POWER industry 2015/2

Technika dla Górnictwa

ISSN: 2084-7165

2/2015 (12) LATO-JESIEŃ 2015

Branża węglowa w potrzasku

Janusz Zakręta Redaktor naczelny janusz.zakreta@bitubi.pl

spis treści 4

Górnictwo węgla kamiennego w Polsce – wyniki I półrocza 2015r.

10

Odpowiedni ludzie, systematyczność i ciągły monitoring Recepta na utrzymanie w ruchu największej kopalni głębinowej na świecie

16 Polietylenowe rurociągi

dla polskiego górnictwa 18 Projekt OLZA

– budowa nowej kopalni cynku i ołowiu 24 G3500H

Nowa generacja agregatów gazowych CAT

o wysokiej sprawności 26 Inteligentna Kopalnia

Efektywność – technika – bezpieczeństwo

Relacja z konferencji 27 Nowy Blok energetyczny w JSW KOKS SA

Koksowni Przyjaźń 32 Nowoczesne układy klimatyzacji centralnej

w kopalniach 40 Wysokosprawny system chłodzenia

wyparnego z efektem freecoolingu Liebert® EFC

T

rudna sytuacja w polskim górnictwie węglowym niestety rozwija się bardzo dynamicznie a kłopoty Kompanii Węglowej zaczynają bardzo niekorzystnie wpływać na sytuację finansową stabilnych – do tej pory – spółek. Łańcuch górniczo-energetycznych powiązań powoduje, że w trudnej sytuacji znalazł się LW Bogdanka i PG Silesia. Jakby tego było mało, Grupa Energetyczna ENEA ogłosiła, że zrywa kontrakt na odbiór węgla z lubelskiej kopalni. Natychmiast zareagowała również giełda i akcje Bogdanki poszybowały w dół. Jako oficjalny powód ENEA podaje zmieniającą się sytuację na rynku i brak elastyczności drugiej strony.

Nieoficjalnie mówi się, że głównym powodem jest zbliżające się połączenie ENEA i KHW. Nietrudno się domyśleć, iż po takim mariażu ENEA będzie korzystać z węgla pochodzącego ze śląskich kopalń a nie lubelskich.

Odpowiedź na te pytania nasuwa się sama. Trwają aktualnie – prowadzone z ogromną determinacją – działania rządu mające na celu zebranie środków na ratowanie Kompanii Węglowej.

Wszystkie koncerny energetyczne posiadające udziały Skarbu Państwa są „zachęcane” do przekazania środków na finansowanie Nowej Kompanii. Widać jednak, że spółek jest ogromny. Tauron nie zgodził się na odkupienie KWK Brzeszcze i czeka na ogłoszenie przetargu. Inne firmy też nie kwapią się do zaangażowania w upadającego kolosa. Niestety cały ten marazm powoduje totalne zachwianie rynkiem, na który trafia węgiel z Kompanii po cenach, które uniemożliwiają konkurowanie firmom komercyjnym.

Sytuację komplikuje również wyborczy maraton, który bardzo utrudnia – m.in. ze względu na spodziewane reakcje społeczne – podejmowanie kluczowych i bardzo trudnych decyzji.

Czy sytuacja zmieni się wraz z ogłoszeniem wyników wyborów 25 października? Czas pokaże…

REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 janusz.zakreta@bitubi.pl

42 Łożyska baryłkowe NACHI

z kontrolą ukosowania wałeczków

RADA PROGRAMOWA Przewodniczący: prof. Włodzimierz Błasiak (KTH) prof. Stanisław Nawrat (AGH)

44 Pionierzy z Pniówka

REDAKTOR NACZELNY Janusz Zakręta tel. 692 123 369

46 To będzie smutna Barbórka

SEKRETARZ REDAKCJI Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517 PRACOWNIA GRAFICZNA PROGRAFIKA.com.pl DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.

WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 www.apbiznes.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik.

Nakład: do 2 000 egzemplarzy

energetyka i przemysł rynek węgla

Górnictwo węgla kamiennego w Polsce – wyniki I półrocza 2015r.

W okresie styczeń-czerwiec 2015r. wydobycie węgla

Ceny węgla z ARA ulegały systematycznemu spadkowi

kamiennego ogółem wyniosło 34,3 mln ton i było niższe niż

od 61,68 USD/t w dniu 1 maja 2015r do 57,62 USD/t w dniu

w tym samym okresie 2014 r. o 855,5 tys. ton. Wydobycie węgla

31 lipca br.

energetycznego w analizowanym okresie w 2015 r. w stosunku Łączna wielkość eksportu i wywozu polskiego węgla

do analogicznego okresu 2014 r. zmniejszyło się o 5,5%, a węgla koksowego zwiększyło się o 13,7%.

Stan zapasów węgla kamiennego ogółem w kopalniach na koniec czerwca 2015r. wyniósł 6,4 mln ton. W porównaniu do stanu na koniec czerwca 2014r. zmniejszył się o 1,831 mln ton.

Sprzedaż ogółem węgla kamiennego w okresie styczeń-czerwiec 2015r. wyniosła 35,6 mln ton i w porównaniu do odpowiedniego okresu 2014r. była wyższa o ok. 8,9%.

Henryk Paszcza Dyrektor Oddziału ARP w Katowicach

w okresie styczeń - czerwiec 2015r. wyniosła 4,75 mln ton, przy wielkości importu w okresie sześciu pierwszych miesięcy br. wynoszącym 3,47 mln ton. Średnia cena zbytu wyeksportowanego węgla wyniosła 243,98 zł/t (199,80 zł/t węgiel energetyczny, koksowy - 371,44 zł/t).

Produkcja i sprzedaż węgla w Polsce – energetyczny, koksowy

W okresie tym nastąpiło zwiększenie sprzedaży na rynek krajowy o 2,6 mln ton (o 9,2%).

W sprzedaży węgla kamiennego na rynek krajowy w analizowanym okresie 2015r., w porównaniu do roku ubiegłego występują następujące relacje: wzrost sprzedaży do: koksowni o 9,7%; energetyki zawodowej o 10,3%; spadek sprzedaży do: energetyki przemysłowej o 4,5%; ciepłowni zawodowych i niezawodowych o 10,2%; Cena zbytu węgla ogółem w analizowanym okresie 2015r. wyniosła 262,24 zł/t i w porównaniu do analogicznego okresu 2014r. obniżyła się o 5,9%, przy czym cena zbytu ogółem węgla do celów energetycznych obniżyła się o 7,3%, natomiast cena zbytu węgla do koksowania uległa obniżeniu o 3,3%.

4

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Produkcja ogółem w mln ton. 6 m-cy 2014/2015 r.

Produkcja węgla koksowego w mln ton. 6 m-cy 2014/2015 r.

Sprzedaż węgla kamiennego w mln ton. 6 m-cy 2014/2015 r.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

5

energetyka i przemysł rynek węgla

Wydobycie sprzedaż i stan zapasów 6 m-cy 2015 r.

Sprzedaż węgla

Struktura sprzedaży węgla

Zapasy i import węgla

6

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Główny strumień importu realizowany był przez północne przejście graniczne

• Zatrudnienie osób z uprawnieniami emerytalnymi – 2814

Braniewo-Mamonowo oraz wschodnie oraz Hrubieszów-Izow . Od strony południowej głównymi przejściami są

• I lość przejętych osób przez SRK

Chałupki - Bohumin i Zebrzydowice.

Drogą morską realizowany jest import przez porty w Świnoujściu, Gdyni,

• Ilość osób przebywających na urlopach górniczych – 1132

Restrukturyzacja zatrudnienia

przejścia graniczne w Terespolu-Brześć

• Ilość wydanych decyzji ZUS – 1570

SA – 6195 • Ilość złożonych wniosków na świad-

• Ilość osób przebywających na urlo-

Zestawienie indeksów cen węgla energetycznego

pach górniczych z zakładu przeróbki węgla – 97 • Ilość osób, które skorzystały z jednorazowej odprawy – 162

czenia – 2626

Średniomiesięczny koszt produkcji

Szczecinie oraz Gdańsku.

Węgiel importowany sprzedawany jest przede wszystkim w ramach dostaw spot, tj. z trzymiesięcznym terminem dostaw, przy uwzględnianiu cen w portach Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia, po doliczeniu kosztów transportu do granicy oraz ubezpieczenia, a następnie kosztów od granicy do odbiorcy. Oznacza to, że ceny zależne są od bieżącej koniunktury, kursów walutowych, przy uwzględnieniu ryzyka opóźnienia dostaw.

Zatrudnienie • 31.12.2014 r. – 102 900 • 30.06.2015 r. – 97 990

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

7

energetyka i przemysł rynek węgla

Cena, wydobycie, sprzedaż, przychody

Wynik finansowy w latach 2006-2015

Saldo zobowiązań i należości na dzień 30.06.2015 r.

8

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

energetyka i przemysł rozmowa

Odpowiedni ludzie,

systematyczność i ciągły monitoring Recepta na utrzymanie w ruchu największej kopalni głębinowej na świecie Z Mirosławem Komanem – dyrektorem ds. Utrzymania Ruchu KGHM OZG RUDNA rozmawia Janusz Zakręta

Utrzymanie ruchu w organizmie, jakim jest kopalnia tej wielkości, na pewno jest wyzwaniem. Niemniej jest wyzwaniem, któremu przez systematyczną pracę można podołać. Wpływają na to przepisy, które nas obligują oraz konieczność zapewnienia sprawności urządzeń, którymi dysponujemy. Na moją ocenę i premię moich pracowników składa się utrzymanie sprawności ruchowej urządzeń na poziomie 96% ich dyspozycyjnego czasu pracy. Żeby uzyskać taki wynik zdecydowanie niezbędna jest systematyczna kontrola stanu tych urządzeń i ciągły monitoring ich pracy. Kopalnia wydobywa rocznie oprócz ok. 12,5 mln. ton własnej rudy, dodatkowo blisko 3 mln ton rudy kopalni Polkowice-Sieroszowice. Wszystko to sprawia, że utrzymanie urządzeń w pełnej sprawności technicznej jest „oczkiem w głowie”, nie tylko wszystkich pracowników służb energomaszynowych kopalni, ale także dyrektorów obu kopalń. Jest to duże wyzwanie, które przynosi sporą satysfakcję, ale również powoduje zwiększenie ilości siwych włosów lub ich znaczny ubytek jak to jest w moim przypadku.

10

2/2015

Fot. Archiwum KGHM

Czy zarządzanie utrzymaniem ruchu w największej kopalni miedzi na świecie jest ciągłym wyzwaniem, czy raczej systematycznym realizowaniem zaplanowanych działań?

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

W kwietniu ubiegłego roku uruchomiliśmy wydobycie poniżej poziomu 1200 w ramach projektu „Głogów Głęboki Przemysłowy”. Eksploatujemy je wspólnie z kopalnią Polkowice- Sieroszowice. Aktualnie obszar górniczy Rudnej wynosi ok. 112 km²

Głogów Głęboki korzysta z infrastruktury Polkowice-Sieroszowice i Rudnej?

Generalnie Głogów Głęboki jest projektem, który powstał na potrzeby uruchomienia tego złoża. Jest to on prowadzony centralnie i działa na rzecz obu kopalń.

Kopalnia Rudna prowadzi eksploatację w dwóch systemach, z ugięciem stropu i z podsadzką hydrauliczną.

Czy mógłby Pan przedstawić różnice w tych systemach?

Jeśli Pan pyta o eksploatację to praktycznie nie różnią się niczym. Technologia urabiania złoża jest identyczna w obu przypadkach. Generalnie różnica polega na tym, co się dzieje z pustkami poeksploatacyjnymi w górotworze.

W naszym przypadku, jeżeli miąższość złoża przekracza 7,0 m lub w każdym przypadku, gdy na powierzchni nad eksploatowanym polem wydobywczym są zlokalizowane jakieś obiekty specjalne, np. miasto Polkowice, takie pole jest podsadzane podsadzką hydrauliczną.

W innych przypadkach prowadzimy likwidacje pustek „na ugięcie stropu”. System urabiania jest jeden w całej kopalni, jest to system komorowo-filarowy z różnymi odmianami prowadzenia robót likwidacyjnych. Kiedy rozpoczynałem pracę w Rudnej, pod Polkowicami były dostępne pokłady o miąższości 12-16 metrów, a średnia miąższość złoża całej kopalni wynosiła ok. 6 m. Teraz jest to średnio e-w ydanie do pobrania na:

3,12 m. Dzisiaj, żeby „nafedrować swoje”, górnicy muszą - z uwagi na wypłycenie pokładu i wyczerpywanie się pokładów o dużej miąższości – wykonywać znacznie więcej przodków i tym samym odsłaniać dużą powierzchnię stropu. Z jednej strony jest to problem, bo znacznie wzrastają koszty urabiania złoża, a tym samym nasze wyniki, a z drugiej cieszę się, że wychodzimy z tego obszaru i mieszkańcy Polkowic mniej będą odczuwać skutki naszej działalności pod ziemią.

Jaką Pan dzisiaj grupą ludzi zarządza? Jaka to jest struktura? Czy to są tylko pracownicy firmy, czy również firmy z zewnątrz?

Za całą kopalnię zawsze odpowiada kierownik ruchu zakładu, w naszym przypadku jest to dyrektor naczelny.

On jest odpowiedzialny za wszystkich pracowników kopalni, jak i pracowników podmiotów zewnętrznych. Jeśli chodzi o podział obowiązków to ja zarządzam dziesięcioma w ydziałami kopalni, w których pracuje około 1800 pracowników. Wielu z tych pracowników sprawuje też nadzór nad funkcjonowaniem firm świadczących usługi na rzecz kopalni.

W tym przypadku jest to nadzór nad wszystkimi firmami prowadzącymi roboty górnicze bądź inwestycyjne pod ziemią i na powierzchni. Rolą naszych pracowników jest po prostu kontrolowanie jakości i terminowości tych prac, ewentualnie uzgadnianie i koordynowanie zmian, które mają miejsce oraz planowanie, kosztorysowanie i rozliczanie tych robót itp. Do moich obowiązków należy również nadzór nad służbami szkód górniczych i ochrony środowiska kopalni.

Wiem, że zajmował się Pan wcześniej transportem i przenośnikami. W późniejszych czasach zajął się Pan klimatyzacją. Co sprawiło, że zajął się Pan tym tematem?

Rzeczywiście zaczynałem pracę tutaj w kopalni od stanowiska fizycznego

www.POWERindustry.pl

Fot. POWERindustry

Kopalnia Rudna ma ok. 75 km2 powierzchni podziemnej.

Jednak ten obszar się ciągle zmienia. Jak jest sytuacja na dzisiaj?

w dziale transportu taśmowego. Po ośmiu latach pracy na stanowiskach fizycznych przeszedłem do pracy w dozorze zajmując kolejne szczeble dozoru niższego, średniego i wyższego.

Zawsze byłem delegowany do rozwiązywania rzeczy trudniejszych. Przypadło mi w udziale m.in. wprowadzenie na przenośnikach taśmowych systemów sterowania PROMOS i wprowadzenie taśm jednoprzekładkowych w miejsce wieloprzekładkowych. Miałem też możliwość modernizowania ciągów odstawy i wykonania niekonwencjonalnych zbiorników retencji urobku na drogach odstawy. Oczywiście wszystko odbywało się przy wsparciu moich przełożonych. Największym wyzwaniem w trakcie mojej pracy w dziale taśmowym była zmiana organizacji pracy kopalni.

Przejście z systemu trzyzmianowego na czterozmianowy. Ta poważna zmiana zakończyła się sukcesem i system został wdrożony, zarówno w Rudnej, jak i w pozostałych kopalniach KGHM. To zapewne przyczyniło się to do tego, że otrzymałem propozycję objęcia stanowiska dyrektora ds. inwestycji i rozwoju 2/2015

11

energetyka i przemysł rozmowa w zakładach górniczych Rudna. Pełniłem tę funkcję przez dwa lata (lata 2004-06 przyp. red.). Był to okres wielu ważnych inwestycji dla kopalni. W tym czasie zbudowany był m.in. system klimatyzacji centralnej kopalni, zgłębiony i uzbrojony szyb R XI, oddany do eksploatacji szyb R IX, zbite wyrobiska udostępniające do złoża Głogów Głęboki – Przemysłow y, zmodernizowane maszyny wyciągowe szybu R II. Również wtedy uporządkowaliśmy politykę profilaktyki kopalni w zakresie szkód górniczych i ochrony środowiska.

Czyli już wtedy zajmował się Pan systemem klimatyzacji?

Warunki klimatyczne w kopalni ciągle się pogarszają. Czy przez te dziesięć lat udało się opanować wzrastającą temperaturę?

Dziesięć lat temu wszystko raczkowało. Wytypowaliśmy sobie dwa oddziały eksploatacyjne żeby zobaczyć czy da się w ogóle stworzyć lepsze warunki mikroklimatyczne. Nasze górnictwo diametralnie różni się od węglowego.

Nie mamy chodników podścianowego i nadścianowego, gdzie wystarczy wtłoczyć kilkaset kubików powietrza, żeby przewietrzyć ścianę. W naszym przypadku dla każdego pola eksploatacyjnego musi ich być kilka tysięcy. Przez wyrobiska Rudnej przepływa ponad 225 tys. m³ powietrza na minutę. Jako

Powierzchniowa stacja klimatyzacyjna przy szybie R-XI

Fot. Archiwum KGHM

Wtedy byłem odpowiedzialny za jego wybudowanie. Zaproponowałem utworzenie działu klimatyzacji i rurociągów, który przejmie odpowiedzialność za całą powiązaną infrastrukturę od powierzchni do dołu. Pomysł się spodobał ówczesnemu Dyrektorowi Technicznemu (Mirosławowi Laskowskiemu, dziś V-ce Prezes Zarządu KGHM Polska Miedź S.A. przyp. Red). Wiązało się to oczywiście z zebraniem odpowiedniej grupy ludzi.

Mimo początkowych trudności po ok.

2-3 miesiącach prób udało się uruchomić system klimatyzacji centralnej. Należy podkreślić, że klimatyzacja na Rudnej nie jest po to, by wydłużać czas pracy górników tylko po to, by poprzez poprawę komfortu na stanowiskach pracy ta

praca w ogóle była możliwa i efektywna.

W większości kopalń węglowych na Górnym Śląsku rolą klimatyzacji jest stworzenie takich warunków pracy, żeby dało się wydajnie pracować nie przez sześć, ale przez siedem i pół godziny.

U nas w warunkach górotworu, który nas otacza uzyskanie temperatur normatywnych jest naprawdę dużym wyzwaniem.

W tej chwili na głębokościach, do których zeszliśmy z eksploatacją temperatura pierwotna skał dochodzi do 48 o C, a wilgotność powietrza przekracza 60% .

Z tym przychodzi nam się mierzyć i stąd tak duży nacisk na klimatyzację.

12

2/2015

ciekawostkę powiem, że według wyliczeń naszych służb wentylacyjnych, dla urobienia 1 tony rudy potrzebujemy ok. 7 ton powietrza. Udawało nam się rozwiązywać poszczególne problemy na tyle skutecznie, że zarząd podejmował decyzje o kolejnych inwestycjach w rozbudowę systemów klimatyzacyjnych. Okazało się, że pomimo dużych nakładów jakie ponosimy na budowę i eksploatację tych systemów to w ogólnym bilansie inwestycje się kalkulują, bo możemy urabiać złoże w obszarach, które dziesięć lat temu wydawały się nieosiągalne. Na dzisiaj już połowa wydobycia w Rudnej pochodzi z pól klimatyzowanych. W planach jest uruchamianie kolejnych stacji, tak by docelowo połowa produkcji z polskich kopalń pochodziła z obszarów objętych systemami klimatyzacji centralnej. Stąd ciągłe inwestycje, modernizacje i rozbudowa systemów.

Należy również zauważyć, iż kopalnia funkcjonuje na głębokości między 860, a 1250 metrów. Różnica wysokości powoduje ogromny wzrost ciśnienia statycznego, co wymagałoby zastosowania rur o bardzo grubych ściankach, a tym samym o dużym ciężarze. To spowodowało, że podzieliliśmy obszar kopalni na poziomy, które dzisiaj są klimatyzowane w sposób bardzo uporządkowany przez ponad 100 chłodnic powietrza o mocy 200-400 kW każda, zasilanych poprzez węzły redukcji ciśnienia i rurociągi rozpły-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Fot. Archiwum KGHM

Stacja pomp na powrocie wody lodowej przy podajnikku trójkomorowym szybu R-XI

neratorów jest tak dobrana, by w razie jakiegokolwiek blackautu lub awarii sieci przesyłowych można było po odpowiednich przełączeniach zabezpieczyć pracę każdej z maszyn wyciągowych kopalni, pompowni głównego odwadniania, albo jednej ze stacji wentylatorów głównych.

Ten nowy rozległy temat wymagał odpowiedniej kadry i wsparcia naukowego. Jak Pan budował zespół i jak się układa współpraca z ośrodkami naukowymi?

Zabudowa silnika gazowego z generatorem

Od kiedy pamiętam KGHM zawsze był firmą skierowaną na współpracę ze światem nauki. Górnictwo węglowe nie traktowało nas jako „swoich”. W czasach poprzedniego systemu nie podlegaliśmy

Fot. Archiwum KGHM

wu wody lodowej wykonane z rur z PCV. W lipcu tego roku udało nam się uruchomić kolejną stację klimatyzacyjną dla poziomu 1200 metrów i poniżej z bardzo nowoczesnym systemem produkcji wody lodowej. Jest to stacja o mocy docelowej 25 MW. Aktualnie trwają jej próby i testy ruchowe. Jest to bardzo nowoczesna stacja, która będzie działała w układzie wyspowym z własnym zasilaniem w energię elektryczną i cieplną pochodzącą z wybudowanych do tego celu bloków gazowo-parowych. Zabudowano osiem agregatów sprężarkowych, dwa absorpcyjne i dwa silniki gazowe. Tak więc stacja klimatyzacyjna przy szybie R XI będzie w pełni autonomicznym systemem trigeneracyjnym niezależnym od awarii sieci. Dodatkowo moc ge-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Ministerstwu Górnictwa i Energetyki tylko Ministerstwu Hutnictwa i Przemysłu Ciężkiego, a nasze kopalnie były traktowane jako baza zaopatrzeniowa dla hut.

Musieliśmy sobie więc inaczej poukładać stosunki z naukowcami niż koledzy z górnictwa węglowego, które było niezależną branżą i miało na swoje potrzeby stworzone zaplecze naukowo-badawcze w AGH i Politechnice Śląskiej. Jednocześnie trafiali do nas ludzie, którzy byli otwarci na zmiany, nie bali się wyzwań i potrafili również zarażać tym samym swoich następców. Dzisiaj nawet sobie nie wyobrażam funkcjonowania KGHM bez wsparcia świata nauki. Każdego roku zlecamy do jednostek naukowo badawczych kilkadziesiąt różnych prac badawczo rozwojowych, testujemy prototypowe urządzenia, w różnych obszarach naszej działalności tworzymy wspólne programy, wykorzystujemy nowoczesne metody pomiarowe, aktywnie uczestniczymy w licznych konferencjach i sympozjach. Wracając do pytania.

Kiedy musiałem zająć się tematem klimatyzacji kopalni to na początku zrobiłem ranking wyższych uczelni z wydziałami chłodnictwa i klimatyzacji.

Okazało się, że Politechnika Krakowska ma najciekawiej rozwinięty ten wydział.

Spotkałem się z ówczesnym Dziekanem tego wydziału prof. Zalewskim w celu nawiązania współpracy. Już wówczas od 2-3 lat zatrudnialiśmy absolwenta tego wydziału inżyniera Wojtka Włodarczyka, który był również pasjonatem tematu klimatyzacji kopalni. Dzięki jego zaangażowaniu udało nam się „zarazić” tematem kolejne osoby i przekonywać do swoich racji dyrektorów w kopalni.

W wyniku naszej współpracy z Politechniką Krakowską i AGH udało się zorganizować dwusemestralne studia z klimatyzacji kopalń z tematyką dedykowaną dla naszych potrzeb i specyfiki naszego górnictwa. Zajęcia odbywały się u nas. Wykładowcami na nich byli najlepsi w tej dziedzinie naukowcy z obu krakowskich uczelni, m.in. wspomniany już prof. Zalewski 2/2015

13

energetyka i przemysł rozmowa na Barbórkę lub gdy wydarzy się jakaś tragedia. Wydaje mi się, że gdyby dziennikarze zainteresowali się kontaktami z tutejszą społecznością, to ujrzeliby inne oblicze KGHM. Mamy bardzo dobre kontakty z samorządowcami, na bieżąco realizujemy wiele wspólnych inicjatyw.

Poprzez fundację KGHM współfinansujemy organizację wielu ciekawych i potrzebnych przedsięwzięć i imprez kulturalnych i sportowych. Jednym z bardzo dobrych przykładów może być współpraca z gminą Grębocice przy budowie gimnazjum, które tam powstało. z PK, czy prof. Szlązak z AGH. Dzięki temu udało nam się stworzyć prężną kadrę działającą w obszarze klimatyzacji naszych kopalń. Myślimy o powtórzeniu takiego studium w najbliższym czasie.

Stacje nam się rozrosły z 15 do 55 MW, więc zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowaną kadrę jest spore.

Staliśmy się swego rodzaju zagłębiem „chłodniczym”. Odwiedza nas cała masa delegacji, które chcą się zapoznać z najnowszymi technologiami w tym zakresie.

Bez wsparcia nauki, uruchomienia kilku przewodów doktorskich i wykonania wielu prac dyplomowych tego postępu by nie było.

Nasze problemy stały się problemami badawczymi wielu naukowców Politechniki Wrocławskiej, AGH, czy KGHM „Cuprum”, które wspólnie z powodzeniem rozwiązaliśmy lub rozwiązujemy.

Pokuszę się również o stwierdzenie, że podstawą sukcesu kopalni na tym polu było zbudowanie młodego, otwartego na nowe wyzwania zespołu. Dzisiaj średnia wieku w zespole zarządzającym Działem Klimatyzacji i Rurociągów wynosi ok. 35 lat, a na 180 pracowników działu 30% posiada wykształcenie wyższe.

Teraz pytanie z innej beczki.

Co wg Pana należy zrobić żeby poprawić wizerunek górnictwa? Przeglądając informacje w internecie pod hasłem kopalnia Rudna

14

2/2015

Otaczam się fachowcami, z którymi potrafię się porozumieć.

Wzajemne zaufanie skutkuje tym, że możemy polegać na sobie w każdej sytuacji nawet tej najtrudniejszej.

dominują niestety informacje dotyczące wypadków.

Jaki jest sekret Pańskiego spokoju i opanowania?

Boleję nad tym, że pisze się tylko o tym co najtragiczniejsze, że bardzo mało jest pozytywnych informacji na temat naszej działalności w innych obszarach. Na szczęście rzeczywistość wygląda inaczej. Na 4,5 tys. naszych pracowników i 5 tys. pracowników firm zewnętrznych, realizujących dla nas zlecenia, tych zdarzeń niebezpiecznych jest naprawdę niewiele. Oczywiście każdy wypadek jest tragedią i nigdy nie przechodzimy nad nim do porządku dziennego. Smutne jest jednak to, że media nie dostrzegają naszych sukcesów w zakresie bezpieczeństwa.

Mówię np. o 19 marca 2013 roku kiedy udało nam się wyprowadzić załogę całego oddziału bez większego szwanku.

Dziewiętnaście osób zostało odciętych od świata na ponad 7 godzin na głębokości ok. 950 metrów. Nie mieliśmy z nimi żadnej łączności. Dla mnie to była szczególna sytuacja, gdyż od kierownika akcji ratunkowej dostałem polecenie komunikowania się z przybywającymi na kopalnię rodzinami zagrożonych pracowników oraz informowania ich o przebiegu prowadzonej akcji ratunkowej. Na miejscu było wielu dziennikarzy.

Nie rozumiem dlaczego kiedy odnosimy sukcesy na polu zawodowym, prowadzimy codzienne wydobycie to trudno zainteresować media tym tematem, a zainteresowanie pojawia się najczęściej

Na stanowisku, które zajmuję nie można być „narwańcem”. Jak często powtarza nasz Dyrektor Naczelny (Krzysztof Porębski przyp. red.) „pośpiech jest wskazany tylko przy łapaniu pcheł”.

W naszym przypadku błędne decyzje mogą się okazać bardzo kosztowne.

Należy być opanowanym, unikać działań nieprzemyślanych. Owszem, kiedy sytuacja tego wymaga reakcja powinna być w miarę szybka, natomiast powinno to być wystandaryzowane i przeanalizowane. W dużej mierze mój spokój bierze się stąd, że jesteśmy przygotowani na wszelkiego typu sytuacje nieprzewidziane i to w jakiś sposób na pewno pomaga.

Wtedy kiedy ruch kopalni odbywa się normalnie analizujemy scenariusze różnych możliwych zdarzeń i sposoby przeciwdziałania im. Jednak tym co pozwala mi w miarę spokojnie spać jest kadra, z którą współpracuję. Podstawą tej współpracy jest wzajemne zaufanie do siebie. Nie oszukujmy się- nikt z nas nie jest omnibusem. Ja na swoim stanowisku nie poradziłbym sobie sam z ogromem problemów, które w kopalni występują. Otaczam się fachowcami, z którymi potrafię się porozumieć.

Wzajemne zaufanie skutkuje tym, że możemy polegać na sobie w każdej sytuacji nawet tej najtrudniejszej.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

60 lat produkcji rur PE

Systemy PE i PP na co dzień i do zadań specjalnych Systemy grawitacyjne: Weholite, WehoDuo, WehoTripla dn110-3000mm Systemy ciśnieniowe: WehoPipe i WehoPipe RC/RC+ dn20-1800mm Moduły do renowacji VipLiner dn90-630mm Studzienki i zbiorniki Weho

energetyka i przemysł technika i technologia

Żelazny Most, Mocowanie pływaka konfuzora do rurociągu pływającego DN1200

Polietylenowe rurociągi dla polskiego górnictwa

Polietylenowe rurociągi produkowane są przez Uponor Infra od 60 lat.

Stosowane są w najtrudniejszych warunkach eksploatacyjnych i z powodzeniem dostarczane m.in. jako rurociągi technologiczne dla zastosowań górniczych, szczycąc się niezawodnością i znakomitymi właściwościami.

Jeden z pierwszych takich rurociągów firma dostarczyła do kopalni cynku Tara w Irlandii w 1976 roku i rurociąg ten pracuje do dziś.

Firma Uponor Infra Sp. z o.o. (dawniej

cych warunkach składowiska, 3 lata

renowacji rurociągu stalowego DN 800

KWH Pipe) rozpoczęła współpracę

później przeprowadzono wymianę

transportującego szlamy poflota-

z KGHM Polska Miedź SA w 1997 r.

końcowego odcinka skorodowanego

cyjne. Renowację przeprowadzono

dostarczając na teren Obiektu Uniesz-

rurociągu stalowego odprowadzające-

metodą reliningu długiego, wciągając

kodliwiania Odpadów Wydobywczych

go oczyszczone wody technologiczne

jednorazowo 1100-metrowy odcinek

(OUOW) Żelazny Most pierwsze

z kopalni w Rudnej. Uponor Infra

rurociągu DN 710. Ten projekt, który

systemy drena żowe w ykonane

Edyta Zalewska

dostarczyła wówczas rurociąg DN

do dziś jest ewenementem w skali

w technologii Weho (WehoDuo,

Dyrektor ds. Sprzedaży Uponor Infra Sp. z o.o.

800 i służyła wsparciem technicznym

kraju, rozpoczął dostawy rurociągów

w zakresie projektowania i montażu.

do przesyłu odpadów poflotacyjnych

W 2001 r. firma dostarczyła rury do

dla Zakładu Hydrotechnicznego.

WehoPipe i Weholite). Ponieważ systemy sprawdziły się w wymagają-

16

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Kotwiczenie polietylenowego rurociągu pływającego na projektowanej trasie Żelaznego Mostu

W 2008 r. w związku ze zwiększeniem produkcji surowców Uponor Infra wzięła udział w modernizacji starej linii przesyłowej odpadów poflotacyjnych DN 500, wykonanej pierwotnie z polietylenu, gdzie na wysokich podporach zainstalowano dwie nitki rurociągu DN 900 o łącznej długości ok. 2,5 km. Przy tej okazji, KGHM dokonywał oględzin starego, zdemontowanego rurociągu. Okazało się, że po 10 latach eksploatacji wytarcie rurociągu było znikome, co potwierdziło niezawodność PEHD i jego wyższość nad tradycyjnymi materiałami do budowy rurociągów. Rok później Zakład Hydrotechniczny KGHM zaplanował wymianę pięciokilometrowego odcinka rurociągu odpadów poflotacyjnych typu Betras. Inwestor zdecydował o zastosowaniu rurociągu polietylenowego DN1000 PN16, który dzięki łączeniu metodą zgrzewania gwarantuje jednorodność połączeń.

Ciekawą inwestycją była prototypowa instalacja ujęcia wód nadosadowych na Żelaznym Moście, zaprojektowana przez firmę DHV Hydroprojekt, zrealizowana w 2013 r. przez firmę TOLOS Piotr Walczak Sp. K., przy użyciu rur PEHD produkcji Uponor Infra. Poszukiwano rozwiązania umożliwiającego ujęcie wody o znacznym stopniu klarowności w centralnej części akwenu i ponowne wykorzystanie jej do dalszej produkcji.

Wykonanie w 2013 r. polietylenowego rurociągu pływającego okazało się optymalnym rozwiązaniem. Rurociąg pływający PE100 o średnicy DN 1200 został połączony w sekcję o długości 600 m metodą zgrzewania doczołowego, następnie zwodowany i odholowany do miejsca docelowej eksploatacji. Choć wdrożone rozwiązanie było prototypowe, w zupełności się sprawdziło.

W najbliżej przyszłości planowana jest realizacja podobnej instalacji dla kolejnej wieży ujęciowej.

Polietylenowe rurociągi Uponor Infra od wielu lat sprawdzają się w najtrudniejszych warunkach eksploatacyjnych. O owocnej ponad 20-letniej współpracy z największymi Inwestorami w Polsce, dowodzą także liczby - Uponor Infra dostarczyła do KGHM Polska Miedź SA już ponad 60 km rur ciśnieniowych wielkośrednicowych oraz systemy grawitacyjne do odwodnień wraz z kompletem kształtek i studni. Historia pokazuje, że Uponor Infra nie boi się wyzwań i z powodzeniem wspiera trudne, nietypowe i zaawansowane technologicznie projekty.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

17

energetyka i przemysł rozmowa Z Robertem Końskim prezesem zarządu Rathdowney Polska Sp. z o.o rozmawia Janusz Zakręta

Projekt OLZA – budowa nowej kopalni cynku i ołowiu

18

Skąd się wzięła nazwa i jaka jest geneza projektu,,Olza”?

Projekt powstał w 2008 lub 2009

i ołowiu są w tej okolicy wydobywane od

roku, nie jestem pewien, co do konkretnej

wielu lat. Kanadyjska spółka HDI (Hunter

Nazwa projektu,,Olza” wzięła się od

daty, ponieważ mnie jeszcze wtedy

Dickinson Inc.) od 80-tych lat zebrała

nazw miejscowości Olkusz i Zawiercie.

w firmie nie było. Geolog pochodzenia

mniej więcej pięć miliardów dolarów na

Docelowo przewidujemy konkurs na

polskiego przyszedł do obecnych ak-

różnego rodzaju projekty kopalniane,

nazwę kopalni, nazwa póki co obejmuje

cjonariuszy i powiedział, że w Polsce

koncentrując się na cynku, ołowiu, miedzi,

sam projekt.

są duże zasoby cynku. Rudy cynku

złocie i platynie. Nie inwestują w węgiel,

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

gaz, ropę i metale ziem rzadkich, bo na tym się kompletnie nie znają. Koncentrują się na wybranych projektach i wybierają miejsca na świecie, gdzie można by te projekty zrealizować i Polska im się wpasowała, ponieważ nastąpiła zmiana ustawodawstwa i można było wystąpić o koncesje poszukiwawcze.

Czy funkcjonująca na tym terenie od wielu lat firma ZGH Bolesław, która wydobywa i przetwarza rudy cynku i ołowiu nie blokowała Waszych działań?

Mój poprzednik John Barry, prezes spółki udał się do sąsiednich Zakładów Górniczo-Hutniczych „Bolesław” z zapytaniem, czy mają coś przeciwko

bojąc się nadmiaru biurokracji i niejasnych

tych koncesjach. Niektórych naszych

naszemu poszukiwaniu. W odpowiedzi

przepisów dotyczących ochrony przyrody.

rozmówców to dziwi, ponieważ Polski

otrzymał informację, żeby zachować

Okazuje się, że nie jest aż tak strasznie,

Instytut Geologiczny wiercił w tych

10-cio kilometrowy pas wokół istniejących

wręcz porównywalnie do tego, co dzieje

miejscach i znajduje się tam bardzo dużo

złóż kopalni, poza tym nie widzą żadnych

się w Kanadzie. Natomiast np. w Stanach

historycznych otworów. To działanie jest

przeciwskazań. W efekcie wystąpiliśmy

Zjednoczonych jest w tym zakresie dużo

konsekwencją tego, że my jesteśmy

o trzy koncesje poszukiwawcze: Za-

gorzej. Agencja Ochrony Środowiska

kanadyjską spółką giełdową. Wobec

wiercie, Rokitno i Chechło, które zostały

w USA wymaga od ostatniego wła-

działań inwestycyjnych takiej spółki

przyznane w 2010 roku. W ubiegłym

ściciela nieruchomości przy procesie

są wymagania szczególne odnośnie

roku koncesje zostały przedłużone i są

czyszczenia środowiska, żeby przywrócił

ryzyka. Więc dane historyczne nie

do aktywne do 2020 roku a Chechło

stan pierwotny.

dają im pewności. Jesteśmy zmuszeni

do 2022 roku, ponieważ była nam przyznana w roku 2012. W zeszłym roku złożyliśmy dokumentację geologiczną na złoże na dwóch północnych koncesjach, czyli Zawiercie i Rokitno, które zostały zatwierdzone w zeszłym roku.

potwierdzić to własnymi odwiertami, które

A jak się Wam układa współpraca z administracją państwową?

obietnice a ministerstwo rewanżuje się

Moi koledzy z Kanady na początku podchodzili bardzo sceptycznie do Unii

żeby były rozpoznawalne przez specjalne wytyczne giełdy.

Mamy bardzo dobre relacje z ministerstwem środowiska, spełniamy swoje

Kanadyjczycy nie obawiali się działalności na obszarze Polski?

muszą być w pewnym zagęszczeniu,

Prognozy co do zasobów są zachęcające?

tym, że wszystkie decyzje są w terminie

Według tej procedury mamy udo-

i generalnie grzechem byłoby narzekać.

kumentowane około 25 mln. ton rudy.

W związku z tym robiliśmy wstępną

Jakie prace są do tej pory zrealizowane?

ocenę ekonomiczną projektu, którą opublikowaliśmy w maju br. W hipotetycznej

Europejskiej, ponieważ nie realizowali

Zrobiliśmy ponad 30 tysięcy metrów

ocenie uzyskujemy kopalnię, która będzie

żadnych projektów w krajach unijnych

odwiertów, po około 260 otworów na

funkcjonowała 9 lat plus rok przygotowy-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

19

energetyka i przemysł rozmowa wania terenu. Wiemy, że Polski Instytut Geologiczny na terenie naszych koncesji udokumentował około 77 mln. ton rud cynku i ołowiu. Na tym etapie musimy złożyć raport, ponieważ te wszystkie działania, to jeszcze nie jest decyzja o tym, że zbudujemy kopalnię. Trwają analizy, badania i testy, które doprowadzą nas do tej decyzji. Podejrzewam, że ona zapadnie na początku przyszłego roku.

Jak Pan ocenia, jaka ta decyzja będzie?

Jestem niepoprawnym optymistą, więc myślę, że ona będzie na tak. Historyczna cena cynku i ołowiu nie pozwala firmom na poszukiwania, ponieważ jest to nieopłacalne. Weszliśmy w stosunkowo słabym momencie na rynek, licząc że ten słaby rynek się skończy. Jak wiemy Chiny są największym konsumentem cynku.

Sugerujemy się ich prognozami. Nasze opracowanie, to które opracowaliśmy w maju opierało się o cenę cynku na poziomie około 2200 dolarów za tonę przez 9 lat i dawało rentowność na poziome wewnętrznej stopy zwrotu 30%.

To są cały czas bardzo dobre parametry ale podkreślam, że jest to wstępna ocena ekonomiczna. Moi doświadczeni koledzy mówią, że od tego momentu jeśli się doprecyzowuje pozycje kosztowe, poziom zwrotu ulega zmianie tzn. spada.

Natomiast jest dobry poziom, z którego można trochę spadać. Wierzę w ten projekt ponieważ jest to opłacalne złoże, w dobrym miejscu geograficznym.

Ile osób z Polski jest na dzisiaj zaangażowanych w ten projekt?

Pełnoetatowo w tej chwili mamy około szesnastu osób, w trzech biurach,

20

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

w Rokitnie Szlacheckim, gdzie mamy

powiedzieć,,nie”, wtedy tej kopalni nie wy-

rdzeniowanie, w Olkuszu i w Zawierciu,

budujemy i Polska przestanie produkować

gdzie mamy biuro, które kontaktuje się

rudy cynku i ołowiu a jest jednym z trzech

z lokalną społecznością. Mamy jeszcze

producentów w Unii Europejskiej.

kilku konsultantów i oczywiście całe zaplecze w postaci Hunter Dickinson, czyli,,firmy matki” i to jest około dwustu osób w centrali w Vancouver.

Jeśli chodzi o odwierty, to korzystaliście z usług polskich firm zewnętrznych?

Głównie, ale nie tylko. Ostatnio z dużym sukcesem korzystaliśmy

Jaki będzie model kopalni?

np. staw poflotacyjny po zakończeniu eksploatacji, w ciągu krótkiego czasu zostanie zlikwidowany bez większych szkód dla środowiska?

Będzie to kopalnia filarowo-ko-

Woda, która będzie tam wlewana

morowa i dwie upadowe. Póki co,

musi być utylizowana, oczyszczana,

szybu nie będzie. Oczywiście powsta-

żeby nie było w niej nadmiernej ilości

nie również zakład uzdatniania rudy

szkodliwych substancji. Staw taki będzie

i zbiornik poflotacyjny.

odpowiednio zaizolowany specjalnymi membranami, które nie przepuszczą

Czy dzisiejsza technologia jest na tyle rozwinięta, że

tej wody do wód gruntowych. Hałdy będą odpowiednio zraszane, żeby

z wiertaczy, którzy przyjechali do nas z Rumunii. Okazali się sprawniejsi, gotowi wiercić w trudniejszych warunkach pogodowych i istotnie tańsi.

Jak zamierzacie sobie poradzić ze społecznością lokalną, z ich negatywnym – przynajmniej w części – nastawieniem do inwestycji?

Przede wszystkim nie zbudujemy kopalni, jeżeli nie będzie zgody lokalnej społeczności. Standardy kanadyjskie wydają się jeszcze bardziej restrykcyjne, jeśli chodzi o dbanie o środowisko, niż w Unii Europejskiej. Kanadyjczycy dbają o to, żeby nie pozostawić bałaganu, którego się nie da posprzątać. Zanim zaczęliśmy jakiekolwiek działania,pierwszym naszym krokiem było otwarcie biura do kontaktów z lokalną społecznością. Od 2010 roku odbyliśmy około 2000 spotkań w różnej konfiguracji z mieszkańcami okolicznych miasteczek i wsi. Poprzez spotkania z właścicielami działek, na których wierciliśmy, poprzez udział na posiedzeniu rady gminy, rady powiatu, rady sołectwa, po uczestnictwo w dożynkach.

Oczywiście, lokalna społeczność może

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

21

energetyka i przemysł rozmowa Od samego początku mamy filozofię zakupów lokalnych. Zakupy, które robimy przy tym projekcie są realizowane tutaj w Rokitnie, nie szukamy upustów w wielkich hurtowniach i nie ściągamy tego pocztą, bo to nie ma sensu. Bycie odpowiedzialnym członkiem lokalnej społeczności to jest też wspieranie biznesów, które są „za płotem”, tak to widzimy i tak działamy od samego początku. Większość pieniędzy w tym projekcie to są pieniądze wydane lokalnie.

Jak wielką powierzchnię zajmują wszystkie koncesje?

Wsz ystkie koncesje to jest ok. 150 km2. Większość ok 2/3 należy do powiatu zawierciańskiego, Chechło przechodzi na Małopolskę.

W momencie, kiedy sczerpią złoża w ZGH BOLESŁAW, czy patrzycie przychylnym okiem na pracującą tam kadrę?

Oczywiście tak. Z sąsiadami mamy bardzo dobre relacje. Rozmawiamy, zanie pyliły i trzeba je rekultywować jak

centratu ołowiu. Jeszcze mamy problem,

stanawiamy się czy jest nam po drodze

najszybciej, czyli np. obsadzać trawą.

żeby oszacować srebro. Nie planujemy

zrobić coś razem. Na razie żadnych kon-

Tak jak powiedziałem wcześniej. Wiedza

budowy huty. Zajmujemy się tylko bizne-

kretów nie jestem w stanie doprecyzo-

jaką posiadają Kanadyjczycy pozwala

sem wydobywczym i sprzedażą surowca

wać, natomiast dużo się od nich uczymy

na bardzo sprawną rekultywację terenu

– w tym przypadku koncentratu rudy cynku

i szanujemy ich dot ychczasowe

pokopalnianego. Jestem przekonany, że

i ołowiu. Nasi sąsiedzi z ZGH Bolesław

działania. Przypomnę, ze my udoku-

poradzimy sobie z tym doskonale.

posiadają hut i wykazują zainteresowanie

mentowaliśmy 25 mln. złóż, wiemy że

zakupem naszego surowca. Jesteśmy

jest więcej. Oni rozpoczynali ostatnią

otwarci na rozmowy z każdym, kto

kopalnię mając udokumentowane

chce ten koncentrat.

ok. 40 mln. ton cynku i ołowiu

Jakie jest przewidywane wydobycie w skali roku?

Czy planujecie również uruchomienie huty?

Planujemy ok. 6 tys. ton urobku dziennie, czyli ponad 2 mln ton rocznie.

Produkcja na poziomie 160 tys. ton koncentratu cynku i około 40 tys. ton kon-

22

2/2015

Czy przy budowie kopalni zamierzacie korzystać z zaplecza, jakie oferują polskie firmy górnicze np. Kopex czy Famur?

a przebili się przez setkę kopiąc 40 lat w tej kopalni. Jest to dla nas absolutnie świetny wyznacznik. Moi koledzy, którzy mieli okazję wizytować kopalnię, mają o niej bardzo dobrą opinię, mówią o niej w samych superlatywach.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Dynamiczne i precyzyjne sterowanie Konwencjonalne sterowanie i regulacja turbin parowych i gazowych wymagają zastosowania wielu komponentów, które trzeba zsynchronizować. Serwomotory Voith łączą wszystkie te elementy i funkcje – hydrauliczne, mechaniczne oraz elektroniczne – w jednym urządzeniu.

Zalety: • wysoka dynamika oraz moc (czas reakcji przy zamykaniu < 200ms), • wyjątkowa precyzja w zakresie liniowości, histerezy, powtarzalności i dryftu temperaturowego, • najwyższa niezawodność (średni czas pomiędzy awariami wynosi ponad 103 lata), • prosta, zwarta konstrukcja, • łatwa integracja z istniejącym systemem, • dostępne w wersjach przeciwwybuchowych.

Jesteśmy do Państwa dyspozycji: Tel. +48 44 6468848 voithturbo.polska@voith.com www.voith.com

energetyka i przemysł technika i technologia

G3500H

Nowa generacja agregatów gazowych CAT o wysokiej sprawności

Kwestia efektywności energetycznej oraz redukcji kosztu cyklu życia produktów to obecnie jedno z najważniejszych założeń zarówno dla użytkowników central energetycznych jak i producentów.

Wejście na rynek modelu G3512H o mocy

tłokom i pierścieniom oraz obniżeniu

Również dla firmy Caterpillar, światowego

1500kWe jest zaplanowane na 2016 rok.

temperatury oleju – osiągnięto wydłużenie

lidera produkcji agregatów prądotwór-

Gama tych agregatów udowodniła swoją

czasu wymiany oleju nawet do 2 000

czych – kwestie te stanowią kluczowe

niezawodność poprzez ponad 200 000

mth, zależnie od aplikacji. Wydłużone

zagadnienie. Wychodząc im naprzeciw,

godzin działania w systemach kogene-

okresy serwisowe oraz remont kapitalny

CAT wprowadził na rynek nową generację

racyjnych na całym świecie. Pierwsze

nawet do 80 000 godzin pozwalają na

modele G3516H o łącznej mocy 6MWe

znaczące obniżenie kosztów operacyjnych.

zostały już zainstalowane w Polsce i będą

To dzięki tym innowacjom, seria agregatów

zasilały ciepłownię miejską.

G3500H jest najlepsza w swojej klasie,

agregatów gazowych – serię G3500H.

Product manager

Nowa generacja agregatów G3500H

Eneria Sp z o.o.

Wprowadzając nową gamę produktów gazowych na rynek, CAT postawił

24

Agnieszka Zawadka

w zakresie optymalizacji kosztów posiada-

Serwis – klucz do efektywności operacyjnej

nia i eksploatacji.

Eneria – doświadczenie i jakość CAT

na odmienne podejście do projekto-

Sprawność elektryczna agregatu

wania agregatów. Punktem wyjścia

gazowego bezpośrednio przekłada się

były oczekiwania klientów, zwłaszcza

na ogólną wydajności ekonomiczną

Wyłącznym przedstawicielem fir-

w zakresie wydajności energetycznej.

całego układu kogeneracyjnego. To

my Caterpillar w Polsce, w zakresie

Dzięki temu nowa gama charakteryzuje

ważny element przychodów. Przy bi-

agregatów prądotwórczych i silników

się sprawnością elektryczną zbliżoną do

lansie ekonomicznym nie można jednak

przemysłowych, jest Eneria Sp. z o.o.

45%. Nowe modele to:

zapominać o kosztach. Serwis wraz

Specjalizuje się w projektowaniu i realizacji

• G3512H – 1500kWe (12 cylindrów)

z niezbędnymi przeglądami stanowią

wysokosprawnych instalacji kogenera-

• G3516H – 2000kWe (16 cylindrów)

ich znaczący element. Projektując gamę

cyjnych, bazujących na „elastycznych”

• G3520H – 2500kWe (20 cylindrów)

G3500H – CAT pomyślał również o tym.

pod względem paliwa agregatach CAT®

Istotnym atutem tych modeli jest

Wymiana oleju jest jednym z naj-

o mocach od 400 do 4500kW. Ta unikalna

najniższy całkowity koszt cyklu życia

ważniejszych elementów kosztowych

cecha silników i agregatów CAT® pozwala

w swojej klasie. Osiągnięto to dzięki

w ramach przeglądów. Dzięki specjal-

na wykorzystanie różnego rodzaju gazów

specjalnie zaprojektowanemu długiemu

nie zaprojektowanym tulejom cylindra,

- zarówno tych wysokokalorycznych, jak

skokowi tłoków silnika, zapewniającemu

i o niskiej wartości opałowej. Eneria pro-

wysoki stopień kompresji, wysoko-

jektuje i realizuje nawet najbardziej skom-

-wydajnej turbosprężarce oraz prądnicy

plikowane projekty. O jej doświadczeniu

o wysokiej sprawności. Modele G3520H

świadczy ponad 900MW funkcjonujących

oraz G3516H są już dostępne na naszym

instalacji kogeneracyjnych w Europie,

rynku, ten ostatni już od 2013 roku.

w tym około 30MW w Polsce.

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

relacja

energetyka i przemysł

http://power.apbiznes.pl/iii-konferencja-inteligentna-kopalnia

• 115 uczestników • 23 referaty i prezentacje • Wycieczki techniczne do O/ZG LUBIN, O/ZG RUDNA i na Blok Gazowo-Parowy w Polkowicach

„…Kopalnia inteligentna to kopalnia

Referaty w imieniu Grupy KOPEX

bezpieczna, kopalnia, która jest ciekawym

– Partnera Głównego konferencji przed-

miejscem pracy dla ludzi z pasją i wiedzą”

stawili: Karol Opielka, Mateusz Stojek

– Ryszard Biernacki, dyrektor naczelny

i Ireneusz Stasiak z Elgór+Hansen oraz

ds. Inżynierii produkcji KGHM Polska

Czesław Swoboda z firmy Miilux

Miedź SA. Kuba Muller reprezentujący firmę PRECIA Polska – Partnera konferencji – zaprezentował technologie ważenia dla górnictwa.

Wśród uczestników m.in. Piotr Uszok – były Prezydent Katowic, aktualnie reprezentujący firmę Carboautomatyka.

Mirosław Jaśniok przedstawił możliwości techniczne w zakresie specjalistycznych rur dla górnictwa i zaprezentował firmy CARBOSPEC i SPYRA PRIMO – partnerów konferencji.

Podziękowania dla KGHM za objęcie roli Honorowego Gospodarza konferencji INTELIGENTNA KOPALNIA przekazał na ręce Ryszarda Biernackiego Janusz Zakręta, redaktor naczelny POWERindustry.

Centrum Naukowo-Przemysłowe EMAG -Partnera konferencji- reprezentował dyrektor Piotr Wojtas. Przedstawił referat pt.: „Ciągłość działania korporacyjnego z zastosowaniem systemu wielopoziomowej i wielokryterialnej kontroli oraz oceny parametrów istotnych dla bezpieczeństwa procesów „produkcyjnego i biznesowego”. Wziął także udział w dyskusji podsumowującej panel otwierający.

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Nowy Blok energetyczny w JSW KOKS SA Koksowni Przyjaźń

Budynek nowego bloku 71 MWe

250 000 MWh energii elektrycznej wyprodukowano w NOWYM BLOKU ENERGETYCZNYM o mocy 71 MWe w JSW KOKS S.A. Koksowni Przyjaźń w Dąbrowie Górniczej. Najnowsze energetyczne przedsięwzięcie JSW KOKS S.A. dało efekt w postaci wyprodukowania 250 tysięcznej megawatogodziny energii elektrycznej.

Wojciech Kowalczyk – sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki

Akt erekcyjny pod budowę nowego

Marek Filas

Środowiska i Gospodarki Wodnej

bloku energetycznego o mocy 71 MW

JSW KOKS SA

w Katowicach oraz z kredytu inwesty-

wmurowano w Koksowni Przyjaźń

cyjnego z PKO BP S.A. Pozostałą kwotę

19 listopada 2012 roku. Latem 2014 roku

stanowiły środki własne Spółki.

zakończono główne prace montażowe oraz dokonano prób funkcjonalnych

Generalnym Realizatorem Inwestycji

i rozruchowych. W grudniu 2014 roku

obejmującej budowę nowego bloku ener-

przeprowadzono pierwszą synchroni-

getycznego był Energoinstal Katowice

zację bloku z siecią 110 kV Operatora

S.A. Wiodącym Biurem Projektów był

Systemu Dystrybucyjnego Tauron Dystry-

Energoprojekt Katowice S.A. Głów-

bucja S.A., a pod koniec maja 2015 roku

nymi dostawcami maszyn, urządzeń

przyjęto blok do eksploatacji.

i wykonawcami byli: Standarkessel

Edward Szlęk – Prezes zarządu JSW SA

GmbH Niemcy (kocioł parow y), Wartość inwestycji to 222,6 mln

Siemens Industrial Turbomachinery Cze-

złotych (netto). 120 mln złotych, sta-

chy (turbina), ELEKTROBUDOWA S.A.

nowiły środki zewnętrzne pozyskane

Katowice, INTROL S.A. Katowice, SBB

z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony

ENERGY S.A. Opole.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Bogusław Smółka – Członek zarządu JSW Koks SA

2/2015

27

energetyka i przemysł relacja

Przy budowie bloku energetycznego pracowało prawie 2200 osób, zatrudnionych w 77 krajowych spółkach, w większości z województw śląskiego i małopolskiego.

Przedsięwzięcie obejmowało budowę: • K otłowni z kotłem o wydajności 250 ton/h pary o temperaturze 542oC i ciśnieniu 122 bar, • M aszynowni z turbogeneratorem kondensacyjnym wraz z instalacjami pomocniczymi, • Chłodni wentylatorowej, • I nstalacji elektroenergetycznych

–– Wyprowadzenie mocy do sieci 110

produkcji ciepła użytkowego. Jako paliwo

kV OSD Tauron Dystrybucja S.A.

do opalania kotła stosowany jest gaz kok-

–– Układów automatyki i sterowania.

sowniczy, będący produktem ubocznym produkcji koksu. Gaz dostarczany jest

obejmujących: –– Transformator blokowy o mocy

Nowy Blok Energetyczny o mocy

z sieci zakładowej Koksowni Przyjaźń.

elektrycznej 71 MWe jest układem

Przewiduje się, że na potrzeby nowego

–– Tra nsfo r m ato r o d cze p ow y

czysto kondensacyjnym, czyli wytwarza

bloku rocznie zużyje się do 350 mln Nm3

o mocy 34 MWA; 10,5/6 kV

wyłącznie energię elektryczną, bez

gazu koksowniczego .

80 MVA; 10,5/110 KV

Na nowym bloku w Koksowni Przyjaźń nasze siłowniki inteligentne regulacyjne drugiej generacji typu 2XI współpracują z zaworami regulacyjnymi na: – układ odprowadzenia skroplin z regeneracji do kondensatora – zdjęcie nr 1, – układ regulacji poziomu w kondensatorze – zdjęcie nr 2, – układ tłoczenia pomp ze zbiornika odwodnień – zdjęcie nr 3.

Siłowniki inteligentne typu 2XI w Koksowni Przyjaźń współpracują z różnymi elementami wykonawczymi na wielu ważnych układach technologicznych.

Fot. 1.

28

Fot. 2.

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Na agregatach pomp wody zasilającej w nowym bloku zainstalowane zostały hydrodynamiczne sprzęgła regulowane SVTL firmy Voith.

Jednostki typoszeregu SV odznaczają się wysoką niezawodnością, sprawnością, kompaktową konstrukcją oraz niskimi kosztami serwisu w całym okresie eksploatacji.

Hydrodynamiczne sprzęgło regulowane SVTL firmy Voith zainstalowane na agregacie pompy wody zasilającej

ZPUA Sp. z o.o. specjalizuje się w projektowaniu, produkcji i serwisie siłowników elektrycznych przeznaczonych do napędu elementów odcinających i regulacyjnych takich jak zawory, klapy, przepustnice, zasuwy dla energetyki, przemysłu chemicznego i petrochemicznego. Oferujemy nowoczesne siłowniki elektryczne typu X inteligentne (regulacyjne drugiej i trzeciej generacji) oraz sterownicze XS, X-MATIK napędzane silnikami trójfazowymi o momentach obrotowych od 15 do 480 Nm. W naszej ofercie posiadamy również typoszereg siłowników regulacyjnych i sterowniczych dedykowany do pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem – KDB 08ATEX290X.

ZAKŁAD PRODUKCJI URZĄDZEŃ AUTOMATYKI Spółka z o.o.

Fot. 3.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

ul. Tęczowa 57, 50-950 Wrocław tel. 71 342-88-30, fax 71 342-89-20 e-mail: info@zpua.pop.pl www. zpua.pop.pl

2/2015

29

energetyka i przemysł relacja

Blok przyłączony jest do linii energoelektrycznej 110 kV OSD Tauron Dystrybucja, co umożliwia sprzedaż

Gratulacje dla Bogusława Smółki od prezydent Zabrza

energii elektrycznej do dowolnego odbiorcy przyłączonego do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

Po uruchomieniu nowego bloku, łączna moc zainstalowanych w Elektrociepłowni Koksowni Przyjaźń urządzeń prądotwórczych wynosi 110 MWe. Jest

Wykorzystanie własnych zasobów

to jedna z największych elektrociepłowni

gazu koksowniczego do wytwarzania

elementem dywersyfikacji zagospodaro-

przemysłowych w Polsce.

energii elektrycznej, jest realizacją strate-

wania nadwyżek gazu koksowniczego.

gii Grupy Kapitałowej JSW. Jest również

Uwzględniając prognozy w zakresie wielkości krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną oraz uwarunkowania techniczne, ekonomiczne i ekologiczne związane z jej produkcją, gaz koksowniczy należy traktować jako cenne paliwo, zaś wytworzona energia elektryczna jest atrakcyjnym towarem rynkowym.

Goście uroczystości inaugurującej oddanie nowego bloku do eksploatacji

W dobie coraz większej dbałości o środowisko naturalne, bardzo istotnymi czynnikami zwiększającymi przewagę bloku opalanego gazem koksowniczym nad innymi blokami, są ekologiczne właściwości procesu spalania gazu koksowniczego. Wykorzystanie gazu koksowniczego jako paliwa w Bloku Energetycznym o mocy 71 MWe w Koksowni Przyjaźń w skali roku przynosi wymierne efekty ekologiczne. Emisja CO2 z tego bloku w porównaniu do produkcji tej samej ilości energii w blokach energetycznych na węgiel brunatny jest niższa o ok. 350 000 Mg/rok, na węgiel

Zwiedzanie instalacji elektrociepłowni

30

2/2015

kamienny o ok. 240 000 Mg/rok, a na gaz ziemny o ok. 45 000 Mg/rok.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

energetyka i przemysł technika i technologia

Nowoczesne układy klimatyzacji centralnej w kopalniach Współczesna cywilizacja dla przetrwania i rozwoju wymaga zaspokojenia potrzeb bytowych stale rosnącej liczby ludności. Potrzeby te związane są przede wszystkim z zapewnieniem żywności i przestrzeni życiowej, środków materialnych i energii. Niezbędne jest

Paweł Borkowski

zatem pozyskanie surowców mineralnych i energetycznych. Obecnie z wnętrza ziemi. W przyszłości być może z przelatujących obok naszej planety asteroid.

Nierównomierność rozłożenia bo-

Mirosław Koman

na ograniczenie do minimum liczby osób

Ze wzrostem głębokości zalegania

gactw naturalnych naszej planety i ich

i czasu ich przebywania w nieprzyjaznym

złoża, rośnie temperatura pierwotna

nieodnawialność, przy uwzględnieniu

ZG Rudna

środowisku, panującym w wyrobiskach

skał, która na głębokości 1200 m wynosi

górniczych.

47OC. Dodatkowo duża odległość szybów

warunków środowiskowych i uregulowań prawnych sprawia, że wydobycie kopalin jest procesem utrudnionym i ograniczonym. Często budzącym

Marek Skowroński Politechnika Wrocławska

W przypadku kopalń podziemnych,

wdechowych od pól eksploatacyjnych

należących do KGHM, barierą w eksplo-

powoduje, że nawet przy intensywnej

atacji złóż jest zagrożenie klimatyczne.

wentylacji doprowadzane powietrze

sprzeciw lokalnej społeczności, chcącej uchronić środowisko naturalne przed zniszczeniem.

Osobnym zagadnieniem jest sposób pozyskiwania kopalin. Możliwość eksploatacji głębokich złóż surowców

Rys. 1.

Granica temperaturowa dostępności złóż dla człowieka

naturalnych zależy od efektywnego stosowania innowacyjnych rozwiązań technicznych i nowoczesnych technologii wydobycia. Szczególny nacisk kładziony jest na rozwój klimatyzacji kopalń, aby zapewnić człowiekowi warunki do pracy.

Równocześnie rozwijany jest proces automatyzacji wydobycia, pozwalający

32

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

jest gorące i wymaga schłodzenia do

skutkowało opracowaniem najpierw idei,

nia się do wzrostu poziomu edukacji

temperatury umożliwiającej wykonanie

założeń i wytycznych, a w konsekwencji

i jakości procesu kształcenia, tak ważnego

pracy przez człowieka.

programu budowy inteligentnego układu

z punktu widzenia możliwości pozyskania

klimatyzacji centralnej, obejmującego

na rynku pracy wysoko wykwalifikowa-

wszystkie ww. aspekty współdziałania.

nych inżynierów, gotowych sprostać

Rozwój nauki w służbie człowiekowi

Należy tutaj wyraźnie powiedzieć, że

wyzwaniom współczesnego górnictwa.

Rozwój nauki przyniósł ludziom nowe

celem autorów jest stworzenie układu

Dlatego ważny jest sposób kształcenia

rozwiązania i innowacje techniczne,

wyposażonego w sztuczną inteligencję,

i program nauczania, realizowany przez

pozwalające podejmować bardzo trud-

rozumianą jako zdolność wysoce zauto-

uczelnie wyższe, które powinny być

ne wyzwania. Dysponujemy obecnie

matyzowanego i zinformatyzowanego

wspierane, od strony praktycznej nauki

wiedzą i możliwościami wytwórczymi,

systemu do samoczynnego dostosowa-

zawodu, przez zakłady przemysłowe,

pozwalającymi na świadome kształto-

nia parametrów pracy od zmieniających

na rzecz których mogą w przyszłości

wanie struktury organizacyjnej obiektów

się warunków otoczenia, jednak pod

pracować absolwenci tych placówek.

technicznych tak, aby uzyskiwać zało-

nadzorem człowieka.

Nadążny (nowoczesny) projekt techniczny

żone cechy użytkowe, niezależnie od

Polityka innowacyjności programu,

warunków eksploatacji. Mamy możliwości

realizowana na drodze współpracy

zdalnego sterowania, zapisu i przesyłania

specjalistów z różnych dziedzin,

Skuteczne zwalczanie zagrożenia

ogromnych ilości informacji. Jesteśmy w

oparta jest na wzajemnym transferze

naturalnego w postaci wysokiej tem-

stanie zbudować maszyny, urządzenia

i wykorzystaniu aktualnej praktycznej

peratury, związane jest ze złożonym

i instalacje zdolne do eksploracji do-

i użytkowej wiedzy technicznej oraz

procesem termodynamicznym przemiany

tychczas niedostępnych człowiekowi

wiedzy naukowej. Wspólne poszuki-

powietrza wilgotnego, w ekstremalnie

zasobów środowiska. Jesteśmy w stanie

wania nowych rozwiązań techniczno-

trudnych warunkach kopalnianych, co

także wyposażać te struktury w sztuczną

-organizacyjnych prowadzą do głębszego

wymusza bardzo precyzyjne określenie

inteligencję na tyle, na ile chcemy się

poznania i rozwoju wybranych dziedzin

parametrów technicznych zamawia-

z nimi podzielić naszą własna inteligencją.

wiedzy z zakresu budowy i eksploata-

nych maszyn, urządzeń czy instalacji.

W ślad za tym budowane są nowo-

cji systemów klimatyzacji centralnej.

Zatem już na samym początku procesu

czesne układy klimatyzacji kopalń, jako

Pozwala to weryfikować i korygować

tworzenia inteligentnych systemów

systemy hybrydowe, łączące klasyczną

istniejące metody obliczeniowe, a także

klimatyzacji, zasadniczą rolę odgrywa

wiedzę inżynierską z zakresu: konstrukcji

tworzyć nowe. Równocześnie przyczy-

wysoko wykwalifikowany projektant,

i budowy maszyn, hydrauliki, termodynamiki, automatyki oraz eksploatacji, z nowymi rozwiązaniami technicznymi z zakresu informatyki i systemów zarządzania, przy uwzględnieniu wpływu naturalnych warunków środowiskowych.

W przypadku ZG „Rudna” nowe podejście do zagadnienia, ukształtowane w drodze współpracy osób odpowiedzialnych za klimatyzację kopalni, pracowników naukowych Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Wrocławskiej i firm produkujących sprzęt chłodniczy dla górnictwa,

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

33

energetyka i przemysł technika i technologia którego podstawą działania jest odpowiedni poziom wiedzy inżynierskiej z zakresu różnych dyscyplin naukowych oraz umiejętność jej stosowania w praktyce.

Niezbędny poziomu wiedzy i znajomości zagadnienia przez projektanta opisywane są pojęciem „dobrego projektu technicznego” [1], charakteryzującego się: • właściwym zdefiniowanym problem, • r ozpoznaniem zasady budow y i działania projektowanego obiektu technicznego, • w łaściwie przeprowadzoną analizą obszaru działania i środowiska pracy, • zadaniem praktycznych pytań przy-

mulację. Rezultatem nowej metodologii

szłemu użytkownikowi, których od-

jest dostarczenie nowych rozwiązań

powiedzi powinny wyjaśnić specyfikę

technicznych, możliwych do wykorzy-

obiektu, być podstawą opracowania

stania, o określonych właściwościach

założeń i wytycznych do uzyskania

użytkowych i odpowiednio ukształto-

wentylatorami o średnicy Æ800 i mocy

prawidłowych rozwiązań,

wanej strukturze organizacyjnej, z coraz

elektrycznej 2x11kW. W ciągu ostatnich

bardziej zaawansowanymi rozwiązaniami

lat poczyniono szereg działań, mających

w zakresie informatyki, automatyki

na celu wprowadzenie do stosowania

i inżynierii materiałowej.

urządzeń o mocy chłodniczej od 30 do

• r ealizacją w stał ym kontakcie z przyszłym użytkownikiem, • pracą nie tylko przy biurku (komputebędzie eksploatowany,

cjonowania układu klimatyzacji centralnej w ZG „Rudna” używano chłodnic o mocy 250 kW, łączonych szeregowo z dwoma

Zestawy wentylatorowo – chłodnicze

torami pojedynczymi lub podwójnymi o średnicy od 400 do 1200 mm, mocy

kowanym na myślenie innowacyjne

Duża zmienność warunków mikrokli-

silników elektrycznych od 1,5 do 22 kW

i pogłębioną analizę, a nie działaniem

matycznych w wyrobiskach górniczych

i generowanym hałasie około 85 dB.

na skróty typu: „zobaczę, co mi

wymaga stosowania różnych typów

W efekcie uzyskano szerokie spektrum

wyjdzie”,

urządzeń, dobieranych w zależności od

urządzeń, które można skonfigurować

wymaganej mocy chłodniczej i zasięgu

tak, aby uzyskać wymagane parametry

strugi schłodzonego powietrza. Nie bez

pracy, stosownie do miejsca zabudowy.

• nadążność za procesami zmian.

34

latorami. W początkowym okresie funk-

400 kW, współpracujących z wentyla-

rze), ale także w terenie, gdzie obiekt • działaniem profesjonalnym, ukierun-

Rys. 2.

Widok zestawu wentylatorowo – chłodniczego

Właściw y dobór rozwiązań do

znaczenia jest również wysoki poziom

W celu prawidłowego doboru chłod-

danego zastosowania, w oparciu

hałasu, generowany przez wentylatory, który

nic do miejsc pracy, podjęto wspólnie

o wielokryterialną analizę i optymalizację

ma szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka.

z Politechniką Wrocławską próbę ana-

stosownie do warunków eksploatacji,

Po d st awow y m i u r z ą dze ni a m i

litycznego opisu ich właściwości eks-

stoi u podstaw nowego podejścia do

służącymi do przekazywania chłodu,

ploatacyjnych, na podstawie dostępnej

metodologii projektowania. Powoduje

z systemu klimatyzacji centralnej do

literatury. Jednak ten sposób podejścia

jej zmianę ze statycznej na dynamiczną

powietrza, są zestawy wentylatoro-

nie dał zadowalających w yników,

i interdyscyplinarną, z wykorzystaniem

wo – chłodnicze. Składają się one

w konfrontacji z rzeczywistymi parame-

odpowiedniego oprogramowania,

z wodnej chłodnicy powietrza, połączonej

trami pracy chłodnic. Powstała wówczas

pozwalającego na modelowanie i sy-

szeregowo z jednym lub dwoma wenty-

metoda modelowania obliczeń pracy

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

chłodnic na podstawie ich rzeczywistych

gdzie: A - pole powierzchni wymiany

Rzeczywistą wartość mocy chłodnicy

charakterystyk, mierzonych w miejscu za-

ciepła chłodnicy, K - zastępczy współ-

Pchl, wyznaczoną na podstawie wartości

budowy. Metoda ta została wykorzystana

czynnik przenikania ciepła chłodnicy,

wzorcowej Pwz, opisuje wzór:

w oprogramowaniu KlimaNET [2] [3], do

• strumień wykroplonej wodyobliczany

obliczeń układów klimatyzacji.

jest z bilansu nawilżenia: (5)

Uproszczony model obliczeniowy (3)

pracy zestawu wentylatorowo – chłodniczego można przedstawić w następujący sposób: • s trumień ciepła: woda lodowa chłodnica Pcw obliczany jest z bilansu energii wewnętrznej wody:

(1) gdzie: rw - gęstość wody, cpw – ciepło właściwe wody, • strumień ciepła: chłodnica - powietrze Pcp opisany jest uproszczonym wzorem na wymianę ciepła:

(2)

Rys. 3.

Schemat funkcjonalny zestawu wentylatorowo – chłodniczego Qw – przepływ objętościowy wody, Tw1, Tw2 – temperatura wody na wlocie i wylocie, Qp – przepływ objętościowy powietrza wilgotnego, Tp1, Tp2 – temperatura powietrza na wlocie i wylocie, X1, X2 – stopień zawilżenia powietrza na wlocie i wylocie, Qs – strumień objętościowy skroplin, Ts – temperatura skroplin

Aby zwiększyć dokładność obligdzie: - strumień masy powietrza su-

czeń i w pełni wykorzystać możliwości

chego.

obliczeniowe i symulacyjne programu klimaNET, niezbędne jest wprowadzenie

Na podstawie wzoru na wymianę

zmian konstrukcyjnych produkowanych

ciepła (1) i (2), zaproponowano liniowy

wodnych chłodnic powietrza. Ich celem

model zmian charakterystyki mocy

jest umożliwienie zabudowy przyrządów

chłodnicy Pchl w stosunku do mocy

pomiarowych, które obecnie znajdują się

wzorcowej Pwz

przy rozdzielaczach wody lodowej. Duża odległość rozdzielaczy wody lodowej od miejsca pracy zestawów wentylatorowo – chłodniczych, wynosząca nawet (4)

350 m, wprowadza zafałszowanie obrazu rzeczywistych parametrów pracy.

gdzie: Dt – różnicy średnich temperatur

W prace nad skonstruowaniem

powietrza i wody, hlam – sprawności

nowej generacji chłodnic zaangażowani

lameli (odwrotności stopnia zabrudzenia),

są producenci, naukowcy i użytkownicy.

Qp – strumienia powietrza.

Obecnie równolegle przygotowywane są do prób ruchowych dwa rodzaje chłodnic. Obie wyposażone w komplet niezbędnych przyrządów pomiarowych.

Różnica polega na tym, że pierwsza, z metalową powierzchnią wymiany ciepła, wyposażona jest w układ do jej czyszczenia oraz sterownik automatycznie uruchamiający jej pracę tak, aby stale utrzymać wysoki poziom wymiany ciepła pomiędzy powietrzem i wodą lodową. Transmisja danych pomiarowych ze sterownika może odbywać się przewodami lub radiowo.

Druga z chłodnic posiada powierzchnię wymiany ciepła wykonaną z tworzywa sztucznego. Polietylen ze względu na swoje liczne zalety: chemiczne, me-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

35

energetyka i przemysł technika i technologia chaniczne i termiczne wprowadza duże

małych kropelek wody, których kształt

eksploatacyjnych przygotowano mobilną

ułatwienie w zakresie eksploatacji. Niski

zależy od ciśnienia oraz rodzaju zastoso-

wersję jednostopniowej komory zraszania,

współczynnik tarcia, dobre właściwości

wanych dysz. Czas przebywania kropelek

którą łatwo i szybko można przesuwać za

samosmarowne i wysoka odporność na

w komorze oraz rozkład temperatury może

postępem robót górniczych.

ścieranie powodują, że przepływające

być bardzo zróżnicowany, w zależności

Wzrost efektywności zastosowania

powietrze, zawierające cząstki pyłu, nie

od stosunku ilości rozpylanej wody do

bezprzeponowych chłodnic powietrza,

powoduje ścierania ani osadzania się

ilości przepływającego powietrza. Dzięki

tj. komór zraszania w stosunku do

zanieczyszczeń na powierzchniach wy-

bezpośredniemu kontaktowi zimnej wody

chłodnic przeponowych, wynika ze

miany ciepła, zapewniając stale wysoki

z ciepłym powietrzem następuje jego

sposobu wymiany ciepła oraz chłodzenia

współczynnik przewodności cieplnej.

schłodzenie i osuszenie. Ogrzana woda

dużych ilości powietrza.

Dodatkowymi zaletami polietylenu są:

lodowa opada grawitacyjnie do zbiornika,

W przypadku chłodnic przepono-

tłumienie hałasu, niska waga, odporność

z którego przepompowywana jest do pa-

wych, w których wewnątrz rurek mie-

na agresywne roztwory soli i kwasów

rownika, celem ponownego schłodzenia.

dzianych przepływa woda lodowa a na

oraz plastyczność i wysoka odporność

Aby w pełni wykorzystać energię

zewnątrz powietrze, mamy do czynienia

na uszkodzenia mechaniczne. Również

chłodniczą wody lodowej obiegu wtór-

z przenikaniem ciepła [5], opisanym za

w przypadku tej chłodnicy transmisja

nego, można zastosować dwustopniową

pomocą wzoru (6).

danych z przyrządów pomiarowych może

komorę zraszania. Jej schemat ideowy przedstawiono na rys. 4.

odbywać się przewodami lub radiowo.

Komory zraszania Stosowanie zestawów wentylatorowo – chłodniczych jest w większości przy-

Rys. 4.

Dwustopniowa komora zraszania wybudowana w ZG „Rudna”

Takie rozwiązanie nadaje się do zabudowy np. w rejonie komór maszyn

(6)

ciężkich, które przez kilka lat znajdują się

gdzie: – strumień ciepła przenikający

w tym samym miejscu. Natomiast dla pół

przez przegrodę cylindryczną, t – czas,

padków jedynym sposobem obniżania temperatury powietrza w wyrobiskach górniczych. Zwłaszcza w miejscach, gdzie wymagane jest częste przestawianie urządzeń chłodniczych za postępem prac górniczych, a wysokość wyrobisk jest stosunkowo niska. Wadą tego rozwiązania jest schładzanie tylko części strumienia powietrza, przepływającego wyrobiskiem górniczym.

W celu schłodzenia całego strumienia powietrza w danym wyrobisku oraz zwiększenia wydajności chłodniczej systemu klimatyzacji centralnej, można zastosować komory zraszania [4]. Powietrze przepływa wówczas przez tunel, w którym rozpylana jest, za pomocą dysz natryskowych, woda lodowa obiegu wtórnego, tj. woda schłodzona w parowniku maszyny klimatyzacyjnej.

Powstająca mgła złożona jest z bardzo

36

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

L – długość rurociągu, Tp – temperatura powietrza, Tw – temperatura wody, Rkr – opór przenikania ciepła przez przegrodę cylindryczną,

(7) gdzie: a1 – współczynnik przejmowania ciepła pomiędzy powietrzem a rurociągiem, D – średnica zewnętrzna, d – średnica wewnętrzna, l – współczynnik przewodzenia, a2 – współczynnik przejmowania ciepła pomiędzy wodą a rurociągiem, Natomiast w przypadku komór zraszania, w pewnym uproszczeniu, mamy do czynienia jedynie ze zjawiskiem konwekcji [5], zachodzącym pomiędzy kroplami wody a omywającym je powie-

Rys. 5.

Mobilna jednostopniowa komora zraszania

trzem. Strumień ciepła, wymienianego między powierzchnią kropli wody i powietrzem, można opisać za pomocą wzoru:

(8) gdzie:

– strumień ciepła

przejmowany od powietrza, t – czas, r – promień kropli wody,

Rys. 6.

Zjawisko wymiany ciepła w chłodnicach przeponowych i bezprzeponowych

ak – współczynnik konwekcji (dla przejmowania ciepła pomiędzy powietrzem a wodą ak – wynosi nawet 60), Tp – temperatura powietrza, Tw – temperatura wody.

Automatyzacja i informatyzacja procesu pracy

systemu. A efektywna eksploatacja układu klimatyzacji centralnej, wymaga nie tylko pomiaru parametrów pracy, ale

Sprawność komory zraszania zależy

Do obserwacji stanu pracy układu

również ich analizy. Potrzebne jest zatem,

od ilości zespołów zraszających i kierun-

klimatyzacji centralnej stosuje się moni-

wprowadzenie rozwiązań poprawiających

ku rozpylania wody, tj. we współprądzie

toring. Dzięki temu można kontrolować

przepływ informacji i ich przetwarzanie

lub w przeciwprądzie. Komory zraszające

rzeczywiste parametry techniczne po-

bez udziału operatora, ale pod jego

muszą być również odpowiednio długie,

szczególnych maszyn i urządzeń. Liczba

nadzorem. Synteza informacji otrzyma-

aby nastąpił pożądany kontakt między

parametrów, które obecnie są mierzone,

nych w wyniku przeprowadzonej analizy,

zraszającą wodą i powietrzem.

osiągnęła granice percepcji operatora

w postaci prostych i zrozumiałych

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

37

energetyka i przemysł technika i technologia komunikatów, powinna być podstawą pod-

malnej decyzji. Polecenie operatora,

jęcia przez operatora właściwej decyzji.

o zmianie parametrów pracy urządzeń,

Jedną z opcji jest wykorzystanie pro-

powinno zostać zrealizowane poprzez

gramu KlimaNET, który został pomyślany

układ zdalnego sterowania z pulpitu,

i wykonany jako narzędzie, pozwalające

znajdującego się w bezpiecznym miejscu.

na wariantowe projektowanie zmian,

Następnie po weryfikacji, w różnych

symulację, monitoring i analizę procesu

warunkach pracy algorytmów sterowania

pracy układów klimatyzacji kopalń.

i poprawności podejmowanych przez

Umożliwia on szybką reakcję na zaist-

system decyzji, powinien być wdraża-

niałe sytuacje, wynikające z bieżącej

ny etap automatycznego sterowania,

eksploatacji, jak również na optymalne

z pominięciem decyzji operatora, ale pod

działania długofalowe i strategiczne. Jego

jego nadzorem.

zastosowanie pozwala na: • opis fizykalny mechanizmów transportu i wymiany ciepła,

tralnej, w aspekcie utrzymania jego najwyższej sprawności, pokazano

• projektowanie i ocenę zmian,

na rys. 7.

• a nalizę parametrów technicznych i optymalizację procesu pracy, • zwiększanie stopnia wykorzystania potencjału technicznego, • badanie tendencji poprawy/spadku efektywności energetycznej, • w yciąganie wniosków z obliczeń.

Rys. 7.

Schemat strukturalny przepływu informacji i poleceń

Bezprzewodowa transmisja danych Jedną z nowości w podziemnej części kopalni, która znacząco poprawi

Układ klimatyzacji centralnej powinien

przepływ informacji, jest możliwość

samodzielnie dokonywać autodiagnozy

wprowadzenia bezprzewodowej trans-

i dostarczać informacji o stanie technicz-

misji danych, opartej na komunikacji

nym i parametrach pracy.

radiowej o zasięgu od kilku do kilkuset metrów i przepustowości danych do

W początkowej fazie budowy ISZ, synteza przetworzonych informacji wraz z sugestią podjęcia określonych

Program KlimaNET stanowi pod-

działań, powinna być prezentowana

stawę budowanego w ZG „Rudna”

użytkownikowi w celu podjęcia opty-

Rys. 8.

Schemat sterowania układu klimatyzacji centralnej

20 Mb/s. Rozbudowa sieci komunikacyjnej w poszczególnych rejonach kopalni i wyposażanie pracowników dozoru w tablety lub smartfony przemysłowe,

inteligentnego systemu zarządzania (ISZ) procesem pracy układu klimatyzacji centralnej [6]: ISZ = < O, B, T, S, A > gdzie: O – oprogramowanie; B – baza danych; T – sieć telekomunikacyjna; S – sprzęt techniczny (mechaniczny układ sterowania); A – algorytm analizy danych i sterowania.

Docelowe miejsce programu KlimaNET w strukturze organizacyjnej systemu zarządzania pracą, integrującego i koordynującego wszystkie elementy funkcjonalne układu klimatyzacji cen-

38

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

będące zawsze „pod ręką”, zapewni

ploatacji układów klimatyzacji, wsparte

im bezpośredni i natychmiastowy

wysokim poziomem wiedzy teoretycznej

dostęp do informacji na temat stanu

pracowników placówek naukowo-ba-

i parametrów pracy poszczególnych

dawczych, przynosi nowe rozwiązania

maszyn i urządzeń, niezależnie od

techniczne, które są wdrażane, przy

miejsca ich pobytu.

ścisłej współpracy z przemysłem, prze-

Poprzez szybki przekaz danych

suwając granicę dostępności człowieka

oraz odpowiednie ich przekształcenie,

Ale oprócz poszukiwania i wpro-

osoby dozoru będą w stanie natychmiast

wadzania do praktyki inżynierskiej

podejmować i przekazywać podległym

nowych rozwiązań, będących techno-

pracownikom właściwe decyzje i informa-

logią przyszłości, ważne jest również

cje. Znajomość aktualnej sytuacji pozwoli

przygotowanie odpowiedniej - wysoko

nie tylko odpowiednio przygotować się

wykwalifikowanej kadry inżynierskiej,

do pracy, ale również ustalić właściwą

która stanowi o wartości przedsiębior-

kolejność zadań, stosownie do potrzeb

stwa i jest fundamentem jego rozwoju.

chwili. Będą również w stanie zdalnie

Dlatego też KGHM Polska Miedź S.A.

sterować wybranymi obiektami technicz-

na wzór krajów wysokorozwiniętych,

nymi z dowolnego miejsca. Uzyskana

gdzie obserwuje się ścisłą współpracę

w ten sposób mobilność i możliwość reakcji

świata biznesu i nauki, zaangażowany

w czasie rzeczywistym na zaistniałe

jest w działania, których celem jest

awarie lub zmiany warunków eksploatacji

burzenie barier pomiędzy naukowcami

przyśpieszy działania i zmieni dotych-

i studentami a przedsiębiorstwami,

czasowy sposób komunikacji i pracy na

chcącymi odnieść sukces na rynku.

bardziej wydajny i oszczędny.

Wzmacnianie potencjału naukowo – badawczego, poszerzanie granic wiedzy,

Warto zapamiętać

budowanie nowoczesnej infrastruktury

Rozwiązania techniczne i metody,

ma duży wpływ na konkurencyjność

które były dotychczas dobre i wy-

i doskonalenie istniejącego potencjału

starczające w nowych warunkach

wydobywczego.

środowiskowych i ekonomicznych,

Rezultaty szeroko rozumianej współ-

wymagają zmian. Możliwość eksploatacji

pracy z placówkami naukowo-badaw-

głębokich złóż surowców naturalnych

czymi widać wyraźnie na przykładzie

zależeć będzie od pomysłowości inży-

systemu klimatyzacji centralnej ZG

nierów i efektywności wprowadzanych

„Rudna”. Duże doświadczenie praktyczne

innowacyjnych technologii.

pracowników kopalni w budowie i eks-

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Rys. 9.

Bezprzewodowa transmisja danych

do złóż rud miedzi.

Literatura [1] Koman M., Borkowski P., Rodak Ł., Skowroński M., Szulc P. Monitorowanie i projektowanie nadążne do określenia strat chłodu w układzie klimatyzacji centralnej ZG „Rudna”, IV Międzynarodowa Konferencja „Problemy bezpieczeństwa w budowie i eksploatacji maszyn i urządzeń górnictwa podziemnego”, Ustroń 2012 r.

[2] Hydrauliczna i termodynamiczna analiza systemu klimatyzacji centralnej Zakładów Górniczych „Rudna” w Polkowicach, Politechnika Wrocławska, Wrocław 2011.

[3] Skowroński M.: Obliczenia hydrauliczne i cieplne układów pompowych (w trakcie wydawania).

[4] Madeja-Strumińska B., Strumiński A., Łuska P.: Zwiększenie bezpieczeństwa oraz efektywności klimatyzacji wyrobisk górniczych stosujących podziemne urządzenia chłodnicze diagnozowane termowizyjnie, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2006.

[5] Kalinowski E.: Przekazywanie ciepła i wymienniki, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1995.

[6] Koman M., Borkowski P. Skowroński M.: Inteligentne układy pompowe w Zakładach Górniczych „Rudna” XXIV Szkoła Eksploatacji Podziemnej, Kraków 2015.

2/2015

39

energetyka i przemysł technika i technologia

Wysokosprawny system chłodzenia wyparnego z efektem freecoolingu Liebert® EFC Moduł Liebert EFC łączy w sobie funkcje oparte na zasadach freecoolingu i chłodzenia wyparnego. Urządzenie zostało zaprojektowane tak, aby mogło wybierać najbardziej odpowiedni tryb działania na podstawie warunków zewnętrznych, wykorzystując obydwie zasady w celu uzyskania znaczących oszczędności energii. Wykorzystanie chłodzenia wyparnego, czyli zimnego powietrza zewnętrznego jako czynnika chłodniczego, umożliwia maksymalne zwiększenie udziału freecoolingu oraz zmniejszenie do minimum udziału chłodzenia opartego o pracę sprężarek. Proces ten polega na parowaniu wody pod ciśnieniem, co powoduje ogrzewanie otaczającego powietrza. Dzięki tej technologii moduł może osiągać pPUE na poziomie 1,03 przy maksymalnej sprawności energetycznej i przy minimalnych kosztach operacyjnych.

Szczegóły trybów działania modułu Liebert® EFC W zimniejszym sezonie (w trybie zimo-

W ciepłym sezonie (w trybie letnim)

W przypadku skrajnych warunków

wym) powietrze wywiewane z centrum

system wyparny powinien pracować, aby

zewnętrznych można zapewnić chło-

danych jest ochładzane z wykorzys-ta-

nasycać powietrze. Pozwala to chłodzić

dzenie uzupeł- niające, stosując system

niem procesu wymiany ciepła z chłodnym

centrum danych nawet przy wysokich

bezpośredniego odparowania (DX).

powietrzem zew- nętrznym. Nie ma

temperaturach na zewnątrz. Przez

Alternatywnie można zainstalować obwód

konieczności uruchamiania systemu

nasycanie powietrza można obniżyć

wody lodowej (CW). Systemy DX i CW są

wyparnego, a prędkość wentylatora jest

temperaturę termometru suchego.

przeznaczone do dostar-czania częścio-

regulowana w zależności od temperatury

wej, pomocniczej mocy chłodzenia oraz

powietrza zewnętrznego.

zapewniają maksymalną spra-wność przy minimalnym zużyciu energii.

Informacje dodatkowe: Marek.Ilmer@Emerson.com | T: +48 22 458 92 63 | M: +48 785 140 688 DatacenterExpert.pl | EmersonNetworkPower.pl

40

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

energetyka i przemysł technika i technologia

Łożyska baryłkowe NACHI z kontrolą ukosowania wałeczków

W

łożyskach tocznych występuje kilka rodzajów styku elementów tocznych z pierścieniami łożyskowymi.

W łożyskach kulkowych jest to styk punktowy.

W łożyskach wałeczkowych walcowych mamy do czynienia ze stykiem liniowym na całej długości linii kontaktu, tym samym w łożyskach tych prędkość obwodowa elementu tocznego i bieżni jest stała na całej długości ich styku.

Krzysztof Kleta

Zupełnie inną sytuację obserwujemy w łożyskach baryłkowych, gdzie w trakcie pracy łożyska występuje różnica prędkości obwodowych

Rysunek. 1

Różnice w prędkościach obwodowych Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania wałeczka

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

Obszar napędzania pierścienia wewnętrznego

(a) Poślizgi skręcające

(b) Poślizgi różnicowe

(c) Wypadkowa poślizgów w łożysku baryłkowym

Rysunek. 2 Kierunek ukosowania elementu tocznego na bieżni pierścienia zewn. jest przeciwny do ukosowania tego elementu na bieżni pierścienia wewnętrznego Qse

Punkty czystego toczenia

䖃

Moment skręcający Rozkład nacisków powierzchniowych

Rozkład sił tarcia

Punkty czystego toczenia Rozkład różnic prędkości Rozkład różnic prędkości

Rozkład sił tarcia

Rozkład nacisków powierzchniowych Pierścień zewnętrzny i wałeczek

42

䖃

2/2015

Pierścień wewnętrzny i wałeczek

Qsi

Moment skręcający

pomiędzy powierzchniami bieżni pierścienia zewnętrznego i wewnętrznego, a elementami tocznymi o kształcie baryłki. Graficzny opis tego zjawiska został przedstawiony na rysunku 1.

Na różnice w prędkościach obwodowych składają się dwa czynniki: różnice wynikające z różnych prędkości obwodowych nachylonej bieżni pierścienia wewnętrznego i zewnętrznego oraz różnica prędkości obwodowej wynikająca z kształtu elementu tocznego i kształtu bieżni. Wartości prędkości obwodowych zależą od bieżni zależą od odległości danego punktu od osi łożyska, a wartości prędkości obwodowej wałeczka od jego profilu.

Toczenie baryłek z różnymi prędkościami obwodowymi wzdłuż linii kontaktu jest przyczyną zjawiska nazywanego poślizgami (mikropoślizgami). Należy zauważyć, że zmienne w czasie wartości mikropoślizgów występujące w obszarze współpracy elementów tocznych i bieżni mogą prowadzić do zniszczenia powierzchniowego na skutek korozji ciernej (tzw. fretting failure).

Na rysunku numer 2 możemy zobaczyć, że kierunek ukosowania elementu tocznego na bieżni pierścienia zewnętrznego jest przeciwny do ukosowania tego elementu na bieżni pierścienia wewnętrznego.

Rysunek ten obrazuje również rozkład sił tarcia, rozkład różnic prędkości obwodowych oraz rozkład nacisków powierzchniowych.

W przypadku ruchu wałeczków w kierunku w którym wzrasta obciążenie osiowe, następuje wzrost nacisków powierzchniowych i w konsekwencji wzrost temperatury. Ruch wałeczków

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

Rysunek. 3

Negatywne skręcenie

Pozytywne skręcenie

Qse<Qsi Ruch wałeczka w kierunku w którym wzrasta obciążenie osiowe, powoduje wzrost nacisków powierzchniowych i w konsekwencji wzrost temperatury.

Qse>Qsi

Kierunek obrotu pierścienia wewn.

Kierunek obrotu pierścienia wewn.

Kierunek obrotu wałeczka

Ruch wałeczka w kierunku w którym maleje obciążenie osiowe, powoduje zmniejszenie nacisków powierzchniowych i w konsekwencji obniżenie temperatury.

Kierunek obrotu wałeczka

Zwiększona zdolność łożysk do przyjmowania obciążeń osiowych dla łożysk serii EX Wałeczki 䞉Zoptymalizowana krzywizna baryłek przy zachowaniu rozmiaru jak dla serii EX Pierścień wewnętrzny 䞉Zoptymalizowana krzywizna bieżni pierścienia wewnętrznego dla kontroli momentów skręcających.

Wprowadzone nowe rozwiązania nie wpłynęły na zmianę gabarytów elementów tocznych. Zastosowane większe w porównaniu do konkurencji wymiary baryłek, powodują, że łożyska baryłkowe NACHI charakteryzują się wyjątkowo dużą nośnością i żywotnością.

Pierścień zewnętrzny, pierścień pływający, koszyk taki sam jak dla serii EX.

Rysunek. 5 Testowane łożysko 22312 Warunki testu: obciążenie promieniowe Fr䠖4301kgf 㻤㻜 ( 0.15Cr of 22312EX) obciążenie osiowe Fa 䠖0䡚2867.3kgf 㻣㻜 (Fa䠋Fr: 0 䡚0.67) prędkość obrotowa 䠖2108rpm㻢㻜 Przyrost temperatury 㼇䉝㼉

W opracowanych przez NACHI konstrukcjach krzywizna bieżni i baryłki została zaprojektowana w taki sposób, że powstałe między bieżnią a wałeczkiem od sił tarcia momenty skręcające powodują stabilizowanie się baryłki w optymalnym położeniu. Zmniejszyło to znacznie niekorzystne naciski powierzchniowe i tym samym spowodowało zmniejszenie tarcia i obniżenie temperatury pracy łożysk.

W wyniku zoptymalizowania krzywizny elementów tocznych (baryłek) oraz bieżni pierścienia wewnętrznego łożyska baryłkowe NACHI z serii EX z kontrolowanym prowadzeniem wałeczków charakteryzują się: • zwiększoną nośnością w kierunku obciążeń osiowych, • niższą temperaturę pracy w porównaniu z serią EX oraz AEX, • niższymi wartościami miejscowych nacisków powierzchniowych, • bardzo dobrym prowadzeniem wałeczków także w przypadku pracy z dużymi obciążeniami.

Rysunek. 4

㿌㾐㼏㼦㼚㼑㻌㼛㼎㼏㼕㾐䀇㼑㼚㼕㼑㻌㼜㼞㼛㼙㼕㼑㼚㼕㼛㼣㼑㻌㼕㻌㼛㼟㼕㼛㼣㼑 Seria EX (Łożysko standardowe)

Seria AEX (Łożysko standardowe)

㻡㻜 㻠㻜

Łożysko z kontrolą ukosowania wałeczków

㻟㻜 㻞㻜 㻝㻜 㻜㻚 㻜

㻞㻤㻣

㻡㻣㻠

㻤㻢㻜

㻝㻝㻠㻣 㻝㻠㻟㻠 㻝㻣㻞㻜 㻞㻜㻜㻣 㻞㻞㻥㻠 㻞㻡㻤㻝 㻞㻤㻢㻣

Obciążenie osiowe [kgf]

Łożyska z kontrolą ukosowania wałeczków symetrycznych wykazują niższą temperaturę pracy w porównaniu z serią EX oraz AEX.

e-w ydanie do pobrania na:

w kierunku w którym maleje obciążenie osiowe, powoduje zmniejszenie nacisków powierzchniowych tym samym obniżenie temperatury. Sytuacje te obrazuje rysunek numer 3.

www.POWERindustry.pl

Nachi Europe GmbH Bischofstrasse 99 D-47809 Krefeld – Germany www.nachi.de/polish/home.html Kontakt w Polsce: Krzysztof Kleta Kom. +48 502 495 289 Tel/fax. +48 343 534 187 E-mail: kleta@nachi.de

2/2015

43

energetyka i przemysł relacja

Pionierzy z Pniówka Metody standardowe przy wykonywaniu zbiorników polegają na

JSW S.A.

elementami betonowej obudowy

z lejem wysypowym i średnicę

zostanie całkowicie wypełniona.

10 metrów. Zmieści się w nim

Nowobudowany zbiornik znaj-

w sumie 2000 metrów sześciennych

za pomocą robót strzałowych, wy-

duje się na poziomie -830. Jego

urobku. Łatwo sobie wyobrazić. Taką

bieraniu urobku i stawianiu obudowy

budową zajmują się pracownicy PPG

wysokość ma przeciętny 10-piętrowy

betonowej lub murowej. Zastoso-

ROW JAS pod nadzorem sztygara

blok mieszkalny.

wanie nowatorskich rozwiązań dało

oddziałowego Piotra Ogrodnika.

Do pustego jeszcze zbiornika

gwarancję, że nie zostanie naru-

Cała budowla robi piorunujące wra-

pracownicy schodzą po drabinie.

szona konstrukcja już istniejącego

żenie.. Zbiornik docelowo będzie

W czasie pracy kilkukrotnie zejście i wej-

zbiornika, a przestrzeń pomiędzy

miał 30 metrów głębokości wraz

ście do zbiornika wymaga niezłej kondy-

wykonywaniu kilku metrów wyłomu

44

Agnieszka Barzycka

2/2015

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

fot. Dawid Lach

cji, do tego dochodzi jeszcze wszech-

a zwłaszcza sposób jej montażu. O ile

zabudowę elementów betonowych – tłu-

obecne błoto, ale jak sami podkreślają

zastosowanie gotowych segmentów

maczy Grzegorz Brudny.

– to lepsze niż zapylenie, który skutecz-

betonowych można uznać za obudowę

Aktualnie zbiornik ma jakieś 23 metry

nie utrudnia pracę.

mieszczącą się w standardach, to już

głębokości. Po wydrążeniu 30 metrów,

– Drugi zbiornik usprawni system

samo montowanie jej od dna zbiornika

planowany jest montaż obudowy.

transportu urobku – mówi inż. Grzegorz

jest w tym przypadku wyjątkowe. Aby

Do czasu zabudowy segmentów betono-

Brudny, kierownik Działu Tąpań, Mechani-

umożliwić układanie elementów obudowy

wych górotwór zabezpieczany jest siatką

ki Górotworu i Obudowy kopalni Pniówek.

ostatecznej od dna, trzeba było wydrążyć

stalową mocowaną za pomocą kotew.

– To, co wyróżnia ten zbiornik, to sposób

zbiornik na całą głębokość i o takich

drążenia i rodzaj obudowy ostatecznej,

gabarytach, które dodatkowo umożliwią

Zakończenie inwestycji jest planowane na koniec marca 2016 roku. Żródło www.jsw.pl

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl

2/2015

45

energetyka i przemysł felieton

To będzie smutna Barbórka Targi górnicze w Katowicach zawsze były świętem. W tym roku jednak nie ma powodów do radości. Zła sytuacja górnictwa (1,5 mld zł straty netto w 2014 r., w tym może to być ponad 3 mld zł) tylko się pogarsza i niewykluczone, że niebawem trzeba będzie powiedzieć game over.

P

roducenci maszyn górniczych, którzy prezentują swój sprzęt na targach wiedzą, że ich byt ratować mogą zagraniczne rynki zbytu. Główni gracze – Kopex i Famur – nie ukrywają, że starają się jak najbardziej zwiększać udział eksportu w sprzedaży, bo bez tego ich przyszłość nie wygląda ciekawie. Zwłaszcza, że w krajowym sektorze węglowym sytuacja jest beznadziejna.

Mimo zapowiedzi wciąż nie powstała tzw.

Nowa Kompania Węglowa (NKW), o której słyszymy od początku roku.

Energet yka, k tóra miała ratować Kompanię powiedziała zdecydowane nie.

A skoro nie udało się pozyskać minimum 1,5 mld zł niezbędnego finansowania dla NKW, jej przyszłość stoi pod znakiem zapytania, bo pieniędzy wystarczy do końca września, a co dalej?

Dalej oczywiście są wybory, więc rząd staje na rzęsach, by do tego czasu Kompania nie zbankrutowała, a potem niech się martwią następni. Niewykluczone, że za wszelką cenę uda się stworzyć NKW – na bazie finansowania z PIR, BGK i TF Silesia.

Tylko nikt nie mówi głośno, że NKW nie za bardzo jest potrzebna. Bo mimo szumnych zapowiedzi z początku roku do likwidacji poszły połówki kopalń (ruch Makoszowy oraz Centrum). A tym sposobem nie uda się zdjąć z rynku nadpodaży 10 mln ton węgla energetycznego. I nie – sprawy nie rozwiąże zakaz importu, bo węgiel z zagranicy jest tańszy, a poza tym sprowadzamy też brakujące sortymenty.

Na razie ograniczanie produkcji paradoksalnie mocno dotyka prywatną, zyskowną Bogdankę, która zapowiedziała zmniejszenie

46

2/2015

Karolina Baca-Pogorzelska

wydobycia do 8,5 mln ton w 2015 r. mając zdolności wydobywcze na poziomie ponad 11 mln ton. Raz – rynek popsuła Kompania swoimi promocjami typu 5 zł za 1 GJ (promocjami, bo UOKiK nie doszukał się w tych działaniach dumpingu, ale KW też nie ma się co dziwić, bo jak inaczej pozbyłaby się wielomilionowych zwałów?). Dwa – znaczący kontrakt Bogdance wypowiedziała Enea.

Z kłopotami boryka się też Katowicki Holding Węglowy, choć ten po podpisaniu umowy z DK Energy na sprzedaż ZEC na chwilę złapie oddech.

O problemach Jastrzębskiej Spółki Węglowej też warto powiedzieć. Na ostatniej konferencji wynikowej JSW analitycy mówili wprost, że spółka w 2016 r. utraci płynność finansową. W przypadku jej głównego produktu, węgla koksowego, są niewielkie szanse, że cena choć odrobinę podskoczy, a w przypadku węgla energetycznego nie ma takiej nadziei. Najczarniejsze scenariusze mówią nie tylko o złamaniu bariery 50 dol. za tonę, ale nawet o ok. 40 dol.

Przy takich cenach polski węgiel, którego średni koszt wydobycia tony wynosi prawie 300 zł nie ma szans.

A Komisja Europejska jest bezlitosna – pomoc publiczna dla górnictwa jest możliwa WYŁĄCZNIE w przypadku likwidacji kopalni.

Niestety, węgla potrzebujemy coraz mniej. Co też nie znaczy, że wcale, ale by jeszcze przez jakiś czas utrzymać wydobycie konieczne jest zamknięcie najsłabszych kopalń, by te, które jeszcze mają szansę być konkurencyjne, mogły działać.

Tyle tylko, że politycy każdej opcji wciąż wmawiają górnikom, że Polska węglem stoi

i to się nie zmieni. Oczywiście – mamy złoża.

I z tym nie ma co polemizować. Ale na teraz ich wydobycie jest albo niepotrzebne, albo drogie, albo zbyt kontrowersyjne. Wystarczy spojrzeć na ostatnie działania PGE, która obniżyła wartość swoich aktywów na węglu brunatnym o... 8,8 mld zł!

I choć w Polsce powstają nowe bloki węglowe, sprawniejsze i emitujące mniej CO2, czyli jednego z głównych wrogów Brukseli, to trzeba pamiętać, że więcej niż powstaje będzie wyłączanych. Poza tym z powodzeniem rozwijają się u nas inne źródła energii. I choć ta z węgla jest najtańsza, to jej dalszy byt stoi w kolejnych dekadach pod sporym znakiem zapytania. Prognozy dotyczące zapotrzbowania na węgiel co chwilę się zmieniają, więc trudno wróżyć z fusów.

Być może warto pomyśleć o rozmowach z energetyką na innych zasadach niż dotychczas i przestać wciskać jej najgorsze kopalnie (jak Tauronowi Brzeszcze), ale jednak te lepsze, być może najlepsze warto sprzedać prywatnym inwestorom (bez słuchania bajek o tym, że wyprzedajemy rodowe srebra, bo prywatne Bogdanka i PG Silesia mają się względnie), być może warto wybudować nowe, bo fedrunek w starych jest o wiele trudniejszy, droższy i niebezpieczny?

Szkoda, że politycy potrafią tylko pokazywać, że sytuacja jest zła, a nie potrafią przedstawić rozwiązań. A te muszą być radykalne bez względu na to, czy spodoba się to związkom zawodowym, czy nie. Do roboty panie i panowie, jeśli nie chcecie, by najbliższa Barbórka (i tak smutna) była jedną z ostatnich.

e-w ydanie do pobrania na:

www.POWERindustry.pl