Weduwe van de crisis

Wereld Italië

TIZIANA MARRONE

‘De economische crisis leidt in Italië tot gemiddeld twee zelfmoorden per dag.’

WEDUWE 60 ❘ 11 JULI 2012 ❘ WWW.KNACK.BE

e luiken zijn dicht, de lichten uit, de kamer wordt alleen verlicht door het schijnsel van de breedbeeldtelevisie. Sinds het overlijden van haar man slaapt ze hier, op de lederen bank in de huiskamer. In de slaapkamer is het gemis te groot, de stilte te luid. ‘Mijn echtgenoot was een goeie man. Hij heeft het gedaan om mij te beschermen.’ Tiziana Marrone is verdrietig, maar vooral heel kwaad. Niet op haar echtgenoot, maar op de Italiaanse staat.

Op 28 maart reed Giuseppe Campaniello in de vroege ochtend van de kleine gemeente Ozzano dell’Emilia naar het hoofdkantoor van de Italiaanse belastingdienst in Bologna. Op de parkeerplaats legde hij zijn portemonnee, gsm en twee afscheidsbrieven naast de auto en stak zichzelf daarna in brand. Hij overleed negen dagen later aan zijn verwondingen. In zijn afscheidsbrief aan Tiziana vroeg hij vergiffenis. In de afscheidsbrief aan de belastingdienst bood hij zijn excuses aan en vroeg hen zijn vrouw met rust te laten: ‘Ik heb altijd mijn belastingen betaald.’

De regering van premier Mario Monti probeert met harde bezuinigingen en een dito aanpak van belastingontduiking de Italiaanse staatsschuld te beperken. Volgens de regering-Monti derft de Italiaanse fiscus jaarlijks 120 tot 150 miljard euro aan inkom-

D

ter wat er aan de hand was. Ik denk dat hij geloofde dat alle problemen zouden verdwijnen als hij weg zou zijn’, zegt Tiziana.

Ze schudt het hoofd. Boos is ze niet op haar echtgenoot. ‘Giuseppe was bang voor alles. Dat hij zichzelf in brand heeft gestoken is onvoorstelbaar. Het was geen zelfmoord, maar een daad van protest. Iedereen in Italië weet wat er aan de hand is; we kunnen de belasting niet betalen, er is geen werk, maar niemand doet er iets aan. We hebben hulp van onze regering nodig.’

De zelfverbranding was groot nieuws in Italië. Het was niet de eerste zelfmoord die gerelateerd was aan de crisis, wel de eerste keer dat een weduwe zich zo fel uitsprak. Tiziana trekt in kranten en televisie-interviews hard van leer tegen de Italiaanse regering. Op de nationale televisie las ze Giuseppe’s afscheidsbrief voor. Ze haalde zijn portemonnee en afscheidsbrief uit de ladekast. ‘Giuseppe was metselaar, dat kun je wel zien’, vertelt ze en veegt het stof van de portemonnee. De afscheidsbrief is smetteloos wit gebleven. ‘Mijn geliefde, ik zit hier te huilen. Vanmorgen ben ik vroeg weggegaan. Ik wilde je wakker maken om afscheid te nemen, maar je lag zo lekker te slapen dat ik bang was om je wakker te maken. Vandaag is een lelijke dag, ik vraag iedereen om vergiffenis. Over een paar maanden zul je tante worden en ik hoop dat alles goed gaat, zodat Demilo en Sara gelukkig zijn en jij ook. Ik kus jullie allen, ik hou van jou. Giuseppe.’

Tiziana kreeg duizenden reacties en steunbetuigingen uit het

De harde bezuinigingsmaatregelen en de strijd tegen belastingontduiking van de regering-Monti drijven Italianen tot wanhoop. Bijna dagelijks staan er in de Italiaanse kranten verhalen over ondernemers, werklozen en gepensioneerden die zelfmoord plegen. De ‘weduwen van de crisis’ blijven achter met torenhoge schulden. Tiziana Marrone werpt zich op als hun voorvechtster. DOOR EEFJE BLANKEVOORT / FOTO’S SUZANNE LIEM

VAN

DE

CRISIS hele land. Maar haar optreden kwam haar ook op kritiek te staan.

Met haar paars geverfde haar, felblauwe ogen en modieuze kleding is ze een opvallende verschijning. ‘Ik ben de enige weduwe die vertelt wat er gebeurt. Vanbuiten zie ik er niet uit als een treurende weduwe, mensen vinden mij hard en koud overkomen. Maar dat ik durf op te komen voor mijzelf betekent niet dat ik Giuseppe niet elke dag mis.’ Tiziana spreekt vloeiend Engels – ze heeft tot haar dertiende in Australië gewoond, maar doorspekt haar verhaal met Italiaanse scheldwoorden en onderstreept haar woorden met felle handgebaren. ‘Ik ben achtergebleven met schulden die ik nooit zal kunnen betalen en ik heb geen werk. Mijn WWW.KNACK.BE ❘ 11 JULI 2012 ❘ 61

▲

sten als gevolg van oneerlijke belastingopgave – een derde van de totale belastingopbrengst. Giuseppe moest voor de rechtbank verschijnen voor een uitstaande belastingschuld van 104.000 euro.

Op het dressoir in de gang staat een kleine ingelijste foto van een lachende Giuseppe. Zijn spullen heeft Tiziana opgeborgen in een kast, ze kan er niet naar kijken. Ze had geen weet van de financiële problemen van haar echtgenoot. De politie liet haar de brief aan de belastingdienst lezen, in de krant las ze over zijn torenhoge schuld. ‘Hij heeft nooit iets gezegd over zijn geldproblemen. Ik denk dat hij zich schaamde, zich in zijn eer aangetast voelde. Pas na zijn dood kom ik er langzamerhand ach-

Wereld Italië

▲

koelkast is leeg, de rekeningen kan ik niet betalen. Om te overleven, moet ik wel voor mezelf en de andere weduwen opkomen, niemand anders doet het.’

32 zelfmoorden Ze wordt in haar missie ondersteund door Elizabetta Bianchi, een vrouw uit de buurt van Bologna die het nieuws over de zelfverbranding op televisie zag en besloot in actie te komen.

‘Criminele dictator!’ Elizabetta tikt met haar vinger venijnig op een krantenfoto van de Italiaanse premier Mario Monti. ‘Ik moet al overgeven als we over hem praten.’

Monti, die sinds 12 november 2011 een zakenkabinet leidt en verregaande bezuinigingsmaatregelen doorvoert, is volgens Elizabetta de bron van het kwaad. ‘De Italiaanse staat geeft niets om haar burgers, ze vermoorden ons!’ zegt ze fel. Voor Elizabetta was Giuseppe’s zelfmoord het zoveelste voorbeeld van een zelfstandig ondernemer die door de gevolgen van de crisis zijn schulden niet kon betalen en geen andere uitweg zag. Ze trok zich het lot van Tiziana aan en zocht contact. Sinds ze elkaar op de begrafenis hebben ontmoet, ontfermt Elizabetta zich over de weduwe. ‘Giuseppe helpt mij vanuit de hemel, daar ben ik van overtuigd. Hij heeft mij Elizabetta gestuurd’, zegt Tiziana.

Samen zochten zij contact met de media en organiseerden een stille tocht om aandacht te vragen voor de Vedova della crisi,weduwen van de crisis. Tiziana deed een oproep aan andere weduwen om zich aan te sluiten. Met witte vlaggen en een spandoek met foto van Giuseppe trokken ze op 4 mei met een klein groepje weduwen en zo’n honderd sympathisanten van het Maggiore-ziekenhuis naar de zwartgeblakerde parkeerplaats voor het belastingkantoor. ‘Giuseppe is niet het enige slachtoffer, er zijn er nog veel meer en als er niets gebeurt, zullen er nog velen volgen’, zegt Tiziana. ‘Deze crisis maakt families kapot, ze ruïneert de samenleving.’

‘Witte Weduwen’ worden de vrouwen in de Italiaanse media 62 ❘ 11 JULI 2012 ❘ WWW.KNACK.BE

ook wel genoemd, een verwijzing naar overlijdensgevallen op het werk die in Italië morti bianche, witte doden, genoemd worden.

Volgens Eures, het Italiaanse instituut voor sociaal en economisch onderzoek, leidt de economische crisis in Italië tot gemiddeld twee zelfmoorden per dag. Critici wijzen op eigen verantwoordelijkheid. Waarom is de regering schuldig aan persoonlijke financiële problemen? Maar dat de crisis en de bezuinigingsmaatregelen grote gevolgen hebben, valt niet te ontkennen. In 2011 werden er 12.000 faillissementen aangevraagd, zo’n 33 bedrijven per dag. 4 procent meer dan het jaar daarvoor en 25 procent meer dan in 2009. Vooral zelfstandigen en kleine ondernemers worden geraakt door de crisis. Bevroren bankleningen, achterstallige betalingen van klanten en hoge belastingen brengen hen in grote problemen. Met name de regio Veneto, van oudsher een rijke economische provincie met veel kleine ondernemers, wordt hard getroffen. Steeg het zelfmoordpercentage in Italië in 2010 met 2 procent, in Veneto was dat 16 procent. Volgens de CGIA, de vereniging van ambachtslieden en kleine ondernemingen, pleegden sinds begin dit jaar al 32 ondernemers zelfmoord, van wie 10 in Veneto. Ook de Italiaanse regering erkent de dramatische gevolgen van de crisis. Premier Monti zei onlangs dat de zelfmoorden ‘de waarlijk dramatische omstandigheden van de crisis tonen’.

Andrea Vogt, journalist in Bologna voor onder meer The Guardian, noemt de zelfmoord van Giuseppe emblematisch voor de situatie in Italië. ‘Een Italiaanse krant lijkt wel een oorlogsbulletin. Een vader die zijn kinderen uit het raam gooide en er zelf achteraan sprong, een gepensioneerde die zich door het hoofd heeft geschoten, een boer die zich heeft verhangen. Dagelijks lees je over zelfmoorden die gerelateerd zijn aan de crisis’, vertelt ze. Il Giornale publiceerde een kaart van Italië met zelfmoorden, de website giornalearmonia.it houdt een

Het incassobureau dat de schulden int, maakte in 2010 1,29 miljard winst.

‘Bolletino dei suicidi’ bij, een lijst van zelfmoorden, sinds begin dit jaar al tientallen. Om copycatgedrag tegen te gaan en sociale onrust te voorkomen, heeft de Italiaanse regering de media gevraagd terughoudend te berichten over de zelfmoorden, vertelt Vogt. ‘Maar je kunt niet om het nieuws heen. Er is vooral aandacht voor de tientallen ondernemers die zelfmoord hebben gepleegd. Als je de werklozen en gepensioneerden zou meerekenen, loopt het aantal waarschijnlijk tegen de duizend.’

In enkele regio’s hebben kmoverenigingen helpdesks opgezet waar ondernemers in psychische en financiële nood kunnen aankloppen. Life Auxilium (Levenshulp) in Treviso was de eerste. Sinds de oprichting begin maart heeft het team van psychologen en maatschappelijk werkers elke dag wanhopige telefoontjes gekregen. Niet alleen van zakenlui zelf, maar ook van hun bezorgde vrouwen, moeders, zusters en dochters. Ook werklozen en gepensioneerden bel-

MET ELIZABETTA BIANCHI

‘Ik moet al overgeven als we over premier Monti praten.’

len de hulplijn. ‘Veel van de bellers hebben kleine bedrijfjes.

Zaken- en privéleven zijn met elkaar verweven. Financieel falen vatten de eigenaren op als persoonlijk falen’, vertelt een woordvoerder van de hotline. ‘De psychologische hulp is het belangrijkst. Ze schamen zich vaak voor

hun problemen, dat zij bij ons terechtkunnen is een enorme opluchting. Daarnaast bieden wij hen aan te helpen bij de onderhandelingen voor leningen bij banken en schuldaflossing bij de belastingdienst.’

Keihard incasseren Volgens veel Italianen is de grote boosdoener Equitalia, het Italiaans incassobureau voor belastingen en boetes. Het staatsbureau werd in 2007 opgericht met de opdracht 120 miljard euro aan achterstallige belastingen, die decennialang niet werden betaald, te innen. Met succes.

In 2010 haalde Equitalia 8.87 miljard euro op. Door de harde aanpak van belastingontduikers wordt verwacht dat dat bedrag dit jaar vertwintigvoudigd wordt. Maar de tactieken van het bedrijf zijn omstreden. Equitalia rekent 9 procent commissie voor te laat betaalde belastingen en 15 procent op ver-

DE PLEK WAAR GIUSEPPE CAMPANIELLO ZICH IN BRAND STAK

‘Het was geen zelfmoord, maar een daad van protest.’

keersboetes en onbetaalde rekeningen van privébedrijven. Bij herhaalde overschrijding van de deadline wordt het bedrag verdubbeld of zelfs verdrievoudigd. In 2010 maakte het agentschap op die manier 1,29 miljard euro winst. In de laatste aanmaning die Giuseppe Campaniello kreeg, was zijn schuld verdubbeld. ‘Equitalia is zeer omstreden. De rente en de commissie die het staatsbedrijf opstrijkt, zijn exorbitant hoog. Veel Italianen hebben bovendien het gevoel dat alleen de gewone man wordt gepakt, terwijl de grote vissen met rust worden gelaten’, vertelt journaliste Andrea Vogt. ‘De harde aanpak leidt tot enorme onrust. Steeds meer gemeenten wijzen de belastinginners de deur en nemen de belastinginning voor eigen rekening.’

Wanneer op de breedbeeldtelevisie in Tiziana’s huiskamer een reclame van Equitalia verschijnt, lopen de emoties hoog op. ‘Leuker

kunnen we het niet maken, wel makkelijker’ – terwijl de Nederlandse belastingdienst met luchtige commercials adverteert, slaat het Italiaanse equivalent een heel andere toon aan: ‘Wie geen belasting betaalt, parasiteert op de staat.’

Elizabetta barst in woede uit.

‘Mensen gaan kapot door de crisis, en in plaats dat de regering mensen helpt, worden we uitgemaakt voor parasiet!’ Ze belt direct met Equitalia om te klagen over de reclamespot.

Het bedrijf en zijn werknemers zijn de laatste maanden het doelwit van gewelddadige aanvallen. In december verwondde een bom de directeur van het kantoor in Rome, in mei werd er een molotovcocktail naar het kantoor in Livorno gegooid, diezelfde maand werd in Rome een bombrief afgeleverd.

Begin mei bestormde een gewapende man het kantoor in Bergamo en gijzelde vijftien werknemers.

Na elf uur gaf hij zich over aan de politie. Hij wilde alleen meer tijd om zijn belasting te betalen zonder dat zijn schuld verhoogd zou worden, vertelde hij de politie.

Schulden worden vaak begraven met de doden. Dat lijkt een belangrijk motief voor veel van de ondernemers die zelfmoord hebben gepleegd. ‘We krijgen vaak telefoontjes van mensen die vragen wat er met hun schuld gebeurt als ze zelfmoord plegen’, zegt de woordvoerder van de hulplijn Life Auxilium. ‘Als er weer een zelfmoord in het nieuws is geweest, zien we een stijging van het aantal oproepen.’ Giuseppe koesterde die hoop ook. Maar of Tiziana van haar schuld afgeholpen zal worden, weet ze niet. ‘Ik heb nog niets gehoord, van geen enkele instantie.’ Voorlopig zal ze haar verhaal dan ook blijven vertellen. Er staan tientallen interviews gepland, een journalist is bezig met een boek en er is zelfs een speelfilm, gebaseerd op Tiziana’s verhaal, in de maak.

Samen met Elizabetta is ze ondertussen bezig met de oprichting van een stichting voor weduwen van de crisis, de Association Giuseppe Campaniello. ‘Om de weduwen te helpen en de eer van Giuseppe te herstellen.’

WWW.KNACK.BE ❘ 11 JULI 2012 ❘ 63