Biodiverse boomgaard

Bioboerderij De Kleinaart in Ulbeek richt zijn boomgaard natuurlijk en biodivers in. Fruitteler Jon Rouvrois verwijdert onkruid uit de zwartstroken niet met pesticiden, maar met een schoffelmachine. Muizen vangen? Daarvoor rekent hij op een torenvalk. Kippen en schapen leven hier tussen de fruitbomen: ze zorgen voor bemesting en helpen bij plaagbestrijding. Geen klassieke monocultuur hier, maar veel verschillende ziekteresistente rassen bij elkaar. Deze natuurlijke teelt vraagt weinig interventies én trekt allerlei dieren en insecten aan. Het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren ondersteunt fruittelers die, zoals Jon, hun boomgaard biodivers willen aanpakken met tips, advies en praktische ondersteuning.

www.rlhv.be/biodiverse-fruitteelt www.kleinaart.be

Beste lezer,

Het plantseizoen staat voor de deur. De komende maanden steken overheden en natuurbeheerders weer duizenden bomen, hagen en andere planten in de grond. Ook menig tuineigenaar rolt alvast de mouwen op. En dat is goed nieuws!

Inheemse planten en bomen in onze tuinen helpen om de gevolgen van langdurige droogte én extreme regenval te beperken. Een tuin met bomen en struiken vangt regenwater op en helpt bij het aanvullen van het grondwaterpeil. Daarnaast geef je de lokale biodiversiteit een gezonde boost, en wordt je tuin aangenamer om in te vertoeven, ook op erg warme dagen.

Wil je graag advies bij het klimaat- en natuurvriendelijk inrichten van je tuin? De Klimaattuincoaches zijn ook dit najaar op post om inwoners van de 22 deelnemende Limburgse gemeenten bij te staan met advies op maat.

Ook bij Bosgroep Limburg ligt het plantsoen klaar. Zij zijn één van de partners bij het realiseren van de bosuitbreiding die de Vlaamse overheid belooft. Hoe vlot het met de uitbreiding en halen we het doel van 4.000 hectare extra Vlaams bos tegen 2024? In dit nummer geven we een stand van zaken.

Bosuitbreiding is een belangrijk hulpmiddel bij het aanpakken van de droogte, maar zeker niet het enige. Wat moet er gebeuren om dit complexe probleem aan te pakken? Wij legden ons oor te luisteren bij droogtecoördinator Nathalie Leynen.

Ik wens je veel leesplezier en een plantrijk najaar!

Bert Lambrechts gedeputeerde van Milieu en Natuur

NIEUWE LANDSCHAPSFONDSEN Sponsor het landschap

In navolging van het Nationaal Park Hoge Kempen, werden dit voor jaar landschapsfondsen opgericht voor De Wijers en de Voerstreek. Het Landschapsfonds Voerstreek zamelt geld in om het unieke land schap in haar streek te versterken. Hoe? Door onder andere nieuwe hoogstamfruitbomen, hagen en houtkanten aan te planten, zorg te dragen voor holle wegen en kleine ondernemers te helpen met het produceren van lokale producten. Het Wijersfonds ‘Vrienden van De Wijers’ ondersteunt dan weer creatieve, lokale projecten van inwoners, verenigingen of ondernemers die de streek nog aantrekkelijker maken. Eind september wordt bekend gemaakt welke concrete projecten financiële steun krijgen vanuit het fonds.

Donaties welkom www.nationaalparkfonds.be www.landschapsfondsvoerstreek.be www.wijersfonds.be vogelliefhebbers tellen op vaste locaties in heel Limburg overtrekkende vogels. Van 1988 tot nu spotten ze in totaal al 24 miljoen trekvogels. Dat kan je lezen in ‘Vogels in Limburg. Historiek, verspreiding, trends en verplaatsingen’, een recent naslagwerk. In realiteit vliegen er nog veel meer trekvogels: omdat ze ’s nachts of op grote hoogte vliegen, zijn ze vaak onzichtbaar voor het oog. www.pnc.be/vogelsinlimburg

Iedereen kan een gift doen, ook als het maar om enkele euro’s gaat. Elke donatie draagt bij aan het behoud en de ontwikkeling van deze unieke landschappen.

Nationaal Park Hoge Kempen

Station As in het nieuw

Station As, één van wandelgebieden van het Nationaal Park Hoge Kempen, werd recent helemaal vernieuwd. Negen routes, van 3,2 kilometer tot 16 kilometer, leiden je langs onder andere het Rouwmortelven, de geologische wand en doorheen de voormalige grindgroeve ‘Aan de Windelsteen.’ Niet te missen zijn de wandelroutes doorheen het natuurgebied Bosbeekvallei, dat wordt beheerd door Natuurpunt.

Koop je kaart www.stationas.be www.wandeleninlimburg.be

Een handige wandelkaart is te koop in de toegangspoorten van het Nationaal Park of via de webshop van Wandelen in Limburg. De kaart wijst je de weg én geeft je meer info over de bezienswaardigheden langs de routes.

Fietsbarometer

2.000 km fietspad in beeld

De provincie start met het in kaart brengen van de kwaliteit van de Limburgse fietspaden. In het kader van het interprovinciale Fietsbarometer-project, werkt ze hiervoor samen met de Fietsersbond. Die wierf met Niele Geypens een extra meetfietser aan voor Limburg. Hij fietst tussen nu en 2025 zo’n 2.000 kilometer aan functionele fietspaden af in de hele provincie. Dat doet de meetfietser met een speciale fiets die de staat van de weg registreert. Hoe? Door onder andere het trilcomfort, de aanwezige verlichting, de zichtbaarheid van de fietsstrook en de breedte van het fietspad te meten. In totaal worden meer dan 40 parameters geanalyseerd. De verzamelde data zullen de provincie helpen om doordachte beslissingen te nemen over eigen investeringen in fietsinfrastructuur, maar ook om de lokale besturen te adviseren. De analyse zal duidelijk maken welke ingrepen prioritair zijn: van het bijschilderen van wegmarkeringen tot grootschalige wegenwerken. De provincie bezoekt elke gemeente om een rapport voor te stellen. Later wordt de verzamelde info ook publiek gemaakt op de website van de Fietsbarometer.

www.limburg.be/fietsbarometer

DE WISSEN Nieuw bezoekerscentrum

Op zaterdag 3 september opende het Visitor Center De Wissen de deuren in Dilsen-Stokkem. Het gloednieuwe toeristisch onthaal heeft een exporuimte en een opvallende uitkijktoren als eyecatcher. De Wissen functioneert tegelijkertijd als hoofdtoegangspoort tot RivierPark Maasvallei en als bezoekerscentrum voor natuurgebied Negenoord-Kerkeweerd. Er vertrekken tal van mooie wandel- en fietstochten. Scholen kunnen er vanaf september ook terecht voor een uitgebreid natuur- en milieueducatief aanbod: geen saai museumbezoek, maar actieve en leerrijke ervaringen.

De realisatie van het Visitor Center is een samenwerking tussen verschillende partners: de stad Dilsen-Stokkem, het Provinciaal Natuurcentrum, het Regionaal Landschap Kempen & Maasland en Limburgs Landschap vzw.

www.dewissen.be

Infosessies Klimaattuinen

Dit najaar organiseren verschillende Limburgse gemeenten opnieuw infosessies over Klimaattuinen. Je ontdekt er hoe je jouw tuin kan aanpassen aan het veranderende klimaat. Alle data vind je op de website.

www.limburgseklimaattuinen.be www.limburg.be/warmtefoto

Hoeveel warmte gaat verloren via jouw dak? Dat kan je aflezen op een warmtefoto. Hulp nodig? Schrijf je in voor een gratis online infosessie over de warmtefoto, het isoleren van je dak en andere energiebesparende ingrepen.

Natuurherstel Molenheide

Tussen september en maart wordt 13,5 hectare aan landduinen en heide van het Wild- en Wandelpark Molenheide in ere hersteld. De verborgen zandbergen in Houthalen-Helchteren zijn eeuwenoud en vormen een belangrijk leefgebied voor zeldzame planten en dieren.

www.wildenwandelparkmolenheide.be

Belevingspad Schulensmeer

Nieuw langs het Schulensmeer: het belevingspad. Deze natuurlijke speelplek nodigt kinderen uit om te ravotten en klimmen in het groen. Dit jaar krijgt de omgeving rond het meer ook nog een rolstoelvriendelijk familiepad, vishengelplaatsen en een avonturenbrug. www.rlhv.be

Doe een gift

Doneer aan Een Hart voor Bos. Zo steun je de realisatie van nieuwe bossen in Limburg. www.eenhartvoorbos.be

Tegen 2030 moet er 10.000 hectare extra bos aangeplant zijn in Vlaanderen. Maar het wordt allerminst eenvoudig om die doelstelling te halen, waarschuwt Bosgroep Limburg. “Bebossen is altijd complex.”

Limburg telt momenteel 52.000 hectare bos. De komende jaren wordt dat cijfer fors opgekrikt. Volgens het Bosuitbreidingsplan van Vlaams minister van Natuur Zuhal Demir, moet er over heel Vlaanderen 4.000 hectare extra bos gerealiseerd worden tegen 2024. Tegen 2030 zou dat zelfs 10.000 hectare moeten zijn. “Een ambitieuze doelstelling”, zegt An Pierson, algemeen coördinator van Bosgroep Limburg. “Onze vzw beheert 8.964 hectare private bossen in Limburg. Als partner van de Bosalliantie van minister Demir begeleiden we ook eigenaars bij het bebossen van hun terreinen. Dat is echter minder eenvoudig dan men zou denken.”

Grond gezocht

Het eerste grote obstakel is de zoektocht naar grond. Karolien Van Diest (coördinator Bosgroep Limburg): “In theorie is er voldoende beschikbare ruimte, maar in de praktijk is dat anders. Zo zijn heel wat gronden met een groene gewestplanbestemming niet geschikt om te bebossen. Vaak is de natuurwaarde van het terrein te hoog, of strookt bebossing niet met de vooropgestelde diersoorten voor het gebied. Dat we soms moeten kiezen

Plant een boom

Via de website van Klimaatbomen in Limburg kan je nagaan welke bomen geschikt zijn voor jouw tuin. www.klimaatbomeninlimburg.be/ bomenzoeker tussen bos of open natuur, maakt dat de focus vaak verkeerd ligt. Of bebossing niet verantwoordelijk is voor de achteruitgang aan graslanden in Vlaanderen? Neen, dat is een mythe. Uit het laatste Ruimterapport van het Departement Omgeving blijkt dat de meeste graslanden verdwijnen om plaats te maken voor verharding of akkers. Het percentage beboste graslanden is erg klein.” Veel groene ruimte wordt ingenomen door landbouw. “Maar het is niet eenvoudig om landbouwgrond tot bos om te vormen”, zegt An. “Toch moeten we elke kans aangrijpen om extra bos te realiseren. Bijvoorbeeld in het bosarme zuiden van de provincie, waar bijkomende bebossing het noodzakelijkst is. Er is in theorie nog 30.000 hectare zonevreemde landbouwgrond in Vlaanderen die bebost zou kunnen worden. Vaak zijn dit echter weilanden die je niet zomaar mag bebossen.”

Mallemolen

Grond gevonden? Dan heb je een vergunning nodig. Ook dat is geen sinecure, zegt Karolien. “Er bestaan zeven soorten vergunningen. Soms komen er meerdere voor op één perceel. Bosgroep Limburg helpt kandidaat-bebossers om het kluwen

Plant een bos

Heb je een stuk grond dat je wil laten bebossen? Bosgroep Limburg helpt je van A tot Z.

www.bosgroeplimburg.be

011 23 73 28

Ruimte voor bomen

Ook buiten het bos zijn extra bomen welkom. Om het aanplanten van nieuwe bomen te stimuleren, genieten Limburgse gemeenten van verschillende voordelen. Via het project ‘Ruimte voor bomen’ van Limburg.net en Centrum Duurzaam Groen krijgen ze financiële steun en advies voor de aankoop van klimaatbomen. Ook het Lokaal Energie­ en Klimaatpact van de Vlaamse overheid voorziet financiering voor de aanplant van bomen. De Provincie Limburg en het Provinciaal Natuurcentrum geven ook nog inhoudelijke ondersteuning aan gemeenten. Binnen het nieuwe project ‘Klimaatbomen in Limburg’ begeleiden ze lokale besturen bij het inventariseren van bomen, en bij de opmaak en uitvoer van een gemeentelijk boombeheerplan.

te ontwarren en dient de juiste aanvragen in. Dat maakt het verschil: uit onderzoek blijkt dat de ontzorging van eigenaars in Vlaanderen doorslaggevend werkt bij de realisatie van nieuw bos. Jammer genoeg is dat niet altijd mogelijk. Door de complexiteit van de mallemolen kan slechts een deel van de kandidaat-bebossingen uiteindelijk bebost worden.”

Klein beginnen

‘We hebben geen recht op nóg meer ruimte. De vraag of we daar klaar voor zijn, is niet aan de orde. Als we zo verder doen, is de planeet niet meer klaar voor ons.’

Als je een bos plant, heb je er niet meteen één vol hoge bomen. In een reportage van het VRT-programma Pano klonk begin dit jaar de kritiek dat nieuwe bomen vaak te klein zijn en niet opgevolgd worden. Karolien: “Een jonge aanplant is nog geen gezond, volwassen bos. Klassiek bosplantgoed is een halve meter tot maximum anderhalve meter hoog. Grote bomen zijn een pak duurder en hebben een grotere kans op uitval. Om oudere bomen te planten, moet je ook een voldoende grote wortelkluit mee verplanten, het plantgat dieper maken en de boom bewateren. Dat is gewoon niet haalbaar in een bos. Bij Bosgroep Limburg volgen we onze aanplanten wél op, samen met de eigenaar. Helaas merken we de laatste jaren dat de klimaatverandering haar tol eist, vooral de toenemende droogte. Ook de vele reeën richten veel schade aan, naast woelratten, hazen, … We moeten vaker bijplanten wegens grote uitvallen. Om zo goed mogelijk te adviseren volgen onze medewerkers studies rond klimaatslim bosbeheer op de voet en wisselen we graag kennis uit met andere instanties, zoals het Agentschap Natuur en Bos (ANB, red.).”

Ondertussen worden er ook nog altijd bomen gekapt. Hoe is dat mogelijk?

Karolien: “Bomen moeten vaak plaats maken voor industrie, woningen of open natuur. Dat is de erfenis van decennialang slechte ruimtelijke ordening in Vlaanderen. De resterende bossen moeten we beschermen. We moeten terughoudend zijn om te ontbossen, want oude bossen zijn enorm waardevol voor de biodiversiteit. Wordt er toch ontbost, dan pleiten wij voor een onmiddellijke, verplichte compensatie. Een bos kappen is op één dag gebeurd, een nieuw bos creëren duurt decennia.”

Een bos planten kost ook geld. Bosgroep Limburg helpt bebossers om de nodige financiële middelen te vergaren. An: “We ondersteunen eigenaars bij het aanvragen van subsidies. Sinds kort zetten we ook in op bedrijfssponsoring. En dan is er nog onze campagne ‘Een Hart voor Bos’, die we in het voorjaar lanceerden. Iedereen kan een gift doen. Het ingezamelde geld gaat onder andere naar de ondersteuning van bebossers.”

Traag maar gestaag

De ambitie van de Bosalliantie is groot, maar uit cijfers van het ANB blijkt dat een bijkomende inhaalbeweging nodig is. Toch is Bosgroep Limburg voorzichtig optimistisch.

“Bossen kregen nooit eerder zoveel aandacht en het draagvlak en politiek lef waren nog nooit zo groot”, zegt An. “Het aantal bossen stijgt steeds sneller. Al mag er zeker nog een versnelling hoger geschakeld worden.” www.bosgroeplimburg.be