zakresu audytu

widzenia zakładu (np. dla Zakładu nr

• P otencjał oszczędności energii

5 zaplanowano budowę kogeneracji

dla „dużego” przemysłu (zakłady

• Złe metody projektowania przemy-

biogazowej w oczyszczalni ścieków)

o zużyciu energii >10GWh/rok), przy

słowego (i nie tylko przemysłowego)

3. SyNiS jest to System Nadzoru

założonym czasie zwrotu do dwóch

i Sterownia, którego wprowadzenie do zakładu może przynieść kolejne

lat, wynosi od kilku do 25% • Takie „proste” inwestycje pozwolą

oszczędności

zmniejszyć zużycie energii w skali

4. SM Łazy to program termomoderni-

kraju o ok 5%

przemysłowego

Te ostatnie uwagi, to przysłowiowy kamyczek do ogródka istniejących uczelni technicznych. Niestety typowe metody naucza-

zacyjny zrealizowany w Spółdzielni

• Wprowadzenie systemu SyNiS do

nia oraz wykorzystywanie wiedzy

Mieszkaniowej w Łazach w roku

zakładów generuje kolejne oszczęd-

i literatury sprzed kilkunastu, czy nawet

2013. Program obejmował pełną

ności na poziomie 10%

kilkudziesięciu lat, jest podstawowym

termomodernizacją 8 budynków

• Łączny „szybki” potencjał oszczędno-

mankamentem metodyki nauczania na

mieszkalnych oraz wykonanie 13 wę-

ści w skali kraju, dla dużych zakładów

studiach. Dynamika rozwoju technologii

złów ciepłowniczych z podłączeniem

przemysłowych wynosi ok 10-20%

jest tak szybka, że proces nauczania musi

do systemu SyNiS

być bardziej efektywny i nowoczesny. Ko-

5. Biogaz 1MW to inwestycja w bio-

Czy możliwe jest szybkie wyko-

niecznym jest także włączenie praktyków

gazownię o mocy 1MWel (dane

rzystanie tego potencjału, który widać

do procesu nauczania, zwłaszcza na

przykładowe)

w możliwości podnoszenia efektywności

ostatnich latach studiów. Brakuje także

energetycznej w zakładach? …. Niestety

odpowiednich studiów podyplomowych

nie.

w zakresie metodyki wykonywania PAE.

6. FV 410 kW – to planowana inwestycja budowy elektrowni fotowoltaicznej o mocy 410 kW w jednym z zakładów

Podstawowe przyczyny braku takich

Dobrą praktyką stosowaną przez

przemysłowych (uzyskano potencjal-

możliwości, to:

firmę eGIE, jest ścisła współpraca

ną możliwość dotacji z WFOŚ, ale

• Brak audytorów energetycznych o

z zakładem produkcyjnym dla którego

z niej zrezygnowano z uwagi na brak

wiedzy potrzebnej na wykonanie PAE

został wykonany PAE, przy wdrożeniu

jasnych warunków ekonomicznych –

• Brak odpowiedniej literatury fachowej

rozwiązań proponowanych w audycie.

brak Ustawy OZE)

z zakresu praktycznego wykony-

Udział audytorów w pracach projek-

7. KMR 20 – to mikrobiogazownia,

wania specjalistycznych obliczeń

towych, przy wdrożeniu konkretnych

która do produkcji biogazu wykorzy-

wymaganych w PAE (wyznaczanie

rozwiązań technicznych i przy wpro-

stuje odpady organiczne powstające

metodyki szacowania oszczędno-

wadzaniu systemu SyNiS jest bardzo

w małych i średnich gospodarstwach

ści i metod wykorzystania energii

pożądany i czasem wręcz konieczny.

rolniczych. Biogaz zasila zespół

odpadowej w zakładach powinna

Takie rozszerzenie współpracy powo-

kogeneracyjny o mocy 20 kWel

być najważniejszym kierunkiem dla

duje że firma wykonująca audyt bierze

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

efektywność energetyczna

niejako odpowiedzialność za wyniki przedstawione w wykonanym audycie. Nie bez znaczenia jest także dodatkowa wiedza pozyskiwana przez samych audytorów, którzy mają możliwość weryfikacji przewidywanych efektów i rozwiązań pokazanych w audycie do tych uzyskanych po praktycznym wdrożeniu. Nierzadko zdarza się, że konkretne rozwiązania techniczne różnią się od tych zakładanych w audycie; to samo dotyczy także uzyskiwanych poziomów oszczędności. Taka wiedza pozwala na podnoszenie jakości wykonywanych audytów dla kolejnych zakładów.

System Nadzoru i Sterownia w zakładach przemysłowych. Idea działania Systemu Nadzoru i Sterownia (SyNiS). W dobie internetu możliwa jest pełna kontrola na pracą wszystkich urządzeń obiektów). Zebrane dane i informacje

żone w odpowiednie układy pomiarowe

odczytywane przez sterownik służą do

i wykonawcze (pompy, zawory dwu

odczytu zużytych mediów (gaz, prąd,

i trójdrogowe, liczniki ciepła, wodomierze,

woda, ciepło, chłód) oraz do aktyw-

elektrozawory, czujniki temperatury),

nego sterowania pracą wskazanych

które zostały podłączone do sterownika.

wykorzystując możliwości właśnie in-

urządzeń obiektowych poprzez zmianę

Sterownik zaopatrzony w przygotowany

ternetu i techniki. Rys. 1. pokazuje taką

parametrów pracy tych urządzeń (lokalne

indywidualnie dla danego węzła program

właśnie koncepcję, która w fachowej

sterownie autonomiczne).

sterujący, zarządza pracą całego węzła

i systemów podłączonych do Systemu SyNiS. Rejestracja danych, sterowanie pracą urządzeń, informacja o awariach, rozliczanie za zużytą lub dostarczoną energię – wszystkie to możemy uzyskać

literaturze określana jest mianem systemu Smart Grid.

Do sterowania i zbierania danych

oraz komunikuje się z serwerem i dalej

wykorzystano sterownik przemysłowy

z użytkownikami zewnętrznymi poprzez

swobodnie programowalny z dotyko-

sieć internetową.

wym panelem operatorskim. Sterownik

Serwer umożliwia gromadzenie da-

Dane z obiektów, czyli tzw. węzłów

ten daje duże możliwości i swobodę

nych historycznych, które udostępniane są

technologicznych (źródła i odbiory

programowania algorytmów sterowania

w wygodny dla użytkownika sposób, ich

energii, linie i urządzenia produkcyjne,

oraz umożliwia ciągłą komunikację

analizę, obróbkę i przetwarzanie. Aplikacja

stacja sprężarek, stacja pomp itp.) prze-

i przekazywanie danych poprzez sieć

ta dodatkowo umożliwia generowanie

kazywane są do sterowników lokalnych

teletechniczną (także radiową) do ser-

powiadomień alarmowych (np. poprzez

(przy niewielkiej ilości danych z obiektów

wera i dalej do użytkowników systemu.

SMS) o przekroczeniach założonych

jeden sterownik może obsługiwać kilka

Węzły technologiczne zostały wyposa-

parametrów w pracy węzła. Sewer pełni

Opis pracy systemu

Rys. 1. Koncepcja sterowania obiektami z użyciem Smart Grid

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

jeszcze jedną ważną rolę – stanowi zabez-

ustalonych algorytmów pracy konkretnych

podawanie stanu liczników (wodomierze,

pieczenie przed niepowołanym dostępem

urządzeń. System wykorzystuje możliwość

liczniki ciepła, liczniki energii elektrycznej,

do sterownika, przyznając poszczególnym

zmiany parametrów pracy obiektów

gazomierz itp.).

użytkownikom tylko odpowiedni dla nich

lub źródeł energii, w tym ich zamiany,

Komunikacja miedzy sterownikami

poziom dostępu. Niektórzy użytkownicy

w zależności od przyjętych założeń

a czujnikami lub urządzeniami wykonaw-

mogą jedynie obserwować aktualny stan

technologicznych i ekonomicznych. Dodat-

czymi (pompami, zaworami etc.) oraz

węzła, inni dodatkowo mają wgląd w dane

kowo system na bieżąco zbiera wszelkie

między sterownikami a Centrum Sterowa-

historyczne, a jeszcze inni mają możliwość

informacje o obiektach (temperatury,

nia (serwerem) odbywa się z wykorzysta-

sterowania pracą węzła.

przepływy, wskazania liczników ciepła

niem całej gamy protokołów dobieranych

Centrum Sterowania komunikuje

lub energii elektrycznej) i je archiwizuje.

w zależności od konkretnych uwarun-

się z każdym ze sterowników i zbiera

W sposób automatyczny (np. informacja

kowań (rodzaj urządzeń wykonawczych

wysyłana na telefon komórkowy) sys-

i pomiarowych, odległości, zakłócenia

tem powiadamia operatora lub obsługę

etc.). Natomiast komunikacja miedzy Cen-

o awariach lub błędnej pracy urządzeń

trum Sterowania a użytkownikami systemu

obiektu. Umożliwia on także bieżące

(operatorzy, serwis, odbiorca i dostawca

wszelkie informacje oraz dane o pracy obiektów. Dane te wykorzystywane są do aktywnego sterowania pracą wskazanych obiektów z wykorzystaniem

Rys. 2. Uproszczony schemat budowy systemu SyNiS

energii, dowolny użytkownik) odbywa się z wykorzystaniem sieci internetowej. System archiwizacji danych umożliwia prezentację wyników pracy obiektów w wybranej formie (wykresy, dane tabelaryczne) oraz przekazuje dane do działu rozliczeń. Dodatkowo System umożliwia prowadzenie w zasadzie dowolnych statystyk, obliczeń, raportów i analiz na wszelkich zarchiwizowanych danych, co daje nieograniczone możliwości przewidywania zużycia, billingowania, analiz strat oraz typowanie elementów systemu wymagających optymalizacji. Uproszczony schemat budowy systemu przedstawiono na rys. 2. Każdy z uczestników systemu może mieć dostęp do odpowiednich danych w zależności od ustalonego „progu dostępności”, przykładowo: • Dział produkcji będzie miał dostęp do danych historycznych i bieżących dotyczących parametrów pracy obiektu z możliwością ich zmiany, • Dział rozliczeń będzie miał dostęp do okresowych raportów zużycia mediów i ich kosztów,

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

efektywność energetyczna

• Serwis techniczny będzie powiada-

• Opracowanie minimalnych (stan-

• Wykonanie programu dla zapewnie-

miany o awariach z wykorzystaniem

dardowych) wymagań dla urządzeń

nia pełnej komunikacji dwustronnej

wiadomości SMS przesyłanych na

pomiarowych i wykonawczych,

między obiektami a Centrum Stero-

telefony komórkowe,

wraz z analizą możliwości wyko-

wania (SCADA)

• O perator Systemu może zmieniać

rzystania urządzeń i pomiarów

algorytmy pracy sterownika i w ten

istniejących

Lokalnymi Źródłami i Odbiornikami

• O pracowanie metod systemu ko-

sposób zmieniać parametry pracy sterownego obiektu. System umożliwia także bieżącą kon-

• U tworzenie Centrum Sterownia Energii

munikacji urządzeń pomiarowych

• N adzór i serwis operatorski nad

i wykonawczych z układami sterownia

pracą Systemu wraz z systemem

na obiektach

bezpieczeństwa dostępu

trolę parametrów dostarczanych mediów

• W ykonanie programów sterownia

• Stała korekta i ulepszanie programu

(ciepło, energia elektryczna, gaz) przez

pracą urządzeń wykonawczych

sterującego pracą Systemu pod

i regulacyjnych

kątem podnoszenia efektywności

dostawców zewnętrznych i kontroluje cały

• P race montażowe instalacyjne

system pod kątem nieprzekraczania mocy zamówionych (strażnik mocy). Zasada tworzenia systemu SyNiS W kolejnych krokach pokazujemy, jakie czynności należy wykonać, aby

Rys. 3 Podgląd pracy węzła cieplnego w systemie SyNiS

energetycznej i ekonomicznej

układów pomiarowych i wykonaw-

• Kontrola parametrów dostarczanych

czych na obiekcie wraz z systemem

mediów przez dostawców zewnętrz-

komunikacji

nych

• Wykonanie programu do zbierania,

• D okonywanie rozliczeń wewnętrz-

archiwizacji, monitorowania i wizuali-

nych/zewnętrznych za zużytą energię

zacji danych (SCADA)

lub media

wdrożyć System SyNiS. • Wykonanie Przemysłowego Audytu Energetycznego • O p r a c o w a n i e m o d e l u S y N i S i koncepcji rozwiązań technicznych dotyczących zmian w obiektach (opomiarowanie, sterowanie i urządzenia wykonawcze), w tym analiza możliwości wykorzystania dodatkowych źródeł energii odpadowej lub odnawialnej • Oszacowanie przewidywanych nakładów inwestycyjnych związanych z wprowadzeniem systemu SyNiS • O szacowanie przewidy wanych oszczędności w kosztach energii i zużywanych mediów po wprowadzeniu SyNiS. • Wybór i oprogramowanie sterowników obiektowych (typowe sterowniki i oprogramowanie) sterujących pracą źródeł i odbiorów

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

• O ptymalizacja pracy systemu w stanach awaryjnych i kryzysowych. Należy podkreślić, że opracowane algorytmy sterowania pracą poszczególnych węzłów czy urządzeń technologicznych są wynikiem wieloletnich doświadczeń i obserwacji pracy podobnych układów w warunkach rzeczywistych. Wykorzystujemy tutaj duże doświadczenie praktyczne członków naszego zespołu, w skład którego wchodzą osoby z długoletnim doświadczeniem w zakresie wykonania i wdrażania algorytmów sterowania w różnorodnych procesach technologicznych (w tym w bardzo skomplikowanych procesach przemysłowych). Dodatkowo zespół nasz na bieżąco analizuje pracę danego systemu i wprowadza korekty oraz zmiany w oprogramowaniu dla uzyskania jak najlepszych efektów energetycznych (podnoszenie sprawności cząstkowych układu) i ekonomicznych (np. analiza wykorzystanej mocy zamówionej i jej korekta poprzez odpowiednie sterownie pracą systemu).

Rys. 4. Wybrane parametry pracy węzła przedstawione w formie wykresów

Efekty wprowadzenia SyNiS Efek ty wprowadzenia systemu

z aktywną reakcją sytemu na obniże-

• Możliwość wyznaczania na bieżąco

nie efektywności, w tym efektywności

sprawności rzeczywistej urządzeń

ekonomicznej

i gniazd technologicznych w celu

• B ieżąca kontrola wielkości mocy

przygotowania planów remontu

zamówionej w stosunku do aktualnie

lub wykrywania nieprawidłowości

używanej mocy dla ciepła, gazu lub

w pracy kontrolowanych urządzeń.

energii elektrycznej z możliwością jej

• Dostarczanie danych do rozliczeń za

czasowego obniżania (strażnik mocy)

zużytą energię i media (liczniki ciepła,

• Bieżąca kontrola parametrów pracy

liczniki gazu, wodomierze, liczniki

węzłów technologicznych z automa-

energii elektrycznej)

SyNiS to:

tycznym powiadamianiem serwisu

• A rchiwizacja i prezentacja danych

• P ełna kontrola nad pracą źródeł

(obsługi) o zakłóceniach w pracy lub

wskazanym osobom w trybie ciągłym

i odbiorów energii, wraz z kontrolą parametrów dostawy energii przez dostawców zewnętrznych

stanach awaryjnych

(„on line”)

• Wprowadzanie indywidualnych pro-

• Wprowadzenie programu zarządza-

gramów pracy węzłów lub urządzeń

nia kryzysowego w przypadkach

• M ożliwość ustalania optymalnych

• Obniżenie ilości zużywanej energii

algorytmów pracy węzłów techno-

przez obiekty i kosztów jej dostawy

logicznych i wskazanych urządzeń

poprzez odpowiednie sterownie

System jest całkowicie bezpieczny od

• Bieżąca analiza efektywności wy-

praca urządzeń i bieżącą kontrolę

strony możliwości dostępu osób trzech

zużycia wszystkich mediów

(nieupoważnionych), gdyż dostarczanie

korzystania energii i mediów wraz

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

awaryjnych

2,3/2014

efektywność energetyczna

danych do użytkowników następuje bez komunikacji ze sterownikiem obiektowym. Dostęp do sterownika ma tylko Operator Systemu. System umożliwia aktywny udział Odbiorcy w ustalaniu parametrów pracy systemu z wykorzystaniem aktywnego Panelu Operatora, np. podniesienie lub

rys. 4. wykresy historyczne wybranych parametrów pracy tego węzła. Na rys. 5. podgląd Systemu do

Dobrą praktyką powinna być stała współpraca audytorów przy wdrażaniu rozwiązań proponowanych w PAE.

bieżącej kontroli zużywanych mediów przez urządzenia produkcyjne w jednym z zakładów produkcyjnych.

System SyNiS jest znakomitym narzędziem podnoszącym efektywność produkcji, efektywność wykorzystania

Podsumowanie

mediów oraz ułatwiającym zarządzanie

obniżenie krzywych grzewczych, usta-

Przemysłowy Audyt Energetyczny

lenie temperatury ciepłej wody lub wody

(PAE) wykonany w sposób profesjonalny

chłodzącej, wyłączanie zbędnych odbio-

i uwzgledniający specyfikę danego zakła-

Główną przeszkodą w podnoszeniu

rów energii w wyznaczonych godzinach,

du jest początkiem drogi dla uzyskania

efektywności energetycznej w przemyśle

czasowe wyłączanie wytypowanych

znacznych oszczędności w zakresie

jest brak dostępu do odpowiedniej

odbiorów w celu nieprzekroczenia mocy

obniżania kosztów produkcji.

wiedzy i brak odpowiednich metod

Rozwiązania wskazywane w PAE

zamówionych, itp.

Rys. 5. Podgląd Systemu do bieżącej kontroli zużywanych mediów przez urządzenia produkcyjne w jednym z zakładów produkcyjnych

Na rys. 3. przedstawiono przykła-

mają najczęściej bardzo krótkie czasy

dowy podgląd pracy Systemu SyNiS

zwrotu inwestycji i przynoszą efekty

na jednym z węzłów cieplnych, a na

w bardzo krótkim czasie.

2,3/2014

całym zakładem.

nauczania na uczelniach technicznych.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Outsourcing gospodarki olejowej i smarowniczej Model z outsourcingiem usług funkcjonuje od wielu lat w gospodarkach wysokorozwiniętych. Często pojawia się on w Polsce wraz operacjami dużych korporacji, które przynoszą gotowe wzorce organizacyjne. Także zakłady o lokalnym rodowodzie poddawane restrukturyzacji lub racjonalizujące swą politykę decydują się na profesjonalne usługi serwisu olejowego.

Dziś przemysłowi użytkownicy olejów smarowych oczekują komplementarnej

– stwierdził Marcin Niewdana, prezes

niezawodnością ruchu a serwisem

zarządu spółki LOTOS OIL SA.

olejowym ten ostatni nabiera bardziej

oferty obejmującej między innymi usługi

To efekt zmian w technologii wy-

diagnostyczne realizowane przez Serwis

twarzania urządzeń i wymagań ich

Olejowy. - Odnoszę czasem wrażenie,

producentów. - Trzeba pamiętać, że

że nawet, jeżeli potem Klient nie korzy-

procedury w wielu przemysłach np. w

sta ze wsparcia naszych ekspertów

energetyce wymagają przy rozruchach

w utrzymaniu ruchu – to pomaga mu

urządzeń bardzo rozwiniętych czynności

sama świadomość, że zawsze ma taką

przygotowania układów smarowniczych

układów wraz z filtracją i oceną czy-

możliwość. Nie ulega, zatem wątpliwości,

– mówi Sławomir Poszelężny, szef Biura

stości. Bywa, że jest to zakres ujęty

że Serwis Olejowy to zyskujące na

Rozwoju i Serwisu Olejowego LOTOS

w cenie produktu. Niestety często na

znaczeniu z roku na rok rozwinięcie i

Oil SA. - Wszędzie tam, gdzie istnieje

tym się kończy. Chociaż powoli, ale

uzupełnienie współpracy handlowej

zrozumienie dla zależności pomiędzy

stale wzrasta zapotrzebowanie na

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

profesjonalnych kształtów - dodaje.

Witold Nieć Grupa LOTOS SA

Co mi daje Serwis Olejowy? Zakres elementarny współczesnej usługi Serwisu Olejowego to pełnienie

2,3/2014

utrzymanie ruchu

stały monitoring środków smarnych

nakładów. Trzecia zaś to konsekwencja

możliwości monitoringu dają analizy ferro

i maszyn. Oznacza to opracowanie

w realizowaniu celów. Efekty pojawiają

graficzne stosowane dotąd w ograniczo-

harmonogramów próbkowania i analiz

się w dłuższym okresie czasu.

nym zakresie. I w końcu zastosowanie

olejowych. Na ich podstawie dokonuje się oceny stanu płynu oraz maszyny i powstają rekomendacje dla służb

narzędzi informatycznych tak szerokim

Różne potrzeby, różne usługi

utrzymania ruchu. Na tym etapie

Jak wyżej wspomniano przypadki

często pojawia się ekspert zewnętrzny

klientów i ich potrzeby trzeba traktować

wyposażony w doświadczenie zdobyte

indywidualnie. Pełny zakres usług to

na wielu, podobnych aplikacjach.

zapewnienie doboru i dostaw środków

Potrafi on skojarzyć indywidualne

smarnych w tym także usług magazyno-

warunki pracy maszyny z najczęściej

wych z włączeniem składów konsygna-

występującymi zagrożeniami oraz

cyjnych a równolegle monitoring środków

własnościami środka smarnego. Stąd

smarnych i maszyn w eksploatacji wraz z

już tylko krok do pełnego audytu

harmonogramami próbkowania, progra-

smarowniczego wydziału lub zakła-

mem analiz olejowych ich interpretacją i

du. W jego wyniku powinna pojawić

zaleceniami dla służb utrzymania ruchu.

się racjonalizacja doboru środków

Z tej palety można wybierać grupy usług

smarnych i wprowadzenie narzędzi

w zależności od potrzeb. Ważne, aby

informatycznych. Być może pojawi się

taki program był logiczny, nakierowany

umowa o prowadzenie magazynu lub

na zdefiniowane cele i uwzględniał

składu konsygnacyjnego. – Zaawan-

możliwości finansowe klienta. Kwestia czy

sowanie tych praktyk może być różne

outsourcing usług smarowniczych ma na

i zależne od celów, jakie klient sobie

celu obniżenie kosztów tylko gospodarki

stawia – podkreśla S. Poszelężny.

smarowniczej czy ma zapewnić obniżkę

Każda działalność w przemyśle

kosztów utrzymania ruchu i w jakim

w tym serwis smarowniczy podlega

okresie czasu. Czy pytamy o cenę oleju

efektowi skali i dodatkowo jest zależny

i analizy olejowej, czy pytamy o większą

od celów, jakie klient sobie stawia.

niezawodność i niższe koszty skutków

Każdorazowo trzeba to analizować

awarii. Klienci często domagają się

i dobierać najwłaściwszy model. Trudno

olejów o określonej czystości. - Należy

uogólniać czy mały zakład to outsourcing

pamiętać, że czystość ta jest czynnikiem

a duży to własne służby lub na odwrót.

istotnym dla maszyny i dopiero w stanie

Ważniejsza jest, jakość wykonywanych

napełnienia przynosi wartość użytkową

czynności i doświadczenie, baza danych

– zdecydowanie wyjaśnia. S. Poszelężny.

przypadków i wyników, jakie ma się

Na rynku pojawia się wiele rozwiązań

do dyspozycji. Druga sprawa to spoj-

uszczelniających łańcuch dostaw, wyma-

rzenie na ciąg przyczynowo skutkowy

gają one większych nakładów i jak zwykle

prowadzący do awarii a właściwie do

w ogólnym bilansie musi się to opłacać.

ich braku, przy określonym poziomie

W zakresie analiz olejowych dodatkowe

2,3/2014

frontem wprowadzane w gospodarce magazynowej, finansach, produkcji i utrzymania ruchu daje dobre efekty także w gospodarce smarowniczej.

Trudno uogólniać czy mały zakład to outsourcing a duży to własne służby lub na odwrót

- Pamiętam, że początkowo oczekiwano odpowiedzi na pytanie czy olej jest jeszcze dobry i kiedy należy go wymienić. Z czasem pojawiło się pytanie czy możecie go dostarczyć i napełnić maszynę – wspomina Poszelężny. - Stopniowo oczekiwania się powiększają, choć zrozumienie wzajemnego

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Warto się zdecydować

oddziaływania funkcji środków smarnych

narzędzia utrzymania ruchu. Oczywiście

ich monitoringu na praktykę utrzymania

istnieje wiele narzędzi diagnostycznych.

Przesłanki decyzji o outsourcingu tych

ruchu zmienia się powoli. Problem polega

Analizy olejowe są jednymi z najtańszych

usług wynikają z trzech zasadniczych

głównie na optymalizacji podejścia.

i najwcześniej dających symptomy przed

rzeczy. Są to: cele postawione służbom

Dysponujemy w przemyśle różnymi

awaryjne – przypomina Marek Dębiński,

utrzymania ruchu, polityka zatrudnienia,

technikami diagnostycznymi, często

kierownik Działu Serwisu Olejowego

oraz nakłady finansowe w stosunku do

bardzo precyzyjnymi, ale i kosztownymi

LOTOS OIL SA.

efektów, jakie są oczekiwane. Pozostałe

– podsumowuje.

Profilaktyka jest tańsza

Projektowanie serwisu olejowego

czynniki jak przyzwyczajenia, dostępne

na wydziale wymaga przede wszystkim

wzorce i wiedza –lub jej brak są również

współpracy z użytkownikiem. Przypo-

istotne, lecz raczej występują „przy

Chodzi, zatem o to, aby reagować

mina to trochę projektowanie dedyko-

okazji”. - Spotykamy się z przykładami

aktywnie i w odpowiednim momencie.

wanego programu informatycznego.

wręcz wzorcowymi i przynoszącymi

Można krytyczne dla bezpieczeństwa

Zatem po pierwsze gotowość do dialogu.

znakomite wyniki. Są zakłady, z którymi

ruchu części wymieniać wg harmonogra-

Następnie wiedza i doświadczenie. To

współpracujemy od lat – dodaje Marek

mu. - Tak często dzieje się z łożyskami.

elementy trudno weryfikowalne, ale jak

Dębiński. Pełny outsourcing, czyli tzw. To-

Na jednej z konferencji przytoczono dane

w każdej działalności przemysłowej

tal Fluid Management towarzyszy na ogół

pokazujące, że ponad połowa łożysk w

warto zapytać o referencje i uzyskane

projektom całkowicie nowym np. nowo

przemyśle amerykańskim wymieniona

efekty. I tu warto się zastanowić czy

wznoszonym zakładom produkcyjnym

została bez podstawnie, tzn. mogły dalej

ważniejsza jest ilość aplikacji, czas jej

lub zakładom gruntownie restruktury-

pracować, ale wymieniono je na wszelki

trwania czy może efekty w osiągnięciu

zowanym. Przeważa model mieszany,

wypadek. To pokazuje wagę właściwego,

celów w usterkowości i utrzymaniu ruchu.

gdzie służby lokalne współpracują w

zrównoważonego podejścia do serwisu

W dalszej kolejności ważna jest paleta

ograniczonym zakresie z dostawcą usług

olejowego, jako

narzędzi diagnostycznych, czy analizy

i środków smarnych.

olejowe wykonujemy w wiarygodnym

Przemysł polski się zmienia a wraz

akredytowanym laboratorium, czy mo-

z nim usługi smarownicze. Jest to

żemy je robić w tym samym

dziedzina wiedzy niezwykle istotna dla

laboratorium, jaki jest udział

bezawaryjnego ruchu niestety kompe-

pomiarów on-line i przy

tencje smarownicze są na którymś planie

pomocy, jakich narzędzi

w kolejności zagadnień, jakie szefowi

są one wykonywane.

utrzymania ruchu przychodzi rozwiązać. - Stąd w działaniach podejmowanych przez Serwis Olejowy LOTOS OIL, kładziemy szczególnie duży nacisk na przekazywanie wiedzy i edukowanie osób z nami współpracujących – podsumował S. Poszelężny. Dotyczy to także służb zakupowych w firmach, gdzie kontrola kosztów przybiera często kształt wyboru dostawcy środka smarnego na podstawie najniższej ceny.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

BHP

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy urządzeniach energetycznych w świetle rozporządzeń: obowiązującego i wycofanego

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania czynności w różnych gałęziach pracy zawarte są w dziale dziesiątym, rozdział XIII ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Można tutaj dodać, że tekst pierwotny tego dokumentu ukazał się w Dz. U. z 1974

Stanisław Łopata Politechnika Krakowska Instytut Maszyn i Urządzeń Energetycznych

r. Nr 24, poz. 141, a obecnie obowiązuje tzw. tekst jednolity, znajdujący się w Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późniejszymi jego zmianami. Zgodnie z artykułem 23715 § 2 tej ustawy, Ministrowie właściwi prac w porozumieniu z Ministrami: Pracy i Polityki Socjalnej oraz Zdrowia i Opieki

fot. APB

dla określonych gałęzi pracy lub rodzajów

Społecznej mają obowiązek określić, w drodze rozporządzenia, przepisy bez-

pieczeństwa i higieny pracy dotyczące

U. z 2002 r. Nr 239, poz. 2039 oraz

nika 2013 r. Można tutaj wspomnieć, że

tych gałęzi lub prac. W odniesieniu do

z 2004 r. Nr 65, poz. 597), które wdraża

wcześniejsze w tym zakresie uwarunko-

urządzeń energetycznych obowiązujące

postanowienia dyrektywy 98/34/WE

wania prawne regulowało rozporządzenie

obecnie zapisy prawne, odpowiednie

Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia

z dnia 17 września 1999 r. (Dz. U. z 1999 r.

w zakresie, o którym tutaj mowa, zostały

22 czerwca 1998 r., ustanawiającej pro-

Nr 80, poz. 912), tracące – na podstawie

przygotowane w resorcie Ministra Gospo-

cedurę udzielania informacji w zakresie

§ 34 nowego dokumentu – moc prawną.

darki. Zostały one opublikowane w dniu

norm i przepisów technicznych oraz

Oba wspomniane rozporządzenia

23 kwietnia 2013 r. jako rozporządzenie

zasad dotyczących usług społeczeństwa

mają szereg cech wspólnych, co można

z dnia 28 marca 2013 r. (Dz. U. z 2013 r.,

informacyjnego (Dz. Urz. UE L 204 z 21.

określić stwierdzeniem, „że nic się nie

poz. 492). Dokument ten notyfikowano

07. 1998, str. 37, z późn. zm.; Dz. Urz.

zmieniło”, ale też w wielu przypadkach

Komisji Europejskiej w dniu 20 września

UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13,

nastąpiły zmiany, z których niektóre mają

2012 r. pod numerem 2012/0539/

t. 20, str. 337, z późn. zm.).

charakter „kosmetyczny” a inne istotny.

PL. Działanie takie jest zgodne z § 4

Rozporządzenie, o którym mowa

Porównanie ilościowe oraz jakościowe

rozporządzenia Rady Ministrów z dnia

powyżej, zgodnie z zapisem § 35 (ostat-

(merytoryczne) tych dokumentów, zesta-

23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu

ni przepis tego dokumentu), weszło

wiono w tabelach 1 ÷ 6. Zawarto w nich

funkcjonowania krajowego systemu

w życie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia,

odniesienia zarówno ogólne, odnoszące

notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz.

a zatem obowiązuje ono od 24 paździer-

się do całości, jak i szczegółowe, doty-

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Okres ważności i układ dokumentu,

24. 10. 2013 r. ÷ nadal 35 paragrafów (bez podziału na rozdziały, 9 str. w Dz. U.)

9. 04. 2000 r. ÷ 23. 10. 2013 r. 88 paragrafów (podział na rozdziały, 11 str. w Dz. U.): ·· Rozdział 1. Przepisy ogólne (§ 1 ÷ 18) ·· Rozdział 2. Wykonywanie prac przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (§ 19 ÷ 63) ·· Rozdział 3. Organizacja pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (§ 64 ÷ 86) ·· Rozdział 4. Przepisy końcowe (§ 87 i 88)

Wykluczenie stosowania dokumentu Przepisy nie są stosowane do prac wykonywanych: ·· w podziemnych zakładach górniczych, ·· przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w obiektach jądrowych, ·· przy urządzeniach energetycznych powszechnego użytku.

Przepisy nie są stosowane do prac wykonywanych: ·· przy urządzeniach i instalacjach energetycznych użytkowanych w zakładach produkcji, przesyłania i rozprowadzania paliw gazowych, ·· przy prowadzeniu robót budowlano-montażowych sieci gazowych, ·· przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych o napięciu bezpiecznym określonych w przepisach o ochronie przeciwporażeniowej, ·· przy urządzeniach energetycznych powszechnego użytku.

Uwagi ogólne: ·· Wycofane rozporządzenie obowiązywało bez zmian od 9 kwietnia 2000 r. przez ponad 13 lat (dokładniej 13 lat i ponad 5 miesięcy). W tym okresie różnym zmianom ulegało wiele ustaw i rozporządzeń, związanych z zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych, w tym np. ustawy „Prawo energetyczne” czy „O dozorze technicznym”, a także rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy itp. ·· Wycofane rozporządzenie zajmowało w Dz. U., jak podano wyżej, 11 str., ale w formacie porównywalnym do wydania obecnie obowiązującego dokumentu, odpowiada to 22 stronom (nowy dokument jest znacznie krótszy). ·· W nowym rozporządzeniu: –– usunięto powołania na przepisy nieaktualne oraz wprowadzono odwołania do ogólnych tytułów przepisów (bez odniesienia do ich metryk), –– podano ogólne zasady dotyczące m. in. skoordynowania prac, odpowiedniego przygotowania i przekazania strefy pracy, rozpoczęcia i wykonania pracy, zakończenia pracy i likwidacji strefy pracy (określając jednocześnie dla każdego przypadku przykładowe czynności i działania, które w szczególności powinny znaleźć się w zakresie poszczególnych etapów prac), –– określono jedynie ogólne wymagania, które co najmniej powinny być spełnione dla zapewnienia bezpieczeństwa eksploatacji urządzeń, pozostawiając samo jej zorganizowanie, włącznie z możliwością poszerzenia wymagań, prowadzącemu eksploatację (w rozporządzeniu nie podaje się gotowych rozwiązań, które mogłyby być zastosowane do każdego przedsiębiorstwa, gdyż to pracodawca orientuje się jakie warunki pracy występują w jego zakładzie pracy i jak najlepiej, w celu zachowania odpowiedniego bezpieczeństwa, zorganizować środowisko pracy).

czące wybranych zapisów. Obejmują one takie zagadnienia jak: • o kresy ważności i układy dokumentów, wykluczenia stosowania przepisów oraz uwagi natury ogólnej (tabela 1), • pojęcia stosowane w dokumentach oraz rodzaje prac, których wykonywanie stwarza możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia

Tabela 1 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (okres ważności i układ dokumentu, wykluczenia przepisów i uwagi natury ogólnej)

i życia ludzkiego (tabela 2), • i nstrukcja eksploatacji urządzeń

• polecenia wykonania pracy – rodzaje,

Analiza porównawcza rozporządzeń

wydający i zawartość (tabela 5),

w sprawie bezpieczeństwa i higieny

• działania dozwolone bez polecenia

pracy przy urządzeniach energetycznych:

i czynności zabronione podczas

obecnie obowiązującego i wycofanego

wykonywania pracy (tabela 6).

(stosowanego bez zmian przez ponad

W tabelach 1 ÷ 6 obok samych

13 lat) pozwala zauważyć, obok uwag

porównań podano również, związane

zawartych w tabelach 1 ÷ 6 (i mających

z podanymi w nich zagadnieniami, uwagi o

często charakter wniosków), że nowe,

charakterze ogólnym lub szczegółowym.

obowiązujące od 24 października 2013

W przypadkach gdy treści przepisów

r. rozporządzenie:

w obu analizowanych rozporządzeniach

• jest bardziej zwarte, tj. w mniejszej

są takie same lub podobne (zbliżone

niż to miało miejsce wcześniej liczbie

merytorycznie) to zaznaczono to przez

zapisów prawnych (paragrafów),

• u rządzenia elektroenergetyczne

dolne podkreślenie linią, odpowiednio:

ujmuje szeroki zakres zagadnień ener-

– rodzaje prac oraz odstępy wyzna-

ciągła lub przerywaną. Uzupełnienia,

getycznych, określając wymagania

czające zewnętrzne granice strefy

jako forma dodatkowego komentarza/

będące przedmiotem dokumentu, od-

prac (tabela 4),

wyjaśnienia, podano kursywą.

noszące się do trzech grup urządzeń

energetycznych (tabela 3),

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

BHP

Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Pojęcia stosowane w dokumencie Liczba zdefiniowanych pojęć: 7, tj.:

Liczba zdefiniowanych pojęć: 20, tj.:

·· ·· ·· ·· ·· ·· ··

·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ··

urządzenia energetyczne, urządzenia energetyczne powszechnego użytku, prace eksploatacyjne, prowadzący eksploatację, strefa pracy, osoba uprawniona, osoba upoważniona.

urządzenie energetyczne, instalacja energetyczna, sieć cieplna, instalacja gazowa, pomieszczenie lub teren ruchu energetycznego, miejsce pracy, instrukcja eksploatacji, świadectwo kwalifikacyjne, pracownicy uprawnieni, pracownicy upoważnieni,

·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ·· ··

zespół pracowników, zespół pracowników upoważnionych, urządzenia i instalacje energetyczne nieczynne, urządzenia powszechnego użytku, poleceniodawca, koordynujący, dopuszczający, nadzorujący, kierujący zespołem pracowników, kierownik robót.

Uwagi: ·· Liczba definicji została zredukowana – z 20 do 7. ·· Zrezygnowano z definicji pojęć, z których niektóre są określone w innych ustawach, np.: Prawo energetyczne i Kodeks pracy (np. urządzenia energetyczne to urządzenia, instalacje i sieci, poprzednio każde z tych pojęć definiowano osobno). ·· Zastąpiono pojęcia pracowników: upoważnionego i uprawnionego pojęciami osób: upoważnionej i uprawnionej. W wyniku tego przepisy rozporządzenia dotyczą nie tylko pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy (zatrudnionych na umowę o pracę), ale także i innych osób wykonujących jakieś prace (np. na umowę zlecenie). Należy też zauważyć, że w wycofanym dokumencie występowało, bez wprowadzonej definicji, pojęcie osób: uprawnionych i upoważnionych (patrz § 64 ust 5 pkt 3, w którym stwierdzano, że bez poleceń dozwolone jest wykonywanie przez te osoby prac eksploatacyjnych określonych w instrukcjach, z wyłączeniem prac w warunkach szczególnego zagrożenia). ·· Prowadzący eksploatację może upoważnić kogoś do określonych działań w jego imieniu (wydawanie poleceń, koordynacja prac, dopuszczenie do prac), a tym samym można tę osobę nazwać np. : poleceniodawcą, dopuszczającym (jak było poprzednio). ·· W nowym rozporządzeniu występują funkcje: koordynatora i osoby kierującej zespołem (bez podania definicji). Występuje również pojęcie zespołu (także bez podania definicji). Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego Liczba wymienionych prac eksploatacyjnych: 13 (wykonywanie prac na podstawie polecenia pisemnego). Należy zauważyć, że na pracodawcę nałożony został obowiązek sporządzenia (ustalania i aktualizowania) wykazu tych prac (wg ustawy Kodeks pracy oraz uwzględniając wyniki identyfikacji zagrożeń i oceny ryzyka z nimi związanego).

Liczba wymienionych prac: 21 (wykonywanie tych prac na polecenie pisemne, stosując właściwe środki zabezpieczające zdrowie i życie ludzkie). W rozporządzeniu nie było mowy o konieczności aktualizowania wykazu.

Uwagi: ·· Liczba wymienianych prac została zredukowaniu z 21 do 13 pozycji. ·· W obu przypadkach wykaz prac jest otwarty (wymieniono prace podając, że chodzi o te „w szczególności”), a na ich wykonanie należy wystawić polecenie pisemne (zatem, nie ma zmian).

energetycznych: cieplnych, gazowych i elektroenergetycznych, podanych w rozporządzeniu dotyczącym kwalifikacji osób zajmujących się eksploatacją, Dz. U. z 2003 r. Nr 89, poz. 828 z późniejszymi zmianami (wspomniane

bezpieczeństwa wykonywanych

następstwem faktu, że to pracodawca

prac eksploatacyjnych, obejmują-

wie, znając warunki pracy w swoim

cych zakres, zgodnie z definicją:

zakładzie pracy, jak przygotować stre-

obsługi, konserwacji, remontów,

fę pracy w zależności od możliwych

montażu i kontrolno-pomiarowy

zagrożeń, zapewniając właściwe

(tak sformułowane stwierdzenie,

bezpieczeństwo),

stanowiąc w zasadzie podstawę

• o granicza istotnie liczb ę de -

nowego rozporządzenia, wynika z

finiowanych pojęć, jednocześnie

faktu, że w nowych przepisach nie

wprowadzając nowe, jednoznacznie

podano gotowych rozwiązań, które

zdefiniowane, w tym tak istotne jak np.

działania wykonawcy, której osta-

można by zastosować w każdym

prace eksploatacyjne i prowadzący

tecznym celem ma być zwiększenie

przedsiębiorstwie, a to z kolei jest

eksploatację,

tutaj wymagania są zarówno wspólne dla wymienionych grup, jak i specyficzne dla każdej z nich), • p ozostawia większą swobodę

Tabela 2 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (definicje oraz prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia)

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Eksploatacja urządzeń energetycznych – instrukcja eksploatacji Jednoznacznie: ·· zdefiniowano co rozumie się przez „prace eksploatacyjne”. Obejmują one prace w zakresie: –– obsługi, –– konserwacji, –– remontów, –– montażu, –– kontrolno-pomiarowym. ·· podano co powinno znaleźć się w szczególności w instrukcji eksploatacji, w związku z pracami wykonywanymi przy urządzeniach energetycznych (wymienia się 10 punktów, patrz uwagi poniżej). Określenie „w szczególności” oznacza, że przepis ten nie jest zamknięty. Zatem instrukcja eksploatacji zawsze może być poszerzona o inne dodatkowe (np. specyficzne dla danej grupy urządzeń) wymagania, zasady itp.

Nie definiowano pojęcia „prace eksploatacyjne”, ale słowo „eksploatacja” wykorzystywano w licznych paragrafach, np.: ·· § 3. Każde urządzenie i instalacja energetyczna przed dopuszczeniem do eksploatacji powinny posiadać …, ·· § 8 ust 1. Urządzenia i instalacje energetyczne powinny być eksploatowane …, ·· § 11 pkt 1. Zabronione jest eksploatowanie urządzeń … . W tych przypadkach przez eksploatację urządzeń i instalacji rozumiano niekiedy prace związane z ich obsługą (zatem stosowano zasadę, jaka często ma miejsce w języku potocznym, że eksploatacja jest utożsamiana z obsługą). Fakt ten potwierdzały pośrednio przepisy, w których odnoszono się np.: do prac konserwacyjnych, modernizacyjnych i remontowych (§ 15 pkt 6), do prac konserwacyjnych i remontowych (§ 15 pkt 15) lub tylko do prac remontowych (§ 15 pkt 18, § 37 ust 1, § 42 ust 1, § 54). Można też zauważyć, że w licznych przypadkach wskazywano tylko na prace (nie określając ich rodzaju), np.: § 13 ust 1, § 15, § 22 ust 1 ÷ 3, § 29, § 40, 42 ust 2, § 43 i 44, § 47 ust 1, § 57 ust , § 64 ust 3, § 78 ust 1. Przez instrukcje eksploatacji rozumiano zatwierdzone przez pracodawcę procedury i zasady wykonywania czynności niezbędnych przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, opracowane na podstawie odrębnych przepisów oraz dokumentacji producenta. Nie precyzowano ewentualnych źródeł „odrębnych” przepisów, a samą eksploatację rozumiano zazwyczaj jak podano powyżej.

Uwagi: ·· W nowym rozporządzeniu sformułowano wymagania, które w szczególności powinny znaleźć się w instrukcjach eksploatacji urządzeń energetycznych. Są to: –– charakterystyka urządzeń energetycznych, –– opis w niezbędnym zakresie układów automatyki, pomiarów, sygnalizacji, zabezpieczeń i sterowań, –– zestaw rysunków, schematów i wykresów z opisami zgodnymi z obowiązującym nazewnictwem, –– opis czynności związanych z uruchomieniem, obsługą w czasie pracy i zatrzymaniem urządzenia energetycznego w warunkach normalnej pracy tego urządzenia, –– zasady postępowania w razie awarii oraz zakłóceń w pracy urządzenia, –– wymagania w zakresie konserwacji, napraw, remontów urządzeń energetycznych oraz terminy przeprowadzania przeglądów, prób i pomiarów, –– wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisów przeciwpożarowych dla danej grupy urządzeń energetycznych, obiektów oraz wymagania kwalifikacyjne dla osób zajmujących się eksploatacją danego urządzenia, –– identyfikacja zagrożeń dla zdrowia i życia ludzkiego oraz dla środowiska naturalnego związanych z eksploatacją danego urządzenia energetycznego, –– organizacja prac eksploatacyjnych; –– wymagania dotyczące środków ochrony zbiorowej lub indywidualnej, zapewnienia asekuracji, łączności oraz innych technicznych lub organizacyjnych środków ochrony stosowanych w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, zwanych „środkami ochronnymi”. ·· Wg nowych przepisów prowadzący eksploatację ma zapewnić bieżącą aktualizację instrukcji.

• w prowadza wymóg prowadzenia

szczegółowych zasad eksploatacji

prac eksploatacyjnych zgodnie z

urządzeń i instalacji energetycznych,

opracowanymi instrukcjami eksplo-

służących do przesyłania paliw

atacji (można dodać, że te ostatnie

gazowych itp., których przykłady

Tabela 3 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (instrukcja eksploatacji urządzeń energetycznych)

w miejscach gdzie mogą gromadzić się lub występować czynniki stwarzające zagrożenie, w rurach ssących turbin wodnych, przy urządzeniach

funkcjonowały dawniej, w latach 80.

podano w zestawieniu literatury),

i 90. ubiegłego wieku, gdyż wyma-

• o kreśla jednoznaczne wymagania

gały tego obowiązujące wówczas

dotyczące prac eksploatacyjnych

przepisy, tj. ustawa o gospodarce

w przypadku wielu, różnego rodzaju

energetycznej i wydawane na jej

urządzeń energetycznych: cieplnych,

podstawie zarządzenia, jak np.:

gazowych i elektroenergetycznych (są

jące w szczególności”, „należy zaliczyć

w sprawie ogólnych oraz szczegó-

to prace np.: w kotłach, w komorach,

w szczególności”, „zabronione jest

łowych zasad eksploatacji urządzeń

kanałach i rurociągach sieci cieplnych,

w szczególności” (można zatem trakto-

i instalacji energetycznych, w sprawie

wewnątrz urządzeń i instalacji paliw,

wać podane w przepisach wymagania

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

elektroenergetycznych itp.), • zawiera przepisy, które w wielu przypadkach są „otwarte”, a co wynika z użytych zwrotów: „zawiera co najmniej”, „zawierające w szczególności”, „obejmu-

2,3/2014

BHP Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Urządzenia elektroenergetyczne – rodzaje prac i odstępy zewnętrznych granic strefy prac Rodzaje prace eksploatacyjnych: 1) przy całkowicie wyłączonym napięciu, 2) w pobliżu napięcia, 3) pod napięciem. Odległości wokół nieosłoniętych obiektów elektroenergetycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające granice strefy prac

Rodzaje prace eksploatacyjnych: 1) pod napięciem, 2) w pobliżu napięcia, 3) przy wyłączonym napięciu. Minimalne odstępy w powietrzu od nieosłoniętych obiektów elektrycznych lub ich części znajdujących się pod napięciem, wyznaczające zewnętrzne granice strefy prac

Tabela 4 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (urządzenia elektroenergetyczne – rodzaje prac i odstępy zewnętrznych granic strefy prac)

Tabela 5 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (polecenia wykonania pracy – rodzaje, wydający i zawartość)

Napięcie, kV

Strefa prac, m

Minimalny odstęp granicy strefy prac, mm pod napięciem

w pobliżu napięcia

≤1

bez dotyku

300

1120

120

1150

Napięcie, kV

pod napięciem

w pobliżu napięcia

do 1

do 0,3

powyżej 0,3 do 0,7

160

1160

powyżej 1 do 30

do 0,6

powyżej 0,6 do 1,4

220

1220

110

do 1,1

powyżej 1,1 do 2,1

320

1320

220

do 2,5

powyżej 2,5 do 4,1

110

1000

2000

400

do 3,5

powyżej 3,5 do 5,4

750

do 6,4

powyżej 6,4 do 8,4

220

1600

3000

400

2500

4000

750

5300

8400

Uwagi: Rodzaje prac przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych w obu dokumentach są takie same (zmieniono tylko ich kolejność). Pojęcie odległości zastąpiono minimalnym odstępem (ale, jak dodano, w powietrzu), a wartości podano w [mm] (wcześniej były w [m]). Zwiększono z 6 do 11 wartości napięć dla jakich podawane są granice strefy prac (dawny zakres powyżej 1 kV do 30 kV podzielono na 6, tj. 3 kV, 6 kV, 10 kV, 15 kV, 20 kV i 30 kV). Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Rodzaje poleceń na wykonanie pracy

Wykonywanie prac: ·· eksploatacyjnych (a zatem takich jak: obsługa, konserwacja, remont, montaż i kontrolno-pomiarowe, chyba że przepis określa inaczej, np. odnosząc się tylko do prac konserwacyjnych, remontowych lub montażowych), przy wykonywaniu których jest możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego: ·· na podstawie polecenia pisemnego.

Wykonywanie prac: ·· na czynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych: –– na polecenie pisemne, –– na polecenie ustne, –– bez polecenia, ·· w warunkach szczególnego zagrożenia zdrowia i życia: –– na polecenie pisemne (stosując odpowiednie środki zabezpieczające), ·· wykonywane przez pracowników nie będących pracownikami zakładu prowadzącego eksploatację danego urządzenia i instalacji: –– na polecenie pisemne (z wyjątkiem prac, dla których czynności związane z dopuszczeniem do pracy ustalono odrębnie na piśmie).

Uwagi: ·· W nowym rozporządzeniu występuje tylko forma polecenia pisemnego (co ważne, dotyczy to prac eksploatacyjnych, a przez to należy rozumieć, że wszystkich możliwych czynności, stwarzających możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego). ·· W nowym rozporządzeniu nie ma zapisów o poleceniu ustnym lub pracach bez polecenia (poza działaniami dozwolonymi bez polecenia, a co występowało także w wycofanym dokumencie, jednakże w nieco odmiennym ujęciu). Wydawanie polecenia wykonania pracy i jego zawartość Polecenia pisemne wykonywania pracy mogą wydawać: ·· prowadzący eksploatację, ·· osoby upoważnione przez prowadzącego eksploatację. Wymienia się co polecenie pisemne winno co najmniej zawierać. Są to: numer polecenia, osoby odpowiedzialne za organizację i wykonanie pracy, zakres prac do wykonania i określenie strefy pracy, warunki i środki ochronne niezbędne do zapewnienia bezpiecznego przygotowania i wykonania poleconych prac, terminy rozpoczęcia i zakończenia prac oraz przerw w ich wykonaniu. Prowadzący eksploatację może określić dodatkowy zakres informacji, które powinny zostać umieszczone w poleceniu pisemnym

Wydawanie poleceń (i dopuszczenie pracowników do pracy) należało do obowiązków: ·· prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych, ·· wykonawcy rozruchu lub przyszłego użytkownika (w okresie wykonywania prac rozruchowych), ·· wykonawcy, na czas wykonywania przez niego prac remontowych lub modernizacyjnych przy nieczynnych urządzeniach i instalacjach energetycznych (jeżeli obowiązki te określono w umowie na piśmie). Polecenie wykonania pracy zawierało w szczególności: zakres, rodzaj, miejsce i termin, środki i warunki do bezpiecznego wykonania pracy, liczbę pracowników, planowane przerwy w czasie pracy, pracowników odpowiedzialnych za organizację i wykonanie pracy, z funkcją koordynującego lub dopuszczającego (podając stanowisko służbowe lub imiennie), kierownika robót, nadzorującego lub kierującego zespołem pracowników (imiennie).

Uwagi: Można zauważyć, że w zasadzie nie ma różnić co do osób, które mogą wydawać polecenia, pomijając kwestie nazewnictwa (osobą upoważnioną może być przedstawiciel wykonawcy). W poleceniu wykonania pracy, mimo niewielkich różnic w obu dokumentach, zawsze mogą znaleźć się, obok danych wymaganych wg nowych przepisów, niewymienione w nich a zawarte w wycofanych (zawartość polecenia jest „otwarta”, podobnie jak było wcześniej).

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Rozporządzenie obowiązujące (Dz. U. 2013 r., poz. 492)

Rozporządzenie wycofane (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912)

Działania dozwolone bez polecenia Bez polecenia dozwolone jest: ·· wykonywanie czynności związanych z ratowaniem zdrowia lub życia ludzkiego, ·· zabezpieczanie urządzeń energetycznych przed zniszczeniem, ·· prowadzenie przez osoby uprawnione i upoważnione prac eksploatacyjnych zawartych w instrukcjach eksploatacji.

Bez poleceń dozwolone było wykonywanie (z tym, że było związane z pracami w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, wykonywanymi na polecenie pisemne): ·· czynności związanych z ratowaniem zdrowia lub życia ludzkiego, ·· zabezpieczanie urządzeń energetycznych przed zniszczeniem, ·· prac eksploatacyjnych, określonych w instrukcjach, przez osoby uprawnione i upoważnione.

Uwagi: ·· W wycofanym rozporządzeniu zapis „bez poleceń … dozwolone jest wykonywanie: czynności związanych z ratowaniem …, zabezpieczenia urządzeń …, … prac eksploatacyjnych …” odnosił się do prac w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, wykonywanych na polecenie pisemne (zatem formalnie ujmując, czy powinno się podejmować działania ratujące czy też zabezpieczające w razie jakiegoś niebezpieczeństwa, powstałego podczas prac wykonywanych np. na polecenie ustne?). ·· W nowym, obowiązującym obecnie rozporządzeniu w zapisie „bez polecenia jest dozwolone” nie ma żadnych uwarunkowań, jak to miało miejsce w dokumencie wycofanym (co można by określić uwarunkowaniem „wewnętrznym” (zatem czynności ratownicze czy też zabezpieczające podjąć można, a w zasadzie należy to uczynić, w każdej zagrażającej sytuacji). Czynności zabronione podczas wykonywania pracy Podczas wykonywania pracy zabronione jest w szczególności: ·· rozszerzanie pracy poza zakres i strefę pracy, określone w poleceniu, ·· dokonywanie zmian w zastosowanych zabezpieczeniach, jeżeli pogorszyłoby to poziom bezpieczeństwa prac.

Zabronione było: ·· dopuszczenie zespołu pracowników do pracy w nowym miejscu (jeżeli zespół ten miał wykonywać prace kolejno w kilku miejscach), gdy nie zakończono wszystkich prac w poprzednim miejscu, ·· samowolne zmienianie miejsca pracy.

Uwagi: ·· W nowym rozporządzeniu wykaz zabronionych czynności nie jest „zamknięty” (podano tylko to co jest zabronione w szczególności, a zatem możliwe jest poszerzenie tego zakresu). W wycofanym dokumencie tej alternatywy nie było (wymieniono konkretne uwarunkowania). ·· W zasadzie fakt zabronienia rozszerzania pracy poza zakres i strefę pracy można też rozumieć jako zakaz zmiany miejsca pracy, tym bardziej samowolnego, przed jej zakończeniem (tym samym nowy zapis wydaje się lepiej sformułowany, będąc nie tylko zwarty, ale jednocześnie ujmując szeroko samo zagadnienie).

jako przykładowe czynności i działania,

osoba upoważniona, lub które winien

otwierając jednocześnie możliwość

uwzględnić prowadzący eksploatację

precyzowania i uzupełniania tych wy-

wyznaczając ją do prac eksploatacyjnych?

magań czy też określania dodatkowych informacji, wynikających z własnych

Literatura

uwarunkowań – uwaga ta jest zbieżna

Przepisy obowiązujące:

z drugim z podanych tutaj spostrzeżeń),

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 492).

Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r., poz. 1059).

Obowiązujące obecnie rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych nie jest z pewnością w pełni idealne. Niektóre z jego zapisów są w zasadzie, w porównaniu do wycofanego dokumentu, tylko formalne. Występują w nim także

Przepisy wycofane: 4.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach i instalacjach energetycznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 80, poz. 912).

Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o gospodarce energetycznej (Dz. U. z 1984 r. Nr 21, poz. 96 z późn. zm.).

pewne niedopracowania, które z czasem „ujawnią się” i jako poprawki będą usuwane. Czy może to dotyczyć np. braku odniesienia do ustnych poleceń wykonania prac lub kryteriów jakim ma odpowiadać

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Tabela 6 Porównanie rozporządzeń Min. Gospodarki w sprawie bhp przy urządzeniach energetycznych: obowiązującego z wycofanym (działania dozwolone bez polecenia i czynności zabronione podczas wykonywania pracy)

Zarządzenie Ministrów Górnictwa i Energetyki oraz Gospodarki Materiałowej i Paliwowej z dnia 18 lipca 1986 r. w sprawie ogólnych zasad eksploatacji urządzeń i instalacjach energetycznych (Monitor Polski z 1986 r. Nr 25, poz. 174).

Zarządzenie Ministrów Górnictwa i Energetyki oraz Gospodarki Materiałowej i Paliwowej z dnia 16 czerwca 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad eksploatacji kotłów parowych i wodnych (Monitor Polski z 1987 r. Nr 20, poz. 177).

Zarządzenie Ministrów Górnictwa i Energetyki oraz Gospodarki Materiałowej i Paliwowej z dnia 14 września 1987 r. w sprawie szczegółowych zasad eksploatacji urządzeń i instalacji sprężonego powietrza (Monitor Polski z 1987 r. Nr 29, poz. 227).

Zarządzenie Ministra Przemysłu z dnia 20 sierpnia 1988 r. w sprawie szczegółowych zasad eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych, służących do przesyłania paliw gazowych (Monitor Polski z 1988 r. Nr 25, poz. 219).

10. Zarządzenie Ministra Przemysłu z dnia 16 września 1988 r. w sprawie szczegółowych zasad eksploatacji sieci cieplnych (Monitor Polski z 1988 r. Nr 29, poz. 261).

2,3/2014

relacja

VIII Międzynarodowy Kongres

Uchwała kongresu 58 referatów zgłoszonych i opublikowanych oraz przeprowadzona dyskusja w czasie obrad Kongresu nacechowana troską o rozwój branży górnictwa węgla brunatnego i energetyki na niej opartej, pozwoliły na sformułowanie i przyjęcie następujących generalnych wniosków: W perspektywie kilkudziesięciu lat, świat nie zrezygnuje z wydobycia i wykorzystania węgla. Nadal odnotujemy trend stałego wzrostu w zapotrzebowaniu na energię pierwotną. Węgiel, zarówno kamienny jak i brunatny pełni ważną rolę w gospodarce wielu państw świata zabezpieczając potrzeby energetyczne i zapewniając stały rozwój społeczeństw. Cel ten można osiągnąć wykorzystując optymalnie bazę surowcową przez kraje które ją mają i posiadają potencjał do jej właściwego spożytkowania. Priorytetowym celem polityki surowcowej państwa powinno być zapewnienie bez-

pieczeństwa energetycznego kraju. Dziś światowa energetyka opiera się w 41% na węglu kamiennym i brunatnym. W 2030 roku udział ten ma się jeszcze powiększyć. W tej sytuacji problem emisji CO2 nie powinien być wyznacznikiem rozwoju górnictwa węglowego na świecie, tym bardziej nie może być hamulcem dla rozwoju górnictwa węgla brunatnego w naszym kraju. Wydarzenia ostatnich miesięcy br. dowiodły, że przesadnie ostrożne podejście UE do energetyki opartej na węglu brunatnym i kamiennym jest niesłuszne i krótkowzroczne. Takie podejście może spowodować dalekosiężne niekorzystne konsekwencje gospodarcze w związku z zagrożeniem przenoszenia produkcji (głównie branż elektro-chłonnych, ale nie tylko) poza obszar Unii. Spowoduje to wzrost bezrobocia w krajach UE i zwiększoną emisję CO2 w krajach rozwijających się. Nauka nie wyklucza, że emisja CO2 w ramach energetyki węglowej ma wpływ na zmiany klimatu, ale jednocześnie nie daje na to niezbitych mierzalnych dowodów. Uzasadnia to potrzebę

W kongresie wzięło udział ca 350 osób, w tym 74 z zagranicy, reprezentujących wyższe uczelnie i instytuty naukowo-badawcze, branżowe departamenty ministerstw zarządzających górnictwem

fot. APB

fot. PGE

VIII Międzynarodowy Kongres Górnictwa Węgla Brunatnego odbył się w Bełchatowie w dniach 7-9 kwietnia 2014 r. Organizatorami Kongresu byli: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.,

Kazimierz Kozioł, dyrektor PGE GiEK S.A. oddz. KWB Bełchatów

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Górnictwa Węgla Brunatnego PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Oddział Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów, Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa – Oddział w Bełchatowie.

i energetyką, koncerny paliwowo-energetyczne, kopalnie, elektrownie, elektrociepłownie, przemysł maszyn i urządzeń oraz firmy i instytucje współ-

fot. APB

pracujące z branżą węgla brunatnego i energetyki.

dalszego przeprowadzania odpowiednich analiz i badań w tym zakresie uwzględniających m. in. technologie ograniczające emisję CO2 i innych gazów cieplarnianych. W ramach czystych technologii należy wprowadzić nowy model badań jakości węgla brunatnego uwzględniający wszystkie składniki emitowane do atmosfery. Polska planując podjęcie działań dla powołania Unii Energetycznej w ramach Unii Europejskiej winna skutecznie doprowadzić do określenia znaczenia, jakie dla bezpieczeństwa energetycznego, mają własne nieimportowane spoza Unii zasoby surowcowe. Unia Energetyczna powinna doprowadzić do usunięcia bariery zmniejszającej konkurencyjność energetyki i gospodarki unijnej w odniesieniu do krajów z innych rejonów świata (uzasadnia to bilans emisji CO2 z Europy i reszty świata). Ponadto Polska powinna podjąć zdecydowane negocjacje z Unią Europejską o roli węgla w europejskiej energetyce oraz w kwestii przydziału darmowych pozwoleń

na emisję CO2 dla polskich elektrowni. Alternatywnym rozwiązaniem w tej kwestii mogłoby być przyjęcie ustaleń UE, że równowartość kar, które nasz kraj musiałby ponieść w przypadku przekroczenia norm emisji CO2, Polska mogłaby wykorzystać na finansowanie własnych badań i wdrożeń czystych technologii w energetyce zawodowej. Polska energetyka oparta na węglu powinna się stać jednym z filarów bezpieczeństwa energetycznego UE. Rozwój górnictwa i energetyki opartej na rodzimych surowcach energetycznych, to dalszy rozwój kopalń i elektrowni oraz firm pracujących na rzecz tej branży, to dziesiątki tysięcy miejsc pracy, to polska racja stanu. W oczekiwaniu na wyniki światowych i własnych prac dotyczących metod wychwytywania i sekwestracji CO2, pierwszym i głównym zadaniem w Polsce powinno być radyklane zwiększenie sprawności bloków energetycznych. Należy podkreślić, że tylko samo podniesienie sprawności

Jacek Saryusz-Wolski, poseł do Europarlamentu

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

relacja

Dla zachowania bezpieczeństwa energetycznego, Polska winna do 2030 roku wybudować ponad 30 tys. MW nowych mocy i mocy zmodernizowanych w starych blokach energetycznych. Oznacza to, że średnio co 3 lata należy oddawać do eksploatacji nowoczesne elektrownie o łącznej mocy zainstalowanej porównywalnej z Elektrownią Bełchatów o sprawności zbliżonej do 50%. Zadania tego nie da się jednak zrealizować bez budowy nowych kopalń węgla brunatnego w perspektywicznych rejonach (Legnica, Gubin, Złoczew, Rogoźno, Poniec-Krobia koło Rawicza), a wprost przeciwnie, bez tych działań wydobycie będzie spadać od 2022 roku, z perspektywą likwidacji tej branży po 2040 roku. Udokumentowane zasoby węgla brunatnego wystarczą na ponad 300 lat. Dla porównania obecne światowe zasoby gazu, ropy naftowej oraz uranu wystarczą na kilkadziesiąt lat. Polska posiada ponad 150 rozpoznanych złóż i obszarów węglonośnych węgla brunatnego, Udokumentowano ponad 40 mld Mg surowca w złożach pewnych i ponad 60 mld Mg w zasobach oszacowanych. Nasz kraj ma wielkie bogactwo. Tym niedocenionym w pełni bogactwem jest WĘGIEL BRUNATNY, którego udokumentowane zasoby powinny podlegać ochronie przed infrastrukturalną zabudową niezwiązaną z energetyką. Zaawansowane technologie rozwijają się w kierunku chemicznej przeróbki węgla na paliwa płynne i gazowe. Postęp prac nad tymi technologiami w Polsce jest niewystarczający. Technologia podziemnego zgazowania węgla (PZW) jest technologią badaną od kilkudziesięciu lat. Zastosowanie tej technologii na powszechną skalę umożliwiłoby budowę rozproszonego na terenie kraju systemu zaopatrzenia w energię. Z racji posiadanych zasobów, kadry inżynierskiej i naukowej, dotychczasowych doświadczeń i potencjału ba-

2,3/2014

Działalność górnicza jest uwarunkowana lokalizacją występowania złóż kopalin. Dlatego też zabezpieczenie terenów złóż kopalin pod działalność górniczą powinno mieć odpowiedni priorytet w stosunku do innych form działalności gospodarczej. Złoża węgla brunatnego winny być ujęte w planach zagospodarowania przestrzennego oraz zabezpieczone do wykorzystania poprzez realizację planowanych przedsięwzięć, jako inwestycje celu publicznego o znaczeniu krajowym. W celu stworzenia właściwych warunków rozwoju dla działalności górniczej trzeba zliberalizować bariery prawne w zakresie udostępniania nowych złóż oraz usprawnić procedury koncesyjne poprzez wyeliminowanie z ustaw zapisów stanowiących utrudnienia w rozwoju górnictwa i ograniczenia możliwości blokowania inwestycji przez gminy w sytuacji spełnienia przez przedsiębiorcę górniczego określonych wymogów prawnych. Dla rozwoju górnictwa węgla brunatnego i innych nośników energii konieczna jest współpraca i kontakty ponad granicami krajów i kontynentów. Aktualna sytuacja geopolityczna w świecie w pełni to uzasadnia. Grupy społeczne protestujące w kraju i na forum unijnym głównie przeciwko propozycji zagospodarowania złóż węgla brunatnego myślą jedynie w perspektywie kilku najbliższych lat. Przykładem może być propozycja zagospodarowania złóż węgla brunatnego w rejonie Legnicy – największych w kraju i prawdopodobnie w Europie. Wydobycie i produkcję energii elektrycznej z tych złóż można prowadzić przez około 200 lat. Tymczasem działania na rzecz uruchomienia wydobycia w tym regionie są jak dotąd skutecznie blokowane. Nasi sąsiedzi Niemcy wydobywają 3 razy więcej węgla brunatnego niż Polska i już posiadają plany sięgające połowy XXI wieku. Dotyczy to również złoża w rejonie Gubina. Złoże to rozciąga się po obu stronach granicy. Polacy protestują, a za naszą granicą Niemcy z tej samej platformy złożowej wydobywają 57 mln ton/rok, tyle, ile ca obecnie wszystkie kopalnie węgla brunatnego w Polsce. Uczestnicy Kongresu postulują odbycie ogólnonarodowej dyskusji nad stanem i perspektywą polskiego górnictwa w tym węgla brunatnego. Należy powołać Radę Górniczą, jako ciało doradcze przy Prezesie Rady Ministrów złożoną z kompetentnych fachowców, dobrze znających branżę górniczą i rozumiejących polską rację stanu, związaną z zachowaniem i rozwojem eksploatacji własnych surowców energetycznych. Jako jedna

fot. PGE

dawczego, Polska jest predysponowana do podjęcia roli lidera w tym zakresie w UE, przy wsparciu środkami unijnymi.

Marek Woszczyk, prezes PGE S.A.

fot. PGE

elektrowni o 10% spowoduje spadek emisji CO2 o blisko 25%. Katastrofy w elektrowniach jądrowych w Japonii, uświadamiają skalę i rodzaje zagrożeń oraz ogrom kosztów, jakie trzeba ponieść dla ograniczenia ich wpływu na życie i zdrowie ludzi. Wskazuje to jeszcze wyraźniej na wzrastające znaczenie górnictwa węglowego i opartej na nim energetyki, dla zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarczego kraju i niezależności energetycznej. Istnieje konieczność powołania krajowego centrum wdrażania czystych technologii węglowych, a koordynatorem w tym zakresie powinna być jednostka wyodrębniona w strukturze Ministerstwa Gospodarki lub Rady Ministrów.

Przedstawiciele branży górniczej i energetycznej, świata nauki i instytucji branżowych

Hasło przewodnie kongresu: „Węgiel brunatny – szanse i zagrożenia” wynika z roli i znaczenia węgla brunatnego i energetyki na nim opartej dla rozwoju cywilizacyjnego społeczeństw oraz z pełnej świadomości zagrożeń dla rozwoju tej branży i branż współpracujących. Kongres kolejny raz potwierdził strategiczną rolę węgla brunatnego, jako paliwa energetycznego na dziś i w kilkudziesięcioletniej perspektywie, zarówno w Polsce, Unii Europejskiej, jak i na świecie. Ta strategiczna rola została jak nigdy dotąd, mocno uwypuklona w świetle zaistniałej sytuacji geopolitycznej w Europie i na

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

z ostatnich w Polsce, branża górnicza jest wciąż uznawana na świecie, jako stojąca na najwyższym poziomie. Potrzeby finansowe na przebudowę polskiej elektroenergetyki wg standardów unijnych w zakresie rozbudowy i modernizacji sieci przesyłowych dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego do 2030 roku są ogromne. W sektorze elektroenergetyki, górnictwa i sektorze ciepła, potrzeby te dochodzą do kwoty ca 300 mld € w okresie 20 lat. Mając na uwadze tak duże potrzeby finansowe konieczne jest, by w pierwszej kolejności opierać rozwój energetyki na rodzimych surowcach energetycznych oraz znanych i tanich technologiach wytwarzania energii elektrycznej. Ta strategia umożliwi przebudowę krajowej energetyki i zapewni bezpieczeństwo energetyczne oraz rozwój polskich firm. Należy stwarzać optymalne warunki realizacji tych inwestycji z udziałem środków unijnych, środków z budżetu Państwa i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

świecie w związku z wydarzeniami na Ukrainie i całym makroregionie Europy Wschodniej. Obecnie w Polsce i na świecie węgiel brunatny jest najtańszym paliwem do produkcji energii elektrycznej, a problem zabezpieczenia potrzeb energetycznych na dziś

Górnictwo na świecie i w Polsce stosuje sposoby eksploatacji z maksymalnym ograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych prowadzona jest przez kopalnie na najwyższym poziomie światowym, zapewniającym wykorzystanie przekazywanych terenów poeksploatacyjnych do produkcji rolnej, leśnej lub dla potrzeb rekreacji. Nierzadko zrekultywowane tereny poeksploatacyjne są bardziej zróżnicowane przyrodniczo i krajobrazowo niż pierwotne i mają również większą wartość dla samorządów w zakresie rozwoju bazy turystyczno-wypoczynkowej. Mimo tych osiągnięć w obiegu informacyjnym kopalnie, a szczególnie kopalnie węgla brunatnego, pokazywane są, jako dewastujące tereny, bez żadnej przyszłości na zagospodarowanie. Dotychczasowy przekaz o górnictwie należy zmienić, informując społeczeństwo o działaniach podejmowanych w zakresie rekultywacji i rewitalizacji terenów pogórniczych w polskich i zagranicznych kopalniach. Niezbędne jest podjęcie działań polegających na właściwym przedstawieniu górnictwa i problematyki surowcowej w nauczaniu szkolnym, szerszym informowaniu

o potrzebach surowcowych społeczeństw oraz roli górnictwa w rozwoju gospodarczym kraju i w tworzeniu nowych miejsc pracy. Uchwała kongresowa winna być jednym z dokumentów otwierających ogólnonarodową dyskusję nad stanem górnictwa i energetyki oraz stanowić materiał wyjściowy do opracowania długofalowych działań dla zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego i energetycznego w XXI wieku. Winna przyczynić się przede wszystkim jednak, do podjęcia przez władze państwowe optymalnych decyzji dla górnictwa węgla brunatnego i opartej na nim energetyki. Uczestnicy Kongresu zwracają uwagę na obecnie funkcjonujące, hamujące rozwój gospodarki wielu krajów praktyki przetargowe. Są to praktyki, które za podstawowe, a często wręcz jedyne kryterium rozstrzygające o wyniku przetargu, uznają najniższą cenę oferty, bez należytej technicznej oceny jej wartości. Takie podejście do zagadnienia, dyskredytuje nowe, lepsze i trwalsze wyroby, które przegrywają z nieco tańszymi, często jakościowo dużo gorszymi produktami, co z kolei wpływa negatywnie na postęp techniczny i rozwój wielu gałęzi przemysłu prowadząc w konsekwencji do obniżenia efektywności działania tych branż. Kongres zobowiązuje Komitet Organizacyjny do rozpowszechniania uchwały i przekazania jej przedstawicielom administracji rządowej i samorządowej, parlamentarzystom, naukowym ośrodkom opiniotwórczym w celu wykorzystania jej w podejmowanych decyzjach. Uchwałę należy równie przesłać ogólnopolskim mediom, by była im pomocna dla właściwego kształtowania świadomości na temat górnictwa wśród obywateli naszego kraju. Kongres potwierdził potrzebę dalszych spotkań dla ciągłej wymiany doświadczeń, poglądów i osiągnięć branży węgla brunatnego i energetyki. Kongres jest nadal doskonałą platformą budowy zrozumienia i dobrych relacji między grupami zaangażowanymi w rozwój branży górniczo-energetycznej. Zobowiązuje się w związku z tym Komitet Organizacyjny VIII Kongresu do przeprowadzenia działań dla ustalenia miejsca, czasu i organizacji kolejnego IX Międzynarodowego Kongresu Górnictwa Węgla Brunatnego.

i w przyszłości jest problemem globalnym. Według prognozy specjalistów tendencja ta utrzyma się w długim horyzoncie czasowym, ponieważ inne paliwa energetyczne w dotychczas rozpoznanych złożach wyczerpią się, a nowe złoża węgla kamiennego występują w gorszych warunkach górniczo-geologicznych, co znacznie zwiększy koszty jego wydobycia.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

Komisja Uchwał i Wniosków prof. dr hab. inż. Józef Dubiński – Dyrektor Naczelny Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach, Brian Ricketts C. Eng. – Sekretarz Generalny EUROCOAL, prof. dr hab. inż. Zbigniew Kasztelewicz – Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, prof. dr hab. inż. Wiesław Kozioł – Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, mgr inż. Stanisław Żuk – Prezes Porozumienia Producentów Węgla Brunatnego, mgr inż. Józef Limanówka – Sekretarz Komitetu Organizacyjnego Kongresu. Za zgodność zapisów zawartych w Uchwale – Sekretarz Komitetu Organizacyjnego Kongresu Józef Limanówka, Bełchatów, dnia 9.04.2014 r.

2,3/2014

technika i urządzenia

artykuł sponsorowany

Jakość jest naszą siłą napędową Firma SEW-EURODRIVE realizując strategię ciągłego doskonalenia oferty produktowej jak i usługowej została laureatem konkursu JAKOŚC ROKU 2013 w kategorii USŁUGA.

Zrównoważony rozwój firmy, którego

jest minimalizacja ryzyka wystąpienia

celem jest zarówno budowanie sze-

awarii jakiegokolwiek z podzespołów

rokiego zakresu oferty produktowej

Jest to najważniejszy cel firmy SEW-EURODRIVE.

oraz wystąpienia zaskakującej sytuacji,

Jako lider techniki napędowej tworzy-

i serwisowej realizowany jest z zacho-

która angażuje dodatkowe zasoby ludzkie

my rozwiązania, które poruszają światem.

waniem wysokich standardów pracy.

i finansowe. System CDM na bieżąco

Sami również pozostajemy w ciągłym

Dynamicznie rozwijająca się na terenie

analizuje stan urządzeń tworzących

ruchu…. Rok 2014 to rok istotnych

Polski siatka biur technicznych SEW-

skomplikowane linie montażowe czy

zmian dla firmy SEW-EURODRIVE

-EURODRIVE zapewnia szybki dostęp do

węzły przemysłowe oraz sygnalizuje

Polska – nastąpi rozbudowa siedziby

informacji i skuteczną realizację zadań we

każdego dnia pracownikom, które

firmy i zakładu montażowego. Otwarty

współpracy z kontrahentami.

z elementów należy poddać analizie

zostanie najnowocześniejszy zakład

i sprawdzeniu z uwagi na upływającą

serwisowy przekładni przemysłowych

żywotność podzespołu.

na terenie Europy Wschodniej. Nowa część montażowo – serwisowa zakładu

Potwierdzeniem ciągłego doskonalenia standardów obsługi serwisowej przez firmę SEW-EURODRIVE jest zdobycie tytułu JAKOŚĆ ROKU 2013 w kategorii USŁUGA za system CDM

Tytuł JAKOŚĆ ROKU, który otrzymała

SEW-EURODRIVE będzie funkcjono-

firma SEW-Eurodrive, przyznawany jest

wała w oparciu o zoptymalizowane

firmom, które udowodniły, że dzięki

energooszczędne rozwiązania techniki

wysokiej jakości są w stanie z powo-

napędowej z zakresu intralogistyki, jak:

dzeniem konkurować na wymagających

bezprzewodowa komunikacja realizowa-

rynkach i popularyzują projakościowe

na w oparciu o bezprzewodowy przesył

myślenie. Idea ta promuje koncepcję

energii MOVITRANS® z zastosowaniem

CDM to synonim całościowego

ciągłego doskonalenia zarządzania

autonomicznych wózków jezdnych.

systemu obsługi produktu, będącego

firmą na wielu płaszczyznach. Promuje

Projekt uwzględnia optymalizację i ciągłe

częścią serwisu posprzedażowego.

postawy konsumenckie dążące do

podnoszenie wydajności pracy przy

System ten polega na pełnej organizacji

podwyższenia jakości obsługi Klien-

zachowaniu najwyższych standardów

usług dla całej techniki napędowej i elek-

ta oraz jakości świadczonych usług

pracy i zasad bezpieczeństwa. Zasada

troniki sterującej SEW. Autorski program

i sprzedawanych towarów. Ten tytuł to nie

5S metody Kaizen znalazła zastosowanie

CDM zapewnia stały monitoring stanu

tylko wyróżnienie, ale przede wszystkim

m.in. w strukturze budowy gniazd pro-

zużycia poszczególnych komponentów

zobowiązanie do nieprzerwanego podą-

dukcyjnych. Całość będzie dostępna dla

i struktur urządzeń w taki sposób, by

żania ścieżką projakościowego rozwoju

naszych kontrahentów i będzie stanowiła

uniknąć awarii i zatrzymania całego

i nieustannego poszukiwania rozwiązań

Show Room najnowszych rozwiązań

procesu przemysłowego. Naszym celem

służących podnoszeniu jakości.

napędowych.

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

technika i urządzenia

artykuł sponsorowany

Napędy NORD w słonecznej elektrowni cieplnej Gemasol Dla większości ludzi, wytwarzanie energii z promieni słonecznych kojarzy się nieodłącznie z ogniwami fotowoltaicznymi. Ale niewiele osób wie o innej technologii wytwarzania energii elektrycznej z wykorzystaniem promieni słonecznych, która osiągnęła poziom opłacalności rynkowej: są to słoneczne elektrownie cieplne. Instalacje takie od dawna działały jako zakłady demonstracyjne, dostępne jedynie w zakładach R & D, ale teraz szybko przekształcają się w pełnoprawne aplikacje przemysłowe.

Technologicznym liderem jest elek-

Pole heliostatów zakładu Gemasol

trownia Gemasolar w południowej

obejmuje 185 hektarów i znajduje się

Hiszpanii. Elektrownia ta składa się

w połowie drogi między miasta-

wymiennikiem ciepła. Nadwyżka gorącej

z centralnej wieży z absorberem na jej

mi A n d a luzji S ew ill ą i Ko rd o b ą

masy przechowywana jest w oddziel-

szczycie, obwodu z cieczą i zbiornikami,

– w jednym z najbardziej słonecznych

nym zbiorniku i może być zawracana

wymienników ciepła do produkcji prądu

regionów w Europie. Firma Torresol

do procesu wytwarzania energii, aby

za pomocą podłączonej turbiny i pola

operator Gemasolar, będący spółką

umożliwić normalne funkcjonowanie

elementów lustrzanych skupiających

joint venture hiszpańskiego giganta in-

zakładu w późniejszym czasie, gdy

promieniowanie słoneczne na absorbe-

żynierii SENER INGENIERÍA y Sistemas,

promieniowania słonecznego jest mniej

rze. W tej pionierskiej instalacji, tysiące

i państwowego dostawcy energii, firmy

lub nie ma go wcale. W ten sposób

jednostek napędowych sprawia że

Masdar, zbudował pierwszą komercyjną

system może działać i produkować

olbrzymie pole luster (heliostatów),

słoneczną elektrownię cieplną z centralną

energię elektryczną do 15 godzin na

rozmieszczonych wokół wieży odbija do

wieżą i systemem magazynowania ciepła

dobę w przypadku zachmurzenia lub

odbiornika położonego na szczycie wieży

w oparciu o stopioną sól. Skroplone sole

w nocy. Przy rocznym czasie pracy

tak dużo promieniowania słonecznego

pompowane ze zbiornika na szczycie

wynoszącym 6500 godzin, elektrow-

jak to możliwe przekazując ciepło do

wieży płynąc po powierzchni absorbera

nia jest znacznie bardziej wydajna niż

krążącego tam płynu. Zwierciadła płaskie

gromadzą ciepło skoncentrowanego

tradycyjne elektrownie wytwarzających

można obracać i przechylać, aby odbić

promieniowania słonecznego. Kie-

energię elektryczną z odnawialnych

możliwie najwięcej promieni słonecznych

dy stopiona masa mija absorber, jej

źródeł energii – równocześnie będących

w kierunku wieży, przez cały dzień, tak

temperatura jest zwykle wyższa niż

o wiele bardziej zależnymi od optymal-

długo jak słońce jest w ich polu widzenia.

500°C. Gorąca stopiona masa przepływa

nych warunkach pogodowych.

NORD DRIVESYSTEMS dostarczył 5300

przez wymiennik ciepła, wytwarzając

sztuk motoreduktorów NORDBLOC.1

parę wodną, która napędza generator.

Elektrownie z kolektorami słoneczny-

które wykonują kluczową funkcję tego

Energia elektryczna jest wprowadzana

mi są często określane jako technologia

zakładu. W każdym z 2650 heliostatów

do sieci. Ale najbardziej uderzającą

CSP (concentrated solar power = skupia-

dwa motoreduktory zapewniają bardzo

cechą Gemasolar jest innowacyjna

nie energii słonecznej). Termin pochodzi

precyzyjne śledzenie słońca w dwóch

obwód przechowywania stopionej soli.

od ich funkcji czyli koncentracji promieni

osiach.

Gdy powstało więcej energii cieplnej niż

na określonym miejscu, aby produkować

2,3/2014

Bartosz Jagła

turbina może konwertować następuje

NORD NAPĘDY

rozdzielanie części stopionej soli przed

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

energię elektryczną z generowanego

systemy wytrzymują znacznie większe

ciepła. Biorąc pod uwagę wielkość, wagę

obciążenia. Do montażu silnika, istnieje

i kształt luster w elektrowni Gemasolar,

kilka szczególnie przyjaznych użytkowni-

aby śledzenie słońca było możliwe,

kowi opcji montażu a także ekonomiczne

potrzebne są niezwykle silne, solidne

mocowanie bezpośrednio na silniku,

i wytrzymałe rozwiązania napędowe.

lub mocowanie bardzo krótkim i lekkim

Z uwagi na charakter zakładu panują

adapterem IEC. Odpowietrzanie jest

tam niezwykle wysokie temperatury oto-

możliwe w każdej pozycji pracy. Korpusy

czenia i stosowana technologia musi być

z aluminium posiadają bardzo odporną

dla bardziej wymagających zastosowań,

zaprojektowana tak, aby to wytrzymać.

naturalną ochronę przed korozją, dzięki

takich jak wysokie temperatury i trudne

Ponadto, każdy z Heliostatów ma płaską

czemu lakier jest w wielu przypadkach

warunki otoczenia, oferujemy wszystkie

powierzchnię wielkości około 120 m,

niepotrzebny. Obudowy zoptymalizowa-

typy w wykonaniu ATEX.

co stanowi niebagatelny problem przy

ne metodą FEM są nie tylko stabilniejsze

Dalszy rozwój pokazuje ogromny

silnych wiatrach i burzach. Motoreduktory

ale również ważą znacznie mniej niż

potencjał tej technologii. Przy mocy

wykorzystywane do poruszania lustrami

w poprzednich modelach. Konstrukcja

znamionowej 19 MW, Gemasolar, jest

odgrywają tutaj decydującą rolę.

obudów Unicase pozwala na stosowanie

zaprojektowana do rocznej produkcji

Heliostaty Torresol wyposażone są w

większych łożysk do obudów nawet

energii elektrycznej w ilości 110 GWh

motoreduktory NORDBLOC.1.. W porów-

o wielkości 6, dając większą odporność

– co wystarcza do zaopatrzenia 30 000

naniu do poprzednich generacji obudów

na działanie sił promieniowych lub

gospodarstw domowych i zmniejszenie

Unicase tego samego rozmiaru, nowe

wydłużając okres użytkowania. Nawet

corocznej emisji CO2 o ok. 40 000 ton. reklama

technika i urządzenia

artykuł sponsorowany

Rynek stawia przed dostawcami coraz większe wymagania jeśli chodzi o bezpieczeństwo. Na szczęście producenci coraz częściej decydują się na produkty nieco droższe ale dedykowane specjalnie dla konkretnych rozwiązań – odznaczające się wysoką jakością, długim czasem życia oraz łatwym montażem.

Rozwiązania dla stref zagrożonych wybuchem oraz środowisk wymagających Jednym z takich rozwiązań dedykowa-

wysokich wymagań ujętych w Dyrektywie

poliamid 11 i poliamid 12 daje elementom

nych specjalnie dla stref zagrożonych

94/9/EU. Pod koniec 2005 roku pojawił

odporność na szeroki zakres temperatur.

wybuchem jest system PMA Ex.

się na rynku jako pierwszy elastyczny

PMA Ex jest dopuszczony do użytkowa-

system ochrony kabli, System PMA EX,

nia w strefach zagrożonych wybuchem,

System ochrony kabli PMA EX – przełom dla stref zagrożonych wybuchem Pomimo dużej popularności poliamidowych systemów ochrony kabli

ASTE Sp. z o.o. Kable i osprzęt kablowy

w całości wykonany z poliamidu i spełnia-

w temperaturach od -20°C do +85°C,

jący wymagania określone w Dyrektywie

(zgodnie z wymaganiami dyrektywy

94/9/EU, tzw. ATEX 95. System PMA

ATEX 95).

Ex został zaprojektowany i wyprodu-

Najważniejszą rzeczą z jaką mu-

kowany w Szwajcarii i zatwierdzony

-sieli uporać się projektanci systemu jest

w różnych środowiskach, używanie ich

do użytkowania w strefach 1 i 2 (gazy)

skłonność poliamidów do gromadzenia

do stref zagrożonych wybuchem jak do

oraz 21/22 (pyły) (zgodnie z Dyrektywą

ładunków elektrostatycznych. W warun-

tej pory nie było możliwe. Powodem była

99/92/EC, tzw. ATEX 137). System PMA,

kach zagrożenia wybuchem, w strefach

niemożność spełnienia przez poliamidy

oprócz rur karbowanych, oferuje również

wybuchowych wszystkie stosowane

szereg końcówek prostych i kątowych,

komponenty i urządzenia muszą być po-

złączek oraz elementów mocujących.

zbawione takiej właściwości, każdy element

W zależności od potrzeb końcówki

musi zapewnić odprowadzanie ładunków,

i złączki zapewniają stopień szczelności

które są potencjalnym źródłem zapłonu.

2,3/2014

IP66 lub IP68. Dzięki wykorzystaniu spe-

Zgodnie z w ymaganiami norm

cjalnych złączek system daje możliwość w

EN 60079-0 oraz EN 60079-7 uziemienie

łatwy i prosty sposób (przy pomocy jednej

systemu ochrony kabli jest skuteczne

złączki) połączenia sztywnych rur gład-

jedynie w przypadku, gdy rezystancja

kich z elastycznymi rurami karbowanymi.

powierzchniowa jest mniejsza niż 109.

Zastosowany do produkcji PMA

Wykonanie z modyfikowanego

Ex-System specjalnie modyfikowany

poliamidu 11 i poliamidu 12 oraz mon-

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

taż zgodny z zaleceniami producenta PMA AG zapewnia rezystancję powierzchniową pomiędzy 106 a 107 W, co zapobiega gromadzeniu się ładunków elektrostatycznych. Elementy PMA Ex-System, jak inne w yroby szwajcarskiej firmy PMA AG charakteryzują się wysoką wytrzymałością i gwarantują wysoki poziom bezpieczeństwa. Poliamid, z którego wykonane są elementy PMA Ex-System, nie zawiera haloge-

Taśmy i opaski ze stali- rozwiązanie dla środowisk narażonych na oddziaływanie czynników zewnętrznych oraz chemicznych

nów ani związków kadmu, dzięki czemu

Rury wielowarstwowe to połączenie

w przypadku spalania lub wystąpienia

najlepszych właściwości specjalnie

bardzo wysokich temperatur materiał

modyfikowanych poliamidów, zarówno

ten jest niskodymowy i niskotoksyczny.

dla warstwy zewnętrznej, środkowej

Materiał jest również odporny na

jak i wewnętrznej. Wszystkie rury z tej

paliwa silnikowe, tłuszcze, oleje, słabe

rodziny wykazują się wysokim poziomem

kwasy i zasady oraz inne powszechnie

bezpieczeństwa pożarowego: są samo

Wibracje, wpł y w y zewnętrzne

stosowane rozpuszczalniki. Dodatkowo

gasnące, wolne od halogenów i kadmu.

i uszkodzenia mechaniczne skracają

nie ulega on korozji i ma wysoką

Modyfikacja tworzyw, z których są wyko-

czas życia instalacji. Do mocowania

odporność na działanie promieni ultra-

nane gwarantuje wysoką odporność na

coraz częściej w tych warunkach stosuje

fioletowych. PMA Ex-System znalazł

UV, odporność na ściskanie i uderzenia

się opaski oraz taśmy ze stali nierdzewnej

już zastosowanie, m.in. przy produkcji

oraz bardzo długi cykl życia (15-20 lat).

i nierdzewnej kwasoodpornej.

półprzewodników, w przemyśle che-

Nową zapowiedzią, wśród tych cenio-

Od ponad 60 lat liderem wśród

micznym, rafineriach, wytwórniach

nych przez naszych klientów rozwiązań,

producentów taśm i opasek stalowych

olejów, gazu, w farmacji, przędzalniach,

jest rura wielowarstwowa XESX do

jest amerykański Band-it. Produkty

fabrykach tkanin, itp.

stref zagrożonych wybuchem.

Band-It wykonane są w całkowitej

Rury wielowarstwowe odpowiedzią na różne wymagania klientów

Zewnętrzna warstwa tej rury została

zgodności z dyrektywą RoHS oraz dyrek-

wykonana ze specjalnie opracowanego

tywą niskonapięciową (oznaczenie CE).

poliamidu 12, wewnętrzna z modyfi-

Zostały pozytywnie zaopiniowane przez

kowanych poliolefin. Rura ta spełnia

Szwajcarski producent systemu

wymagania ATEX 95 oraz europej-

ochrony kabli, PMA AG, chcąc sprostać

skich norm: EN 1127-1, EN 60079-0,

różnym wymaganiom rynku: wprowadza-

EN 60079-31.

nie kabli do rury osłonowej ma być proste,

Dzięki swojej specjalnej wielowar-

rura ma łączyć w sobie właściwości

stwowej konstrukcji, rura jest gładka

dwóch tworzyw, np. na zewnątrz być

wewnętrznie a dodatki ulepszające

odporna na UV oraz odporna mechanicz-

właściwości materiałów z których są

nie a powierzchnia wewnętrzna ma być

wykonane rury – nie migrują na zewnątrz

gładka dla łatwiejszego wprowadzania

i rura po latach nie zmienia swojego

przewodów, wprowadził do swojej oferty

koloru. Rura XESX jest kompatybilna

rury wielowarstwowe.

z całym Systemem PMA-EX.

e-w ydanie do pobrania na:

www.apbiznes.pl

2,3/2014

technika i urządzenia

instytucje klasyfikujące i certyfikujące

Polecane są wszędzie tam gdzie

takie jak: Underwriters Laboratories, Det

ważna jest duża odporność na zerwanie,

komputera. Odpowiednie oznacze-

Norske Veritas czy Lloyds Register.

podwyższona odporność na działanie

nia są łatwo generowane poprzez

M-BOSS Lite jest sterowane za pomocą

Stosowanie opasek i taśm wraz zam-

ognia, odporność na działanie wysokich

oprogramowanie dostarczane razem

kami Band-It jest bezpieczne dla izolacji

i niskich temperatur, oraz czynników

z urządzeniem. Istnieje możliwość impor-

mocowanych przewodów. Większość

chemicznych czy wody morskiej.

towania danych np. z Excela. Prędkość

opasek i taśm ma gładką powierzchnię wewnętrzną oraz zaokrąglone krawędzie, co nawet przy silnych wibracjach zmniejsza ryzyko uszkodzenia izolacji.

tłoczenia szyldów jest uzależniona od

M-Boss Lite – System tłoczenia oznaczeń ze stali nierdzewnej

wielkości oznaczenia i w przypadku tłoczenia 48 znaków na szyldzie o rozmiarze 20 x 90 mm trwa poniżej jednej minuty!

W ofercie znajdziemy również opaski

M-BOSS Lite jest innowacyjnym sys-

Do drukarki przeznaczone są szyldy ze

i taśmy powlekane co stanowi dodat-

temem tłoczenia oznaczeń na szyldach

stali nierdzewnej, kwasoodpornej typu

kową ochronę przed korozją. Wszystkie

ze stali nierdzewnej, przeznaczonym

316 (ASTM) w czterech wielkościach,

materiały stosowane do powlekania

dla klientów o małym i średnim zapo-

które mocuje się przy pomocy opasek

(PP 571, żywica epoksydowa EP, PA11)

trzebowaniu. Ten rodzaj oznaczeń jest

kablowych o szerokości 4,6 mm lub przy

są tworzywami bezhalogenowymi,

przeznaczony głównie do stosowania

pomocy śrub czy nitów.

niskotoksycznymi.

w obszarach o ekstremalnych warunkach

Oznaczenia M-BOSS Lite są używane

środowiskowych, np. w miejscach gdzie

wszędzie tam, gdzie występują szczególnie

Taśmy i opaski są zalecane do:

występują wysokie/niskie temperatury

trudne warunki pod względem chemicznym

• mocowania kabli oraz przewodów do

i/lub szkodliwe substancje chemiczne.

bądź mechanicznym jak np. offshore,

elementów konstrukcyjnych, drabin,

M-BOSS Lite dzięki swojej kompak-

konstrukcje morskie, przemysł petroche-

masztów i słupów

towej budowie i obniżonej wadze do

miczny i wydobywczy, kolej podziemna, czy

• m ocowania innych elementów do

35 kg, nadaje się łatwo do transportu.

zewnętrzne konstrukcje radiowe.

słupów, masztów (np. znaków i tablic

Dlatego urządzenie może pracować

To tylko niektóre z rozwiązań dla

informacyjnych)

zarówno jako stacjonarne, jak też

aplikacji o wysokich wymaganiach. Oferta

jako quasi mobilne, np. na budowach.

ASTE jest dużo bogatsza:

• uszczelniania połączeń na wężach.

• kable odporne na wysokie i niskie temperatury, działanie olejów, smarów, • rury PMA dla różnych zastosowań, nie tylko do stref zagrożonych wybuchem • o paski z t worzy w sztucznych z różnymi sposobami zamocowania, odporne na działanie wysokich temperatur oraz różnych związków chemicznych • koryta siatkowe ze stali nierdzewnej oraz nierdzewnej kwasoodpornej. • termokurcze do identyfikacji i izolacji przewodów. Zapraszamy do kontaktu z nami. Więcej na www.aste.pl

2,3/2014

e-w ydanie do pobrania na: