Kempense bossen vol bijzondere plekken

Verspreid over het grondgebied van Ham en Leopoldsburg liggen enkele waardevolle bosgebieden, waarvan Gerheserheide het grootste en bekendste is. Als je door deze bossen wandelt, zie je vooral met dennenbossen begroeide zandgronden en duinen. Dit gebied herbergt echter ook oude restanten van heide, ven en zeer waardevolle bossen die al zichtbaar waren op de 18de-eeuwse Ferrariskaarten. Samen vormen ze een aantrekkelijk leefgebied voor veeleisende bosbewoners zoals de havik en de zwarte specht. Bosgroep Limburg werkt in dit gebied al jaren samen met de eigenaars voor het duurzaam beheer van dit gevarieerd boslandschap.

Verjonging voor de havik

In het verleden maakte Bosgroep Limburg in dit gebied vier gezamenlijke beperkte bosbeheerplannen op: Kwaadmechelen, Geheserheide, Gerhoeven en Kepkensberg. Enkele daarvan vervielen in 2020. Nu pakken we het beheer hier weer op, met één groot natuurbeheerplan type 1 voor al deze bossen, samen goed voor 200 hectare. Dit plan legt het beheer voor de komende 24 jaar vast en stelt de eigenaars in staat om de aanwezige natuurwaarden te behouden, zonder dat ze aan specifieke doelen moeten werken.

In de meeste bossen dringt een dunning zich op, maar we moeten stilaan ook aan verjonging denken. Daarvoor gebruiken we het KAPPLA-systeem: door te kappen en vervolgens groepen van diverse boomsoorten aan te planten, binden we op natuurlijke wijze de strijd met de Amerikaanse vogelkers aan. Door het bos diverser en structuurrijker te maken en lichtrijkere plaatsen te creëren, helpen we tal van soorten, zoals de zwarte specht, gekraagde roodstaart, wespendief en havik. Van de havik is geweten dat hij broedt in Geheserheide.

Ook het behoud van oude bomen krijgt aandacht. Dood hout heeft een erg belangrijke functie in een evenwichtig bossysteem. Waar ze geen gevaar vormen voor bezoekers, laten we dode bomen liggen of staan. De zwarte specht zoekt er eten en kapt zijn nest uit in oude, relatief dikke bomen. Het dode hout is ook interessant voor andere holenbroeders en vleermuizen.

Beheer voor een zeldzame waterjuffer

In 2019-2020 zorgde Bosgroep Limburg onder andere in Gerhees voor de kap van afstervende fijnsparren. De door de letterzetter aangetaste bomen zorgden voor gevaarlijke situaties rond de aanwezige weekendhuisjes en op enkele andere kaplocaties in Ham. Hier volgen we de natuurlijke verjonging op de voet. Her en der is het nodig om bomen bij te planten.

De Hamse natuur is, vooral in de beekvalleien, doorspekt met vijvers en poelen. Deze plantenrijke wateren bieden onderdak aan insecten, vogels, amfibieën zoals de kamsalamander en (zeldzame) libellen zoals de variabele waterjuffer. Dit is de adoptiesoort van de gemeente Ham en een goede ”indicatorsoort” voor relatief zuiver, helder water. De variabele waterjuffer houdt bovendien van een afwisseling van bos, ruigte en grasland, met dichte houtkanten en bosranden. Aan een aantal Hamse vijvers en beekjes liggen privépercelen, waar de eigenaars extra aandacht besteden aan het beheer voor deze waterjuffer. Heel wat andere soorten profiteren mee.

Erfgoedpareltjes in het bos

De Hamse bossen verbergen verrassende relicten uit het verleden, die mooi bewaard bleven. De 17de-eeuw- se Schans van Gerhees is een unieke brok geschiedenis en omvat een rechthoek van aarden wallen, midden in een ven en omringd door grachten. Dit fort was moeilijk om te ontdekken en te bereiken en net daarom de uitgelezen schuilplek voor streekbewoners, die zich er ”verschansten” voor plunderende legers en roversbenden. Vier eeuwen later lijkt de Schans van Gerhees op het eerste gezicht een beboste landduin, maar als je goed kijkt, zie je nog de overblijfselen van de aarden wallen en grachten. Er zijn plannen om de Schans van Gerhees te herstellen, te beschermen en open te stellen voor het publiek.

Nog een bijzondere plek is de Kepkensberg, tussen de gehuchten Genebos en Genendijk. Deze heuvel met steile hellingen is begroeid met bos. Aan de heuvelrug aan de kant van het Albertkanaal vind je loopgraven uit de Tweede Wereldoorlog. Op de website www.pcce.be/erfgoedonderderadar-getuigenissen vind je hierover een boeiend filmpje. In Oostham, aan de bossen nabij de wijk ”De Warande”, vind je dan weer een Lourdesgrot. Deze stond oorspronkelijk in de Onze-Lieve-VrouwGeboortekerk.