DREAM CITY EEN DOCUMENTAIR FOTOPROJECT OVER PRETPARKEN WERELDWIJD VOOR KLAS 2 EN 3 VAN HET VOORTGEZET ONDERWIJS HANDLEIDING
VOOR LERAREN
03
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
INLEIDING
V
oor u ligt het lespakket Dream City. Voor Dream City bezochten fotografe Anoek Steketee en journaliste Eefje Blankevoort pretparken op onverwachte plaatsen. De reis bracht hen naar Rwanda, Turkmenistan, de Verenigde Staten, China, Indonesië, Libanon, Israël en de Palestijnse Gebieden, Colombia en Irak. Hoewel in elk land de politieke, sociale en culturele context anders is, bleken alle pretparken op elkaar te lijken. Elk pretpark heeft vrolijke lichtjes, een sprookjesachtig decor en perfect onderhouden tuinen. En overal bezoeken de mensen het pretpark om even weg te zijn van het leven van alledag, van alle problemen en dagelijkse beslommeringen. Deze behoefte om te ontsnappen aan de dagelijkse realiteit bleek universeel te zijn. Anoek Steketee en Eefje Blankevoort portretteerden de parken, hun medewerkers en bezoekers. Door de herkenbare en toegankelijke vorm van het pretpark zijn de foto’s van Dream City heel geschikt om ingewikkelde vraagstukken als leven in een conflictgebied, armoede en sociale ongelijkheid op prikkelende wijze te behandelen. De foto’s zijn het startpunt van een zoektocht waarbij leerlingen zelf het verhaal achter de foto’s ontdekken. De leerlingen leren door middel van verschillende opdrachten goed te kijken naar foto’s. Ze ontdekken op welke manieren je een verhaal met beeld kunt vertellen. De leerlingen ervaren hoe licht en compositie de sfeer van een foto kunnen bepalen. Maar ook dat een foto met tekst en uitleg erbij een heel andere betekenis krijgt, of een heel ander verhaal vertelt, dan zonder. De leerlingen ontdekken spelenderwijs de rol van context. >
04
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
Aan de hand van de fototentoonstelling doen de leerlingen een klein onderzoek. Een foto uit de tentoonstelling is het uitgangspunt om het verhaal van één pretpark en zijn bezoekers te onderzoeken. De leerlingen zoeken daarvoor zelf informatie op internet, ze gebruiken uiteraard de foto’s en achter in het leerlingenmateriaal vinden zij (vereenvoudigde) teksten uit het boek Dream City. Het project wordt afgesloten met een foto-opdracht waarin de leerlingen zelf een fototweeluik maken rondom een tegenstelling. Deze foto-opdracht zal door leerlingen in heel Nederland worden uitgevoerd. De resultaten worden online verzameld en toegankelijk gemaakt. Dit lespakket is bedoeld voor de tweede en derde klassen havo/vwo. U kunt zelf bepalen waar u de meeste nadruk op legt, op de foto’s en de daarmee samenhangende beeldaspecten, of juist meer op de informatie bij de foto’s. Ook kunt u de opdrachten vereenvoudigen of juist verdiepen. In de docentenhandleiding is hiervoor een aantal suggesties opgenomen. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier met Dream City! FOTODOK
05
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
PRAKTISCHE INFORMATIE Dream City bestaat uit: • Docentenhandleiding • Leerlingenboekjes • Een set van zestien posters waarmee u naar eigen inzicht een tentoonstelling kunt inrichten. Deze tentoonstelling blijft idealiter gedurende de lessen hangen • Dream City Flickr, speciale fotopagina waar alle resultaten worden verzameld: www.flickr.com/photos/dreamcity-educatie Optioneel Voor meer informatie en achtergrondverhalen raadpleeg het boek Dream City Anoek Steketee & Eefje Blankevoort ISBN 978-3-86828-248-1 (Nederlandse editie) U kunt het boek bestellen via de FOTODOK Bookshop op www.fotodok.org Doelgroep Klas 2 en 3 havo/vwo Doel van de lessen • Leerlingen realiseren zich dat sommige menselijke gedragingen en omgevingen universeel zijn. In dit geval pretparken en plezier maken. Ook in landen waar oorlog of een conflict heerst of waar politieke onvrijheid is hebben mensen er behoefte aan om te ontsnappen aan het leven van alledag. Opvallend is niet alleen het feit dat mensen overal ter wereld naar pretparken gaan, maar ook dat die pretparken erg op elkaar lijken. • Leerlingen realiseren zich dat zij (net als iedereen) met een bepaalde blik/vooroordeel naar een foto kijken. (standplaatsgebondenheid) • Leerlingen ontdekken hoe tekst en beeld zich tot elkaar verhouden. (de invloed van tekst op beeld en andersom) • Leerlingen ontdekken dat pretparken wereldwijd er herkenbaar en vergelijkbaar uitzien, ongeacht de situatie in het land. • Leerlingen leren fotografie als communicatiemiddel gebruiken. • Leerlingen verwerken op een creatieve manier hun gevoelens aan de hand van de foto-opdracht.
Aansluiting kerndoelen Dit lespakket sluit aan bij de volgende kerndoelen: Mens en maatschappij: 41 De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden. 46 De leerling leert over de verdeling van welvaart en armoede over de wereld, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu, en relaties te leggen met het (eigen) leven in Nederland. 47 De leerling leert actuele spanningen en conflicten in de wereld te plaatsen tegen hun achtergrond, en leert daarbij de doorwerking ervan op individuen en samenleving (nationaal, Europees en internationaal), de grote onderlinge afhankelijkheid in de wereld, het belang van mensenrechten en de betekenis van internationale samenwerking te zien. Kunst en cultuur: 48 Produceren. De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden de zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te passen om eigen gevoelens uit te drukken, ervaringen vast te leggen, verbeelding vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen. 49 Presenteren. De leerling leert eigen kunstzinnig werk, alleen of als deelnemer in een groep, aan derden te presenteren. 50 Beleven. De leerling leert op basis van enige achtergrondkennis te kijken naar beeldende kunst, te luisteren naar muziek en te kijken en luisteren naar theater-, dans- of filmvoorstellingen. 52 Reflecteren. De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder kunstenaars.
07
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
INFO Benodigdheden • Posters van Dream City • Leerlingenboekjes • Gekopieerde groepsantwoordbladen opdracht 5 (bijlage 1) • Gekopieerde antwoordbladen opdracht 5 (bijlage 2) Inleiding Laat uw leerlingen de volgende twee posters zien: Funland in Ramallah, Palestijnse gebieden en het bootje in Turkmenistan. Vertel uw leerlingen dat ze de komende drie lessen met het project Dream City aan de slag gaan. U geeft de leerlingen weinig informatie. Zij gaan namelijk zelf met behulp van de opdrachten ontdekken waar het project precies over gaat. In de eerste opdracht ervaren zij dat de foto’s zonder informatie een ander verhaal vertellen dan dezelfde foto’s met tekst en uitleg.
Funland, Ramallah
De leerlingen gaan zelf aan de slag met het boekje dat u aan ze uitdeelt. De leerlingen krijgen ieder een boekje. Ze maken opdracht 1 uit het leerlingenboekje. U kunt hier vertellen dat het boekje van de leerlingen is en u kunt eventueel aankondigen dat de leerlingen een cijfer voor het project krijgen. OPDRACHT 1 1 Waar denk je aan bij de titel Dream City? Schrijf hieronder vier woorden op die bij je opkomen. Eigen antwoord leerlingen. De volgende vragen beantwoorden de leerlingen aan de hand van de twee posters in de klas. Ze horen bij het project Dream City.
Bootje in Turkmenbashi’s World of Fairytales, Turkmenistan
10
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
Het gaat er bij deze opdracht niet om dat de leerlingen alles goed hebben, maar het gaat erom dat ze goed naar de foto’s kijken en een weloverwogen keuze maken. De leerlingen zullen ervaren dat tekst soms nodig is om een foto beter te begrijpen. STAP 2 Nu jullie hebben vastgesteld waar de foto’s zijn genomen is de volgende stap om het juiste onderschrift bij de foto’s te zetten. Hieronder vind je een aantal onderschriften. Welke tekst hoort bij welke foto? Schrijf het nummer van het juiste onderschrift onder de foto op het groepsantwoordvel. Als de leerlingen klaar zijn bespreken ze met elkaar de resultaten. Welke teksten zouden ze ergens anders plaatsen en waarom? De leerlingen schrijven hun definitieve antwoord op het groepsantwoordvel. Ze beschrijven hier ook kort welke overwegingen zij hadden om een bepaald onderschrift te kiezen. Waarom past het goed bij de foto? STAP 3 Stap 3 doet de groep met zijn vieren. Zij schrijven hun antwoord op het groepsantwoordvel. Als u weinig tijd hebt kunt u de leerlingen stap 3 ook voor een aantal foto’s laten doen. N.B. Voor een tweede klas zijn de teksten redelijk pittig. Als u de teksten te lastig vindt voor uw leerlingen kunt u deze stap overslaan. Bij stap 4 vraagt u de leerlingen dan bijvoorbeeld om zelf een onderschrift bij één foto of meer foto’s (afhankelijk van de tijd) te bedenken. De foto’s hebben nu een onderschrift en de naam van een land waar ze zijn gemaakt. Bij elke foto hoort ook een kort verhaal over de achtergronden en de mensen die erop staan. Hieronder vind je een aantal teksten, elke tekst heeft een nummer. Welke tekst past het beste bij welke foto en waarom? Bespreek met elkaar welke tekst jullie het best bij een foto vinden passen en waarom. Schrijf het nummer van de tekst onder de juiste foto. Schrijf jullie antwoorden op het groepsblad. U vraagt elk groepje één foto toe te lichten. Welk land kozen de leerlingen, welk bijschrift en welke tekst? Waarom? Nu deelt u de leerlingen het antwoordblad (bijlage 1) uit met daarop de foto’s voorzien van het juiste bijschrift en land. De leerlingen kunnen nu kijken wat ze hetzelfde hadden en wat niet.
STAP 4 Je hebt nu extra informatie over de foto’s. a Verschilt dat van wat jullie eerst hadden? Leg je antwoord uit. b Wordt het verhaal van de foto anders nu je de juiste informatie erbij kent? Hoe zou dat komen, denk je? Nabespreken: valt de leerlingen iets op? Waarin verschilden hun antwoorden en hoe kwam dat? Kunnen ze iets zeggen over de functie van tekst bij een foto? Welk verhaal verraste de leerlingen het meest? OPDRACHT 6 a Welke verhaal verraste je het meest bij de foto? Leg kort je antwoord uit. Eigen antwoord leerlingen. b Wat vind je van informatie bij de foto’s? Vind je het nodig, of niet? Waarom? Hoe belangrijk vinden de leerlingen informatie bij een foto. Helpt het je beter te begrijpen waar het over gaat? Voegt het iets toe wat je misschien niet zomaar ziet? Is informatie nodig om foto’s beter te kunnen bekijken? U kunt tot slot de groepsantwoordvellen innemen en eventueel bewaren om later op terug te komen, of om te beoordelen. Ook kunt u de leerlingennboekjes innemen, u deelt ze de volgende les weer uit.
11
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
INFO Benodigdheden • Atlassen • Leerlingenboekjes • Een aantal computers met internetverbinding • Gekopieerde antwoordvellen voor opdracht 1 (bijlage 3) • Postertentoonstelling Dream City U komt kort terug op de vorige les. Waar gaat Dream City over, wat deden we de vorige les? Standplaatsgebondenheid, de functie van tekst bij een foto. Laat de leerlingen een voorbeeld noemen uit de vorige les. U kunt de fototentoonstelling opnieuw bekijken. U deelt de boekjes uit. De leerlingen zitten in dezelfde groepjes als tijdens de vorige les. OPDRACHT 1 1a Bekijk de drie foto’s hieronder. Wat zie je? Schrijf je antwoord onder de foto. De leerlingen beschrijven kort wat ze zien. Hierbij kunnen ze kennis betrekken die ze in de vorige les hebben opgedaan.
Omar & Akram
1b Schrijf onder elke foto een emotie/ gevoel dat je bij de foto krijgt. Eigen antwoord leerlingen. Deel aan de leerlingen na een aantal minuten de aanvullende informatie over de foto’s uit (bijlage 3). De leerlingen lezen dit en u bespreekt kort na. U kunt ook aandacht besteden aan de sfeer die de foto uitstraalt. Lijkt het de leerlingen een fijne plek en waarom? Zo kunt u alvast refereren aan de foto-opdracht. 1c Welke rol speelt het pretpark in het leven van deze mensen? Wat vind je daarvan? Omar en Akram in Duhok Als je de informatie leest zijn het opeens niet meer twee jongens die gezellig samen op een terrasje zitten. Voor hen betekent het park dat zij elkaar kunnen ontmoeten en niet bang hoeven te zijn. John Bosco uit Rwanda met het zeer aangrijpende verhaal dat hij wees werd als gevolg van de genocide. De leerlingen zien misschien een vrolijke jongen die aan het werk is in een wat armetierig hokje. Voor John betekent het werken in het park dat hij een inkomen heeft, zijn broers en zussen kan onderhouden en verder kan leren.
John
Ruslan en zijn auto
16
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
AFSLUITENDE LES
30-45 min.
INFO Werkvorm Presentaties / bespreking Benodigdheden • Foto’s van de leerlingen • Computer met beamer • Internetverbinding • Dream City website: www.flickr.com/photos/dreamcity-educatie In deze laatste, afsluitende les worden de door de leerlingen gemaakte foto’s besproken. U kunt zelf kiezen hoe u dit wilt doen. Online via de Dream City website bijvoorbeeld, of als u de bestanden heeft verzameld op de schoolcomputer via de photo viewer. Idealiter beschikt u over een lokaal waarin u via een computer de gemaakte foto’s kunt beamen. Handreikingen voor het bespreken van de gemaakte foto’s. In deze afsluitende les wordt het werk dat door de leerlingen is gemaakt besproken. Afhankelijk van de groepsgrootte kunt u de leerlingen vragen hun werk kort toe lichten en inzicht te geven in de gemaakte keuzes met betrekking tot de twee foto’s. > Waarom heb je deze foto gemaakt? En/of wat wil je er mee vertellen? > Kunnen de leerlingen zien welke foto bij welk gevoel hoort? Of hebben ze uitleg nodig? > Zijn er overeenkomsten in de gekozen plekken te zien? Of zijn er juist heel veel verschillende plekken gefotografeerd?
> Welke tips uit de foto-opdracht zie je terug in de foto’s? (Licht en donker, veraf en dichtbij, flits aan en flits uit, camera horizontaal en camera verticaal) En hebben de tips geholpen bij het neerzetten van de juiste sfeer of het juiste gevoel? > Vond je het moeilijk om de foto’s te maken? > Wat vond je van het project? (wat heb je geleerd, wat vond je verassend, wat neem je mee) Wanneer het werk is besproken kunt u het project afsluiten. Extra – een kleine tentoonstelling of combinatietentoonstelling U kunt ook kiezen om de foto’ van de leerlingen af te drukken en er een kleine parallelle tentoonstelling in de klas of op school van te maken. Ook kunt u er voor kiezen de foto’s van de leerlingen te combineren met de posters en de tentoonstellingsteksten om zo een totaalbeeld van het project te geven. Het afdrukken van digitale foto’s is tegenwoordig zeer scherp geprijsd. Hoe hoger de oplage, hoe goedkoper de kosten per foto worden. U kunt ook wat kleine printjes extra drukken om de leerlingen hun eigen foto mee naar huis te geven.
17
DREAM CITY LERARENHANDLEIDING KLAS 2/3
COLOFON © FOTODOK, Anoek Steketee en Eefje Blankevoort Foto’s © Anoek Steketee Tekst Toos Kruithof met dank aan Elsbeth Pijnappels en Eefje Blankevoort Grafisch ontwerp Autobahn FOTODOK Postbus 1011 3500 BA Utrecht www.fotodok.org
Dit project is tot stand gekomen met financiële ondersteuning van het VSB Fonds en het NCDO
BIJLAGE 2: ANTWOORDBLAD LES 1 OPDRACHT 5
1/4
FOTO 3
FOTO 1
Land Chimelong Paradise, China Onderschrift Chimelong paradise Extra informatie In Chimelong Paradise, het grootste pretpark van Guangzhou, zijn apen de sterren in een theatershow en spelen bruine beren basketbal. FOTO 2
Land Dollywood, Verenigde Staten Onderschrift Mystery Mine Extra informatie Er zijn een paar spannende attracties, zoals een houten achtbaan. Maar daar komen de meeste bezoekers niet voor. De gemiddelde leeftijd is hoog in het pretpark, de bezoekers komen voor de gemoedelijke sfeer. Het park doet de veelal bejaarde bezoekers denken aan vroeger toen ze jong waren. ‘In andere pretparken voel ik me niet op mijn gemak. Maar dit pretpark vertegenwoordigt alle normen en waarden waar ik achter sta’, zegt bezoeker Truman. Ook de werknemers zijn vaak bejaard. Ze zijn de ideale werknemers: niet duur, ze hebben veel werkervaring, zijn heel beleefd en hebben weinig eisen.
Land Hacienda Nápoles, Colombia Onderschrift Ivan en Mana, hun kinderen en nicht Extra informatie Pablo Escobar maakte zijn eigen paradijs: Hacienda Nápoles. De Colombiaanse drugsbaron kocht in 1978 het landgoed voor ruim 60 miljoen dollar. Op het terrein hield Escobar zo’n tweeduizend dieren, waaronder uit Afrika gesmokkelde olifanten, antilopen, buffels, zebra’s en nijlpaarden. Voor zijn kinderen liet hij metershoge dinosaurussen bouwen. Zevenhonderd werknemers woonden en werkten op het landgoed. FOTO 5
FOTO 4
Land Nanhu, China Onderschrift een oud staats pretpark uit de jaren tachtig. Extra informatie Het park heeft de hevige concurrentiestrijd verloren met de moderne pretparken, maar richt zich nu op de armen met name migranten uit andere provincies.
Land Dunia Fantasia Indonesië Onderschrift Schoolmeisjes Extra informatie Indonesië is het grootste moslimland op aarde. Hoewel de islam niet de officiële staatsgodsdienst is, komt er de laatste jaren grote druk uit de samenleving om de islam een grotere rol te laten spelen. Op scholen en in de overheid bijvoorbeeld.