Dodatek do nr. 4/2015 (19)
browarnictwo
V Międzynarodowy Kongres Browarników
wydanie specjalne
ISSN: 2083-0009
technika i technologia w przemyśle spożywczym
Jakość piwa Jakość wody Począwszy od wody jako głównego składnika piwa, przez wodę do mycia kadzi, aż po wodę do zasilania kotłów, nasza szeroka gama urządzeń zapewnia spełnienie wszystkich wymagań stawianych wodzie dla przemysłu browarniczego. Uzdatniamy wodę od 1936 roku. EUROWATER posiada wiedzę i doświadczenie oraz dysponuje technologiami pozwalającymi projektować optymalne stacje uzdatniania wody.
Centrala Warszawa
Wrocław
Gdańsk
EUROWATER Spółka z o.o. Ul. Izabelińska 113, Lipków PL 05-080 Izabelin Tel.: +48/22/722-80-25
EUROWATER Spółka z o.o. ul. Mydlana 1 PL 51-502 Wrocław Tel.: +48/71/345-01-15
EUROWATER Spółka z o.o. ul. Radarowa 14A 80-298 Gdańsk Tel.: +48 58 333 13 80
info@eurowater.pl www.eurowater.pl
spis treści 4
Rynek piwa w Polsce, Katarzyna Rola
6
Piwo bez automatyki
6
Piwna osiemnastka
6
Magia starego browaru
7
Piwne nagrody na Zamku – relacja
8
Oszczędzanie z Brewers Compass, Adam Siekacz, Cezary Longin Góral
Aleksandra Wojnarowska redakcja@bitubi.pl
10 SAB wybiera Centec... Bernhard Brauner, Diego Sella
Szanowni Państwo
14 Pomiary on-line zawartości ekstraktu i alkoholu w piwie, Mikkel Nordkvist & Kyle Dorton, Robert O’Leary & Peter Martinez 16 Realne oszczędności plus zysk na jakości, Dariusz Figiel 20 Zmniejszamy koszty obsługi – System CIP 4.0, Magdalena Jaskólska 22 Mikrobrowar made in Poland, Katarzyna Zysk 26 Innowacyjna instalacja CIP w warzelni, Mieczysław Pankiewicz, Jerzy Dedo 30 Ciągła polifenolowa stabilizacja piwa – poprawa ekonomiki procesu i ochrony środowiska, Jürgen Ziehl, Martin Zeiler, Ralf Ascher 34 Endress+Hauser od 60 lat jest liderem w zakresie automatyki w branży spożywczej
C
ieszy mnie fakt, iż jubileuszowy V Kongres Browarników zgromadził rekordową liczbę uczestników. 190 gości, którzy przyjechali specjalnie do Ustronia, aby posłuchać o in-
nowacyjnych rozwiązaniach, poznać nowe technologie, nawiązać kontakty. Cieszy również fakt, że spośród tej licznej grupy prawie 100 osób to przedstawiciele
29 browarów komercyjnych i kilku domowych. Dochodzi do tego bardzo duże zainteresowanie browarów konkursem Golden Beer Poland, do którego akces w tym roku zgłosiło 41 browarów ze 162 piwami. To wszystko daje
REDAKCJA ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47, fax 32 720 65 85 redakcja@bitubi.pl
SEKRETARZ REDAKCJI Janusz Zakręta tel. 692 12 33 69
RADA PROGRAMOWA Bogdan Dróżdż (SGGW) Lech Maryniak Adam Pawełas (Carlsberg Polska) Ireneusz Plichta (ProEko) Janusz Wojdalski (SGGW) Zygmunt Zander (UWM)
DRUK Drukarnia Wydawnictwa NOWINY ul. Olimpijska 20, 41-100 Siemianowice Śl.
nadzieję, że październikowa edycja Kongresu wpisała się na stałe w kalendarz branżowych imprez sektora.
DTP – pracownia graficzna PROGRAFIKA.com.pl
REDAKTOR NACZELNA Aleksandra Wojnarowska tel. 535 094 517
WYDAWCA Agencja Promocji Biznesu s.c. ul. Skłodowskiej-Curie 42, 47-400 Racibórz tel. 32 726 79 47 fax 32 720 65 85
DZIAŁ MARKETINGU Mateusz Korczok tel. 535 010 684
www.AGROindustry.pl
Składam w tym miejscu serdeczne podziękowania Jerzemu Dwornickiemu, wieloletniemu dyrektorowi żywieckiego browaru, za pomoc i zaangażowanie w organizację jubileuszowej edycji Kongresu. Ufam, że wyjedziemy z Ustronia pełni nowych pomysłów, zainspirowani.
Życzę Państwu owocnych obrad. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz za treść i poprawność artykułów przygotowanych przez niezależnych autorów. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych. Kwartalnik. Nakład: do 2 000 egzemplarzy
Zaprzyjaźnione wydawnictwa:
dodatek 4/2015
browarnictwo
3
browarnictwo
rynek
Intensywna działalność inwestycyjna sektora piwowarskiego w Polsce po 1990 r., przyniosła wiele pozytywnych efektów, które pozwoliły branży na skuteczną konkurencję na krajowym rynku napojów alkoholowych. Dzięki modernizacji linii technologicznych i dostępności lepszych surowców poprawiła się jakość piwa, co w połączeniu z rosnącym popytem doprowadziło do znaczącego zwiększenia produkcji. W 2014 r. wyprodukowano 40,01 mln hl piwa, o 27% więcej niż w 2005 r. Tym samym Polska stała się trzecim największym producentem w UE i dziewiątym producentem na świecie 2. Na wzrost produkcji, oprócz zmian w sektorze browarniczym, wpłynął zwiększony popyt związany ze zmianą modelu konsumpcji napojów alkoholowych. Warzeniem piwa w Polsce w 2013 r. zajmowało się ok. 155 browarów 3. Na rynku dominują trzy koncerny browarnicze, których łączny udział w sprzedaży w 2014 r. wyniósł 83%. Wśród nich: Kampania Piwowarska (38%), Grupa Żywiec (29%) i Carlsberg Polska (16%) 4. Akcesja Polski do UE i swobodny dostęp do rynku charakteryzującego się dużą siłą nabywczą konsumentów, przyczynił się do wzrostu eksportu. Obawy, że polski rynek będzie zaopatrywany tańszym piwem (ze względu na niższą akcyzę) z Niemiec i Czech, okazały się niesłuszne. Warzenie piwa w Polsce jest konkurencyjne, a decydują o tym przede wszystkim niskie koszty pracy. Ponadto inwestycje międzynarodowych koncernów sprawiły, że krajowe browary należą do najnowocześniejszych w Europie. Zbliżenie wielkości spożycia do poziomu nasycenia spowodowało konieczność szukania nowych rynków zbytu, co przełożyło się na znaczący wzrost eksportu piwa, który w 2014 r.
4
browarnictwo
dodatek 4/2015
Rynek piwa w Polsce Rynek to kluczowa kategoria ekonomiczna opisująca proces, prowadzący do tego, że za pośrednictwem cen, uzgodnione wzajemnie zostają decyzje nabywców dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące produkcji i decyzje pracowników dotyczące jak wiele i dla kogo pracować 1. Rynek piwa, ze względu na niepożądane właściwości produktu, jest rynkiem szczególnym ze względu na regulacje rynkowe, gdyż państwo mocno wpływa na sprzedaż (koncesje) i warunki reklamy.
Katarzyna Rola Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy
osiągnął rekordowy poziom 286,2 mln litrów o wartości 144,9 mln EUR. Nadal jednak stanowi on niewielką część przychodów i produkcji. Wartość wskaźnika specjalizacji eksportowej w 2014 r. wyniosła 7,1. Wzrost nastąpił również po stronie importu. Przywóz piwa w 2014 r. wyniósł 78,6 mln litrów o wartości 45,0 mln EUR, jednak jego udział w zaopatrzeniu krajowego rynku jest niewielki i wyniósł 2,1%. W Europie Zachodniej i Środkowej piwo jest najpopularniejszym napojem alkoholowym, podczas gdy w południowej części kontynentu przeważa konsumpcja win. W 2013 r. średnie
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
spożycie piwa w Europie wyniosło ok. 71 litrów per capita. Największa konsumpcja występuje w Czechach (144 litrów per capita). Konsumpcja piwa w Polsce w latach 2005-2014 wzrosła o 23% do 38,0 mln hl, tj. do ok. 96 litrów per capita. Polska jest jednym z niewielu krajów europejskich, w których spożycie piwa dynamicznie rosło. Analizując konsumpcję per capita można stwierdzić, że rynek piwowarski w Polsce jest rynkiem nasyconym i możliwości wzrostu popytu oraz sprzedaży nie będą już tak dynamicznie rosły. Potwierdzeniem tej tezy są niewielkie zmiany cen. W ostatnich kilkunastu latach napoje alkoholowe należą do najwolniej drożejących artykułów konsumpcyjnych. W latach 2005-2012 skumulowany wskaźnik wzrostu cen detalicznych piwa wyniósł 24%,
podczas, gdy inflacja wyniosła 26%, a wskaźnik wzrostu cen żywotności i napojów bezalkoholowych 32%. Wzrost cen piwa przewyższał pozostałe napoje alkoholowe, co wskazuje na duży wzrost popytu oraz zmiany w jego strukturze.
Podsumowanie i wnioski W latach 2005-2014 nastąpił wzrost produkcji i konsumpcji piwa w Polsce. Pomimo wzrostu eksportu, produkcja piwa nie będzie już wykazywać tak dynamicznego wzrostu. Jest ona bowiem w większości kierowana na rynek krajowy, który wykazuje oznaki nasycenia. W badanym okresie nastąpiły zmiany w nawykach konsumenckich. Zyskały na popularności napoje o niżs zej zawar tości alkoholu,
w tym piwo. Spożycie piwa per capita w Polsce wynosi obecnie 96 litrów, i jest to czwarty wynik w Europie. Należy spodziewać się zahamowania wzrostu jego wolumenu, można jednak liczyć na zmiany w jego strukturze i wartości, dzięki wzrostowi zainteresowania piwami smakowymi i gatunkowymi, które są droższe.
1
Kowalski A., Rembisz W., Rynek rolny w ujęciu funkcjonalnym, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Warszawa 2007.
2
http://www.barthhaasgroup. com/images/pdfs/reports/2015/ BarthReport_2014-2015_EN.pdf, (dostęp 18.09.2015 r.).
3
Ibidem.
4
http://www.euromonitor.com/beer-inpoland/report, (dostęp 22.09.2015 r.).
reklama
browarnictwo z życia branży
Piwna osiemnastka
Piwo bez automatyki
My piwo tworzymy – inni je produkują brzmi slogan reklamowy raciborskiego browaru. Jest w tym sporo prawdy: automatyka występuje tu jedynie na rozlewie. Mimo tego, a może właśnie z tego powodu w Raciborzu nie narzekają na brak pracy – roczna produkcja to już 40 tysięcy hekto. Bywają takie dni, że w firmowym magazynie po prostu brakuje piwa.
Mariusz Dudek – prezes zarządu Browaru Racibórz. W tle historyczne butelki
Browar „Na Jurze” święcił właśnie swoje 18. urodziny. Były pyszności na bazie piwa, wykłady o historii browarnictwa, było piękne otoczenie ogrodzienieckiego zamku, cudowna pogoda i doskonała, przyjacielska atmosfera. Widać, iż właściciele browaru doskonale współpracują z lokalną społecznością, są lubiani i szanowani. Kto nie był, niech żałuje.
Joanna Piątek – właścicielka Browaru na Jurze z pamiątkową tablicą od redakcji AGROindustry
Magia starego browaru Przystanek autobusowy „Tenczynek – Browar” przez lata przypominał o historii pobliskiego budynku, popadającego w ruinę. Od 2015 roku nastąpiła znacząca zmiana: tabliczka przystankowa znów nabrała sensu. Ostatnia inwestycja Browarów Regionalnych Jakubiak – Browar Tenczynek to miejsce magiczne. Wiekowe mury, kryjące bogatą historię odzyskują dawny blask. Wydaje się, że wszystko wraca na swoje miejsce. Gratulujemy. 6
browarnictwo
dodatek 4/2015
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
reklama
Piwne nagrody na Zamku Wyobraźcie sobie Państwo wyjątkowo ciepły wrześniowy wieczór na Starym Mieście w Warszawie. Tysiące uśmiechniętych spacerowiczów, pięknie oświetlone zabytki, gwar rozmów i zapełnione knajpki. Pięknie wygląda również Zamek Królewski, w którego wnętrzach odbywa się właśnie niecodzienna uroczystość.
Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego, zrzeszający trzech największych producentów piwa w Polsce, wręcza tutaj statuetkę Piwnych Pozytywów – za zasługi dla propagowania wiedzy o piwie i promocji kultury piwnej.
W tym roku nagrody otrzymali: • Miasto Krasnystaw - za kontynuowanie wieloletniej tradycji „Chmielaków Krasnostawskich” • Maciej Chołdrych – za popularyzację wiedzy o piwie i promocję kultury piwnej • Michał Kopik – za propagowanie wiedzy o piwie i jego różnorodności • Tomasz Kruz – za popularyzację wiedzy dotyczącej historii i wielowiekowej tradycji browarnictwa na ziemiach polskich • Leszek Wieciech – za wsparcie i osobiste zaangażowanie w kampanie „Pozory mylą, dowód nie” oraz „Nigdy nie jeżdżę po alkoholu” • Beata Drewnowska – za udział we wzroście świadomości polskiego konsumenta piwa
Pewność od brzeczki po butelkę Z miernikiem ekstraktu i alkoholu Alex 500, możesz liczyć na rzetelną analizę brzeczki, procesu fermentacji oraz kontroli jakości gotowego piwa.
Gala rozdania nagród Piwne Pozytywy 2015 odbyła się podczas obchodzonego w 55 krajach Światowego Dnia Odpowiedzialności Branży Piwowarskiej (Global Beer Responsibility Day) i była wyrazem poparcia działań na rzecz edukacji obywatelskiej w zakresie eliminowania zjawiska sprzedaży alkoholu osobom nieletnim oraz promowania abstynencji wśród kierowców i kobiet w ciąży, przez polskich piwowarów.
Piwowarzy kupują eksponaty W Muzeum Zamku Królewskiego w Warszawie znajduje się jedna z największych prywatnych kolekcji kartograficznych, zgromadzona przez dr. Tomasza Niewodniczańskiego ze środków pochodzących z warzenia i sprzedaży piwa. Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie już po raz drugi uzupełnił zbiory Zamku o unikatowe eksponaty. W tym roku - by szlachetnej tradycji stało się zadość - do kolekcji trafiło pięć historycznych map z lat 1770-1812, które będzie można oglądać w Bibliotece Królewskiej.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
info.pl@anton-paar.com www.anton-paar.com
browarnictwo
produkty enzymatyczne
Oszczędzanie z Brewers Compass Producenci piw stoją przed niełatwym wyzwaniem obniżania kosztów, przy jednocześnie maksymalnym wykorzystaniu surowców.
Wzmożone niekomercyjne spożycie piwa stymuluje popyt na wysokiej jakości produkty, zarówno dużych jak i mniejszych producentów. Rosnącym w siłę segmentem rynku są i lokalne piwa klasy premium o konkurencyjnych kosztach produkcji. Brewers Compass jest innowacją w dziedzinie enzymów firmy DSM Food Specialties. Poprzez umożliwienie wydajnego warzenia przy 30-100% poziomie słodu jęczmiennego, produkt ten daje browarom swobodę i nowe opcje na obniżenie kosztów i poszerzenie oferty.
Dlaczego jęczmień Jęczmień jest ekonomicznym surowcem, który umożliwia obniżenie kosztów i produkcję piw o wysokiej jakości. Jego cena jest o połowę mniejsza niż słodu, a jednoczesne podobieństwo tych dwóch surowców i uniwersalność jęczmienia stanowi alternatywę dla produkcji wysokiej jakości piw o wspaniałej pienistości, smaku i klarowności. Browarnicy na całym świecie rozpoczęli stopniowo częściową zamianę słodu na jęczmień. Początkowo były to niewielkie ilości 5-10%, obecnie zawartość jęczmienia wynosi 30-40%. W niektórych regionach świata, z powodu lokalnych regulacji podatkowych, produkowane
8
browarnictwo
dodatek 4/2015
Adam Siekacz DSM
Cezary Longin Góral Biochem-Art
są wysokiej jakości piwa o 100% zawartości jęczmienia. Jęczmień stanowi również doskonałe urozmaicenie oferty. Tworzenie nowych gatunków piwa jest drogą do generowania wyższych przychodów, jako że pozwala na większą elastyczność w doborze surowców, w tym także jęczmienia. Kolejną szansą są też piwa smakowe. Ich produkcja może się opierać na bardzo ekonomicznej, 100% bazie jęczmiennej, a dzięki temu przyczynić się do powstania nowych, ciekawych gatunków. Niezależnie czy jest to chęć częściowego zastąpienia słodu, produkcja 100% piwa jęczmiennego czy jego nowego smaku, jęczmień pomaga browarom w utrzymaniu przewagi na rynku.
Dekada innowacji DSM jest pionierem w wykorzystywaniu jęczmienia w browarnictwie. Od ponad 10 lat browarnicy stosują enzymy firmy DSM w celu uzyskania optymalnej jakości i wydajności w czasie warzenia jęczmienia. Brewers Compass to produkt oparty na wieloletnim doświadczeniu. Z powodzeniem stosowany w przemyśle browarniczym opartym na 100% zastosowaniu jęczmienia.
Zastosowanie produktu pomaga również w osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju. Oszczędności na emisji dwutlenku węgla są rzędu 60kg CO2 na tonie jęczmienia.
Korzyści płynące z Brewers Compass: • Jedno ekonomiczne rozwiązanie zawierające wszelkie enzymy potrzebne do efektywnego warzenia na bazie jęczmienia • Odpowiednie dla browarnictwa opartego w 100% na jęczmieniu jak i słodzie oraz na pochodnych mieszankach • Unikatowa mieszanka enzymów dająca wysoką wydajność oraz brzeczkę bogatą w cukry fermentujące i wolny azot aminowy • Zapewnia małą lepkość brzeczki, wysoką filtrowalność brzeczki i piwa oraz bardzo dobrą jakość piany i klarowność piwa • Zapewnia silną kontrolę procesu również w przypadku niejednorodnego wyrównania jęczmienia oraz jego jakości
Opis produktu Brewers Compass jest optymalną płynną mieszanką enzymów do użycia
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
z 30%-100% jęczmienia. Jest ona uzupełnieniem enzymów obecnych w jęczmieniu (głównie β-amylaza i egzopeptydaza) oraz pozostałych enzymów niezbędnych do efektywnego warzenia na bazie jęczmienia. Dzięki temu proces ten staje się szybki i łatwy jak nigdy dotąd. Kompozycja zawiera mix α-amylazy, endoproteazy, mocną mieszankę beta-glukonazy pochodzenia bakteryjnego, beta-glukonazów pochodzenia drożdżowego, arabinoxylanazów oraz innych hemicelulazów o średniej i wysokiej stabilności termicznej.
Tab. 1. Standardowe wielkości dawek Brewers Compass
e-w ydanie do pobrania na:
Słód (%)
Dawka (kg/t surowca)
100
0
2,0 ÷ 4,0
80
20
1,3 ÷ 3,0
60
40
0,5 ÷ 1,0
40
60
0,3 ÷ 0,6
20
80
0,2 ÷ 0,4
potrzebnego dla szybkiej fermentacji. Ponadto proteaza sprawia, iż polisacharydy są dostępne dla innych enzymów oraz pozostawia proteiny odpowiedzialne za pienistość. Optymalne zestawienie alfa-amylaz wraz z beta-amylazą jęczmienia wpływa na rozpad skrobi na cukry fermentujące i zapobiega retrogradacji skrobi.
Przeznaczenie Mieszanka enzymów zapewnia wysoką wydajność oraz brzeczkę bogatą w cukry fermentujące i wolny azot aminowy. Zawartość betaglukanaz, arabinoksylanaz i hemicelulaz gwarantuje rozpad betaglukanu, arabinoksylanu oraz pozostałych hemicelulaz w celu utrzymania brzeczki o małej lepkości oraz wysokiej filtrowalności. Zapobiega to również mętnieniu piwa, które powstaje w następstwie przenoszenia polisacharydów. Neutralna proteaza wchodzi w reakcję z proteazą jęczmienia w celu rozłożenia białka i zagwarantowania wystarczającego poziomu wolnego azotu aminowego,
Jęczmień (%)
Zastosowanie Produkt nadaje się do mieszanek jęczmienia, słodu i/lub pozostałych. Rekomendowana ilość produktu zależy
od proporcji jęczmienia jak i również od jakości użytych surowców. Dodanie Brewers Compass na samym początku procesu warzenia zapewnia w dalszych jego etapach optymalne warunki dla działania enzymów.
Proces zacierania Wykres 1: Standardowy wykres procesu warzenia. Profil ten może zostać zmniejszony aby sprostać określonym założeniom danego browaru w zależności od jego wyposażenia i ograniczeń czasowych.
Wykres 1. Standardowy wykres procesu warzenia
www.AGROindustry.pl
dodatek 4/2015
browarnictwo
9
browarnictwo
nowe technologie
SAB wybiera Centec... ..na dostawcę sześciu instalacji odgazowywania w RPA
W 2010 South African Breweries (SAB) postanowiła wymienić niektóre starsze instalacje odgazowywania wody w pięciu browarach w RPA. Wymiana obejmowała po dwie instalacje w zakładach w Alrode i Rosslyn oraz po jednej w zakładach w Newlands, Polokwane i Ibhayi.
Wybraną metodą jest proces rozdzielania gazów na gorąco i był to jeden z pierwszych projektów SAB, w którym wykorzystano oprogramowanie iSpec. Ten internetowy system nadzoruje proces składania ofert, przetargi, całą komunikacja pomiędzy oferentami i klientem oraz procesy oceny ofert. Z potencjalnymi dostawcami skontaktowano się na początku 2011 roku.
Bernhard Brauner Centec
Diego Sella Sella Engineering Services
System iSpec Firma Centec po raz pierwszy miała okazje zapoznać się z systemem iSpec i podejrzewamy, że to samo dotyczy naszych konkurentów. Jak w przypadku wszystkich innowacji, zajęło nam trochę czasu, aby zapoznać się z nowym systemem. Było to wyzwanie pracochłonne i czasami trudne, ale także bardzo ciekawe. Każdy oferent
Centec również dostarczyła jedenaście instalacji odgazowywania wody do kilku browarów SABMiller w Afryce; siedmiu w Kolumbii, dwóch w Ameryce Północnej i jednego w Australii. W chwili pisania tego artykułu, Centec otrzymała listy intencyjne na kolejne cztery instalacje odgazowywania wody dla trzech browarów SABMiller w Afryce.
10
browarnictwo
dodatek 4/2015
otrzymał zapytanie ofertowe pocztą elektroniczną wraz z linkiem do strony internetowej iSpec, aby uzyskać dostęp chroniony hasłem. Dokument zawierał wszystkie wymagania techniczne i handlowe, jak również wszystkie ogólne informacje dotyczące projektu. Wszystkie obszerne dokumenty dotyczące zapytania, które normalnie zostałyby przesłane w formie papierowej, zostały przesłane do iSpec w formacie PDF. W naszej ocenie, najbardziej „pracochłonną” częścią składania oferty było to, że te same informacje i szczegóły/specyfikacje techniczne dla każdego urządzenia należało przesłać do każdej instalacji osobno.
Opis instalacji Każda z dwóch instalacji odgazowywania wody dla browarów w Alrode i Rosslyn oraz w Newlands miała określoną wydajność od 225 do 450 hL/godz. Wydajność instalacji dla browarów w Polokwane i Ibhayi znajduje się w zakresie od 100 do 200hL/godz. Wszystkie instalacje musiały pracować w określonym zakresie i jednocześnie spełniać ścisłe wymagania dotyczące oszczędności energii (skuteczność odzysku 95%), zużycia wody, zużycia CO2 oraz zawartości tlenu <10 ppb, a oferenci byli zobowiązani zapewnić
zabezpieczenia należytego wykonania dla wszystkich wymagań SAB. Pierwotnym zamiarem systemu iSpec było to, aby wszystkie instalacje posiadały zasadniczo tę samą konfigurację i urządzenia, co zapewniłoby oszczędności w zakresie kosztów związanych z technologią i zakupami różnych urządzeń. Jest to bardzo dobry pomysł w teorii, jednak w rzeczywistości każdy browar miał swoje własne określone ograniczenia dotyczące rozmiaru urządzeń i dostępnej powierzchni oraz szczególne preferencje w zakresie ogrzewania i chłodzenia, a także marek wymienników ciepła, pomp, zaworów i oprzyrządowania. Dla procesu ogrzewania Centec zaoferowała rurowy wymiennik ciepła, gdzie medium grzewczym jest para wodna. Jak zawsze, termin składania ofert był bardzo krótki, i należało ją przygotować i przesłać, jednocześnie wyjaśniając wszelkie niejasności. Termin składania ofert upływał podczas konferencji IBD w Ugandzie w 2011 roku, co wymagało od nas szybkich decyzji i prac w ostatniej chwili, ponieważ prezentowaliśmy nasze produkty podczas konferencji. Po dokonaniu oceny, po kilku dniach Centec zaproszono na spotkanie w celu objaśnienia oferty w siedzibie
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
browarnictwo
nowe technologie Dwie instalacje odgazowywania Centec zainstalowane w browarze SAB w Rosslyn w Republice Południowej Afryki
Rysunek techniczny jednej z instalacji w browarze w Rosslyn
głównej SAB w Johannesburgu, również dzięki pozytywnej opinii kilku browarów SABMiller wykorzystujących urządzenia Centec do rozdzielania na gorąco, okazaliśmy się zwycięzcą przetargu. Część projektu obejmująca instalację dla Ibhayi nie została zatwierdzona, więc Centec zainstalowała tylko sześć instalacji.
Realizacja projektu Projekt przekazano do Działu Projektów SAB Limited nadzorowanego przez Beverley Mhlabane. Odbyliśmy serię spotkań w każdym z browarów w celu wyjaśnienia zakresu projektu, podczas których cierpliwość Beverley
12
browarnictwo
dodatek 4/2015
była często poddawana próbie, kiedy dokładała wszelkich starań, aby nie przekroczyć budżetu przeznaczonego na realizację projektu. Następnie odbyło się obowiązkowe, trzydniowe spotkanie HAZOPS w siedzibie głównej firmy, podczas którego dokładnie zbadano każdy proces i urządzenie pod względem możliwości wystąpienia usterek/awarii i ich konsekwencji. W międzyczasie Centec zaczęła pracować nad urządzeniami, organizując kwestie techniczne i związane z zakupami z siedzibą główną we Frankfurcie. Produkcję i montaż urządzeń zrealizowano w zakładzie Centec
w Pradze, natomiast lokalną koordynacją zajęła się Sella Engineering Services, nasz przedstawiciel w RPA z siedzibą w Johannesburgu. Projekt trwał 18 miesięcy, etap 1 objął browary w Alrode, Newlands, Polokwane oraz Rosslyn, następnie etap 2 objął browary w Alrode i Rosslyn. Tak jak dla wszystkich projektów wymiany urządzeń procesowych na całym świecie, przestrzeń i dostęp były bardzo ograniczone we wszystkich czterech browarach i istniejące urządzenia należało usunąć, aby zrobić miejsce na nową instalację. Wszystkie wejścia były zbyt wąskie lub zbyt niskie, a istniejąca pompa, schody i platforma przeszkadzały w dostępie do planowanych korytarzy. Na szczęście wejścia powiększono przed dostarczeniem instalacji na miejsce. Pompy, schody wejściowe i platformy usunięto w ostatniej chwili, a następnie natychmiast wymieniono na nowe w celu zminimalizowania przerw w produkcji. Instalacje w dużej mierze zostały wcześniej zmontowane na ruchomych podstawach. Następnie zapakowano je w 12 metrowe kontenery, każda instalację oddzielnie w celu wysyłki drogą morską. Po dostarczeniu do zakładu, urządzenia ustawiono w odpowiednim miejscu, złożono kolumnę rozdzielającą i ustawiono ją na ruchomej podstawie. Inne luźne elementy zmontowano i podłączono na miejscu, po czym cała instalacja była gotowa do odbioru technicznego. Instalacje Centec przekroczyły oczekiwania klienta i wszystkie browary były zadowolone ze znacznych oszczędności w zakresie kosztów energii i emisji CO2 oraz niskiej zawartości tlenu w otrzymanej wodzie.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
browarnictwo
pomiary
Pomiary on-line zawartości ekstraktu i alkoholu w piwie w celu usprawnienia automatyki procesu fermentacji
B adanie pokazuje, że sondy pomiarowe Vital Sensors Technologies LLC mogą być stosowane do pomiaru on-line ekstraktu oraz etanolu w procesie fermentacji piwa. Wdrożenie tej technologii, w połączeniu z systemem miksowania Iso-Mix Rotary Jet z firmy Alfa Laval, pozwala na automatyczną regulację natężenia przepływu i włączania / wyłączania mixera Rotary Jet Mixer (RJM). W związku z tym RJM może działać automatycznie, zapewniając najkrótszy możliwy czas fermentacji. Technologia czujników umożliwia także automatyczne obliczanie czasu do zakończenia fermentacji i rozpoczęcia procesu schładzania, a w konsekwencji możliwość pełnej zautomatyzowanej procedury fermentacji. Sonda pomiarowa może być zainstalowana bezpośrednio w ścianie kadzi fermentacyjnej lub zintegrowana w Scandi Brew ® scentralizowanego systemu próbkowania, umożliwiając w ten sposób jeden czujnik jest wy-
14
browarnictwo
dodatek 4/2015
Mikkel Nordkvist & Kyle Dorton,
korzystywany do automatycznego pomiaru w wielu zbiornikach.
Alfa Laval
Instalacja i metodologia
Robert O’Leary & Peter Martinez, Vital Sensors Technologies
Czujnik Vital Sensors Technologies VS-3000 BM służący do pomiaru ekstraktu rzeczywistego i alkoholu przy użyciu systemu techniki tłumienia całkowitego odbicia w średniej podczerwieni (MIR) został zamontowany na ścianie zbiornika w cylindrostożkowej kadzi fermentacyjnej o pojemności roboczej ~ 5000 hL. Czujnik podłączono do stacji zarządzania VS3000 Sensor. Stacja wyświetla aktualną wartość ekstraktu rzeczywistego oraz zawartość alkoholu, a także wartość ekstraktu brzeczki podstawowej (OE), ciężar właściwy (SG) i rzeczywisty stopień fermentacji (RDF), które są wyliczane na podstawie pomiarów ekstraktu rzeczywistego oraz alkoholu. Ponadto sygnały mogą być przesyłane do systemu sterowania browaru przez sygnał analogowy 4-20 mA lub Profibus DP. Jest również możliwe, aby komunikować się ze stacją przez Ethernet / IP.
Czujnik został przetestowany w browarze pracującym na znacząco różnych kompozycjach brzeczki. Był on kalibrowany według badań laboratoryjnych poprzez regularne pobieranie próbki i pomiar w laboratorium na analizatorze bliskiej podczerwieni (NIR) i gęstościomierzu. Według tego była wyliczana zawartość alkoholu i ekstraktu rzeczywistego.
Wyniki Stwierdzono, że poszczególne wyniki pomiarów wymagają kalibracji czujników dla fermentacji o znacząco różnych składach brzeczki, a pomiary fermentacji względnie podobnych kompozycji brzeczki można przeprowadzić za pomocą jednej, wspólnej kalibracji. Na przykład stwierdzono, że wszystkie słody z OE z 14.5°P mogłyby korzystać z jednej kalibracji dla brzeczki zawierającej 80 procent słodu i 20 procent kukurydzy, także z OE z 14.5°P. Łącznie wartości z trzech fer-
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
wany do pomiaru on-line ekstraktu rzeczywistego oraz alkoholu w procesie fermentacji. Technologia ta zapewnia następujące nowe możliwości:
Rys. 1. Pomiary czujników i pomiary laboratoryjne alkoholu oraz ekstraktu rzeczywistego dla jednej z trzech fermentacji ,wykorzystywane do kalibracji czujnika dwóch gatunków 14.5°P (z lewej strony). Pomiary czujników i pomiary laboratoryjne dla fermentacji, która nie była włączona do kompletu fermentacji użytych do kalibracji czujnika (po prawej).
Automatyczna kontrola systemu Iso-Mix z Alfa Laval Pomiary on-line mogą być używane do sterowania procesem przepływu oraz włączaniem / wyłączaniem systemu Iso-Mix. W połączeniu z systemem optymalizacji, ta konfiguracja umożliwia automatyczną pracę w tym trybie, dając najkrótszy możliwy czas trwania cyklu. Automatyczny profil śledzenia fermentacji Czas potrzebny na fermentację może być wyliczony automatycznie oraz zainicjowany przy użyciu tego systemu. Ponadto instalacja czujnika umożliwia realizację programu, w którym temperatura jest regulowana w dozwolonym zakresie, w celu stworzenia określonego profilu fermentacji. Jeden czujnik do wielu zbiorników, jeżeli jest zintegrowany z systemem w Scandi Brew® Taki czujnik może być zintegrowany z systemem Scandi Brew® , umożliwiającym wykorzystanie jednego czujnika do automatycznego pomiaru w wielu zbiornikach.
mentacji użyto do wytworzenia wspólnej kalibracji czujnika dla tych produktów. Wyniki jednego z takich przebiegów wzorcowania są przedstawione po lewej stronie rysunku 1. Istnieje dobra zgodność między danymi laboratoryjnymi i pomiarami
e-w ydanie do pobrania na:
czujników. To samo dotyczy fermentacji z przebiegów wzorcowania zilustrowanych po prawej stronie rysunku 1.
Wnioski i zalety Wyniki pokazują, że czujnik Vital Sensors Technologies może być stoso-
www.AGROindustry.pl
Mniej siły roboczej potrzebnej do pobierania próbek z fermentora Zmiany wartości alkoholu oraz ekstraktu pozornego i rzeczywistego mogą być monitorowane ze sterowni działu fermentacji .
dodatek 4/2015
browarnictwo
15
browarnictwo
pomiary
Realne oszczędności plus zysk na jakości 1-szy krok: standaryzacja Dariusz Figiel urządzeń na instalacji menadżer Brak jakiegokolwiek podejścia do ujednolicenia urządzeń prowadzi do sytuacji, że dostawca w ramach projektu wyznacza swoje standardy. Na instalacjach pojawia się często wielu różnych producentów aparatury pomiarowej. Generuje to najczęściej liczne problemy podczas uruchomienia oraz rozruchu obiektu. Klasyczny przykład - wielu inżynierów wsparcia technicznego potrzebnych do uruchomienia. Brak standaryzacji wśród zainstalowanych urządzeń to także zwiększone wymagania szkoleniowe dla personelu, który obsługuje instalację. Standaryzacja aparatury procesowej na instalacji (czyli dążenie do sytuacji, gdzie większość urządzeń pochodzi od jednego dostawcy) skutecznie eliminuje sytuacje, kiedy personel obsługujący musi wykonywać dodatkową pracę związaną z nabywaniem zdolności do wdrażania się w nowe urządzenia od zupełnie innego dostawcy. Oszczędności wynikają również ze zoptymalizowanego magazynowania części zamiennych - w przypadku standaryzacji koszty te ulegają istotnemu zmniejszeniu. Zatem standaryzacja urządzeń już w fazie projektowania instalacji znacznie
16
browarnictwo
dodatek 4/2015
branży spożywczej, Endress+Hauser
zmniejsza nakłady inwestycyjne (pojawiające się podczas uruchomienia) oraz późniejsze koszty eksploatacyjne (obsługa lub konserwacja urządzeń przez jedną osobę z serwisu producenta urządzeń)
Pomiary inline, bezpośrednio w procesie Tutaj istotny jest fakt, że wykonywanie analiz przez laboratorium nie jest robione w czasie rzeczywistym. Jest ono również czasochłonne, mogą także pojawić się błędy w trakcie wykonywania pomiaru. Przykładowo, jeżeli od pobrania próbki z procesu aż do uzyskania wyniku minie 30 minut, to wynik opisuje stan procesu jaki był 30 minut temu, a nie aktualny. Zatem wy-
nik może pochodzić od partii produktu o pogorszonej zmienionej jakości. Celem zastosowania pomiarów inline jest uzupełnienie pomiarów laboratoryjnych w szybkie i bardzo dokładne urządzenia procesowe. Większość z dostępnych obecnie urządzeń inline mierzy parametry procesowe, które są analizowane właśnie w laboratoriach zakładowych, gdy próbka jest najpierw pobierana z instalacji. Dzięki urządzeniom inline bezpośrednie pomiary gęstości (z przeliczeniem na oBrix, oPlato), lepkości, pH, przewodności, tlenu śladowego czy mętności są możliwe do wykonania natychmiastowo. Przykładem może być określanie jakości brzeczki, gdzie można do tego pomiaru wykorzystać przepływomierz masowy Coriolisa. Zmierzona w trybie rzeczywistym wartość gęstości może być przeliczona na skalę oBrixa lub oPlato już w urządzeniu – a to daje natychmiastową informację o jakości brzeczki, która trafia do kolejnego etapu procesu produkcji. Wykonując takie pomiary znacznie oszczędzamy, gdyż brzeczka o odpowiedniej jakości szybciej zostanie poddana fermentacji. Jeżeli zdarzają się nieprawidłowości, możemy szybko podjąć odpowiednią reakcję, nie dopuszczając do utraty jakości.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
PACOVSKÉ STROJÍRNY PACOVSKÉ STROJÍRNY, , a.s.a.s. reklama
Dostawca dla przemysłu Dostawca dla przemysłu spożywczego, farmaceutycznego spożywczego, farmaceutycznego i chemicznego, dla rolnictwa i chemicznego, dla rolnictwa Dawniej trudno było spełnić wymagania higieniczne dostępnym urządzeniom do analiz inline. Były to często Produkcja urządzeń Produkcja urządzeń konstrukcje nieodporne na warunki panujące w hali technotechnologicznych dla technologicznych dla logicznej. Nowoczesna aparatura spełnia wymagania norm małych i średnich małych i średnich EHEDG oraz 3-A i jest dzięki temu przeznaczona do przemysłu browarów browarów spożywczego. Konstrukcja higieniczna oraz odporność na mycie instalacji z zewnątrz (IP69K) to wymagane cechy ■ Browary i minibrowary o produkcji ■ Browary i minibrowary o produkcji urządzeń, które gwarantują nieprzerwaną i bezpieczną pracę rocznej od 250 hl do 300.000 rocznej od 250 hl do 300.000 hl hl ■ Zbiorniki do warzenia z stali ■ Zbiorniki do warzenia z stali na obiekcie.
nierdzewnej albo miedzi nierdzewnej albo miedzi ■ Zbiorniki do fermentacji z stali ■ Zbiorniki do fermentacji z stali nierdzewnej nierdzewnej ■ Dostawy browarów (technologii) ■ Dostawy browarów (technologii) pod klucz według życzenia klienta pod klucz według życzenia klienta ■ Profesjonalne wykonanie ■ Profesjonalne wykonanie rzemieślnicze rzemieślnicze ■ Dostawa, montaż, uruchomienie ■ Dostawa, montaż, uruchomienie i serwis i serwis ■ Kwalifikowany zespół specjalistów ■ Kwalifikowany zespół specjalistów ■ Zastosowanie nowoczesnych ■ Zastosowanie nowoczesnych procedur produkcyjnych procedur produkcyjnych ■ Długoletnie doświadczenia i wysoka ■ Długoletnie doświadczenia i wysoka jakość jakość ■ Renowacja urządzeń browarnych ■ Renowacja urządzeń browarnych
Urządzenia inline mierzące parametry bezpośrednio w procesie, bez pobierania próbki
Rozwiązania automatyki
Oprócz pomiarów realizowanych w procesie, warto również wspomnieć o gotowych rozwiązaniach, które mogą przynosić oszczędności na instalacji technologicznej. Jednym z takich zagadnień jest automatyzacja pomiaru objętości brzeczki w kotle warzelnym. Tradycyjnie realizowana metoda (pomiar urządzeniem referencyjnym, wymagający otwarcia zbiornika po zakończeniu gotowania brzeczki) może być zastąpiona przez automatyczny pomiar metodą radarową. Czujnik spełniający wymagania dla pomiarów legalizowanych, o bardzo wysokiej dokładności pomiaru (< 1 mm) przekazuje sygnał do nadrzędnego systemu przeliczeniowego. Korzystając z dodatkowego pomiaru temperatury oraz tabeli litrażowania zbiornika, obliczana jest objętość brzeczki znajdująca się w kotle warzelnym po zakończeniu gotowania. Przy każdym cyklu, nowa informacja o numerze partii oraz rodzaju warzonego piwa jest przekazywana automatycznie do systemu wizualizacji. Dane te są uwzględniane PACOVSKÉ STROJÍRNY, a.s. w raporcie dziennym. Nádražní 697, 395 01 Pacov, Czech Republic
PACOVSKÉ STROJÍRNY, a.s.
Tel.: +420 565 410 111, fax: +420 565 442 709 E-mail: info@pacovske.cz
Nádražní 697, 395 01 Pacov, Czech Republic Tel.: +420 565 410 111, fax: +420 565 442 709 E-mail: info@pacovske.cz
e - w y d a n i e d o p o b r a n i a n a : www.AGROindustry.pl www.pacovske.cz
www.pacovske.cz
browarnictwo
pomiary energetyczne wykorzystywane do produkcji. Jednak odpowiednia analiza zapotrzebowania, kontrola ich zużycia oraz bieżący nadzór nad wydajnością instalacji może również przynieść dodatkowe oszczędności. Przykładowo, nawet 85% całkowitych kosztów wyprodukowania sprężonego powietrza to głównie wydatki na energię elektryczną pobieraną przez sprężarki, zatem optymalizacja jego zużycia zwyczajnie się opłaca. Zainstalowanie przepływomierzy termicznych na głównym rurociągu oraz opomiarowanie strumieni rozpływu pozwala szybko wykryć ewentualne straty (przecieki na instalacji). Czujniki ciśnienia zainstalowane przed i za filtrem, monitorujące stopień jego zużycia również pozwolą na sprawne przeprowadzenie wymiany na nowy. Pomiary ilości mediów za pomocą urządzeń oraz system analizy ich zużycia pozwalają więc na kompletny nadzór nad poszczególnymi elementami instalacji, gdzie są one zużywane. Doświadczenia pokazują, że dzięki systemowi monitoringu mediów energetycznych, ich zużycie może istotnie się obniżyć, zmniejszając ich łączne koszty nawet o 20%.
Warto zapamiętać
Rozwiązanie takie pozwala na znaczny wzrost bezpieczeństwa – pracownik nie musi otwierać zbiornika i dokonywać pomiaru manualnego, narażając się jednocześnie na działanie pary o temperaturze ok. 90oC.
18
browarnictwo
dodatek 4/2015
System monitoringu mediów energetycznych Każdy zakład produkcyjny posiada w swojej infrastrukturze media: wodę, energię elektryczna, parę, sprężone powietrze oraz gaz. Są to media
Monitoring mediów, np. zużycia sprężonego powietrza przynosi znaczne oszczędności
Zwiększenie jakości produktu w browarze jest możliwe głównie dzięki standaryzacji (pochodzenie urządzeń od jednego dostawcy), zastosowaniu pomiarów inline (realizowanych w czasie rzeczywistym), gotowych rozwiązań usprawniających pracę oraz wdrożeniu systemu monitoringu mediów energetycznych. Działania te z pewnością przyniosą również wymierne oszczędności, które pokazano na powyższych przykładach.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI
EFEKTYWNOŚĆ OPERACYJNA
ZAPEWNIJ SWOIM ZYSKOM DOSKONAŁĄ PRZYCZEPNOŚĆ Dla przetwórcy zarządzanie czasem i zasobami jest decydujące w utrzymaniu przewagi konkurencyjnej. Dlatego Sealed Air Food Care oferuje zaawansowane rozwiązania poprawiające Efektywność Operacyjną, takie jak piana hybrydowa DiverseyTM Enduro PowerTM. Korzystając z wieloletnich doświadczeń w przemyśle mięsnym, mleczarskim i rozlewniczym, stworzyliśmy Enduro Power - produkt, który łączy największe zalety piany i żelu, wydłużając czas kontaktu i skracając czas spłukiwania. Dłuższy czas kontaktu pozwala uzyskać doskonałe parametry mycia przy jednorazowej aplikacji. W efekcie zwiększa się bezpieczeństwo żywności, a dzięki mniejszej ilości zastosowanych środków chemicznych i zużywanej wody, zmniejsza się wpływ na środowisko naturalne. Twoje zyski nie muszą już wyciekać z Twojego zakładu. Dowiedz się więcej na sealedair.com/enduropower
Uwaga: wyniki pokazano po 5-minutowym kontakcie piany w środowisku symulowanym. Rzeczywiste rezultaty mogą się nieco różnić. ®Reg. U.S. Pat. & Tm. Off. © SealedAir Corporation (US) 2015. All rights reserved.
EFEKTYWNOŚĆ OPERACYJNA
WYDŁUŻENIE OKRESU TRWAŁOŚCI
EFEKTYWNOŚĆ OPERACYJNA
WYDŁUŻENIE OKRESU TRWAŁOŚCI
BUDOWA MARKI
EFEKTYWNO OPERACYJ
WYDŁUŻE OKRESU TRW
BUDOWA MARKI
browarnictwo
pomiary
Zmniejszamy koszty obsługi
– System CIP 4.0 Niezależnie od tego czy mowa o przemyśle napojowym czy farmaceutycznym, system CIP (Cleaning in Place) jest jedną ze standardowych metod czyszczenia stosowanych w zakładach produkcyjnych. W pełni zautomatyzowane stacje CIP pozwalają znacząco zmniejszać koszty obsługi, a tym samym korzystnie wpływają na ekonomię produkcji. Optymalizacja linii produkcyjnych poprzez zastosowanie solidnych elektrod pH serii tecLine HD gwarantuje stałą redukcję kosztów.
Proces czyszczenia CIP Kompleksowa stacja CIP składa się ze zbiorników kwaśnego (np. 65% kwas azotowy) i zasadowego (np. 55% soda kaustyczna) środka myjącego. Obydwa koncentraty dostosowywane są do właściwego dla danej aplikacji stężenia roztworu poprzez rozcieńczanie ich wodą w tzw. zbiornikach aplikacji. Dodatkowo, w układzie CIP znajdują się również zbiorniki z wodą przeznaczoną do płukania i – w zależności od zastosowania – po jednym ze zbiorników zawierających środki dezynfekujące (np. kwas nadoctowy) oraz wysoko oczyszczoną wodę lub układ sterylizacji parowej. Podstawowymi wartościami pomiarowymi w procesie czyszczenia CIP są konduktywność oraz wartość pH. W zależności od zastosowania danej aplikacji, elektrody pH prowadzą pomiar
20
browarnictwo
dodatek 4/2015
Magdalena Jaskólska JUMO Sp. z o.o.
przez wszystkie etapy procesu, co wymusza ich odporność na panujące tam warunki.
Rola wartości pH Priorytety pomiarowe zmieniają się w zależności od tego, czy czyszczenie CIP ma charakter obiegowy czy też nie. W czyszczeniu bez obiegu wszystkie detergenty i roztwory do płukania są usuwane po czyszczeniu. Konduktyw-
ność w przepływie zwrotnym odgrywa w tym przypadku mniejszą rolę niż pomiar wartości pH. Jest to istotne, ponieważ koszty usuwania wody uzależnione są od stopnia zanieczyszczenia ścieków. Dodatkowo, wymogiem obligatoryjnym jest neutralizacja ścieków które zbywane są do komunalnych oczyszczalni ścieków. W niektórych aplikacjach wymogiem procesu jest
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
reklama
pomiar wartości pH np. w zbiorniku fermentacyjnym, który na koniec czyszczenia poddawany jest sterylizacji parowej. Zastosowanie w tym przypadku standardowej elektrody pH skutkować będzie znaczącym skróceniem jej żywotności, ze względu na szok termiczny, któremu elektroda jest okresowo poddawana.
Perfekcja i precyzja.
Elektrody szklane Czynniki takie jak medium, temperatura, ciśnienie i oczywiście pożądany poziom pH odgrywają tu niezwykle ważną rolę. Poszczególne elementy elektrody pH (szkło membrany i diafragma) dobierane są bowiem w zależności od tych właśnie czynników. Elektrody serii JUMO tecLine to wysokiej jakości czujniki dedykowane do profesjonalnych zastosowań w procesowej i przemysłowej technologii pomiarowej. Te kombinowane elektrody pomiarowe, dostarczane są w wielu wykonaniach, znajdujących zastosowanie w różnorodnych aplikacjach. Elektrody JUMO tecLine HD pH cechują się wysoką wytrzymałością umożliwiającą ich zastosowanie w procesach o podwyższonym poziomie zanieczyszczeń i toksyn lub mediach zawierających substancje oleiste; w temperaturze do 135°C i ciśnieniu 13 bar. Nowo opracowana diafragma pierścieniowa PTFE o ulepszonej strukturze zapewnia nie tylko krótki czas reakcji, lecz również wyższą niewrażliwość na zanieczyszczenia lub oleiste/tłuste media procesowe i ścieki. Pozwala to zminimalizować działanie dyfuzji oraz polepszyć stabilność ciśnieniową i temperaturową czego efektem jest stabilny pomiar w całym procesie. Zastosowanie systemu 2-komorowego DOKA pozwala na wydłużenie ścieżki dyfuzji substancji zanieczyszczających elektrodę skutkuje wydłużeniem jej żywotność w kontakcie z mediami zatruwającymi system pomiarowy. Istotne znaczenie ma też zastosowanie zwiększonego zapas soli zgromadzonego w systemie referencyjnym gwarantuje długoterminową stabilność pomiarów w szczególności dla mediów o niskiej konduktywności.
pomiary
analiza
rejestracja
Warto zapamięać Zastosowanie wytrzymałych elektrod JUMO tecLine HD w stacjach CIP gwarantuje dłuższą ich żywotność sam tym samym pozwala zmniejszyć koszty eksploatacyjne oraz zapewnić stabilność pomiaru. Elektroda musi spełniać wszystkie wymagania swojego miejsca pracy, aby dostarczać rzetelnych wartości pomiarowych. Dlatego też dobór odpowiedniego szkła membrany i diafragmy mają tu kluczowe znaczenie.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
Rozwiązania dla branży browarniczej Doskonały produkt potrzebuje niezawodnej technologii. Precyzyjne i wiarygodne pomiary oraz technika regulacyjna w branży piwowarskiej to nie miejsce na kompromisy. Warto więc postawić na 60 lat doświadczenia, jakości, zaangażowania i dokładnej znajomości branży: Witamy w JUMO!
www.jumo.net
browarnictwo
mikrobrowary
Mikrobrowar made in Poland Według naszej wiedzy produkujemy jedyny kompletny system w Europie, który daje możliwość nie tylko uwarzenia piwa, ale także jego fermentacji, leżakowania i rozlania do butelek czy bezpośrednio do kufla.
Mikrobrowary są na rynku polskim zjawiskiem stosunkowo nowym, za to doskonale sprawdzającym się ekonomicznie. Stanowią one nawiązanie do tradycji średniowiecznej, gdzie w karczmach i barach odbywało się warzenie piwa. W obecnych czasach powróciły do łask, podbijając serca miłośników piwa. Nasze mikrobrowary oprócz swoich typowych funkcji związanych z warzeniem piwa, stanowią również element reklamowy i dekoracyjny, zapewniając atrakcyjność obiektowi, w którym się znajdują. Nic nie wzbudza bowiem większego zainteresowania i zachwytu, jak uwarzenie piwa na oczach klientów, czy nawet przez nich samych. Mikrobrowary produkowane przez Hydro-Instal pozwalają na produkcję piwa przy niewielkich nakładach inwestycyjnych w porównaniu z tradycyjną linią technologiczną. Co więcej, nasze urządzenia mogą być zainstalowane na powierzchni o wymiarach 1,5x3x2,5 a ich pojemność zależy od klienta i mieści się w przedziale od 20 do 100 litrów.
22
browarnictwo
dodatek 4/2015
Katarzyna Zysk Hydro-Instal
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
Nowa generacja urządzeń pianowych
ŚĆ O W O N
HYBRID
DuoBlock = prosta i bezpieczna obsługa zmiany trybu działania
Double Injector + Corona Technology™ = lepsza jakość i stabilność piany
System centralnego mycia pianowego SPEŁNIAJĄCY WSZYSTKIE WYMAGANIA UŻYTKOWNIKÓW Ecolab Sp. z o.o. ul. Opolska 100, 31-323 Kraków tel. 12 2616 100 www.ecolab.pl
browarnictwo
mikrobrowary
Miejsce, w którym ma zostać ustawiony mikrobrowar wyposażone musi być jedynie w przyłącze zimnej wody, energii elektrycznej oraz odwodnienie liniowe. Takie urządzenia stanowią doskonałą alternatywę dla inwestorów, którzy przy niedużych nakładach inwestycyjnych i nieznacznej powierzchni chcą rozpocząć swoją przygodę z produkcją piwa we własnym lokalu. Konstrukcja, projekt technologiczny i prostota obsługi dają satysfakcję
24
browarnictwo
dodatek 4/2015
najbardziej wymagającym doświadczonym piwowarom, jak i nowicjuszom, a możliwość modyfikacji i doposażania pozwala na skonfigurowanie pełnowartościowego browaru w najniższej możliwej cenie, odpowiedniego zarówno dla małej restauracji, pubu, baru czy klientów indywidualnych. Mikrobrowar naszej produkcji w wersji podstawowej składa się z następujących elementów: zbiornika na wodę, kadzi zacierno-filtracyjnej,
kotła warzelnego, fermentatora oraz zbiorników leżakowych. W skład urządzenia wchodzą również wymiennik ciepła, szafa sterownicza oraz agregat chłodniczy. Według naszej wiedzy jest to jedyny kompletny system w Europie, który daje możliwość nie tylko uwarzenia piwa, ale także jego fermentacji, leżakowania i rozlania do butelek czy bezpośrednio do kufla. Wszystko ustawione jest na ramie, co zapewnia dogodny dostęp do zbiorników, oraz daje piwowarowi stałą kontrolę procesu technologicznego bez potrzeby częstej zmiany położenia. Wygląd finalny urządzenia zależy oczywiście w głównej mierze od klienta. To on decyduje ile chce mieć leżaków, czy jaki blat wybrać (szlifowany, marmur, nadruk dowolnego zdjęcia na szkle, czy nawet drewno). Wszystkie nasze projekty są dostarczane i instalowane z niezbędnymi podzespołami i wyposażeniem dodatkowym. Jesteśmy również w stanie zapewnić asystę piwowara podczas pierwszego warzenia oraz trening personalny.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
browarnictwo oszczędności mediów
Innowacyjna instalacja CIP w warzelni W ramach 8. Seminarium Weihenstephan dotyczącego raportu w sprawie technologii dr Rudolf Michel i dr Ludwig Scheller z GEA Brewery Systems GmbH przedstawili innowacyjny system mycia CIP w warzelni. Celem było opracowanie technicznych rozwiązań tak, aby zmniejszyć zużycie wody i środków myjących poprzez sprzężenie mycia zbiorników i instalacji rurowych w procesie mycia równoległym do przebiegu produkcji w liniach produkcyjnych. Połączenia rurowe do zbiorników zapewniają w automatycznym procesie mycia maksymalne bezpieczeństwo produktu oraz powtarzalną wysoką jakość mycia CIP warzelni w ramach Hazard Analysis and Critical Control Points ( HACCP ). Do opracowania nowej koncepcji CIP zostały zbadane programy mycia w istniejących browarach. Analiza wykorzystywanych metod mycia zainstalowanych urządzeń pozwoliła znaleźć oszczędność czasu, wody i środków myjących. Postawiono sobie następujące cele: • mniej wody i chemikaliów • oszczędność bieżących kosztów • mniej obsługi operatorskiej • większa dyspozycyjność instalacji • niskie zużycie mediów
26
browarnictwo
dodatek 4/2015
Mieczysław Pankiewicz,
Najważniejsze punkty innowacyjnej koncepcji CIP
Jerzy Dedo
Analiza typowych procesów mycia w obszarze warzelni doprowadziła do innowacyjnych rozwiązań opracowanych przez GEA Brewery Systems. Przy projektowaniu instalacji daje się porównać dotychczasowy przebieg
Euro-PAN Sp. z o.o.
Rys. 1. Standardowy CIP pojedynczych zbiorników plus automatyczne napełnianie ługiem połączeń rurowych
Rys. 2. Standardowy CIP pojedynczych naczyń wraz z połączeniem rurowym z wykorzystaniem CIP powrotnego w następnym zbiorniku
procesu mycia z cechami nowej koncepcji CIP: • proces CIP przebiega wyłącznie zgodnie z kierunkiem produkcji • grupy mycia w warzelni są jasno zdefiniowane i rozdzielone tak, aby zapewnić bezpieczeństwo produktu • nie ma potrzeby stosowania dodatkowej zmiany (szychty) do mycia warzelni, CIP jest wprowadzony i zintegrowany z tygodniową produkcją warek • przy ciągłej pracy warzelni wyraźnie oszczędzamy czas – minimalne postoje, zwiększamy dostępność warzelni • redukcja personelu • mycie orurowania w warzelni jest zintegrowane z programem mycia zbiorników • nowa koncepcja służy optymalizacji i redukcji zużycia środków myjących oraz świeżej wody Przyporządkowanie naczyń do mycia CIP według nowej koncepcji można w warzelni zdefiniować następująco: • MILLSTAR • kadzie zacierne/grupa kadzi zaciernych • LAUTERSTAR i zbiorniki cienkusza • zbiornik pośredniczący brzeczki i podgrzewacz brzeczki
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
• kocioł warzelny z warnikiem wewnętrznym, zbiorniki dozowania chmielu i schładzacz kondensatu • Whirlpool i zbiornik osadów Zalety nowej koncepcji CIP, automatyczne mycie zbiorników i orurowania zapewniają dobry rezultat mycia i maksymalne bezpieczeństwo produktu. Dane dotyczące przebiegu mycia są rejestrowane i zapewniają śledzenie przebiegu mycia zgodnie z certyfikatem DIN ISO lub w ramach koncepcji HACCP.
Podsumowanie Technologiczne i ekonomiczne zalety nowej koncepcji CIP: • modernizacja przebiegu procesu CIP gwarantuje oszczędność przynajmniej 3 godz. Ten czas może być przeznaczony na produkcję. • produkcja i mycie CIP w warzelni mogą przebiegać równolegle • redukcja personelu, a tym samym kosztów • można zrezygnować z tradycyjnej „warki ługowej”
Rys. 3. Nowa koncepcja CIP dla grupy
reklama
browarnictwo
Rys. 4. CIP systemu gotowania brzeczki
Rys. 5. Zwiększona elastyczność instalacji poprzez integrację CIP w przebieg procesu warzenia
Rys. 6. Oszczędność wody i środków myjących
28
browarnictwo
dodatek 4/2015
• zautomatyzowane bezpieczeństwo mycia poprzez zintegrowaną blokadę naczyń – koncepcja bezpieczeństwa GEA • oszczędność koncentratów myjących • oszczędność świeżej wody • redukcja zużycia prądu poprzez zmodernizowaną koncepcję mycia • orurowanie zapewniające poprzez zastosowaną automatykę bez-
pieczeństwo produktu pomiędzy naczyniami pozwala wcześniej rozpocząć produkcję, pozwala na zwiększenie wydajności • zwiększenie produkcji – przy minimalnej mechanicznej przebudowie • maksymalne wykorzystanie instalacji szczególnie w szczytach produkcji.
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
browarnictwo
stabilizacja piwa
Ciągła polifenolowa stabilizacja piwa – poprawa ekonomiki procesu i ochrony środowiska
System CBS został zaprojektowany w celu usprawnienia produkcji i wydajności operacyjnej w browarach mogących wykorzystywać zalety procesu ciągłej stabilizacji piwa. System ciągłej stabilizacji piwa (PALL CBS) umożliwia płynne rozszerzenie procesu produkcji, klarowania i końcowej filtracji co poprawia spójność produktu oraz redukuje czas produkcji, koszty, nakład pracy i odpady. Nowe rozwiązanie systemu łączy znane i stosowane materiały w stabilizacji piwa (PVPP) z nową technologią unieruchomionych złóż, umożliwiając ciągłą stabilizację wszystkich rodzajów piwa. Usprawniony proces produkcji zwiększa dodatkowo spójność produktu i maksymalizuje wydajności w regulowanym zakresie z przedziału 100 hl/h to 600 hl/h, zgodnie z wymaganiami klienta.
E
konomika procesu oraz ochrona środowiska są dwoma najistotniejszymi czynnikami, które miały wpływ na powstanie tego systemu oraz proces jego projektowania. Większość konwencjonalnych systemów stabilizacji piwa jest zaprojektowana do pracy szarżowej, co nie współgra z nowoczesnym systemem filtracji membranowej. Zatem pierwszym krokiem w kierunku zwiększenia ekonomiki procesu jest ciągły tryb pracy. Taki tryb pracy umożliwia zmniejszenie rozmiarów linii produkcyjnych dzięki lepszemu wykorzystaniu systemu oraz pracy 24h /7 dni. To z kolei powoduje zmniejszenie
30
browarnictwo
dodatek 4/2015
kosztów inwestycji, także w otoczeniu systemu, w wyniku mniejszych rozmiarów instalacji, rurociągów, koniecznej przestrzeni oraz odnoszących się kosztów budynków. Dodatkowo linie do ciągłej produkcji oferują ogromną elastyczność w kategorii zmiany gatunku, co również staje się bardziej istotne przy koncentracji browarów oraz zwiększania liczby gatunków produkowanego piwa. Firma Pall Corporation podjęła wyzwanie i rozpoczęła prace nad nowym systemem stabilizacji, który następnie został zwalidowany w browarze Frederica w Danii należącym do grupy Carlsberg oraz oficjalnie
Jürgen Ziehl, Martin Zeiler, Ralf Ascher
zaprezentowany na Targach Brau Berviale w Norymberdze.
Pall GmbH, Crailsheim, Germany
Cele realizowane przy projektowaniu systemu
Tłumaczenie: Piotr Ziarko, Marek Waczyński
Jednym z głównych celów w fazie projektowania nowego systemu była jego zdolność utrzymywania funkcji ciągłej pracy z bardzo wysokim poziomem zautomatyzowania, przy najniższym możliwym wysiłku obsługowym. Intensywne operowanie materiałem PVPP jak również kosztowne straty PVPP winny być wyeliminowane ilekroć jest to możliwe. Co więcej, system powinien być przyjazny dla środowiska
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
System CBS 326 z otwartą kolumną
w szczególności przy chemicznej regeneracji, a dodatkowo, koszty operacyjne (OPEX) powinny być wzorcem dla innych systemów z regeneracją, które funkcjonują na rynku. Aby uzyskać wszystkie wymienione wyżej cele system posiada wysoce kompaktową konstrukcję, bazującą na elementach z unieruchomionym złożem.
Rys. 1. Tryby pracy systemu CBS, w szczególności jak kolumny zmieniają się w celu utrzymania ciągłej stabilizacji.
Tab. 1. Dane techniczne systemu CBS
Parametry techniczne systemu CBS W zależności od wymaganej wydajności System CBS (rys 1) składa się z 3 lub 6 kolumn stabilizacyjnych, każda z kolumn jest wyposażona
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
CBS System
CBS - 3/26
CBS - 6/26
Jedn.
Wydajność
250
500
hl/h
Objętość na kolumnę
450
450
Litr
Objętość netto (Objętość kolumny – kasety)
215
215
Litr
Średnica kolumny
610
610
mm
Powierzchnia zabudowy
CBS-320 do CBS-330 CBS-620 do CBS-630
Szerokość
3600
5000
mm
Głębokość
2600
2600
mm
Wysokość
2800
2800
mm
dodatek 4/2015
browarnictwo
31
browarnictwo
stabilizacja piwa
w 20 do 30 kaset z wypełnieniem PVPP do 1,5 kg PVPP w każdej. Kolumny stabilizacyjne są trwale zamocowane na ramie, z odpowiadającą im powierzchnią zabudowy 6,7 m2 dla jednostki 100-300 hl/h i około 13 m2 dla jednostki 400-600 hl/h. Aby wspomóc szybką instalację i uruchomienie systemu, jednostka dostarczona do browaru jest całkowicie okablowana i orurowana; pozostaje tylko podłączenie mediów i można rozpocząć stabilizację pierwszego piwa. Z punktu widzenia automatyki zintegrowany sterownik Siemens S7 może być łatwo połączony do systemu sterowania browaru. Zdjęcie 1 pokazuje 3 kolumnowy system CBS z jedną otwartą kolumną pokazującą wewnętrzne kasety. System był zainstalowany w browarze Frederica w okresie prób walidacyjnych.
Po osiągnięciu maksymalnego czasu pracy, PVPP wewnątrz kaset musi zostać zregenerowane. Wykonywane jest to jako kombinacja mycia kaustycznego, kwaśnego oraz myć wodnych. Czas jaki zajmuje cała procedura mycia to ok. 90 minut. Sterowanie umożliwia wybór długości cyklu mycia jako funkcji zawartości w piwie polifenoli i antocyjanogenów oraz oczekiwanej stabilności piwa. Sposób w jaki użytkownik wybiera konieczną długość cyklu jest podobny do sposobu kalkulowania ilości PVPP w stabilizacji dozowania jednokrotnego.
Wyniki walidacji W okresie od lipca 2009 do lutego 2010 system CBS326 był testowany w Frederica Brewery, Dania. Zainstalowany system posiadał wydajność 250 hl/h, a w okresie testów przefiltrowano około 151.000 hl. Oprócz wszyst-
Opis procesu Przez węzeł zaworowy i pompę z regulowanym ciśnieniem już przefiltrowane ale niewystabilizowane piwo kierowane jest do kolumn stabilizacyjnych. Podczas operacji 2/4 z 3/6 kolumn pracują równolegle ale z czasowym opóźnieniem w trybie stabilizacji podczas gdy w tym samym czasie kolumna 3/6 jest regenerowana lub czeka na włączenie. Po osiągnięciu zadanego czasu cyklu użytkowana kolumna zostanie zastąpiona przez czekającą w trybie stand-by. Dzięki takiemu trybowi pracy zawsze jest gwarantowany ciągły przepływ. W początkowym okresie lub podczas włączania zregenerowanej kolumny może być konieczny by-pass aby uniknąć przestabilizowania piwa. Generalnie efekt stabilizacji jest kontrolowany przez; czas cyklu, rozłożenie przepływów w kolumnach oraz jeśli konieczne przez tryb pracy w by-passie.
32
browarnictwo
dodatek 4/2015
kich kryteriów stabilizacji jak redukcja polifenoli i antocyjanogenów, również sprawdzano cały zakres parametrów jakościowych piwa oraz przeprowadzono pełny test smakowy. Wszystkie częściowe analizy były kontrolowane przez dział jakości browaru a kompletne analizy przeprowadzono w VLB Institute w Berlinie.
Wyniki walidacji w zestawieniu z kryteriami stabilizacji Tabela nr 2 pokazuje wyniki z prób walidacyjnych oraz w szczególności wynik dotyczący kryteriów stabilizacji. Obszar zaznaczony na żółto pokazuje wyniki obecnie używanego systemu stabilizacji, zielony obszar to wyniki uzyskane z systemu CBS. Całkowite polifenole mogły być zredukowane w przedziale pomiędzy 44 do 53 %, antocyjanogeny w zakresie
Tab. 2. Walidacja przepływu, zmiany kolumn oraz wyniki testu forsującego
e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
Wykres 1. 12 godzinny czas stabilizacji
około 33 do 37%. Przy takiej redukcji oczekiwany średni czas trwałości piwa w teście forsującym to 10 ciepłych dni (10 worm days) lub odpowiadający im okres blisko jednego roku. W zakresie kryteriów jakościowych piwa włączając panel smakowy żaden z wyników nie wykazał wartości nieakceptowalnych. Wykres nr 1 pokazuje 12 godzinny czas stabilizacji. Można też zobaczyć jak zmieniają się kolumny pomiędzy trybami mycia i stabilizacji utrzymując tym samym stały poziom wskaźnika dla testu forsującego. Dzięki bardzo małej martwej objętości ok. 215 ltr. na kolumnę, zapotrzebowanie na media myjące zostało znacząco zredukowane w porównaniu z innymi technologiami regenerowalnego PVPP. Objętości są tak małe że nie ma potrzeby stosowania zbiornika CIP. Biorąc pod uwagę objętości mediów z tabeli 3, wynikające z tego koszty operacyjne mieszczą się w zakresie 0,07 Euro/na hl przefiltrowanego piwa.
e-w ydanie do pobrania na:
Cold Water
1,2
m3
Dearated water
0,9
m
Hot water
1,4
m3
1% Caustic
1,3
m3
0,5% Acid
0,5
m3
Sum:
5,3
m3
3
Tab. 3. Zużycie mediów do regeneracji 1 kolumny systemu CBS 326
Zalety oraz korzyści zastosowania 3/6 Kolumnowa konstrukcja • Zredukowane koszty stabilizacji • Zaprojektowany do ciągłej pracy • Mała powierzchnia zabudowy • Doskonałe dopasowanie do ciągłej filtracji PVPP jako czynnik stabilizujący • Materiał dobrze znany, brak ograniczeń użytkowania • Wysoce specyficzny dla polifenoli • Dopuszczenie do kontaktu z żywnością • Doskonała dostępność tego materiału • • • • •
Niska martwa objętość systemu Mała powierzchnia zabudowy podłogi Bardzo niskie straty piwa i ekstraktu Mniejsze zużycie mediów Mniejsze zużycie wody Zbędne zbiorniki do CIP
www.AGROindustry.pl
Technologia unieruchomionego złoża • Brak materiałów pylistych • Mniejsze zużycie mediów • Stop and Go – niezależny proces operacyjny • Brak mechanicznego stresu PVPP • Mniej ruchomych części to niższe koszty obsługi Całkowicie zautomatyzowany proces • Łatwość operacji • Pewny proces stabilizacji i regeneracji • Małe zaangażowanie obsługi • Dynamiczna regulacja stabilizacji piwa • Do 20 standardowych programów stabilizacji • Bardzo szybkie przełączanie (zmiana gatunku) Modem włączony w system • Umożliwia zdalną konsultację • Umożliwia serwis online • Szybkie rozwiązanie problemów
dodatek 4/2015
browarnictwo
33
reklama
art. sponsorowany
Endress+Hauser od 60 lat
jest liderem w zakresie automatyki w branży spożywczej. Jesteśmy dostawcą kompleksowym
O
ferowane urządzenia pomiarowe zostały stworzone tak, aby spełniać najbardziej surowe wymagania występujące w przemyśle spożywczym. Bezpieczeństwo, niezawodność, najwyższa jakość i solidność to najważniejsze cechy naszych urządzeń.
Po prostu lepsza wirówka: GEA Westfalia Separator stop direct directdrive + hydrostop Wszelkie możliwe, innowacyjne rozwiązania techniczne w końcu dostępne również w wirówkach dla piwowarstwa, sokownictwa, winiarstwa oraz innych napojów.
GEA Westfalia Separator Polska Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 212, 02-486 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 571 42 03, Fax: +48 22 571 42 10 mariusz.barwinski@gea.com, www.gea.com
Jako jedyna firma na rynku oferujemy urządzenia do pomiarów: • przepływu • poziomu • ciśnienia • analizy fizykochemicznej • temperatury • rejestracji danych. Opracowujemy i dostarczamy rozwiązania przynoszące oszczędności, dopasowane idealnie do potrzeb Klientów (opomiarowanie kotłów warzelnych, legalizowane pomiary alkoholu, systemy monitoringu energii). Przeprowadzamy audyty instalacji, które pozwalają na wprowadzenie zmian obniżających koszty produkcji. Zapewniamy profesjonalny serwis posprzedażowy. Wykonujemy kalibracje urządzeń pomiarowych na obiekcie (posiadamy własną mobilną kalibracyjną dla przepływomierzy). Długoletnie doświadczenie i wiedza aplikacyjna specjalistów Endress+Hauser pomaga naszym Klientom zwiększyć wydajność i powtarzalność produkcji, zachowując najwyższą jakość produktu.
engineering for a better world e-w ydanie do pobrania na:
www.AGROindustry.pl
SÜDMO
WANIE WASZE ZAMIŁOWANIE NASZĄ DO PIWA JEST NASZĄ ACJĄ! MOTYWACJĄ!
a Inżynieria procesowa owaTechnologia procesowa amiZarządzanie projektami Technika zaworowa Serwis
M.PL
Wyłączny przedstawiciel w Polsce: SPINEX SPINKIEWICZ SPÓŁKA JAWNA WWW.SPINEX.COM.PL - SPINEX@SPINEX.COM.PL
S
W D M
In T Z T S
Wy SP W
WWW.SUEDMO.DE WWW.SUEDMO.DE