AGRO industry 2018/3 by PROGRAFIKA

ISSN: 2083-0009

technika i technologia w przemyśle spożywczym

3/2018 (7)

reklama

Wycieczka techniczna do Browaru Warka

Dominika Pułjan

Lata dziewięćdziesiąte a społeczeństwo 4.0.

Pokolenie millenialsów stawia na produktywność iedyś innowacją było to, że mogliśmy i zdrowie. Nie mamy czasu na przygotowywanie wejść do sklepu i zwyczajnie kupić skomplikowanych potraw a nie chcemy jeść tego, piwo… – powiedział mi Krzysztof Paczego nie rozumiemy – skomplikowane nazwy nek, prezes Browaru Fortuna, kiedy udzielał w składzie odpadają na starcie. Przecież to nie fit, wywiadu dla AGROindustry. Od czasów siernie wellness a już na pewno nie eko. Producenci dań miężnego PRL-u minęło zaledwie 30 lat, a my gotowych stoją przed wyzwaniem – stworzyć produkt już jesteśmy szalenie znudzeni standardowym szybki w przygotowaniu, z czystą etykietą, zachęcający piwem. Spragnieni eksperymentowania, nowych opakowaniem i – co najważniejsze – o dobrym smaku. smaków i intrygujących połączeń. Jesteśmy O nowych konceptach, trendach na rynku żywności w stanie wydawać więcej i oczekujemy więcej. gotowej i zmianach w ich technologii produkcji Producenci prześcigają się we wprowadzaniu przeczytacie Państwo wewnątrz aktualnego wydania. debiutów rynkowych – w ubiegłym roku powstało Z jednej strony poszukujemy dreszczyku emocji ok. 1600 samych nowości piwnych. Za egzotyczne związanego z próbowaniem nowych rzeczy, z drupołączenia płacimy nawet trzy razy więcej niż giej sentymentalnie wracamy do dawnych czasów. za zwykłego lagera. Co właściwie zaspokaja Do mody wracają ortalionowe kurtki i outfity z dżinsu, podniebienia awangardowych piwoszy i czy kiedyś odnoszę też wrażenie, że „sieciówki” zalane są ubraw końcu się nasycą? Zachęcam do zapoznania się FLO-18145_Anz Bier Polen.qxp_165 x 114 mm 29.08.18 08:16 Seite 1 niami z lat’90. Nostalgia? W przemyśle spożywczym z całością wspomnianej rozmowy.

redaktor prowadząca dominikap@agroindustry.pl

dostrzegli to producenci lodów, którzy upatrują potencjału sprzedaży w tradycyjnych smakach, znanych nam z dzieciństwa. Do liderów sprzedaży wśród lodów impulsowych należą lody Zapp, które powróciły do nas (a jakże) z lat’90. Zapraszam do lektury naszego obszernego materiał o rynku lodów. Menadżerowie produkcji szukają pomysłów na niezawodność i zastąpienie coraz droższej siły roboczej – maszynami. Obie opcje w pakiecie zapewnić może tzw. przemysł 4.0 i system cyber-fizyczny. Znaleźliśmy się w czasach podobnych tym opisywanym przez Stanisława Lem. Więcej o przemyśle 4.0 w artykule Krzysztofa Nowaka wewnątrz wydania oraz na Kongresie Inżynierów Przemysłu Spożywczego w Warce. W ciekawych czasach żyjemy szanowni państwo. Na nudę narzekać nie możemy. reklama

Zapewnij najwyżsZą jakość produktu i więksZa rentowność! Wiemy jak ważne dla Ciebie jest Twoje piwo. My z kolei mamy doświadczenie w redukcji kosztów produkcji i obniżeniu strat piwa przy zapewnieniu wysokiej jakości produktu. Skontaktuj się z nami i dowiedz się jak możesz ulepszyć produkcję piwa i zarabiać więcej. Flottweg Polska Sp. z o.o. • 03-236 Warszawa • ul. Annopol 22 tel. +48 (22) 732 22 30 • poland@flottweg.com • www.flottweg.com

spis treści 8

Możemy warzyć piwo ze śledziami… ale po co? Rozmowa z Krzysztofem Pankiem

Wróżenie w IPAch, Michał Kopik

12 Trendy zdrowotne oraz pokolenie millennialsów napędzają popyt na piwo bezalkoholowe 14

Warzenie piwa to dopiero początek, Joanna Kwiatkowska

Separator w procesie warzenia, Stefan Bichlmeier

18 Rynek napojów bezalkoholowych – współczesne trendy w produkcji, konsumpcji i dystrybucji, Bożena Waszkiewicz-Robak 30 W ciągłym poszukiwaniu nowych potrzeb, Grzegorz Cielecki 33 Wyznaczamy kierunki rozwoju. Rozmowa z Pawłem Ornatkiem 36 25 lat ECOLAB w Polsce 40 Od termosu do najnowocześniejszej chłodni w Europie – o historii i trendach w PPL Koral, Joanna Korczyk 44 Rynek lodów w Polsce, dr inż. Piotr Szajner 49 Nowe i obiecujące interaktywne technologie opakowaniowe, dr Roman Dawid Tauber prof. WSHiG, mgr inż. Tomasz Borowy, mgr Olha Kovinko 58 Gospodarka o obiegu zamkniętym w przemyśle spożywczym 60 Wdrażanie przemysłu 4.0 w przedsiębiorstwie przemysłu spożywczego, dr inż. Krzysztof Nowak 68 Wykorzystanie fotowoltaiki w przemyśle mleczarskim – studium przypadku, dr inż. Lech Maryniak 74

Using photovoltaic technology in dairy industry – case study, dr inż. Lech Maryniak

polecamy Rynek napojów bezalkoholowych – współczesne trendy w produkcji, konsumpcji i dystrybucji, str. 18 Od termosu do najnowocześniejszej chłodni w Europie – o historii i trendach w PPL Koral , str. 40 Nowe i obiecujące interaktywne technologie opakowaniowe, str. 49

mikrobiologia REDAKCJA

ul. Królewska 7 lok. 18 47-400 Racibórz redakcja@bikotech.pl

RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM) REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska, tel. 535 094 517 Redaktor prowadząca Dominika Pułjan, tel. 535 566 506 Sekretarz redakcji Anna Koprowska, tel. 32 307 66 91 Marketing Rafał Kubiak, tel. 530 470 322 STUDIO GRAFICZNE, DTP PROGRAFIKA www.prografika.pl DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl. WYDAWCA Bikotech Sp. z o.o. ul. Królewska 7 lok. 18 47-400 Racibórz www.bikotech.pl www.agroindustry.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy ***** Wydawca jest organizatorem konkursów i ocen:

warto wiedzieć

Prezydent wziął się za mleko

Kupuj niedoskonałe

upermarket rozpoczął inicjatywę „Too Good to Waste” mającą na celu ograniczenie marnotrawstwa żywności i zapewnienie klientom niedrogich produktów. Lidl w Wielkiej Brytanii sprzedaje 5 kilogramowe skrzynie z uszkodzonymi owocami i warzywami za 1,5 funta w wybranych sklepach.

Skrzynki będą dostępne przez ograniczony czas w 122 sklepach, a wszystko, co niesprzedane, zostanie przekazane na cele charytatywne. Każda z nich zawiera szereg niedoskonałych lub lekko uszkodzonych owoców i warzyw, zapakowanych przez personel Lidla. Z naszych danych wynika, że świeże produkty są jednym z największych czynników przyczyniających się do marnotrawienia żywności w sklepach, jesteśmy podekscytowani mogąc coś zmienić dzięki naszej inicjatywie – powiedział Christian Hartnagel, dyrektor generalny Lidla. Lidl zobowiązał się do 2020 roku zmniejszyć ilość odpadów spożywczych w sklepie o 25 procent. Niedawno opublikowano również dane, które wykazały, że przeciętne marnowanie żywności na sklep zmniejszyło się o 13,3 procent. Zarząd ma nadzieję na zwiększenie wyniku poprzez atrakcyjniejsze rabaty na świeżą żywność zbliżającą się do końca terminu przydatności. Sieć nie jest jednak pierwszą, która oferuje przecenione skrzynie. W 2016 r. Asda wprowadziła na rynek „pudełko wadliwych warzyw” za 3,50 £, które zawierało wystarczającą ilość jedzenia, aby wyżywić czteroosobową rodzinę na tydzień. Podobnie Tesco wprowadziło gamę „perfekcyjnie niedoskonałych” owoców i warzyw z cenami już od 30 pensów za torbę pasternaku. Źródło: https://www.independent.co.uk/life-style/wonky-vegatables-lidl-cheap-not-perfect-a8477151.html

rezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych Ustawa ma na celu zniesienie obowiązującego w przepisach podziału kompetencji pomiędzy Krajowym Ośrodkiem Wsparcia Rolnictwa (zwany dalej „KOWR”) a Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (zwaną dalej „ARIMR”), w zakresie przekazywanych przez podmioty skupujące mleko miesięcznych informacji o ilości skupionego mleka.

26 stopni Celsjusza

o temperatura zewnętrzna w której gwałtownie rośnie zapotrzebowanie na mleczne napoje fermentowane. Zapotrzebowanie wzrasta nawet o 200-300%.

Pogoda wsparła niemieckich winiarzy

ie wszyscy narzekali na falę upałów przemierzającą przez Europę. Niemcy mogli cieszyć się najwcześniejszymi zbiorami winogron - a winiarze z całego kraju byli tym zachwyceni. Podczas gdy niemieccy rolnicy ostrzegali przed nieudanymi uprawami i żądali od rządu rekompensaty na pokrycie kosztów suszy, w Rheinhessen, największym niemieckim regionie uprawy winorośli nad brzegiem Renu, zbiory winogron rozpoczęły się 6 sierpnia, dwa dni

3/2018

AGROindustry

wcześniej niż poprzedni rekord, który został ustanowiony w 2011 roku. W tym roku rozpoczynamy sezon bardzo wcześnie. O trzy tygodnie wyprzedziliśmy średnią 30-letnią – powiedział Ernst Büscher z Niemieckiego Instytutu Wina w wywiadzie dla magazynu Spiegel. Niemieckie winnice tradycyjnie pozostają w tyle za Włochami i innymi rywalami na południu, gdzie lato nadchodzi wcześniej.

Pierwsze wino, które zostanie wyprodukowane to Federweisser, czyli częściowo sfermentowany moszcz z winogron, zawierający około 4% alkoholu. W Niemczech sprzedawane jest około 11 milionów litrów rocznie tego trunku. Źródło: https://www.telegraph.co.uk/news/2018/07/30/ german-winemakers-enjoy-earliest-grape-harvest-record-thanks/

warto wiedzieć

Bezalkoholowe z pianką – nowa linia produkcyjna

Otwarcie linii w Żywcu, od lewej Małgorzata Lubelska, Jan Chrząszcz, Andrzej Kalata, Antoni Szlagor, Tomasz Klima

ałgorzata Lubelska, członek zarządu i dyrektor marketingu Grupy Żywiec S.A. oraz Tomasz Klima, dyrektor Arcyksiążęcego Browaru w Żywcu, w obecności Burmistrza Miasta Żywca Antoniego Szlagora i władz lokalnych, zainaugurowali uruchomienie nowej linii

do produkcji piw bezalkoholowych wartej 100 mln złotych. Nowa linia do produkcji piw bezalkoholowych należy do najnowocześniejszych tego typu instalacji na świecie. Wraz z tą inwestycją, Polska stała się jednym z nielicznych europejskich krajów w Grupie Heineken, który dysponuje tą technologią. Jesteśmy bardzo dumni, że Browar w Żywcu zyskał nowe, zaawansowane technologicznie moce produkcyjne, które pozwolą nam odpowiadać na rosnące zainteresowanie konsumentów piwami bez alkoholu – powiedział Tomasz Klima, Dyrektor Arcyksiążęcego Browaru w Żywcu. Według Grupy Żywiec w długofalowej perspektywie konsumenci nie będą pili więcej piwa, ale będą pili inaczej wybierając różnorodne produkty dopasowane do bardziej aktywnego stylu życia. Dziś już 5 milionów Polaków nie pije alkoholu. Piwa bezalkoholowe to w ostatnich latach najszybciej rosnący segment rynku. Rosnąca sprzedaż piw bezalkoholowych, a także coraz częstszy wybór przez konsumentów piwnych specjalności i piw premium pozytywnie przekłada się na wyniki Grupy Żywiec. Z opublikowanego dziś sprawozdania finansowego wynika, że w pierwszym półroczu firma zwiększyła przychody ze sprzedaży i zysk z działalności operacyjnej. źródło: informacja prasowa Grupy Żywiec

Millenialsi hejtują ziemniaki

adania dowodzą, iż pokolenie millenialsów jest inne: nawet z upływem czasu mają nie podwyższać standardów swojego mieszkania, nigdy nie nauczą się prowadzenia rozmowy offline a większość z nich nie wie, jak wymienić oponę, ponieważ są zbyt leniwi, żeby się uczyć. Teraz

eksperci twierdzą, że osoby w wieku od 18 do 34 lat są również odpowiedzialne za dramatyczny spadek sprzedaży ziemniaków. Według raportu opublikowanego przez The Grocer, sprzedaż ziemniaków w Wielkiej Brytanii spadła o 5,4 procent od 2015 roku. Tymczasem sprzedaż ryżu wzrosła o 30 procent w ciągu ostatnich czterech lat, makaron smakowy również odnotował znaczny wzrost. Według autorów badań spadek wynika z faktu, że milenialsi opowiadają się za „zdrowymi, wygodnymi i egzotycznymi” opcjami, nie ciężkimi węglowodanami, które postrzegają jako powód tycia. Ponadto, przygotowanie ziemniaków zajmuje zazwyczaj więcej czasu, co jest niewygodne dla pokolenia millenialsów, którzy z natury są niecierpliwi. Dane pokazują również, że rynek ryżu nadającego się do przygotowania w kuchence mikrofalowej, który może być gotowy w ciągu zaledwie dwóch minut jest obecnie wart 250 milionów funtów rocznie. źródło: https://www.independent.co.uk/life-style/food-and-drink/millennials-potato-sales-falling-rice-noodles-carbohydrates-grocer-a8490746.html

AGROindustry

3/2018

170 mln zł inwestycji w zakładzie w Olsztynku

akład Tymbark w Olsztynku należący do Grupy Maspex, otworzył nowoczesny kompleks produkcyjno-magazynowy wraz z całą infrastrukturą techniczną o łącznej powierzchni 22 tys. mkw. W nowej hali produkcyjnej zostały zainstalowane trzy nowoczesne linie produkcyjne m.in. do produkcji soków oraz wody. Całkowicie zautomatyzowane centrum logistyczne pomieści na 13 poziomach składowania 30 tys. palet. Wartość inwestycji wyniosła 170 mln zł. Utworzona na terenie Olsztynka strefa ekonomiczna sprzyja inwestycjom, a co za tym idzie rozwojowi takich firm, jak nasza. Kompleks produkcyjno–magazynowy, który dziś otwieramy, pozwolił na stworzenie dodatkowych 70 miejsc pracy dla mieszkańców Olsztynka i okolic. Obecnie zatrudniamy ponad 700 pracowników. Współpracujemy również z lokalnymi, sprawdzonymi dostawcami owoców i warzyw. Współdziałamy także z olsztyńskimi uczelniami, które poprzez swoją wiedzę, pomagają nam w tworzeniu najwyższej jakości produktów – powiedział Kazimierz Kujawa, współwłaściciel Grupy Maspex. Od 1996 roku, czyli od wejścia zakładu w Olsztynku w skład Grupy Maspex, firma zainwestowała łącznie ponad 625 mln zł w rozbudowę zaplecza produkcyjno-logistycznego i surowcowego. Zakład w Olsztynku może obecnie produkować 11-krotnie więcej, a w swoich magazynach posiada łącznie 50 tys. miejsc paletowych. Inwestycje są wpisane w DNA naszej firmy od samego początku jej istnienia. Innowacyjne technologie i systemy, których używamy na każdym etapie produkcji, pozwalają na poszerzanie Linia produkcyjna Kubusia w Olsztynku ofer t y produktowej i odpowiadanie na potrzeby naszych konsumentów. Nowoczesne rozwiązania logistyczne i duże centra dystr ybucyjne, jak to w Olszt ynku, pomagają w budowaniu naszej przewagi w handlu – mówi Krzysztof Pawiński, współwłaściciel i prezes zarządu Grupy Maspex. Rocznie Tymbark w Olsztynku skupuje od polskich dostawców ponad 100 tys. ton owoców i warzyw (przede wszystkim marchew, jabłka, pomidory oraz truskawki), co stanowi aż 1/3 możliwości skupowych całej Grupy, która prowadzi skup również w zakładach w Tymbarku i Łowiczu. Od 1996 roku możliwości zakładu w Olsztynku w zakresie przetwórstwa powiększyły się 5–krotnie. Produkowana w zakładzie marka Kubuś jest liderem w kategorii soków przecierowych w Polsce z udziałem 74% (źródło: Maspex za Nielsen, MAT kwiecień 2018, Total Poland, bez PL, wartościowo), a także w Rumunii, Rosji, Bułgarii, na Węgrzech, Litwie i Łotwie oraz w Czechach i na Słowacji. Łącznie trafia do 30 krajów na świecie. W jej portfolio znajduje się aż 60 pozycji towarowych – soków, napojów, wody oraz musów . źródło: informacja prasowa firmy Maspex

3/2018

AGROindustry

reklama

warto wiedzieć

rozmowa numeru

Możemy warzyć piwo ze śledziami… ale po co? Rozmowa z Krzysztofem Pankiem, prezesem Browaru Fortuna o piwnych specjalnościach, kooperacjach i inwestycjach w browar.

Piwne specjalności zajmują dużą część półek sklepowych. Czy szał na piwa specjalne kiedyś się skończy?

Coraz większa chęć konsumentów do eksperymentowania i szukania nowych smaków, nowych produktów dotyczy ograniczonej grupy, to nie jest tak, że każdy Polak ma tę skłonność. Grupa odważnych i chętnych do szukania nowości konsumentów mniej więcej się już zdefiniowała. Wie również czego chce w ramach swojego eksperymentowania, czyli zaczyna szukać nowych produktów w coraz bardziej ograniczonych ramach. Wydaje się, że to szaleństwo eksperymentowania mamy już za sobą. Co z kolei wpłynie na działania producentów – nie będzie już powstawało tyle nowości piwnych. Tyle można eksperymentować, ile jest w stanie przyswoić konsument. A on powoli już wie czego chce. Dojrzałość konsumenta będzie miała wpływ na poszczególne browary: w jakich stylach będą się poruszać, na ile będą szukały nowości, nowych smaków. Nasyciliśmy się i będziemy się normalizować. Ma Pan na myśli jakieś konkretne style?

Nie chcę tego przekładać na konkretne style, bo wiadomo, że ta zmienność będzie. Był czas piw goryczkowych i był czas piw kwaśnych. Dużo się o tym mówiło, ale wśród bardzo wąskiej grupy konsumentów, bo same kwaśne piwa nie miały jakiejś olbrzymiej grupy docelowej, to był jeden z trendów i tyle. Nie zapomi-

Krzysztof Panek, prezes Browaru Fortuna, piwowar, pasjonat rowerów, gór i jazzu

Myślę, że konkurencyjność i waleczność niepotrzebnie ma miejsce wśród piwowarów i że otwartości i życzliwości między nami mogłoby być więcej. Ale kooperacje to dobry początek. Natomiast branża zawsze potrafiła mówić jednym głosem, jeśli chodzi o ważne kwestie, np. ustawodawstwa dotyczącego browarów

najmy, że kiedyś czymś nowym i innym było piwo niepasteryzowane, traktowane przez konsumentów jako swoista specjalność. Później dopiero goryczkowe, kwaśne i cała masa mniejszych trendów po drodze. Od dwóch lat warzą Państwo serię Miłosław Warzy Śmiało…

W DNA naszej firmy jest warzenie piwnych specjalności. Od samego początku wiedzieliśmy, że tylko to chcemy robić i staramy się to robić konsekwentnie w ramach kilku naszych piwnych linii. Każda z nich opowiada trochę inną historię, jest z innego świata, skierowana do innego konsumenta. A Miłosław Warzy Śmiało – sam pomysł pojawił się dużo, dużo

wcześniej, około sześć lat temu. Wtedy jednak nie byliśmy gotowi organizacyjnie i technologicznie, więc musieliśmy czekać z jego realizacją. W międzyczasie cała masa innych browarów zaczęła rozwijać się w podobnym kierunku, pojawiły się browary rzemieślnicze, które właśnie w większości warzą śmiało. Nasz pomysł nie był już nowy, ale tak czy inaczej chcieliśmy go zrealizować. Dla nas to są dwie przestrzenie, które w ramach tej marki realizujemy. Rzecz pierwsza to pokazywanie konsumentom naszej odwagi i innowacyjności, wiedzy i kompetencji w warzeniu piwa. Rzecz druga to nasza nauka, którą z tego wyciągamy: zbieramy doświadczenia, przekładając je potem na produkty, które

AGROindustry

3/2018

9 Kreatywność jest podstawą. Rynek się stabilizuje i szaleństwa typu śledzie w piwie…owszem można, tylko po co. Piwo przede wszystkim ma być pijalne, ma sprawiać przyjemność i cieszyć. W tym kierunku idziemy – eksperymentujemy dużo, ale zdroworozsądkowo Ekipa Browaru Fortuna eksperymentuje aktualnie z piwami leżakowanymi w beczkach po winie

są w stałej ofercie browaru. Miłosław Warzy Śmiało to trzy, cztery piwa rocznie w krótkich seriach. Pierwszym śmiałym dodatkiem były pędy sosny, potem yuzu, syrop klonowy, borowiki, cascara i kawa a także, wydawałoby się, prosty dodatek - chmiel Izabella w szyszkach, który chmieliliśmy na zimno. Na razie sosnowe APA z pędami sosny jest tym piwem, które od czasu do czasu powtarzamy, bo spotkało się z doskonałym przyjęciem przez konsumentów. Z tą serią piw na pewno będziemy dalej eksperymentować. Na wrzesień szykujemy kolejną nowość, natomiast niedawno wypuściliśmy na rynek piwo warzone w kooperacji z Alebrowarem – American Witbier z Kwiatem Jaśminu. Czy uchyli pan rąbka tajemnicy nad czym teraz pracujecie?

Kreatywność jest podstawą. Rynek się stabilizuje i szaleństwa typu śledzie w piwie…owszem można, tylko po co? Piwo przede wszystkim ma być pijalne, ma sprawiać przyjemność i ma cieszyć. W tym kierunku idziemy – eksperymentujemy dużo, ale zdroworozsądkowo. Teraz chcemy uwarzyć piwo leżakowane w beczkach. Stworzyliśmy piwnicę beczkową i na tym polu bardzo dużo się teraz uczymy. Na razie mamy 25 beczek, docelowo chcemy ich 50. W tej chwili mamy beczki winne zalane czterema stylami piwnymi. Każda beczka jest pod inną mikroflorą. Czekamy na efekty. 25 beczek to 25 rożnych eksperymentów. Fermentowanie w beczkach to procesy

3/2018

AGROindustry

bardzo czasochłonne i wymagające cierpliwości. Robimy to na małą skalę, ale mamy nadzieję że to, czego się nauczymy, w przyszłości przeniesiemy na większe wolumeny i większe beczki. Zresztą mieliśmy przygodę w ramach eksperymentowania z browarem Boon z Belgii, który słynie z piw leżakujących w beczkach, fermentowanych dzikimi drożdżami i kwaśnych. W ramach marki Fortuna w ubiegłym roku stworzyliśmy piwo kooperacyjne. Ta kooperacja nie była przypadkowa, ona wynikała z tego, że już wtedy pracowaliśmy, aby zacząć uczyć się beczek. Wydaje się, że browary chętnie ze sobą współpracują…

Współpraca między browarami jest bardzo cenna. Ja jestem ze starszego pokolenia, pamiętam lata ’90, wtedy piwowarzy z różnych browarów bardzo dobrze się znali, wymieniali doświadczeniami i kooperowali ze sobą. Później to gdzieś uciekło. Dziś współpraca w dużej mierze to efekt osobistych sympatii i podobnego postrzegania świata przez poszczególne

Browar Fortuna oprócz stałej oferty warzy kilkanaście nowości piwnych w roku

osoby. Myślę, że konkurencyjność i waleczność niepotrzebnie ma miejsce wśród piwowarów i że otwartości i życzliwości między nami mogłoby być więcej. Ale kooperacje to dobry początek. Natomiast branża zawsze potrafiła mówić jednym głosem, jeśli chodzi o ważne kwestie, np. ustawodawstwa dotyczącego browarów. Jak rodzą się receptury w Browarze Fortuna?

Wdrażamy kilkanaście nowych piw rocznie. Kiedyś to ja przede wszystkim skupiałem się na przygotowywaniu receptur, jestem w końcu z zawodu piwowarem. Teraz proces tworzenia to praca grupowa – pomysły na piwa rodzą się wspólnie, każdy dodaje coś od siebie. Myślę, że to korzystne. Dla nas ważna w piwie jest równowaga. Nie lubimy piw jednopłaszczyznowych, z jedną dominująca cechą, która zabija wszystko inne. Z naszej perspektywy tylko takie piwo może być smakowite. A z kolei tę równowagę można odnaleźć, jeżeli na temat danego piwa wypowie się jakaś grupa. Każdy z nas ma inne preferencje sensoryczne, inną wrażliwość. Ja osobiście lubię piwa kwaśne i kwasowość nie jest dla mnie przeszkodą. Gdybym tworzył piwa zupełnie sam, to bardzo ograniczyłoby pulę konsumentów, którzy będą mieć podobną wrażliwość. Gdzieś tam ten filtr musi być szerszy i dzięki temu, że pracujemy zespołowo, lepiej się odnajdujemy. Wspólnie oceniamy nasze pierwsze efekty i dyskutujemy o danym produkcie.

rozmowa numeru

Browar Parowy Fortuna powstał w Miłosławiu w 1889 roku z inicjatywy lokalnego przedsiębiorcy - Władysława Rabskiego. Razem z powstałą w 1899 r. fabryką cygar należał do największych ówczesnych zakładów Miłosławia

Od samego początku mocno postawiliśmy na otwarte kadzie i komunikowanie, że w nich warzymy piwo, bo to jest coś, co nas bardzo odróżniało od innych. Poza tym jest bardzo dobre dla piwa, bo wymusza pewne korzystne zachowania produkcyjne

Warzenie kilkunastu nowości wiąże się z wyzwaniami technologicznymi…

Tak, zmierzyliśmy się z kilkoma wyzwaniami technologicznymi na różnych płaszczyznach. Pierwszą z nich było zapewnienie stabilnej jakości. Browar wymagał remontów, wymiany kilku urządzeń. Musieliśmy przejść przez procesy inwestycyjne. Warzymy piwa w stylach belgijskich, które wymagają refermentacji w butelce. Trzeba było ją stworzyć. Nauczyć się w niej pracować, ustabilizować warunki mikrobiologiczne i sensoryczne. Z biegiem czasu to opanowaliśmy. Jesteśmy chyba największym browarem w Polsce, jeżeli chodzi o wolumen piw refermentowanych w butelce. Kolejne to były proste z pozoru rzeczy – chmielenie na zimno. Można to robić na różne sposoby, nauczyć się który z nich jest najskuteczniejszy i daje cechy, które chcemy mieć w piwie, no i nauczyć się chmielić w sposób jakościowo dobry, żeby efektywność była właściwa. Kolejna

rzecz: stosujemy wiele różnych szczepów drożdży. Za każdym razem, kiedy mamy nowe piwo - to się zmienia. Wiemy już jak namnożyć dany szczep i zadbać o to, aby nie był on groźny dla innych szczepów. Przypomnę, że mamy otwartą fermentację, co jest tutaj kluczowe, bo w browarach, gdzie tanki są zamknięte to nie jest aż tak problematyczne. Natomiast u nas przy otwartej fermentacji to też był problem i ryzyko, nad którym musieliśmy nauczyć się panować. Obok siebie fermentujemy piwa na różnych szczepach drożdży, dopasowanych do danego stylu. Musieliśmy stworzyć także warunki na warzelni do używania różnych rodzajów słodów. Mamy jeden silos, w którym możemy trzymać słód pilzneński. Warzymy wiele piw, każde z nich to inna ścieżka produkcyjna. Każde piwo to niezależny byt. Rodzajów słodów i chmieli, które używamy jest bardzo dużo i trzeba mieć sposób, aby je odpowiednio dozować bezpośrednio z worków. Zupełnie inaczej organizuje się browar, którzy warzy 2-3 style piwne, a zupełnie inaczej taki jak nasz, którzy warzy ich prawie 30 w roku na różnych drożdżach, z różnymi chmielami, z różnymi słodami. Browar został zakupiony w 2011 roku, czy wymagał wielu remontów?

Nasze otwarte kadzie mamy od początku istnienia browaru, ale kilka lat temu zbudowaliśmy nową fermentownię i wydaje się, że byliśmy jedynymi takim dziwakami, którzy zamiast kupować cylindryczno-koniczne, kupili kolejne otwarte kadzie. Z tą różnicą, że są już wykonane ze stali nierdzewnej a nie z betonu powlekanego specjalną warstwą. Od samego początku mocno postawiliśmy na otwarte kadzie i komunikowanie, że w nich warzymy piwo, bo to jest coś, co nas bardzo odróżniało od innych. Poza tym jest bardzo dobre dla piwa, bo wymusza pewne korzystne zachowania produkcyjne. Później więcej browarów zaczęło

to podkreślać. Śmiem zaryzykować, że byliśmy pierwszymi, którzy chwalili się tym na etykietach. Dlaczego tak na to stawiamy? Dlatego, że fermentacja w otwartych kadziach wymusza niższe temperatury fermentacji, spokojniejszą fermentację. Drożdże to żywe organizmy, metabolizują. Mówiąc w prostych słowach - im lepsze mają zapewnione do tego warunki, tym mniej jest złych efektów metabolizmu drożdży. Relaksacyjne warunki fermentacji, a takie są w otwartych kadziach, dają smakowitsze piwo. Jeszcze kilka lat temu nie mieliśmy w browarze magazynu, więc ostatnie kilka lat poświęciliśmy na jego budowę. Większość inwestycji poczynionych w ostatnim czasie to wymiana urządzeń. Skupialiśmy się na tym, żeby zapewnić stabilną jakość oraz wymienić mało efektywne energetycznie urządzenia. Z browaru całkowicie zniknęła czarna stal, którą zastaliśmy tu na początku. Zastąpiliśmy wszystko stalą nierdzewną, co dało nam wymierne jakościowo efekty. Duże inwestycje poszły w rozwój mocy leżakowni, mamy wiele wariantów piwnych, które wymagają długiego okresu leżakowania. Stare piwnice leżakowe mają małą pojemność, więc tutaj akurat nie chcieliśmy dokładać małych stalowych tanków w piwnicach. Dołożyliśmy tanki leżakowe zewnętrzne ze stali nierdzewnej. Najprostszą metodą było kupienie tankofermentorów, które w naszym przypadku służą w dużej mierze do leżakowania. Fermentujemy w nich te style piwne, w których znajdują się drożdże, które mogą dużo narozrabiać na otwartej fermentowni, albo style z użyciem drożdży górnej fermentacji, gdzie aromatyka jest bardzo bogata i złożona, gdzie te profile są mocno estrowo-aldehydowe, wtedy tankofermentor absolutnie robi swoją robotę. Otwarte kadzie idealnie pasują do piw o łagodnych smakach, gdzie nie ma takiego bogactwa i różnorodności. Rozmawiała Dominika Pułjan

AGROindustry

3/2018

piwne style

Wróżenie w

IPAch

Chyba nie istnieje w rzemieślniczym segmencie branży piwnej słowo, które byłoby częściej i chętniej odmieniane niż IPA. Nawet nie India Pale Ale, ale właśnie IPA. W końcu może być jasna, klarowna, ale też miedziana, czerwona, brązowa, czarna, mętna. A nawet różowa, niebieska, zielona, stąd też „pale” niekoniecznie w dzisiejszych czasach musi mieć sens. Ma go natomiast ogólne znaczenie – piwo, które powinno być solidnie nachmielone, choćby i na sam aromat. Michał Kopik piwnygaraz.pl

zy gdyby nie powstało Anchor Liberty Ale, będące w istocie Pale Ale, aktualna sytuacja by się tak przedstawiała? Myślę, że jak najbardziej. Idea, pomysł wisiały w powietrzu. Amerykański chmiel, będący bardziej odporny na pasożyty i zarazki, był dostępny od ręki. Co stało na przeszkodzie sypnąć do kadzi od serca chmielu Cascade? W zasadzie to nic i browar Anchor miał odwagę zaryzykować. I nagle znajdujemy się 30 lat później – IPA jest koniem pociągowym piwnej rewolucji. Oczywiście, mamy wszystkie Barley Wine, Imperialne Stouty, piwa kwaśne, leżakowane w różnych beczkach. Ale nadal – większość udziału w tym naszym małym kawałku tortu stanowi IPA. I pod względem składu, technik czy pomysłów zaczyna podgryzać swoich rzemieślniczych braci. Kilka lat temu było łatwiej. Przez IPA rozumieliśmy tradycyjnego już West Coasta. Generalnie jasny, co najwyżej z miedzianym/bursztynowym zabarwieniem. Jeżeli opalizujący to dlatego, że browar nie oszczędzał na chmielu. Wytrawny, z solidną goryczką. Proste. Jak ktoś chce czegoś więcej to mamy jeszcze podwójne i potrójne. Powyżej 100 IBU? Spróbujemy. Pojawiła się nowa odmiana chmielu, zróbmy zatem Single Hop. I tak przez jakiś czas. Tylko że konsument piwa rzemieślniczego, w swej najbardziej agresywnej rynkowo

3/2018

AGROindustry

formie zwany beergeekiem, nie lubi nudy. Stagnacji. Uważa, że granice są po to, by je ciągle przesuwać. A skoro jest popyt, czemu podaż nie miałaby za nim nadążyć? Pieniądze leżały praktycznie na ulicy.

ale nieprawdopodobnym aromatem chmielowym.

Jeżeli potraktujemy styl piwa jako pewnego rodzaju bazę, rdzeń wokół którego piwowar może tkać swoją sensoryczną opowieść, to zaczyna się robić ciekawie. Skoro mamy już mnóstwo „niepiwnych” aromatów z chmielu – cytrusy, owoce tropikalne, żywice – to czemu by tego nie wykorzystać? Przecież mamy cały arsenał różnych smaków i aromatów, które tylko czekają, żeby je sensownie wprowadzić do piwa – owoce, zioła, warzywa, kawę, czekoladę, laktozę. A może wrócimy trochę do korzeni i weźmiemy nasze IPA i przeleżakujemy w beczce po, na przykład, winie? Swoją drogą, skoro już jest w beczce to może powinniśmy dodać bakterii kwasu mlekowego albo Brettanomyces? I potem przed butelkowaniem jeszcze dorzucić owoców. Albo więcej chmielu. Albo przelać do kolejnej beczki, tylko że tym razem niech to będzie czerwone wino. Elementów tej układanki jest nieskończenie wiele. Już nie mówiąc o hybrydach jak Brut IPA – będących w istocie połączeniem West Coast IPA z New England IPA. Wytrawne, suche jak pieprz, ze stonowaną goryczką,

W tym momencie (po ostatniej aktualizacji) kategoria 21 - IPA wg BJCP ma 9 podkategorii, z najnowszym dodatkiem w postaci wspomnianego wyżej New England IPA, które na niniejszych łamach miałem okazję już opisywać a będącym najgorętszym towarem na kranach multitapów. Pisząc te słowa ciągle mam żywe walory sensoryczne pitego na wakacjach Vermont IPA z browaru Przystanek Tleń. Ponoć najszybciej sprzedające się piwo tego browaru i nie mam absolutnie podstaw, by w to nie wierzyć. Sam do tej sprzedaży przyłożyłem rękę przysysając się do zbiornika. A mówimy o miejscu typowo turystycznym, gdzie klientela wiedziona jest raczej ciekawością niż wiedzą. Co to oznacza dla nas i dla rynku? Nie widzę na horyzoncie stylu, który mógłby zdetronizować IPA. Jest to kategoria tak uniwersalna, tak podatna na wszelkie zmiany, eksperymenty, czy wręcz w niektórych przypadkach – abominacje, że zwyczajnie nie byłoby nawet czym jej zastąpić. A że te eksperymenty są często śmiałe i dające niesamowite efekty? Doskonale, myślę że mogę właśnie tego nam wszystkim życzyć – piw śmiałych.

artykuł sponsorowany

nowe technologie

Trendy zdrowotne oraz pokolenie millennialsów napędzają popyt na piwo bezalkoholowe Marka Schmidt firmy API Heat Transfer jest technologicznym liderem i pierwotnym posiadaczem patentu na proces rektyfikacji próżniowej, wykorzystywany w produkcji piwa bezalkoholowego. Ta szczególna metoda dealkoholizacji pozwala lepiej zachować naturalne właściwości piwa w porównaniu z tradycyjnym procesem odfiltrowania alkoholu. Unikalny proces SIGMATEC firmy API to jedyny system umożliwiający produkcję piwa o zawartości alkoholu na poziomie 0,0%.

Zastosowanie technologii API Schmidt

w stacjach SIGMATEC pozwala uzyskiwać piwo o końcowym poziomie zawartości alkoholu równym 0,0%, przy wydajności od 2,5 do 200 hl/h.

Procedura SIGMATEC Rektyfikacja próżniowa to zasadniczy, podstawowy proces w technologii SIGMATEC. Zastrzeżony proces dealkoholizacji gwarantuje bardzo delikatne wydzielanie alkoholu z różnych produktów alkoholowych, m.in. piwa, wina czy cydru, i można go dostosować do produktu, oczekiwań oraz wymagań klienta. W niniejszym artykule poddajemy pod rozwagę dealkoholizację piwa. Pierwszy etap to dekarbonizacja czyli pełne usunięcie CO2 z produktu. Następnie, w procesie SIGMATEC w kolumnie rektyfikacyjnej dochodzi do usuwania alkoholu z produktu. Konstrukcja kolumny stanowi tajemnicę handlową firmy API Heat Transfer. W rezultacie rektyfikacji próżniowej otrzymujemy lepszy smak piwa oraz zmniejszenie zawartości alkoholu do poziomu poniżej 0,05%. Prawie wszystkie konkurencyjne procesy dealkoholizacji piwa kończą się w tym punkcie, lecz proces SIGMATEC uwzględnia dalszą obróbkę produktu, aby uzyskać zawartość alkoholu do 0,0%.

Podczas gdy produkt znajduje się w kolumnie rektyfikacyjnej, opary o dużej zawartości alkoholu zostają skondensowane i schłodzone w niskiej temperaturze w górnej części kolumny. Opary te można stężać nawet do poziomu 85% i gromadzić w zbiorniku jako alkohol przeznaczony do dalszego wykorzystania, produkt ten posiada już na tym etapie własny kod CN. Powstały w ten sposób produkt, czyli piwo bezalkoholowe, nadaje się do sprzedaży i można natychmiast wprowadzić go na rynek. Poniżej przedstawiono podstawowe zalety procesu SIGMATEC: • stała jakość produktu dzięki pracy ciągłej i wydajnej technologii separacji, • możliwość obniżenia zawartości alkoholu do poziomu 0,05% lub 0,0%, a także możliwość uzyskania >20% po ewentualnym dodaniu alkoholu, • delikatna obróbka produktu dzięki niskiej temperaturze stosowanej w procesie, co ma śladowy wpływ na walory smakowe dealkoholizowanego piwa • dealkoholizacja piwa, w przeciwieństwie do stężania, minimalizuje straty w objętości gotowego produktu, • opatentowany przez API Schmidt proces odzyskiwania aromatu

umożliwia odzyskiwanie składników zapachowych i smakowych z produktu, a następnie kierowanie ich z powrotem do piwa, • stacja odzysku aromatu składa się z zamkniętej pętli parowej, która jednak nie wykorzystuje pary z instalacji zewnętrznej, tak więc wszelkie osady z kotłów i instalacji pary nie mogą zanieczyścić produktu końcowego ani zmienić profilu smaku, • całkowicie zautomatyzowana praca stacji, niezależna od wydajności zakładu, począwszy od rozruchu, poprzez produkcję, układ mycia na miejscu (CIP) po zakończeniu produkcji, Stacja SIGMATEC zmontowana na ramie (5 hl/h)

AGROindustry

3/2018

nowe technologie

• niewielkie koszty utrzymania ruchu, ponieważ nie ma konieczności stosowania specjalistycznych środków myjących i chemii, • stężenie alkoholu nawet do 85%, który jest produktem zbywalnym, • przepustowość podawanego produktu w przedziale od 2 do 200 hl/h. Instalację SIGMATEC charakteryzuje wydajność od 2,5 hl/h do 200 hl/h. Technologia jest przyjazna dla środowiska zarówno w odniesieniu do zasobów wody, jak i energii. Można ją też dostosować do różnych produktów i procedur produkcji w danym zakładzie. Postępy technologiczne realizowane przez modułowe stacje do dealkoholizacji SIGMATEC firmy API stają się coraz bardziej atrakcyjne dla mniejszych browarów, a także browarów kraftowych. Obecnie system dealkoholizacji SIGMATEC wykorzystywany jest w ponad 100 zakładach na całym świecie.

Optymalizacja procesu Od założenia przez Wilhelma Schmidta w 1879 roku firma API Heat Transfer kontynuuje dobre tradycje marki Schmidt zajmując pozycję lidera na rynku w dziedzinie innowacyjnych i energowydajnych urządzeń. Inżynierowie z działu projektowego wciąż rozwijają i optymalizują proces SIGMATEC. Przykładowo w nowym, dwustopniowym procesie chłodzenia 80% glikolu zastąpiono wodą chłodzącą, zmniejszając tym samym koszty eksploatacji. W przypadku instalacji

Aby dowiedzieć się więcej na temat unikalnego procesu SIGMATEC firmy API prosimy o kontakt pod adresem i nr telefonu: jmr@ceti.pl +48 601 424–429

Rośnie popularność piwa bezalkoholowego – ponad 40% osób w wieku od 18 do 25 lat nie piło napoju alkoholowego w poprzednim miesiącu

Dzięki technologii SIGMATEC firmy API Schmidt-Bretten powstaje piwo o zawartości alkoholu na poziomie „absolutnego zero”… 0,0% – i o doskonałym smaku W ostatnich latach zarówno dostępność, jak i popularność piwa bezalkoholowego wzrasta. Współcześni konsumenci poszukują zdrowszych napojów, o czym świadczy znaczny spadek spożycia napojów gazowanych typu oranżada ze względu na dużą zawartość cukru i powiązanie z otyłością. Bardziej popularne stały się butelkowana woda i sok, zwłaszcza wśród pokolenia millennialsów, czyli ludzi młodych, urodzonych pomiędzy rokiem 1984 a 1997. Ta grupa napędza również sprzedaż piwa o zerowej lub małej zawartości alkoholu. Jak wynika z ogólnokrajowego badania przeprowadzonego w USA, dotyczącego stosowania leków/ narkotyków oraz zdrowia za 2015 r., ponad 40% osób w wieku od 18 do 25 lat nie piło napoju alkoholowego w miesiącu poprzedzającym badanie. Oznacza to tylko jedno – popularność piwa bezalkoholowego rośnie, ponieważ przywołuje ono wizerunek życia ciekawszego i odważniejszego, a przy tym kreuje postawy prozdrowotne i mocniej niż napoje gazowane i soki wpisuje się we współczesne trendy żywieniowe. Piwo bez zawartości alkoholu odpowiada wizerunkowi społecznemu, jaki wielu ludzi ma w odniesieniu do siebie samych. Procesy służące dealkoholizacji piwa, wina oraz cydru stosowane są od ponad 30 lat, lecz konsumenci nie zawsze akceptowali produkty bezalkoholowe. Napoje o małej zawartości alkoholu nie miały ani wysokiej jakości ani przyjemnego smaku. Jednak lepsza technologia, eksperymenty z recepturami oraz składnikami kreującymi nowe piwne smaki, pod silnym wpływem browarnictwa rzemieślniczego, zmieniły to nieprzychylne nastawienie konsumentów. Dzięki właściwej technologii usunięcie alkoholu już nie oznacza utraty smaku.

Stacja 30 hl/h do piwa, wina i cydru, zmontowana na ramie

3/2018

o wydajności 100 hl/h oszczędności wynoszą około 1000 kW. Dzięki postępom w technologii sterowania operatorzy zyskują coraz większą elastyczność w pracy instalacji. Mają oni możliwość ciągłej regulacji parametrów pracy instalacji za pomocą interfejsu HMI (interfejs człowiek-maszyna) sterownika z ekranem dotykowym PLC (sterownik programowalny) w przedziale mocy od 50 do 100% bez konieczności przeprowadzenia choćby jednej czynności nastawu mechanicznego. Sterowanie za pomocą PLC z funkcją Ethernetu i wyświetlaczami danych w czasie rzeczywistym pozwala operatorom na monitorowanie parametrów i unikanie przedwczesnego mycia stacji, co wydłuża przerwy pomiędzy czynnościami mycia instalacji oraz obniża koszty energii, produktów do czyszczenia CIP, wody i przestojów. Ponadto, automatyczne układy sterowania pozwoliły na optymalizację procedur konserwacji oraz utrzymania ruchu. Nastąpiło usprawnienie uruchomienia, mycia i wyłączenia instalacji, dzięki czemu oszczędza się tysiące litrów wody w każdym cyklu mycia.

AGROindustry

z życia branży

W 2017 r. Kompania Piwowarska sprzedała 13,2 mln hektolitrów piwa. Jej udział w polskim rynku sięgnął 35,5 proc.

Warzenie piwa to dopiero początek

Joanna Kwiatkowska Kompania Piwowarska

zego oczekuje się od browarów? Przede wszystkim tego, aby warzyły świetne piwa, do których chce się wracać. Ale to nie wszystko. Podobnie jak od innych firm z wielu branż, także od browarów wymaga się znacznie więcej. Oczekuje się, że będą prowadzić biznes w sposób zrównoważony i odpowiedzialny wobec swoich pracowników i dostawców, piwoszy i lokalnych społeczności. Kompania Piwowarska jest przykładem, że jedna firma może spełnić wszystkie te warunki. Warzenie piwa to nasza domena. Mamy trzy browary o wieloletniej historii: Tyskie Browary Książęce (1629), Browar Dojlidy w Białymstoku (1768) i Lech Browary Wielkopolski w Poznaniu (1895). To w nich warzymy najchętniej wybierane przez Polaków piwa, między innymi: Żubra, Tyskie, Lecha czy kolekcję specjalności Książęcego. Jesteśmy liderem rynku piwa w Polsce. W ubiegłym roku nasz udział w rynku sięgnął 35,5 proc., co oznacza, że średnio co trzecie piwo wypite w Polsce zostało uwarzone w naszych browarach. W 2017 r. sprzedaliśmy

13,2 mln hektolitrów piwa, a więc tyle, ile rocznie produkują Irlandia i Słowacja razem wzięte. Gdybyśmy wyeksportowali każde uwarzone przez nas piwo, wystarczyłoby, aby spróbował go co trzeci mieszkaniec globu. Piwa z naszych browarów cieszą przede wszystkim polskich piwoszy, ale można je kupić także w Niemczech, Holandii, Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych czy Kanadzie – to pięć z dwunastu krajów, do których je wysyłamy. Nasze piwo to efekt pracy tysięcy osób, które dbają o każdy etap jego powstawiania – od warzenia przez dystrybucję po sprzedaż. W Kompanii Piwowarskiej pracuje dziś łącznie ok. 2,8 tys. osób. Pośrednie zatrudnienie generowane przez nas w powiązanych z piwowarstwem sektorach gospodarki jest znacznie większe. Szacujemy, że ponad 16,4 tys. etatów jest związanych ze sprzedażą naszego piwa, a kolejne 7,5 tys. – z jego serwowaniem. Blisko 18 tys. miejsc pracy przypada na firmy produkujące surowce, opakowania, przedsiębiorstwa transportowe czy marketing i reklamę. Łącznie nasza działalność daje utrzymanie około 45

tys. osób. Współpracujemy z 7150 małych firm i wspieramy lokalnych dostawców, zwłaszcza w regionach, w których zlokalizowane są nasze browary. Od polskich przedsiębiorców kupujemy aż 88 proc. wszystkich usług, materiałów i surowców, w tym 90 proc. chmielu i nieco mniej niż połowę słodu, niezbędnych do warzenia naszych piw. W ubiegłym przeznaczyliśmy na zakupy 1,5 mld zł. Kwota ta w całości trafiła do lokalnych producentów, często małych, rodzinnych firm, reprezentujących rodzimy kapitał. Warząc nasze piwa w Polsce i sprzedając zdecydowaną ich większość w kraju razem z naszymi kontrahentami zasilamy budżet państwa kwotą 3,6 mld złotych – tyle łącznie wynosi wartość akcyzy oraz innych podatków i opłat płaconych przez nas oraz branże z nami współpracujące. Z kolei poprzez zatrudnianie własnych pracowników oraz pośredni wpływ na dostawców i poddostawców, którzy dają pracę tysiącom osób i wypłacają im wynagrodzenia, a także poprzez sprzedaż naszych produktów, pozytywnie oddziałujemy na generowanie wyna-

AGROindustry

3/2018

Panorama Tyskiego browarium

grodzeń w wielu gałęziach gospodarki narodowej. Ich łączna wartość w 2017 r. wyniosła 1,6 mld złotych. Większość firm stawia znak równości między sukcesem i rozwojem. My do tego równania dodajemy jeszcze jeden element. Jest nim odpowiedzialność. Przykładamy wagę do tego, aby wraz z rozwojem naszej firmy zwiększała się nasza odpowiedzialność za otoczenie społeczne i środowisko naturalne. Wierzymy bowiem, że sukces opiera się na równowadze. Odpowiedzialnie rozwijamy biznes. W pracy kierujemy się wysokimi standardami etycznymi, zachęcając do tego samego wszystkich współpracujących z nami partnerów. Ludzie i ich potrzeby to nasz priorytet. Dbamy o to, aby nasi pracownicy pracowali w przyjaznym, bezpiecznym otoczeniu, które wspiera ich rozwój, szanuje różnorodność, rozwija potencjał. Zachęcamy do prowadzenia zdrowego trybu życia. Wspiera nas w tym akcja „Postaw na ruch”, w której każdy pokonany kilometr liczy się podwójnie – to nie tylko krok do dobrej formy, ale także do realizacji szczytnego celu. Tegoroczny osiągniemy, gdy nasz firmowy licznik pokaże 300 tys. kilometrów. To tak, jakbyśmy przebiegli 7,5 tys. maratonów. Niemożliwe? A jednak. W lipcu minęliśmy półmetek. Przykładamy wagę do budowania dobrych relacji z lokalnymi społecznościami. W ubiegłym roku w ramach programu LECHSTARTER przeznaczyliśmy 1 mln

3/2018

AGROindustry

zł na wsparcie inicjatyw zmieniających polskie miasta na lepsze. W 2017 r. w działania wolontaryjne zaangażowało się 1774 naszych pracowników, którzy na pracę na rzecz innych poświęcili 4449 godzin, czyli pełne 185 dni. Jej efektem było m.in. 1105 świątecznych paczek dla potrzebujących rodzin przygotowanych przez 1600 wolontariuszy Kompanii w ramach akcji „Szlachetna Paczka”. Po raz kolejny pokazaliśmy, jak wiele jesteśmy w stanie wspólnie zdziałać, a szczerze wierzymy, że to dopiero początek. Odpowiedzialnie gospodarujemy zasobami naturalnymi. Chcemy warzyć nasze piwo wykorzystując jak najmniej wody i energii elektrycznej, emitując możliwie najmniejsze ilości dwutlenku węgla i wywożąc na wysypiska minimalne ilości odpadów. W minionym roku do uwarzenia 1 litra piwa potrzebowaliśmy tylko 2,63 litra wody – to o 10 proc. mniej niż jeszcze 5 lat temu; ponad połowę opakowań do naszych piw stanowiły opakowania zwrotne, a aż 98% wszystkich odpadów było poddane odzyskowi. Obniżamy emisję zanieczyszczeń inwestując w energooszczędne urządzenia i oświetlenie oraz nabywając dla sieci detalicznych w Polsce przyjazne środowisku lodówki. Promujemy umiarkowaną i odpowiedzialną konsumpcję alkoholu. Rozumiemy ją jako przeciwdziałanie takim problemom, jak prowadzenie pojazdów pod wpływem alkoholu, dostęp nieletnich do napojów alkoholowych i picie alkoholu przez kobiety w ciąży.

W ubiegłym roku we wszystkie nasze działania odpowiedzialnościowe zaangażowaliśmy ponad 1,5 mln Polaków. O tym, że do konsumpcji alkoholu warto podchodzić „z głową” przekonywaliśmy ustami znanych blogerów. Pojawiliśmy się na największych festiwalach w Polsce z naszą strefą Sprawdź Promile, w k tórej 75 t ys. osób skorzystało z badania alkomatem. Wspieraliśmy edukacyjnie działania fundacji „Fastryga” zajmującej się problemem alkoholowego zespołu płodowego. Szkolimy sprzedawców alkoholu, jak asertywnie odmawiać sprzedaży alkoholu nieletnim. Na opakowaniach wszystkich naszych piw dobrowolnie umieszczamy znaki odpowiedzialnościowe. Wszystkie te działania nie są dziełem przypadku, a konsekwentnie realizowaną strategią. Dlatego tym bardziej cieszą nas liczne wyróżnienia, które potwierdzają, że nasz codzienny wysiłek, jaki wkładamy w to, aby nie tylko warzyć znakomite piwa, ale także warzyć je odpowiedzialnie, jest dostrzegany. W ubiegłym roku zostaliśmy wyróżnieni Złotym Listkiem CSR jako jedyna firma z branży spożywczej. W nasze ręce trafił także tytuł Top Pracodawcy 2017. Otrzymaliśmy również główną nagrodę w kategorii „Wolontariat Pracowniczy” w konkursie Poznański Wolontariusz Roku 2017. Nasz Raport Zrównoważonego Rozwoju FY17 został natomiast doceniony w międzynarodowym konkursie Green Frog Award.

artykuł sponsorowany

nowe technologie

Separator w procesie warzenia W

irówkę talerzową nazywaną potocznie również separatorem połączyła z warzelniami dosyć długa wspólna historia. Stosowanie separatora w procesie warzenia nie jest zatem żadną nowością. Biorąc jednak pod uwagę jego różne, z czasem coraz liczniejsze metody zastosowania techniczno-procesowego, warto spojrzeć wstecz. O ile zastosowanie separatora było początkowo atrakcyjne z ekonomicznego punktu widzenia tylko dla największych warzelni, różne wynalazki techniczne i technologiczne zaczęły oferować coraz więcej nowych możliwości zastosowania.

Stefan Bichlmeier Technolog branży piwowarskiej, Flottweg SE

oddzielania cieczy od ciał stałych, od piwa lub jego aromatu są w sposób ciągły oddzielane drożdże, gorące osady i składniki chmielu.

Sposób działania separatora Właściwy przebieg oddzielania odbywa się wewnątrz bębna separatora (1), w specjalnie wbudowanym tam pakiecie talerzy. Mieszanina cieczy i substancji stałych jest tutaj prowadzona do bębna obrotowego nieruchomą rurą wlotową (2) i ostrożnie przyspieszana przy wlocie do prędkości obwodowej bębna za pomocą elementów zabierakowych rozdzielacza (3).

Separatory w warzelni Pierwszym separatorem w procesie warzenia był separator klarujący służący do oddzielania drożdży. Modyfikacje techniczne takie jak tarcza skórująca do odprowadzania ubogiej w pianę cieczy, bęben z samoczynnym odprowadzaniem substancji stałych, hermetyczne systemy uszczelniające, chroniące produkt systemy doprowadzania, higieniczny design i równie ważne energooszczędne koncepcje napędu stanowiły w pierwotnym okresie podstawę dla szerszego zastosowania i otwarte drzwi dla dodatkowych zastosowań w warzelniach. Ponadto, postępy systemów sterowania oraz ich techniki umożliwiły włączenie separatorów do kompletnych instalacji, co wyraźnie zwiększyło łatwość obsługi a co za tym idzie, aprobatę. Separator może przejąć wszystkie realizowane dzisiaj w warzelniach tradycyjne procesy klarowania. Z wykorzystaniem różnicy gęstości między cząstkami substancji stałych a cieczy, siła odśrodkowa jest stosowana w celu przyspieszenia naturalnego procesu sedymentacji. W przypadku tego rodzaju

w ustalonych ramach. Różne właściwości produktu, takie jak np. lepkość lub różnica gęstości między cząstką stałą a ciekłą stanowią zasadniczo podstawę dla dobrego oddzielania. Tabela 1 oferuje szybki wgląd w parametry, za pomocą których możliwe jest zoptymalizowanie wydajności (stopnia) oddzielania. Zasadniczą wytyczną wydajności separatora jest równoważna powierzchnia klarowania, do której obliczania stosuje się względne przyspieszenie odśrodkowe. Wartość ta jest nazywana również współczynnikiem odśrodkowym, wartością c lub współczynnikiem przyspieszenia.

Obszary zastosowania Poniżej przedstawiono w skrócie różne obszary zastosowań w procesie warzenia, w których występują dziś separatory.

Wielkości wpływające na wydajność oddzielania Projektowanie separatorów odbywa się fabrycznie z uwzględnieniem planowanych warunków zastosowania. Należy przy tym wziąć pod uwagę parametry takie jak żądane natężenie przepływu i oczekiwane obciążenie substancjami stałymi oraz poziom oddzielania. Po przyjęciu maszyny do eksploatacji możliwe jest też wywieranie wpływu na wydajność oddzielania

Oddzielanie gorącego osadu (brzeczka) Podczas oddzielania gorącego osadu separatory mogą stanowić alternatywę dla tzw. whirlpoola. Whirlpool jest z uwagi na prostą budowę lepszą opcją pod względem bieżących kosztów. Separator ma jednak atuty odnośnie zajmowanego miejsca i możliwości skrócenia łącznego czasu chłodzenia, co skutkuje mniejszym obciążeniem wysoką temperaturą.

Parametr

Wielkość wpływu

Uwaga

Czas pozostawania

Natężenie przepływu

zmienne do określonego stopnia

Względne przyspieszenie odśrodkowe

Promień Liczba obrotów

wytyczony konstrukcyjnie zmienna do określonego stopnia

Równoważna powierzchnia klarowania

Promienie talerzy Liczba obrotów Liczba talerzy

wytyczone konstrukcyjnie zmienne do określonego stopnia wytyczone konstrukcyjnie poprzez odstęp

Droga sedymentacji

Odstęp między talerzami

zmienny do określonego stopnia (fabrycznie)

Tab.1. Przegląd możliwości teoretycznego zwiększania wydajności (stopnia) oddzielania

AGROindustry

3/2018

nowe technologie

Oddzielanie zimnego osadu Oddzielanie zimnego osadu za pomocą separatora może być w klasycznym procesie warzenia realizowane zarówno przed fermentacją jak i podczas produkcji bezalkoholowych napojów na bazie słodu. W ten sposób można zrezygnować z produkcji typu batch i realizować ciągły proces. Klarowanie młodego piwa Nastawa żądanej liczby komórek drożdży podczas produkcji może być konieczna jako podstawa dla zdefiniowanej i kontrolowanej fermentacji wtórnej i dojrzewania. Separator może być tutaj stosowany ze wszystkimi swoimi możliwościami nastawy liczby komórek drożdży (poprzez nastawę mętności). Klarowanie piwa przed filtracją Separator jest najczęściej stosowany do redukcji ilości drożdży lub nastawy możliwie jak najbardziej równej liczby komórek drożdży (poprzez mętność) przed filtracją.

Rys. 2. Instalacja próbna AC 1200-420 hyg

W ten sposób można zredukować nie tylko zużycie ziemi okrzemkowej. Decydująca korzyść przedłużenia czasu filtracji częściowo o ponad 50 procent została wielokrotnie potwierdzona w praktyce. Zatrzymana fermentacja Usuwanie drożdży poprzez oddzielanie lekko sfermentowanego aromatu jest w produkcji piw bezalkoholowych

3/2018

AGROindustry

szybką i efektywną drogą do zatrzymania fermentacji. Regulacja mętności w przypadku naturalnie mętnych piw Wymagania klientów pod względem równomierności naturalnie mętnych piw nie ograniczają się tylko do smaku – muszą być one atrakcyjne także pod względem wizualnym. Separator może przy tym poprzez oddzielenie drożdży precyzyjnie wpływać na mętność i definiować pozostające w produkcie mętnienie drożdży. Dla tego przypadku zastosowania dostępne do dyspozycji są także różne systemy sterowania technicznego takie jak regulacja bypass, ręczna regulacja liczby obrotów, automatyczna regulacja liczby obrotów lub regulacja natężenia przepływu. Klarowanie piwa (jako ostatni poziom przed napełnianiem) Zastosowanie separatora jako ostatniego etapu przed napełnianiem może być charakterystyczne dla danego kraju, zależne od gatunku lub wiązać się z filozofią jakości danej warzelni. Należy jedynie zwrócić uwagę na to, aby separator nie umożliwiał 100-procentowego oddzielania oraz aby w piwie mogły pozostawać częściowo drożdże i cząstki stałe o wielkości w przeważającej mierze < 1 µm i zmętnienia wskutek białek. Filtracja piwa wolna od ziemi okrzemkowej Ze względów ekonomicznych, duża część oferowanych systemów do wolnej od ziemi okrzemkowej filtracji piwa wymaga podłączenia separatora do usuwania drożdży, osadów i stosowanych częściowo we wstępnych etapach procesu pomocniczych środków filtrujących i stabilizujących. Odzyskiwanie piwa z osadów drożdży Separator może być stosowany również w celu odzyskiwania piwa

z osadów drożdży. W porównaniu z alternatywnymi systemami, dla wolnego od zakłóceń i przede wszystkim ekonomicznego procesu, przy wysokim stężeniu drożdży na dopływie zachodzi konieczność rozcieńczenia osadu wodą. Produkcja cydrów Produkcja cydrów cieszy się obecnie wielką popularnością w obszarze północnoamerykańskim i wiele warzelni rozbudowuje ją jako dodatkową gałąź handlową. Zadanie oddzielania jest w zależności od wymagań podobne do klarowania piwa lub regulacji mętności i może być przejmowane przez klasyczne separatory piwa.

Jeden separator – wiele zastosowań Z technicznego punktu widzenia wszystkie opisane wyżej w skrócie zastosowania separatora mogą być realizowane za pomocą tej samej maszyny. Decyzji o tym, kiedy wielokrotne użytkowanie ma sens, nie można podjąć w ustandaryzowany sposób. Wymaga ona rozważenia okresów stosowania, kombinacji zastosowań, wymagań i oczekiwań w pojedynczych przypadkach.

Wniosek Nawet jeśli obecnie i w przyszłości można warzyć piwo zasadniczo bez techniki oddzielania wirowego, separator stał się ważnym agregatem w procesie warzenia. Separator stanowi alternatywne rozwiązanie nie tylko ze względów ekonomicznych i jakościowych, lecz oferuje też duży potencjał optymalizacji dla różnych procesów częściowych. Dzięki temu może wnosić swój wkład w elastyczny, atrakcyjny jakościowo i ekonomicznie proces warzenia jako indywidualne urządzenie, a także według stosownego projektu jako allrounder.

Rynek napojów bezalkoholowych – współczesne trendy w produkcji, konsumpcji i dystrybucji Bożena Waszkiewicz-Robak Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży Wydział Informatyki i Nauk o Żywności

Produkcja oraz spożycie napojów bezalkoholowych w Polsce od wielu lat wykazuje tendencję wzrostową. Wg raportu KPMG [14] w 2016 roku w Polsce spożycie napojów bezalkoholowych wynosiło przeciętnie 186 litrów/osobę. Wyróżniono 5 segmentów produkcji napojów bezalkoholowych, spośród których jako największy wskazano segment napojów gazowanych (34% rynku), następnie soków, nektarów i napojów owocowych (31% rynku), wody butelkowanej (23%), napojów energetyzujących i izotonicznych (8%) oraz najmniejszy, chociaż rozwijający się segment herbaty typu ready to drink RTD (4% rynku). Jako największy segment rynku pod względem wartości wskazywano napoje gazowane, a pod względem wolumenu i popytu – wody butelkowane. Najszybciej rozwijającym się segmentem były natomiast napoje energetyzujące i izotoniczne. Dane raportu wskazują, że takie tendencje będą utrzymywać się do 2020 roku, chociaż przewiduje się, że w grupie napojów gazowanych nastąpi niewielki wzrost spożycia, a tym samym produkcji napojów typu cola, kosztem innych napojów gazowanych.

rzewiduje się także wzrost produkcji soków, nektarów i napojów owocowych, przy czym najistotniejszym rynkiem tej grupy będą soki typu NFC. W 2015 r. Polak wypijał przeciętnie [10]: • 57 litrów napojów gazowanych, • 35 litrów soków, nektarów i napojów owocowych, przy czym tylko 0,3 l/ osobę soków NFC, • 3,1 litra napojów energetyzujących, • 0,9 litra napojów izotonicznych, • 5,9 litra herbaty typu „ready to drink”. Do 2020 roku przewiduje się spadek spożycia napojów gazowanych i tradycyjnych soków owocowych produkowanych metodą odtwarzania, natomiast wskazuje się na wzrost spożycia wód mineralnych, soków owocowych NFC, napojów fermentowanych roślinnych, izotonicznych i innych funkcjonalnych i wygodnych w użyciu [21].

Rynek napojów bezalkoholowych kształtowany jest przez wiele czynników, wśród których trzeba wymienić [1, 10, 17, 19]: • popyt zależny w istotny sposób od pory roku i przystępności cenowej, • rodzaj i wielkość opakowań preferowanych przez konsumentów, • technologię produkcji i łańcuch dystrybucji, • preferencję czystych etykiet („clean label”) i napojów zawierających jak najmniej składników, • rodzaj i pochodzenie stosowanych składników i związane z tym informacje zamieszczane na etykietach (przejrzystość etykiet), • deklaracje producenta o sposobie oddziaływania składników zawartych w napojach i pełnionych przez nich funkcji w organizmie,

• reklamę – sposób i miejsce umieszczania reklamy (np. Facebook, Instagram, Pinterest czy inne platformy) wraz ze zdjęciami produktów, • zaufanie konsumentów co do bezpieczeństwa zdrowotnego i wiarygodności napojów promowanych przez różnych producentów. W badaniach rynkowych prowadzonych przez firmę Mintel [11] stwierdzono, że niewiele ponad 50% konsumentów ufa producentom żywności, w tym napojów i zwraca uwagę na wizerunek marki. Konsument poszukuje napojów określanych jako „naturalne”, „ekologiczne”, produkowane „zgodnie z zasadami etyki”, w opakowaniach zapewniających „ochronę środowiska”, bez konserwantów, sztucznych barwników i innych dodatków, „wolnych od GMO”.

AGROindustry

3/2018

Najnowsze trendy w produkcji napojów Obecne trendy na rynku napojów zakładają dodatek do napojów surowców pochodzenia roślinnego, bogatych w różne składniki biologicznie aktywne o udowodnionym, korzystnym oddziaływaniu na organizm. Taki skład napojów czyni je napojami funkcjonalnymi o specjalnym, deklarowanym przeznaczeniu, np. w celu zwiększenia koncentracji, pomocne w pozbyciu się nadmiernej masy ciała, poprawiające funkcjonowanie i ochronę układu sercowo-naczyniowego oraz działające ogólnie wzmacniająco. Obserwuje się także najnowsze trendy związane z wprowadzaniem różnych innowacji modyfikujących istniejące już cechy napojów (także funkcjonalnych) czy

3/2018

AGROindustry

zakres projektowania i dystrybucji napojów, np.: • „jemy oczami” (ang. „Eat With Your Eyes”) – wprowadzanie innowacji związanych z równoczesnym angażowaniem wielu zmysłów sensorycznych (poprzez modyfikację istniejących i wprowadzanie nowych smaków, barwy, kształtu opakowania, zapachu czy konsystencji) – w celu zapewnienia konsumentom ucieczki od monotonii i stresu codziennego życia oraz szansy na przeżycie nowych doświadczeń [11]: –– producenci wykorzystują różne składniki w celu modyfikacji barwy (np. kurkumy, herbaty matcha czy węgla aktywowanego) aby tworzyć nowe asortymenty napojów o tzw. „żywych, innowacyjnych barwach”,

–– innowacją jest wprowadzanie napojów w przezroczystych butelkach, dzięki czemu naturalne kawałki owoców wprowadzane do napojów pozwalają konsumentom „zobaczyć ich smak”, –– obecnie coraz większe starania czynione są w zakresie zmiany konsystencji napojów, np. wprowadzanie do różnych napojów cząstek nasion chia czy cząstek aloesu do napojów aloesowych, nadających napojom specyficzną konsystencję galaretowatą uznawaną jako naturalna, wprowadzanie do napojów gazowanych przecierów owocowych, –– zmiana naturalnej formy napojów np. dodatkowe nasycenie dwutlenkiem węgla wskutek fermentacji (np. w przypadku napoju kombucza).

20 • projektowanie nowych asortymentów napojów dla nowej generacji konsumentów tzw. „iGeneracji”, tj. konsumentów młodszych (należących do grupy wiekowej od 10. do 27. roku życia), stale poszukujących nowych doświadczeń [11]. Firma Mintel wskazuje przykłady takich napojów: napoje gazowane Fanta Jelly Fizz oferowane przez koncern Coca-Cola, których puszkę należało wstrząsnąć przed użyciem, aby „obudzić” trzęsącą się galaretkę (ang. „shake the can; wake the wobble”) lub napój Fanta Sour Tingle, które mają pobudzać kubki smakowe swoim wyrazistym smakiem, • personalizacja składu napojów dla indywidualnych odbiorców z dostawą do domu, • rozwój lub modyfikacja sieci dystrybucji: –– w p r o w a d z a n i e n a r y n e k inteligentnych automatów z napojami, oferujących spersonalizowane promocje oraz możliwość zakupów online (oferowanie konsumentom zindywidualizowanych promocji, sugestii i innowacji opartych na ich zachowaniach), –– oferowanie szybkiej i łatwej dostawy do domów i łatwość

automatycznego uzupełniania zapasów zużywających się produktów oraz możliwość prostej synchronizacji danych z inteligentnymi sprzętami domowymi. • poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych – szczególnie oszczędzających naturalne środowisko

w zakresie wpływu składników na zdrowie człowieka.

Rynek wód butelkowanych Wody butelkowane w opakowaniach jednostkowych nabierają coraz większego znaczenia wśród konsumentów, co powoduje tendencję wzrostową w produkcji. Z danych Raportu KPMG

Konsument poszukuje napojów określanych jako „naturalne”, „ekologiczne”, produkowane „zgodnie z zasadami etyki”, w opakowaniach zapewniających „ochronę środowiska”, bez konserwantów, sztucznych barwników i innych dodatków, „wolnych od GMO”

Na całym świecie od wielu lat kreowany jest „megatrend” określany jako „health & wellness” - “zdrowie i dobre samopoczucie”. Mieści się on w grupie napojów funkcjonalnych. Główny wpływ na politykę producentów w ksz tał towaniu asortymentu tego typu napojów, skierowanego przede wszystkim do konsumentów promujących zdrowie, jest świadomość konsumentów

Spożycie wybranych napojów bezalkoholowych w wybranych krajach (litry na osobę w 2015 roku Źródło: KPMG w Polsce, 2016 (na podstawie danych Euromonitor International)

z 2016 r. wynika, że takie zachowanie konsumentów związane jest z rosnącą świadomością Polaków o roli wody w zdrowym trybie życia. Woda jest drugą największą kategorią tzw. dóbr szybkozbywalnych pod względem wartościowym i jest przez Polaków kupowana średnio 12 razy w miesiącu, a w ciągu 15 lat ta częstotliwość wzrosła o 20% [7]. W 2015 roku każdy Polak wypijał przeciętnie 82 - 84 litry wody butelkowanej rocznie, co plasowało Polskę na ósmym miejscu w Europie. Najwięcej wody butelkowanej wypijali Włosi (180 l/osobę rocznie), Hiszpanie (152 l/osobę/ rok), Francuzi (146 l/osobę/rok) oraz Niemcy (143 l/osobę/rok), a najmniej Ukraińcy (30 l/osobę/rok) i Brytyjczycy (40 l/osobę/rok) [10]. Warto zaznaczyć, że w 1970 r. Polak wypijał przeciętnie 2 l wody butelkowanej rocznie, w 1990 r. około 10 l, w 2000 r. spożycie wody wyniosło – 35 litrów na osobę, w 2013 r. — 84 litry wody [22] i taka wielkość spożycia utrzymywała się w latach 2015-2016. Przewiduje

AGROindustry

3/2018

Lorem Ipsum Fruktomania to bogactwo owoców w postaci dużych, soczystych kawałków zawieszonych w soku owocowym. Napój doskonale wygląda, świetnie smakuje i jest odpowiedzią na najnowsze trendy rynkowe. Według badań przeprowadzonych przez firmę Mintel, konsumenci coraz częściej poszukują produktów o właściwościach angażujących wszystkie zmysły, dlatego tak ważnym elementem w rozwoju nowych produktów jest tekstura. We Fruktomanii, teksturę nadają cząstki owoców, dzięki którym napój jest jeszcze świeższy, pełniejszy w smaku i atrakcyjny wizualnie.

22 • wody funkcjonalnej (1%) – woda wzbogacona w składniki mineralne, ekstrakty ziołowe czy inne składniki bioaktywne.

Segment rynku napojów bezalkoholowych w Polsce wyrażony w stosunku do ilościowego spożycia

się ok. 5-10% wzrost spożycia wody butelkowanej do 2020 roku [10]. Segment wody butelkowanej obejmuje najczęściej wodę gazowaną, niegazowaną (czystą i smakową) oraz funkcjonalną. Rynek wody butelkowanej jest nierównomierny i w przeliczeniu na wartość sprzedaży stanowi segmenty: • wody niegazowanej czystej (49% wartości sprzedaży), • wody niegazowanej smakowej (20%), • wody gazowanej (30%),

W Polsce największą popularnością cieszą się „naturalne wody mineralne”, które spożywane są przez 55% konsumentów, nieco mniej konsumentów wybiera wodę źródlaną (44%) i tylko niecały procent konsumentów wybiera wodę stołową. Konsumpcja wód butelkowanych w Polsce jest niska w porównaniu z krajami Europy Zachodniej, ale rynek jest wciąż mocno rozwijający się z tendencją wzrostową. Rynek wody butelkowanej w chwili obecnej wydaje się być ustabilizowany, aczkolwiek wykazuje systematyczną tendencją wzrostową pomimo, że woda przez wiele lat uznawana była jako produkt sezonowy, którego spożycie zależało od pogody. Obecnie Polacy wybierają wodę coraz częściej i zaopatrują się w nią przez cały rok. Średni roczny wskaźnik wzrostu sprzedaży (CAGR) dla ostatnich pięciu lat wynosi 2,7%. Warto zaznaczyć, że obecny konsument poszukuje napojów bez-

Segment rynku napojów bezalkoholowych wyrażony wg. wartości sprzedaży Źródło: KPMG w Polsce, 2016 (na podstawie danych Euromonitor International)

alkoholowych bezkalorycznych, ale smacznych. Dzięki takim potrzebom poszukiwana jest woda czysta (zarówno gazowana, jak i niegazowana) z dodatkiem smaków, najczęściej owocowym lub herbacianym.

Rynek soków, napojów, koktajlów owocowych i warzywnych Soki, nektary i napoje owocowe są pod względem ilościowym znaczącym segmentem rynku napojów bezalkoholowych. Przeciętne spożycie tej grupy napojów w Polsce wynosiło 1,68 l/osobę w 2014 roku i było niższe o 0,3 l/osobę/rok w porównaniu do lat 2000-2004 [15, 18]. Konsumpcja soków, nektarów i napojów owocowych w krajach UE w 2015 wynosiła ponad 9,6 mld litrów i była niższa o 0,73% w stosunku do roku 2014 roku, przy czym przy ogólnej malejącej tendencji spożycia soków, zanotowano wzrost spożycia soków NFC (4,41% w stosunku do 2014 roku) [1]. W tym samym czasie w Polsce zanotowano wzrost ogólnego spożycia soków i nektarów o 8,3% w stosunku do 2014 roku, w tym także wzrost spożycia soków odtwarzanych (o 10,6%). Nowe tendencje w produkcji soków owocowych dotyczą głównie produkcji tzw. soków bezpośrednich oraz soków mętnych. Są to często soki produkowane bezpośrednio przez sadowników i sprzedawane w opakowaniach Bag in Box. Technologia produkcji pomija obróbkę enzymatyczną, klarowanie, filtrację, praktycznie ogranicza się do cedzenia przez sita. Do soków NFC można wprowadzić naturalny aromat, miazgę lub przecier owocowy otrzymany metodami fizycznymi (soki z miąższem). Soki mętne posiadają barwę zbliżoną do barwy owocu, z którego pochodzą. Soki bezpośrednie (NFC) promowane są jako źródło antyoksydantów czy związków

AGROindustry

3/2018

Przewidywalna wielkość spożycia napojów bezalkoholowych w Polsce (w mln litrów)

polifenolowych, witamin czy błonnika. Konsumenci dobrze przyjęli i zaakceptowali marketingowy przekaz głoszący, że są to soki naturalne, bezpośrednio tłoczone (soki świeże i mało przetworzone) w opakowaniach bag-in-box. Są uznawane za wygodne w użyciu,

Smoothie – to bardzo popularne koktajle owocowe znajdujące coraz więcej odbiorców w Polsce. Dzięki wysokiej zawartości przeciwutleniaczy, błonnika i witamin, tego typu napoje uznawane są jako wspomagające wydalanie toksyn z organizmu. Koktajle

Szansę na wzrost produkcji na rynku i wzrost popytu wśród konsumentów mają soki przecierowe, w których wysoka zawartość składników odżywczych wynika z obecności nierozpuszczalnych cząstek warzyw i/lub owoców

szczególnie dla rodzin. Przewiduje się, że Polacy w nadchodzących latach coraz częściej będą kupowali soki NFC, co daje ogromną szansę rozwoju tego rynku [1, 10].

3/2018

AGROindustry

„smoothie” uważane są jako dietetyczne i prozdrowotne. Zawierają naturalne cukry pochodzące z owoców, a więc dostarczają także energii bez ryzyka pozbawiania witamin i pożądanych wa-

lorów sensorycznych. Smoothie może być bardzo dobrym odpowiednikiem atrakcyjnego posiłku, urozmaica dietę i ułatwia jej przestrzeganie. Producenci uzupełniają podstawową, owocową formułę smoothie o nowe składniki, np. wapń, kwasy n3, białko czy wyciągi roślinne [8]. Szansę na w zrost p ro dukcji i wzrost popytu wśród konsumentów mają soki przecierowe, w których wysoka zawartość składników odżywczych wynika z obecności nierozpuszczalnych cząstek warzyw i/lub owoców. Są to napoje powstałe na bazie przecieru (i ew. soku), w produkcji których dozwolony jest dodatek cukru/ miodu, wyciągów z przypraw i ziół oraz kwasów spożywczych [16].

Rynek funkcjonalnych napojów bezalkoholowych Obecnie konsumenci napojów funkcjonalnych są bardziej zainteresowani

24 Czego konsument oczekuje od napojów bezalkoholowych? Asortyment napojów bezalkoholowych systematycznie rozwija się i zmienia w zależności od wielu czynników. Od kilku lat konsumenci poszukują napojów o następujących cechach [21]: a) które wyglądem i kalorycznością zbliżone są do wody o różnych smakach, najczęściej owocowym lub herbacianym, b) o kontrolowanej wartości energetycznej, promując napoje typu „low calory” oraz o „niskim indeksie glikemicznym (GI)”, stanowiące linię napojów bez cukru, słodzonych najkorzystniej stewią, która uwypukla smak owocowy / herbaciany, z ewentualnym dodatkiem inuliny lub oligofruktozy wprowadzając dodatkowo smak słodki, c) napoje zawierające naturalne składniki zapewniające „naturalność i zrównoważony rozwój”, charakteryzujące się słodyczą i smakiem, barwą i aromatem naturalnych owoców, d) napoje premium typu „ready to drink” – oparte na naparach herbat oraz kawy naturalnej, e) deklarowane jako „lepsze dla Ciebie” (bez cukru, sztucznych substancji słodzących i genetycznie modyfikowanych składników, z unikalną mieszanką specyficznych składników, np. przypraw i składników smakowo-zapachowych, np. imbiru, zielonej herbaty, guarany, tauryny oraz witaminy B-kompleks i C i innych, f) soki i nektary typu NFC soki bezpośrednie, naturalnie mętne, nie z koncentratu, bezpośrednio tłoczone (soki świeże i małoprzetworzone), g) napoje krótkiej serii, najkorzystniej produkcji lokalnej, h) napoje regionalne, tradycyjne, ekologiczne, i) napoje funkcjonalne, np. typu „smart drinks”, co w swobodnym tłumaczeniu oznacza „napoje żwawe, sprytne, inteligentne”, warzywne, owocowe, zbożowe i mleczne, a spośród nich: –– napoje wzbogacone w różne składniki o działaniu prozdrowotnym, –– napoje izotoniczne, –– napoje fermentowane (mleczne i bezmleczne, warzywne, owocowe i zbożowe), –– napoje ubogoenergetyczne, energetyczne i energetyzujące, –– napoje „wellness” (np. warunkujące dobre samopoczucie, kondycję fizyczną i psychiczną, regenerujące, pokrzepiające, wspomagające odchudzanie). Ale także: • wygodne w użyciu - proponowane w specjalnych, atrakcyjnych i wygodnych opakowaniach w zależności od potrzeb, np. w opakowaniach typu Bag in Box, w opakowaniach o kształcie umożliwiającym łatwe utrzymanie w ręku, w opakowaniach o zróżnicowanej pojemności, coraz częściej w małych opakowaniach pasujących do dynamicznego stylu życia, wybieranych na spacer, do szkoły, pracy lub podczas aktywności sportowych, • zapewniające właściwą wielkość porcji – szczególnie w przypadku napojów funkcjonalnych ze składnikami bioaktywnymi o działaniu prozdrowotnym, czy „smoothies” mogących zastąpić porcję owoców lub warzyw. • obserwuje się rozwój napojów bezalkoholowych stanowiących segment produktów dziecięcych, również dynamicznie rozpowszechniający wody butelkowane czyste i smakowe w atrakcyjnych opakowaniach o różnych kształtach i zwracających uwagę etykietach.

ich nietypowymi cechami związanymi z działaniem na zdrowie niż z ich smakiem. Produkcja napojów funkcjonalnych może być uznana jako jeszcze bardziej innowacyjna, gdy wykorzystuje w składzie owoce uznane nie tylko jako źródło przyjemnego smaku, ale które są równocześnie źródłem cennych składników odżywczych. Spośród takich super owoców należy wymienić owoce: acai, mango, kokos, guava, acerola, marakuja, ale także banan, mangostan, papaja, ananas, liczi, pitaja. W produkcji napojów funkcjonalnych zwraca się uwagę na kontrolowany dodatek nutraceutyków pozytywnie oddziaływujących na organizm, np. wspomagających odchudzanie, energetycznych i energetyzujących, izotonicznych dla sportowców i osób o zwiększonym wysiłku fizycznym, ogólnie wzmacniających czy przeciwdziałających starzeniu się. Trend napojów o właściwościach prozdrowotnych realizowany jest nie tylko przez dodatek składników bioaktywnych, ale także przez eliminację ze składu napojów niepożądanych składników, takich jak cukier, syropy fruktozowo-glukozowe, barwniki czy substancje konserwujące. Promuje się napoje typu „low calory” stanowiące linię napojów bez cukru, słodzonych najkorzystniej stewią, która uwypukla smak owocowy / herbaciany, z ewentualnym dodatkiem inuliny lub oligofruktozy wprowadzając dodatkowo smak słodki. Zwraca się uwagę na dobór składników o „niskim indeksie glikemicznym (GI) [21]. Napoje funkcjonalne mogą być mleczne i bezmleczne, fermentowane i niefermentowane, gazowane i niegazowane. Poniżej przedstawiono charakterystykę ważniejszych grup napojów zaliczanych do funkcjonalnych: a) napoje probiotyczne – zawierające ściśle wyselekcjonowane rodzaje, gatunki, a także szczepy bakterii probiotycznych, których

AGROindustry

3/2018

działanie zostało udowodnione naukowo. Probiotyki są podstawową grupą fermentowanych napojów na bazie mleka, a jak wskazują dane ekonomiczne zajmują także czołowe miejsce w sektorze żywności funkcjonalnej. W ich produkcji wykorzystywana jest fermentacja mlekowa przebiegająca przy udziale szczepów bakterii probiotycznych [4]. Bakterie probiotyczne stosuje się w celu przywrócenia zrównoważonej mikroflory przewodu pokarmowego, ochrony przed schorzeniami jelitowymi i na tej drodze do poprawy ogólnego stanu zdrowia. Są żywymi organizmami, które spożyte w odpowiedniej ilości przynoszą korzystne efekty zdrowotne, takie jak: łagodzenie objawów nietolerancji laktozy, objawów atopowego zapalenia skóry u dzieci czy zapobieganiu powstania alergii w okresie niemowlęctwa. Ponadto wspomagają leczenie biegunki spowodowanej wirusem czy antybiotykoterapią oraz łagodzą objawy zapalenia jelita, w tym zespołu jelita drażliwego. Są

3/2018

AGROindustry

ważnym czynnikiem mechanizmu zwiększenia odpowiedzi immunologicznej [12]; b) napoje prebiotyczne i synbiotyczne - w celu poprawy żywotności bakterii probiotycznych zarówno w napoju jak i w organizmie, do napojów dodaje się prebiotyki, czyli substancje, które wykazują korzystny wpływ na zdrowie poprzez selektywne stymulowanie wzrostu korzystnej mikroflory występującej głównie w jelicie grubym (okrężnicy). Najpopularniejszymi prebiotykami są naturalne związki pochodzące z surowców roślinnych, takie jak: inulina, oligofruktoza oraz galaktooligosacharydy. Prebiotykami wzbogaca się głównie jogurty oraz napoje na bazie jogurtów, sery i mleko acidofilne. Dodatki zawierające probiotyki i prebiotyki określane są mianem synbiotyków [6, 13]; c) napoje premium typu RTD („ready to drink”) - segment tego typu napojów szybko rozwija się, a wśród nich znajdują się przede wszystkim mleczne napoje kawowe,

wysokobiałkowe, uznawane jako energetyczne (słodzone sacharozą), z dodatkiem naturalnej kofeiny pochodzącej najkorzystniej z guarany, polecane jako funkcjonalne energetyczno-energetyzujące. Wzrost spożycia kawy wynika m.in. z najnowszych badań naukowych, które wskazują, że regularne spożywanie kawy obniża prawdopodobieństwa zachorowania na cukrzycę, poprawia koncentrację i wydajność pracy oraz zmniejsza ryzyko wypadków [21]; d) napoje deklarowane jako „lepsze dla Ciebie” o zmodyfikowanym składzie lub z dodatkiem różnych składników bioaktywnych o ściśle zdefiniowanym działaniu, np. z dodatkiem wapnia, witaminy E, bioaktywnych peptydów, koenzymu Q10, kolagenu, oleju z ogórecznika, ekstraktu z żeń-szenia, antyoksydantów z zielonej herbaty i innych. Mogą być mleczne i bezmleczne, najczęściej niegazowane [2, 5, 9]; e) napoje energetyczne i energetyzujące. Napoje energetyzujące to

Preferencje konsumentów wyrażone w procentach pożądalności w odniesieniu do smaku soków i napojów bezalkoholowych

napoje bezalkoholowe z dodatkiem składników pobudzających, mają za zadanie utrzymanie względnie wysokiej aktywności psychoruchowej organizmu człowieka. Zawierają najczęściej takie składniki jak: kofeina, tauryna, guarana, glukoronolakton, karnityna oraz witaminy z grupy B. Substancje te mają za zadanie przeciwdziałanie zaburzeniom nerwowym, wzmacnianie i pobudzanie oraz łagodzenie uczucia zmęczenia. Do niektórych „energy drinków” są dodawane wyciągi roślinne z żeńszenia lub miłorzębu japońskiego. Napoje dostarczają przeciętnie od 3 do 9 kcal (12,6-40 kJ) i mogą być deklarowane jako niskoenergetyczne i/lub „light”. Napoje energetyczne to napoje bezalkoholowe zawierające naturalne lub dodane cukry (sacharozę, glukozę, fruktozę) i/lub soki owocowe, a ich głównym celem jest dostarczenie organizmowi składników energetycznych. Zawierają przeciętnie ok. 12-14% cukrowców ogółem, co w przeliczeniu na jedną porcję szacowaną na 250 ml wynosi ok. 25-35 g cukrów, tj. ok. 100-140 kcal (420-588 kJ). Wyróżnia się dwie grupy tych napojów, które w 100 ml dostarczają [16]: –– typowe energetyczne - od 20 do 60 kcal (80-250 kJ), –– wysokoenergetyczne –więcej niż 60 kcal (>250 kJ).

W 2015 roku Polacy kupili 11 mln litrów napojów energetycznych i energetyzujących i przewiduje się, że w następnych latach będzie rosła ich popularność. Do 2020 roku utrzyma się tendencja wzrostowa, a średni roczny wskaźnik wzrostu (CAGR) wyniesie ponad 6,8%. W porównaniu do innych krajów UE Polska zajmuje piąte miejsce w spożyciu tego typu napojów (3,1 l/osobę/rok) [10]; f) napoje izotoniczne – należą do grupy napojów funkcjonalnych, które mają na celu przede wszystkim szybkie nawodnienie organizmu, wyrównanie stężenia płynów ustrojowych w organizmie i uzupełnienie składników mineralnych, które są tracone podczas długiego oraz intensywnego wysiłku fizycznego. Zbilansowany poziom elektrolitów oraz ciśnienie osmotyczne, zbliżone bardzo do ciśnienia charakterystycznego dla płynów ustrojowych człowieka, pozwala na szybkie ugaszenie pragnienia i uzupełnienie utraconych mikroelementów. Poleca się je sportowcom, ale także osobom, które prowadzą aktywny tryb życia. Podobnie jak w przypadku napojów energetycznych i energetyzujących obserwuje się wzrost zainteresowania tego typu napojami wśród konsumen-

tów, co przekłada się na szansę rozwoju tego segmentu napojów rynkowych. Najwięcej napojów izotonicznych w Europie spożywają mieszkańcy Hiszpanii, którzy w 2015 roku kupili średnio 5,5 l/ osobę. Rynek napojów izotonicznych staje się coraz bardziej dojrzały i konkurencyjny. Jest to spowodowane sytuacją podobną do tej, która miała miejsce w poprzednich latach na rynku napojów energetyzujących, gdy wielu producentów wprowadzało energetyki do swojej oferty [10].

Rynek bezalkoholowych napojów tradycyjnych i regionalnych W większości regionów świata dość dynamicznie rozwija się rynek napojów fermentowanych, które według FAO uznane powinny być za element dziedzictwa kulturowego państw. Do fermentowanych napojów tradycyjnych zalicza się też fermentowane napoje mleczne oraz mniej znane konsumentom napoje produkowane z różnych surowców roślinnych. Te ostatnie wytwarza się w wyniku fermentacji soków warzywnych, rzadziej owocowych oraz surowców pochodzenia zbożowego. Rośnie zainteresowanie konsumentów tradycyjnymi napojami fermentowanymi zawierającymi bakterie kwasu

AGROindustry

3/2018

Preferencje konsumentów w odniesieniu do rodzaju opakowań soków NFC

mlekowego LAB i/lub naturalne kwasy organiczne [20, 23]: • zbożowymi z tzw. listy tradycyjnej: kwas chlebowy sapieżyński kodeński, kwas chlebowy na miodzie z Grębkowa • otrzymywanymi z różnych zbóż, charakterystyczne dla poszczególnych regionów, np.: boza, bushera, mahewu, pozol, togwa • warzywnymi: kwas burakowy po wzdolsku, sok z kapusty kwaszonej • z herbaty – kombucza (fermentowany napój herbaciany) zaliczany do tzw. adaptogenów, którego wpływ

na zdrowie człowieka ma polegać na normalizacji i usprawnianiu funkcji organizmu ze względu na specyficzny skład mikroflory, naturalną zawartość kwasów organicznych, witamin oraz przeciwutleniaczy i składników mineralnych. Niektóre z nich należą do żywności tradycyjnej i podlegają regulacjom prawnym. Początkowo za fermentację były odpowiedzialne tylko bakterie mlekowe występujące na powierzchni surowca. Obecnie, w celu zapewnienia powtarzalnej jakości, wartości odżyw-

czej i bezpieczeństwa często stosuje się odpowiednio dobrane kultury starterowe. Rodzaj fermentacji warunkuje skład chemiczny i właściwości prozdrowotne gotowego soku. Wzrost zainteresowania konsumentów bezmlecznymi napojami fermentowanymi, które traktowane są jako żywność przynosząca korzystne efekty dla organizmu powoduje, że producenci dążąc do rozwoju asortymentu fermentowanych napojów warzywnych i zbożowych wykorzystują gatunki Bfidobacterium i bakterie kwasu mlekowego LAB (szczególnie szczepy Lactobacillus), do fermentacji innych warzyw niż tradycyjny burak czy kapusta, takich jak: seler, czosnek, ogórek zielony czy cebula i groch [3]. Te nowe asortymenty napojów pochodzenia roślinnego nie mają statusu napojów tradycyjnych, ale podobnie jak znane już tradycyjne napoje warzywne i zbożowe mogą przynieść niewymierne korzyści dla zdrowia, wynikające z zawar tości w nich mikroflor y

Nectars & Fruit Juices

Water Coolers

Automotive

Valve

Sauces & Dressings

Chemical Products

Mineral Water

CSD

Agrochemicals

Dairy

Carton Packaging

Blowmoulded Plastic

Beer

Edible Oil

Sports Cap

Healthcare

Metal Packaging

Glass Packaging

POLSKA

reklama

28 probiotycznej. Produkty te mogą zwiększyć asortyment szeroko rozwijającego się rynku napojów funkcjonalnych o właściwościach prozdrowotnych [24].

Warto zapamiętać Spożycie napojów w Polsce w dużej mierze zależy od przyzwyczajeń i nastrojów konsumentów, jednak od wielu lat obserwuje się tendencje wzrostowe w konsumpcji napojów produkowanych przemysłowo zastępujących soki czy kompoty przygotowywane w warunkach

soków bezpośrednich oraz soków „jednodniowych” niepasteryzowanych lub poddawanych łagodnej pasteryzacji. Są to dowody na wzrost świadomości i prozdrowotne ukierunkowanie konsumentów. Producenci napojów bezalkoholowych będą mogli szukać szans na wzrost sprzedaży w kategorii napojów funkcjonalnych. Rośnie także zainteresowanie konsumentów tradycyjnymi napojami fermentowanymi (np. pochodzenia zbożowego, warzywnego), zawierających bakterie kwasu mlekowego LAB, wykazujących wysoki potencjał

W większości regionów świata dość dynamicznie rozwija się rynek napojów fermentowanych, które według FAO uznane powinny być za element dziedzictwa kulturowego państw. Do fermentowanych napojów tradycyjnych zalicza się też fermentowane napoje mleczne oraz mniej znane konsumentom, napoje produkowane z różnych surowców roślinnych

domowych. Przewiduje się, że do 2020 roku nastąpi spadek spożycia napojów gazowanych i tradycyjnych soków owocowych produkowanych metodą odtwarzania, natomiast wzrośnie spożycie wód mineralnych, soków owocowych NFC, napojów fermentowanych roślinnych, energetyzujących, izotonicznych i innych funkcjonalnych. Poszukiwane cechy napojów bezalkoholowych to: naturalność (smak, barwa, aromat), istotna wartość odżywcza (witaminy i składniki mineralne naturalnego pochodzenia z owoców i/lub warzyw), dodatek ziół i innych dodatków będących źródłem składników oddziaływujących prozdrowotnie (np. przeciwutleniaczy, błonnika), niska wartość energetyczna i niski indeks glikemiczny. Tendencje wzrostowe można zaobserwować w produkcji

prozdrowotny. Dla producentów bardzo ważnym trendem kształtującym rynek napojów bezalkoholowych będzie zwiększanie roli ceny w konkurowaniu o konsumenta, czyli trend value for money (najlepszy stosunek ilości/ jakości napoju do jego ceny).

Literatura 1.

Europejski Raport Rynkowy AIJN. 2016. European Fruit Juice Association. Market Report.

FAO/WHO, 2011. Codex Alimentarius: Milk and Milk Products, Codex standard for fermented milk, codex stan 243-2003, 6-16.

Granato D., Branco G.F., Nazzaro F., Cruz A.G., Faria J.A.F. 2010. Functional foods and nondairy probiotic food development: trends, concepts, and products.

AGROindustry

3/2018

reklama

Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety. 9 (3), 292 – 302). 4.

Gürakan G. Candan, Cebeci Aysun, Özer Barbaros. 2010. Probiotic dairy beverages: microbiology and technology. In: Yildiz F, editor. Development and manufacture of yogurt and other functional dairy products. Florence, S.C.: Taylor & Francis Group: 165–95. DOI.org/10.1201/ 97814200820 81-c6. Hernandez-Ledesma B, Miralles B, Amigo L, Ramos M., Recio I. 2005. Identification of antioxidant and ACEinhibitory peptides in fermented milk. Journal of the Science of Food and Agriculture 85: 1041–1048. Holzapfel Wilhelm. 2006. Introduction to prebiotics and probiotics. In: Goktepe I, Juneja VK, Ahmedna M, editors. Probiotics in food safety and human health. Florence, S.C.: Taylor & Francis Group, 1–33. DOI: 10.1201/9781420027570.ch1.

7. http://www.poradnikhandlowca.com.pl/. 8.

Jaworska G., Olczak A. 2010. Napoje bezalkoholowe – nowe tendencje w produkcji. Przemysł Spożywczy, 64(7-8): 36-40. Özer Barbaros, Kirmaci Huseyin. 2010. Functional milks and dairy beverages. Int J Dairy Technol 63:1–15. DOI: 10.1111/j.1471-0307.2009.00547.x

10. Raport KPMG, 2016. Rynek napojów bezalkoholowych w Polsce. 2016, KPMG Poland, Sp. z o.o. https://assets.kpmg. com/content/dam/kpmg/pl/pdf/2016/09/ pl-Raport-KPMG-Rynek-napojowbezalkoholowych-w-Polsce.pdf. 11. Raport firmy MINTEL, 2018; Trendy na globalnym rynku żywności i napojów w 2018 r., Mintel — globalna baza danych o nowych produktach – GNPD, polska. mintel.com. 12. Saarela Maria. 2009. Probiotics as ingredients in functional beverages. In: Paquin P, editor. Functional and speciality beverage technology. Cambridge, UK: Woodhead Publishing Limited and CRC Press LLC.: 55–70. DOI: 10.1201/9781420099881.ch3. 13. Seremak-Bulge J. 2016: Zmiany cen detalicznych przetworów mlecznych

3/2018

AGROindustry

oraz spożycia mleka po akcesji do Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich, t. 103, z. 3, 54-66 14. Skalska-Józefowicz K., 2017. Rynek napojów bezalkoholowych – morze zmian, ocean potrzeb. KPMG.pl. 15. Strojewska I. 2015: Spożycie owoców, warzyw i ich przetworów w Polsce. Biuletyn Informacyjny Agencji Rynku Rolnego, 3, 2-9. 16. Świderski F., Waszkiewicz-Robak B., Towaroznawstwo żywności przetworzonej z elementami technologii. Wyd. SGGW, Warszawa, 2010. 17. Trojanowicz P. 2015: Dynamiczny rozwój rynku soków NFC w Polsce. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny (7–8), 60-65. 18. Urban R. Zastój w sektorze napojów trwa. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 2015, 7- 8, doi: 10.15199/64.2015.7-8.3. 19. Waszkiewicz-Robak B. Co to jest „czysta etykieta” - Clean Label? Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 2014, 58(5): 28-29. 20. Waszkiewicz-Robak B., Biller E., Kulik K., Bazarnik M., Obiedziński M.W. Funkcjonalny i pokrzepiający napój kombucza - właściwości prozdrowotne i bezpieczeństwo zdrowotne. Probl. Hig. Epidemiol., 2016, 97(4): 335-340) 21. Waszkiewicz-Robak B., Biller E., Obiedziński M. Trendy na rynku napojów bezalkoholowych. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 2017, 4:28-31. 22. Wosińska J., Koluch P. 2008; Wielka woda. „PRO-TEST”, 79(7/8): 18-19. 23. www.minrol.gov.pl/pol/Jakosc-zywnosci/ Produkty-regionalne-i-tradycyjne/Listaproduktow-tradycyjnych. Internet z dnia 20.08.2014 r. 24. Zielińska M., Hoffmann M., WaszkiewiczRobak B. Tradycyjne roślinne napoje fermentowane o działaniu prozdrowotnym. Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, DOI 10.15199/64.2015.4.1.

okiem producenta

W ciągłym poszukiwaniu nowych potrzeb Rynek spożywczy nie znosi próżni. Co roku na scenie dań gotowych pojawiają się nowości. Jednocześnie to, co było modne w odżywianiu np. dwa lata temu, teraz przestaje być już popularne. Smart shopping i convenience to trendy, które szczególnie upodobał sobie współczesny konsument. Te dwa współistniejące i współgrające ze sobą kierunki sprzyjają rozwojowi kategorii dań gotowych na polskim rynku. Grzegorz Cielecki dyrektor zarządzający Virtu

segmencie produktów żywnościowych w Polsce coraz większego znaczenia nabiera trend zdrowego żywienia i nadal będzie się on rozwijał. Ten trend nie omija także producentów dań gotowych. Jako lider producentów dań gotowych, nie tylko odpowiadamy na zapotrzebowanie rynku, ale sami wyznaczamy trendy. Nieustannie poszukujemy nowych, innowacyjnych, zdrowych, a jednocześnie smacznych receptur produktów lub doskonalimy już istniejące. Chcemy trafiać w gust osób świadomych i oczekujących wysokiej jakości. Równie ważnym trendem jest rozwój oferty dań typu convenience. Szybkie i chaotyczne tempo współczesnego życia sprawiło, że czas spędzony – lub zaoszczędzony – na zakupach, przyrządzaniu i spożywaniu posiłków jest wyraźną wartością dodaną. Do grona naszych

świeżych dań gotowych dostępnych w formie wygodnego kubka, wkrótce dołączą dania w formule ready to eat. Charakterystyczne dla tego konceptu są produkty w postaci przekąsek, śniadań, deserów a także dań obiadowych ready-to-serve, czyli dań przygotowanych do konsumpcji w domu lub w biurze.

by zaprzestać jej poszerzania. Aby jednak utrzymywać wypracowaną pozycję i umacniać się na pozycji lidera konieczne jest dopasowywanie produktów do bieżących potrzeb klientów, co jest kluczowym elementem naszej strategii rozwoju. Trend jedzenia w misce – to jeden

Aż 58% Polaków deklaruje miłość do kuchni włoskiej, co stawia ją na pierwszym miejscu wśród preferowanych smaków świata

Mogłoby się wydawać, że oferta, która liczy ponad 100 różnorodnych produktów: od klasycznych pierogów po egzotyczne dania kuchni świata – to wystarczająco dużo,

z ciekawszych trendów 2018 roku. Tendencję tą wypromowali użytkownicy Instagrama. Wszystko zaczęło się od publikowanych zdjęć sałatek owocowych i warzywnych. W dniu dzisiejszym

AGROindustry

3/2018

okiem producenta

Próbowanie nowych dań, często z innych rejonów globu, staje się ulubionym zajęciem konsumentów

Grzegorz Cielecki, dyrektor zarządzający Virtu

miski zaczynają zastępować także tradycyjne talerze przy serwowaniu standardowych dań obiadowych. W trend ten idealnie wpisuje się wyspecjalizowana strefa do produkcji dań gotowych, której rozbudowa w niedalekiej przyszłości rozpocznie się w zakładzie Virtu przy ulicy Technologicznej w Zawierciu. Poszerzenie asortymentu o dania pakowane w praktyczne i wygodne pojemniki, stanie się możliwe dzięki w pełni zautomatyzowanym liniom produkcyjnym i nowemu systemowi pakująco magazynowemu. Linie technologiczne zostaną wyposażone w systemy dozowania wagowego i objętościowego. Takie rozwiązania w znacznym stopniu usprawnią proces produkcyjny. To wszystko pozwoli nam na lepszą kontrolę jakości procesów produkcyjnych oraz przeprowadzanie badań prorozwojowych dla produktów.

3/2018

AGROindustry

Co najistotniejsze - linia ta pozwoli na zwiększenie wydajności przy zachowaniu większej powtarzalności procesu produkcyjnego. Trend wege oraz gluten free - liczba miłośników wegetarianizmu wśród Polaków już od kilku lat rośnie w siłę. Według najnowszych badań w Polsce jest już ok. dwóch milionów wegetarian, a ponad połowa rodaków postrzega dietę bezmięsną jako zdrową. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom świadomym oraz dbającym o zdrowy tryb odżywiania konsumentom poszerzamy swoje portfolio o produkty wegetariańskie oraz wegańskie.

W pogoni za trendami – nowa linia produkcyjna O d k r y wa n i e n ow yc h k u l t u r i migracje kulinarne sprawiają, że jesteśmy coraz ciekawsi wpływów

smakowych i dań oferowanych przez kuchnie świata. Próbowanie nowych dań, często z innych rejonów globu, staje się ulubionym zajęciem konsumentów. Aż 58% Polaków deklaruje miłość do kuchni włoskiej, co stawia ją na pierwszym miejscu wśród preferowanych smaków świata. Odpowiedzią na te oczekiwania jest wdrożenie nowoczesnych maszyn do produkcji pizzy – zarówno na cienkim cieście typu włoskiego, wypiekanej w piecu kamiennym, jak również na grubym cieście „pan” w stylu amerykańskim. Innowacyjność procesowa polega m.in. na zastosowaniu unikalnego na skalę krajową i światową procesu użycia maszyn wielozadaniowych do formowania ciast o różnej konsystencji i grubości. Linia produkcyjna pozwala na uzyskanie wysokiej jakości i powtarzalności.

okiem producenta

Corowym produktem kuchni włoskiej w ofercie Virtu jest pizza

Ponadto zastosowanie prysznicowego dozownika umożliwia równomierne naniesienie sosu. Piekarniczy piec tunelowy o bezpośrednim ogrzewaniu, wyposażony w instalację do wymuszonego obiegu gazu wylotowego oraz odprowadzania pary z komory pieczenia, pozwala na uzyskanie produktów

Z technologicznego i żywieniowego punktu widzenia zastosowanie systemu obniżania temperatury produktów poddanych obróbce termicznej, pozwala na podniesienie jakości oraz bezpieczeństwa produkowanych wyrobów. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu spirali chłodniczej do szybkiego

Stosujemy unikalny na skalę krajową i światową proces użycia maszyn wielozadaniowych do formowania ciast o różnej konsystencji i grubości

o wysokiej jakości. Dzięki zastosowaniu tego urządzenia czas pieczenia zostaje skrócony, co przekłada się na lepsze zachowanie składników odżywczych. W trakcie obróbki termicznej dochodzi do szeregu zmian, mających na celu m.in. wytworzenie odpowiednich cech sensorycznych.

obniżania temperatury wypieczonych spodów pizzy. Zastosowanie takiego rozwiązania nie tylko wpływa korzystnie na jakość mikrobiologiczną i skład chemiczny samych spodów, ale także dodawanych następnie składników. Dzięki zastosowanym rozwiązaniom, ograniczającym kontakt

pracownik-produkt, możliwe jest wydłużenie terminów przydatności do spożycia produkowanych wyrobów bez konieczności stosowania substancji konserwujących.

Mamy tego więcej Oczywiście oprócz produktu corowego z kuchni włoskiej jakim jest pizza, w ofercie marki Virtu znajdziemy także takie produkty jak: lasagne, makarony pesto, spaghetti, a w przyszłości także cieszące się coraz większym zainteresowaniem tortellini. Także dania bezglutenowe przechodzą aktualnie renesans. Jeszcze kilka lat temu produkty bezglutenowe były zazwyczaj wysoko przetworzone, co odstraszało od ich zakupu. Dzisiaj jesteśmy w stanie zaoferować naszym klientom praktycznie każdy rodzaj produktu z segmentu „gluten free”, z pizzą typu włoskiego na czele.

AGROindustry

3/2018

rozmowa

Wyznaczamy kierunki rozwoju Rozmowa z Pawłem Ornatkiem, prezesem Profi, o trendach na rynku dań gotowych

Paweł Ornatek, prezes firmy Profi

Początkowo w asortymencie firmy były przede wszystkim pasztety, dziś w ofercie znajduje się również szeroki wachlarz dań gotowych… Pasztety to nadal wiodąca część naszego biznesu. Wychowały się na nich pokolenia i mają bardzo wielu zwolenników wśród różnych grup konsumenckich. Doceniane są np. przez mamy, które mówią, że kanapki z pasztetem Profi ich dzieci jedzą bardzo chętnie i nigdy przy nich nie grymaszą. Wiele osób kupuje pasztety Profi ze względu na smak i - jak

3/2018

AGROindustry

podkreślają - niezmienną przez lata wysoką jakość produktów. Pasztety i zupy gotowe Profi w doy-pack’ach, czyli wygodnych i lekkich opakowaniach miękkich, doceniane są ze względu na smak, ale również na łatwość transportu i przechowywania. Dlatego chętnie zabierane są na wakacje, czy w dalekie podróże. Tego lata np. p. Krzysztof Matuszewski zabrał spory zapas naszych zup na swój samotny rejs na Azory. Zupy i dania chłodzone z kolei najczęściej mają swoich zwolenników

w dużych miastach i służą jako lunch albo lekka kolacja. Co uważa Pan za kamienie milowe w rozwoju firmy? Pierwszy pasztet zjechał z naszej linii w 1994 roku. Był to doskonały produkt w bardzo innowacyjnym opakowaniu. Jako pierwsi rozpoczęliśmy produkcję pasztetów w opakowaniach z folii aluminiowej, które są lżejsze i łatwiejsze w użytku. Konkurencyjne produkty były sprzedawane wówczas w zwykłych puszkach, które były dużo

rozmowa

Eksport a Profi Eksport stanowi relatywnie niedużą część sprzedaży. Trzema największymi rynkami eksportowymi są USA, Wielka Brytania i Niemcy. Ponadto Profi swoje produkty eksportuje również do innych krajów UE, Kanady, a także Australii. Firma posiada wszystkie niezbędne uprawnienia i współpracuje z dostawcami surowców, którzy również spełniają odpowiednie wymogi. Spośród eksportowanego asortymentu największym zainteresowaniem cieszą się pasztety drobiowe i wieprzowe. Klienci z zagranicy doceniają ich smak. Na dużą popularność naszych produktów wpływają również wysoka jakość i konkurencyjne ceny.

grubsze, cięższe i trudne do otwarcia. Na przestrzeni lat zbudowaliśmy szerokie portfolio pasztetów, które ma grono wiernych konsumentów, emocjonalnie związanych z marką. Opowiadają nam, że pasztety Profi jadło się u nich w domu, mama robiła z nimi pyszne kanapki albo że zabierali je na wakacje pod namiot, czy w góry. Z pewnością ważnym wydarzeniem dla Profi było wprowadzenie do asortymentu zup gotowych w 2003 roku. Był to dla nas zupełnie nowy produkt w innowacyjnym, na tamten czas, opakowaniu, wymagający innej technologii produkcji. Wiązały się z tym dość spore inwestycje w postaci rozbudowy i modernizacji zakładu, musieliśmy m.in. powiększyć chłodnię składową. Z perspektywy czasu można śmiało powiedzieć, że ta inwestycja się opłaciła.

Limited, która skupia wiodące marki na rynku FMCG. Ćwierćwiecze istnienia firmy to spory szmat czasu. Jak przez ten czas zmieniły się oczekiwania Polaków? Ostatnie 25 lat to okres bardzo dużych zmian, jeśli chodzi o trendy konsumenckie i podejście do żywności i jedzenia. Przede wszystkim obserwujemy postępujące zwiększenie tempa życia, szczególnie w skupiskach miejskich. Powodowane jest ono z jednej strony szybkością komunikacji, intensywniejszą pracą, z drugiej strony nieograniczoną ofertą i dostępem do wszelkiego rodzaju usług, rozrywek, etc. Dzisiaj chronicznie cierpimy na brak czasu. Wydaje nam się, że nie jesteśmy w stanie wykonać połowy

Polacy wg. OECD są jednym z najbardziej zapracowanych narodów i potrzebują coraz więcej ułatwień w różnych dziedzinach życia, śmiało można postawić tezę, że rynek dań gotowych czeka długotrwały, solidny wzrost

Wzrasta zamożność społeczeństwa, a tym samym zwiększa się skłonność do zapłacenia wyższej ceny za wygodę

Kolejny istotny krok to podjęcie się premiumizacji rynku pasztetów poprzez wprowadzenie Pasztetów Dworskich w 2005 roku. Na nas, jako liderze rynku pasztetów, spoczywa niejako obowiązek wskazywania kierunków rozwoju. Następny krok w rozwoju to wprowadzenie oferty zup i dań chłodzonych na początku 2017 roku, którą cały czas dopracowujemy tak, aby jak najlepiej odpowiadała gustom Polaków. Zdecydowanie kamieniem milowym dla Profi jest też przyłączenie firmy w 2017 roku do grupy Bounty Brands Holdings

z rzeczy, które chcielibyśmy zrobić. Zaczynamy więc szukać okazji aby ten czas zaoszczędzić. Takim obszarem z pewnością jest gotowanie i jedzenie. Średni czas spędzany w kuchni na gotowaniu skrócił się w ciągu ostatnich 15 lat o połowę - do 30 min. Poszukujemy coraz łatwiejszych i wygodniejszych rozwiązań, stąd bierze się rosnąca popularność dań gotowych. Rynek rośnie w Polsce znacząco. Konsumenci nabierają też coraz większego zaufania do tego rodzaju produktów. Kiedyś sięgali po nie sporadycznie, obecnie dania

AGROindustry

3/2018

dania gotowe

gotowe wchodzą na stałe do menu rodzinnego. Pomagają w tym takie firmy jak Profi, które do swoich produktów używają najwyższej jakości surowców

Trwałość naszych wyrobów zapewnia obróbka termiczna. Wszystkie produkty powstają w oparciu o tradycyjne receptury z użyciem najwyższej jakości

Według najnowszych danych Nielsen udziały ilościowe Profi na rynku zup z półki to 55%, co świadczy o zaufaniu do marki i produktów

i dbają o to, aby oferta trafiała w „polskie smaki”. Rośnie też nawyk częstszego „przegryzania” w ciągu dnia. Główne posiłki czyli śniadania i obiady są mniej obfite, w związku z tym mniej sycące. Szybciej stajemy się głodni i często mamy potrzebę zjedzenia czegoś w przerwach pomiędzy nimi. Coraz częściej konsumenci wybierają zdrowe przekąski, jaką może być gotowa zupa lub kanapka z pasztetem. Zdrowa przekąska? Czy to możliwe? Profi kieruje się w swojej strategii misją produkowania żywności smacznej oraz najwyższej jakości.

3/2018

AGROindustry

mięs i warzyw oraz przypraw, a dzięki nowoczesnej technologii zachowują świeżość oraz pełne walory smakowe i odżywcze. Dla konsumenta ważna jest także wygoda i łatwość przygotowania posiłków. Rynek dań gotowych wciąż rośnie o ok. 4% rocznie. Jak Pan ocenia jego potencjał? Jak już wcześniej wspomniałem silny trend poszukiwania wygodnych i łatwych rozwiązań dotyczących codziennego odżywiania bardzo sprzyja rozwojowi rynku dań gotowych. Zupy i dania gotowe są jedną z najszybciej rosnących kategorii FMCG. Zważywszy

na to, że Polacy wg. OECD są jednym z najbardziej zapracowanych narodów i potrzebują coraz więcej ułatwień w różnych dziedzinach życia, śmiało można postawić tezę, że rynek dań gotowych czeka długotrwały, solidny wzrost. Warto też zauważyć, że rośnie zamożność społeczeństwa, a tym samym zwiększa się skłonność do zapłacenia wyższej ceny za wygodę. Konsument też jest coraz bardziej świadomy i coraz częściej rezygnuje z niezdrowych przekąsek na rzecz produktów najwyższej jakości. Firma Profi od lat utrzymuje pozycję lidera na rynku zup z półki, aktywnie przyczyniając się do jego wzrostu. Według najnowszych danych Nielsen udziały ilościowe Profi to 55% rynku, co świadczy o zaufaniu do marki i produktów. Rozumiemy preferencje konsumentów oferując im sycące zupy z kawałkami warzyw i mięsa w 23 wariantach do wyboru. Stawiamy na tradycyjne smaki, przygotowane z najwyżej jakości składników. Klienci doceniają też wygodne opakowanie, które można bez problemu zabrać ze sobą do pracy lub w podróż. Rozmawiała Dominika Pułjan

jubileusz – 25 lat ECOLAB w Polsce

Cezary Zwoiński, właściciel, Fructofresh

colab ma doskonałych fachowców, rozumiejących problematykę naszej produkcji i potrafiących doradzić. Nie wszystkie środki są odpowiednie do specyfiki produkcji – oni są dobrzy i znają się na swojej robocie. Czystość i reżim technologiczny to podstawowe warunki, jakim sprostać musimy oferując na rynku świeże sałatki owocowe. Dziś, z okazji jubileuszu firmy, składam serdeczne gratulacje i podziękowania za lata wspólnej pracy.

Szanowni Państwo „Safter, Cleaner, Healthier” to dewiza, którą kierujemy się na co dzień w naszej pracy w firmie Ecolab. W Polsce od 25 lat Ecolab, a w szczególności pracownicy dywizji F&B, są Państwa doradcami i partnerami w codziennych obowiązkach i wyzwaniach produkcyjnych. Dokładamy wszelkich starań abyście Państwo mogli w pełni korzystać z globalnego doświadczenia firmy Ecolab, naszych innowacyjnych produktów i indywidualnie dopasowanych rozwiązań. Nasza dzisiejsza pozycja rynkowa jest możliwa dzięki zaufaniu, którym nas obdarzyliście, skutecznym technologiom oraz pełnej zaangażowania pracy zespołu F&B Polska. Z radością przyjmujemy gratulacje z okazji 25-lat działalności Ecolab w Polsce i ciepłe słowa na temat naszej codziennej współpracy. Bez Was byśmy tego nie osiągnęli. Dziękujemy i liczymy na kontynuację.

FRUCTOFRESH

Tych z Państwa, którzy nie mieli okazji wypróbować standardów Ecolab, zapraszamy do współpracy. Będziemy dla Was wszystkich przez kolejne 25 lat.

Obiera się tu i kroi świeże, dojrzałe owoce. Całość

Wasz sukces jest naszym priorytetem. Z poważaniem Robert Najman Company Manager Ecolab Polska członek zarządu

Firma przetwarza miesięcznie ponad 200 ton owoców. produkcji odbywa się ręcznie tak, aby zachować ich cechy organoleptyczne. Zakład wdrożył technologie i procedury redukujące rozwój szkodliwych mikroorganizmów, gwarantując 14-dniowy termin przydatności do spożycia bez dodatku żadnych konserwantów. W wyjątkowym reżimie technologicznym pracuje tu 140 osób, obierając, krojąc i pakując przeróżne zestawy owocowych sałatek.

AGROindustry

3/2018

jubileusz – 25 lat ECOLAB w Polsce

Jolanta Golder, kierownik działu technologiczno - jakościowego Browaru w Elblągu, Grupa Żywiec

rowar w Elblągu należący do Grupy Żywiec S.A. współpracuje z firmą Ecolab już od 20 lat. To kawał historii, podczas której uczyliśmy się wzajemnie, jak ważna jest dbałość o higienę w browarze i co trzeba robić, żeby utrzymać ją na wysokim poziomie. Po drodze zdarzały nam się różne historie, ale dzięki wielkiemu zaangażowaniu przedstawicieli firmy Ecolab, udało nam się wybrnąć z nich zwycięsko. Współpraca z Ecolab to oczywiście nie tylko historia, ale również nowoczesność i przyszłość. Firma systematycznie przedstawia nam nowe rozwiązania techniczne i technologiczne z uwzględnieniem wysokich standardów BHP. Dziś współpracując z firmą Ecolab jesteśmy spokojni o bezpieczeństwo mikrobiologiczne naszego piwa. Pracowitość, motywacja, determinacja, chęć doskonalenia się, wytrwałość, sumienność, dobra organizacja– to wpływa na sukces przedsiębiorstwa i Wy jesteście tego doskonałym przykładem! Szczere gratulacje z okazji 25-lecia istnienia firmy w Polsce.

Andrzej Mizia, kierownik rozlewni Browaru Żywiec, Grupa Żywiec

irma Ecolab okazała się innowacyjna i przyjazna we współpracy oraz optymalizacji procesów produkcyjnych. Serdeczne podziękowania za dotychczasową bardzo dobrą pracę dla naszej firmy.

GRUPA ŻYWIEC to jeden z czołowych producentów piwa w Polsce posiadający najszersze portfolio 13 styli piwnych, 12 marek i ponad 40 produktów. Marką flagową firmy jest Żywiec – jedno z najpopularniejszych polskich piw eksportowych, sprzedawane za granicą od ponad stu lat. Do najsilniejszych marek spółki należą też: Heineken, Warka i Tatra. Ważną część oferty Grupy Żywiec stanowią piwa regionalne: Królewskie (Polska centralna), Leżajsk (południowo-wschodnia) i Specjal (północna), Brackie. Spółka prowadzi również sprzedaż zagranicznych piw specjalnych (Desperados) oraz polskich piw specjalnych (Żywiec Porter, Żywiec Białe, Żywiec APA, Żywiec Saison, Żywiec Amerykańskie Pszeniczne, Warka Radler). Firma powiązana jest z Grupą HEINEKEN. W 2017 roku Grupa Żywiec sprzedała 11,2 mln hektolitrów piwa warzonego w pięciu browarach, tj. w Warce, Elblągu, Leżajsku oraz Arcyksiążęcym Browarze w Żywcu i Browarze Zamkowym Cieszyn. Grupa Żywiec jest jedyną spółką spośród producentów piwa w Polsce notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych

3/2018

AGROindustry

jubileusz – 25 lat ECOLAB w Polsce

Czesław Wojciech Szczepaniak,

Maria Czwojdrak, prezes zarządu, ŚSM JANA

prezes zarządu – dyrektor generalny, Browar Namysłów Sp. z o.o.

prawdziwą przyjemnością pragnę złożyć w imieniu firmy Browar Namysłów Sp. z o.o. i naszych pracowników na ręce firmy Ecolab serdeczne podziękowania za wieloletnią współpracę, która pokazała ogromną wartość i profesjonalizm obsługi Ecolab. Jesteśmy wdzięczni za w pełni partnerskie podejście i zaangażowanie pracowników Ecolab w stawianiu czoła różnym przeciwnościom, związanym nie tylko z procesami utrzymania higieny produkcji. Doceniamy również fakt niezwykle fachowego przekazywania wiedzy i dzielenia się doświadczeniem podczas całego okresu dotychczasowej współpracy. Równocześnie składam serdeczne gratulacje firmie Ecolab z okazji 25-lecia jej istnienia. Życzę aby kolejne lata działalności przyniosły jeszcze więcej satysfakcji, motywacji i sukcesów.

Ecolabem pracujemy od samego początku, od 25 lat. To nie tylko dostawca środków, ale sprawdzony partner i doradca. Przedstawiciele Ecolabu nigdy nas nie zawiedli, są do dyspozycji przez całą dobę. Są doskonale zorganizowanymi, dobrymi fachowcami. Dziękuję za te wszystkie lata i życzę wielu dalszych sukcesów. ŚREDZKA SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA JANA Przerabia się tu 200-250 tysięcy litrów mleka na dobę, głównie na galanterię, twarogi i masło. Podstawą jakości produktów jest przestrzeganie zasad dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) i innych systemów zapewniających jakość zdrowotną.

Fermentacja w otwartych kadziach

Współpraca z sieciami handlowymi, stawiającymi bardzo wysokie wymagania jakościowe jest najlepszym dowodem

fot. Bartek Sadowski

na wysoką i stabilną jakość produkcji.

BROWAR NAMYSŁÓW Browar Namysłów od niemalże 700 lat towarzyszy miastu Namysłów w jego dziejach. To jeden z najstarszych funkcjonujących browarów w Polsce i Europie, o którym pierwszą wzmiankę zanotowano już w 1321 roku. Browar podzielał burzliwe losy Śląska, a jego ostatni okres świetności rozpoczął się już w XIX w. i trwa nadal. Od tamtej pory został kilkukrotnie znacząco rozbudowany oraz doposażony w najlepszej jakości sprzęt i technologie. Mimo to jednak, patrząc stale w stronę konsumenta i mając na uwadze jego potrzeby i preferencje, browar zachował tradycyjny, autentyczny smak warzonego przez siebie piwa, dzięki utrzymaniu i pielęgnowaniu od wieków otwartych kadzi fermentacyjnych, będących już rzadkością w dzisiejszych w pełni zautomatyzowanych browarach. W Namysłowie kładzie się również nacisk na wysoką jakość i naturalność składników. W tym zakresie nie ma kompromisów, dlatego też surowce wykorzystywane do produkcji złotego trunku pochodzą wyłącznie od sprawdzonych i certyfikowanych dostawców. Flagową marką Browaru Namysłów jest Namysłów Pils, piwo doceniane przez piwnych smakoszy i koneserów, zwycięzca konkursów piwnych, szeroko wspierane reklamowo w ogólnopolskich mediach. Wielowiekowe doświadczenie Browaru Namysłów w warzeniu piwa oraz zaangażowanie jego pracowników procentuje z każdym rokiem coraz bardziej, pozwalając firmie rozwijać się i podejmować coraz to nowe wyzwania rynkowe.

AGROindustry

3/2018

jubileusz – 25 lat ECOLAB w Polsce

Edward Bajko, prezes zarządu, SM Spomlek

imieniu swoim, jak również całego zespołu Spółdzielczej Mleczarni Spomlek pragnę złożyć serdeczne gratulacje z okazji 25-lecia istnienia firmy Ecolab w Polsce. Niech ten piękny jubileusz będzie dla Państwa z jednej strony okazją do podsumowania dotychczasowych osiągnięć i sukcesów na rynku polskim, a jednocześnie początkiem kolejnych znakomitych przedsięwzięć i projektów. Korzystając z tej wyjątkowej okazji, chciałbym jednocześnie podziękować Zarządowi oraz wszystkim pracownikom Ecolab za dotychczasową wieloletnią współpracę ze Spółdzielczą Mleczarnią Spomlek oraz zaangażowanie w realizację usług na

najwyższym poziomie. Przez ten czas pokazaliście Państwo, że jesteście rzetelną, godną zaufania firmą, która traktuje swoich partnerów biznesowych z pełnym szacunkiem i profesjonalizmem. Składam wyrazy ogromnego uznania dla pracy całego zespołu Ecolab oraz życzę, aby następne lata obfitowały w kolejne liczne sukcesy, dzięki którym firma będzie nadal dynamicznie się rozwijała, jak najlepiej wykorzystując swój potencjał. Życzymy wiele tak wspaniałych jubileuszy, które za każdym razem będą źródłem inspiracji i motywacji do kolejnych, innowacyjnych przedsięwzięć.

SPÓŁDZIELNIA MLECZARSKA SPOMLEK Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek z Radzynia Podlaskiego jest jednym z największych producentów sera żółtego w Polsce. Jej produkty powstają według tradycyjnych receptur serowarskich z wysokiej jakości surowca pochodzącego od najlepszych, polskich gospodarstw. Mleczarnia posiada cztery zakłady produkcyjne w Radzyniu Podlaskim, Parczewie, Chojnicach oraz Młynarach. Specjalnością Spółdzielczej Mleczarni Spomlek są sery szlachetne, długodojrzewające. W portfolio jej produktów znajdują się m.in.: pierwszy w Polsce ser z oczkami Radamer, marka Skarby Serowara: Bursztyn, Rubin i Szafir, a także sery żółte Serenada. Firma słynie również z wprowadzania na polski rynek innowacyjnych produktów proszkowanych: WPC 80 (koncentrat białek serwatkowych), permeat i WPI 95 (izolat białek serwatkowych). Od początku swojej działalności Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek stawia na pierwszym miejscu jakość oraz bezpieczeństwo swoich produktów. W tym celu od wielu lat korzysta z najlepszych rozwiązań w zakresie zachowania najwyższych standardów produkcyjnych w swoich zakładach. Mleczarnia wdrożyła dobre praktyki (GMP) i higieniczne (GHP), stosuje również system HACCP identyfikujący zagrożenia dla produktu, a także w standard BRC dotyczący bezpieczeństwa żywności, który jest certyfikowany we wszystkich zakładach Spomleku. Ponadto firma od wielu lat współpracuje z firmą Ecolab w zakresie profesjonalnego utrzymania higieny na terenie czterech zakładów produkcyjnych.

3/2018

AGROindustry

okiem producenta

Od termosu do najnowocześniejszej chłodni w Europie – o historii i trendach w PPL Koral Joanna Korczyk PR specialist, PPL Koral

Firma PPL Koral z Nowego Sącza jest największym i najpopularniejszym polskim producentem lodów. W przyszłym roku świętować będzie 40-lecie swojego istnienia. To doskonała okazja do podsumowań. Co stoi za sukcesem marki? Jak zmieniała się przez te wszystkie lata, by sprostać zmieniającym się warunkom i trendom rynkowym?

Siedziba firmy PPL Koral w Nowym Sączu

Fot. Kamil Bernady

AGROindustry

3/2018

okiem producenta

PL Koral to prywatna firma rodzinna, która swój sukces zawdzięcza inicjatywie, pracowitości i wytrwałości jej właścicieli. Historia firmy zaczęła się w 1979 roku, kiedy to bracia Marian i Józef Koral zdecydowali się na założenie lodziarni w Nowym Sączu. Niestety z uwagi na ówczesny ustrój polityczny państwa, decyzją urzędników, wniosek został odrzucony. Nie zraziło to zdeterminowanych, młodych przedsiębiorców, którzy zrealizowali swój plan w pobliskiej miejscowości Limanowa (gdzie do tej pory znajduje się jeden z zakładów produkcji lodów Koral). Lody początkowo produkowane były metodami rzemieślniczymi w ciągu nocy i sprzedawane następnego dnia w malutkiej lodziarni lub rozwożone przez samych właścicieli na motocyklach oraz białym Fiatem 126 po okolicy, w kilkudziesięciolitrowych termosach. W miarę rozwoju firmy w 1990r. bracia Koral zdecydowali się na niezwykle odważną inwestycję. Za zarobione do tej pory pieniądze oraz z pomocą dużego, ryzykownego kredytu zakupili najnowocześniejsze wówczas włoskie maszyny do produkcji lodów, dzięki którym produkcja wzrosła do 300 lodów na minutę.

Polacy rozdają karty Podczas, gdy zagraniczna konkurencja produkowała głównie lody familijne w dużych opakowaniach, bracia Koral postawili na produkcję lodów impulsowych w relatywnie niższej cenie oraz ich sprzedaż za pośrednictwem małych lokalnych sklepów - jak się później okazało, był to strzał w dziesiątkę. Rozpoczęcie równoległych i spektakularnych kampanii reklamowych z udziałem popularnych i cenionych artystów oraz celebrytów pozwoliły

3/2018

AGROindustry

nowosądeckiej firmie docierać do coraz szerszej grupy konsumentów i konsekwentnie zwiększać udziały w sprzedaży na krajowym rynku lodów. Rok 2004 był szczególny – Koral zyskał status lidera wśród producentów lodów z 26% udziałem w rynku, co skłoniło wielkich zagranicznych konkurentów do obniżenia cen produktów. Polska, prywatna firma rodzinna zaczęła „rozdawać karty” na polskim rynku lodów. Obecnie dwoma głównymi graczami na rynku lodów w Polsce są PPL Koral i Algida, należąca do międzynarodowego koncernu Unilever.

Premium się opłaca W 2014 roku, z okazji 35 rocznicy istnienia PPL Koral, powstała marka high premium Bracia Koral-Lody Jak Dawniej. Asortyment brandu oparty jest na rygorystycznie oraz starannie wyselekcjonowanych recepturach. Mrożone desery wytwarzane ze świeżej śmietanki, masła, czekolady belgijskiej, najlepszej jakości bakalii czy też soczystych owoców, pochodzących w głównej mierze od najlepszych polskich dostawców, okazały się kolejnym strzałem w 10 i następnym kamieniem milowym w rozwoju firmy Koral. Marka wpisała się w mocno narastający w ostatnich latach na rynku FMCG trend premiumizacji i rokrocznie osiąga przeszło 50% wzrost sprzedaży w stosunku do lat ubiegłych. Przedsiębiorstwo Produkcji Lodów Koral wg rankingu Rzeczpospolitej z 2018 roku zostało uznane za jedną z najcenniejszych polskich marek. Nagrody oraz sympatię konsumentów zapewniają firmie umiejętność przewidywania oraz dostosowania się do trendów rynkowych. Hitem sprzedaży są lody impulsowe, chętnie kupowane

Piotr Gąsiorowski, dyrektor marketingu, PPL Koral

Piotr Gąsiorowski, dyrektor marketingu w PPL Koral o strategii firmy Przez te wszystkie lata przeobrażeń jedno nie uległo zmianiePPL Koral jest producentem lodów w zróżnicowanej cenie i każdego typu. Portfolio firmy obejmuje ponad 400 rodzajów produktów, wśród nich: rożki, lody na patyku, w kubeczku, w tubce oraz w opakowaniach familijnych, torty i rolady lodowe, a także szerokie spectrum lodów na tzw. „gałki”. Nasza misja jest prosta i niezmienna od lat. Chcemy sprawiać ludziom przyjemność, chcemy by za sprawą naszych lodów poczuli się jak dzieci i wrócili na chwilę do niewinnych, pełnych uroku chwil czystej radości i przyjemności. Każdy może pozwolić sobie na chwilę beztroski i błogości – tu i teraz. Ta dewiza dotyczy również naszych produktów premium, takich jak lody Grand i Grand Gold, Lodowa Finezja, Bracia KoralLody Jak Dawniej. Strategia sprawiania przyjemności swoim konsumentom realizowana jest za pomocą prowadzonych od lat intensywnych działań marketingowych w mediach tradycyjnych oraz internetowych. Swoją komunikację marka Koral kieruje w dużej mierze do młodzieży. Wszyscy dorośli Polacy wiedzą, że „zawsze jest pora na lody Koral”. Młodzi konsumenci, którzy są jednocześnie jednymi z największych miłośników lodów, mają większy problem z wyborem produktu z powodu dużej ilości marek konkurencyjnych. Dlatego chcemy ich przekonać, że nastała pora na Koral, pora na polską, innowacyjną markę. Firma promuje się w mediach społecznościowych, w sieci Google i na portalach horyzontalnych. Kampanie reklamowe obejmują również telewizje, radio, OOH oraz kina. Prowadzone przez firmę działania marketingowe przekładają się na sympatię konsumentów, a tym samym na rokroczny wzrost sprzedaży produktów firmy. Już teraz widzimy, że wyniki w tym roku będą absolutnie rekordowe, zarówno pod względem wolumenu, jak i wartości sprzedaży. Oprócz naszych działań marketingowych dodatkowym i zarazem kluczowym czynnikiem sprzyjającym były panujące w tym sezonie korzystne dla branży lodowej warunki pogodowe.

okiem producenta

są też lody familijne oraz lody typu rolada. Obecnie na polskim rynku bardzo mocno rozwija się kategoria lodów premium. Konsumenci są w stanie zapłacić więcej za produkt, mając jednocześnie pewność, że otrzymują w zamian najwyższej jakości wyrób. W tym przypadku oferta firmy Koral nie pozostała w tyle. Linia lodów Grand, Grand Gold czy też kolekcja marki Bracia Koral-Lody Jak Dawniej stanowią doskonałą odpowiedź i propozycję dla konsumentów poszukujących lodów najwyższej jakości. Pomimo tego, że nadal najczęściej konsumowanymi przez Polaków smakami są te tradycyjne (śmietankowe, czekoladowe, truskawkowe), najmodniejsze są te mniej typowe. Bracia Koral mają w swojej ofercie wiele nietypowych smaków jak np. masło orzechowe, chałwa, karmel z solą, mięta z czekoladą, tiramisu czy lody z serii „Smaki Dzieciństwa” - Sernik Mamusi oraz Krem orzechowo-czekoladowy. Dodatkowo „Smaki Dzieciństwa” sprzedawane są w słoiczkach wielokrotnego użytku, na co współcześni konsumenci również zwracają uwagę. Do lodów stworzonych dla szukających nowości wielkomiejskich konsumentów należą Grand i Grand Gold z egzotycznymi dodatkami, lody Ice Coffee cappuccino w kubeczku ze składaną łyżeczką oraz Freely - bez laktozy.

Inwestycje i lokalne inicjatywy Pro d u c e nt z N owe g o Są c z a przeprowadza w swoich fabrykach (w Limanowej i Rzeszowie) liczne modernizacje linii produkcyjnych o r a z wd r a ż a r ozb u d owę p a r ku maszynowego.

Obecnie przeprowadzamy restrukturyzację zakładu, kładąc duży nacisk na automatyzację linii produkcyjnej, co związane jest z coraz trudniejszą sytuacją na rynku pracy, zwłaszcza w branżach sezonowych – tłumaczy Piotr Gąsiorowski, dyrektor marketingu w PPL Koral. Największą z ostatnich inwestycji przeprowadzonych przez PPL Koral jest powstała w Rzeszowie w 2017 r. jedna z najnowocześniejszej w Europie, imponująca rozmachem chłodnia magazyn wysokiego składowania na ponad 12 tysięcy palet. PPL Koral w swoich działaniach wykazuje dobrze rozumiany patriotyzm lokalny. Wspiera finansowo i rzeczowo rodzime szkoły, ośrodki wychowawcze, instytucje oświatowo-kulturalne oraz lokalne inicjatywy. Jest fundatorem dwóch najnowocześniejszych w Europie karetek pogotowia dla Sądeckiego Pogotowia Ratunkowego oraz pomnika Jana Pawła II w Nowym Sączu, autorstwa Czesława Dźwigaja. Właściciele firmy jasno stawiają sprawę - chętnie pomagają i będą pomagać w miarę swoich możliwości. To działania bezinteresowne, wyraz wdzięczności za pomyślność i powodzenie, jakie spotkało ich w życiu. Rozgłos medialny jest w tym przypadku zupełnie nieistotny. Jak wiadomo, rodzina Koral bardzo ceni swoją prywatność i anonimowość. PPL Koral angażuje się też w sponsoring wielu wydarzeń kulturalnych np.: Kino Letnie Visa, Jesienny Festiwal Teatralny w Nowym Sączu, Scena Kulturalna na Wybrzeżu, Międzynarodowe Święto Dzieci Gór, Krakowski Festiwal Filmowy oraz sportowych (Festiwal Biegowy w Krynicy-Zdroju, Tour de Pologne, zawody pływackie Otylia Swim Cup).

AGROindustry

3/2018

rynek lodów

Rynek lodów w Polsce

dr inż. Piotr Szajner Zakład Badań Rynkowych IERiGŻ-PIB

Rynek lodów w Polsce charakteryzuje się stałą i dość wysoką dynamiką rozwoju. Po integracji z UE zwiększyła się produkcja i obroty handlu zagranicznego. Branża lodowa wykazuje silnie skoncentrowaną strukturę podmiotową. Sytuacja ekonomiczno-finansowa jest dobra, a przedsiębiorstwa wykazują dużą aktywność inwestycyjną, czego efektem jest postępująca modernizacja zakładów. Popyt na lody na rynku wewnętrznym jest nienasycony, gdyż spożycie jest mniejsze niż w krajach Europy Zachodniej. Rynek lodów w Polsce charakteryzuje się dużą sezonowością, gdyż wzrost produkcji i konsumpcji występuje w okresie letnim.

AGROindustry

3/2018

rynek lodów

Produkcja lodów (PKD 10.52) w Polsce

jest działem wtórnego przetwórstwa żywności, gdyż w procesie produkcyjnym są wykorzystywane produkty wytwarzane w innych branżach przemysłu spożywczego. Komponentami surowcowymi są produkty sektora mleczarskiego (mleko i serwatka w proszku, śmietana, masło), cukrowniczego oraz przetwórstwa owoców. W konsekwencji udział cen produktów rolnych w cenie lodów jest niewielki. Po integracji z UE branża lodowa charakteryzowała się wysoką dynamiką rozwoju, a wskazuje na to wzrost produkcji, obrotów handlu zagranicznego, popytu na rynku krajowym oraz dobra sytuacja ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstw. W omawianym okresie zakłady produkcyjne kontynuowały procesy restrukturyzacji i modernizacji. Według niepublikowanych danych GUS w latach 2005-2016 produkcja lodów w Polsce zwiększyła się o 37% do 2,9 mln hl, a wartość przychodów ze sprzedaży zwiększyła się dwukrotnie do 1526 mln zł. Dane te nie obejmują produkcji w najmniejszych firmach, w tym w zakładach rzemieślniczych (np. cukiernie). Cechą polskiego rynku lodów jest wyraźna sezonowość produkcji i konsumpcji. W okresie letnim znacząco wzrasta konsumpcja lodów i wówczas

produkcję uruchamiają liczne małe zakłady cukiernicze. Według szacunków wartość detalicznego rynku lodów w 2016 r. zwiększyła się o 2,3% do 1,8 mld zł. Według danych Euromonitor International największy udział w rynku mają lody mleczne impulsowe (1,1 mld zł) i familijne (0,6 mld zł). Udział lodów sorbetowych impulsowych i familijnych jest mniejszy i wynosi łącznie ok. 0,1 mld zł. W 2016 r. na skalę przemysłową lody produkowało 19 przedsiębiorstw, tj. o 7 mniej niż przed akcesją do UE. Na polskim rynku funkcjonuje 5 dużych firm1, których udział w przychodach ze sprzedaży branży wynosi ok. 80%. W branży działa 5 średnich firm 2, które generuję 10% jej przychodów ze sprzedaży. Ponadto na rynku działa duża liczba małych i bardzo małych firm. Wzrost koncentracji produkcji odzwierciedla rosnąca produkcja na firmę, która w latach 2005-2016 zwiększyła się dwukrotnie do 152 tys. hl. Procesowi koncentracji produkcji w dużych i średnich przedsiębiorstwach przemysłowych towarzyszył wzrost zatrudnienia o 19% do 4,3 tys. pełnych etatów. Wydajność pracy mierzona produkcją na zatrudnionego zwiększyła się o 672 hl/zatrudnionego. W wyniku rosnącej produkcji i spadku zatrudnienia

Wyszczególnienie

2005

2010

2015

2016

Produkcja [tys. hl]

2116

2323

2648

2890

na zakład [tys. hl]

84,6

122,3

132,4

152,1

na zatrudnionego [hl]

587,8

611,3

679,0

672,1

Przychody ze sprzedaży [mln zł]

695,4

973,2

1349,5

1526,0

Liczba przedsiębiorstw*

Zatrudnienie [tys. osób]

3,6

3,8

3,9

4,3

Zysk netto [mln zł]

32,4

89,8

125,8

108,4

Nakłady inwestycyjne [mln zł]

49,5

46,1

39,7

49,7

Tab. 1. Produkcja lodów w Polsce * Przedsiębiorstwa które złożyły sprawozdanie F-01. Źródło: Obliczenia własne, niepublikowane dane GUS.

3/2018

AGROindustry

Free from,

bez latozy i glutenu Adam Lalewicz, specjalista ds. rozwoju jakości i kontroli marki własnej Jeronimo Martins Polska S.A.

ferta lodów dostępnych na rynku nieustannie się zmienia w odpowiedzi na potrzeby i preferencje konsumentów. Przybywa produktów premium, które dostępne są często w oryginalnych smakach. Rośnie też segment lodów tzw. free-from, czyli np. wolnych od laktozy czy glutenu – dla konsumentów, którzy z różnych względów unikają tego typu składników. Znaczącą rolę zaczynają odgrywać warianty bezmleczne, które stanowią ciekawą alternatywę nie tylko dla konsumentów, którzy wybierają dietę roślinną, ale także dla tych, którzy unikają laktozy z uwagi na alergie lub nietolerancje.

Lody Marletto dostępne w ofercie Biedronki przez cały okres letni

W tegorocznym sezonie letnim sieć Biedronka szczególnie poleca innowacyjne i unikalne na rynku produktów tej kategorii lody marki Marletto, które zostały przygotowane na bazie pięciu lub sześciu naturalnych składników, bez konserwantów czy sztucznych barwników. Wyjątkowy smak lodów uzyskano dzięki czterem podstawowym składnikom, tj. śmietance kremówce, mleku odtłuszczonemu częściowo zagęszczonemu, a także cukrowi oraz żółtkom jaj. Jeden lub dwa pozostałe składniki są odpowiedzialne za kształtowanie danego smaku i/lub barwy. Przykładowo, w składzie lodów waniliowych znajdują się wyłącznie: śmietanka, mleko odtłuszczone, cukier, żółtka jaj i naturalny aromat waniliowy. Z wyjątkiem wariantu czekoladowego (z uwagi na substancje dodatkowe wchodzące w skład czekolady), produkty te nie zawierają żadnych substancji dodatkowych, w tym emulgatorów, stabilizatorów czy barwników. Aktualnie klienci sieci Biedronka mogą nabyć lody Marletto w czterech tradycyjnych, najbardziej lubianych przez konsumentów smakach: waniliowym, truskawkowym, czekoladowym i kawowym w cenie 7,99 zł/opak., które sprzedawane są w pojemnikach o pojemności 500 ml, a także lody rożki w wafelku w cenie 1,99 zł/opak.

rynek lodów

odnotowano wzrost wydajność pracy, która mierzona poziomem produkcji na zatrudnionego podwoiła się do 1015 hl. Poziom koncentracji polskiej branży lodowej jest znacznie mniejszy niż w Niemczech, gdzie w 2015 r. 14 przedsiębiorstw obejmujących 35 zakładów wytworzyło 5,5 mln hl lodów3. Przeciętna produkcja na zakład wyniosła 393 tys. hl i była ponad dwukrotnie większa niż w Polsce. Sytuacja ekonomiczno-finansowa zakładów produkujących lody jest dobra. Produkcja charakteryzuje się

wysoką rentownością. W analizowanym okresie zysk netto branży lodowej zwiększył się prawie trzyipółkrotnie do ok. 120 mln zł. Według danych IERiGŻ-PIB w 2016 r. współczynnik rentowności netto wyniósł 7,06% przychodów netto, wobec 4,25% średnio w przemyśle spożywczym. Rentowność kapitału własnego (ROE) w branży wynosiła średnio 15,32%. Przedsiębiorstwa sektora odznaczały się bezpieczną płynnością finansową (1,71), która mierzona jest relacją aktywów obrotowych do pasywów bieżących.

Procesowi restrukturyzacji branży lodowej towarzyszyła intensywna działalność inwestycyjna, którą ułatwiała dobra sytuacja finansowa zakładów. W latach 2003-2016 przedsiębiorstwa zainwestowały łącznie 533 mln zł, co przyczyniło się do modernizacji produkcji i poszerzenia oferty asortymentowej na rynku. Stopa inwestowania, która jest relacją nakładów inwestycyjnych do amortyzacji, wyniosła w 2016 r. 1,24. Przedsiębiorstwa znaczne środki finansowe przeznaczyły także na wprowadzenie obligatoryjnych

Rys. 1. Wyniki handlu zagranicznego lodami (CN 2105) Źródło: Obliczenia własne, dane CIHZ, MF i MRIRW

Rys. 2. Spożycie lodów wg badań budżetów rodzinnych Źródło: Niepublikowane dane GUS

AGROindustry

3/2018

rynek lodów

Ładna pogoda = wzrost sprzedaży Agnieszka Zellner, kierownik grupy zakupowej Intermarché – produkty świeże i mrożone Intermarché Lody marki własnej Paturages wygenerowały 15% wzrost

Rys. 3. Ceny detaliczne lodów w Polsce Źródło: Niepublikowane dane GUS

systemów zarządzania jakością i bezpieczeństwa zdrowotnego. Nakłady inwestycyjne umożliwiły branży wzmocnienie pozycji konkurencyjnej zarówno na rynku krajowym jak i na rynkach zewnętrznych, co potwierdza rosnący eksport. Przemysł produkujący lody w Polsce charakteryzuje się wysoką koncentracją struktury podmiotowej. W literaturze ekonomicznej często stosowaną metodą oceny koncentracji jest wskaźnik C 4 , który odzwierciedla udział w obrotach rynkowych czterech największych producentów. Branża jest uznawana za skoncentrowaną, jeżeli wartość wskaźnika C4 przekracza 40%. Największym dostawcą lodów na rynek krajowy jest koncern Unilever (marka Algida), którego udział w rynku szacowany jest na ok. 35%. Duże udziały w rynku posiadają

3/2018

AGROindustry

także: Koral (ok. 20%), Nestle Schoeller (ok. 8%), Grycan (ok.8%) oraz R&R Ice Cream Group (ok.6%). W 2016 r. R&R Ice Cream Group i Nestle Schoeller utworzyły joint-venture Froneri. Łączny udział w rynku krajowym wspomnianych największych przedsiębiorstw wynosi ok. 77%. Eksport lodów dynamicznie rozwijał się w pierwszej połowie lat 90., a decydował o tym duży popyt w krajach byłego ZSSR. W latach 1996-1997 wywóz wynosił ok. 22 tys. t, a jego wartość 47 mln USD. W wyniku kryzysu gospodarczego w 1998 r. eksport uległ załamaniu. Integracja z UE spowodowała, że eksport ponownie systematycznie rośnie i w 2016 r. osiągnął rekordowy poziom 50 tys. t i 98 mln EUR. W latach 2001-2016 średnioroczna dynamika eksportu wyniosła 18%. Eksport ma duże znacznie dla branży, gdyż w 2018 r.

egoroczny sezon lodowy zaczął się dosyć szybko, bo już w kwietniu. Mimo, że w marcu była jeszcze zima i leżał śnieg, to kwiecień i jego wysokie temperatury sprawiły, że klienci Intermarché zaczęli częściej sięgać po zimne słodkie smakołyki do lodówek sklepowych. Sezon rozpoczął się więc wcześnie i według prognoz meteorologicznych może potrwać dłużej niż w ubiegłym roku. Ładna i ciepła pogoda sprawiły, że sprzedaż lodów w sieci Intermarché wzrosła już o 9 proc. w porównaniu do roku 2017, a sezon jeszcze się nie zakończył. Klienci Intermarché poszukują i kupują równie chętnie lody familijne, jak i lody impulsowe, które mają dużo większą dynamikę wzrostów sprzedaży. Konsumenci kierują się przede wszystkim ceną, smakiem, ale także ciekawym opakowaniem. Ponadprzeciętny, bo 15 proc. wzrost w stosunku do całej kategorii lodów generuje marka własna sieci Intermarché – Paturages. Największą popularnością wśród lodów impulsowych cieszą się lody Premium na patyku o smaku czekoladowym i waniliowym w mlecznej czekoladzie 120 ml. Niewiele gorzej sprzedają się tradycyjne lody rożki 120 ml o smaku czekoladowym i truskawkowym, czy też lody sandwich 180 ml oraz lody śmietankowe na patyku. Klienci Intermarché doceniają lody Paturages za stosunkowo niską cenę i wysoką jakość produktów. Dlatego też równie wysokie wyniki sprzedaży notują lody familijne Paturages, które znajdują się na liście Top 10. Należą do nich litrowe lody o smakach czekoladowym, śmietankowym, bakaliowym, truskawkowym oraz toffi. Na dalszych pozycjach znajdują się lody Paturages Premium z sosami: czekolada, owoce leśne i tiramisu. Niewiele gorszą dynamiką sprzedaży charakteryzują się lody marek brandowych, które notują w sieci Intermarché ponad 10 proc. wzrost. Do liderów sprzedaży wśród lodów impulsowych należą Big Milki Algidy, na których czele stanęły nowości rynkowe Big Milki Intense Choco, Toffi i Fruit. Dużą popularnością wśród klientów Intermarché cieszą się także Kaktusy Schöllera oraz lody Korala. Kolejne pozycje zajmują lody Zapp i Magnum Algidy. Konsumenci Intermarché po spróbowaniu nowych smaków, wracają do swoich stałych preferencji. Dlatego też wśród lodów familijnych znanych brandów największą sprzedaż notują lody litrowe Big Milk śmietankowe, czekoladowe, bakaliowe, cookie i truskawka. Niesłabnącą popularnością cieszą się także lody Koktajlowe Korala 400 ml oraz lody Grycana 1100 ml bakaliowe, waniliowe i czekoladowe. Nieco mniejszą sprzedaż notują lody Grycana 500 ml, w tym też sorbety. Sezon lodowy jeszcze trwa. Nie wydaje się jednak, żeby preferencje klientów sieci Intermarché uległy zmianie. Marki lodów z przodujących miejsc w rankingach sprzedaży będą jedynie umacniać swoje pozycje.

rynek lodów

Klienci preferują lody impulsowe Katarzyna Marino, pion zakupu artykułów świeżych Kaufland Polska

lienci sieci Kaufland znajdą w naszych marketach bardzo szeroką gamę lodów. Na co dzień współpracujemy z 5 dostawcami. Dzięki temu możemy oferować naszym klientom aż 249 różnych propozycji lodów, w tym 42 produkty marki własnej K-Classic. Posiadamy lody mleczne z owocami albo z innym dodatkiem – np. czekolady czy słonego karmelu. Poza mlecznymi można kupić też lody sorbetowe, jak i te bez laktozy. Dzięki temu każdy z klientów znajdzie w sieci Kaufland swój ulubiony smak. W lodówkach dostępne są tzw. lody familijne – w większych opakowaniach (od 440 ml do 2,5 litra) oraz tzw. lody impulsowe dla dzieci i dla dorosłych, czyli kupowane pod wpływem impulsu małe porcje, oferowane w kubeczkach, rożkach lub na patyku, które można spożyć w zasadzie od razu po odejściu od sklepowej kasy. Oczywiście chętnym oferujemy też lody impulsowe w wielopakach. Wśród 42 rodzajów lodów, które sprzedajemy pod marką własną K-Classic klienci mają do wyboru wszystkie wymienione kategorie – a więc zarówno familijne (w opakowaniach od 900 ml do 2,5 litra), jak i produkty impulsowe, dostępne także w wielopakach.

Z naszych danych wynika, że najdynamiczniej rosnącą kategorią lodów w sieci Kaufland w 2018 roku jest kategoria produktów impulsowych – a dokładniej lody na patyku dla dorosłych. Jeśli chodzi o najchętniej kupowane lody marki własnej w tym sezonie – są to właśnie lody z kategorii impulsowych.

w ujęciu wartościowym stanowił on ok. 28% przychodów ze sprzedaży. Nastąpiła zasadnicza zmiana kierunków geograficznych w eksporcie. Lody sprzedawane są w przeważającej większości na rynku UE (48 tys. t), w tym 28 tys. t do krajów UE-15. W układzie państw w 2016 r. głównymi rynkami zbytu były: Niemcy (11 tys. t), Czechy (7 tys. t), Wielka Brytania i Rumunia (po 5 tys. t) oraz Węgry (4 tys. t) i Litwa (3 tys. t). W eksporcie do krajów UE-15 średnia cena transakcyjna wyniosła 2,05 EUR/kg, a na rynkach nowych państw członkowskich 1,80 EUR/ kg. Import lodów także wykazywał dużą dynamikę, gdyż średniorocznie zwiększał się on o ok. 18% i w 2016 r. wyniósł 19,5 tys. t. Lody z importu miały mały udział w zaopatrzeniu rynku krajowego - ok. 8%. Lody importowano wyłącznie z UE (19 tys.t), w tym z UE-13 (13 tys. t). Najwięcej lodów importowano z Niemiec (6 tys. t), Węgier (5 tys. t) i Włoch (2 tys. t). Średnia cena płacona w imporcie z krajów UE-15 w yniosła 2,17 EUR/kg, a krajów UE-13 (1,85 EUR/kg). Spożycie lodów w Polsce, mimo wyraźnej tendencji wzrostowej, wciąż utrzymuje się na relatywnie niskim poziomie w porównaniu z krajami Europy Zachodniej. Według wyników badań budżetów rodzinnych GUS w latach 2000-2016 przeciętna konsumpcja wzrosła dwukrotnie do 3 litrów na osobę. Uwzględniając spożycie lodów w formie zakupów impulsowych oraz w punktach gastronomicznych szacuje się, że bilansowe spożycie lodów wynosi 4-5 litrów na osobę. Równocześnie badania wykazały dużą polaryzację konsumpcji w poszczególnych typach gospodarstw domowych. Największe spożycie ok. 3,5 litrów na osobę występuje w gospodarstwach domowych osób pracujących na własny rachunek, które uzyskują najwyższe dochody. Najmniejszą konsumpcją

charakteryzują się w gospodarstwa domowe osób utrzymujących się ze źródeł niezarobkowych i rolników ok. 2 litry na osobę. Popyt na lody w Polsce wykazuje relatywnie niską elastycznością dochodową. Według badań IERiGŻ-PIB średni wskaźnik elastyczności dochodowej popytu lodów wyniósł 0,33 i był niższy niż w przypadku jogurtów (0,68). Wzrost dochodów o 1% skutkował zwiększeniem spożycia o 0,33%. W grupach społecznych o najniższych dochodach lody można zaliczyć do dóbr luksusowych, gdyż wskaźniki elastyczności popytu wynosiły 0,57-1,11. W Finlandii i Szwecji średnia konsumpcja wynosi odpowiednio 14 litrów i 12 lirów na osobę. W Niemczech i Włoszech spożycie szacowane jest na 8-9 litrów, a w Czechach 6 litrów. Badania konsumenckie wykazują, że w Polsce preferowanymi smakami lodów są: śmietankowe (wskazanie przez 40% respondentów), waniliowe (20%), czekoladowe (15%) oraz truskawkowe (10%). Rosnący popyt na rynku krajowym i eksport przyczyniły się do wzrostu cen detalicznych, ale ich dynamika była mniejsza od inflacji i cen detalicznych żywności. W latach 2000-2016 skumulowany wskaźnik detalicznych cen lodów wyniósł 130,6%. W tym samym okresie skumulowany wskaźnik inflacji wyniósł 140,9%, a cen detalicznych żywności 149,6%. W okresie trzech kwartałów 2017 r. ceny detaliczne lodów wzrosły o 6% do 11,9 zł/litr. W tym samym czasie inflacja wyniosła 1,8%, a ceny żywności wzrosły średnio o 3,7%.

Duże firmy to przedsiębiorstwa zatrudniające 250 i więcej pracowników.

Średnie firmy to przedsiębiorstwa zatrudniające 50-249 pracowników.

Statistisches Jahrbuch über Ernährung, Landwirtschaft und Forsten, 2016, s. 277-293.

AGROindustry

3/2018

opakowania

Nowe i obiecujące interaktywne technologie opakowaniowe dr Roman Dawid Tauber prof. WSHiG, mgr inż. Tomasz Borowy, mgr Olha Kovinko Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu

Fot. TO-GENKYO

Opakowania aktywne to takie, w których produkt, opakowanie i otoczenie wzajemnie na siebie oddziałują. Ich zadaniem jest ukierunkowane oddziaływanie na produkt w celu zapewnienia jego wyższej jakości a także do przedłużenia okresu trwałości i przydatności do spożycia. W odróżnieniu od opakowań tradycyjnych, aktywne materiały opakowaniowe wchodzą w reakcje z wewnętrzną atmosferą i produktem, powodując przedłużenie jego trwałości. Szczególną grupę wśród opakowań interaktywnych stanowią opakowania inteligentne (inteligent packaging), nazywane również sprytnymi (smart packaging), które zawdzięczają swoją nazwę posiadanej funkcji pomiaru określonego czynnika i sygnalizowania wyniku. Działanie tych opakowań związane jest z użyciem interaktywnych wskaźników, najczęściej barwnych, umożliwiających ocenę jakości produktu żywnościowego.

Przemysł spożywczy ze względu

na swą dynamikę rozwoju w zakresie tworzenia różnych produktów wykreował w ostatnich latach zupełnie nowe potrzeby w zakresie produkcji opakowań. Powoduje i powodować powinien w najbliższym czasie zwiększony

3/2018

AGROindustry

popyt na różnego rodzaju opakowania z tworzyw sztucznych. Są to opakowania wypierające często w coraz szerszym stopniu tradycyjne opakowania z papieru, tektury, blachy czy szkła, których główną funkcją jest chronić produkt, ułatwiać przemieszczanie,

magazynowanie oraz oddziaływanie na percepcję konsumenta. Zwiększony popyt na tego rodzaju opakowania jest uzasadniony ze względów nie tylko ekonomicznych ale i funkcjonalnych. Wraz ze wzrostem zainteresowania producentów żywności nowymi

opakowania

rozwiązaniami w temacie tworzenia nowych rozwiązań dla tworzyw sztucznych obserwujemy większe wymagania ze strony konsumentów, którzy oczekują od opakowania szeregu funkcji.

Mechanizm działania folii pochłaniającej tlen, używanej do aktywnego pakowania żywności przedstawiony jest na rysunku 1. • laminat „Bioka Oxygen Absor-

nieprzepuszczalnych lub słabo przepuszczalnych gromadzenie się wody może być spowodowane oddychaniem świeżych produktów, w przypadku produktów o dużej wilgotności, fluktuacjami

ber”, składa się z kilku warstw, pomiędzy które wbudowany jest enzymatyczny system pochłaniający tlen. Laminat jest przezroczystym, termozgrzewalnym materiałem, który może być zadrukowany.

temperatury, wreszcie wyciekiem soków komórkowych. Kontrola ilości wody wewnątrz opakowania jest potrzebna w celu ograniczenia wzrostu bakterii i grzybów strzępkowych, zapobiegania powstawaniu nieestetycznych mgieł (mleczny płyn w opakowaniu). W opakowaniach umieszcza się - w zależności od ilości wody - saszetki, wkładki lub całe powłoki wiążące wodę. Jeśli ilość wody, która wymaga usunięcia, jest niewielka (jak w przypadku mleka w proszku, kawy instant) w opakowaniach umieszcza się zwykle saszetki pochłaniające wilgoć. Jako substancje czynne stosuje się między innymi: żel silikonowy, tlenek lub chlorek wapnia, sita molekularne, minerały ilaste takie jak montmorylonit. Jeśli zachodzi potrzeba usuwania większych ilości wody, stosowane są całe powłoki wykonane z laminatów formowanych z odpowiednich kopolimerów i żywic poliuretanowych i poliakrylowych. Aktualnie prowadzone są oczywiście liczne badania nad wynalezieniem odpowiedniej bazy technologicznej dla aktywnych folii polimerowych. Takie folie powinny być odpowiednio mocne, nieprzepuszczalne (ograniczające

Opakowania usuwające tlen Głównym celem usuwania tlenu z opakowania jest hamowanie rozwoju pleśni w produktach spożywczych, zachowanie ich typowego aromatu, zapobieganie zmianom barwy, a także przeciwdziałanie jełczeniu. W przypadku wielu produktów, obecność nawet bardzo małych ilości tlenu (rzędu kilku mg/kg) może znacznie obniżyć ich jakość na skutek zmian smaku i zapachu, czy rozkładu niektórych witamin. Ilość tlenu dostępnego dla reakcji chemicznych i innych procesów jest w zamkniętym opakowaniu zw ykle niewielka i ograniczona. W celu zupełnego wyeliminowania tlenu z zapakowanego produktu stosowane są pochłaniacze. Na świecie stosowane są różnego rodzaju pochłaniacze, m.in.: proszki żelazawe, utleniacze glukozowe, związki podsiarczynowe, substancje organiczne typu redukcyjnego i inne. Obecnie produkowane są w formie saszetek, nalepek, zamknięć lub polimerów bezpośrednio wprowadzanych w strukturę materiału opakowaniowego. Produkty różnią się między sobą pod względem szybkości pochłaniania tlenu oraz warunków potrzebnych do aktywacji. Umożliwia to dobór właściwego pochłaniacza do konkretnych potrzeb. Istnieje wiele handlowo dostępnych opakowań aktywnych przeznaczonych do eliminacji tlenu z otoczenia produktu, wśród których do najważniejszych należą: • folia organiczna o nazwie „Longlife”, która może być umieszczona w opakowaniu w postaci saszetki lub włączona do materiału opakowaniowego z tworzywa sztucznego.

Rys. 1. Folia pochłaniająca tlen używana do aktywnego pakowania żywności

Opakowania z systemem obniżającym wilgotność (redukcja aw) i pochłaniające nadmiar wody Najbardziej obiecującym rozwiązaniem tego typu opakowań są polimerowe struktury z mikrokanalikami służącymi do transportu dyfundujących cząstek wilgoci. Na powierzchni mikrokanalików umieszcza się środki osuszające. Polimery te mogą być fizycznie związane z innymi materiałami lub też włączone w wielowarstwową strukturę w trakcie procesu produkcji danego opakowania. Przykładem mogą być opakowania złożone z warstwy zewnętrznej (np.: polietylenu lub polipropylenu), stanowiącej barierę dla wilgoci z zewnątrz oraz aktywnej warstwy wewnętrznej (z mikrokanalikami) otrzymywanej z glikolu polietylenowego. W opakowaniach

AGROindustry

3/2018

opakowania

Zastosowanie substancji antymikrobiologicznych Aktywne opakowania zdolne do uwalniania substancji przeciwdrobnoustrojowych mogą efektywnie opóźniać rozwój niektórych mikroorganizmów i przedłużać trwałość produktów mlecznych. Konieczne jest przede wszystkim zahamowanie wzrostu bakterii chorobotwórczych i pleśni wytwarzających mikotoksyny (mykotoksyny), niezbędne jest również opóźnienie rozwoju bakterii powodujących procesy psucia. Opakowania przeciwdrobnoustrojowe mogą zawierać sorbiniany, benzoesany, propioniany lub bakteriocyny, które po uwolnieniu z saszetki lub folii hamują rozwój drobnoustrojów, mogących stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa zdrowotnego i jakości produktu. Często stosowaną substancją aktywną jest etanol lub inny alkohol, którego zastosowanie ma na celu zahamowanie wzrostu pleśni. Obecnie prowadzonych

jest wiele badań ukierunkowanych na projektowanie opakowań zawierających naturalne składniki o działaniu przeciwbakteryjnym. Naturalnymi środkami stosowanymi w opakowaniach antymikrobiologicznych są substancje ekstrahowane z gorczycy, bakteriocyny, chitozan, polifenole, olejki eteryczne z oregano, bazylii, cynamonu i czosnku. W opakowaniach o właściwościach przeciwbakteryjnych stosowane są również systemy oparte o dobrze znane właściwości przeciwbakteryjne jonów srebra, które hamują wiele enzymów metabolicznych komórki drobnoustroju. Wielowarstwowa struktura materiałów opakowaniowych do żywności zawierających związki przeciwdrobnoustrojowe sprzyja kontrolowanemu ich uwalnianiu. Folie tego typu mogą składać się z następujących części: • matrycy zawierającej aktywny związek; • warstwy regulacyjnej o znanej dyfuzyjności kontrolującej szybkość migracji aktywnych związków w kierunku powierzchni produktu; • warstwy barierowej zapobiegającej migracji aktywnych związków w kierunku na zewnątrz opakowania, a także mającej odpowiednie właściwości barierowe względem wilgoci i tlenu. Mechanizm działania folii uwalniającej substancje przeciwdrobnoustrojowe przedstawiony został na rysunku 2.

infografika

Fot. TO-GENKYO

dostęp tlenu) oraz powinny koniecznie zawierać odpowiednią ilość aktywnych składników z wysoką mobilnością dyfuzyjną i zdolnością do uwalniania się z folii. Ze względu na bardzo dobre właściwości, kluczową rolę przy tego rodzaju zastosowaniach mógłby odgrywać polichlorek winylu, jednakże jego toksyczność skłania producentów do użycia zdrowszych odpowiedników na bazie statystycznego kopolimeru etylenu i alkoholu winylowego, np.: żywica evalTM .

Opakowanie aktywne powstało by spełniać wysokie wymagania konsumentów związane m.in. z przedłużeniem okresu ważności produktu, polepszeniem jego właściwości organoleptycznych oraz ochroną. Aby móc spełnić te zadania, opakowania aktywne zawierają szereg specyficznych dodatków. Zaprezentowane w artykule przykłady aktualnie stosowanych opakowań aktywnych dowodzą, że technologia wprowadzania aktywnych substancji w struktury polimerowe została już opanowana. Jest to technologia rozwijająca się, obejmująca wiele praktycznych współczesnych i przyszłościowych zastosowań w skali całego globu.

Regulatory wilgotności

Rys. 2. Folia uwalniająca substancje przeciwdrobnoustrojowe stosowane do aktywnego pakowania żywności

3/2018

AGROindustry

opakowania

W przypadku żywności wrażliwej na wilgoć, nadmiar wody w opakowaniach może powodować niepożądane skutki, tj. zbrylanie proszku, rozmiękanie chrupkich produktów oraz nawilżanie lub zlepianie higroskopijnych produktów. Zbyt duża utrata wody z żywności jest również niekorzystna i może doprowadzić do wysuszenia produktów, a tym samym przyspieszenia niepożądanych reakcji, tj. nieenzymatycznego i enzymatycznego brązowienia, degradacji witamin czy utleniania tłuszczu. Regulatory wilgotności służą do kontrolowania wskaźnika oksydacji tłuszczu oraz aktywności wody. W ten sposób można ograniczyć rozwój mikroorganizmów przez zmniejszenie dostępności wody potrzebnej do ich rozwoju. Substancjami czynnymi chłonącymi wodę są zazwyczaj chlorek sodu lub wapnia, skrobie modyfikowane, kopolimery skrobi, poliakrylowe sole, żel krzemionkowy, zeolity i włókna celulozy. Przy pakowaniu produktów świeżych stosowane są torebki z absorbentami wilgoci, które są wbudowywane między warstwy folii przepuszczalnej dla pary wodnej. Mogą być również stosowane inne substancje, tj. roztwory glukozy w owinięciach. Owinięcie złożone jest z dwóch warstw, wewnętrzna jest przepuszczalna dla pary wodnej, natomiast zewnętrzna jej nie przepuszcza. Przestrzeń między warstwami jest wypełniona roztworem glukozy. W przypadku dużej wilgotności względnej powietrza w opakowaniu, woda znajdująca się w produkcie przenika przez warstwę wewnętrzną owinięcia do roztworu glukozy. Gdy wilgotność względna powietrza jest niska, woda przenika w postaci pary z roztworu glukozy do wnętrza opakowania. Poziom wilgotności względnej, przy której następuje migracja wody pomiędzy roztworem glukozy a wnętrzem opakowania jest determinowany przez stężenie roztworu glukozy. Jego

zaletą jest możliwość wielokrotnego wykorzystania, nawet do 10 razy po uprzednim umyciu i osuszeniu.

Kontrola smaku i zapachu

jako dodatki do tworzyw sztucznych m. in. polipropylenu, polietylenu, poliestru, poliamidu oraz polichlorku winylu. Mogą również występować w postaci proszków, tabletek, granulek i etykiet.

W trakcie przechowywania żywności następują jej zmiany organoleptyczne, które nie zawsze świadczą o zepsuciu produktu, ale po otworzeniu opakowania mogą być one źle odbierane przez konsumentów. Natomiast należy pamiętać, że opakowania aktywne nie mogą być stosowane w celu ukrycia oznak psucia się żywności, ponieważ może to stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia konsumentów. Pochłaniacze zapachu i smaku są dostępne na rynku w postaci folii, saszetek, taśm, etykiet lub tacek. Zwykle są umieszczone wewnątrz opakowania lub są włączone do materiału opakowaniowego. W celu neutralizacji lub usunięcia niepożądanych substancji zapachowych z opakowania wykorzystuje się systemy „Odour and Taste Control” (kontrola zapachu i smaku) lub „Interactive Packaging”. System „Odour and Taste Control” polega na wprowadzeniu do materiału opakowaniowego sit molekularnych o średnicy porów co najmniej 5,5 nm, które wiążą składniki lotne. Natomiast system „Interactive Packaging” polega na zastosowaniu substancji chemicznych dopuszczonych do kontaktu z żywnością do materiałów opakowaniowych, które neutralizują niepożądane zapachy. System ten znalazł zastosowanie w przypadku serów, produktów mleczarskich, przekąsek. Oprócz pochłaniaczy można również stosować, równie skuteczne, emitery zapachów. Ich działanie polega na zamaskowaniu nieprzyjemnych substancji zapachowych lub wzmacnianiu naturalnego zapachu zapakowanego produktu. Emiterami są zwykle substancje charakteryzujące się wysoką odpornością termiczną. Są one stosowane

W ostatnich latach obserwuje się duże zainteresowanie nowymi koncepcjami rozwiązań konstrukcyjnych i materiałowych opakowań spożywczych. Najważniejszą funkcją tych opakowań jest ochrona produktu przed zanieczyszczeniem mikrobiologicznym i chemicznym, bezpośrednim kontaktem z tlenem atmosferycznym, parą wodną i światłem. Inteligentne pakowanie polega na monitorowaniu warunków, w jakich znajduje się zapakowana żywność w celu dostarczenia informacji o jej jakości podczas transportu i magazynowania. Takie opakowanie spełnia następujące inteligentne funkcje: wykrywanie, zapisywanie, śledzenie, a przede wszystkim zastosowanie naukowej logiki w celu ułatwienia podejmowania decyzji dotyczących przedłużenia trwałości produktu, poprawy jego jakości, dostarczenia informacji i ostrzeżenia przed możliwymi zagrożeniami. Inteligentne opakowania nie oddziałują bezpośrednio na pakowaną żywność, czyli nie zostają uwalniane składniki do opakowania, w którym znajduje się produkt spożywczy, a jedynie dostarczają odpowiednio klientowi, sprzedawcy czy producentowi informacji o stanie, w jakim się znajduje dany produkt. Rozwinęły się one jako odpowiedź na preferencje konsumentów poszukujących produktów żywnościowych nieznacznie utrwalonych, świeżych, smacznych, wygodnych i o wydłużonym okresie przydatności do spożycia (produkty mleczne, pieczywo). Ponadto zmiany w sprzedaży detalicznej takie jak np. globalizacja rynków i związana z tym dystrybucja towarów na duże odległości, przyczyniły się do zmian w koncepcji opakowań, tj. między

AGROindustry

3/2018

opakowania

innymi do wydłużenia czasu przydatności do spożycia, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa i jakości zapakowanej żywności. Działanie opakowań inteligentnych związane jest z użyciem interaktywnych wskaźników, najczęściej barwnych, umożliwiających ocenę jakości produktu spożywczego (np. serów twarogowych, podpuszczkowych, gotowych kanapek). Ostrzegając, opakowania te wskazują kiedy żywność jest przechowywana w nieodpowiedniej temperaturze lub gdy uległa zepsuciu. Wyróżnia się dwa rodzaje opakowań inteligentnych: jedne bazują na pomiarze warunków na zewnątrz opakowania, a drugie mierzą bezpośrednio jakość żywności, czyli warunki panujące wewnątrz opakowania. Na rynkach światowych znane są obecnie następujące rodzaje opakowań interaktywnych: • integratory czasu i temperatury (TTI); • wskaźniki świeżości; • wskaźniki nieszczelności. Temperatura jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o pojawieniu się w produktach

spożywczych niekorzystnych zmian fizykochemicznych i drobnoustrojów. W żywności przechowywanej w temperaturze wyższej aniżeli jest to zalecane zachodzi gwałtowne zwiększenie się flory bakteryjnej. Zwykle produkt ulega zepsuciu przed upływem terminu jego przydatności do spożycia. Wskaźniki integratora czasu i temperatury (TTI), stosowane są w celu nieustannego monitorowania aktualnej temperatury produktu oraz jego środowiska (rys. 3). Zasada działania TTI polega na nieodwracalnej zmianie jego właściwości pod wpływem działania temperatury wyższej od wartości zadanej lub w wyniku efektu cieplnego, skumulowanego w czasie przechowywania i transportu. Następstwem tej zmiany jest proporcjonalny do jej natężenia efekt wizualny, wyrażający się najczęściej przebarwieniem pola etykiety. Jest to szczególnie istotne w przypadku mrożonek i produktów chłodzonych (margaryny, przetwory mleczne, mięsne), pozwalają one m.in. zarejestrować fakt przejściowego rozmrożenia produktu, przez co wskaźnik zmienia swoją barwę, informując nas o wymianie środowiska.

Wyzwaniem, jakie stoi przed specjalistami, jest uczynienie opakowań nowego typu bardziej przyjaznymi dla konsumenta i oczywiście środowiska. Stosowanie tak szerokiej gamy opakowań bezpośrednich do produktów spożywczych podyktowane jest ciągłym poszukiwaniem nowych rozwiązań, chęcią zaskoczenia odbiorcy i bycia oryginalnym oraz pierwszym na rynku. O użyteczności opakowań zadecydowały ich zalety, tj. duża uniwersalność dostosowania do różnych wymagań względem produktów. Jednocześnie stwarzają wiele możliwości wprowadzania nowych rozwiązań konstrukcji opakowań zarówno z punktu widzenia technicznego, jak i potrzeb marketingowych. Coraz większy nacisk kładzie się na wdrażanie produkcji opakowań zapewniających wygodniejsze użytkowanie produktów oraz w jak najmniejszym stopniu obciążających środowisko naturalne. Krajowe firmy opakowaniowe projektują i produkują opakowania oraz opracowują systemy pakowania, stosując materiały opakowaniowe i technologie produkcji zgodnie z normami międzynarodowymi lub dostosowane do przepisów, które obowiązują w skali międzynarodowej, w tym również w Unii Europejskiej. A kierując się zdaniem klientów, który wyznacza trendy funkcjonalności opakowań, powstają nowsze, bardziej dostosowane do życia codziennego dzisiejszego konsumenta.

Rys. 3. Torebki absorbujące tlen z opakowania (a) i wskaźnik Ageless Eye (b) tzw. „starzejące się oko”

3/2018

AGROindustry

opakowania

Drugi typ TTI umożliwia monitorowanie wszelkich odstępstw od optymalnej temperatury w całym okresie dystrybucyjnym, jednocześnie sumując ich natężenie i czas występowania. Sygnał integratora pośrednio informuje o skróceniu bezpiecznego dla jakości okresu przechowywania. Wskaźniki czasu i temperatury, aby były skutecznym narzędziem służącym do monitorowania żywności, muszą spełniać określone wymagania między innymi takie jak: łatwość aktywacji, precyzja i dokładność pomiaru. Wskazania muszą być nieodwołalne, odtwarzalne i zależne od zmian zachodzących w żywności, muszą też być czytelne i nie mogą wprowadzać w błąd użytkownika. Wskaźniki czasu i temperatury, od momentu aktywacji, wizualizują historię czasowo-temperaturową produktu mlecznego poprzez zmianę barwy lub przemieszczenie się barwnika. Barwa wskaźnika ulega zmianie w momencie, gdy opakowanie osiągnie uprzednio założoną pojemność cieplną. Obecnie na świecie najbardziej znane są trzy rodzaje integratorów: • Life LineTM, w których zachodzi chemiczna polimeryzacja powodująca zmianę wyglądu okrągłego okna na etykiecie (tzw. bawolego oka),

wskutek postępującego od centrum ciemnienia. Wskaźnik ten jest popularnym wskaźnikiem sprawdzającym świeżość produktów. Składa się z polimeru znajdującego się wewnątrz koła otoczonego pierścieniem wzorcowym. Ciemniejsza barwa polimeru w części centralnej informuje konsumenta, że produkt nie nadaje się do spożycia bez względu na datę ważności, która jest umieszczona na opakowaniu.

• 3M Monitor Mark  , który sygnalizuje zmianę za pomocą barwnego pierścienia (lub paska) przesuwającego się na białym

tle. Jest to efekt fizycznej dyfuzji roztworu o zmienionej chemicznie barwie. Podczas przechowywania w odpowiednich (zalecanych przez producenta) warunkach wskaźnik jest biały. Wskaźnik tego rodzaju sygnalizuje moment przekroczenia przez produkt temperatury wyższej niż jest to zalecane dla zachowania przez niego odpowiedniej jakości. O przekroczeniu progu temperatury właściwej dla produktu świadczy czer wony lub niebieski kolor wskaźnika. Wskaźniki pokazują także jak długo produkt znajdował się poza wymaganym zakresem temperatury. Różnią się natomiast między sobą zakresem temperatury, w jakim produkty mogą być przechowywane oraz czasem ich działania od momentu aktywacji. • Etykieta Vitsab (Visual Indicator Tag System AB), której działanie opiera się na enzymatycznej hydrolizie tłuszczów, prowadzącej do zmiany barwy sygnalizatora. Ak-

tywacja wskaźnika następuje przez zniszczenie przegrody pomiędzy dwoma elementami, czyli pomiędzy płynem zawierającym lipolityczny enzym (lipazy), a jego lipidowym substratem i wskaźnikiem pH. Wraz ze zmianą pH dodany do systemu barwnik zmienia zabarwienie z zielonego na jaskrawożółtą czy też pomarańczowo-czerwoną. Jest wskaźnikiem dostarczającym pełnej informacji o wszelkich zmianach i odstępstwach od optymalnych wa r u n ków te m p e r a t u r ow yc h w całym cyklu dystrybucyjnym. Wskaźniki TTI są już obecnie stosowane w wielu krajach Europy do pakowania żywności wymagającej chłodzenia zarówno w transporcie, jak i w witrynach sklepowych. Samoprzylepne etykiety można spotkać m.in. na opakowaniach ze świeżymi kanapkami, sałatkami, przetworami mlecznymi, mięsnymi. Drugą grupę opakowań inteligentnych stanowią wskaźniki świeżości, które różnią się głównie tym od TTI, że jakość produktu sygnalizują przez bezpośrednie reagowanie na zmianę składu atmosfery panującej w wewnętrznej przestrzeni opakowania (np. w przypadku pakowania sera podpuszczkowego w MAP, mięsa czy wędlin) lub na zmiany zachodzące na powierzchni samego produktu. Działanie opiera się zazwyczaj na wykrywaniu obecności metabolitów mikroorganizmów, takich jak: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, amoniak, aminy, siarkowodór, kwasy organiczne, etanol, toksyny i enzymy. W metodzie tej stosuje się głównie elektroniczne i optyczne detektory, a także barwne związki tworzące się w reakcji z substancją wchłanianą z wnętrza opakowania. Wśród proponowanych rozwiązań, najszersze zastosowanie

AGROindustry

3/2018

znalazły etykiety Fresh Tag. Zawierają one wkładkę z tworzywa sztucznego z zamocowanym w jej wnętrzu pierścieniem (od strony opakowania). Pierścień zawiera opatentowaną substancję chemiczną, będącą w bezpośrednim kontakcie z gazami dyfundującymi z wnętrza opakowania i tworzy barwną reakcję z lotnymi aminami obecnymi w gazie. Wraz ze wzrostem stężenia amin, jaskrawożółta plama ulega przesunięciu na termometrycznej skali pierścienia, określając aktualną jakość produktu spożywczego. Powstały również systemy reagujące na różnego rodzaju bakterie np.: Salmonella, Campylobacter czy Escherichia coli. Kolejną grupę opakowań inteligentnych stanowią wskaźniki nieszczelności. W opakowaniu, które jest nieszczelne zmniejsza się zabezpieczające oddziaływanie zmodyfikowanej atmosfery na produkt i wzrasta niebezpieczeństwo mikrobiologicznego zanieczyszczenia poprzez zwiększoną podatność produktu na niebezpieczne dla zdrowia człowieka drobnoustroje. Wskaźniki pomiaru zawartości tlenu i ditlenku węgla (CO2) w opakowaniu, przykładowo: Ageless Eye  oraz Tell-Tab Oxygen Indicator, jako wskaźniki nieszczelności, mogą być użyte do monitorowania jakości m.in. produktów spożywczych (m.in. sery twarogowe, podpuszczkowe). Zasada działania tego rodzaju wskaźników oparta jest na zmianie ich koloru w wyniku reakcji chemicznej lub enzymatycznej. Wskaźnik w warunkach beztlenowych ma barwę różową, a przy dostępie tlenu w przeciągu kilku minut ulega zmianie i zmienia zabarwienie na niebieskie. Najczęściej stosowanym redukująco-utleniającym barwnikiem we wskaźnikach nieszczelności w odniesieniu do tlenu jest niebieski metylen. Wskaźniki te muszą kontaktować się ze środowiskiem gazu wewnątrz opakowania i stąd pozostają w bezpośrednim kontakcie z żywno-

3/2018

AGROindustry

reklama

opakowania

ścią. Jednak reakcje są odwracalne przy zmianie warunków na beztlenowe. Wskaźniki jakości pozwalają na monitorowanie warunków, w jakich dane opakowanie oraz zawarty w nim produkt znajdowały się podczas przechowywania, transportu, sprzedaży detalicznej i przechowywania w domu konsumenta. Wskaźniki świeżości sygnalizują zmiany jakości produktu np. bezpośrednio po zmianie składu atmosfery wewnątrz opakowania. Idealny wskaźnik powinien wskazywać zarówno nieprawidłowości powstałe na etapie produkcji, jak i utratę „świeżości” opakowanych produktów w dalszych etapach dystrybucji i użytkowania. Głównym elementem wskaźnika jest substancja, która w obecność metabolitów zmienia barwę np. w wyniku tworzenia barwnych kompleksów lub zmienia swoje właściwości optyczne. Do identyfikacji zmian mogą być również wykorzystywane detektory elektroniczne. Idea działania opiera się na reakcji substancji aktywnej z wydzielającymi się podczas starzenia opakowanych produktów lotnymi metabolitami np. ditlenku węgla, amin, amoniaku, siarkowodoru. Lotne produkty rozkładu np. siarkowodoru mogą być wykrywane przez wskaźniki oparte na typowych reakcjach chemicznych, natomiast do wykrywania produktów nielotnych wykorzystuje się reakcje enzymatyczne. Do pierwszej grupy należą np. indykatory oparte na reakcji mioglobiny z siarkowodorem. W wyniku reakcji zmienia się zakres promieniowania absorbowanego przez mioglobinę, w wyniku czego wskaźnik w obecności siarkowodoru zmienia zabarwienie z brązowego na czerwone. Wskaźniki z mioglobiną jako substancją czynną zalecano do śledzenia zmian jakości mikrobiologicznej drobiu w opakowaniach z atmosferą modyfikowaną. Wskazano też na dobrą korelację pomiędzy informacjami uzyskanymi za pomocą wskaźników a wynikami badań sensorycznych i mikrobiologicznych.

opakowania

Przykład działania indykatora TTI informującego o rozmrożeniu produktu Źródło: www.chillid.com

Ciekawym pomysłem inteligentnego opakowania są konstrukcje sygnalizujące rozpoczynające się w opakowaniu procesy gnilne. Obecnie na etapie badań są czujniki, które zmianą barwy informowałyby o pojawieniu się nawet bardzo niewielkich ilości amin powstających w wyniku rozkładu białka. Opracowywane są także indykatory, reagujące na pojawienie się w produkcie choćby śladowych ilości toksyn wytwarzanych przez mikroorganizmy. Innym przykładem specyficznych indykatorów wzrostu bakteryjnego, użytecznych w opakowaniach inteligentnych, są systemy indukujące i wykrywające wybrane enzymy zewnątrzkomórkowe. Takie rozwiązanie nie było jeszcze praktycznie wykorzystane, chociaż doczekało się już patentu. Niezależnie od tego, jaka będzie ostateczna forma opakowań przyszłości, jedna rzecz jest pewna „tak długo, jak ludzie będą chcieli przewozić i magazynować żywność, zawsze będzie potrzeba stosowania opakowań”. Omawiane systemy, przeznaczone do kontroli jałowości żywności w hermetycznych opakowaniach, wykorzystują na przykład wykrywanie specyficznej proteazy. Opracowano też czujniki sterylności z przeznaczeniem do opakowań z odżywkami mlecznymi dla niemowląt, oparte na wykrywaniu amylazy.

Warto zapamiętać Wykorzystanie nowoczesnych rozwiązań w przemyśle opakowaniowym

może prowadzić do ograniczenia zużycia ilości konserwantów, poprawy cech sensorycznych żywności i zapewnienia jej bezpieczeństwa mikrobiologicznego. Według prognoz ekspertów, powstające generacje opakowań inteligentnych stanowią przyszłość opakowalnictwa żywności. Powszechna jest również opinia, że opakowania aktywne i inteligentne w połączeniu z pakowaniem w kontrolowanej i modyfikowanej atmosferze mogą w przyszłości wywrzeć znaczący wpływ na rozwój przemysłu mleczarskiego. Zatem wraz z rozwojem technologii, które pozwalają na obniżanie kosztów produkcji oraz dzięki zmianom legislacyjnym, należy spodziewać się szerszego upowszechnienia opakowań inteligentnych. Producenci opakowań poszukują zatem rozwiązań, które zapewnią lepsze właściwości materiałów opakowaniowych, takie jak: odpowiednia barierowość w stosunku do gazów, ochrona przed promieniowaniem UV, wydłużenie okresu przechowywania, transparentność i w końcu ekologiczność. Kiedyś pakowano prawie wszystko w papier, który nie był dobrym zabezpieczeniem żywności podczas przechowywania. Dzisiaj znane są właściwości tworzyw, które pozwalają na dostosowania konkretnego tworzywa sztucznego do odpowiedniego produktu spożywczego czy surowca, w zależności w jakiej formie ma być przechowywany, transportowany

czy eksponowany w ladzie chłodniczej. Dobór odpowiedniego materiału i formy opakowania dla konkretnego produktu spożywczego zależy od wielu czynników. Najważniejsze wśród nich są czynniki związane bezpośrednio z właściwościami fizykochemicznymi pakowanego produktu. Należą do nich np. skład chemiczny, stan fizyczny w jakim występuje produkt, jego tekstura, porowatość, a także czas przechowywania i warunki w jakich będzie przebywał do momentu spożycia przez konsumenta. Bardzo istotna jest również znajomość procesów (mechanizmów) i czynników stymulujących przemiany fizyczne, chemiczne, biochemiczne i biologiczne zachodzące w produkcie spożywczym podczas przechowywania, powodujące ograniczenie jego przydatności do spożycia. Przy projektowaniu właściwego opakowania muszą być brane pod uwagę również parametry procesu technologicznego podczas pakowania na linii produkcyjnej np. temperatura lub ciśnienie. Opakowanie musi także uwzględniać sposób i warunki, w jakich produkt będzie transportowany do odbiorców. W tym przypadku chodzi przede wszystkim o przewidywanie potencjalnych narażeń mechanicznych, oddziałujących na opakowanie i zawarty w nim produkt żywnościowy.

Literatura 1.

Ahvenainen R., (2013: Acti0ve and intelligent packaging: an introduction. W:

AGROindustry

3/2018

opakowania Novel food packaging techniques (ed. Ahvenainen R.), Woodhead Publishing Limited, Cambridge, 5-21. 2.

Brody A. L., Bugusu B., Han J. H., Koelsch Sand C., McHugh T. H. (2008): Innovative food packaging solutions. Journal of food science 73 (8), 107-116.

Buonocore G. G., Conte A., Corbo M. R., Sinigaglia M., Del Nobile M. A. (2005): Mono- and multilayer active films containing lysozyme as antimicrobial agent. Innovative Food Science and Emerging Technologies 6 (4), 459-464.

Coma V. (2008): Bioactive packaging technologies for extended shelf life of meat based products. Meat Science 78, 90–103.

Dainelli D., (2005): Aktive und intelligente Systeme, Fleischwirtschaft, (4), 72 – 74.

Dainelli D., Gontard N., Spyropoulos D., Zondervan-van den Beuken E., Tobback P. (2008): Active and intelligent food packaging: legal aspects and safety concerns. Trends in Food Science &

Technology 19 (1), 103-112. 7.

Dainelli D., Gontard N., Sypropoulos D., Zonder-van den Beuken E., Tobback P., (2008): Active and intelligent food packaging: legal aspects and safety concerns. Trends in Food Science and Technology. 19(11), 103-112. Fabech B., HellstrŅm T., Henrysdotter G., Hjulmand-Lassen M., Nilsson J., Rüdinger L., Sipiläinen-Malm T., Solli E., Svensson K, Thorkelsson A. E., Tuomaala V. (2000): Active and Intelligent Food Packaging – A Nordic Report on the Legislative Aspects. TemaNord (2010): 584, Nordic Council of Ministers, Copenhagen, 1-81. Kačeňǎk I., Dandar A., Sekretǎr S., (2005): „Nowoczesne sposoby pakowania a ich wpływ na jakość i trwałość produktów”, Przemysł Spożywczy, (9), 20 – 25, 40.

10. Makała H. (2010): Świeżość kontrolowana. Packaging Polska nr 09, 10-12. 11. Markarian J. (2006): Consumer demands push growth in additives for active packaging,

Plastics Additives & Compounding September/October 2006, 30-33. 12. Rijk R., (2012): Chemical migration from active and inteligent packaging materials into food. W: Chemical migration and food contact materials (ed. Barnes K.A., Sinclair R., Watson D.H.), Woodhead Publishing Limited, Abington, 371-394. 13. Rodriguez A., Batlle R., Nerin C. (2007): The use of natural essential oils as antimicrobial solutions in paper packaging. PartII. Progress in Organic Coatings 60, 33-38. 14. Sorrentino A., Gorrasi G., Vittoria V. (2007): Potential perspectives of bionanocomposites for food packaging applications. Trends in Food Science & Technology, 18, 84-95. 15. Strathmann S., Pastorelli S., Simoneau C. (2005): Investigation of the interaction of active packaging material with food aroma compounds. Sensors and Actuators B, 106, 83-87.

reklama

gospodarka cyrkularna

artykuł sponsorowany

Gospodarka o obiegu zamkniętym w przemyśle spożywczym Gospodarka o obiegu zamkniętym to – według zwolenników takiego modelu – odpowiedź na problemy współczesnego świata, zarówno ekonomiczne czy społeczne, jak i związane z ochroną środowiska naturalnego czy ogromnym zużyciem surowców.

Gospodarka o obiegu zamkniętym, czyli inaczej gospodarka cyrkularna (z ang. circular economy), to model gospodarki stawiający na zminimalizowanie zużycia nowych surowców oraz jak największą redukcję ilości składowanych i przetwarzanych termicznie odpadów poprzez ich wtórne użycie jako surowców. Istotną kwestią w modelu gospodarki cyrkularnej jest

gospodarka energetyczna – model ten dąży bowiem do minimalizacji zużycia oraz utraty energii poprzez tworzenie zamkniętego obiegu procesów. Innymi słowy, odpady powstające jako produkt uboczny jednego procesu stają się surowcem dla innych procesów, dzięki czemu ostateczna ilość odpadów przemysłowych znacznie się obniża. Za przykład może tu posłużyć odzysk

ciepła i wody, a także gospodarowanie odpadami produkcji spożywczej i resztkami żywności. Jakie rozwiązania może wprowadzić przedsiębiorstwo branży spożywczej, aby wejść na tory gospodarki o obiegu zamkniętym? Pierwszym filarem jest modernizacja technologiczna zakładu pod kątem gospodarki cyrkularnej. Zakłada ona, że produkt uboczny jednego

AGROindustry

3/2018

gospodarka cyrkularna

procesu może stać się surowcem kolejnego. Na tym polega m.in. kogeneracja, czyli jednoczesne wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła, co w ogólnym rozrachunku zmniejsza zużycie paliwa. Kolejnym wartym rozważenia rozwiązaniem jest budowa zakładowej oczyszczalni ścieków, która pozwoli na ponowne użycie wody, a także wykorzystanie frakcji biodegradowalnej osadów ściekowych do wytwarzania energii elektrycznej oraz ciepła, poprzez możliwość wybudowania własnej wytwórni biogazu. Wytwórnia ta, nie tylko umożliwi firmie uzyskanie niezależności energetycznej i wprowadzi ją na ścieżkę ekologiczną dzięki oderwaniu się od wykorzystywania paliw kopalnych, ale także w wielu przypadkach przyniesie zysk ze sprzedaży nadwyżek energii. Innym rozwiązaniem wpisującym się w model gospodarki o obiegu zamkniętym jest odzysk ciepła pochodzącego np. z pracy urządzeń chłodniczych. Instalacja układu odzysku umożliwia odzyskanie nawet do 70% ciepła, które do tej pory było bezpowrotnie tracone do atmosfery. Przemysł spożywczy ma tę zaletę, że produkowane przezeń odpady cechuje bogata paleta możliwości ponownego wykorzystania. Systemy pozwalające na odzysk i uzdatnienie wody, podobnie jak inne rozwiązania z zakresu gospodarki cyrkularnej w przemyśle spożywczym, jest w stanie dostarczyć przedsiębiorstwom firma Veolia.

Przykłady rozwiązań Veolii w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym Wzorcową referencją jest rozwiązanie, które Veolia wdrożyła razem z Douwe Egberts Master Blenders w zakładzie w Holandii. Fusy kawowe, które są pozostałością po procesie produkcyjnym kawy są wykorzystywane do wytwarzania pary w kotle biomasowym, zaprojektowanym, wybudowanym i operowanym przez

3/2018

AGROindustry

Veolię. Ponadto w ramach 10-letniego kontraktu Veolia przejęła zarządzanie instalacjami dostarczającymi wodę pitną oraz sprężone powietrze, a także eksploatację oczyszczalni ścieków. Efekty współpracy: • ograniczenie emisji dwutlenku węgla o 14 tys. ton rocznie; • 10% redukcja kosztów operacyjnych (mniejsze zużycie gazu do produkcji pary, uniknięcie kosztów utylizacji fusów kawowych); • zwiększenie produkcji dzięki przekazaniu odpowiedzialności za dostarczenie niezbędnych mediów wyspecjalizowanemu partnerowi; • gwarancja spełnienia wymogów prawnych i środowiskowych : zgodność w zakresie energii (emisje), wody (ścieki i zrzut wody chłodzącej) oraz odpadów (zero odpadów przekazywanych na wysypisko). Innym przykładem zastosowania gospodarki cyrkularnej jest rozwiązanie jakie Veolia zaproponowała firmie Bonduelle na Węgrzech. Ze względu na nowe regulacje prawne wprowadzone w 2010 roku Fabryka w Nagykőrös została zobligowana do wybudowania oczyszczalni ścieków, w celu sprostania restrykcyjnym wymaganiom jakości zrzucanych ścieków. Veolia zaproponowała wykorzystanie wyprodukowanego w oczyszczalni biogazu jako paliwa do małego kotła rezerwowego, dostarczającego parę do procesu produkcyjnego. Rozwiązanie wdrożono od razu po uruchomieniu oczyszczalni poprawiając efektywność energetyczną i optymalizując koszty wyprodukowania energii. Korzyści dla Klienta: • obniżenie rachunków za energię o 17%; • oszczędność 350 tys. Nm 3 gazu naturalnego rocznie;

• uniknięcie 650 ton CO2 na rok; • wykorzystanie wyprodukowanego biogazu na poziomie 100%; • dostosowanie do regulacji technicznych i środowiskowych; • zapewnienie stałych dostaw pary. W Niemczech Veolia opracowała metodę recyklingu butelek PET , która umożliwia bezpośrednie ponowne wykorzystanie materiału z recyklingu do nowego opakowania żywności. Każdego roku w Rostock Veolia zamienia 1 miliard butelek PET w tak zwany recyklat, z którego można ponownie produkować opakowania. Butelki z systemów depozytowych są transportowane do centrum przetwarzania, gdzie są wstępnie sortowane według ich koloru, następnie oddzielane zostają zamknięcia, a pozostałości napojów są usuwane. Butelki są kruszone na płatki i myte w wysokiej temperaturze. Po mechaniczno-chemicznym procesie przetworzone płatki ponownie nadają się do wtórnego zastosowania w przemyśle spożywczym. Korzyści są uderzające: ponad 31 000 ton metrycznych ropy i tysiące metrów sześciennych wody są oszczędzane każdego roku dzięki temu procesowi, jednocześnie zmniejszając koszty dostaw i transportu surowców. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków, Szwajcarskie Federalne Biuro Zdrowia Publicznego, niemieckie Towarzystwo Fraunhofera oraz EFSA i podobne organizacje potwierdziły, że te produkty z recyklingu są w pełni zgodne z głównymi przepisami regulującymi materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością w UE i USA.

Dla swojego klienta Veolia może zaprojektować, zbudować, sfinansować oraz zarządzać rozwiązaniami technologicznymi z obszaru mediów.

utrzymanie ruchu

w przedsiębiorstwie przemysłu spożywczego Dr inż. Krzysztof Nowak Kierownik utrzymania ruchu, Słodownia Soufflet Polska Sp. z o.o.

Przemysł 4.0 wywołuje olbrzymie zmiany w relacjach klient-producent. Autor skupił swoją uwagę na powiązaniu eksploatacji maszyn z Przemysłem 4.0. Zdaniem Autora istniejące systemy eksploatacji maszyn ulegać będą znaczącej zmianie, głównie z uwagi na to, że w Przemyśle 4.0 oczekiwana jest bieżąca informacja o stanie zdatności technicznej maszyn zakładu oraz oczekuje się, że ich zdatność techniczna będzie stale zapewniona, dzięki skutecznie funkcjonującym systemom utrzymania ruchu maszyn. Zaprezentowano badania nad eksploatacją maszyn, które zostały przeprowadzone w jednym z zakładów produkcyjnych przemysłu spożywczego w latach 2013-2018. W wyniku dokonanej analizy uzyskanych wyników wskazano potencjalne kierunki koniecznych zmian, które powinny wystąpić w istniejącym systemie eksploatacji maszyn, dla przystosowania zakładu do wymagań Przemysłu 4.0.

Czwarta rewolucja przemysłowa

becnie cały świat poszukuje rozwiązań , które skutecznie poprawią wydajność i efektywność produkcji przemysłowej, dzięki integracji produkcji z technologiami teleinformatycznymi. Głównym celem tej integracji jest wykorzystanie możliwych korzyści z bezprecedensowego postępu w dziedzinie technologii teleinformatycznej, dla osiągnięcia poprawy efektywności wykorzystania energii i zasobów w procesach produkcyjnych zakładów przemysłowych (Posada J., Toro C., Barandiaran I., Oyarzun D., Stricker D., de Amicis R. 2015). Wszystkie te pomysły doprowadziły do powstania nowej koncepcji, która jest określana mianem „Przemysł 4.0”. Koncepcja ta promuje komputeryzację tradycyjnych zakładów produkcyjnych oraz ich ekosystemy w kierunku podłączenia i całodobowej dostępności zasobów systemu obsługi. Efektem tych działań jest inteligentna fabryka, która charakteryzuje się adaptacyjnością do zmian, wydajnością i ergonomią zasobów, a także obejmuje integrację klientów i partnerów biznesowych w procesach biznesowych i wartościowych (Smit J., Kreutzer St., Moeller C., Carlberg M. 2016). Przemysł 4.0 promuje wizję inteligentnych fabryk i opiera się na koncepcjach technologicznych s ystemów cyberfizycznych (CPS) oraz internetu przedmiotów. Układy cyberfizyczne odnoszą się do następnej generacji systemów inżynieryjnych, które wymagają ścisłej integracji informatyki, komunikacji i technologii kontroli. Integracja

ta ma zapewnić stabilność, wydajność, niezawodność, solidność i skuteczność w rozwiązywaniu układów fizycznych w wielu obszarach zastosowań. Inż ynier yjne umiejętności odgr ywają ważną rolę w systemach cyberfizycznych, ponieważ istnieje potrzeba stworzenia jednolitego schematu do reprezentowania niezliczonych rodzajów danych oraz kontekstów aplikacji w różnych dziedzinach fizycznych, które należy zinterpretować w odpowiednich kontekstach (Lee E. 2008). W poprzednich latach świat był świadkiem trzech głównych rewolucji przemysłowych: • pierwszą rewolucją przemysłową było wprowadzenie mechanicznych urządzeń produkcyjnych, co doprowadziło do poprawy efektywności. Miało to miejsce w drugiej połowie XVIII wieku i było nasilone w całym XIX wieku, • od 1870 roku wystąpiła druga rewolucja i była ona związana z pojawieniem się energii elektrycznej i produkcji masowej, • natomiast trzecia „tzw. cyfrowa” , datowana około 1970 roku, kiedy to zaawansowana elektronika i technologie informatyczne rozwinęły dalej automatyzację procesów produkcyjnych. Określenie czwartej rewolucji przemysłowej „Przemysł 4.0” stało się powszechnie znane w 2011 roku, kiedy to stowarzyszenie złożone z przedstawicieli biznesu, polityki i nauki zaczęło promować ideę „Industrie 4.0” jako podejście do wzmocnienia konkurencyjności niemieckiego przemysłu wytwórczego (Hermann M., Pentek T., Otto B. 2015). W literaturze zidentyfikowano cztery główne komponenty Przemysłu 4.0: Cyberfizyczne Systemy, Internet Przedmiotów, Internet Usług

AGROindustry

3/2018

Charakterystyka systemów eksploatacji maszyn W ostatnich czasach poprawne działanie maszyn stało się dla wszystkich przedsiębiorstw istotnym zagadnieniem technicznym oraz ekonomicznym, gdyż każda dysfunkcja używanych maszyn powoduje zawsze wzrost kosztów wytworzenia gotowego wyrobu. Powszechne stosowanie

maszyn w procesie produkcji i wzrost intensywności zagrożeń spowodowanych ich nieprzewidzianymi uszkodzeniami, zmuszają producentów maszyn do znalezienia sposobu na skuteczne rozwiązanie tego problemu (Antosz k., ciecińska b. 2011). Obecnie przyjmuje się, że rozwój wszelkich obiektów technicznych odbywa się w pięciu podstawowych

oraz Inteligentne Fabryki. Natomiast komunikacja Maszyna-Maszyna (M2M) oraz Inteligentne Produkty nie są interpretowane jako niezależne komponenty Przemysłu 4.0. M2M jest bodźcem Internetu Przedmiotów, a Inteligentne Produkty są podkomponentami Systemów Cyberfizycznych. Z kolei zbiory danych i chmura komputerowa są uważane jako usługi transmisji danych, które wykorzystują dane generowane w implementacjach Przemysłu 4.0, ale nie jako niezależne elementy Przemysłu 4.0 (kagermann h. 2014). Mimo złożoności Przemysłu 4.0 system ten rozwija się, a jego korzyści są ogromne, niektóre z nich to: • zwiększenie elastyczności: nowe procedury produkcyjne są bardziej uporządkowane i dynamiczne; bardziej elastycznie mogą reagować na zmiany popytu lub awarii w łańcuchu wartości, • zmniejszenie czasu realizacji: bezproblemowe zbieranie danych pozwala na szybkie wykorzystanie danych produkcyjnych istotnych dla najbliższej przyszłości podejmowania decyzji, niezależnie od lokalizacji, • dostosowanie do produkcji w małych seriach: Przemysł 4.0 umożliwia wprowadzenie indywidualnych kryteriów specyficznych dla klienta w zakresie projektowania, konfiguracji, zamawiania, planowania, produkcji i eksploatacji a także umożliwiające modyfikacje możliwe do wykonania w krótkim czasie, • zredukowanie kosztów: firmy optymalizujące swoje łańcuchy wartości oraz zwiększające automatyzację produkcji, tym samym zmniejszają koszt zaangażowanego kapitału. Firmy te mogą obniżyć koszty energii poprzez inteligentne sterowanie obiektami technicznymi zakładu.

3/2018

AGROindustry

fazach: sformułowanie potrzeby, konstruowanie, wytwarzanie, eksploatacja i likwidacja wraz z powtórnym ich przetwarzaniem (recykling) (Chwarścianek F. 2012). Najważniejszą z faz istnienia maszyn jest faza eksploatacji, w której to maszyna realizuje zadania, do których została zaprojektowana oraz wytworzona. Eksploatacja maszyn ma

Ponadto firmy z wysokim poziomem automatyzacji procesów produkcyjnymi często wymagają zmniejszonej liczby pracowników o niskich kwalifikacjach, a tym samym zmniejszają się ich koszty osobowe (Shafiq S.I., Sanin C., Szczerbicki E., Toro C. 2015). Zatem nadchodząca czwarta rewolucja przemysłowa będzie skutkować wprowadzeniem do fabryk technologii umożliwiających komunikację między maszynami, upowszechnieniem cyfrowych procesów w zarządzaniu produktem oraz robotyzację na nieznaną dotąd skalę. W efekcie tychże zmian prawdopodobnie w przyszłości będziemy świadkami kolejnych skoków technologicznych. Czeka nas więc przełom w myśleniu o unikalności produktu, co dotychczas pozostawało w kontrze do niskich kosztów masowego wytwarzania. Dzięki koncepcji Przemysłu 4.0 możliwe jest indywidualne podejście do produktu, które umożliwi zamawianie przez klientów rozwiązań „szytych na miarę”. W związku z tym klient otrzyma produkt o indywidualnych cechach, przy jednoczesnym zachowaniu relatywnie niskich kosztów jego wytworzenia. Taka relacja klient-fabryka jest właśnie istotą koncepcji Przemysł 4.0 (Soldaty a. 2016). Wzrost wydajności produkcji fabryk w dużym stopniu jest zależny od poprawy procesów produkcyjnych oraz algorytmów podejmowania decyzji. Inteligentna Fabryka umożliwia przeprowadzenie całego procesu produkcyjnego z minimalnym udziałem ludzi. Aktywność człowieka ogranicza się do pisania algorytmów oraz nadzorowania zachodzących zmian w procesach wytwórczych.

utrzymanie ruchu

olbrzymie znaczenie jako dziedzina praktyki gospodarczej, ponieważ obejmuje ona wszystkie problemy, które dotyczą użytkowania i obsługiwania pojedynczego urządzenia oraz grupy maszyn, zarówno z obszarów techniki jak i organizacji. Podczas eksploatacji maszyn ujawniają się błędy popełnione w fazach poprzednich, będące przyczynami uszkodzeń obniżających niezawodność i gotowość maszyn, a także utrudniające usuwanie tych uszkodzeń (bojar. P., Drelichowski l., żółtowski m. 2012). Do innych przyczyn powstawania uszkodzeń zaliczamy: • zachodzące procesy: zużywania, korozji i starzenia, którym zawsze podlegają elementy maszyn w fazie ich eksploatacji, • błędy wynikające z niewłaściwego współdziałania człowieka z maszyną podczas jej użytkowania i obsługiwania (Ścieszka st., Żołnierz M. 2012). Eksploatowane maszyny zmieniają swoje właściwości w całym okresie istnienia, samorzutnie lub wskutek zewnętrznych oddziaływań. Stąd użytkownik maszyn musi mieć możliwość oceny skali zachodzących zmian, aby mógł podjąć racjonalną decyzję co do dalszej ich eksploatacji. Rozwiązaniem tego problemu staje się możliwe, jeżeli określi się stan maszyny, który informuje o obecnych wartościach cech danej maszyny. Podczas wykonywania oceny stanu maszyny mówimy o dwóch stanach: technicznym i eksploatacyjnym. Stan techniczny maszyny zmienia się w sposób ciągły, co skutkuje istnieniem nieskończenie wielu stanów. W praktyce eksploatacyjnej maszyn najważniejsze są dwa stany - stan zdatności oraz stan niezdatności (Słowiński B. 2014). Zarządzanie eksploatacją maszyn obejmuje: planowanie oraz podejmowa-

nie decyzji, organizowanie, kierowanie i kontrolowanie. Działania takie są realizowane z zamiarem osiągnięcia celów globalnych i cząstkowych w wyniku racjonalnego wykorzystania zasobów systemu eksploatacji (ludzkich, finansowych, rzeczowych oraz informacyjnych) (Woźniakowski A. 2006). Istotą eksploatacji obiektów technicznych są następujące cele: • racjonalne użytkowanie obiektów technicznych, • utrzymanie obiektów technicznych w stanie zdatności funkcjonalnej oraz zadaniowej. Do działań eksploatacyjnych maszyn należą: stabilizacja warunków eksploatacji, stabilizacja cieplna, optymalizacja obciążeń, badania kontrolne, prognozowanie uszkodzeń (nadzorowanie), regeneracja oraz wprowadzenie nadmiaru eksploatacyjnego maszyn (Legutko St. 2011). Strategia eksploatacyjna to racjonalne wykorzystanie maszyn zgodnie z przyjętymi sposobami ich użytkowania oraz obsługiwania, a także relacje zachodzące między nimi. W badaniach eksploatacyjnych maszyn decydującym parametrem jest czas ich użytkowania, który znacząco wpływa na strategię eksploatacji maszyn oraz powoduje jej modyfikację lub wręcz istotną zmianę. Wykonanie obsługiwań maszyn wyłącznie po uszkodzeniu pewnych ich elementów nie jest uzasadnione ekonomicznie, gdyż prowadzi zawsze do wzrostu kosztów zakładu. W tym celu opracowano różne systemy prowadzenia obsług profilaktycznych: • działania prewencyjne (gdy obiekt techniczny jest sprawny), • działania korekcyjne (kiedy mamy do czynienia z awarią maszyn). Służby utrzymania ruchu, w celu podniesienia efektywności działania maszyn, mogą działać według różnych

systemów eksploatacyjnych. Wyróżnia się działania reaktywne, prewencyjne, predykcyjne oraz proaktywne. Istotne jest zaplanowanie właściwych dla obsługiwanych maszyn proporcji tychże możliwych systemów eksploatacyjnych. Optymalne zestawienie różnych systemów postępowania jest bazą systemu opierającego się na niezawodności. Strategia eksploatacji maszyn wsparta na niezawodności jest połączeniem różnych systemów eksploatacyjnych z dominującą rolą systemów predykcyjnych i proaktywnych, które mają zapobiec w przyszłości występowaniu i powtarzaniu się uszkodzeń i problemów eksploatacyjnych. System predykcyjny bazuje głównie na diagnostyce maszyn oraz procesów. Zrealizowana diagnostyka dostarcza niezbędnych informacji koniecznych do przeciwdziałaniu powstaniu awarii oraz przestojów maszyn (Żółtowski b., niziński st. 2010). Eksploatacja maszyn na przykładzie zakładu produkcyjnego branży spożywczej Badany obiekt jest zakładem produkcyjnym z branży słodowniczej produkującym słód jęczmienny, będący podstawowym surowcem używanym do produkcji piwa. Roczna produkcja słodu wynosi średnio ponad 105 tysięcy ton. Zakład jest zlokalizowany w Polsce, a jego właścicielem jest jeden z czołowych producentów słodu na świecie. Słodem browarnianym nazywamy skiełkowane ziarno jęczmienne, wysuszone i pozbawione kiełków. Słodowanie to sztuczny proces kiełkowania jęczmienia. Należy nadmienić, że proces suszenia słodu jest zasilany ziarnem jęczmienia pochodzącym ze skrzyń Saladina, gdzie kiełkuje ziarno wcześniej namoczone w wodzie w zamaczalnikach. Jęczmień skierowany do zamaczalników podlega wcześniej procesowi segregacji i czyszczenia na urządzeniach zlokalizowanych w wieży

AGROindustry

3/2018

utrzymanie ruchu

operacyjnej. Proces słodowania ma na celu wytworzenie w ziarnie jęczmienia enzymu diastazy, który umożliwia zamianę skrobi na rozpuszczalny i nadający się do fermentacji cukier słodowy (Kunze W. 2010, Lewis M.J., Bamforth C.W. 2006). Proces technologiczny zakładu jest specyficzny i tym samym narzuca maszynom technologicznym pracę w ruchu ciągłym. Proces słodowania trwa średnio 7 do 8 dni. Specyfika produkcji słodu wynika stąd, że jęczmień używany do produkcji jest wytworem natury i podlega prawom przyrody. Raz rozpoczęty proces technologiczny musi być zakończony cyklem suszenia słodu w zaplanowanym czasie, ponieważ nie można zatrzymać procesu kiełkowania ziarna jęczmienia. Możliwe jest tylko jego nieznaczne wydłużenie w czasie.

3/2018

AGROindustry

Zaplanowany poziom jakości słodu trzeba uzyskać za pierwszym razem, gdyż jest to proces nieodwracalny oraz niemożliwy do skorygowania żadnym innym późniejszym procesem technologicznym. Dlatego pełna wiedza o stanie zdatności technicznej maszyn technologicznych jest warunkiem koniecznym do podjęcia decyzji o uruchomieniu kolejnej partii produkcyjnej. Sam proces technologiczny stwarza także duże zagrożenie wybuchem i pożarem z powodu występujących pyłów zbożowych. Taka specyfika produkcji zmusza właściciela instalacji technologicznej do korzystania tylko z maszyn będących w stanie zdatności technicznej. Stąd bardzo istotne jest odpowiednie planowanie działań eksploatacyjnych, aby posiadane maszyny technologiczne były zawsze

w stanie zdatności technicznej, przy akceptowalnych nakładach finansowych. Jest to bardzo ważne zarówno dla pracy ludzi, poziomu jakości słodu jak i wielkości produkcji słodowni (Bojar W., Drelichowski L., Żółtowski M. 2012 , Legutko s. 2007). Przed uruchomieniem kolejnej partii produkcyjnej (240 ton jęczmienia) musi być pewność, że rozpoczęty proces słodowania będzie można zakończyć i uzyskać założoną jakość wyprodukowanego słodu. W branży słodowniczej w dużej mierze jakość i wydajność produkcji zależą od bezusterkowej pracy maszyn. Stąd tak istotne jest utrzymanie parku maszynowego w stanie zdatności technicznej przy akceptowalnych kosztach eksploatacji. Każde nieuzasadnione wydłużenie procesu jest traktowane jako odchylenie od normy i jest przeważnie spowodowane usterką jakiejś maszyny (Borkowski St., Krynke M., Nowak K. 2014). Zaplanowanie i wdrożenie skutecznego systemu eksploatacji maszyn technologicznych jest najważniejszym celem działu utrzymania ruchu zakładu (Żółtowski B. 2011). W związku z tym przeprowadzono szereg badań i analiz związanych z zaistniałymi awariami maszyn zakładu w latach 2013 – 2018. Dane były archiwizowane z następującym grupowaniem zdarzeń awaryjnych powodujących przerwę w produkcji słodu: data i godzina (zmianowość oraz dni robocze i wolne od pracy), czas trwania awarii z dokładnością do 0,5h, nazwa działu, nazwa maszyny wraz z opisem uszkodzonej części, rodzaj czynności (elektryczna lub mechaniczna). Problem badawczy polegał na identyfikacji usterek ze wszystkich obszarów procesu słodowania jęczmienia i wyborze istotnych maszyn, które mają wpływ na jakość słodu i czas trwania procesu technologicznego (Nowak K. 2016).

utrzymanie ruchu

W badanym zakładzie podjęto decyzję o przeprowadzeniu rewizji istniejącego systemu eksploatacji maszyn, w celu przygotowania zakładu do wdrożenia w przyszłości zasad Przemysłu 4.0. W tym celu wykonano szereg raportów opisujących między innymi: wpływ zaistniałych awarii maszyn na obniżenie poziomu jakości produkowanego słodu, wykaz zmienności obciążeń technologicznych, czas pracy każdej maszyny na jedną partię produkcyjną, inwentaryzację wszystkich maszyn z wykazem liczby części ruchomych, wykaz realizowanych działań zapobiegawczych i korygujących, wykaz i skutki stosowanej diagnostyki technicznej (wibrodiagnostyka, termowizja, badanie jakości olejów przemysłowych) oraz diagnostyki programowej, wykaz zgodności wydajności maszyn z planowanymi mocami produkcyjnymi, schematy przepływu jęczmienia dla wykazania „wąskich gardeł” oraz miejsc do zainstalowania aktywnego zapasu maszyn, wykonanie obliczenia wskaźników TPM oraz kluczowych wskaźników zakładu (poziom jakości, wielkość produkcji, liczba i czas trwania awarii z wpływem na postój produkcji sumarycznie oraz osobno ile ich było w dni wolne od pracy). W całym zakładzie czynnościom eksploatacyjnym podlegały 273 maszyny i urządzenia, które pogrupowano w sposób następujący: • zamaczalnia - 29 sztuk, • skrzynie Saladina - 55 sztuk, • suszarnia - 25 sztuk, • wieże operacyjne z silosami - 130 sztuk, Tab. 1. Wykaz liczby awarii i ich czasu trwania dla maszyn całego zakładu w zależności od ich lokalizacji z lat 2013-2018 Źródło: badania własne

• magazyn ekspedycji - 13 sztuk, • teren zewnętrzny - 21 sztuk. W tabeli 1. przedstawiono awarie maszyn z lat 2013-2018, które miały wpływ na wydłużenie procesu technologicznego. Zaobserwowano, że w suszarni słodu było najwięcej awarii (255), które powodowały także najwięcej godzin postoju maszyn (368), wpływających na przerwę w produkcji. Drugim znaczącym miejscem zakładu to skrzynie Saladina, gdzie odnotowano 17 awarii powodujących 37,5 godzin postoju w produkcji słodu. Większość awarii odnotowano w miejscach, gdzie jest prowadzony główny proces technologiczny zakładu (94,2%) i trwały one łącznie 420,5 godziny, co stanowi 94,7% zaistniałego czasu trwania awarii z lat badań 2013-2018. Z wykonanych analiz wynika, że najbardziej istotne dla zakładu, z punktu widzenia poziomu jakości słodu oraz wielkości produkcji, są maszyny zlokalizowane w zamaczalni, skrzyniach Saladina oraz w suszarni. Są to miejsca gdzie jest realizowany proces słodowania jęczmienia. Uznano także, że szczególnym miejscem zakładu jest suszarnia słodu, która ma zdecydowany wpływ na uzyskiwanie pożądanych parametrów produkowanego słodu oraz narzuca naturalny rytm produkcji całego zakładu. Na rysunku 1 przedstawiono roczną liczbę godzin awarii maszyn pracujących w suszarni słodu. Dane zostały zebrane z okresu 5 lat badań, od 2013

Lp.

Nazwa grupy lokalizacji awarii

Liczba awarii [szt.]

Liczba godzin awarii [h]

1 2 3 4

Zamaczalnia Skrzynie Saladina Suszarnia słodu Pozostałe działy Razem

4 17 255 17 293

15 37,5 368 23,5 444

do 2018 roku i pokazują tendencję malejącą. Ponadto w ostatnich czterech latach badań zaobserwowano stabilną roczną liczbę godzin awarii, na poziomie 60-78 godzin, co stanowi zaledwie 0,68 do 0,89% rocznego czasu zmianowego. W pierwszym roku badań wskaźnik ten wynosił natomiast 1,07%. W tabeli 2. pokazano zestawienie najważniejszych wskaźników badanego zakładu. Z analizy danych można zauważyć, że w kampanii produkcyjnej 2015/2016 realizacja planu produkcji obniżyła się ze 104% do 97%. Zmniejszenie to nastąpiło nie z powodu dużej liczby awarii maszyn lecz z powodu postoju zakładu w sierpniu 2016 roku, który był konieczny z uwagi na ograniczenia w dostawie do zakładu energii elektrycznej. Natomiast inna kolumna tej tabeli podaje, że zgodność jakościowa grzęd produkcyjnych jest wysoka i w miarę stabilna na średnim poziomie równym 99,6%. Interesujący jest także fakt, że dane dotyczące zarówno liczby awarii jak i czasu ich trwania stopniowo malały. Należy nadmienić, że w 2014 roku zostały w badanym zakładzie wdrożone systematyczne pomiary diagnostyczne oraz wykonano wiele istotnych napraw i wymian najbardziej awaryjnych maszyn. Działania te przyniosły pozytywny skutek w postaci znaczącej obniżki liczby i czasu trwania awarii w dni wolne od pracy (o 50,5% oraz o 75,3%). Porównując te wymienione wielkości z danymi wejściowymi stwierdzamy, że w okresie 5 lat parametry te obniżyły się 5,8- i 3,6-krotnie. Należy dodać, że w trakcie badań wdrażane były na bieżąco akcje zapobiegawcze i korygujące. Działanie takie spowodowało uzyskanie wyraźnego spadku liczby oraz czasu trwania awarii maszyn, a zwłaszcza tych, które przyczyniały się do zmniejszenia wielkości produkcji i obniżenia poziomu jakości produkowanego słodu.

AGROindustry

3/2018

utrzymanie ruchu

Analizowane dane w tabeli 3. potwierdzają także fakt, że istniejący w badanym zakładzie system eksploatacji maszyn przyniósł pozytywny skutek w postaci intensywnej obniżki rocznej liczby i czasu trwania awarii we wszystkie dni roku. Liczby te, w okresie 5 lat, obniżyły się znacząco (2,2- i 1,9-krotnie). Przemysł 4.0 wymaga stosowania algorytmów do sterowania procesami technologicznymi i dlatego w badanym zakładzie zbudowano stosowne algorytmy, które zostały powiązane z informacjami pochodzącymi z diagnostyki maszyn. Algorytmy sterowania produkcją słodu wpisują się w nowy obszar działania sterowania pracą maszyn zakładów produkcyjnych, a mianowicie doskonalenie kompleksowego utrzymania parku maszynowego w kierunku Przemysłu 4.0. Sterowanie procesem technologicznym w czasie rzeczywistym, wymaga określenia solidnych oraz sprawdzonych (popartych badaniami) wskaźników efektywności pracy maszyn i urządzeń, które zapewnią zaplanowaną jakość i wielkość produkcji przy jednoczesnym stałym poziomie zdatności technicznej parku maszynowego zakładu.

Rys. 1. Wykaz rocznych liczb godzin awarii maszyn suszarni z wpływem na przerwę w produkcji z badań w latach 2013 – 2018 Źródło: badania własne

Lp.

1 2 3 4 5

Kampania produkcyjna

Czas trwania interwencji w dni wolne [h]

Zgodność jakościowa grzęd produkcyjnych [%]

Realizacja planu produkcji [%]

105 53 32 22 18

97 73 48 34 27

100 99 100 99 100

106 104 97 109 104

2013 - 2014 2014 - 2015 2015 - 2016 2016 - 2017 2017 - 2018

Lp. Kampania produkcyjna 1 2 3 4 5

Tab. 2.

Liczba interwencji w dni wolne [szt.]

Liczba awarii [szt.]

Liczba godzin trwania awarii [h]

110 47 41 44 51

140 70,5 74,5 85 74

2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018

Warto zapamiętać Wykonana analiza usterkowości maszyn technologicznych słodowni w latach 2013 – 2018 przyczyniła się do opracowania skutecznego systemu eksploatacji maszyn, który spowodował bardzo znaczący spadek liczby oraz godzin trwania awarii maszyn. W badanym zakładzie zastosowano system eksploatacji maszyn oparty na niezawodności, który zawiera przeglądy i remonty prewencyjne oraz resursowe, a także działania predykcyjne oraz proaktywne. Wspomniana redukcja zdarzeń awaryjnych w sposób zdecydowany

3/2018

AGROindustry

spowodowała wzrost poziomu jakości słodu przy jednoczesnym wzroście miesięcznej produkcji. Obszerne rozpoznanie awaryjności maszyn realizujących proces technologiczny umożliwia opracowanie rzetelnych wskaźników, które będą obrazować zdatność techniczną maszyn i pozwolą na opracowanie algorytmów sterujących procesem technologicznym z powiązaniem danych, uzyskanych z realizowanej diagnostyki technicznej maszyn. Wszystkie te działania umożliwią w przyszłości wprowadzenie w ba-

danym zakładzie zasad Przemysłu 4.0 i wówczas potencjalny klient będzie mógł brać aktywny udział przy tworzeniu swojego zamówienia. Istniejący system eksploatacji maszyn zapewni klientowi otrzymania produktu w oczekiwanym terminie i o zamówionym poziomie jakości. Przemysł 4.0 jest kierunkiem, w którym będą się rozwijać zakłady przemysłowe i konieczne jest podanie rzeczywistych danych z awaryjności maszyn i urządzeń, aby móc stworzyć cyfrowy świat zarządzania procesami technologicznymi zakładu.

Wykaz rocznych wskaźników zakładu w latach 2013 - 2018 Źródło: badania własne

Tab. 3. Wykaz rocznej liczby awarii zakładu oraz ich czasu trwania zaobserwowane w latach 2013 - 2018 Źródło: badania własne

utrzymanie ruchu

Bibliografia

Dr inż. Krzysztof Nowak jest absolwentem Wydziału Budowy Maszyn Politechniki Poznańskiej (1986 r.) oraz Studiów Podyplomowych w zakresie Bezpieczeństwa i Higieny Pracy w Wyższej Szkole Logistyki w Poznaniu (2010 r.). W 2016 roku obronił rozprawę doktorską na Wydziale Inżynierii Mechanicznej Uniwersytetu TechnologicznoPrzyrodniczego w Bydgoszczy i uzyskał tytuł doktora nauk technicznych w dyscyplinie budowy i eksploatacji maszyn w specjalności doskonalenie utrzymania maszyn i urządzeń. Krzysztof Nowak posiada prawie 30-letnie doświadczenie zawodowe w kierowaniu działem utrzymania ruchu zakładu branży spożywczej. Jest on pracownikiem Słodowni Soufflet Polska Sp. z o.o. w Poznaniu, gdzie pełni funkcję Kierownika Utrzymania Ruchu oraz Głównego Specjalisty ds. BHP. Ponadto w słodowni jest on odpowiedzialny za sprawy związane z inwestycjami oraz ochroną środowiska. reklama

1. Antosz K., Ciecińska B. 2011. Podstawy zarządzania parkiem maszynowym w przedsiębiorstwie. Oficyna Wydawnicza Politechniki Rzeszowskiej Rzeszów. 2. Bojar P., Drelichowski L ,Żółtowski M. 2012. Elementy zarządzania eksploatacją maszyn. Wydawnictwo Uczelniane UTP w Bydgoszczy Bydgoszcz. 3. Borkowski St., Krynke M., Nowak K. 2014. Analysis of failure rate and basic preventive actions in the maintenance system applied in the malting plant Soufflet Poland of Poznan, Chapter 5. Stanisław Borkowski, Marek Krynke. Assessment of the machines conditions operation and their improvement. Scientific Monography , Celje: Faculty of Logistics, University of Maribor, s.54-64. 4. Hermann m., Pentek t., Otto b. 2015. Design Principles for Industrie 4.0 Scenarios: A Literature Review. Business Engineering Institute St. Gallen. Gallen. 5. Kagermann H. 2014. Chancen von Industrie 4.0

nutzen. Anwendung, Technologien und Migration. 6. Kunze W. 2010. Technology Brewing & Malting. VLB Berlin, Germany 4th International Edition Berlin. 7. Legutko St. 2007. Eksploatacja maszyn. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej. Poznań. 8. Legutko St. 2011. Podstawy eksploatacji maszyn i urządzeń. WSiP. Warszawa. 9. Lee E. 2008. Cyber Phisical Systems; Design Challenges.University of California. Berkeley. 10. Lewis Michael J., Bamforth Charles W. 2006. Essays in Brewing science. Springer Science+Business Media LLC California - Davis. 11. Nowak K. 2016. Rozprawa doktorska: Utrzymanie maszyn i urządzeń branży słodowniczej w stanie zdatności technicznej przy dużej zmienności obciążeń technologicznych. Wydawnictwo Uczelniane UTP w Bydgoszczy. Bydgoszcz. 12. Posada J., Toro C., Barandiaran I., Oyarzun D., Stricker D., De Amicis R. 2015. Visual Computing as a Key Enabling Technology for Industrie 4.0 and Industrial Internet. Computer Graphics and Applications, IEEE.

13. Shafiq S.I., Sanin C., Szczerbicki E., Toro C. 2015. Virtual Engineering Object / Virtual Engineering Process: A specialized form of Cyber Physical System for Industrie 4.0. Elsevier B.V. 14. Słowiński B. 2014. Inżynieria eksploatacji maszyn. Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej. Koszalin. 15. Smit J., Kreutzer St., Moeller C., Carlberg M. 2016. Industry 4.0. Policy Department A: Economic and Scientific Policy. European Parliament. 16. Soldaty A. 2016. Czwarta rewolucja przemysłowa I Przemysł 4.0. Fabryka 4.0. Control Engineering. Trade Media International. Warszawa. 17. Ścieszka St., Żołnierz M. 2012. Eksploatacja maszyn. Cz.2, Budowa systemu i zarządzanie systemem eksploatacji. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej w Gliwicach Gliwice. 18. Woźniakowski A. 2006. Kompleksowe produktywne utrzymanie zakładów przemysłowych. Politechnika Śląska w Gliwicach Katowice. 19. Żółtowski b., Niziński St. 2010. Modelowanie procesów eksploatacji maszyn. Wydawnictwo Naukowe ITE - PIB w Radomiu. Radom.

6 miliardów w rynku czystości

artość rynku czystości w Polsce rośnie w coraz większym tempie. Jego wartość wyceniana jest na ponad 6 mld zł – o 10% więcej niż w roku poprzednim (2016 - 5,4 mld zł). Zwiększające się zapotrzebowanie na specjalistyczne sprzątanie oraz rosnąca wielkość przestrzeni biurowych, handlowych oraz przemysłowych to czynniki sprzyjające rozwojowi branży. Intensywny rozwój zauważają działający tu przedsiębiorcy. Ich zdaniem generuje nie tylko coraz wyższe obroty ale stawia przed nimi nowe, ambitne wyzwania. Jeszcze niedawno była to dziedzina mało zautomatyzowana, rzadko sięgająca po profesjonalne rozwiązania. Teraz to się wyraźnie zmienia. Działające w niej przedsiębiorstwa coraz częściej korzystają z rozwiązań opartych o nowoczesne technologie. Można zauważyć wzrost sprzedaży środków specjalistycznych, nawet przez stosunkowo małe firmy. To oznacza coraz większą świadomość klientów odnośnie możliwości wykorzystania nowych technologii, nawet w przypadku tak prozaicznych czynności jak czyszczenie. Dzięki automatyzacji wielu procesów oraz stosowaniu profesjonalnych środków czyszczących nie tylko znacznie wzrasta wydajność przedsiębiorstw z branży, ale również jakość świadczonych przez nie usług. Ma to wpływ na redukcję kosztów tych firm. Firmy z branży utrzymania czystości zatrudniają w sumie ponad 400 tys. osób, co stanowi około 1,5 proc. wszystkich pracujących. W innych krajach europejskich

wskaźnik ten jest znacznie wyższy. W Hiszpanii jest to aż 10 proc., w krajach skandynawskich 4 proc. Pracodawcy mają coraz większy problem z pozyskaniem i utrzymaniem odpowiednich pracowników - stawki za ich pracę nie należą do najwyższych a lukę coraz częściej wypełniają przybysze z Ukrainy. Trendem jest większa automatyzacja i nowe technologie, które sprawiają, że można zmniejszać zatrudnienie. źródło: informacja prasowa Polskiej Izby Gospodarczej Czystości

reklama

energia – woda – środowisko

Wykorzystanie fotowoltaiki w przemyśle mleczarskim – studium przypadku dr inż. Lech Maryniak

Na świecie w ostatnich latach rośnie duże zainteresowanie wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się produkcja energii elektrycznej w oparciu o odnawialne źródła energii OZE– RES (Renewable Energy Sources). Region Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej MENA (Middle East and North Africa) natura szczególnie obdarzyła korzystnymi warunkami nasłonecznienia terenu. Z drugiej strony kraje tego regionu przeżywają niepewności jutra. Każdego roku ceny energii elektrycznej oraz paliw są podwyższane o kilkadziesiąt procent. Sytuacja ta głównie dotyczy krajów Afryki Północnej a w szczególności nęka Arabską Republikę Egiptu ARE, jako największego kraju regionu pod względem ilości mieszkańców. W związku z powyższym faktem kraj ten potrzebuje duże ilości energii dla rozwijającego się przemysłu spożywczego [8], [9]. Jednym z alternatywnych rozwiązań wydaje się być własna produkcja energii elektrycznej dla potrzeb przemysłowych. W przypadku kraju o wysokim stopniu nasłonecznienia jakim jest Egipt, warto jest rozważyć wprowadzenie własnego wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o technologie fotowoltaiki PV (Photovoltaic).

AGROindustry

3/2018

energia – woda – środowisko

Celem artykułu jest przedstawienie

studium przypadku wykonalności projektu własnej elektrowni pracującej w oparciu o energię promieniowania słonecznego jako analizę ex-ante. Autor przedstawiając ten projekt pragnie zaprezentować czytelnikowi z branży mleczarskiej, ale też i innych branż produkcji spożywczej możliwości pozyskiwania energii elektrycznej z alternatywnych źródeł energii uzyskanych na podstawie swoich doświadczeń projektowo-operacyjnych w Egipcie.

Wyzwania energetyczne w ARE jako motywatory budowy własnego źródła energii w oparciu o technologie PV w przemyśle mleczarskim Skutki ekonomiczne Wiosny Arabskiej 2011 roku, która miała przynieść poprawę bytu ekonomicznego dla mieszkańców regionu MENA wciąż są negatywnie odczuwane. Szczególnie dotkliwie odczuwany jest wzrost cen energii elektrycznej dla mieszkańców Egiptu [6]. Taka sytuacja wywiera negatywne wpływy, także w przemyśle w tym w sektorze FMCG (Fast Moving Consumers Goods), którego ważną częścią jest przemysł mleczarski. Tabela 1 przedstawia zmiany cen średniej taryfy energetycznej na przestrzeni lat 2015-2018, oraz przewidywane zmiany tej taryfy do roku 2020 w ARE. W średniej perspektywie czasowej rząd dąży do całkowitego zniesienia dopłat do cen prądu elektrycznego oraz paliw w Egipcie. Zaprezentowane powyżej negatywne warunki makro-ekonomiczne w wielu przypadkach skłaniają do praktycznego

działania w celu pozyskania własnego źródła produkcji energii elektrycznej a także bycia niezależnym w sektorach przemysłowym i komunalnych. W wielu przypadkach wdrażane są inwestycje w odnawialne źródła energii OZE. W Egipcie w miejscowości Benban powstaje największa elektrownia słoneczna na świecie o mocy 1.8 GW [1]. Głównym motywatorem rozpoczęcia inwestycji PV jest zapewnienie przedsiębiorstwu dostępności do energii elektrycznej po przewidywalnych i możliwych do zapłacenia cenach. Ochrona środowiska jest na dalszym planie, choć subwencje Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju EBRD (European Bank for Reconstruction and Development) [2] są dostępne i wykorzystywane dla inwestycji OZE w Egipcie. Fot. 1 przedstawia elektrownie słoneczną w miejscowości turystycznej Sahl Hasheesh nad Morzem Czerwonym o mocy 1.5MW AC, zbudowanej dla celów komunalnych. Powracając do przemysłu mleczarskiego, w Egipcie około 30% mleka jest przerabiane w procesach przemysłowych, natomiast około 70% jest sprzedawana luzem, prosto od producentów. Wzrost cen energii elektrycznej, a także wzrosty cen innych form energii oraz odchodzenie od produktów mleczarskich przetworzonych ze względu na ich ceny powoduje, że przemysł mleczarski gorączkowo szuka rozwiązań techniczno-ekonomicznych w celu pozostania na obecnym poziome cenowym wytwarzanych przez niego produktów a tym samym własnego przetrwania. Jednym z istotnych kosztów jest energia elektryczna wykorzystywana

Tab. 1. Zmiany średniej ceny taryfy energetycznej od 2015r. do prognozowanego 2020r. Dane przedstawiono na podstawie badań własnych przeprowadzonych przez autora.

3/2018

AGROindustry

11 miliardów złotych wydali Polacy na słodycze Polski konsument stając przy półce z przekąskami spotyka się z dużym i zróżnicowanym wyborem. Znajdzie tutaj produkty czekoladowe i bez czekolady, solone oraz niesolone, przeznaczone dla diabetyków oraz bezglutenowców, bez sztucznych dodatków czy też z ograniczoną liczbą kalorii. Producenci starają się odpowiadać na potrzeby konsumentów i podążać za najnowszymi trendami wprowadzając na rynek coraz więcej nowych produktów.

olską słabość do przekąsek najlepiej ukazują liczby – w ostaniem roku sprzedało się prawie 4 miliardy opakowań słodyczy (bez gum do żucia) o łącznej wartości 11,3 mld PLN. Porównując do poprzedniego roku wartość sprzedaży wrosła o 6,9% na poziomie całej Polski. Mały głód na słodycze zaspokajają najczęściej produkty czekoladowe. W ciągu ostatnich 12 miesięcy kończących się na kwietniu 2018 największą wartość sprzedaży dla całego biznesu przyniosły ciastka, tabliczki czekoladowe oraz praliny. Z kolei najwięcej sztuk opakowań sprzedało się w przypadku wafli impulsowych, cukierków i lizaków oraz ciastek.

Sprzedaż dla wielu kategorii jest mocno uzależniona od świąt, przede wszystkim Bożego Narodzenia oraz innych okazji. Dotyczy to w szczególności tabliczek czekoladowych, pralin oraz figurek i zestawów świątecznych. Jak komentuje Magdalena Mucha, client consultant w Nielsen – Nieznacznie większy ruch w sprzedaży słodyczy odnotowujemy także we wrześniu i październiku, co wiąże się z powrotami uczniów i studentów do szkół oraz na uczelnie. Następuje wtedy wzrost sprzedaży liczby opakowań wafli, batonów, ciastek czy ciast gotowych do spożycia. W słodycze zaopatrujemy się przede wszystkim w sklepach spożywczych oraz w dyskontach, gdzie w ostatnim roku odpowiednio 33% i 35% wartości sprzedaży odbyło się w każdym z wymienionych powyżej kanałów. Standardowa półka produktów markowych wciąż się powiększa, głównie za sprawą batonów muesli oraz figurek sezonowych – Największy wybór mają wielbiciele ciastek: średnio 37 różnych produktów na sklep sprzedający słodycze. Wybór nie ogranicza się tylko do zdecydowania się na konkretne ciastka, dochodzi również wybór marki czy wariantu – dodaje ekspertka. Drugą kategorią zajmującą najwięcej miejsca pod względem średniej liczby produktów w sklepie są cukierki i lizaki. Jest to bardzo różnorodna kategoria: znajdziemy w niej również żelki i gumy rozpuszczalne. I największe znaczenie dla sprzedaży wartościowej mają w tej kategorii właśnie żelki, w dalszej kolejności cukierki do żucia (sugusy), cukierki twarde oraz cukierki prasowane. źródło: informacja prasowa Nielsen

Fot. 1. Elektrownia słoneczna o mocy 1.5 MW AC znajdująca się w Sahl Hasheesh nad Morzem Czerwonym. Widoczny automat przeznaczony do czyszczenia paneli PV. Zdjęcie wykonane przez autora

w procesach przetwórczych oraz pakowania produktów mleczarskich. Racjonalna gospodarka energią na wielu płaszczyznach operacyjnych w przemyśle mleczarskim Egiptu wydaje się być strategicznym czynnikiem jego działania w najbliższej przyszłości.

Studium przypadku zastosowania technologii PV w firmie Beyti Przedstawienie firmy Beyti Firma Beyti [3] jest ważnym producentem mleczarskim na rynku Egipskim. Specjalizacją firmy jest produkcja wszelkiego rodzaju jogurtów takich jak jogurty twarde (set yoghurt), płynne (stirred yoghurt), pitne jogurty egipskie o wdzięcznej nazwie „Rayeb”, czy jedyne w swoim rodzaju jogurty owocowe FOB (fruit on bottom). Ważnymi produktami są mleka o różnych rodzajach zawartości tłuszczu począwszy od pełnotłu-

stego (full fat), półtłustego (half fat) czy o niskiej zawartości tłuszczu (skimmed milk) ale także mleka smakowe. Istotnym wolumenem produkcji jest cała gama soków oraz napojów owocowych. Autor pracując dla przedstawionej firmy jako jedno ze swoich zadań postanowił wprowadzać racjonalną gospodarkę mediami produkcyjnymi i energetycznymi w przedsiębiorstwie [7], [10],[11], zaproponował projekt „3x 20% 2020”, czyli redukcja: • zużycia energii elektrycznej o 20%; • kosztów wytwarzania pary procesowej o 20%; • zużycia wody o 20%. Za bazowe dane dla powyższego projektu przyjęto wyniki zużyć energii oraz mediów produkcyjnych na rok 2017. Przedstawiony projekt jest typu ciągłego doskonalenia (continous improvment) poprzez optymalizacje zużycia form energii oraz wody. Ważnym elementem

tego projektu są: pomiar, kontrola oraz stawianie celów wykorzystania mediów produkcyjnych i energetycznych MM&T (Metering, Monitoring and Targeting). Cele powinny być zdefiniowane w postaci kluczowych wskaźników efektywności w procesach produkcyjnych KPI (Key Performance Indicators). Pomiar zużycia mediów energetycznych oraz produkcyjnych powinien być ściśle powiązany z danymi produkcyjnymi, też razem z nimi mierzonymi przy użyciu systemu zarządzania mediami produkcyjnymi i energią UMS (Utilities Management System). Po dokonaniu głównych optymalizacji zużyć mediów energetycznych, w tym najważniejszego medium jakim jest energia elektryczna, powinno nastąpić wprowadzenie własnego źródła wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o technologie PV. W tabeli 1 przedstawiono poglądowo produkcję jako całość wyrażona w tonach produktu [T] oraz towarzyszące jej zużycia energii elektrycznej wyrażone w [MWh] rozłożone na poszczególne miesiące w 2017r. Średnie zużycie energii elektrycznej wynosiło 155 [kWh/T] w 2017r. Zwymiarowanie farmy PV dla zakładu Beyti Po zebraniu wszystkich danych dotyczących mocy urządzeń zainstalowanych w firmie obliczono, że całkowita moc zainstalowana wynosi 17.6 MW. Z pomiarów zużytej energii w 2017r. można było wywnioskować, że

Tab. 2. Produkcja miesięczna oraz całkowita roczna w firmie Beyti wraz ze zużyciem energii elektrycznej wykorzystanej do tej produkcji w poszczególnych miesiącach 2017r. Analiza przeprowadzona przez autora na podstawie badan własnych

AGROindustry

3/2018

współczynnik jednoczesność pracy wszystkich urządzeń wyniósł 0.3. Ze względu na sezonowość produkcji rożnego rodzaju asortymentu jak i kulturę pracy zakładu niewiele będzie można poprawić w perspektywie niedalekiej przyszłości. Uwzględniając dodatkowe linie produkcyjne, które zostaną zainstalowane w najbliższym czasie oraz poprawę efektywności energetycznej o 20% do 2020r. zwymiarowano farmę PV na 5MW AC. „Masterplan” rozwoju tej farmy zakłada maksymalną jej moc do 20 MW AC.

PV. Dodatkowo ważnymi informacjami technicznymi, których użyto do obliczeń finansowych są: • utrata sprawności o 0.7% na rok od czwartego roku użytkowania, jednak sprawność farmy PV nie może być mniejsza niż 85% po 25 latach eksploatacji; • sprawność konwersji prądu wytwarzanego prze PV z prądu stałego DC na prąd przemienny AC, jest 0.782; • efektywna praca farmy PV, oceniona na około 7 godzin w czasie dnia.

„Masterplan” farmy PV dla zakładu Beyti Dokonano badań nasłonecznienia oraz innych czynników pogodowych w miejscowości Al Nubaria, gdzie znajduje się zakład mleczarski Beyti. Główne wyniki badań oraz obliczeń zostały przedstawione na rysunku 1, dla 1MW AC zainstalowanej mocy

Wykorzystując wyżej przedstawione dane wykonano „masterplan” dla elektrowni w oparciu o technologie PV dla przedsiębiorstwa przetwórstwa spożywczego Beyti. Scenariuszem bazowym był scenariusz wprowadzenia na początek elektrowni PV o mocy 5MW. W przypadku wzrostu produkcji, a co za tym idzie zapotrzebowania

potrzebuje

1 MW

wytwarza kosztuje

10 000 [m²]

reklama

energia – woda – środowisko

Po prostu lepsza wirówka GEA directdrive + hydrostop

1 900 000 [kWh/rok] 730 000 USD

Rys. 1. Wyniki badań i obliczeń przedstawione jako „trójząb” głównych założeń studium wykonalności projektu farmy PV dla przedsiębiorstwa Beyti. Opracowanie własne na podstawie wyników badań i obliczeń [4], [5]

Skoncentrowana moc innowacji w wirówkach dla piwowarstwa, sokownictwa, winiarstwa oraz innych napojów łącząca w sobie: • System hydrostop zagęszczający fazę stałą do maksimum w każdych warunkach pracy • Wlot GEA hydrosoft gwarantujący delikatne obchodzenie się z produktem

Rys. 2. Kroki inwestycyjne w moc PV w poszczególnych latach. Plan sytuacyjny na którym znajduje się zakład (The Plant), farma PV o całkowitej powierzchni 240 000 m2 oraz stacja transformatorowa HV/MV. Opracowanie własne

3/2018

AGROindustry

GEA-RC-BE-003

• Bezkontaktowe i bezobsługowe uszczelnienie zapobiegające natlenianiu się produktu • I wreszcie, energooszczędny zintegrowany directdrive zmniejszający wymagane miejsce do montażu o 35 procent.

energia – woda – środowisko

Użyte akronimy: AC

Alternating Current- prąd zmienny

ARE

Arab Republic of Egypt - Arabska Republika Egiptu

Direct Current - prąd stały

EBRD

European Bank for Reconstruction and Development – Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

Electric Energy – energia elektryczna

EGP

Egyptian Pound – funt egipski, waluta

FMCG

Fast Moving Consumers Goods – dobra szybko zbywalne

High Voltage- prąd o wysokim napięciu

IRR

Internal Rate of Return – wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji

KPI

Key Performance Indicators– kluczowe wskaźniki efektywności w procesach produkcyjnych

kWh

Kilowatt Hour – kilowatogodzina, jednostka energii

M EGP

Million EGP – milion funtów egipskich, waluta

MENA

Middle East and North AfricaBliski Wschód i Afryka Północna

MM&T

Metering, Monitoring and Targeting–pomiar, kontrola oraz stawianie celów

Midium Voltage – prąd o średnim napięciu

Megawatt – megawat, jednostka mocy

MWh

Megawatt Hour – megawatogodzina, jednostka energii

NPV

Net Present Value – wartość bieżąca netto

Photovoltaic-Fotowoltaika – czyli wytwarzanie prądu elektrycznego z promieniowania słonecznego przy wykorzystaniu zjawiska fotowoltaicznego

RES

Renewable Energy Sources – OZE – odnawialne źródła energii

UMS

Utilities Management System – system zarządzania mediami produkcyjnymi i energią

USD

United States Dollar – dolar amerykański – waluta

Inwestycja M EGP

SCENARIUSZE

OPIS:

SCENARIUSZ 1 SCENARIUSZ 2 SCENARIUSZ 3

Inwestycja własna w pierwszym roku w 5MW Inwestycja własna w pierwszym roku w 5MW, drugim 5MW, trzecim 10MW Inwestycja podmiotu obcego w pierwszym roku w 20MW

Tab. 3. Scenariusze wprowadzania własnego źródła wytwarzania energii elektrycznej przy wykorzystaniu techniki PV. Scenariusz 1 jest scenariuszem bazowym wykonania inwestycji. Analiza przeprowadzona przez autora na podstawie badan własnych

na energię przedstawiono scenariusz dodawania modułów PV o mocy 5MW a następnie o mocy 10 MW. W całości „masterplan” zakłada posiadanie mocy 20MW AC. Rysunek 2 przedstawia kroki inwestycyjne jak również rys sytuacyjny na którym znajduje się zakład (The Plant), farma PV o całkowitej powierzchni 300 000 m2 oraz stacja transformatorowa HV/MV (High Voltage/ Midium Volatage) przetwarzająca prąd o wysokim napięciu dostarczany z sieci na prąd o średnim napięciu. Elektrownia PV ma dostarczać prąd o średnim napięciu MV. W tabeli 3 przedstawiono obliczenia finansowe prowadzone dla 20 lat operacyjnych farmy PV oraz dla poszczególnych scenariuszy inwestycyjnych. Scenariusz 1 jest scenariuszem bazowym. Ważne jest to, żeby energia produkowana przez farmę PV była w całości wykorzystywana przez zakład mleczarski. W przypadku nadwyżki niewykorzystywanej energii będzie ona sprzedawana do sieci, jednak ceny uzyskiwane w obecnej chwili nie zachęcają do takiego rozwiązania. Scenariusze 2 oraz 3 są poglądowe. Istotną informacją z powyższych obliczeń jest to, że wartości wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji IRR (Internal Rate of Return) znacznie przekraczają 20%, oprocentowanie kredytów w ARE oscyluje wokół tej wartości.

Wnioski W krajach MENA w tym i w Egipcie produkcja mleczarska jest ważnym elementem ekonomicznym. Choć kraje tego regionu borykają się ze wzrostami cen energii elektrycznej, która jest niezbędna do prowadzenia takiej produkcji, to są podejmowane kroki zaradcze rozwiązania problemu. Ze względu na warunki klimatyczne w szczegól-

66 305

Oszczędności M EGP do 2023r 87 318 49

NPV M EGP

IRR [%]

Spłata [lata]

25 97

28 30

5,1 6,2

ności ze względu na nasłonecznienie, energia promieniowania słonecznego może być ważniejszą alternatywą dla własnej produkcji energii elektrycznej przy wykorzystaniu technologii PV niż energia elektryczna bezpośrednio dostarczana z sieci. W powyższym artykule autor przedstawił analizę ex-ante na podstawie studium przypadku wykonania projektu elektrowni w oparciu o technologie PV dla firmy Beyti z Egiptu. Po wykonaniu inwestycji, która ma mieć miejsce na początku 2019r. należy przeprowadzić analizę ex-post w celu konfrontacji obliczonych wyników teoretycznych z otrzymanymi praktycznie.

Literatura 1.

Benban 1.8 GW PV Solar Park, Egypt, Strategic Environmental & Social Assessment, Final Reporting, New and Renewable Energy Authority, February 2016.

2. Document of The European Bank for Reconstruction and Development, Strategy for Egypt, 2017. 3. https://www.beytiegypt.com/ z dnia 07 czerwca 2018r. 4. https:/karmsolar.com/ z dnia 07 czerwca 2018r. 5. http://photovoltaic-software.com/PV-solarenergy-calculation.php z dnia 04 czerwca 2018r. 6. https://tradingeconomics.com/egypt/inflationcpi/forecast z dnia 06 czerwca 2018r. 7. Maryniak L., Audyt energetyczny jako jeden z najlepszych sposobów na obniżenie kosztów operacyjnych w przemyśle przetwórstwa spożywczego, AGROindustry 3/2014. 8. Maryniak L., Jak z wody z Nilu wyprodukować sok, AGROindustry 4/2017. 9. Maryniak L., Produkcja mleczarska w Egipcie, AGROindustry 1/2017. 10. Maryniak L., 101 sposobów racjonalnego gospodarowania energia w przemyśle napojowym, AGROindustry 2/2017. 11. Maryniak L., 101 sposobów racjonalnego gospodarowania woda w przemyśle napojowym, AGROindustry 3/2017.

AGROindustry

3/2018

® ® ® aseRapidase Rapidase mum Maximum Maximum fruit without fruit without fruit thethe muscle muscle withou

Demand for delicious, fruit and vegetables juicefruit has never beenvegetables esh fruit and vegetables Demand juice forfresh has delicious, never beenfresh and has never been vegetables. They work vegetables. forjuice clear They work and for cloudy clear and juices, cloudy concentrates, juices, concentrates, purées vegetables. purées ® With you our smart t Rapidase®stronger. enzymes, stronger. With can Rapidase liberate our® smart enzymes, the you Rapidase can liberate the enzymes, youfruit can liberate the and nectars, fruitand preparations nectars, preparations and extracted and extracted oil products. oil products. For For juice juice and nectars , characteristic mouth-watering mouth-watering colors and aromas, appealing characteristic aromas, flavors colors and characteristic appealing flavors colors and appealing flavors challenges and ideation, challenges our and enzyme ideation, our experts enzyme offer experts a offer wealth a wealth of knowledge of knowledge challenges a thatthat consumers consumers enjoy. enjoy. in fruit processing, in and fruit processing, are readyand to are work ready intopartnership work in partnership with with you. you. in fruit proce

® ® ® Simple Simple to use, Rapidase to use, Rapidase enzymes maintain production enzymes quality maintain and yield production enzymes Be quality onand the maintain yield winningBeteam. on production the Contact winning team. DSM’s quality Contact specialists DSM’s and specialists for yield smarter for smarter processing: processing: Be on the wi ns and harvests. through through Enzymes changing changing seasons are the and smart harvests. seasons answer Enzymes are and the info.food@dsm.com smart harvests. answer Enzymes info.food@dsm.com | www.dsm.com/food are the | www.dsm.com/food smart answer info.food@d concentrated forproducts for single-strength single-strength from and allconcentrated types of fruits and products and concentrated from all types of fruits products and from all types of fruits and

energy – water – environment

Using photovoltaic technology in dairy industry – case study dr inż. Lech Maryniak

The great interest in alternative energy sources has been growing in the world for recent years. There is especially great interest in production of electricity from Renewable Energy Sources (RES). The Middle East and North Africa (MENA) region is characterised by especially favourable solar irradiance conditions. On the other hand the countries of this region live in uncertainty about the future. Every year prices of electricity and fuels are increased by several tens of percentage. This situation applies mainly to North Africa countries, and in particular the Arab Republic of Egypt (ARE) as the largest country in the region in terms of population. In view of the above, this country needs large quantities of electricity for the developing food industry [8], [9]. One of the alternative solutions seems to be own production of electricity for the industrial needs. In the case of a country with a high level of solar irradiance like Egypt, it is worth to consider the implementation of own production of electricity by using the photovoltaic technology.

AGROindustry

3/2018

energy – water – environment

he article’s purpose is to present the feasibility study of the project of own power plant operated on solar radiation energy as an ex-ante analysis. By presenting this project, the author wants to show a reader from the dairy industry, but also from other food production industries, the possibilities of obtaining electric energy from alternative energy sources that he acquired from his project and operating experience in Egypt.

Energy challenges in ARE as the motivators for construction of own energy source based on PV technologies in dairy industry The economic consequences of the 2011 Arab Spring, that was to bring improvement of an economic situation of people in the MENA region, are still negatively perceived. The increase in electricity prices for people in Egypt is especially negatively perceived [6]. That situation has also negative impacts in industry, including Fast Moving Consumers Goods (FMCG) sector, whose important part is the dairy industry. Table 1 presents changes in the average electricity rate over the years from 2015 to 2018 and expected changes of the rate in ARE up to 2020. In an average time perspective, the government aims at total abolition of the subsidies to electricity and fuel prices in Egypt. In many cases the negative macro-economic conditions presented above encourage to take practical actions to have own source of electricity production and also to be independent in industrial and municipal sectors. In many cases investments are implemented in renewable YEAR: RATE [EGP/kWh]

2015 0,33

2016 0,43

energy sources. The largest 1.8 GW solar power plant in the world is constructed in Benban in Egypt [1]. The main motivator for starting the photovoltaic investment is to provide the company with access to electricity at predictable and payable prices. The environmental protection is rendered secondary, although subsidies of the European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) [2] are available and used for the RES investments in Egypt. Photo 1 presents the 1.5MW AC solar power plant in a touristic place of Sahl Hasheesh located at the Red Sea, constructed for municipal purposes. Coming back to the diary industry, in Egypt about 30% of milk is processed in industrial processes and about 70% is sold unprocessed, directly from farmers. Increase in electricity prices and also increases in prices of other energy forms and abandoning the processed milk products because of their prices cause that the dairy industry scour for technical and economic solutions to remain at the present price level of the products manufactured, and therefore its own survival. One of the vital costs is electricity used in processing and packing of the dairy products. The rational energy management in many operating areas in the Egyptian diary industry seems to be the strategic factor of its activity in the near future.

Case study of using PV technology in Beyti Presentation of Beyti Beyti [3] is an important dairy product manufacturer on the Egyptian market. The company specialises in production of all 2017 0,71

2018 0,97

2019 1,23

2020 1,55

Table. 1. Changes in average electricity rate from 2015 to 2020. The data are presented on the basis of own research carried out by the author

3/2018

AGROindustry

kinds of yoghurts such as set yoghurts, stirred yoghurts, Egyptian drinking yoghurts with a graceful name Rayeb or one of a kind fruit on the bottom (FOB) yoghurts. The important products are milks with different types of fat content starting from full fat, half fat or skimmed milk, but also flavoured milks. A whole range of fruit juices and drinks represents the considerable production volume. Working for the presented company, as one of his tasks the author decided to implement the rational management of production utilities in the company [7], [10],[11], he suggested the „3x 20% 2020” project that is reduction of: • electric energy consumption by 20%; • cost of process steam generation by 20%; • water consumption by 20%. The results of utilities consumption in 2017 were taken as the base data for this project. The project presented is of a continuous improvement type through optimization of energy forms and water consumption. An important element of this project is the utilities metering, monitoring and targeting (MM&T). The targets should be defined in a form of the Key Performance Indicators (KPI) in production processes. Measurement of utilities consumption should be closely linked to the production data, also measured together with them by using the Utilities Management System (UMS). Upon completion of the main optimization of utilities consumption, including the most important utility that is electricity, own source of electricity generation based on PV technology should be implemented. Table 1 demonstratively presents total production expressed in product tonnes [T] and accompanying electricity consumption expressed in [MWh] divided into individual months in 2017. Average electricity consumption was 155 [kWh/T] in 2017.

Fhoto. 1. 1.5 MW AC solar power plant located in Sahl Hasheesh at the Red Sea. The automatic system for cleaning PV panels is shown. The photo was taken by the author

PV farm sizing for Beyti plant After collection of all data concerning power of the devices installed in the company, it was calculated that the total installed power is 17.6 MW. From the measurements of electricity consumed in 2017 it could be concluded that simultaneity factor for operation of all devices is 0.3. Because of the seasonal character of the production of different assortment types and the plant working culture, not much can be improved in the near future. Taking into account additional production lines that will be installed in the near future and improvement of energy efficiency by 20% up to 2020, the 5 MW AC PV farm was sized. The masterplan of the farm development assumes its maximum power of up to 20 MW AC. Masterplan of the PV farm for the Beyti plant The study of solar irradiance and other weather conditions was conducted

Table. 2. Monthly and annual total production in Beyti including electricity consumption used for this production in individual months in 2017. The analysis carried out by the author on the basis of his own research

Months in 2017 Production [T] P1 17112,9 P2 16253,2 P3 23052,8 P4 21120,9 P5 26987,3 P6 33712,7 P7 20609,8 P8 21635,7 P9 28204,2 P10 26335,6 P11 25852,6 P12 36569,1 Total 297446,8

in Al Nubaria, where the Beyti dairy plant is located. The main results of the study and calculations are presented in figure 1, for 1 MW AC of PV installed power. Additionally, the important technical information that was used for financial calculations are as follows: • efficiency loss by 0.7% per year from the fourth year of its use, however the PV farm efficiency cannot be less than 85% after 25 years of operation; • efficiency of power conversion from direct current (DC) output of PV modules to alternating current (AC) is 0.782; • effective operation of the PV farm is estimated at about 7 hours during a day. Using the data presented above, the masterplan of the PV technology power plant was prepared for Beyti food processing company. The base scenario assumes to implement 5 MW PV power plant to start with. In the case of the production increase, and therefore the demand for power there is presented the

Electricity consumption [MWh] 2739,4 2905,2 3813,9 3303,6 3740,9 4873,0 3718,0 4081,7 4719,4 3756,3 3490,5 4955,8 46097,7

scenario of adding 5 MW and then 10 MW PV modules. In total the masterplan assumes to have the power of 20 MW AC. Figure 2 presents the investment steps and situation plan, where there is the plant, PV farm with total area of 300 000 m2 and HV/MV transformer station transforming high voltage electricity supplied from the grid into medium voltage electricity. The PV power plant is to supply MV power. Table 3 presents financial calculations carried out for 20 operating years of the PV farm and for individual investment scenarios. Scenario 1 is the base scenario. It is important that the electricity produced by the PV farm to be entirely used by the dairy plant. In the case of the surplus electricity, it will be sold to the grid, but current electricity prices do not encourage to make use of that solution. Scenarios 2 and 3 are for reference purposes only. The important information from the calculations is that the values of Internal Rate of Return on investment considerably exceed 20%, and loan interest rate in ARE oscillates around that value.

Conclusions The dairy production in MENA countries including Egypt is an important economic element. Although the region’s countries cope with increases in prices of electricity that is necessary to run such production, some remedial measures are taken to solve this problem. Because of climate conditions, in particular solar

Production and electricity consumption in months in 2017 40000 30000 20000 10000 0

P10

P11

Production [T] Electricity consumption [MWh]

AGROindustry

3/2018

P12

77 Figure. 1. Results of the study and calculations presented as the trident of the main assumptions of the feasibility study for PV farm project for Beyti. Own work on the basis of results of the study and calculations [4], [5]

Acronyms used: AC

Alternating Current

ARE

Arab Republic of Egypt

Direct Current

EBRD

European Bank for Reconstructi and Development

Electric Energy

EGP

Egyptian Pound

FMCG

Fast Moving Consumers Goods

High Voltage

IRR

Internal Rate of Return

KPI

Key Performance Indicators

kWh

Kilowatt Hour

6. https://tradingeconomics.com/egypt/ inflation-cpi/forecast dated 06 June 2018.

M EGP

Million EGP

MENA

Middle East and North Africa

MM&T

Metering, Monitoring and Targeting

Figure. 2. Investment steps into PV power in individual years. The situation plan, where there is the plant, PV farm with total area of 240 000 m2 and HV/MV transformer station. Own elaboration

irradiance, the solar radiation energy can become a more important alternative for own production of electricity by using PV technology than electricity supplied directly from the public grid. In the article the author presents an ex-ante analysis on the basis of the case study of the PV technology power plant project for Beyti from Egypt. Upon the investment completion that is expected to be at the beginning of 2019, an ex-post analysis should be carried out to compare the calculated theoretical results with the obtained practical ones.

Literature 1.

Benban 1.8 GW PV Solar Park, Egypt, Strategic Environmental & Social Assessment, Final Reporting, New and Renewable Energy Authority, February 2016. Document of The European Bank for Reconstruction and Development, Strategy for Egypt, 2017.

https://www.beytiegypt.com/ dated 07 June 2018.

https:/karmsolar.com/ dated 07 June 2018.

5. http://photovoltaic-software.com/PV-solarenergy-calculation.php dated 04 June 2018.

Maryniak L., How to make juice from the Nile water, AGROindustry 4/2017.

Midium Voltage

Maryniak L., Dairy production in Egypt, AGROindustry 1/2017.

Megawatt

MWh

Megawatt Hour

NPV

Net Present Value

Photovoltaic

RES

Renewable Energy Sources

UMS

Utilities Management System

USD

United States Dollar

10. Maryniak L., 101 ways of rational energy management in the beverage industry, AGROindustry 2/2017. 11. Maryniak L., 101 ways of rational water management in the beverage industry, AGROindustry 3/2017. Investment Savings M M EGP EGP up to 2023

SCENARIOS

DESCRIPTION:

SCENARIO 1

Own investment in the first year of 5MW Own investment in the first year of 5MW, in the second one of 5MW and third one of 10MW Investment of third party in the first year of 20MW

SCENARIO 2 SCENARIO 3

Maryniak L., An energy audit as one of the best ways to reduce operating costs in the food processing industry, AGROindustry 3/2014.

NPV M EGP

IRR [%]

Payment [years]

5,1

305

318 49

6,2

Table. 3. Scenarios for implementation of own source of electricity generation by using PV technology. Scenario 1 is the base scenario for the investment implementation. The analysis has been carried out by the author on the basis of its own study

3/2018

AGROindustry

78 6 4

2 5 3

1 Kasza bulgur

z łososiem po włosku

Właściciele marki Seko wprowadzili na rynek nową linię produktów – „Zdrowo i wygodnie”. Jednym z produktów jest kasza bulgur z łososiem po włosku. Jest to propozycja łatwej do przygotowania i spożycia przekąski, stworzonej - jak zapewnia producent- z naturalnych produktów i bez użycia konserwantów. Gramatura: 220 g Producent: Seko Cena: 4,99-8,99 zł

2 Kiełbasa z czosnkiem

niedźwiedzim

Czosnek niedźwiedzi – inaczej cebula czarownic to roślina, której właściwości odkryli już starożytni Germanie. Ten dar lasu działa prozdrowotnie na układ sercowo-naczyniowy, zmniejsza rozwój nowotworów, zwalcza bakterie, grzyby, pasożyty oraz wspomaga trawienie. Kiełbasa z czosnkiem niedźwiedzim ma być produktem o wysokiej zawartości białka, z naturalnych składników. Gramatura: 250 g Producent: ZM „Smak Górno” Cena: 6,29- 7,99 zł

3 Gołąbki

wegetariańskie z kaszą jaglaną

Gołąbki z kaszą jaglaną to propozycja na krzepiący obiad. Białko, spora zawartość krzemu oraz łatwo przyswajalne węglowodany mają pomóc zebrać myśli i nabrać energii do działania. Królowa kasz czyli jaglanka odkwasza i harmonizuje funkcjonowanie organizmu. Według medycyny chińskiej wykazuje właściwości rozgrzewające, dzięki czemu wzmacnia osłabiony organizm. Gramatura: 550 g Producent: Primavika Cena: ok. 9,99 zł

4 Tortilla z pieczarkami

Firma Konspol poszerzyła ofertę wprowadzając na rynek nowe smaki m.in. tortillę z pieczarkami. Oryginalny smak oraz starannie dobrane przyprawy to – jak zapewnia producent - główne atuty tego produktu. Dzięki odświeżonej szacie graficznej tortille firmy Konspol są bardziej rozpoznawalne i lepiej widoczne na półce. Kształt opakowania pozostał niezmieniony – praktyczna tacka ułatwia przechowywanie i zapobiega uszkodzeniu placków.

5 Sajgonki

z kurczakiem i warzywami

Stworzone dla tych, którzy lubią poznawać nowe smaki. Receptura, proporcje farszu i ciasta zostały opracowane przez specjalistę z Chin. Orientalny smak azjatyckich naleśników podkreśli dołączony do opakowania sos słodko-kwaśny. Gramatura: 280 g Producent: Virtu Cena: ok. 6 zł

6 Proste Historie

Pizza po kaszubsku

Pizza dla miłośników kuchni kaszubskiej... i nie tylko! Prawdziwy kaszubski kabanos pokrojony w plasterki, do tego ogórek kiszony, kawałki mięsa, biała cebulka i kolorowa papryka. Kompozycję składników uzupełnia wyrazisty sos musztardowy. Po prostu. Po polsku. Po kaszubsku! Gramatura: 400 g Producent: Iglotex Cena: ok. 8,50 zł

Gramatura: 250 g Producent: Konspol Cena: ok. 6 zł

AGROindustry

3/2018