Smith College

REPORTAGE

tekst Eefje Blankevoort beeld Smith College archief

Smithie ‘ altijd uit Een

pik je er

Juni 1955: Evangaline Julia Baker wint de traditionele hoepelrolwedstrijd. Op hun afstudeerdag rolden de seniors een hoepel over de campus. De winnares kreeg een bruidsboeket; zij zou als eerste uit haar jaar trouwen. De traditie hield tot eind jaren zestig stand.

‘

Van boven naar beneden: Jaarboekfoto’s van Gloria Steinem (1956), Sylvia Plath (1955) en Betty Friedan (1942)

De radicaliserende werking van een roemrucht vrouwencollege

Wat hebben dichteres Sylvia Plath, voormalig first lady Barbara Bush en de feministes Betty Friedan en Gloria Steinem gemeen?

Ze studeerden allemaal aan het roemruchte Smith College, een vrouwencollege in Northampton, Massachusetts. Journaliste Eefje Blankevoort studeerde er in 2003/2004 een jaar.

Voor Opzij keerde zij terug.

e

en eekhoorn knabbelt onverstoorbaar aan een nootje, uit de vijver van de prachtig aangelegde botanische tuin klinkt het oorverdovende gebrul van een kikker. Een studente loopt over Paradise Road de heuvel op, langs de lieftallige negentiende-eeuwse pastelkleurige cottages waar de studentes wonen. Ze draagt een T-shirt met de tekst: ‘That’s soooo heteronormative’.

Over dezelfde paden flaneerden rond 1900 vrouwen in lange jurken op weg naar scheikundeles, spoedden zich in pofbroek naar het basketbalveld of naar de vrijdagse afternoon tea om bij te komen van de drukke studieweek.

Op de veranda van het lichtgele Havenhuis zit een studente met laptop op schoot. In de jaren vijftig studeerde

dichteres Sylvia Plath hier. Ze schreef haar beroemde boek The Bell Jar op roze Smith College-papier. En in dit academische walhalla ontkiemden de journalistieke carrières van feministes Gloria Steinem en Betty Friedan.

Vrouwencolleges werden in de negentiende eeuw opgericht om vrouwen toegang tot hoogstaand onderwijs te geven. De beste Amerikaanse colleges, de Ivy League, hielden hun deuren voor vrouwen gesloten. De Seven Sisters Colleges, zeven vrouwencolleges aan de oostkust, werden het vrouwelijke equivalent. Smith College is daarvan een van de best aangeschrevene.

Ook al kunnen vrouwen inmiddels studeren waar ze willen, nog altijd kiezen jaarlijks duizenden studentes voor een studie aan een vrouwencollege. Mannen – faculteitsmedewerkers

en een paar graduate studenten – zijn er op twee handen te tellen.

In 2003 kreeg ik de kans op Smith, te midden van de slimste jonge vrouwen uit de wereld, een jaar lang het American studies diploma program te volgen. Het onderwijsniveau was enorm hoog: één boek in de week per vak verteren, niet alleen lezen, maar er een essay over schrijven, een voordracht over geven en een debat over kunnen voeren. In de kleine klassen werd je niet alleen geacht volop aan het debat mee te doen, maar kritisch te denken én jezelf bloot te geven.

‘Op de middelbare school was ik vooral bezig met populair zijn, hier wil je het beste uit jezelf halen,’ vertelt eerstejaars studente Liza (18). Met huisgenote Hadley (18) zit ze voor hun

FGQ@A +' A88I ;<:<D9<I )'()

FGQ@A +' A88I ;<:<D9<I )'()

64

65

De mannelijke oprichters wilden vrouwen opleiden tot ‘slimme echtgenotes en moeders’

VROUWENCOLLEGE

Ambitie is op Smith College geen vies woord maar de drijvende kracht huis op het gazon van de Quad, het gebouwencomplex aan de rand van de campus. Smith is een liberal arts college. Studenten krijgen een brede algemene vorming en kiezen pas aan het einde van het tweede jaar hun hoofdrichting. Liza volgt naast godsdienst exacte vakken, Hadley richt zich op sociologie en geschiedenis. Ze denken aan education als hoofdrichting.

Liza koos voor Smith omdat ze wilde focussen op haar studie en niet – zoals op haar middelbare school – wilde worden afgeleid door mannelijke klasgenoten. ‘Op de middelbare school krijgen jongens veel meer aandacht dan meisjes, maar hier voel je je als vrouw volledig serieus genomen.’

Hadley had eerst haar twijfels. ‘Mijn moeder heeft ook op een vrouwencollege gezeten. Zij noemde steeds empowerment als belangrijkste reden. Ik vond dat altijd verschrikkelijk, vroeg haar of ze dat uit de brochure had.

Maar nu ik zelf hier zit, ervaar ik dat het echt zo werkt.’

Empowerment, zelfbewustzijn, ambitie, assertiviteit en welbespraaktheid, het zijn de belangrijkste kenmerken die (ex-)Smithies noemen. ‘Je pikt een Smithie er zo uit,’ zegt Adelaide (22).

‘Je leert hier voor jezelf op te komen en dat niemand je kan tegenhouden om je doel te bereiken.’ Adelaide koos voor Smith omdat het het enige vrouwencollege met een ingenieursopleiding is. ‘Omringd te zijn door slimme vrouwen stimuleert, zeker in een vak dat gedomineerd wordt door mannen.

Door al die voorbeeldvrouwen om je heen leer je dat alles mogelijk is.’

haar jaarlijkse State of the Collegespeech staat Smiths president Carol T. Christ dan ook altijd uitgebreid stil bij prestaties van vrouwen wereldwijd.

Wapenfeiten van Smithies in de zakenwereld, politiek, kunst, onderzoek en sport bespreekt Christ uitgebreid, studentes met uitzonderlijke prestaties en beurzen noemt ze bij naam. Op de site prijken de namen van invloedrijke alumnae, zoals feministes Betty Friedan en Gloria Steinem, sterrenkok Julia Child, topbestuurders uit de politiek en het bedrijfsleven en de Oscarwinnende filmregisseuse Sharmeen Obaid-Chinoy. Zij vormen samen geen old boys maar een ageless women’s network waar afgestudeerde Smithies aanspraak op kunnen maken.

Christ is zelf product van een vrouwencollege en een fervent voorvechtster van seksegescheiden onderwijs.

Ook zij wijst op het belang van vrouwelijke rolmodellen. ‘Op Princeton hebben vrouwelijke studenten bijna geen leiderschapsposities, op vrouwencolleges worden alle functies vervuld door vrouwen.’

Volgens Christ is de belangrijkste rol van vrouwencolleges het ontwikkelen van leiderschapskwaliteiten. ‘Zodat onze oud-studentes de wereld intrekken en invloedrijke posities innemen.’

Ze lacht samenzweerderig en maakt een weids gebaar naar buiten. ‘In elke menselijke activiteit denkbaar.’

Een ambitieus doel. Dat was lang niet altijd het streven van Smith College. Hoewel er trots op het feministische begin wordt gewezen, kent het college een geschiedenis vol paradoxen. Vrouwen kregen weliswaar toegang tot uitmuntend onderwijs, tegelijkertijd moest hun ‘vrouwelijkheid’ gewaarborgd blijven. En pas in 1975, honderd jaar na de oprichting, kreeg Smith zijn eerste vrouwelijke

Ambitie is op Smith geen vies woord, maar de drijvende kracht. In

president. Het instituut werd weliswaar gefinancierd door een vrouw, Sophia Smith, maar was bedacht en opgezet door mannen. Hun doel: vrouwen opleiden tot ‘slimme echtgenotes en moeders’. De oprichters hadden de hoogste kwaliteit onderwijs voor ogen, maar vreesden ook ongewenste bijverschijnselen en waarschuwden voor de ‘affected, unsocial, visionary’ opvattingen van afgestudeerde studentes elders. Dat was volgens hen vooral te wijten aan het feit dat bij de bestaande vrouwencolleges vrouwen afgeschermd van de buitenwereld leefden.

Daarom werd Smith een open campus, onderdeel van het stadje Northampton. Om het familieleven na te bootsen, woonden studentes in kleinschalige cottages. Aan het hoofd van de ‘familie’ stonden twee vrouwen, de Smith mothers, die het huishouden bestierden. Bij mannelijk bezoek – alleen beneden! – gold tot in de jaren tachtig de ‘matchbox rule’: de deur moest op een kier ter grootte van een lucifersdoosje staan. En om tien uur ’s avonds ging het licht uit.

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen had het college vanaf het begin toch een radicaliserende werking.

Studentes kregen onbeperkte mogelijkheden zichzelf te ontplooien, ook sociaal. Er werden sportteams, toneelgezelschappen en een krant opgericht en vrouwen vervulden de rollen die traditioneel door mannen werden ingenomen. Zo ontstond er direct al een cultuur die de grenzen tussen de seksen continu uitdaagde.

En ondanks pogingen van de oprichters om ‘opgeleide huisvrouwen’ voort te brengen, heeft Smith de vrouwen gevormd die later de feministische beweging in de VS leidden. Zoals Betty Friedan, die in 1942 afstudeerde.

Tijdens een reünie in 1957 legde ze haar jaargenoten een vragenlijst voor waarin ze hun vroeg naar hun huwelijk, seksleven, carrière en ambities, politieke, sociale en intellectuele leven.

De antwoorden vormden de basis voor

haar baanbrekende boek The Feminine Mystique, over het leven van de typische collegevrouw in de jaren vijftig. Met sombere uitkomst: Smith had misschien een emancipatoire werking, buiten de campus liepen de oud-studentes tegen traditionele conventies op. Hun levens werden getekend door beperkte carrièremogelijkheden, het gezinsleven en huiselijkheid.

Gloria Steinem, vrouwenrechtenactiviste, begon haar studie in die ‘dark fifties’. Ze werd verliefd op Smith, het college dat haar kennis bijbracht, maar was zeer kritisch op de behoudende instelling van het instituut. Die haat-liefderelatie komt duidelijk naar voren in de commencement speeches die zij in 1971, 1995 en 2007 gaf. In 1971 sprak ze: ‘De professoren en de president van Smith zeiden in mijn tijd dat ze vrouwen onderwezen zodat er opgeleide kinderen zouden zijn. Ze schepten op over het feit dat het merendeel van de faculteit man was, dat zou het onderwijs serieus maken.’

In 1971 was een hoop verbeterd, stelde Steinem, maar er moest nog veel meer veranderen: 70 procent van de staf was immers nog man, vrouwenstudies was een ondergeschoven kindje, ‘afwijkende seksualiteit’ een taboe. Studentes werden niet voorbereid op de vooroordelen waarmee vrouwen in de wereld te maken kregen, laat staan dat zij de instrumenten kregen aangereikt om zich ertegen te wapenen. Smith zou een ‘radicaliserend instituut’ moeten worden, zei Steinem. En dat werd het.

Vandaag de dag is het merendeel van Smiths faculteit vrouw. Studentes worden niet langer opgeleid tot ‘slimme moeders’, maar tot leiders. Diversiteit is een speerpunt van Christs beleid en inmiddels vinden ook steeds meer studentes van verschillende etnische en nationale achtergronden hun weg naar het college. Vrouwen- en genderstudies is tegenwoordig een van de populairste majors, maar ook studentes die geen sociale wetenschappen studeren, zijn dagelijks bezig met feministische vraagstukken, bediscus-

Boven: Smith College in 1879 Links: het basketbalteam, circa 1900

Rechts: dansfeest circa 1910-’11. Op dansfeesten ging de ene helft van de studentes gekleed in lange victoriaanse jurken, de andere helft in mannenkostuums Onder: de eetzaal in Albright House, een van de studentenonderkomens, in 1981

FGQ@A +' A88I ;<:<D9<I )'()

FGQ@A +' A88I ;<:<D9<I )'()

66

67

VROUWENCOLLEGE

M O G E L I J K G E M A A KT D O O R

EEN F I N A NC I ËL E B I J D RAG E VA N HE T FO N DS B I J ZO N D E R E JOU R N A L I STI E K E PROJECTE N ,

KLEURENBEELD

E E FJE B L A N K EVO O RT

siëren gender en seksualiteit, racisme en klassendiscriminatie.

Smith College is niet alleen een opleiding, maar een hechte gemeenschap waarin jonge vrouwen volwassen worden. De studentes wonen, eten, studeren, slapen, zijn kortom 24/7 samen. Er zijn talloze sociale en politieke clubs die de campus ontregelen met demonstraties. Smithies uiten zich graag, en het liefst naakt, zo leerde ik in het jaar dat ik op Smith doorbracht. In de klas hoorde ik welbespraakte uiteenzettingen, op de campus zag ik wonderlijke tradities.

Zo maakten tijdens Celebrations, een jaarlijkse viering van liefde en (diverse) seksualiteit, twintig naakte vrouwen een rondedans om een enorme vagina. En midden in het jaar hing de campus opeens vol T-shirts met expliciete teksten: ‘Fuck you for fucking me uncle Bob.’ Het bleek het clothesline project te zijn van de studentenclub tegen seksueel geweld.

‘We praten echt over alles,’ vertelt Liza lachend. ‘Zelfs over de gevoelens van onze gevoelens.’ Liza, die uit een zeer conservatief, evangelisch christelijk gezin komt, heeft daardoor in hoog tempo geleerd ruimdenkend te zijn.

‘Smithies analyseren alles wat je zegt.

Je wordt geacht niets voor waar aan te nemen, maar kritisch te denken.’

Dat Smith vandaag de dag zo progressief is, komt volgens Claudette (21) grotendeels doordat het een vrouwencollege is. ‘Op gemengde scholen is veel minder zelfexpressie. Het is moeilijk jezelf te uiten in een omgeving waarin je niet als gelijke wordt behandeld. Smith is een veilige omgeving om te laten zien wie je bent.’

Dat laatste is voor veel studenten een belangrijke reden om voor Smith te kiezen. Kayla (20), Kirbey (19) en V (21) zitten op het onberispelijke gazon voor de statige Neilson-bibliotheek. Ze volgen samen het vak oral history.

Kayla identificeert zich als ‘gender queer’, Kirbey als lesbisch, V als ‘trans butch woman, third gender and proud lesbian’. ‘Ik wilde ontdekken wie ik

ben, dat kon niet op de middelbare school,’ vertelt Kayla.

Identiteit en seksualiteit zijn belangrijke onderdelen van het leven op Smith. Er is zelfs een vocabulaire voor: B-docs (big dikes on campus) zijn populaire lesbiennes, stoere vrouwen met een masculien uiterlijk. Vrouwen die tijdens hun studententijd experimenteren met liefde en seks met hun seksegenoten, maar na hun afstuderen een heteroseksuele relatie aangaan, worden slugs genoemd (Smith lesbians until graduation). De progressieve, veilige omgeving maakt Smith ook aantrekkelijk voor transgenders.

In mijn jaar waren er zo’n tien studentes bezig te transitioneren tot man.

Smith College staat daarmee aan de voorhoede van discussies over gender, feminisme en seksualiteit. Toch bleven er twee vragen in mijn hoofd rondzingen: is een vrouwencollege geen anachronisme? Hoogstaand onderwijs heeft zijn deuren immers allang voor vrouwen geopend. En konden de Smithies zich na vier jaar in deze progressieve bubbel wel staande houden in de echte wereld vol dominante alfamannetjes?

‘Het vrouwencollege een anachronisme? Zolang vrouwen achtergesteld zijn, blijft er behoefte aan radicale oplossingen,’ zegt president Christ stellig. ‘Jonge vrouwen wordt nog steeds verteld dat ze niet zo nodig hoeven te presteren. Op Smith krijgen ze het tegenovergestelde mee: Je mag zijn wie je wilt, je kunt alles bereiken.

Aim high, reach far. Zo’n plek heb je nodig om je te wapenen tegen de ongelijkheid in de wereld.’

XXXX

Kayla, Kirbey en V voor College Hall

Derdejaars studente Claudette duwt een reünist voort tijdens de alumni parade Boven: de Quad, het rechthoekige gebouwencomplex aan de rand van de campus. Hier wordt elk jaar Celebrations georganiseerd

Eerstejaars studente Liza

‘Smithies analyseren alles wat je zegt. Je wordt geacht niets voor waar aan te nemen, maar kritisch te denken’ FGQ@A +' A88I ;<:<D9<I )'()

69