Gewapend tegen de droogte

Professor Patrick Willems bracht mee de waterschaarste in Limburg in kaart. De droogtestudie waar hij aan meewerkte, moet de provincie helpen om de problemen beter aan te pakken in de toekomst. “De overheid kan dit niet alleen”, zegt hij.

De zomers worden steeds heter en droger. Maar hoe erg is dat nu juist? Waar liggen de knelpunten? Om dat te weten te komen en langetermijnoplossingen te kunnen bedenken, klopte het Limburgse provinciebestuur aan bij enkele specialisten. Die maakten voor Limburg de eerste provinciale droogtestudie op: de dynamische waterbalans. De studie van de provincie inspireerde de Vlaamse overheid om hetzelfde te doen. Patrick Willems, professor waterbeheer aan de KU Leuven, is één van de wetenschappers achter beide studies.

Wat is de dynamische waterbalans?

Een studie die zowel de vraag naar water als het aanbod ervan in kaart brengt. Aan de ene kant heb je het water dat we nodig hebben voor landbouw, industrie, huishoudens en de natuur. Aan de andere kant heb je het aanbod: grondwater, oppervlaktewater en neerslag. We hebben niet zomaar een jaarlijkse balans opgemaakt. We keken ook naar de hoeveelheid water die beschikbaar is tijdens droogteperiodes en hielden rekening met factoren zoals de verstedelijking en de klimaatverandering. Op basis daarvan maakten we prognoses tot in het jaar 2100. We ontwikkelden zelfs een tool waarmee de provincie concreet kan voorspellen hoe de waterbeschikbaarheid zal evolueren tijdens droge periodes. Het is een model waarop je verschillende scenario’s kan loslaten. Zo kunnen we niet enkel nagaan welke problemen er exact opduiken bij droogte, maar ook wat het effect van mogelijke oplossingen zal zijn. Daar kan de provincie haar beleid op baseren.

Hoe is de situatie op dit moment?

In Limburg ondervindt vooral de natuur al zware gevolgen van de droogte. Lage waterstanden in de waterlopen en het gebrek aan oppervlakkig grondwater veroorzaken schade aan kwetsbare natuur. Ook de landbouw is er gevoelig voor. Er zijn wel regionale verschillen. De zandgronden in het noorden van de provincie slorpen makkelijker water op, maar drogen ook sneller uit. Het grondwater in de zuidelijke leemgebieden wordt net minder snel bijgevuld. Wat drinkwater betreft, hebben we geluk in Limburg: dat komt vooral van heel diep grondwater, waar de droogte minder voelbaar is. Voorlopig, want ook die voorraden raken trager aangevuld door de droogte. Bijzonder aan Limburg is het ‘mijnwater’. Dat is regenwater dat naar zones stroomt die verlaagd zijn door mijnverzakkingen. Op die plekken kan stijgend grondwater ook sneller aan de oppervlakte komen. Om overlast te voorkomen, wordt veel mijnwater weggepompt naar de Zuid-Willemsvaart en de Maas. Daar is heel wat rond te doen.

Begrijpelijk, maar dit mijnwater gaat niet volledig verloren. Het wordt via de waterlopen gebruikt in de landbouw, de industrie, in recreatie- en visvijvers en nog veel meer. In de toekomst wil de provincie hier nog efficiënter gebruik van maken. Er drinkwater van maken is helaas (nog) niet kostenefficiënt.

Zijn er nog Limburgse bijzonderheden naar boven gekomen ?

Het belang van de kanalen voor de watervoorziening was verrassend groot. De kanalen worden vooral gevoed door de Maas, die water vanuit Frankrijk en Wallonië naar Limburg voert. De afgelopen jaren noteerden we aan het einde van de zomer telkens extreem lage waterstanden in de Maas. En als het waterpeil van de Maas laag staat, mag er minder water naar het Albertkanaal gaan. Dat staat zo in verdragen met Nederland. Laag water op de Maas heeft op die manier enorme gevolgen voor landbouwers en industrie, ook buiten Limburg. Bedrijven tot in de Antwerpse haven maken gebruik van het kanaalwater. En veertig procent van het drinkwater in Vlaanderen komt uit het Albertkanaal.

We kennen droge zomers, maar ook natte winters. Probleem opgelost?

Helaas niet. Veel natte gronden en natuurgebieden fungeerden tot de jaren

Actie!

Nu de studie uitgevoerd is, gaat het provinciebestuur aan de slag met de resultaten. Die worden gebruikt om vanaf dit jaar een Limburgs Actieplan Water op te stellen. Een nieuwe droogtecoördinator moet dat in goede banen leiden. Maar ondertussen wordt er niet stilgezeten. Over heel Limburg werkt de provinciale dienst Water en Domeinen, samen met de Regionale Landschappen, verschillende concrete waterprojecten uit. En ook de gemeenten doen hun duit in het zakje. Verschillende aanbevelingen uit de studie komen aan bod in hun klimaatactieplannen. En ze ondernemen tal van acties. Heel wat Limburgse gemeentebesturen verhogen al de infiltratie van regenwater, creëren meer natte natuur, houden ruimte voor water vrij of zetten in op circulair watergebruik.

vijftig nog als natuurlijke sponsen. Ze slorpten veel water op en vulden zo de grondwaterstanden aan. Maar die natte gebieden werden massaal drooggelegd om landbouwgronden, industriezones en woonwijken aan te leggen. Als het nu hard regent, stroomt het water in die gebieden heel snel naar de waterloop. Een groot deel daarvan loopt naar de zee. Door de toegenomen verharding sijpelt er ook nog eens minder regenwater in de bodem. Daarom zetten de overheden volop in op het ontharden van de openbare ruimte.

Kan je als burger ook een verschil maken?

Absoluut! Waterschaarste is een probleem dat de overheid niet alleen kan oplossen. We kunnen allemaal bijdragen. Hoe? Door bijvoorbeeld je tuin te ontharden, zodat meer regenwater in de grond opgenomen wordt. Met een regenwaterput kan je dan weer water recycleren om bijvoorbeeld in je toilet of je wasmachine te gebruiken. Of je voert het opgevangen regenwater af naar een kleine vijver of wadi in je tuin waar het water kan infiltreren. Daarnaast blijft het belangrijk om spaarzaam om te springen met water en geen druppel te verspillen.

En wat met landbouw en industrie?

Ook zij kunnen hun deel doen. In onze studie maakten we een onderscheid tussen de watervraag en de eigenlijke waterbehoefte. De Bodemkundige Dienst van België ontwikkelde bijvoorbeeld een tool waarmee je perfect kan nagaan hoeveel water gewassen écht nodig hebben. Wat blijkt? In de praktijk wordt er niet altijd efficiënt geïrrigeerd. Landbouwers kunnen hun gronden ook natuurlijker inrichten, met gras- en bufferstroken en houtkanten. Ook winterteelt en het inbrengen van organisch materiaal helpen om water vast te houden in landbouwgebied. De industrie zou dan weer meer afvalwater kunnen zuiveren om opnieuw te gebruiken. Dat zou bedrijven ook meteen minder afhankelijk maken van leiding- en kanaalwater. De industrie en landbouw zijn er meer en meer mee bezig, hoor. Alleen gaat het niet snel genoeg. Waterschaarste aanpakken kan, maar alleen als we allemaal ons steentje bijdragen.

Lees de volledige studie na op www.limburg.be/waterbalans

Agenda

Tuinieren zonder pesticiden

ZATERDAG 15 MEI 2021

Een tuin onderhouden zonder pesticiden? Een oprit of terras onkruidvrij houden zonder te spuiten? Het kan. Tijdens deze online workshop leer je hoe je ongewenste planten en insecten de baas kunt zonder de natuur te schaden. Je krijgt tips van een expert om thuis zelf aan de slag te gaan.

Van 9 tot 12 u.

Info en inschrijvingen: www.centrumduurzaamgroen.be

Tot Uw Dienst

provincie Limburg

Milieu en Natuur

Universiteitslaan 1

3500 Hasselt mina@limburg.be www.limburg.be/mina 011 23 83 38

Regionale Landschappen Haspengouw en Voeren Daaleindestraat 2

Provinciaal Natuurcentrum

Craenevenne 86

Genk pnc@limburg.be www.pnc.be 011 26 54 50

Kempen en Maasland

Genk

87

Alle activiteiten zijn onder voorbehoud van eventuele coronamaatregelen. Wil je deelnemen aan een activiteit? Hou de website van de organisator in de gaten.

Volg ons Volg ons ook op onze Facebook-pagina’s en Twitter @klimaatlimburg.

Lees Meer

Nieuwsbrieven

Voor de nieuwsbrieven van het Provinciaal Natuurcentrum en de Regionale Landschappen kun je inschrijven via de respectievelijke websites. Nog geen abonnee?

Lees LINA online via www.limburg.be/ limburgnatuurlijk. LINA wordt enkel verstuurd naar abonnees. Wil je LINA gratis thuis ontvangen, schrijf je dan in via lina@limburg.be of bel naar 011 23 83 38

JUNI

WANDELEN

Symposium Maas in Beeld

VRIJDAG 21 MEI 2021

Tijdens dit online congres kom je alles te weten over Maas in Beeld, een grootschalig onderzoek over Rivierpark Maasvallei. Vanaf 10 uur spreken verschillende onderzoekers over de uitdagingen en kansen van het natuurgebied. Om 14 uur kan je mee op excursie langs de oever van de Maas. Schrijf je op voorhand in via de website.

Vanaf 10 u.

Info en inschrijvingen: www.rivierparkmaasvallei.eu

LINA is een uitgave van de deputatie van de Limburgse provincieraad: Jos Lantmeeters, gouverneur, Inge Moors, Igor Philtjens, Tom Vandeput, Bert Lambrechts, gedeputeerden en Wim Schoepen, provinciegriffier

REDACTIERAAD EN HOOFDREDACTIE Patrick Boucneau, Jan Mampaey, Sonja Schreurs, Ilse Van Aelst, Geertje Ramaekers, Liesbeth Van Gysegem FOTOGRAFIE Renaat Nijs en Mine Dalemans MET DANK AAN Luc Crevecoeur, Leen Raats, Katrien Hendrickx, Nadine Moens, Mieke Vanlangenaeker, Steven Beyen, Babette Paradis, Hanne Keunen, Heleentje De Brauwer . EINDREDACTIE EN VORMGEVING Stapel Magazinemakers, www.stapel.be DRUKWERK Bredero Graphics VERANTWOORDELIJK UITGEVER Patrick Boucneau, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt OPLAGE 9 000 exemplaren WETTELIJK DEPOTNUMMER D/2017/5.857/026 CONTACTADRES Milieu en Natuur, Directie Omgeving, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, 011 23 83 38, mina@limburg.be, www.limburg.be