Bestaande en nieuwe plannen

De uitgebreide bosbeheerplannen van Tongeren en Gingelom-Sint-Truiden-Nieuwerkerken zitten midden in de omvormingsfase. Wanneer Natuur en Bos een concreet voorstel heeft, contacteren we de eigenaars. Eén plan met drie eigenaars is reeds omgezet na overleg met de eigenaars in kwestie. Daarnaast startten we met de begeleiding van nieuwe natuurbeheerplannen:

• NBP Hardelingen (type 2) in Hoeselt, goedgekeurd in februari 2022

• NBP Broekbos (type 3, deels type 2) in Voeren, verkenningsnota goedgekeurd in juni 2022; momenteel loopt het overleg met eigenaars over beheermaatregelen, afronding voorzien in 2023

• NBP Herk-de-Stad (type 3, eventueel met deels type 2). Het studiebureau startte met de opmaak van de verkenningsnota in het voorjaar van 2023.

NBP Herk-de-Stad: het failliet van een goed model

Op 23 september 2022 organiseerde Bosgroep Limburg samen met de gemeente Herk-de-Stad een infovergadering voor de opstart van een gezamenlijk natuurbeheerplan, waarbij de stad als trekker fungeert en de Bosgroep als koepel voor de andere boseigenaars binnen de gemeente. Gezamenlijke beheerplannen per gemeente in samenwerking met het lokale bestuur zijn een beproefd concept. Helaas bleek dit niet haalbaar binnen de huidige wetgeving en de specifieke context van de bossen in Herk-de-Stad.

Met minder dan 6 % bos is Herk-deStad een erg bosarme gemeente. De bebossingsindex ligt ruim onder het Vlaamse gemiddelde en het aanwezige bos is sterk versnipperd. Hoewel de nieuwe natuurbeheerplannen eenvoudiger zijn dan de oude, uitgebreide bosbeheerplannen, steeg de kostprijs voor de opmaak aanzienlijk. Daarbij geldt dat hoe kleiner de oppervlakte per plan is, hoe hoger de eenheidskosten per ha.

Oude bossen en zeldzame graslanden

Van de deelnemende percelen verdient het oude park-arboretum Olmenhof een bijzondere vermelding. Dit mooie bosgebied naast het huidige stadhuis heeft een grote recreatieve functie. Daarnaast kocht de stad in 2020 een voormalig privébos met vijvers in het hart van Schulen. Hier vonden al heel wat beheerwerken plaats om de hoge natuurwaarde te verzoenen met de functie van buurtbos, maar een beheerleidraad voor de toekomst is welkom.

De grootste oppervlakte die de stad inbrengt in dit beheerplan is de open natuur van de Vroente. Uit een doorgezette traditie van gemeenschappelijke begrazing en een specifiek maaibeheer ontstonden hier uitzonderlijke graslanden met o.a. kruipend moerasscherm. Dit zou zelfs één van de laatste locaties zijn in Vlaanderen waar deze soort nog voorkomt.

Weinig animo bij privéboseigenaars

Toen we privéboseigenaars contacteerden voor de infovergadering, werd al snel duidelijk dat dit geen eenvoudig project is. We noteerden veel kritische geluiden en vragen bij de grote ontbossingen in het kader van Europees natuurherstel in de Demervallei, in het noorden van de gemeente. Heel wat lokale eigenaars kijken nu met argusogen naar groene initiatieven en beslisten dan ook om niet deel te nemen aan het beheerplan.

Criteria geïntegreerd natuurbeheer

Ook de wetgeving strooit roet in het eten. De huidige wetgeving eist dat in een natuurbeheerplan van type 2 alle deelnemende percelen beantwoorden aan de criteria geïntegreerd natuurbeheer. In theorie horen alle natuurtypes thuis in een natuurbeheerplan, maar in de praktijk is dat niet het geval. Vallen bijvoorbeeld uit de boot: populierenaanplantingen van meer dan 3 rijen op minder dan 12 m tussenafstand met een grasland dat in een landbouwaangifte zit. Hoewel de bomen zelf wel degelijk onder de boswetgeving vallen, kun je dit type niet mee opnemen in een gezamenlijk beheerplan.

Hetzelfde geldt bij een strikte toepassing van de regelgeving voor speelbossen, zoals in bepaalde zones van het gemeentebos in Schulen, aangezien daar de spontane processen in de kruidlaag en qua verjonging evenmin mogelijk zijn.

Inheems versus uitheems

De meeste eigenaars geven de voorkeur aan een boomsoortensamenstelling met overwegend of deels uitheemse soorten. Zo ontstonden vaak fraaie bomen en bostypes met een ogenschijnlijk goede veerkracht tegen weersextremen. Het is niet altijd wenselijk om hier omvormingen naar (bijna) uitsluitend inheemse soorten voor te stellen. Uit de laatste bosinventarisatie van het INBO (je vindt de link in de rubriek Bos online), blijkt dat nagenoeg alle onderzochte boomsoorten steeds meer gezondheidsproblemen tonen door de klimaatverandering en stikstofdepositie, met uitzondering van de Amerikaanse eik. De huidige opmaaksubsidies voor natuurbeheerplannen zijn aanzienlijk lager voor percelen zonder Europees natuurstreefbeeld.

Slechts één privédeelnemer

De deelnamekosten waren uiteindelijk voor de meeste boseigenaars te hoog. Momenteel stapt slechts één privéeigenaar mee in het project. Deze persoon wil graag een boomrijker en groener Herk-de-Stad ondersteunen en kocht een privébos met vijver en graslandzone van een lid van de Bosgroep. De privéboseigenaars die nu niet meedoen, kunnen uiteraard wel een beroep blijven doen op de diensten van Bosgroep Limburg. Voor beheermaatregelen in hun bossen moeten er afzonderlijke kapmachtigingen aangevraagd worden. Het zal in de toekomst nog slechts op enkele momenten mogelijk zijn om in te stappen in het goedgekeurde beheerplan.