Energia Elektryczna pazdziernik 2016

PRZESYŁ

Elektryczna

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Technika i technologie

Wydarzenia w branży

Energetyka na zakręcie

Małe

elektrociepłownie biogazowe

Słoneczne targi energetyczne

Grzegorz Matusiak:

Z pożytkiem dla polskiej energetyki

10/2016

DYSTRYBUCJA

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

KLIENT

W NUMERZE

Spis treści

Przed miesiącem, wspólnie z organizatorami, zapraszaliśmy naszych Czytelników na Energetyczne Targi Bielskie ENERGETAB. Tegoroczne spotkanie pod Szyndzielnią po raz kolejny uznać możemy za udane, nie tylko ze względu na panującą wówczas słoneczną pogodę. Jak zawsze doskonale spisali się organizatorzy, a wystawcy starali się zaprezentować najnowocześniejsze urządzenia i technologie, licząc na istotne zwiększenie inwestycji w sektorze energetycznym.

Oczywiście, życzymy im, aby plany udało się zrealizować. Doświadczenie życiowe podpowiada jednak, że wiele w tym zakresie zależeć będzie od konkretnych działań decydentów, sprawności legislacyjnej i wielu innych czynników. O wszystkich tych aspektach rozwoju sektora staramy się mówić z gościem Rozmowy miesiąca. Jest nim poseł Grzegorz Matusiak, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki – z wykształcenia elektryk, człowiek pochodzący ze Śląska, który dobrze rozumie energetykę, potrzeby i wzajemne korelacje różnych jej sektorów. W procesie legislacyjnym wyważony osąd i merytoryczny głos są niezwykle istotne dla całej naszej branży. Jest to ważne choćby z tego względu, że podczas zdecydowanych zmian o charakterze strategicznym mogą pojawiać się istotne wyzwania związane z działalnością bieżącą. Niezbędne jest wówczas zachowanie spokoju i trzeźwej oceny sytuacji.

Wydaje się, że tego typu przejściowe turbulencje obserwujemy, analizując wyniki grup energetycznych za pierwsze półrocze 2016. Mimo zwiększonego wolumenu dystrybucji energii, wyniki większości grup są niższe niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Szczegółowej analizy tych wskaźników dokonujemy w dziale Rynek i regulacje.

Z kolei w dziale Technika i technologie omawiamy zagadnienia niezwykle istotne z punktu widzenia rozwoju systemu elektroenergetycznego. Pierwszym z nich jest uzupełnienie mocy wytwórczych dzięki małym elektrociepłowniom biogazowym. Drugim – „Potencjalna rola zasobników energii w procesie dobowego bilansowania KSE”.

W bieżącym numerze ,,EE’’ Czytelnicy znajdą jak zawsze wiadomości ze spółek, rubrykę Paragraf w sieci, omówienie bieżącej działalności PTPiREE i zapis najważniejszych Wydarzeń w branży. Wydanie zamyka felieton, będący wspomnieniem mężnej kobiety polskiej energetyki – Stefanii Kasprzyk, prezes PSE Operator w latach 20052010, która odeszła od nas przed pięciu laty.

Tuż przed oddaniem do druku październikowej „Energii Elektrycznej” dotarła do nas inna smutna wiadomość. Zmarł Stanisław Filipiak – założyciel PTPiREE, człowiek wielkiej wiedzy, życzliwości i kultury. Przyjaciel wielu z nas. Cześć jego pamięci!

4

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

ROZMOWA MIESIĄCA

6

ywiad z posłem PiS W Grzegorzem Matusiakiem, przewodniczącym Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki

9

Z DZIAŁALNOŚCI PTPIREE

RYNEK I REGULACJE

10 Energetyka na zakręcie 12 PARAGRAF W SIECI

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

15 Uzupełnianie mocy wytwórczych w krajowym systemie elektroenergetycznym

18 Potencjalna rola zasobników energii w procesie dobowego bilansowania KSE

WYDARZENIA

22 XXVI Forum Ekonomiczne 24 Słoneczne targi energetyczne 27 Wydarzenia w branży 29 Wspomnienie o Staszku Filipiaku

30 FELIETON PRZESYŁ

Elektryczna

10/2016

DYSTRYBUCJA

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

KLIENT

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Biuletyn Branżowy „Energia Elektryczna” – miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Redaguje zespół: Andrzej Pazda (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Aleksandra Rakowska, Andrzej Grzybowski (redaktorzy – dział techniczny), Sebastian Brzozowski, Marzanna Kierzkowska Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: redakcja@e-elektryczna.pl www.e-elektryczna.pl Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: ptpiree@ptpiree.pl, www.ptpiree.pl ISSN 1897-3833 Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. K. Pułaskiego 41, 62-800 Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów.

Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 18 października 2016 r.

Technika i technologie

Wydarzenia w branży

Energetyka na zakręcie

Małe

elektrociepłownie biogazowe

Słoneczne targi energetyczne

Zdjęcie: archiwum

Zdjęcie: Julia Sheveloff

Szanowni Państwo

Grzegorz Matusiak:

Z pożytkiem dla polskiej energetyki Na okładce: Poseł Grzegorz Matusiak, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki

październik 2016 ENERGIA elektryczna l

3

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»Tauron

Zakończyła się 12. edycja programu organizowanego przez Fundację Tauron oraz Tauron Dystrybucja. Uczestnicy tegorocznej akcji Domy Pozytywnej Energii przygotowali aż 81 nowych tras turystyczno-krajoznawczych.

Głównym zadaniem jej uczestników było zaprezentowanie trasy jednodniowej wycieczki po okolicy i przedstawienie mało znanych miejsc, ciekawych pod względem krajobrazowym, ważnych dla regionu lub jego historii, wartych poznania i pokazania innym.

Wyniki najnowszej edycji ogłoszono 8 września br. podczas jej finału zorganizowanego w Kopalni Soli w Bochni. Organizatorzy wybrali 15 projektów – każdy z nich otrzymał czek na 10 tys. zł – oraz wyłonili 5 zwycięskich domów dziecka, które otrzymały po 50 tys. zł oraz tytuł Dom Pozytywnej Energii. n

Zdjęcie: Tauron

Szlaki pozytywnej energii

W 12. edycji programu Domy Pozytywnej Energii, organizowanego przez Fundację Tauron oraz Tauron Dystrybucja, pięć zwycięskich domów dziecka otrzymało po 50 tysięcy złotych

»»PGE Dystrybucja

Zdjęcie: PGE Dystrybucja

Orzeł „Wprost”

Nagrodę tygodnika „Wprost” odbiera prezes PGE Dystrybucja, Wojciech Lutek (z lewej)

PGE Dystrybucja otrzymała Orła Tygodnika „Wprost” dla przodującego przedsiębiorstwa w regionie. Statuetkami dla najlepszych samorządowców uhonorowano natomiast prezydenta Lublina i burmistrza Hrubieszowa. Zorganizowanej z tej okazji gali towarzyszyła debata o sytuacji gospodarczej Lubelszczyzny.

Orły „Wprost” to nagroda dla firm, które osiągnęły najwyższy średni zysk netto w ciągu trzech lat (2012-2014), a także największy średni procentowy wzrost zysku netto. Zestawienie przedsiębiorstw opracowały wspólnie redakcja tygodnika oraz firma Bisnode.

Patronat honorowy nad przedsięwzięciem sprawuje Ministerstwo Rozwoju. n 4

l ENERGIA elektryczna październik 2016

»»Tauron

Alchemia światła Tauron Dystrybucja, wraz z Europejską Stolicą Kultury – Wrocław 2016 i Narodowym Forum Muzyki (NFM), zaprezentował niepowtarzalne widowisko – ,,Alchemię światła 2016’’. Głównym jego bohaterem był budynek NFM. Zaprojektowany na wzór pudła rezonansowego, odgrywał rolę swoistej muzycznej maszyny, która uczy się rytmu i dźwięków od człowieka i w konsekwencji sama stara się tworzyć. Dodatkowo sam budynek NFM i jego otoczenie przechodziły zaskakujące metamorfozy w rytm muzyki towarzyszącej świetlnemu spektaklowi. ,,Alchemia światła’’ to unikatowe w skali kraju interdyscyplinarne widowisko multimedialne. Łączy nowoczesne sztuki wizualne ze światłem, muzyką, śpiewem

i tańcem na żywo. W tym roku głównym motywem spektaklu była siła muzyki, jej wpływ na kulturę i życie miasta, a także różnorodność i przede wszystkim wolność tworzenia.

W narracji widowiska wzięli udział między innymi Jerzy Stuhr i Agata Buzek.

Natomiast wśród wokalistów znalazły się Urszula Dudziak, Grażyna Łobaszewska, Dominika Barabas oraz reprezentanci Wrocławia Natalia Lubrano i L.U.C. Warstwę muzyczną oraz wizualną zapewnił Zespół Kameralny pod kierownictwem Andrzeja Korzeniowskiego, zespół Wataha Drums, Krakowska Szkoła WuShu oraz Grupa Atelie.

Prócz wokalistów i aktorów widowisko tworzyła również duża grupa artystyczna, w tym tancerze i akrobaci. n

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»Energa-Operator

Zdjęcie: Energa-Operator

Kaliskie 100-lecie

Jubileusz 100-lecia kaliskiej energetyki jej pracownicy wraz z gośćmi uczcili 16 września br. podczas pikniku w Mikorzynie; w sumie blisko 900 osób.

W imprezie uczestniczyli pracownicy wszystkich spółek energetyki kaliskiej: Energa-Operator SA, Energa-Operator Oddział w Kaliszu, Energa-Operator Eksploatacja Kalisz, Energa-Operator Techniczna Obsługa Odbiorców, Energa-Obrót, Energetyka Kaliska – Usługi Techniczne, Energa Informatyka i Technologie, Energa Centrum Usług Wspólnych, Energa Ciepło Kaliskie, Energa-Operator Logistyka oraz Energa Serwis.

Piknik był okazją do spotkania ludzi, którzy często wspólnie

»»Enea Operator

44 pojazdy specjalistyczne Enea Operatora zamierza rozbudować swój tabor samochodowy o 44 nowe pojazdy. Spółka nabędzie 28 podnośników o wysokości roboczej 16 m, zbudowanych na podwoziu Mercedes-Benz Sprinter z napędem 4x4. Pojazdy wyposażone są w wysięgniki o układzie teleskopowym z izolowanym koszem obrotowym, który umożliwia pracę pod napięciem do 1000 V oraz zapewnia maksymalny udźwig do 225 kg.

Dodatkowo spółka kupi 16 podnośników o zwiększonej wysokości roboczej, wynoszącej 18 m, na takich samych podwoziach.

Podnośniki wykorzystywane będą jako podstawowy sprzęt do napraw i utrzymania sprawności sieci energetycznych Enei Operator. n

Informacje ze spółek opracowała Marzanna Kierzkowska

zaczynali pracę, a obecnie zatrudnieni są w różnych spółkach i na rozmaitych stanowiskach. Jak było widać, znajomości i przyjaźnie zawiązane u zarania zawodowej drogi nierzadko przetrwały próbę czasu.

Oficjalne obchody 100-lecie kaliskiej energetyki zaplanowane są na 6 grudnia br., dokładnie 100 lat od uruchomienia pierwszej turbiny elektrycznej dającej prąd do sieci miejskiej.

6 grudnia 1916 r. Elektrownia Kaliska otrzymała koncesję na dostarczanie prądu. Tamte wydarzenia dały podwaliny nie tylko kaliskiej energetyce, ale również zapoczątkowały działalność nowej grupy zawodowej elektryków i energetyków. n

»»PGE Dystrybucja

Energetyczne tornistry

Blisko 3 tys. tornistrów, wyposażonych w wyprawki szkolne i dużą dawkę pozytywnej energii, trafi w tym roku do potrzebujących dzieci w ramach akcji „Energetyczny tornister”.

Otrzymają je najmłodsi uczniowie z wybranych miejscowości na terenie działania spółki PGE Dystrybucja. Akcja prowadzona jest we współpracy z lokalnymi samorządami oraz miejskimi i gminnymi ośrodkami pomocy społecznej. W tornistrach dzieci znajdą zeszyty, bloki rysunkowe i techniczne, piórniki z pełnym wyposażeniem, farby, kredki, flamastry, klej, bibułę, nożyczki, plastelinę i inne przybory niezbędne do nauki.

Akcja „Energetyczny tornister” była organizowana już trzykrotnie. Uroczyste spotkania z uczniami – organizowane w ośrodkach kultury, lokalnych urzędach lub siedzibach Rejonów Energetycznych – często przybierały formę festynów i pikników rodzinnych, a dzieci bardzo chętnie uczestniczyły w konkursach, minizawodach sportowych i zabawach. Podczas prowadzonych przy tej okazji „energetycznych lekcji” uczyły się również czym jest energia elektryczna i jak unikać niebezpieczeństw związanych z prądem.

Dotychczas PGE Dystrybucja przekazała najmłodszym uczniom ok. 7 tys. tornistrów z wyposażeniem. n październik 2016 ENERGIA elektryczna l

5

ROZMOWA MIESIĄCA

Z pożytkiem dla polskiej energetyki Wywiad z posłem PiS Grzegorzem Matusiakiem, przewodniczącym Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki

»»

Parlamentarny Zespół do spraw Energetyki tworzony jest przez parlamentarzystów już od sześciu kadencji. O ile poprzednio problematyką energetyki zajmowała się Komisja Gospodarki, to obecnie dedykowana jest jej w sejmie specjalna Komisja do Spraw Energii i Skarbu Państwa. Dlaczego więc zdecydowaliście się Państwo na powołanie Zespołu?

Komisja ds. Energii i Skarbu Państwa jest oficjalnym organem Sejmu. Nakłada to na nią określone obowiązki. Przede wszystkim zajmuje się procedowaniem ustaw. Jak dotychczas było ich kilkanaście, z czego połowa związana z energetyką, a wśród nich nowelizacje ustaw: o efektywności energetycznej, o odnawialnych źródłach energii, o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego oraz, oczywiście, Prawo energetyczne. Poza tym przedmiotem jej prac były m.in. ustawy o radiofonii i telewizji, o kontroli niektórych inwestycji czy też o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Przy takim natłoku prac rzadko kiedy pojawia się możliwość podjęcia merytorycznej dyskusji nad wybranymi zagadnieniami. Po to między innymi powstał Parlamentarny Zespół ds. Energetyki, aby umożliwić zainteresowanym parlamentarzystom bliższe zapoznanie się z wybranymi zagadnieniami szeroko rozumianej energetyki. Warto zwrócić uwagę, że w jego pracach uczestniczy wielu posłów niebędących członkami Komisji ds. Energii i Skarbu Państwa.

Liczba miejsc przysługujących klubom w komisjach sejmowych jest ściśle limitowana. Ponadto do Zespołu należy również grupa senatorów. Sprzyja to wymianie poglądów pomiędzy izbami. Na koniec, być może nie najważniejszy argument, ale sam 6 l ENERGIA elektryczna październik 2016

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju wymaga zachowania jak największej niezależności i oparcia wytwarzania energii na rodzimych surowcach.

Dzisiaj, przykładowo, wiele lokalnych społeczności sprzeciwia się uruchamianiu nowych złóż węgla brunatnego.

Chcielibyśmy więc w nieodległym czasie podjąć także temat zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń strategicznych złóż energetycznych w Polsce.

Pan wspomniał o tym w swoim pytaniu.

Chcemy podtrzymywać tradycję działalności takich zespołów w poprzednich kadencjach. Jak sądzę z pożytkiem dla całej polskiej energetyki.

»»

Zasygnalizował Pan Poseł kwestie merytorycznej dyskusji nad wybranymi zagadnieniami. Jaką więc problematykę podejmował dotychczas Zespół?

Pierwsze, konstytucyjne posiedzenie odbyło się w końcu stycznia tego roku. Poza wyborem przewodniczącego i prezydium, zastanawialiśmy się nad zagadnieniami, którymi chcielibyśmy zająć się w obecnej kadencji. Uzgodniliśmy, że w 2016 roku skoncentrujemy się w głównej mierze na energetyce węglowej, opartej zarówno o węgiel kamienny, jak i brunatny. Oczywiście, nie rezygnujemy z podejmowania również innych ważnych problemów. Na drugie posiedzenie zaprosiliśmy Panów Profesorów: Marka Ściążko z AGH i Waldemara Kamrata z Politechniki Gdańskiej, którzy przybliżyli nam problematykę czystych technologii węglowych oraz opłacalności inwestowania w elektrownie węglowe. Zapoznaliśmy się również ze studium przypadku Zespołu Elektrowni PAK. W posiedzeniu tym wziął także udział minister Piotr Naimski, który mówił o pracach nad ustawą wprowadzającą rynek mocy, o nowym podejściu Polski do Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (ETS) oraz potrzebie zrozumienia przez Unię Europejską specjalnej sytuacji naszego kraju w zakresie emisji CO2.

Kolejne posiedzenie poświęcone było efektywnemu wykorzystaniu funduszy unijnych na modernizację polskiej elektroenergetyki. Temat zaprezentowali przedstawiciele Polskiej Grupy Energetycznej,

Zdjęcie: archiwum

ROZMOWA MIESIĄCA

Poseł Grzegorz Matusiak, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki

z prezesem Henrykiem Baranowskim na czele. Omówili oni między innymi główne czynniki mające wpływ na rynek energii w Polsce, ekonomiczne warunki funkcjonowania PGE oraz wpływ regulacji unijnych na rodzimą energetykę. Na ostatnim przed wakacjami posiedzeniu Zespołu Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu przedstawiło swój punkt widzenia na bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Przewodniczący Henryk Kaliś naświetlił sytuację i konkurencyjność przemysłu energochłonnego w Polsce na tle innych państw Unii Europejskiej. O komentarz zaś poprosiliśmy wiceprezesa Polskich Sieci Elektroenergetycznych Tomasza Sikorskiego, który powiedział o roli i znaczeniu wielkich odbiorców w bilansowaniu systemu elektroenergetycznego. Dało się zauważyć znaczącą zbieżność poglądów na wiele kwestii. To dobrze.

»»

Jakie problemy polskiej energetyki planują Państwo podjąć w obecnej kadencji?

Tematów do podjęcia jest wiele. Zazwyczaj wpływ na ich wybór ma aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza i polityczna kraju. Postaramy się jednakże zająć najważniejszymi z nich.

Przede wszystkim przykre doświadczenia z lata zeszłego roku unaoczniły nam wszystkim, w jakiej kondycji jest cała polska energetyka. Zmniejszanie jej emisyjności nie może odbywać się kosztem bezpieczeństwa energetycznego.

Znaczący wzrost produkcji z dotowanych przez państwo odnawialnych źródeł energii doprowadził do ograniczania czasu pracy konwencjonalnych bloków

Nie chcemy pominąć problematyki OZE, prosumentów, inteligentnych sieci i innowacyjności w energetyce. Planujemy więc podjąć temat magazynowania energii.

Zwracam również uwagę, że energetyka to nie tylko elektroenergetyka, ale także gazownictwoi ciepłownictwo.

energetycznych. W takiej sytuacji realizacja nowych inwestycji przestała być opłacalna. Rozgorzała dyskusja na temat potrzeby wprowadzenia rynku mocy w Polsce. W lipcu Ministerstwo Energii przedstawiło projekt rozwiązań w tym zakresie z prośbą o zgłaszanie uwag i sugestii. Prace trwają. W odpowiednim momencie poprosimy przedstawicieli resortu o zaprezentowanie nam wypracowanych propozycji, jeszcze przed skierowaniem odpowiedniej ustawy do Sejmu.

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju wymaga zachowania jak największej niezależności i oparcia wytwarzania energii na rodzimych surowcach. Dzisiaj, przykładowo, wiele lokalnych społeczności sprzeciwia się uruchamianiu nowych złóż węgla brunatnego. Chcielibyśmy więc w nieodległym czasie podjąć także temat zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń strategicznych złóż energetycznych w Polsce.

Ostatnio coraz mocniej daje znać o sobie problem budowy infrastruktury energetycznej. Chociażby głośne i nasilające się protesty społeczne utrudniają budowę nowej linii przesyłowej 400 kV Kozienice – Ołtarzew, krytycznej dla zasilania Warszawy. Nikt nie chce mieć linii elektroenergetycznej najwyższych napięć w pobliżu swojego domu. Interes prywatny musi jednakże nieraz ustąpić interesowi publicznemu. W zeszłej kadencji nie udało się doprowadzić do uchwalenia ustawy o korytarzach przesyłowych, która mogła uporządkować szereg kwestii do dzisiaj nieunormowanych lub też normowanych w kilku specustawach. Być może warto kompleksowo uregulować całość problematyki inwestycji infrastrukturalnych celu publicznego w nowej ustawie lub też w Kodeksie budowlanym.

Nie chcemy pominąć problematyki OZE, prosumentów, inteligentnych sieci i innowacyjności w energetyce. Planujemy więc podjąć temat magazynowania energii. Zwracam również uwagę, że energetyka to nie tylko elektroenergetyka, ale także gazownictwo i ciepłownictwo. I tu chociażby jawi się problem upowszechnienia kogeneracji. Generalnie, chcemy zajmować się tematami ważnymi dla energetyki, ale jednocześnie będącymi na czasie.

»»

Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej jest jedną z organizacji środowiskowych energetyki. Wspiera operatorów elektroenergetycznych systemów październik 2016 ENERGIA elektryczna l

7

dystrybucyjnych (OSD) i systemu przesyłowego (OSP) we wspólnie podejmowanych działaniach na rzecz wdrażania nowych rozwiązań w branży energetycznej.

Jak Pan Poseł widzi możliwość i celowość współpracy z naszym Towarzystwem i innymi organizacjami korporacyjnymi energetyki?

Bardzo cenne są dla nas opinie i stanowiska różnych organizacji środowiskowych.

Pozwalają na lepsze wyrobienie sobie zdania w zasadniczych kwestiach. Zależy nam na pozyskiwaniu opinii różnych, zainteresowanych środowisk. Znacząco poszerza to naszą wiedzę. Staramy się jednocześnie konfrontować różne punkty widzenia. Gdy zwrócili się do nas przedstawiciele przemysłu energochłonnego w Polsce z prośbą o umożliwienie zaprezentowania problemów reprezentowanych branż, my z kolei poprosiliśmy PSE o przedstawienie ich roli i znaczenia dla systemu elektroenergetycznego. Właśnie między innymi po to przy Parlamentarnym Zespole ds. Energetyki działa społecznie Grupa Ekspertów.

To w jej gestii znajduje się współpraca ze środowiskami energetycznymi i eksperckimi. Jej przewodniczący, doktor Andrzej Nehrebecki, uczestniczy w posiedzeniach Prezydium Zespołu i jego zadaniem jest zgłaszanie propozycji kierowanych do naszego Zespołu. Również w miarę potrzeby kontaktuje się on w naszym imieniu bezpośrednio z różnymi organizacjami.

Zdjęcie: archiwum

ROZMOWA MIESIĄCA

Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu do spraw Energetyki Grzegorz Matusiak wraz z ministrem energii Krzysztofem Tchórzewskim (od prawej) i sekretarzem stanu Grzegorzem Tobiszowskim

»» Czy na zakończenie zechciałby Pan

Poseł jeszcze przybliżyć swoją osobę naszym Czytelnikom, powiedzieć kilka zdań o własnych pasjach i zainteresowaniach, a zwłaszcza o związkach z energetyką?

Pochodzę z wielodzietnej rodziny górniczej. Od urodzenia związany jestem z Jastrzębiem-Zdrojem. Tam ukończyłem szkołę podstawową, zaś zawodową i technikum elektryczne w Bielsku-Białej.

Bezpośrednio po maturze podjąłem pracę jako elektryk w Elektrowni Jaworzno III. Po dwóch latach przeniosłem się do KWK ,,Manifest Lipcowy’’ (obecnie ,,Zofiówka’’) w Jastrzębiu-Zdroju. Tam zaczynałem jako elektryk, a następnie, poprzez dozór średni, doszedłem do stanowiska inspektora elektroenergetyki.

W trakcie pracy zawodowej podjąłem i ukończyłem studia inżynierskie na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Wyrosłem z ruchu solidarnościowego i do dziś jestem wierny jego ideałom.

8 l ENERGIA elektryczna październik 2016

Ostatnio coraz mocniej daje znać o sobie problem budowy infrastruktury energetycznej.

Chociażby głośne i nasilające się protesty społeczne utrudniają budowę nowej linii przesyłowej 400 kV Kozienice – Ołtarzew, krytycznej dla zasilania Warszawy. Nikt nie chce mieć linii elektroenergetycznej najwyższych napięć w pobliżu swojego domu.

Interes prywatny musi jednakże nieraz ustąpić interesowi publicznemu.

Swoją działalność publiczną rozpocząłem od pracy w Radzie Osiedla, a następnie w Radzie Miasta. W latach 2010-2011 powierzono mi funkcję Przewodniczącego Rady Miasta Jastrzębia-Zdroju.

W 2011 roku i ponownie w 2015, głosami mieszkańców okręgu rybnickiego, zostałem wybrany posłem na Sejm RP. W poprzedniej kadencji również brałem udział w pracach Parlamentarnego Zespołu ds. Energetyki.

Lubię aktywny wypoczynek. Grywam z rodziną i z przyjaciółmi w piłkę siatkową, nożną oraz w tenisa stołowego i jeżdżę na rowerze. Uwielbiamy z żoną zwiedzanie i wyprawy górskimi szlakami. Z synem razem kibicujemy na meczach siatkówki, piłki nożnej i hokeja na lodzie. Te moje pasje przekładają się także na działalność parlamentarną, jak chociażby w Komisji Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki i jako przewodniczącego Parlamentarnego Zespołu Siatkówki. Drugą moją pasją jest fotografia. Realizując je, najlepiej odpoczywam od codziennych trosk i obowiązków.

»»

Bardzo dziękuję za rozmowę i przekazane informacje. Liczymy też na bliższe i częstsze kontakty dla dobra polskiej energetyki.

Rozmawiał Andrzej Pazda

Z DZIAŁALNOŚCI PTPIREE

Krajowy system cyberbezpieczeństwa Trwają prace nad implementacją dyrektywy 2016/1148 z 6 lipca 2016 r. w sprawie środków na rzecz wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium Unii Europejskiej oraz dostosowaniem (uspójnieniem) istniejących uregulowań w zakresie wewnętrznego porządku prawnego do uwarunkowań i obowiązków wynikających z tego aktu prawnego UE. W uzupełnieniu prac Ministerstwa Cyfryzacji nad projektem Założeń Strategii Cyberbezpieczeństwa, który zaprezentowano w lutym br., resort przedstawił pod koniec sierpnia br. do konsultacji projekt założeń do Ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa. Uwagi oraz propozycje zmian zapisów dokumentu, które opracował Zespół PTPiREE ds. Cyberbezpieczeństwa, przekazano do ministerstwa.

Samorząd Przyjazny Energii Zakończyła się kolejna edycja konkursu „Samorząd Przyjazny Energii”, którego celem jest promowanie współpracy pomiędzy spółkami energetycznymi a samorządami. Jego organizatorem jest PTPiREE, przy wsparciu: Enea Operator, Energa-Operator, PGE Dystrybucja, innogy Stoen Operator (dawniej RWE Stoen Operator), TAURON Dystrybucja i Polskich Sieci Elektroenergetycznych. Konkurs został objęty patronatem honorowym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Na podstawie otrzymanych zgłoszeń kapituła wybrała pięć jednostek samorządu terytorialnego, które doceniono za podejmowanie działań na rzecz poprawy niezawodności dostaw energii.

Są to: Gmina Osieczna – obszar działania Enei Operator, Miasto Rypin – Energa-Operator, Miasto Lubartów – PGE Dystrybucja, Gmina Bobowa – TAURON Dystrybucja, Miasto Stalowa Wola – Polskie Sieci Elektroenergetyczne.

Każdy z laureatów otrzymuje tytuł „Samorząd Przyjazny Energii” i pamiątkową statuetkę oraz grant inwestycyjny

w wysokości 15 tys. zł, przeznaczony na dalsze projekty zwiększające bezpieczeństwo dostaw energii.

Wręczenie nagród laureatom konkursu nastąpi podczas konferencji „Elektroenergetyka 2050 – infrastruktura, innowacje, finansowanie” 27 października br. w Warszawie.

– Niezawodność dostaw energii elektrycznej to kwestia kluczowa dla mieszkańców i przedsiębiorstw – podkreśla Wojciech Tabiś, dyrektor Biura PTPiREE. – Stanowi jeden z wyznaczników poziomu życia, a w skali całego państwa - istotnie wpływa na wzrost ekonomiczny. Działania inwestycyjne podejmowane przez samorządy mogą przyczyniać się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego w gminach i miastach. Dobra współpraca pomiędzy samorządami a sektorem energetycznym, pozwala systematycznie podnosić wskaźniki niezawodności dostaw energii elektrycznej, a tym samym skracać czas przerw w zasilaniu.

Wyniki konkursu „Samorząd Przyjazny Energii” można znaleźć na stronie www.konkurs.ptpiree.pl.

Oświetlenie drogowe Z inicjatywy strony samorządowej (Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych oraz Porozumienie Strzeleńskie) w Sejmie podjęto prace nad zmianami w Prawie energetycznym (Pe) w zakresie finansowania oświetlenia, nieodpłatnego wykorzystania urządzeń OSD oraz własności urządzeń oświetlenia drogowego.

Na początku października odbyło się posiedzenie sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, na którym zainteresowane strony przedstawiły stanowiska wobec projektu nowelizacji ustawy Pe. Operatorzy systemów dystrybucyjnych, reprezentowani przez PTPiREE oraz przedstawiciele spółek oświetleniowych dyskutowali z przedstawicielami strony samorządowej o problemie nieodpłatnego udostępnienia infrastruktury dystrybucyjnej na potrzeby mocowania punktów świetlnych oraz dostępu do nich, jak też o zmianach w przepisach dotyczących przeniesienia własności punktów świetlnych na gminy. Komisja zadecydowała, że dyskusja nad zmianami w Pe z udziałem zainteresowanych stron będzie kontynuowana podczas prac w podkomisji stałej ds. finansów samorządowych. n

październik 2016 ENERGIA elektryczna l

9

RYNEK I REGULACJE

Energetyka na zakręcie Wyniki koncernów energetycznych za pierwsze półrocze 2016 oraz opublikowane przez PGE i Tauron aktualizacje strategii jednoznacznie wskazują, że to segment dystrybucji będzie decydował w najbliższych latach o kondycji całego sektora.

ADAM SOFUŁ

Analitycy od wielu miesięcy przestrzegali: rok 2016 będzie dla energetyki znacznie trudniejszy niż poprzedni. Teraz widać, że mieli rację, a wyniki finansowe polskich grup energetycznych za I półrocze 2016 są tego potwierdzeniem. O przyczynach energetycznego dołka długo by mówić. Należą do nich ostre i kosztowne dla spółek kryteria unijnej polityki klimatycznej, spadające ceny energii, nowe regulacje (ustawa odległościowa i nowelizacja ustawy o OZE) z jednej strony oraz konieczność wielkich inwestycji – zarówno w moce wytwórcze, jak i w sieci. W tych realiach wyniki finansowe spółek energetycznych nie mogły zachwycać. I nie zachwycały.

Było to z jednej strony wynikiem sytuacji rynkowej – spadające ceny energii, z drugiej – polityki regulacyjnej. Zarówno unijnej, jak i krajowej. O ile ta pierwsza, skutkująca niechęcią do aktywów węglowych i wycofaniem się części instytucji finansowych z łożenia na tego rodzaju inwestycje, zaowocowała na przełomie roku odpisami na aktywa węglowe, to krajowe regulacje hamujące w praktyce rozwój energetyki wiatrowej spowodowały falę odpisów w tym właśnie segmencie. A to – chociaż w różnym zakresie – wpłynęło na wyniki spółek.

Czas odpisów W omawianym okresie Grupa Energa odnotowała 116 mln zł straty netto, co było głównie skutkiem odpisów wartości aktywów wiatrowych. Przed odpisami jej wynik netto wyniósł 365 mln zł zysku netto, wobec 535 mln zł zysku netto w I półroczu 2015.

Ustawa o lokalizacji elektrowni wiatrowych dotknęła również PGE i Tauron Polska Energia (TPE). Katowicka grupa za I półrocze br. wykazała jedynie około 3 mln zł zysku netto przypadającego na akcjonariuszy TPE, wobec 719 mln zł zysku netto rok wcześniej.

Tauron w I półroczu br. dokonał także odpisów wartości części bloków konwencjonalnych, a w sumie odpisy obniżyły wynik netto grupy o około 600 mln zł.

Grupa PGE zanotowała w I półroczu niespełna 1,3 mld zł zysku netto, skorygowanego o zdarzenia jednorazowe, przypadającego na akcjonariuszy PGE. Na pierwszy rzut oka to pokaźny zysk, ale porównanie z takim okresem ubiegłego roku sprawia, że optymizm znika – to wynik o 41% gorszy niż analogiczny w 2015 roku.

10 l ENERGIA elektryczna październik 2016

W I półroczu br. relatywnie niewielkich odpisów wartości aktywów trwałych dokonała Grupa Enea, bo na 42 mln zł (aktywa wiatrowe). I właśnie ten koncern był jedynym, który w pierwszym półroczu 2016 poprawił swój wynik. Enea osiągnęła około 471 mln zł zysku, czyli o 12,7% więcej niż w omawianym okresie 2015, ale trzeba zauważyć, że w tym przypadku porównania nie są w pełni miarodajne – w I półroczu 2015 LW Bogdanka nie była jeszcze w grupie Enea i nie była uwzględniana w jej wynikach.

Dystrybucja nadzieją koncernów Widać zatem, że – przynajmniej, jeśli chodzi o wyniki finansowe – aktywa wytwórcze są obecnie dla koncernów energetycznych raczej bagażem niż atutem. A jak na tym tle wygląda sytuacja segmentu dystrybucji? Znakomicie.

– W mojej ocenie aktywa dystrybucyjne to obecnie jednoznacznie najcenniejsze aktywa polskich grup energetycznych, bo pomimo znacznego obcięcia dystrybutorom przez URE stopy zwrotu z kapitału zainwestowanego w działalność dystrybucyjną (WACC) w tym segmencie wciąż jest wartością nadal zdolną do generowania dobrych wyników finansowych. Trzeba jednak zaznaczyć, że rentowność tego sektora zależy całkowicie od decyzji URE – powiedział Paweł Puchalski, szef działu analiz DM BZ WBK w rozmowie z wnp.pl.

Ten wpływ regulacyjny widać zresztą w wynikach półrocznych. W związku m.in. ze wspomnianym już obniżeniem przez URE dystrybutorom energii elektrycznej na 2016 rok stopy zwrotu z kapitału zainwestowanego w działalność dystrybucyjną (WACC), w I połowie 2016 – w porównaniu do pierwszych sześciu miesięcy ub.r. – doszło do pogorszenia wyników segmentu.

Spośród polskich grup energetycznych tylko Grupa Enea wykazała za I półrocze br. zysk EBITDA segmentu dystrybucji większy niż rok wcześniej. Na podobnym poziomie jak w I półroczu 2015 zysk EBITDA utrzymał segment dystrybucji Energi – 920 mln zł, wobec 934 mln zł rok wcześniej.

Energa zwracała uwagę, że na wyniki segmentu negatywny wpływ miała mniej korzystna taryfa obowiązująca w 2016 roku, a pozytywny – wzrost wolumenu dystrybuowanej energii oraz zdarzenie jednorazowe (pomyślne rozstrzygnięcie sporu z PKN Orlen).

RYNEK I REGULACJE Segment dystrybucji w I półroczu 2016 – podobnie jak rok wcześniej – miał duży, czasami przekraczający znacznie 50% (w przypadku Energi i Taurona – patrz: tabela) udział w EBITDA polskich grup energetycznych.

Warto wspomnieć o utrzymującym się spadkowym trendzie przychodów z przyłączy; ta kwota maleje co kwartał. Spodziewamy się, że będziemy mieli do czynienia z utrzymaniem się tego trendu, a jest to związane z tym, że w 2015 te przychody były relatywnie wysokie, co z kolei związane było z wejściem w życie poprzedniej ustawy o OZE – wskazywał Mariusz Rędaszka, wiceprezes Energi.

– Na wyniki Grupy Tauron duży wpływ miały warunki rynkowe, jak również ujęcie odpisów z tytułu utraty wartości aktywów wytwórczych. Wyniki są nieco słabsze w porównaniu z rokiem poprzednim, jednak taka tendencja obserwowana jest w większości spółek sektora.

Największy wpływ na osiągnięte rezultaty miała nadpodaż i wynikające z niej bardzo niskie ceny węgla, niższe ceny i wolumeny sprzedaży energii, wyższe koszty dotyczące emisji CO2, jak również znacząco niższy zwrot z kapitału w segmencie dystrybucja – m.in. mówił Remigiusz Nowakowski, prezes zarządu TPE. Wyniki dystrybucji za I półrocze były lepsze, mimo niesprzyjających okoliczności niż spodziewała się przynajmniej część analityków. Wydaje się, że mało kto przewidział, iż nastąpi tak duży wzrost wolumenów dystrybuowanej energii, co pospołu z poprawą efektywności kosztowej segmentu w dużej mierze zniwelowało przewidywane pogorszenie wyników na skutek regulacji. W pierwszych sześciu miesiącach br. w porównaniu z takim okresem 2015 grupy PGE i Energa zanotowały około 3-procentowy wzrost wolumenu dystrybucji, a Grupa Enea prawie 4-procentowy. Tylko wyniki operacyjne segmentu dystrybucji TPE wskazały stosunkowo niewielką poprawę. Dlaczego akurat w Grupie Tauron?

– W I półroczu br. w zakresie wolumenu dystrybucji odnotowaliśmy wzrost 1,4%, ale chcielibyśmy zwrócić uwagę, że w I półroczu 2015 dokonaliśmy zmiany modelu doszacowania. Wystawiając rachunek za prąd, czy też dokonując odczytu licznika, nie robimy tego na koniec danego miesiąca; robimy to w jakimś dniu danego miesiąca. W związku z tym, żeby prawidłowo rozpoznać przychody dystrybucji doszacowujemy sprzedaż na bazie różnego rodzaju modeli. W I półroczu 2015 zmieniliśmy model doszacowania, co spowodowało , że sprzedaż nieco wzrosła jednorazowo. W efekcie mamy wzrost dystrybucji ilościowo o 1,4%, co jest efektem, można powiedzieć, wysokiej bazy roku ubiegłego i stąd jest on nieco niższy niż u innych operatorów sieci dystrybucyjnych – wyjaśniał Marek Wadowski, wiceprezes TPE. Segment dystrybucji utrzymuje wysoki poziom inwestycji.

W I półroczu 2016 grupy PGE, Enea, Energa i Tauron zainwestowały w sumie w segment dystrybucji energii elektrycznej około 2,462 mld zł, wobec ok. 2,091 mld zł w takim okresie ub.r. ( w każdej z wymienionych grup inwestycje w dystrybucję wzrosły). Liczba inwestycji realizowanych przez OSD jest bardzo duża; rzadko są to inwestycje spektakularne pod względem wartości, ale istotne dla poprawy niezawodności zasilania odbiorców i chociażby dlatego warto wymienić kilka z nich.

– Do najważniejszych, zaplanowanych na 2016 r. inwestycji należą między innymi nakłady na rozpoczęcie budowy sześciu powiązań sieci 110 kV z budowaną przez PSE stacją 400/110 kV Pelplin, budowa linii 110 kV Żarnowiec – Sierakowice oraz budowa linii Gdańsk Błonia – Maćkowy – Pruszcz Gdański. Ponadto w planie na 2016 rok ujęto finansowanie budowy kilku stacji elektroenergetycznych 110/15 kV, tzw. GPZ-ów. Wymienione inwestycje, poza umożliwieniem przyłączania odbiorców, mają także ogromny wpływ na poprawę bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Największym beneficjentem

Wyniki sektora dystrybucji energii elektrycznej I półrocze 2016 (mln zł) I półrocze 2016

I półrocze 2015

EBITDA grupy

3142

4228

EBITDA dystrybucji

1117

1235

Grupa PGE

Inwestycje grupy

3738

3358

Inwestycje dystrybucji

713

688

Wolumen dystrybucji (TWh)

16,91

16,45

EBITDA grupy

1090

1227

EBITDA dystrybucji

920

934

Grupa Energa

Inwestycje grupy

786

619

Inwestycje dystrybucji

581

449

Wolumen dystrybucji (TWh)

11

10,7

EBITDA grupy

1653

1908

EBITDA dystrybucji

1148

1243

Grupa Tauron Polska Energia

Inwestycje grupy

1452

1771

Inwestycje dystrybucji

744

696

Wolumen dystrybucji (TWh)

24,77

24,59

Grupa Enea EBITDA grupy

1207

894

EBITDA dystrybucji

571

544

Inwestycje grupy

1171

1123

Inwestycje dystrybucji

424

258

Wolumen dystrybucji ( TWh)

9,33

8,99

Źródło : raporty spółek, dane w zaokrągleniu

tegorocznych środków przeznaczonych na rozwój i nowe technologie jest projekt wdrożeniowy cyfrowego systemu łączności w standardzie TETRA, wchodzący w bieżącym roku w etap wykonawczy – powiedział wnp.pl Piotr Dorawa, prezes zarządu Energa-Operator.

Grupy energetyczne, jak już wspomniano, starają się poprawiać kosztową efektywność operacyjną także w obszarze dystrybucji i robią to skutecznie. Grupa Enea w I połowie 2016 zrealizowała 202 mln zł oszczędności kosztowych z tegorocznego planu opiewającego na 362 mln zł oszczędności. Wskazane 202 mln zł oszczędności w I półroczu br. grupa zrealizowała w ponad 50% w segmencie dystrybucji (111 mln zł oszczędności). W marcu br. zarząd TPE przyjął program poprawy efektywności (PPE) na lata 2016-2018, zakładając, że jego realizacja da skumulowane oszczędności rzędu 1,3 mld zł oraz że powstaną one m.in. w dystrybucji na poziomie 390 mln zł. Realizując ten program, spółka Tauron w I półroczu 2016 osiągneła 202 mln zł oszczędności, z tego w segmencie dystrybucji 39 mln zł. Mimo wszystko segmentowi raczej nie uda się powtórzyć wyników z 2015 roku.

– W segmencie dystrybucji bez zmian wobec prognozy po pierwszym kwartale br. Wpływ regulacji odczuwany jest i będzie w tym roku, co skutkuje niższymi wynikami, niższymi zyskami. Mimo że częściowo będzie to odzyskiwane przez wyższy wolumen dystrybuowanej energii – poinformował Emil Wojtowicz, wiceprezes PGE, podczas konferencji z analitykami. n Autor jest dziennikarzem „Dziennika Gazety Prawnej” październik 2016 ENERGIA elektryczna l 11

PARAGRAF W SIECI

Rubrykę, poświęconą zagadnieniom prawnym w energetyce, redagują: mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś z Biura PTPiREE i mec. Przemysław Kałek z Kancelarii Chadbourne & Parke LLP Konsultacje projektu Kodeksu urbanistyczno-budowlanego

W kodeksie zawarto również

Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa rozpoczęło procedurę konsultacji publicznych projektu ustawy Kodeks urbanistyczno-budowlany, która w zamierzeniach ma regulować całościowo kwestie: 1) kształtowania ładu planistycznego, 2) procesu inwestycyjnego, także w zakresie inwestycji celu publicznego, 3) nabywania praw do nieruchomości przeznaczonych na cele publiczne oraz zagadnienia związane z 4) utrzymaniem obiektów budowlanych. Bieżącej działalności operatorów systemów elektroenergetycznych może – i to bardzo istotnie – dotyczyć rozdział regulujący przyłączanie nieruchomości do sieci elektroenergetycznej. Zgodnie z zawartymi w nim przepisami, budowa oraz przebudowa przyłącza jest obowiązkiem operatora sieci, a z dniem uruchomienia przyłącze wchodzi w skład przedsiębiorstwa operatora sieci. Warto zwrócić uwagę na zapis, który stanowi, że jeżeli operator sieci nie ustalił technicznych warunków przyłączenia w terminie wynikającym z przepisów szczególnych, tj. ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, uznaje się, iż wyraził zgodę na przyłączenie. Stanowi to znaczne złagodzenie obecnie obowiązujących regulacji i może wywoływać problemy w relacjach operatorów sieci z inwestorami. W kodeksie zawarto również doprecyzowanie, że odcinek przyłącza służący do obsługi więcej niż jednego terenu inwestycji staje się odcinkiem sieci wchodzącym w skład przedsiębiorstwa operatora sieci. Z mocy prawa nie będzie to zatem część instalacji wewnętrznej.

W dziale VII projektu kodeksu uwzględniono całościowo procedurę lokalizacji, ustalania środowiskowych uwarunkowań, nabycia praw do nieruchomości oraz realizacji inwestycji celu publicznego. Jako cel publiczny uznawane mają być zarówno inwestycje polegające na budowie

doprecyzowanie, że odcinek

12 l ENERGIA elektryczna październik 2016

przyłącza służący do obsługi więcej niż jednego terenu inwestycji staje się odcinkiem sieci wchodzącym w skład przedsiębiorstwa operatora sieci. Z mocy prawa nie będzie to zatem część instalacji wewnętrznej.

W dziale VII projektu kodeksu uwzględniono całościowo procedurę lokalizacji, ustalania środowiskowych uwarunkowań, nabycia praw do nieruchomości oraz realizacji inwestycji celu publicznego.

sieci przesyłowych, jak i sieci dystrybucyjnych. Lokalizacja takich inwestycji celu publicznego następować będzie w: 1) planie miejscowym albo 2) decyzji środowiskowo-lokalizacyjnej, a jeżeli inwestycja taka nie będzie wymagać ustalenia środowiskowych uwarunkowań – w decyzji zintegrowanej. Warto zauważyć, że decyzja zintegrowana rozstrzygać będzie następujące kwestie: 1) podział nieruchomości, 2) wywłaszczenie polegające na pozbawieniu praw do nieruchomości lub ograniczeniu korzystania z nieruchomości, 3) obowiązek wypłaty odszkodowania za nabycie praw rzeczowych do nieruchomości i określa jego wysokość, chyba że ustalenia te zawierać będzie odrębna decyzja, 4) tytuł prawny do dysponowania terenem na cele inwestycyjne, 5) zgodę inwestycyjną (zastąpi ona pozwolenie na budowę). W dziale tym zawarto także regulacje dotyczące wywłaszczenia na cele publiczne, procedurę wypłaty odszkodowania, jak i ustanawianie tzw. publicznych ograniczeń sposobu korzystania z nieruchomości (stanowiących odpowiednik obecnych regulacji art. 124 i nast. ustawy o gospodarce nieruchomościami).

Z innych nowości zaproponowanych w tym projekcie wymienić można przykładowo nową instytucję tzw. umowy urbanistycznej, zawieranej przez gminę z inwestorem, na mocy której inwestor zobowiąże się – w przypadku uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego umożliwiającego realizację inwestycji głównej – do sfinansowania lub realizacji i nieodpłatnego przekazania na rzecz gminy inwestycji powiązanych. Inwestycjami powiązanymi może być budowa bądź przebudowa infrastruktury technicznej, do której zaliczana jest także sieć elektroenergetyczna i gazowa. Można zauważyć, że przy takiej konstrukcji treści umowy urbanistycznej pojawi się wątpliwość dotycząca ujęcia w niej przebudowy infrastruktury elektroenergetycznej należącej do

PARAGRAF W SIECI operatorów systemów elektroenergetycznych. Celowe byłoby rozszerzenie tej regulacji o obowiązek inwestora do uzgodnienia warunków takiej przebudowy z właściwym operatorem systemu.

Z drugiej strony, w wyniku przekazania przez inwestora na rzecz gminy nowo wybudowanej infrastruktury sieciowej, pojawi się potrzeba wyznaczenia operatora systemu elektroenergetycznego odpowiedzialnego za ruch i bezpieczeństwo pracy takiej sieci elektroenergetycznej. Z pewnością wymaga to uwagi na dalszym etapie prac legislacyjnych.

Inną interesującą procedurą z perspektywy operatorów systemów elektroenergetycznych może być tzw. mediacja planistyczna, stanowiąca pozasądową metodę rozstrzygania sporów pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, organami administracji rządowej oraz inwestorami inwestycji celu publicznego dotyczących treści aktów planowania przestrzennego. Taką mediację prowadzić będzie powołana komisja mediacyjna, której orzeczenia nie będą jednak wiążące dla stron. Z inicjatywą takiej mediacji będzie mógł wystąpić inwestor inwestycji celu publicznego, a jej zainicjowanie wstrzyma procedurę sporządzania aktu planowania przestrzennego.

Kodeks wprowadzi również strefy bezpieczeństwa dla elektroenergetycznych linii napowietrznych, wynoszące dla linii o napięciu: 1) 110 kV – 20 m, 2) 220 kV – 50 m, 3) 400 kV – 70 m – licząc od osi linii elektroenergetycznej określonej w zatwierdzonym projekcie budowlanym lub planie sytuacyjnym. W takiej strefie zabronione będzie sytuowanie obiektów budowlanych i urządzeń budowlanych, urządzanie stałych składów oraz nasadzeń drzew i krzewów. Cały rozdział w kodeksie poświęcono sytuowaniu na tzw. obszarach urbanizacji nadziemnych, naziemnych i podziemnych obiektów oraz urządzeń elektroenergetycznych (rozdział 3). Koordynacja lokalizacji takich urządzeń dokonywana będzie na tzw. naradach koordynacyjnych, organizowanych przez starostę z inicjatywy inwestora bądź projektanta.

Znaczenie wykazu odbiorców przemysłowych Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 28 czerwca 2016 r. (sygn. akt II GSK 2822/16) wypowiedział się w przedmiocie znaczenia wykazu odbiorców

przemysłowych sporządzanego i publikowanego przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lutego 2016 r. o odnawialnych źródłach energii.

Zdaniem sądu wykaz ten nie ma charaktery czynności technicznej, lecz stanowi akt z zakresu administracji publicznej dotyczący praw i obowiązków takich

Interesującą procedurą z perspektywy operatorów systemów elektroenergetycznych może być tzw. mediacja planistyczna, stanowiąca pozasądową metodę rozstrzygania sporów pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, organami administracji rządowej oraz inwestorami inwestycji celu publicznego dotyczących treści aktów planowania przestrzennego. odbiorców. Rozstrzygnięcie to ma również wpływ na działalność operatorów systemów dystrybucyjnych, którzy wykonując obowiązki tzw. płatnika opłaty OZE (podmiotu pobierającego opłatę wspierającą rozwój OZE w systemie aukcyjnej sprzedaży energii elektrycznej z OZE), pobierać będą tę opłatę w niższej wysokości od odbiorców przemysłowych, których

status potwierdza właśnie umieszczenie w wykazie opublikowanym przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w Biuletynie Informacji Publicznej URE.

Obowiązki operatora systemu elektroenergetycznego w procesie wstrzymania dostarczania energii elektrycznej 1 lipca 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał wyrok (sygn. akt VI ACa 436/15), w którym podtrzymał decyzję Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki uznającą za nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej.

Istotną kwestią poruszaną przez sąd w tej sprawie była odpowiedzialność operatora systemu elektroenergetycznego za zgodność z prawem wstrzymania dostarczania energii elektrycznej.

Zgodnie z poglądem sądu, operator nie może poprzestać wyłącznie na oświadczeniu sprzedawcy, że wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej zostało poprzedzone czynnościami wymaganymi przez prawo, lecz powinien samodzielnie, kierując się zawodowym charakterem prowadzonej przez siebie działalności, upewnić się w tym.

Raport Rady Europejskich Regulatorów o jakości dostaw energii elektrycznej 29 września br. CEER opublikował raport o jakości dostaw energii elektrycznej i gazu w 28 krajach Unii Europejskiej, Norwegii oraz Szwajcarii. Zawiera on m.in. dane dotyczące długości przerw w dostawie energii elektrycznej oraz standardów obsługi odbiorców. Dokument ten jest dostępny na stronie http://www.ceer.eu.

Wejście w życie nowej ustawy o efektywności energetycznej 1 października 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o efektywności energetycznej, wprowadzająca m.in. obowiązek przeprowadzania przez wszystkich przedsiębiorców, z wyjątkiem mikroprzedsiębiorców, małych lub średnich przedsiębiorców, obowiązkowego audytu energetycznego przedsiębiorstwa.

Powinny być one wykonywane co 4 lata, październik 2016 ENERGIA elektryczna l 13

Zdjęcie: archiwum

PARAGRAF W SIECI

Wątpliwości budzi fakt, czy w przypadku OSD i ich specyfiki, audyt energetyczny ma dotyczyć także infrastruktury sieciowej

przy czym pierwszy z nich zrealizować należy w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Celem audytu energetycznego przedsiębiorstwa jest przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii. Wątpliwości w kontekście operatorów systemów dystrybucyjnych budzą kwestie, takie jak: czy w przypadku OSD i ich specyfiki, audyt energetyczny ma dotyczyć także infrastruktury sieciowej oraz czy zakres realizowanego audytu winien obejmować także obszary objęte nadzorem Prezesa URE z mocy ustawy Prawo energetyczne (Pe). Prezes URE realizuje wobec OSD swoje ustawowe uprawnienia w zakresie realizacji przez poszczególne przedsiębiorstwa obowiązków w zakresie utrzymywania sieci w należytym stanie, zachowania niezawodności dostaw czy dochowania odpowiednich parametrów jakościowych energii. Ma to odzwierciedlenie, 14 l ENERGIA elektryczna październik 2016

Prezes URE realizuje wobec OSD swoje ustawowe uprawnienia w zakresie realizacji przez poszczególne przedsiębiorstwa obowiązków w zakresie utrzymywania sieci w należytym stanie, zachowania niezawodności dostaw czy dochowania odpowiednich parametrów jakościowych energii.

w szczególności, w udziale Prezesa URE przy kształtowaniu planów rozwoju poszczególnych OSD w sposób zapewniający pełną realizację ustawowych obowiązków, m.in. określonych w art. 9c ust.

3 pkt 11 Pe, ale także w obszarze badania efektywności działania operatorów – tak w sferze technicznej, jak i ekonomicznej. Przyjęcie odmiennego stanowiska – zakładającego, że audytom podlegać powinna także sieć elektroenergetyczna – może powodować, w przypadku zawarcia w audycie rekomendacji co do zwiększenia efektywności energetycznej poszczególnych elementów sieci, wątpliwości wobec koniecznych do umieszczenia w planie rozwoju inwestycji. Konieczność zaś realizacji inwestycji związanych z wypełnieniem obowiązków nałożonych zarówno przez Pe, jak i ustawę o efektywności energetycznej, powodować będzie obowiązek kalkulacji kosztów tych prac w taryfach poszczególnych przedsiębiorstw sieciowych – a w dalszej perspektywie ich przeniesienie na końcowych odbiorców energii elektrycznej. n

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

Małe elektrociepłownie biogazowe

Uzupełnianie mocy wytwórczych w krajowym systemie elektroenergetycznym Znaczącym warunkiem stabilnej i niezawodnej pracy systemu elektroenergetycznego jest posiadanie źródeł energii mających zdolności produkcyjne i regulacyjne zapewniające pokrycie zaistniałych niedoborów mocy. Małe elektrownie biogazowe (MEB), wykorzystujące biomasę do anaerobowej fermentacji metanowej i wytwarzania energii elektrycznej, złagodzić mogą przewidywane braki mocy w systemie.

JANUSZ USIDUS

ANDRZEJ G. CHMIELEWSKI, JACEK PALIGE

ADAM KRYŁOWICZ

członek założyciel PTPiREE

Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Warszawa

SEP

Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA na potrzeby realizacji obowiązków określonych w ustawie Prawo energetyczne opracowują prognozy pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc. Są one wykonywane w postaci długoterminowych analiz pokrycia zapotrzebowania (DAPZ) i stanowią podstawę do opracowania planów rozwoju sieci przesyłowej oraz perspektywicznej oceny stanu bezpieczeństwa dostarczania energii elektrycznej.

Prognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach 2016-2035 [1] W tabeli 1 zaprezentowano wartości prognozy zapotrzebowania na moc dla scenariusza bazowego.

Tabela 1. Prognozy zapotrzebowania na moc dla scenariusza bazowego [GW] [1] Lata

2016

2020

2025

2030

2035

Szczyt zimowy

26,2

28,0

30,3

32,7

35,2

Szczyt letni

22,7

24,8

27,5

30,1

32,7

Na podstawie sporządzonych ankiet opracowano wyniki prognozy DAPZ dla scenariuszy regulacji prawnych wprowadzających nowe standardy emisyjne BAT: modernizacyjnego oraz wycofań.

Scenariusz modernizacyjny BAT zakłada podjęcie działań inwestycyjnych w celu dostosowania jednostek wytwórczych do zaostrzonych norm emisyjnych wynikających z konkluzji BAT i w konsekwencji wydłużenie okresu eksploatacji tych jednostek.

Scenariusz wycofań BAT zakłada przyspieszenie wycofań jednostek

wytwórczych z eksploatacji w celu uniknięcia ponoszenia nakładów inwestycyjnych na dostosowanie ich do zaostrzonych norm emisyjnych.

Zagwarantowanie w perspektywie średnioterminowej bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej wymaga budowy nowych źródeł wytwórczych bez względu na podejście do wypełnienia konkluzji BAT dla istniejących źródeł wytwórczych. Przyjmując scenariusz modernizacyjny BAT całkowite zapotrzebowanie na nowe zdolności wytwórcze do 2035 roku wyniesie październik 2016 ENERGIA elektryczna l 15

ok. 23 GW. W przypadku scenariusza wycofań BAT – wzrośnie do ok. 30 GW. Przedstawione w opracowaniu wyniki analiz bilansowych wskazują, że już od 2022 roku – w scenariuszu modernizacyjnym BAT – może wystąpić niedobór rezerw mocy dostępnych w ramach krajowych zasobów wytwórczych, tj. bez uwzględnienia zdolności importowych. Dla uniknięcia takiej sytuacji powinny być podejmowane działania na rzecz dostosowania istniejących źródeł wytwórczych do nowych wymagań ochrony środowiska (konkluzji BAT) oraz budowy nowych źródeł wytwórczych.

Istotne w tym kontekście jest zapewnienie warunków rynkowych wspierających decyzje inwestycyjne. Ważne może być również podejmowania działań prowadzących do uzyskania derogacji w zakresie dostosowania do nowych wymagań środowiskowych.

W prognozach DAPZ uwzględniono jednostki wytwórcze centralnie dysponowane (JWCD) w budowie oraz te, dla których rozstrzygnięto postępowanie przetargowe na realizacje inwestycji. Łączna moc takich źródeł to ok. 5,8 GW. Dodatkowo przyjęto, że do 2031 roku powstanie elektrownia jądrowa o mocy 1,65 GW.

Stabilne źródła energii Spośród odnawialnych źródeł energii (OZE) za stabilne uważa się małe elektrownie biogazowe (MEB) oraz małe elektrownie wodne (MEW), przy czym MEW jednak przy założeniu ograniczenia ich mocy w okresie suszy.

W czasie wizyty studyjnej w bioelektrociepłowni Koczergi oraz na konferencji naukowo-technicznej w Parczewie, które odbyły się 6 czerwca br., stwierdzono, że w roku 2015 wizytowana bioelektrociepłownia o mocy elektrycznej 1,2 MWe i cieplnej 1,3 MWt pracowała w trybie ciągłym z założoną mocą elektryczną 1,2 MWe. Wskaźnik wykorzystania mocy znamionowej bioelektrociepłowni w roku 2015 wyniósł ponad 90%.

Dla porównania wskaźnik ten to ok. 10% dla fotowoltaiki oraz ok. 20% dla siłowni wiatrowych. Natomiast dla dużych jednostek – elektrowni jądrowej o mocy elektrycznej 1600 MWe, wytwarzającej w czasie roku 11 tys. GWhe energii elektrycznej – wynosi 78%, a dla elektrowni węglowej z sekwestracją CO2 o mocy elektrycznej 1700 MWe, wytwarzającej

Zdjęcie: Marian Zacharczuk

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

Bioelektrociepłownia Koczergi

w czasie roku 11 tys. GWhe energii elektrycznej – 73,8%. [2]

Jednostkowy koszt inwestycyjny [2] Dla porównania uwarunkowań ekonomicznych wprowadzamy jednostkowy koszt inwestycyjny, jako stosunek kosztów budowy elektrowni do ilości energii elektrycznej wytworzonej w czasie 20 lat eksploatacji: Kij = Kib/We20.

Dla elektrowni jądrowej o mocy elektrycznej Pe = 1600 MWe wytwarzającej w czasie 20 lat We20 = 22 000 GWhe energii elektrycznej o koszcie budowy Kib = 46 000 mln zł wskaźnik ten wynosi Kij = 209 zł/ MWhe. Dla elektrowni węglowej z sekwestracją CO2 o mocy elektrycznej Pe = 1700 MWe wytwarzającej w czasie 20 lat We20 = 22 000 GWhe energii elektrycznej o koszcie budowy Kib = 33 500 mln zł, Kij = 152 zł/ MWhe. A dla MEB o mocy elektrycznej Pe = 1 MWe wytwarzającej w czasie 20 lat

16 l ENERGIA elektryczna październik 2016

We20 = 160 GWhe energii elektrycznej o koszcie budowy Kib = 15 mln zł, Kij = 93,75 zł/ MWhe. Inne OZE – niestabilne – elektrownia fotowoltaiczna Kij = 300-530 zł/MWhe, elektrownia wiatrowa Kij = 242 zł/MWhe. Co prawda koszt budowy klasycznego bloku elektrowni węglowej, takiej jak budowany w Kozienicach o mocy 1,05 GWe, z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury, jest jednostkowo niższy i wynosi około 6,5 mld zł brutto, co generuje wskaźnik Kij = 48 zł/MWhe. Blok ten nie spełnia jednak kryteriów emisji CO2 i innych zanieczyszczeń. Warto tu odnotować, że na budowę MEB uzyskać można dotacje, w tym dotacje unijne.

Tak więc uzasadniony jest mix energetyczny elektrowni węglowych nie tylko z energetyką jądrową, a także z bioelektrociepłowniami.

MEB ustawić można w trybie pracy elektrogazowni wytwarzających energię elektryczną i oczyszczony biometan, kierowany do istniejących magistrali

TECHNIKA I TECHNOLOGIE gazowych. Jest to swoisty magazyn energii zakumulowanej w paliwie gazowym. Gaz ten może zasilać elektrociepłownie gazowo-parowe, wytwarzające energię elektryczną z dużą sprawnością ok. ηe = 60%, a zwłaszcza elektrownie szczytowe.

Wnioski z konferencji w Parczewie 1.

Zaprojektowane i wybudowane

w oparciu o polskie rozwiązania techniczne i technologiczne – patent RP nr 197595 pt.: ,,Sposób i układ wytwarzania metanu i energii elektrycznej i cieplnej” oraz zgłoszenie patentowe nr P-395860 pt.: ,,Sposób i układ transportu i mieszania zawiesiny biomasy w hydrolizerze i w fermentorze”, biogazownie spełniają w pełni założone przez autorów warunki techniczne i ruchowe, a mianowicie: prowadzono w trybie ciągłym pracę elektrociepłowni z założoną mocą elektryczną 1,2 MWe i termiczną 1,3 MWt , uzyskując wskaźnik wykorzystania mocy znamionowej 90%; zużycie biomasy wg zastosowanej polskiej technologii jest co najmniej o 40% niższe niż w innych znanych technologiach zagranicznych; zestawiony szeregowy układ urządzeń oraz stosowanie zawiesiny biomasy w zakresie 8% na wejściu, 2-2,5% na wyjściu z fermentora suchej masy w zawiesinie, ułatwiające transport i mieszanie hydrauliczne zawiesiny, umożliwia stosowanie różnorodnej biomasy roślinnej, zarówno z upraw rolniczych, jak również biomasy odpadowej z rolnictwa i z przemysłu rolno-spożywczego; poszerza to możliwości pozyskiwania niezbędnej ilości biomasy bez konieczności zajmowania dodatkowych powierzchni ziemi pod uprawę roślin energetycznych.

2. Oceniając rolę udziału OZE w stabilizacji pracy systemu elektrycznego regionów i kraju, z uwagi na konieczność zapewnienia w każdym przedziale czasowym (doby, miesiąca, roku) dostaw stałej ilości energii elektrycznej, należy wziąć pod uwagę OZE, które ten warunek mogą spełnić. Odnosząc się do technologii wytwarzania energii elektrycznej

w aspekcie budowy nowych źródeł energii z OZE, pamiętać należy o podstawowych uwarunkowaniach techniczno-ekonomicznych, jakie powinny być w tych przypadkach brane pod uwagę, a mianowicie: a) posiadanie (zagwarantowanie) zasobów pierwotnego nośnika energii, zapewniających możliwości wytwarzania energii elektrycznej w ilościach przewidywanych programem, b) zapewnienie wytwarzania energii elektrycznej przez źródło energii w sposób ciągły, w możliwie jak najdłuższym czasie (8000-8760 godz./rok), c) optymalne prowadzenie procesów technologicznych, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa ludzi, środowiska i czystości powietrza, d) dobór optymalnych rozwiązań stosowanych przy budowie źródła energii, gwarantujących najniższe koszty inwestycji i eksploatacji, liczone przy uwzględnieniu 10- i 20-letniego okresu jego eksploatacji.

Spośród prezentowanych powyżej OZE kryteria te spełniają zasadniczo jedynie małe elektrociepłownie biogazowe.

3. Zasadne jest przyspieszenie realizacji zadań w zakresie budowy stabilnych OZE, mających uzasadnienie ekonomiczne i wpisujących się w programy unijne, w tym ,,Strategia Europy 2020” – pakiet 3×20, oraz ,,Politykę energetyczną Polski’’, która mówi o tym, że w każdej gminie powinny funkcjonować biogazownie rolnicze, produkujące energie elektryczną i cieplną o mocy 3 MW.

Zrealizowanie powyższego postulatu może wzbogacić krajowy system energetyczny w stabilne źródła energii elektrycznej o łącznej mocy ok. 10 GW. 4.

Niezależnie od postulatu zawartego w punkcie 3, ukierunkowanie działań dotyczących budowy instalacji fotowoltaicznych i turbin wiatrowych przystosowanych do współpracy z bioelektrogazowniami i/lub elektrolizerami stworzy możliwość akumulacji nadwyżek mocy elektrycznych (po ich przekształceniu) w tańszych w budowie i trwalszych magazynach biometanu oraz wodoru. Stworzony zapas paliwa gazowego zostałby zużyty do produkcji energii elektrycznej

w kogeneratorach lub w ogniwach paliwowych lub też wykorzystany do produkcji paliw metanowych sprężonych – CNG lub skroplonych – LNG, albo wprowadzony jako biometan do sieci komunalnych. Niniejsze rozwiązanie przetestowane zostanie częściowo w ramach prowadzonego obecnie projektu pt.: ,,Zintegrowany system oczyszczania ścieków, produkcji biogazu oraz jego wzbogacanie w metan”, współfinansowanego przez NCBiR i realizowanego przez Eko-Pol Szewnia Dolna oraz Instytut Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie.

5. Należy dokonać bilansu biomasy odpadowej – roślinnej i odzwierzęcej – możliwej do pozyskania z przemysłu rolno-spożywczego i produkcji rolniczej oraz hodowli zwierząt, jak również biomasy roślinnej dotychczas nie zbieranej, jak trawy łąkowe, trawy z poboczy dróg, obwałowań rzek i zbiorników wodnych, a także bilansu pól nieużytkowanych, które przeznaczyć można do upraw roślin energetycznych.

6.

Ważnym zagadnieniem, mającym wpływ na perspektywę czasową realizacji procesu budowy nowych bioelektrogazowni w liczbach i wielkościach wynikających z potrzeb oraz uwarunkowań techniczno-ekonomicznych, będą bariery w postaci przepisów i działań administracji. Obowiązujące przepisy i wymagania, stawiane już na etapie przygotowania dokumentów uprawniających do przystąpienia do aukcji lub uzyskania wsparcia ze środków publicznych czy też możliwości przyłączenia źródła energii do wspólnej sieci oraz rozliczeń za dostarczoną energię, są zbyt rygorystyczne i wymagają znacznej liberalizacji. Problemy te, z uwagi na złożoność, wymagają analizy i przygotowania odpowiednich opracowań wykonanych przez zespoły specjalistów z zakresu techniki, organizacji i prawa. n

Literatura 1. Polskie Sieci Elektroenergetyczne: ,,Prognoza pokrycia zapotrzebowania szczytowego na moc w latach 2016-2035”, Konstancin-Jeziorna, 20 maja 2016 r.

2. ,,Energia Elektryczna’’ nr 11/2015, artykuł pt.: ,,Zintegrowane wysokoefektywne sposoby wykorzystania biomasy do celów energetycznych” – wyliczenia własne w oparciu o dane źródłowe: Popczyk J., Generacja rozproszona w nowoczesnej polityce energetycznej, str. 8 do 20, Praca zbiorowa, wydawca NFOŚiGW, Warszawa 2012.

październik 2016 ENERGIA elektryczna l 17

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

Potencjalna rola zasobników energii w procesie dobowego bilansowania KSE Magazynowanie energii nie jest celem samym w sobie, a jedynie narzędziem dla osiągania celów, takich jak: obniżenie kosztów wytwarzania i dostaw energii, emisji zanieczyszczeń, unikania inwestycji w moce szczytowe i sieć elektroenergetyczną czy też bilansowanie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE). Za pojawiające się obecnie – i mające tendencje wzrostową – problemy związane z dobowym bilansowaniem KSE winą obarczana jest energetyka odnawialna. W rzeczywistości zagadnienie jest bardziej złożone.

BOGDAN CZARNECKI Instytut Energetyki IB oddział Gdańsk, kierownik Zakładu Strategii i Rozwoju Systemu

Roczna dynamika wzrostu szczytowego zapotrzebowania na moc wynosi od 0,5% zimą do 2,5% latem. Dynamika wzrostu zapotrzebowania na moc w dolinach krzywej obciążenia jest mniejsza i wynosi od -0,3% w grudniu do 1,7% w miesiącach letnich.

Prowadzi to do rozchylenia dobowego zapotrzebowania na moc i w konsekwencji powoduje, że coraz większym wyzwaniem staje się pokrycie szczytowego zapotrzebowania na moc przez jednostki wytwórcze centralnie dysponowane (JWCD) pracujące w dolinie krzywej obciążenia.

W ciągu kilkunastu ostatnich lat w KSE daje się zaobserwować wzrost zapotrzebowania na rezerwę wirującą, w tym interwencyjną. Analiza piętnastominutowych gradientów zmiany zapotrzebowania na moc wskazuje na sukcesywne zwiększanie gradientów rosnącego (do +1600 MW/15 min) i malejącego (do –1100 MW/15 min) zapotrzebowania na moc. Wzrasta również prawdopodobieństwo występowania dużych

zmian zapotrzebowania na moc. Skutkiem coraz większej zmienności zapotrzebowania odbiorców na moc jest wzrost zapotrzebowania na usługi regulacyjne świadczone obecnie wyłącznie przez JWCD. Ze względu na coraz większą liczbę zastosowań energii elektrycznej pogarszają się warunki prognozowania zapotrzebowania na moc, co prowadzi do wzrostu błędów prognoz, a w konsekwencji do wzrostu zapotrzebowania na rezerwę wirującą.

Podobnie jak w przypadku odbiorców energii, błędy prognoz i związane z nimi rosnące zapotrzebowanie na rezerwę wirującą dotyczą również odnawialnych źródeł energii (OZE), w szczególności technologii uzależnionych od zmiennych i trudno prognozowalnych warunków pogodowych.

Ponadto, wzrost mocy zainstalowanej OZE, wynikający jak dotąd głównie z rozwoju energetyki wiatrowej, a w przyszłości również wzrostu wykorzystania fotowoltaiki, biomasy i biogazu, przyczynia się do

18 l ENERGIA elektryczna październik 2016

sukcesywnego zmniejszania udziału jednostek konwencjonalnych w pokrywaniu zapotrzebowania na moc odbiorców, w szczególności w okresie niskiego zapotrzebowania (dolina nocna, dni świąteczne).

W takich warunkach zagrożone może być utrzymanie minimalnej wymaganej liczby pracujących systemowych jednostek konwencjonalnych oraz wymaganego poziomu mocy dyspozycyjnej JWCD dla pokrycia zapotrzebowania na moc i zapewnienia rezerwy w kierunku zwiększania generacji.

Konwencjonalne jednostki wytwórcze nie będące centralnie dysponowanymi (nJWCD) również utrudniają prowadzenie dobowego bilansowania KSE. Dzieje się tak ze względu na ujemną korelację pomiędzy szczytami zapotrzebowania na ciepło sieciowe i energię elektryczną.

Ze względu na bezpieczeństwo pracy KSE najistotniejsze jest utrzymanie w ruchu JWCD pracujących w reżimie wymuszeń systemowych oraz zapewnienie rezerwy

TECHNIKA I TECHNOLOGIE mocy w kierunkach zwiększenia generacji systemowej w szczycie oraz zmniejszania generacji w dolinie zapotrzebowania*.

Planowana do pracy na dobę następną liczba i moc osiągalna JWCD wynika m.in. z: 1. minimalnej liczby pracujących bloków w wybranych węzłach sieci NN dla spełnienia kryteriów bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej (tzw. systemowe ograniczenia sieciowe); zgodnie z danymi publikowanymi przez PSE SA, suma minimów technicznych bloków systemowych posiadających status generacji wymuszonej systemowymi ograniczeniami sieciowymi wynosi w dolinie letniej około 3000 MW, a w dolinie zimowej około 4000 MW; 2. wymaganej regulacyjności źródeł systemowych, tj. zapewnienia gradientu zmian mocy oddawanej do sieci przez źródła systemowe nie mniejszego niż 100 MW/min (Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej – IriESP); mając na uwadze wymagania IRiESP dotyczące parametrów technicznych bloków systemowych (zdolność do zmiany mocy oddawanej do sieci na poziomie nie mniejszym niż 1% mocy zainstalowanej na minutę) oraz biorąc pod uwagę średni współczynnik mocy osiągalnej do mocy minimum technicznego bloków, zapewnienie wymaganej regulacyjności KSE może wymagać zapotrzebowania odbiorców na moc pokrywanego przez JWCD na poziomie 5000 MW; * w szczycie nie stanowi problemu obniżenie mocy JWCD pracujących z dużym obciążeniem, podobnie jak w dolinie nie stanowi problemu zwiększenia mocy JWCD pracujących z obciążeniem bliskim minimom technicznym.

Rysunek 1. Zastosowanie magazynów energii ze względu moce oraz czasy ładowania i rozładowania

3. wymaganej rezerwy regulacyjnej w kierunku zmniejszania lub zwiększania generacji bloków systemowych; zgodnie z IRiESP, OSP powinien dysponować rezerwą wirującą w ilości nie mniejszej niż 500 MW w kierunku zmniejszania generacji oraz 8% zapotrzebowania na moc w systemie, w kierunku zwiększenia generacji; o te wielkości należy powiększyć odpowiednio zapotrzebowanie na moc pokrywane przez JWCD w dolinie i moc osiągalną JWCD pracujących w szczycie obciążenia.

Powyższe kryteria, ze względu na bezpieczeństwo i niezawodność dostaw energii, muszą zostać bezwzględnie spełnione. Jeżeli kryterium „zapotrzebowanie na moc pokrywane przez JWCD” nie jest spełnione w dolinie krzywej obciążenia, OSP po wyczerpaniu dostępnych środków zwiększających obciążenie (elektrownie szczytowo-pompowe – ESP, łącznie ~1650 MW

w trybie pompowym) będzie zmuszony do zredukowania mocy oddawanej do sieci przez jednostki nJWCD, w szczególności źródła OZE, co wiąże się z kosztami utraconej produkcji. W przypadku kryterium „wymagana moc osiągalna JWCD w szczycie” OSP w razie niedostatecznych zasobów po stronie generacji (ESP, łącznie ~1750 MW w trybie generacyjnym oraz usługa redukcji obciążenia DR ~200 MW) jest zmuszony do przywołania do pracy dodatkowych bloków konwencjonalnych. Odstawianie jednostek wytwórczych w dolinie zapotrzebowania i ponowne włączanie do pracy w szczycie zapotrzebowania wpływa negatywnie na żywotność bloku energetycznego i jest związane z dodatkowymi kosztami, w szczególności zużycia paliwa pomocniczego.

Reasumując, w pracy KSE dają się obserwować niekorzystne trendy stwarzające coraz większe wyzwania związane z dobowym bilansowaniem systemu.

Sukcesywnie maleje zapotrzebowanie na moc do pokrycia przez JWCD w dolinie, natomiast rośnie zapotrzebowanie na moc do pokrycia przez JWCD w szczycie oraz rośnie poziom rezerw mocy wymaganych ze względu na bezpieczeństwo i niezawodność pracy KSE.

Technologie magazynowania energii i możliwości ich zastosowania dla dobowego bilansowania KSE

Rysunek 2. Możliwości magazynowania energii w poszczególnych technologiach

Wykorzystanie zasobników energii elektrycznej dla zwiększenia zapotrzebowania na moc w dolinie oraz zwiększenia generacji w szczycie stanowią jedno październik 2016 ENERGIA elektryczna l 19

TECHNIKA I TECHNOLOGIE z rozwiązań problemu dobowego bilansowania KSE. Programowy tryb pracy zasobników przeciwdziała zagrożeniom związanym z niedostateczną liczbą JWCD pracujących w dolinie obciążenia i redukuje koszty związane z uruchomieniami dodatkowych JWCD w szczycie.

Obecnie na świecie dostępnych jest szereg technologii magazynowania energii elektrycznej. Wielkość zastosowanego magazynu energii, wymagania eksploatacyjne, dominująca strategia wykorzystania – mogą być różne w zależności od lokalizacji, wymagań użytkownika etc. Kryteria wyboru odpowiedniego magazynu mogą być typowo techniczne lub ekonomiczne.

Zastosowanie zasobników energii zależy w szczególności od: oferowanej mocy, czasu ładowania i rozładowania, poziomu napięcia w miejscu przyłączenia do sieci elektroenergetycznej.

Ze względu na cel, który ma być osiągnięty dzięki wykorzystaniu zasobników energii – dobowe bilansowanie KSE – podstawowym kryterium oceny technicznej poszczególnych technologii jest czas ładowania (rozładowania), który powinien być porównywalny z czasami trwania doliny nocnej oraz okresu szczytowego zapotrzebowania na moc. Moc oferowana w poszczególnych technologiach magazynowania jest mniej istotna ze względu na technologie teleinformatyczne, pozwalające na agregację dużej liczby rozproszonych małych instalacji. Powyższe kryteria spełniają wybrane technologie elektrochemiczne (Batery Energy Storage System – BESS), CAES, ESP i technologia Power-to-Gas. Obok w formie tabelarycznej zestawiono podstawowe parametry techniczne wspomnianych technologii magazynowania energii elektrycznej.

Spośród systemów BESS, kryterium czasów ładowania i rozładowania spełniają technologie litowo-jonowa i sodowo-siarkowa. W tabeli 1 zestawiono ich parametry z punktu widzenia wykorzystania dla bilansowania KSE. System magazynowania energii w technologii sprężonego powietrza (Compressed Air Energy Storage – CAES) umożliwia, podobnie jak w elektrowniach szczytowo-pompowych, magazynowanie dużych ilości energii elektrycznej (od setek do tysięcy megawatogodzin) w dłuższych okresach (dziesiątki godzin).

Technologia zakłada kompresję powietrza w dolinie obciążenia z wykorzystaniem

Tabela 1. Parametry technologii magazynowania energii zasobników elektrochemicznych Parametry

Bateria typu Li-ion

Baterie NaS

Zakres mocy, MW

0,1-20

3-100

Czas ładowania/rozładowania

0,5÷2 h

5÷8 h

Liczba cykli pracy

1 000-10 000

2500-4 500

Sprawność (%)

85-95

70-90

Tabela 2. Parametry techniczne elektrowni CAES Huntorf oraz McIntosh Parametr

CAES Huntorf

CAES McIntosh

Wartości parametrów

Wartości parametrów

min

max

min

max

Ciśnienie magazynowania [bar]

48

70

50

78

Moc sprężarki [MW]

57

65

45

50

Moc turbiny [MW]

294

294

116

116

Czas ładowania [h]

12

42

Czas rozładowania [h]

3

26

Sprawność CAES [%]

42

54

Głębokość 600 ÷ 800 [m] Objętość łączna 310 00 [m3]

Głębokość 450 ÷ 750 [m] Objętość 538 000 [m3]

99

99,5

> 9 min.

14 min.

Magazyn sprężonego powietrza (kawerny solne) Dyspozycyjność [%] Czas uruchomienia turbiny

Tabela 3. Parametry techniczne magazynów energii w technologii Power-to-gas Parametry

Wodór

SNG

Czas rozładowania

godziny-tygodnie

godziny-tygodnie

Czas odpowiedzi

sekundy-minuty

minuty

Żywotność

10-30 lat

10-30 lat

Liczba cykli

1000-10 000

1000-10 000

34-44%

30-38%

Sprawność cyklu magazynowania

energii elektrycznej, zmagazynowanie, a następnie produkcję energii elektrycznej w szczycie, z wykorzystaniem turbiny gazowej, bez utraty mocy na wale turbiny napędzającej sprężarkę.

Obecnie realizowanych jest kilka projektów pilotażowych, głównie z wykorzystaniem nowej generacji CAES z magazynem ciepła w układzie adiabatycznym, o sprawności 70%.

Magazynowanie energii w technologii Power-to-gas polega na wykorzystaniu energii elektrycznej (np. zmiennej generacji OZE) do produkcji niskoemisyjnego paliwa gazowego dającego się magazynować (wodór, syntetyczny gaz naturalny SNG), a w dalszej kolejności stabilnej i sterowalnej produkcji energii elektrycznej z wykorzystaniem technologii turbin gazowych lub ogniw paliwowych. Technologia charakteryzuje się bardzo dużymi możliwościami magazynowania energii, co sprawia, że znajduje się w obszarze

20 l ENERGIA elektryczna październik 2016

Magazynowany nośnik

zainteresowań operatorów systemów z wielu krajów europejskich, m.in. Niemiec, Holandii czy Norwegii. Wadą jak na razie jest niska sprawność cyklu, a co za tym idzie wysokie koszty eksploatacji.

Parametrem pozwalającym na porównanie technologii pod względem kosztowym jest wskaźnik LCOE (Levelized Cost of Electricity). Określa on całkowity, uśredniony koszt generowanej energii elektrycznej w całym okresie eksploatacji zasobnika, z uwzględnieniem kosztów inwestycyjnych i operacyjnych. Na rysunku 3 przedstawiono szacunkowe całkowite koszty poszczególnych technologii [w €/kWh] wyrażone w postaci ceny energii oddawanej do sieci przez zasobnik.

Należy oczekiwać, że w przyszłości koszt magazynowania energii spadnie, jednakże tempo spadku oraz jego skala są trudne do przewidzenia. Przewidywany koszt elektrochemicznego magazynowania energii wyniesie ok. 200-500 $/kWh

TECHNIKA I TECHNOLOGIE w 2020 roku, a w przypadku baterii litowo-jonowej ok. 160 $/kWh do 2025 roku. [1] Na rysunku 4 przedstawiono nakład inwestycyjny na jednostkę pojemności różnych typów zasobników elektrochemicznych.

Z punktu widzenia dobowego bilansowania KSE znaczenie ma nie tylko koszt magazynowania energii wyrażony w zł/ MWh pojemności lub zł/MW mocy zainstalowanej, ale przede wszystkim koszt alternatywnych sposobów osiągnięcia założonego celu.

Alternatywne środki bilansowania KSE Podstawowym sposobem zwiększenia elastyczności pracy KSE jest obniżanie minimów technicznych JWCD oraz zwiększanie dopuszczalnych gradientów zmian mocy oddawanej przez nie do sieci. Jest to jednak proces długotrwały, skorelowany z zastępowaniem wyeksploatowanych JWCD nowymi jednostkami, a przede wszystkim znacznie wolniejszy od tempa narastania niekorzystnych zjawisk w KSE. Alternatywnym rozwiązaniem dla magazynowania energii elektrycznej jest magazynowanie ciepła. Ze względu na ujemną korelację pomiędzy zapotrzebowaniem na energię elektryczną i ciepło sieciowe, energię elektryczną wytworzoną w szczycie zapotrzebowania na ciepło można zmagazynować i zużyć w szczycie zapotrzebowania na energię elektryczną lub ciepło wytworzone w szczycie zapotrzebowania na energię elektryczną zmagazynować i zużyć w szczycie zapotrzebowania na ciepło. Działania w tym kierunku są już prowadzone przez OSP. Oczywistym z technicznego punktu widzenia rozwiązaniem zwiększającym liczbę JWCD mogących pracować w dolinie obciążenia jest redukcja mocy oddawanej do sieci przez nJWCD, w szczególności źródła OZE. Rozwiązanie zapobiega zarówno problemom niedostatecznej liczby JWCD w dolinie, jak i uruchomieniom JWCD szczycie. Prowadzi jednak do powstawania wysokich kosztów (utraconych korzyści operatorów OZE), w związku z czym powinno być traktowane jako ostateczność.

Jednym ze sposobów zwiększenia liczby JWCD pracujących w dolinie obciążenia jest alokacja części rezerwy wirującej w kierunku zmniejszania generacji na jednostkach OZE. OSP utrzymuje pasmo

Rysunek 3. Szacunkowe całkowite koszty poszczególnych technologii [€/kWh]

Rysunek 4. Oczekiwane koszty inwestycyjne przypadające na jednostkę pojemności zasobnika energii do 2020 roku [2]

500 MW regulacji „w dół”, ale średni poziom wykorzystania stanowi niewielki procent całego pasma. Alokacja rzadko wykorzystywanej części pasma regulacyjnego na źródła OZE gwarantuje zachowanie bezpieczeństwa prowadzenia ruchu, przy równoczesnym unikaniu redukcji mocy oddawanej przez nie do sieci, w szczególności prewencyjnego, głębokiego i długotrwałego redukowania mocy nJWCD OZE. Jeżeli pasmo regulacji alokowane na OZE zostanie przez OSP wykorzystane, to redukcje będą precyzyjnie dostosowane do potrzeb i zniesione z chwilą ustąpienia przyczyn. Alokacja rezerwy wirującej na OZE pozwoli na pracę wszystkich JWCD z mocą bliską minimum technicznego, a w konsekwencji na zwiększenie liczby bloków mieszczących się pod krzywą obciążenia w dolinie. Rozwiązanie zapobiega zarówno problemom niedostatecznej liczby JWCD w dolinie, jak i uruchomieniom JWCD w szczycie.

Zarządzanie obciążeniem (Load Management – LM) oraz odpowiedź strony

popytowej (Demand Response – DR) rozwiązują problem uruchomień JWCD w szczycie, ale ponieważ LM/DR nie definiują, kiedy i czy w ogóle ma zostać pobrana z sieci energia nie zużyta w szczycie, programy popytowe nie niwelują zagrożeń związanych z niedostateczną liczbą JWCD pracujących w dolinie obciążenia. n

Literatura 1. TEN/567 Magazynowanie energii – czynnik integracji i bezpieczeństwa energetycznego; Bruksela, 1 lipca 2015 r.

– Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: „Magazynowanie energii – czynnik integracji i bezpieczeństwa energetycznego”.

2. Battery storage for renewables: market status and technology outlook; IRENA – International Renewable Energy Agency; Junuary 2015.

3. C. Daniel, J. Besenhard; Handbook of Battery Materials, Weinheim, 2011.

4. B. Elmegaard, W Brix; Efficiency of Compressed Air Energy Storage.

5. A. Weber, M. Mench, J. Meyers, P. Ross, J. Gostick, Q. Liu; Redox flow batteries: a review, Journal of Applied Electrochemistry Volume 41, Issue, październik 2011.

październik 2016 ENERGIA elektryczna l 21

WYDARZENIA

XXVI Forum Ekonomiczne

Zdjęcie: Archiwum Forum Ekonomicznego

W Krynicy-Zdroju 6-8 września br. odbyło się XXVI Forum Ekonomiczne pod hasłem „Europa w obliczu wyzwań – zjednoczeni czy podzieleni?”.

Podczas panelu „Megaprojekty, czyli krótka i długa perspektywa planowania w energetyce”, z udziałem ministra energii Krzysztofa Tchórzewskiego, dyskutowano głównie o wyborach między tanią, czystą a bezpieczną energią

Dyskusja skupiała się wokół odpowiedzi na pytanie o perspektywy i rozstrzygnięcie wyboru między tanią, czystą a bezpieczną energią.

Głównym punktem obecności PGE na tegorocznym Forum Ekonomicznym w Krynicy była prezentacja zaktualizowanej strategii biznesowej grupy kapitałowej.

Uczestnicy forum mogli także odwiedzić stoiska spółek energetycznych: Enei, Energi, PGE i Taurona w pawilonie Polskiej Fundacji Narodowej.

Organizatorem Forum Ekonomicznego w Krynicy jest Fundacja Instytut Studiów Wschodnich, zaś obrady są przygotowywane we współpracy z ponad 100 partnerami, wśród których znajdują się największe firmy poszczególnych branż. Głównym partnerem Forum Ekonomicznego jest Województwo Małopolskie.

O.F.

Zdjęcie: Enea

Zdjęcie: Archiwum Forum Ekonomicznego

Ponad 3,5 tys. gości z 50 krajów dyskutowało o najbardziej aktualnych problemach gospodarki oraz sprawach politycznych i społecznych. W ramach forum odbyło się ok. 200 debat tematycznych i wydarzeń specjalnych. W spotkaniu uczestniczyli szefowie rządów i parlamentów, ministrowie oraz parlamentarzyści z krajów naszego regionu, członkowie zarządów największych spółek, eksperci i przedstawiciele świata nauki.

Panel pt. „Megaprojekty, czyli krótka i długa perspektywa planowania w energetyce”, z udziałem ministra energii Krzysztofa Tchórzewskiego, zgromadził prezesów zarządów spółek energetycznych: Remigiusza Nowakowskiego (Tauron Polska Energia), Mirosława Kowalika (Enea), Henryka Baranowskiego (PGE), Grzegorza Ksepko (Energa) oraz Janusza Kowalskiego (PGNiG).

W pawilonie Polskiej Fundacji Narodowej ulokowano stoiska między innymi spółek energetycznych: Enei, Energi, PGE oraz Taurona 22

l ENERGIA elektryczna październik 2016

WYDARZENIA

Od ponad 20 lat istnienia na polskim rynku, firma Ensto zaangażowana jest w tworzenie kompletnych systemów dystrybucji energii elektrycznej. Naszym klientom dostarczamy trwałe, najwyższej jakości produkty, systemy i usługi m.in. osprzęt i urządzenia do linii napowietrznych niskiego i średniego napięcia, osprzęt kablowy termo- i zimnokurczliwy czy też rozwiązania z zakresu automatyki sieci energetycznych. Oferowane przez nas rozwiązania są projektowane oraz wytwarzane z myślą i przy współudziale naszych klientów, po to aby ułatwić ich codzienną pracę.

Ensto Pol Sp. z o.o. ul. Starogardzka 17a 83-010 Straszyn biuro@ensto.com www.ensto.pl

październik 2016 ENERGIA elektryczna l 23

WYDARZENIA

ENERGETAB 2016

Słoneczne targi energetyczne 29. edycja Międzynarodowych Energetycznych Targów Bielskich ENERGETAB odbyła się w dniach od 13-15 września br. na urokliwie położonych u stóp Dębowca i Szyndzielni terenach wystawienniczych ZIAD Bielsko-Biała SA.

24

i systemów wspomagających produkcję energii z OZE, mimo pewnego wyhamowania tych inwestycji w tym roku.

Targom towarzyszyły konferencje i seminaria oraz kilkanaście prezentacji firmowych, a także wiele mniej formalnych spotkań wystawców z ich kontrahentami, w tym z licznie reprezentowanymi przedstawicielami największych inwestorów i wykonawców budów energetycznych.

Wysokim poziomem merytorycznym odznaczały się warsztaty zorganizowa-

ne przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, na których omówiono zagadnienia monitorowania i ocen stanu technicznego stacji transformatorowych SN/nn i rozdzielnic WN, automatycznej lokalizacji uszkodzeń w sieciach SN oraz automatyzacji przełączeń w tych sieciach.

Podobnie jak w ubiegłym roku, konferencję na tematy związane z technologiami smart grid przygotowało Polskie Stowarzyszenie Elektroinstalacyjne.

Zdjęcia (3x): archiwum ZiAD Bielsko-Biała

Podczas ENERGETAB 2016 najnowsze produkty zaprezentowało 750 wystawców z 22 krajów Europy i Azji. Ekspozycje zajęły prawie 4 ha.

Licząc na wzrost inwestycji i robót modernizacyjnych w energetyce, wystawcy starali się na największych w tej branży w Europie Środkowej targach pokazać swoje najnowocześniejsze maszyny, urządzenia, aparaty czy technologie, służące zwiększeniu niezawodności przesyłania energii elektrycznej oraz podniesieniu efektywności jej wytwarzania i użytkowania.

Gama prezentowanych urządzeń i aparatów była bardzo szeroka: stacje transformatorowe, rozdzielnice, wyłączniki, przekładniki, kable i przewody, odnawialne źródła energii, aparaty i systemy pomiarowe, systemy automatyki, przesyłania i obróbki informacji, urządzenia UPS, agregaty prądotwórcze i napędy, słupy linii nN, SN, a nawet 110 kV, źródła światła wykorzystujące technologię LED oraz gustowne oprawy, cała paleta specjalistycznych pojazdów, podnośników i narzędzi, a także wiele innych wyrobów czy oferowanych usług. Po raz pierwszy wystawiono na targach modułowy magazyn energii elektrycznej.

Praktycznie prawie na każdym stoisku można było dostrzec ciekawe, innowacyjne rozwiązania – niektóre zrozumiałe być może tylko dla wąskiej grupy specjalistów. Nie brakowało też urządzeń

Dużym zainteresowaniem cieszyło się stoisko Strategicznego Partnera targów – Tauron Dystrybucja SA

l ENERGIA elektryczna październik 2016

WYDARZENIA Jeden z paneli urządziła agencja Czech Trade, starającą się o wzmocnienie kooperacyjnych związków polskich i czeskich producentów. Swoją obecność zaznaczyło też Stowarzyszenie Elektryków Polskich, starając się utworzyć radę współpracy firm przemysłu elektrotechnicznego i energetyki.

Spośród 55 innowacyjnych wytworów zgłoszonych do konkursu na wyróżniający się produkt prezentowany na targach, komisja konkursowa Puchar Ministra Energii przyznała „Systemowi automatyzacji FDIR w oparciu o reklozer THO-RC27’’ z ZPUE SA/Grupa Koronea. Nagrodę Prezydenta Bielska-Białej, w postaci rzeźby „energetyczny człowiek” autorstwa artysty Bronisława Krzysztofa, otrzymały oprawy oświetleniowe ,,Cuddle’’ z wysięgnikami, wytwarzane w Zakładzie Produkcji Sprzętu Oświetleniowego ,,Rosa”.

Natomiast statuetką „Lwa” Fundacji im. Kazimierza Szpotańskiego nagrodzono „Równoległy filtr aktywny wyższych harmonicznych (APF-100)’’ firmy ,,Elsta Elektronika’’ z Wieliczki.

Jak zwykle dużym zainteresowaniem cieszyło się stoisko Strategicznego Partnera targów – Tauron Dystrybucja SA, na którym w tym roku zachęcano do korzystania z pojazdów elektrycznych. Biorąc udział w organizowanym tam konkursie, można było nawet wygrać przejażdżkę takim autem. Mówiąc o tym, warto wspomnieć, że podczas targów firma ,,Electrum’’ z Białegostoku przekazała miastu Bielsko-Biała stację ładowania elektrycznych samochodów.

Najnowsze produkty zaprezentowało 750 wystawców z 22 krajów Europy i Azji

Zainteresowanie, z jakim wśród zwiedzających spotkał się konkurs multimedialny z pewnością zwróci uwagę wystawców przyszłorocznych ENERGETAB na tę nową i atrakcyjną formę promowania swojej firmy i jej produktów.

Targom towarzyszyły konferencje i seminaria oraz kilkanaście prezentacji firmowych, a także wiele mniej formalnych spotkań wystawców z ich kontrahentami

Sporym zainteresowaniem wśród zwiedzających cieszył się konkurs multimedialny – zorganizowany po raz pierwszy na targach. Wystawcy, którzy zdecydowali się zasponsorować cenne nagrody, wykorzystali go jako dodatkowe narzędzie marketingowe podczas prezentacji swojej oferty. Około 1,5 tys. zwiedzających zalogowało się ze swojego smartfona do specjalnej sieci wi-fi i wzięło udział w konkursie. Natomiast tych, którzy dobrze oraz szybko odpowiedzieli na niełatwe pytania zaskoczyła wysoka wartość nagród, bo był to na przykład smartwatch, złoty zegarek, tablet, elektroniczne czytniki dokumentów itp. Zainteresowanie, z jakim wśród zwiedzających spotkał się konkurs multimedialny‚ z pewnością zwróci uwagę wystawców przyszłorocznych ENERGETAB na tę nową i atrakcyjną formę promowania swojej firmy i jej produktów.

Dziękując wszystkim uczestnikom za tak liczny udział w bardzo udanych tegorocznych targach, ich organizator – ZIAD Bielsko-Biała – zaprasza wystawców, jak i zwiedzających do udziału w kolejnej – tym razem jubileuszowej, bo 30. edycji ENERGETAB w dniach 12-14 września 2017 r.

Więcej informacji o targach ENERGETAB 2016, w tym pełny wykaz produktów i firm wyróżnionych przez komisję konkursową oraz galeria zdjęć, są dostępne na stronie www.energetab.pl.

ZIAD Bielsko-Biała SA październik 2016 ENERGIA elektryczna l 25

WYDARZENIA

26

l ENERGIA elektryczna październik 2016

Wydarzenia w branży PSE uhonorowały pamięć Stefanii Kasprzyk 16 września br., podczas uroczystych obchodów Dnia Energetyka, w siedzibie Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) w Konstancinie-Jeziornej odsłonięto tablicę upamiętniająca Stefanię Kasprzyk, byłą prezes PSE. Jej imieniem również nazwano najbardziej reprezentacyjną aulę w gmachu spółki. Otwarto także wystawę przypominającą sylwetkę i osiągnięcia zawodowe Stefanii Kasprzyk. (Wspomnienie o niej w felietonie na str. 30 bieżącego wydania ,,EE’’).

przywracania zasilania w sieci pierścieniowej i kratowej. Operatorzy sieci dystrybucyjnej coraz większą uwagę poświęcają wprowadzeniu telemechaniki i automatyzacji do sieci SN. Działania takie optymalizują zarządzanie majątkiem i zwiększają efektywność eksploatacyjną. Dla odbiorców skutkuje to ograniczeniem przerw w dostawach energii elektrycznej, a dla OSD poprawą wskaźników SAIDI, SAIFI. Zaproponowane przez Ormazabal rozwiązanie doceniła komisja konkursowa.

Operatorzy sieci dystrybucyjnej coraz

wprowadzeniu telemechaniki i automatyzacji do sieci SN. Działania takie optymalizują zarządzanie majątkiem

Zdjęcie: PSE

i zwiększają efektywność eksploatacyjną.

W ramach konkursu, organizowanego przez Międzynarodowe Targi Bielskie ENERGETAB 2016, Puchar Prezesa PTPiREE przyznano firmie Ormazabal Polska Sp. z o.o. za złącze kablowe SN z automatyką

systemów dystrybucyjnych – CEDEC, EDSO, EURELECTRIC i GEODE – oraz ENTOSE-E, skupiające operatorów systemu przesyłowego, zebrały się w celu zaprezentowania własnych stanowisk w kwestii dzielenia się danymi i wymianą informacji między operatorami systemów.

W wyniku wspólnej pracy powstał raport, z którego wynika, że zarządzanie danymi i informacjami stanowi warunek konieczny wdrożenia sieci typu smart grid i uwolnienia całego potencjału systemu elektroenergetycznego. Celem dokumentu jest również zainicjowanie debaty wśród zainteresowanych stron ze wszystkich rynków.

Rozwój elektromobilności

większą uwagę poświęcają

Puchar PTPiREE przyznany

WYDARZENIA

Zarządzanie danymi w sieciach energetycznych Na stronie www.entsoe.eu pojawił się komunikat, w którym czytamy, że stowarzyszenia: reprezentujące operatorów

Prezes UOKiK wydał zgodę na utworzenie przez cztery największe polskie grupy energetyczne wspólnego podmiotu – spółki ElectroMobilityPoland (EMP), której celem ma być rozwój elektromobilności w naszym kraju.

Wniosek złożyły: Enea, Energa, PGE Polska Grupa Energetyczna oraz Tauron Polska Energia. We wspólnym komunikacie prasowym przesłanym PAP spółki energetyczne wyjaśniły, że „celem projektu jest skoncentrowanie potencjału badawczego wokół projektu budowy i wprowadzenia do masowej produkcji polskiego samochodu elektrycznego oraz stworzenie podstaw ekonomiczno-organizacyjnych, technologicznych i naukowych do kreacji i rozwoju rynku. Identyfikacja dotychczasowego dorobku polskich podmiotów w zakresie elektromobilności pozwoli na podjęcie kolejnych kroków zmierzających do budowy międzynarodowego potencjału EMP”.

październik 2016 ENERGIA elektryczna l 27

WYDARZENIA

Cykliczny monitoring URE odnotował wzrost liczby zmian sprzedawcy energii elektrycznej. W lipcu 2016 r. dokonało tego 5 787 gospodarstw domowych (grupa taryfowa G), podczas gdy w sierpniu br. 6 204.

Tym samym liczba odbiorców z grupy taryfowej G, którzy dotychczas zmienili sprzedawcę energii elektrycznej wyniosła 439 205, co stanowi wzrost od początku roku o 47 854, tj. o 12,2%.

Natomiast wśród odbiorców z grupy taryfowej A, B, C (odbiorcy przemysłowi) liczba zmian sprzedawcy odnotowana w lipcu 2016 r. wynosiła 753, natomiast w sierpniu br. 765. Na koniec sierpnia br. odbiorców TPA z tej grupy taryfowej było 171 625. Oznacza to, że w tym roku sprzedawcę zmieniło 13 029 podmiotów, co stanowi wzrost od początku roku o 8,2%.

Zdjęcia: archiwum LitPol Link

Zmiana sprzedawcy energii elektrycznej

Obecnie działająca dwutorowa linia „LitPol Link” jest dziś jedyną linią elektroenergetyczną łączącą kraje bałtyckie z sieciami Europy Zachodniej

drugiego połączenia elektroenergetycznego Polska – Litwa (LitPol Link 2).

Uzupełniłoby ono już istniejące „LitPol Link”. Zarówno Litwa, jak i Polska zaczęły badać potencjalną trasę nowej

Polski system wsparcia kogeneracji

Komisja Europejska stwierdziła, że polski

Komisja Europejska stwierdziła, że polski plan wspierania wysoko wydajnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej stanowi pomoc państwa, ale jest zgodny z unijnymi przepisami, ponieważ przyczynia się do zwiększenia efektywności pozyskiwania energii – czytamy w informacji wnp.pl. Program będzie realizowany do 2018 r., a jego roczny budżet wynosi ponad 1 mld zł (232 mln euro) – poinformowała Komisja Europejska.

– Polski system certyfikatów wspierający wysoko wydajną kogenerację ciepła i energii elektrycznej zwiększy efektywność energetyczną procesu wytwarzania energii. Środek ten będzie wspierać unijne cele w zakresie energii i klimatu, jest też zgodny z przepisami dotyczącymi pomocy państwa. Europa potrzebuje bardziej wydajnej produkcji energii, abyśmy mogli osiągnąć nasze cele w zakresie ochrony środowiska – stwierdziła komisarz Margrethe Vestager, odpowiedzialna za politykę konkurencji.

LitPol Link 2 Portal energetyka24.com donosi, że litewskie Ministerstwo Energii poinformowało o rozpoczęciu przygotowań do budowy 28

plan wspierania wysoko wydajnej kogeneracji ciepła i energii elektrycznej stanowi pomoc państwa, ale jest zgodny z unijnymi przepisami, ponieważ przyczynia się do zwiększenia efektywności pozyskiwania energii. inwestycji. Jak czytamy na stronie LitPol Link, pierwsze wyniki studium powinny być dostępne w grudniu tego roku. Po stronie polskiej studium przygotowuje spółka PSE Inwestycje.

l ENERGIA elektryczna październik 2016

Obecnie działająca dwutorowa linia „LitPol Link” jest obecnie jedyną linią elektroenergetyczną łączącą kraje bałtyckie z sieciami Europy Zachodniej i służy zapewnieniu stabilności systemu elektroenergetycznego dla operatorów sieci przesyłowych zarówno w Polsce, jak i na Litwie.

– Polska jest dla nas naturalną bramą do współpracy z Zachodnią Europą.

Litwa, Łotwa i Estonia pozostają zależne w dużym stopniu od dostaw energii z Rosji. Tę strefę wpływów, dzięki współpracy z Polską, chcielibyśmy już opuścić – wyjaśniał w rozmowie z portalem WysokieNapiecie.pl podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy minister energetyki Litwy, Rokas Masulis.

Cytowany przez portal polityk liczy również, że do 2025 r. powstanie druga linia mostu LitPol Link.

– Polska ma oczywiście w sprawie tej inwestycji więcej pytań i obaw, jak rozbudowa połączenia wpłynie na sytuację mocy wytwórczych w systemie. Prawdopodobnie chodzi o obawy, że fala rosyjskiej i białoruskiej energii, poprzez most Polska – Litwa, zaleje polski rynek. My patrzymy na to inaczej. Obecnie Litwa korzysta z rezerw mocy na terenie Rosji. Ale kiedy litewski system energetyczny zostanie zsynchronizowany z kontynentalną Europą, połączenia Litwy z Rosją nie będą niemal w ogóle wykorzystywane w celach komercyjnych, co zabezpieczy pozycję Polski, a jednocześnie będzie opłacalne dla Wilna – ocenił litewski minister. n

Opracowała: Małgorzata Władczyk

WYDARZENIA

Ze smutkiem przyjęliśmy wiadomość, że 7 października br. odszedł nagle

śp. Stanisław Filipiak Były długoletni Dyrektor Zakładu Energetycznego Poznań, pierwszy Prezes Energetyki Poznańskiej SA, inicjator i Członek Założyciel Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, jego pierwszy Prezes, a później Prezes Honorowy, były Pełnomocnik Ministra Przemysłu i Handlu ds. prywatyzacji branży elektroenergetycznej, a wcześniej ds. restrukturyzacji elektroenergetyki, a przede wszystkim znakomity Szef i Kolega.

Pochowany został 14 października br. na Cmentarzu Miłostowskim w Poznaniu.

Rodzinie i Przyjaciołom Zmarłego składamy wyrazy głębokiego współczucia i żalu Członkowie, Zarząd, Dyrektor, Pracownicy i Przyjaciele PTPiREE

Żyje się tylko raz, ale jeśli żyje się właściwie, raz wystarczy!

Fred Alen

Zmarł Staszek Filipiak...

7 października 2016 r. zmarł nasz Kolega i Przyjaciel Stanisław Filipiak. Żadne słowa nie oddadzą żalu i smutku po Jego odejściu.

Wspominamy go z ogromnym szacunkiem dla Jego osoby i Jego dokonań zawodowych, koleżeńskich, ludzkich.

Ukończone studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Poznańskiej skierowały go do energetyki zawodowej. Po wielu latach pracy w Energetyce Poznańskiej, kiedy jednocześnie powierzono mu funkcję Pełnomocnika Ministra PiH ds. restrukturyzacji energetyki, a następnie po przejściu do pracy w konsultingu, pozostał wierny energetyce i energetykom, wspierając ich jako znakomity konsultant z doskonałym wyczuciem ciągle już wtedy restrukturyzowanej branży. Wiedza i doświadczenie wyniesione z kolejnych lat poznawania naszej niełatwej branży stanowiły o wysokich wartościach współpracy ze Staszkiem.

Ustanowienie w 1989 roku zakładów energetycznych samodzielnymi przedsiębiorstwami oraz dynamiczne zmiany otoczenia energetyki zapoczątkowały

dyskusję o potrzebie powołania organizacji umożliwiającej wymianę doświadczeń. Staszek wyszedł z taką inicjatywą do dyrektorów zakładów energetycznych, co zostało przyjęte przez większość z nich. Wyłoniony z ich grona zespół pod przewodnictwem Staszka doprowadził do powstania Towarzystwa.

W 1990 roku grono kolegów powierzyło mu bardzo odpowiedzialną misję kierowania Polskim Towarzystwem Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. Misja powiodła się znakomicie, bo w konsekwencji udało się Staszkowi zintegrować działania wszystkich zakładów energetycznych i wnosić w ich działalność nowe, wspólne wartości. Tworzenie wspólnoty celów było zadaniem trudnym, ale umiejętności osobiste i wiedza Staszka oraz szacunek dla każdego ze współpracowników pozwoliły na osiąganie kolejnych celów ważnych dla sektora dystrybucji.

Chcielibyśmy – w imieniu współpracowników ze wszystkich byłych i obecnych spółek dystrybucyjnych oraz szerokiego grona przyjaciół z wielu polskich

miast, często odległych – podziękować Ci, Drogi Staszku, za dobro, które wnosiłeś we wszystkie nasze spotkania, wspólnie przeżywane radości i troski. Te służbowe i te koleżeńskie. Za dobre rady, rozwagę i roztropność, umiejętność dostrzeżenia nawet małego problemu każdego człowieka, którego spotkałeś na swojej drodze. Za ciepło i niełatwą umiejętność łączenia, a nie dzielenia.

W sercach współpracowników – podwładnych i przełożonych – pozostawiłeś swój głęboki i trwały znak dobrego człowieka. Byłeś dla nas wszystkich wspaniałym bogactwem. Dziękujemy za uśmiech na twarzy, tolerancję dla adwersarzy i przyjaciół oraz ogromną fachowość przekazywaną nam na co dzień.

Wiele lat Twojej służby dla społeczności energetycznej odcisnęło trwały ślad i pamięć o Twoich dokonaniach.

Będziemy o tym pamiętać, Drogi Kolego i Profesorze Energetyki.

Koleżanki i Koledzy energetycy lat dziewięćdziesiątych

październik 2016 ENERGIA elektryczna l 29

FELIETON

Widziane z Wiejskiej

Stenia Każdy, kto ją znał wiedział jakże nietuzinkową była postacią. Pierwszą kobietą na świecie zarządzającą ogólnokrajowym systemem elektroenergetycznym. Poprzez całe jej życie zawodowe widać, że nie stało się to z przypadku. Bez ustanku parła do przodu. Ukończyła studia politechniczne w wyjątkowo wówczas męskiej specjalizacji – maszyny i urządzenia energetyczne. Latami zdobywała kolejne doświadczenia i rozległe kompetencje.

Jej pracowitość wzbudzała powszechny podziw. Dysponowała niespożytymi pokładami wewnętrznej energii. Do bólu uczciwa. Bezkompromisowa, co nieraz bywało źródłem dodatkowych kłopotów.

Na domiar tego niezmiernie skromna.

Swoje życie prywatne podporządkowała sprawom zawodowym. Nie przeszkodziło to jej jednak wychować trzech synów.

Praca pochłaniała ją całkowicie. W firmie przeważnie pojawiała się pierwsza. Często wychodziła ostatnia. Oczekiwała od podwładnych współodpowiedzialności i pełnego zaangażowania w realizację powierzonych im zadań. Umiejętnie delegowała uprawnienia. Zarazem dbała o swoich pracowników i dalszy rozwój ich kariery zawodowej. Podejmowała także inicjatywy znacząco wykraczające poza problematykę operatora systemu przesyłowego, w interesie całej polskiej gospodarki. Nie bez kozery stała się niekwestionowanym autorytetem w branży.

Z szacunku nazywano ją pierwszą damą polskiej energetyki.

Jako doradca zarządu miałem wielką przyjemność blisko współpracować ze Stenią przez ostatnie lata jej życia. Uważała, że najważniejsze jest to, co się robi,

Zdjęcie: PSE

W połowie września w siedzibie Polskich Sieci Elektroenergetycznych uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą Stefanię Kasprzyk.

Sześć lat temu nieoczekiwanie odwołano ją z funkcji prezesa operatora systemu przesyłowego. Mocno to przeżyła. Trzy miesiące później odeszła od nas na zawsze.

a nie, co się mówi. Starałem się ją przekonywać, że czasem warto coś więcej na temat realizowanych działań przekazać otoczeniu, zwłaszcza mediom. Nie przepadała za dziennikarzami, a oni jakżeby inaczej rzadko kiedy chcieli rozmawiać z kimkolwiek innym. Zazwyczaj pytali o coś zupełnie innego niż to, co pragnęła im powiedzieć. Wolała wypowiadać się w sprawach fundamentalnych, niezależności operatora, rynku energii, przyszłości systemu i całej polskiej energetyki. Ich bardziej interesowały ekscytujące

30 l ENERGIA elektryczna październik 2016

czytelników szczegóły, nierzadko wyrwane z kontekstu. Umiała znakomicie dyskutować z politykami. Mówiła prawdę bez owijania w bawełnę. Pamiętam jedno spotkanie z Parlamentarnym Zespołem do spraw Energetyki na początku kadencji. Stenia rozpoczęła swoje wystąpienie jak zwykle spokojnie, cichym głosem. Z początku rozgadani posłowie i senatorowie niezbyt koncentrowali się nad jej prezentacją. Tymczasem obserwowałem, jak z minuty na minutę gwar milknął. Wszyscy z wielką uwagą zaczęli śledzić przytaczane argumenty. Powoli wiele spraw, z pozoru trudnych, stawało się jasnych. Wszyscy opuszczali spotkanie pod wielkim urokiem jej osoby, wiedzy, kompetencji i kultury osobistej.

Nasze relacje nie do końca miały typowy charakter szefowej i podwładnego. Co tydzień wcześnie rano meldowałem się w jej gabinecie. Rozmawialiśmy o sprawach bieżących i planach na najbliższą przyszłość. Czasem tylko kilka minut, ale zdarzało się i półtorej godziny. Niekiedy Stenia odczuwała potrzebę pogadania o rzeczach niekoniecznie zawodowych. Była osobą niezwykle ciepłą, o wszechstronnych zainteresowaniach. Zrobiło się jakoś pusto, gdy jej zabrakło. Mnie szczególnie. Nigdy wcześniej ani później nie miałem tak wspaniałego szefa.

Andrzej Nehrebecki dr inż. Andrzej Nehrebecki jest przewodniczącym Grupy Ekspertów Parlamentarnego Zespołu ds. Energetyki oraz ekspertem w PSE SA

TERMINARZ

}} 27-28 października 2016, WARSZAWA

}} 15 listopada 2016 r., LUBLIN

}} 15-17 listopada 2016 r., LUBLIN

Konferencja „Elektroenergetyka 2050 – infrastruktura, innowacje i finansowanie”

II Forum Dystrybutorów Energii

IX Lubelskie Targi Energetyczne ENERGETICS

PTPiREE »»Org.: Inf.: Justyna Dylińska

PTPiREE »»Org.: Inf.: Sebastian Brzozowskitel.

61 846-03-31 e-mail:brzozowski@ ptpiree.pl

Targi Lublin »»Org.: Inf.: K laudia Stęplewska

tel. +48 81 458 15 50, e-mail: k.steplewska@ targi.lublin.pl

tel. 61 846-02-32 e-mail: dylinska@ptpiree.pl

}} 29 listopada-2 grudnia 2016, WISŁA

}} 13-14 grudnia 2016 r., TORUŃ

XV Konferencja Systemy Informatyczne w Energetyce SIwE’16

Konferencja Naukowo-Techniczna „Pomiary i diagnostyka w sieciach elektroenergetycznych”

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: J ustyna Dylińska

tel. 61 846-02-32 e-mail: dylinska@ptpiree.pl

Więcej informacji w terminarzu na www.ptpiree.pl Dział Szkoleń: Sebastian Brzozowski tel. 61 846-02-31, brzozowski@ptpiree.pl Biuro PTPiREE, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 846-02-00, fax 61 846-02-09; ptpiree@ptpiree.pl październik 2016 ENERGIA elektryczna l 31