Energia Elektryczna luty 2018

PRZESYŁ

Elektryczna

2/2018

DYSTRYBUCJA

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

KLIENT

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Pod znakiem innowacyjności

Polski

Elon Musk

Technika i technologie

Wydarzenia w branży

Zielona gospodarka

Energetyka i samorządy rozmowa z Kazimierzem Pająkiem

KREUJEMY

WSPIERAMY

nowe rozwiązania

zachodzące zmiany i wdrożenia nowych technologii w elektroenergetyce

WYKONUJEMY

analizy prawne, techniczne i ekonomiczne

ORGANIZUJEMY

specjalistyczne szkolenia, seminaria i konferencje

PROWADZIMY

działalność normalizacyjną, typizacyjną, doradczą, wydawniczą i edukacyjną

PRZYGOTOWUJEMY

wnioski o dotacje unijne na projekty energetyczne

INTEGRUJEMY środowisko energetyków

2

W NUMERZE

Biuletyn Branżowy „Energia Elektryczna” – miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Redaguje zespół: Wojciech Tabiś (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Sebastian Brzozowski, Mirosław Derengowski, Olga Fasiecka, Wojciech Kozubiński, Lucyna Mazurek, Andrzej Pazda, Stanisława Teszner, Katarzyna Zalewska-Wojtuś.

Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, www.e-elektryczna.pl Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: ptpiree@ptpiree.pl, www.ptpiree.pl ISSN 1897-3833 Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. K. Pułaskiego 41, 62-800 Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń.

Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów.

Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 16 lutego 2018 r.

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

ROZMOWA MIESIĄCA

6

Wywiad z prof. zw. dr. hab.

Kazimierzem Pająkiem z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

8

Z DZIAŁALNOŚCI PTPIREE

RYNEK I REGULACJE

10 Pod znakiem innowacyjności 12 Rynek mocy 13 „Wymiana zasobów”

w postępowaniu Pzp

14 PTPIREE I LEGISLACJA 15 PARAGRAF W SIECI

ELEKTROMOBILNOŚĆ

16 Polski Elon Musk

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

18 Infrastruktura KSE w XXI wieku

WYDARZENIA

21 Branżowa dyskusja 24 Energetyczne wyzwania 26 Klastry małych ojczyzn 27 Wydarzenia w branży 30 FELIETON KLIENT

DYSTRYBUCJA

PRZESYŁ

Elektryczna

2/2018

Wojciech Tabiś

4

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

Zielona gospodarka, innowacyjność, rozwój idei klastrów energii – to tematy, wokół których koncentruje się uwaga autorów i gości lutowego numeru „Energii Elektrycznej”. Rozpoczynamy niezwykle inspirującą rozmową z profesorem Kazimierzem Pająkiem z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Nasz gość, przyglądający się na co dzień zjawiskom społecznym i gospodarczym, przybliża nam ideę tzw. zielonej gospodarki. Zmierzająca w tym kierunku transformacja systemów społecznych nie pozostanie bez wpływu na działalność energetyki. Zdaniem naszego rozmówcy, obserwowane zmiany społeczne doprowadzą do jeszcze ściślejszego niż obecnie współdziałania energetyki zawodowej i firm energetycznych. Najpoważniejszym polem tej współpracy w zakresie usług energetycznych będzie właśnie elektromobilność.

Ewolucja systemów społecznych i wiążąca się z tym zmiana wolumenu oczekiwań i potrzeb odbiorców energii elektrycznej nie tylko jednak otwiera nowe perspektywy, ale również rodzi nowe wyzwania. O niektórych z nich piszemy w artykule „Pod znakiem innowacyjności”. Najistotniejsze to m.in. zmiana rozpływów mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym związana z działalnością farm wiatrowych, adaptacja do zmian klimatycznych, realizacja zadań związanych z elektromobilnością i wymogami regulacji jakościowej. Podczas gdy z wieloma wyzwaniami mierzy się energetyka zawodowa, wokół niej materializują się zupełnie nowe idee. Mowa oczywiście o klastrach energetycznych, które zyskują coraz większe grono zwolenników. Czy lokalne klastry energetyczne możemy postrzegać jako konkurencję dla dużych, działających obecnie systemów? Z tym pytaniem zwróciliśmy się, przy okazji ogólnopolskiego kongresu energetycznego ,,Powerpol'', do dr. Przemysława Zaleskiego. Sądzę, że odpowiedź, jaką uzyskaliśmy uspokoi sceptyków, którzy idei energetyki społecznej przyglądają się z dużą rezerwą.

Naszkicowane przeze mnie najważniejsze bloki tematyczne bieżącego wydania nie wyczerpują oczywiście całości poruszanych zagadnień. Jak zawsze proponujemy bogaty serwis poświęcony zmianom prawa w energetyce, przyglądamy się bieżącej działalności spółek, dzielimy się z Czytelnikami informacjami na temat aktualnej działalności PTPiREE. Mając nadzieję, że dostarczymy Państwu wielu inspiracji i tematów do dyskusji w gronie profesjonalistów, zapraszam do lektury!

Spis treści

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Zdjęcie: tocklib / Paulo Eduardo Canedo Nabas

Zdjęcie: Katarzyna Piwecka

Szanowni Państwo

Pod znakiem innowacyjności

Polski

Elon Musk

Technika i technologie

Wydarzenia w branży

Zielona gospodarka

Energetyka i samorządy rozmowa z Kazimierzem Pająkiem

luty 2018 ENERGIA elektryczna l

3

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»PGE Dystrybucja

PGE Dystrybucja podpisała umowę o dofinansowanie projektu „Zarządzanie pracą sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia z uwzględnieniem aktywnej roli prosumenta”. Jego wdrożenie zwiększy liczbę i moc odnawialnych źródeł energii, które można podłączyć do sieci bez konieczności przeprowadzania jej gruntownej modernizacji.

Celem projektu jest opracowanie i wdrożenie nowej usługi na potrzeby nowoczesnej elektroenergetycznej sieci dystrybucyjnej oraz opartego na jej wykorzystaniu systemu zarządzania. Polega ona na aktywnym udziale prosumenta w pracy sieci dystrybucyjnej niskiego napięcia (nN) w stopniu zależnym od jego decyzji. Korzyść z usługi odniesie zarówno operator systemu dystrybucyjnego (OSD) – poprzez zmniejszenie kosztów

eksploatacji i rozbudowy sieci, jak i prosument – dzięki profitom ze świadczenia tej usługi. W wyniku większych możliwości zarządzania pracą sieci poprawi się jakość dostarczanej odbiorcom energii, a także zwiększy liczba i moc źródeł odnawialnych, które można podłączyć do sieci bez konieczności jej przebudowy.

Umowa o dofinansowanie została podpisana pomiędzy Narodowym Centrum Badań i Rozwoju a konsorcjum składającym się z Politechniki Łódzkiej (lider konsorcjum), PGE Dystrybucja, Politechniki Lubelskiej i Apator Elkomtech.

Całkowity koszt projektu wynosi 4 111 669,07 zł. Jest on współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. n

»»PGE

Zdjęcie: PGE Dystrybucja

Automatyzacja systemu zarządzania instalacjami prosumenckimi

System będzie wykorzystywał nowe, zaprojektowane specjalnie do tego celu urządzenia oraz instalacje już eksploatowane przez prosumentów

»»Energa

Pierwsza stacja ładowania Najlepsze praktyki PGE otwarła w Galerii Łódzkiej pierwszą stację ładowania samochodów elektrycznych. Zastosowane rozwiązania pozwalają w 20 minut uzupełnić do 80 proc. pojemności baterii. Umożliwiają ,,tankowanie'' w standardzie azjatyckim (CHAdeMo) oraz europejskim (CCS).

Spółka ma w planach przynajmniej 6 stacji ładowania w Łodzi.

Będą one powszechnie dostępne. Część z nich oferować ma prąd stały z mocą 50 kW – czas ładowania do 80 proc. baterii samochodu wyniesie około 20-30 minut. Pozostałe z prądem przemiennym o mocy 3,3 kW, 11 kW oraz 22 kW zapewnią czas ładowania od 4 do 8 godzin.

Spółka stara się, aby jej inwestycje współgrały z działaniami, które zachęcą do przesiadania się do samochodów na prąd. PGE nawiązało już współpracę z Rzeszowem, którego władze zezwoliły na jazdę samochodem elektrycznym po buspasach oraz na darmowe parkowanie w centrum. Ponadto miasto ogłosiło przetarg na 10 autobusów elektrycznych i budowę trzech stacji ładujących. Oprócz Łodzi i Rzeszowa PGE ma współpracować w zakresie rozwoju infrastruktury ładowania „elektryków” również z Krakowem i Lublinem.

PGE pracuje także nad systemem zachęt dla posiadaczy samochodów elektrycznych, który m.in. zakłada preferencyjne stawki dla klientów indywidualnych za ładowanie na publicznych stacjach oraz użytkowanie wolnych stacji ładowania dla klientów biznesowych w pierwszym roku umowy. Spółka rozważa również wprowadzenie usługi leasingu na auta elektryczne. n 4

l ENERGIA elektryczna luty 2018

zarządzania energią Energa-Operator, wspólnie z pozostałymi spółkami Grupy Energa, przygotowuje się do wdrożenia Systemu Zarządzania Energią (ISO 50001), który zawiera międzynarodowe standardy wydajności energetycznej, zużycia i konsumpcji energii. Spółka wdrożyła już system zarządzania środowiskowego zgodny z wymaganiami rozporządzenia EMAS, teraz rozszerzy wymagania o normy globalnie uznane za najlepsze praktyki w zakresie realnego zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Rozpoczynając proces wdrożenia ISO 50001, przyjęto wydanie VI Polityki Środowiskowej, która jest zasadniczym elementem systemów zarządzania środowiskowego i zarządzania energią. Cele, jakie nakreśla Polityka Środowiskowa dla Energa-Operator to ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko, poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury energetycznej dla poprawy niezawodności dostaw i ograniczenia strat przesyłu, w tym podejmowanie przedsięwzięć poprawiających rozpływy energii w sieci i jej efektywne wykorzystanie oraz wdrażanie inteligentnego opomiarowania i innych elementów sieci inteligentnych.

Obecnie spółka przygotowuje dokumentację do przeglądu energetycznego, która będzie zawierać wszystkie informacje dotyczące zużycia energii elektrycznej, cieplnej i paliw w jej jednostkach.

Od lutego do czerwca odbędą się audyty wewnętrzne wzmiankowanych systemów, a do końca września przeprowadzone zostaną audyty zewnętrzne, mające na celu ich certyfikację. n

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»Enea Operator

Enea Operator zakończyła kilkuetapową przebudowę Głównego Punktu Zasilającego (GPZ), który zapewnia dostawy energii dla odbiorców Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (KSSSE). Decyzja o gruntownej modernizacji GPZ-u Kostrzyn wynikała z dużych przyrostów mocy przyłączeniowych KSSSE. Rozbudowę rozpoczęto jeszcze w 2001 roku i polegała m.in. na zainstalowaniu kolejnego, trzeciego transformatora o mocy 16 MVA. W związku z rozwojem KSSSE w 2008 roku transformator wymieniono na większą jednostkę o mocy 25 MVA. Kolejne etapy przebudowy dotyczyły już bezpośrednio realizacji umów przyłączeniowych dla dużych odbiorców energii elektrycznej, w tym przyłączanych na wysokim napięciu 110 kV. Ostatni etap, który obejmował m.in. przebudowę rozdzielni wysokiego napięcia do układu dwusystemowego, wymianę rozdzielnicy średniego napięcia 15 kV oraz przebudowę rozdzielni 6 kV, zakończono pod koniec 2017 roku. n

Zdjęcie: Enea Operator

Rozbudowa stacji elektroenergetycznej

Uroczyste oddanie do użytku GPZ Kostrzyn

»»Enea Operator

Unijne dofinansowanie inwestycji Enea Operator podpisała trzy umowy na łączną wartość 27 mln unijnego dofinansowania do inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną. Obejmują one przebudowę i budowę stacji elektroenergetycznych w Poznaniu i Obornikach. Ich łączna wartość to 46 mln zł.

Pierwsza umowa dotyczy zwiększenia niezawodności dostaw energii elektrycznej w stolicy Wielkopolski. Prace obejmą budowę nowej stacji elektroenergetycznej na Ostrowie Tumskim wraz z przebudową

fragmentów linii wysokiego napięcia zasilających stację oraz linii średniego napięcia wyprowadzających moc.

Druga zakłada gruntowną przebudowę GPZ Górczyn. Stacja zostanie unowocześniona, tak aby sprostać najnowszym standardom technologicznym. Zakres przebudowy obejmie m.in. wymianę transformatorów, rozdzielnic wysokiego i średniego napięcia, a także instalację nowoczesnej infrastruktury zabezpieczeniowej. Na stacji wdrożone będą również elementy smart grid, czyli

inteligentnej sieci, które pozwolą m.in. na zwiększenie efektywności zarządzania siecią poprzez zainstalowaną automatykę. Ukończenie poznańskich inwestycji planowane jest na przełom 2019 i 2020 roku.

Trzecia to przebudowa GPZ Oborniki, która ma na celu poprawę bezpieczeństwa energetycznego gminy. Sprosta także większemu zapotrzebowaniu na moc. Pozwoli na przyłączenie do sieci nowych klientów, zarówno biznesowych, jak i indywidualnych. n

»»PSE

Linia 400 kV Kozienice – Siedlce 15 stycznia w Kozienicach uroczyście oddano do użytku nowo wybudowaną linię przesyłową 400 kV Kozienice – Siedlce Ujrzanów oraz dwie stacje elektroenergetyczne najwyższych napięć, rozbudowane w celu wyprowadzenia mocy z nowego, 1075-megawatowego bloku Elektrowni Kozienice. Inwestycje, zrealizowane przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE), mają zapewnić bezpieczne dostawy energii elektrycznej odbiorcom w centralnej i wschodniej Polsce. Łączny koszt tych przedsięwzięć to 450 mln zł.

Do niedawna wschodnia część Mazowsza, w tym cały region Siedlec, zasilany był jedną linią elektroenergetyczną 220 kV Kozienice-Siedlce, która pracowała maksymalnie na napięciu nie wyższym niż 110 kV. Ograniczało to w istotny sposób możliwości

przyłączenia do sieci odbiorców indywidualnych i zakładów przemysłowych oraz nie zapewniało niezawodnego wyprowadzenia mocy z rozbudowanej elektrowni. Obecnie przyjętym w PSE standardem jest zasilanie takich obszarów przynajmniej dwoma niezależnymi połączeniami o napięciu 400 kV. Zrealizowana inwestycja jest więc dopasowaniem infrastruktury do obowiązujących standardów operatora sieci przesyłowej. Pozwoli także na pełne wykorzystanie potencjału kozienickiej elektrowni i wyprowadzenie mocy do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. n

Informacje ze spółek zebrała Marzanna Kierzkowska luty 2018 ENERGIA elektryczna l

5

ROZMOWA MIESIĄCA

Zielona gospodarka

Energetyka i samorządy Wywiad z prof. zw. dr. hab. Kazimierzem Pająkiem z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

»»

Jakie obszary we współpracy samorządów i firm energetycznych są dziś najważniejsze. Czy tak jak przez lata – dostawy energii, a zwłaszcza ich ceny, czy raczej klastry, elektromobilność, walka z niską emisją?

Bezpieczeństwo energetyczne jest współcześnie ważnym czynnikiem polityki gospodarczej państwa, samorządów oraz przedsiębiorstw. Potwierdzają to regulacje prawne, tak polskie, jak i unijne. Pogodzenie wzrostu gospodarczego z dbałością o środowisko to jedno z największych wyzwań, przed którymi stoi nasz kraj.

Jest to szczególnie istotne w kontekście zmian zachodzących w światowej gospodarce, związanych z dążeniem do wzrostu poziomu życia obywateli, a jednocześnie koniecznością efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych oraz potrzebą przemodelowania wzorców produkcji i konsumpcji. Świat stanął przed koniecznością transformacji systemów społeczno-gospodarczych w kierunku tzw. zielonej gospodarki, a motorem tych zmian są energetyka i środowisko. Dla jakości życia ludzi i funkcjonowania gospodarki lokalnej i regionalnej niezbędne są stabilne, niczym niezakłócone dostawy energii, jej cena itp. Stąd rozwój klastrów, elektromobilności czy niskoemisyjności.

»»

Czy samorządy widzą w firmach energetycznych partnera w rozwoju elektromobilności, a zwłaszcza transportu publicznego opierającego się na energii elektrycznej?

Wdrażając w życie zasady nowego zarządzania publicznego, uznano, że wartościami uniwersalnymi będą jakość i efektywność usług publicznych. Są one wkomponowane już w działalność innowacyjnych przedsiębiorstw energetycznych, a ich współpraca z samorządami, przykładowo w zakresie budowy strategii bezpieczeństwa energetycznego, opiera się właśnie na budowie jakości i efektywności usług. W mojej ocenie w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat rynek usług adresowanych do samorządów związany będzie głównie z rozwiązaniami elektromobilnymi. Elektromobilność będzie z roku na rok miała coraz większy potencjał wzrostu, a jej rozwój stworzy warunki dla powstania zupełnie nowych modeli biznesowych. Za najbardziej istotne z nich należałoby uznać takie jak: polityka państwa i samorządów, ramy prawne (w tym przykładowo zmiana ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego), potencjał rynku i jego struktura oraz nowe produkty. Potwierdzają to zapisy zawarte w Planie Rozwoju Elektromobilności w Polsce oraz ustawie o elektromobilności

z 2018 roku. Samorządy zainteresowane są rozwojem współpracy z firmami energetycznymi z wielu powodów. Do głównych możemy dziś zaliczyć potrzeby ekologiczne, te związane z dywersyfikacją źródeł energii czy też poprawą bezpieczeństwa energetycznego.

»»

Czy można wskazać udane przykłady współpracy samorządów i firm energetycznych w zakresie elektromobilności w Polsce i na świecie?

Samorządy zainteresowane są rozwojem współpracy w zakresie elektromobilności. Przykładowo z danych lokalnych GUS wynika, że transport publiczny w Polsce w 2015 roku przewiózł ponad 3,6 mld pasażerów, wskaźnik samochodów osobowych na tysiąc mieszkańców wynosił prawie 540, a w miastach powyżej 300 tys. wahał się w granicach od 483 (Lublin) do 649 (Warszawa). Przyczyny tego stanu rzeczy wiążą się zapewne z emocjonalnym podejściem do motoryzacji, rozwojem sieci drogowej, postępującą suburbanizacją oraz nowym modelem zarządzania transportem publicznym.

Warto dostrzec fakt, że na koniec 2016 roku autobusy elektryczne stanowiły zaledwie 0,3 proc. wszystkich pojazdów obsługujących komunikację zbiorową w polskich samorządach. Równocześnie

Stocklib / tupungato

Kurytyba to, położona w południowej Brazylii, blisko trzymilionowa aglomeracja, która uchodzi obecnie za jeden z najlepszych przykładów smart city, a organizacja Globe Forum uznała ją za najbardziej ekologiczne miasto świata. Twórca systemu urbanistycznego Kurytyby, a następnie jej burmistrz, Jaime Lerner już 30 lat temu postawił tam na szybką i tanią komunikację publiczną. Dzięki temu liczba 6

ROZMOWA MIESIĄCA trzeba podkreślić, że sporządzono już dokumentację biznesową dla ministerstw rozwoju i energii, Polskiego Funduszu Rozwoju, Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz samorządów 41 polskich miast i gmin, reprezentujących niemal 45 proc. taboru autobusowego w naszym kraju.

Rezultatem uzgodnień będzie zwiększona produkcja i zakup prawie tysiąca nowych autobusów elektrycznych. Przykładami udanej współpracy samorządów i firm energetycznych w Polsce mogą być Sopot, z inicjatywą bezpłatnego parkowania samochodów elektrycznych i hybryd, czy Gdynia, z planami budowy 200 stacji ładowania. Natomiast jednym z najbardziej imponujących przykładów smart city jest Kurytyba w Brazylii. Tam inteligentny system transportowy powiązano z przestrzenią miejską – obywatelską i ogólnodostępną.

»»

W ostatnich latach coraz popularniejsze stają się klastry – z udziałem biznesu, firm energetycznych i samorządów?

Dlaczego warto zakładać takie organizmy gospodarcze?

Klastry współcześnie stały się ważnym ogniwem rozwoju gospodarczego. Współtworzą nowy paradygmat zarządzania. Klaster energetyczny to bardzo cenna inicjatywa i może być uzupełnieniem wielkiej energetyki w przestrzeni samorządowej. Jego siła tkwi w aktywnym uczestnictwie w nim niezależnych inwestorów, prosumentów, przedsiębiorców lokalnych i regionalnych oraz samorządów terytorialnych. Te ostatnie powinny być dominującym podmiotem, ponieważ to właśnie samorządy identyfikują potrzeby obywateli (w tym energetyczne), kształtują rozwój lokalny, gospodarkę przestrzenną, zagospodarowanie odpadów, krótko mówiąc - wyznaczają cele rozwoju danego regionu, gminy. Klastry przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego lokalnym

aut spadła o jedna trzecią, przy równoczesnym podwojeniu populacji. Dodatkowo centrum miasta przekształcono w ogrody i deptaki, a sztuczne jeziora i lasy chronią je przed powodziami. W Kurytubie aż 70 proc. śmieci poddawanych jest recyklingowi. Według sondaży 99 proc. mieszkańców deklaruje zadowolenie z życia w swoim mieście. Kurytyba to także największy ośrodek polonijny w Brazylii.

społecznościom, niezależnie od zewnętrznych dostaw surowców, oraz do pobudzenia energetyki prosumenckiej. Przekładają się też na obniżenie kosztów energii dla odbiorców końcowych. By spełniały swoją rolę i oczekiwania społeczności lokalnej, powinny funkcjonować wedle ustanowionych przez interesariuszy zasad z net meteringiem na czele. Wspólne zaś działania z przedsiębiorstwami energetycznymi powinny prowadzić do zmiany regulacji rynku, taryfowania energii, wykorzystania siły potencjału klastra itp.

»»

Czy energetyka i samorządy mają wspólny interes, żeby walczyć o gospodarkę niskoemisyjną?

Gospodarka niskoemisyjna (ang. low emission economy) oznacza gospodarkę charakteryzującą się przede wszystkim oddzieleniem wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu gospodarczego, głównie poprzez ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych. Opiera się ona przede wszystkim na efektywności energetycznej, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii i zastosowaniu technologii ograniczających emisję. Nowoczesna rozwinięta niskoemisyjna gospodarka rozwija się poprzez ekoinnowacje, realizowane w jednostkach samorządu terytorialnego. Te od 2013 roku zobowiązane są posiadać Plany Gospodarki Niskoemisyjnej (PGN), gdyż samorządy znają potrzeby energetyczne na swoim terenie i mogą prognozować ich zwiększenie wraz ze swoim rozwojem gospodarczym.

PGN przyczyniają się do poprawienia efektywności energetycznej, ochrony klimatu (środowiska), zmniejszenia emisji CO₂, wykorzystania energii odnawialnej. Nie bez znaczenia jest też przestrzeganie w tym względzie praw człowieka, wynikających z ochrony ziemi, powietrza i wody, co zapewnia lepszą jakość życia mieszkańców.

Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem, który wykorzystuje informacje o wielkości zużycia energii i emisji dwutlenku węgla w gminie do osiągnięcia celu, jakim jest zwiększenie efektywnego wykorzystywania energii, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenie udziału energii z OZE w ogólnym zużyciu energii. Realizacja PGN jest równoważna z uruchomieniem procesu zarządzania energią w jednostce samorządu terytorialnego.

Podstawą udanego zarządzania energią w gminie jest też świadomość wagi tego problemu ze strony samorządowych struktur administracyjnych. Projekty zapisane w PGN uwzględniają przedsięwzięcia

Prof. zw. dr hab. Kazimierz Pająk Jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Autor ponad 180 publikacji oraz opracowań, ekspertyz i studiów niepublikowanych, głównie dla komisji sejmowych i senackich oraz samorządów województw. Zasadnicze obszary działalności naukowej profesora sytuują się na pograniczu ekonomii, prawa samorządu terytorialnego, rozwoju obszarów wiejskich, polityki energetycznej i klimatycznej Polski oraz Unii Europejskiej. Wśród zainteresowań badawczych jest ponadto rozwój gospodarki niskoemisyjnej i OZE, eliminowanie CO₂ z sektorów rodzimej gospodarki oraz przestrzeni samorządowej w kontekście jej zrównoważonego rozwoju i atrakcyjności inwestycyjnej.

w sektorze publicznym i prywatnym. Bardzo ważne w planie gospodarki niskoemisyjnej jest wsparcie interesariuszy, czyli wszystkich, których gminne plany energetyczne dotyczą. Są to m.in.: lokalna administracja, mieszkańcy, uczniowie i studenci, naukowcy, spółki miejskie (np. przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjne, ciepłownicze, transportowe), zakłady budżetowe gminy, przedsiębiorstwa energetyczne, dostawcy energii, agencje energetyczne, organizacje pozarządowe, podmioty działające w sferze transportu, partnerzy finansowi – banki, firmy zajmujące się gospodarowaniem energią, zakłady przemysłowe i usługowe.

»» Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Olga Fasiecka

luty 2018 ENERGIA elektryczna l

7

Zdjęcie: Adobe Stock

Z DZIAŁALNOŚCI PTPiREE

Kluczowym zagadnieniem w zakresie rozwoju elektromobilności w Polsce jest kwestia realizacji i finansowania budowy infrastruktury na potrzeby ładowania pojazdów elektrycznych

Wsparcie rozwoju elektromobilności Reprezentanci podsektora przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej spotkali się 16 stycznia 2018 roku z przedstawicielami Ministerstwa Energii, aby omówić program wsparcia rozwoju elektromobilności w naszym kraju. Dyskusja dotyczyła głównie rozwoju infrastruktury sieciowej, uwzględniającego zarówno potrzeby i oczekiwania jednostek samorządu terytorialnego oraz inwestorów, jak i możliwości operatorów sieci elektroenergetycznej w zakresie realizacji

8

l ENERGIA elektryczna luty 2018

i finansowania budowy infrastruktury energetycznej na potrzeby ładowania pojazdów elektrycznych.

Samorząd przyjazny energii 1 lutego zainaugurowano czwartą edycję konkursu „Samorząd przyjazny energii”, organizowanego przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej przy wsparciu Enea Operator, Energa-Operator, innogy Stoen Operator, PGE Dystrybucja, Tauron Dystrybucja oraz

Polskich Sieci Elektroenergetycznych.

Inicjatywa adresowana jest do jednostek samorządu terytorialnego, reprezentowanych przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. W przypadku Warszawy w konkursie mogą wziąć udział poszczególne dzielnice stolicy.

W czwartej edycji zostaną nagrodzone jednostki samorządu terytorialnego, które w 2017 roku wyróżniły się ze względu na: • niezawodność i bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej, • przeciwdziałanie smogowi, • wymianę ogrzewania na elektryczne, • rozwój sieci punktów ładowania samochodów elektrycznych.

Z DZIAŁALNOŚCI PTPIREE

Docenione będą również działania wspierające energetyków w sytuacjach kryzysowych, związanych z przerwami w dostawach energii elektrycznej, wynikającymi z trudnych warunków atmosferycznych.

Zwycięskie gminy z obszaru działania poszczególnych spółek energetycznych otrzymają tytuł „Samorządu przyjaznego energii” oraz nagrodę finansową na dalsze inwestycje.

Zgłoszenia przyjmowane są do 30 kwietnia.

Laureatów tegorocznej edycji konkursu poznamy w połowie roku, a uroczyste ogłoszenie wyników oraz wręczenie nagród odbędzie się w czerwcu.

Spotkanie w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych 8 lutego członkowie zarządu PTPiREE i pracownicy siedmiu operatorów systemów elektroenergetycznych wzięli udział w spotkaniu z Dyrekcją Generalną Lasów Państwowych, przedstawicielami Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych oraz Ministerstwa Energii i Ministerstwa Środowiska. Zebranie było poświęcone omówieniu współpracy operatorów z Lasami Państwowymi (LP), w tym w szczególności kwestii możliwości prowadzenia gospodarki leśnej pod liniami, zagadnieniu opodatkowania tych gruntów oraz orzecznictwa w sprawach administracyjnych, których rozstrzygnięcia dotyczą LP, a w konsekwencji operatorów i wszystkich odbiorców energii elektrycznej. Złożono wzajemne deklaracje pogłębienia

współpracy, w pierwszej kolejności wymiany doświadczeń, wypracowania dobrych praktyk współdziałania i wzajemnego wsparcia zmian przepisów podatkowych.

Powołany zostanie zespół roboczy złożony z przedstawicieli LP oraz PTPiREE. Jednocześnie do Ministerstwa Energii, a następnie Ministerstwa Środowiska przekazano propozycje zmian w przepisach podatkowych, wypracowane w ramach PTPiREE w 2017 roku.

Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa W dniach 31 stycznia – 1 lutego w Łodzi obradował Zespół PTPiREE ds. Elektroenergetycznej Automatyki Zabezpieczeniowej.

Oprócz bieżących zagadnień związanych z SCO w kontekście zobowiązań wynikających z kodeksów sieci, wymagań w zakresie charakterystyk FRT oraz „szybkiego prądu zwarciowego” w odniesieniu do źródeł wytwórczych, dyskutowano także m.in. nowe rozwiązania dla stacji w technologii opartej na komunikacji w standardzie IEC61850 i technice GOOSE.

Warsztaty na temat wdrażania RODO 12 lutego 2018 roku pracownicy OSD i PSE wzięli udział w zorganizowanych z inicjatywy Biura PTPiREE warsztatach na

temat wdrażania u OSD i PSE rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). Warsztaty poprowadzili prawnicy z kancelarii Wierciński, Kwieciński, Baehr (WKB). Na wstępie omówiono podstawowe kwestie wdrażania RODO – akty prawne, kwestie intertemporalności i podstawowe pojęcia z zakresu ochrony danych osobowych.

Następnie przedyskutowano role poszczególnych uczestników procesu, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony danych klientów przedsiębiorstw energetycznych. Uczestników interesowały głównie kwestie przekazywania danych klientów pomiędzy OSD a spółkami obrotu, zagadnienie ewentualnej potrzeby zmiany umów GUD i GUD-k czy umów z odbiorcami, a także ochrona danych z liczników AMI. Pojawiły się intrygujące tematy, np. danych osób protestujących przeciwko budowie linii, przekazywanych przez organizacje społeczne i ruchy lokalne. Niewątpliwie problematyka ochrony danych osobowych może dotyczyć działalności praktycznie każdej komórki organizacyjnej w przedsiębiorstwie energetycznym, zatem do maja (kiedy powinno nastąpić wdrożenie rozporządzenia RODO), przewidujemy cykl artykułów informacyjnych, które omówią poszczególne aspekty wdrażania przepisów u OSD.

n

luty 2018 ENERGIA elektryczna l

9

RYNEK I REGULACJE

Rosną wymagania wobec operatorów

Pod znakiem innowacyjności Prognozy tempa rozwoju gospodarczego Polski wskazują, że w 2018 roku powinna się utrzymać dobra koniunktura na rynku dystrybucji energii elektrycznej. Zarazem kolejne regulacje nakładają na OSD nowe obowiązki, w tym tworzenie tzw. taryf antysmgowych. Najwięksi operatorzy już to zrobili.

IRENEUSZ CHOJNACKI

W szeroko rozumianej energetyce zachodzi wiele zjawisk, które mają wpływ także na funkcjonowanie sektora dystrybucji. Należy do nich na pewno rozwój technologii wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii (OZE), co sprzyja decentralizacji wytwarzania energii. Eksperci wskazują, że to m.in. zmienia sposób projektowania czy użytkowania, zarówno sieci dystrybucyjnych, jak i przesyłowych. Zmiany wywoływane przez rozwój OZE są daleko idące, a o niektórych mówi się rzadko lub w ogóle. ­− Nowym zjawiskiem, którego skutki nasiliły się w ostatnich latach, jest zmiana rozpływów mocy w skali całego kraju w okresach wysokiej generacji energii z farm wiatrowych, zlokalizowanych w większości na północy kraju. W stanach tych, w związku z koniecznością obniżenia generacji w jednostkach cieplnych, południowy obszar KSE z obszaru o nadwyżce generacji staje się obszarem importującym moc (nawet ponad 1 tys. MW) – wskazał resort energii w opublikowanym w minionym roku sprawozdaniu z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej za lata 2015-2016.

Największe wyzwania Na rozwoju OZE nie kończy się lista zjawisk o istotnym wpływie na sektor dystrybucji.

Na horyzoncie pojawia się nowy, wielki potencjalny użytkownik sieci, który nazywa się 10 l ENERGIA elektryczna luty 2018

elektromobilność. Zbyt wiele o dynamice rozwoju elektromobilności w Polsce jeszcze powiedzieć nie można, bo to nadal raczkujący rynek, ale może on mieć niebagatelny wpływ na segment dystrybucji.

– Gwarantuję, że obecna instalacja elektryczna w garażu przeciętnej galerii handlowej czy budynku mieszkalnego nie ma rezerwy mocy pozwalającej na przyłączenie do niej instalacji ładowania więcej niż kilku samochodów elektrycznych. Nikt nie projektował tych instalacji z myślą o zasilaniu samochodów.

Zatem, jeśli nastąpi rozwój elektromobilności, to albo trzeba będzie te instalacje modernizować i zarazem zwiększać ich moc, albo będą tam mogły powstać tylko pojedyncze punkty ładowania – wskazuje Jacek Łukaszewski, prezes Schneider Electric Polska.

Kolejne istotne wyzwania dla segmentu dystrybucji to, jak się wydaje, adaptacja do zmian klimatycznych. Ubiegłoroczne ekstremalne zjawiska pogodowe wywołały liczne awarie sieci dystrybucyjnych. Według danych PSE w 2017 roku ograniczenia dostaw energii z powodu awarii w sieci dystrybucyjnej wyniosły około 48,8 tys. MWh (w 2016 – około 10,7 tys. MWh), a w tym z powodu złych warunków atmosferycznych około 47,4 tys. MWh (w 2016 – około 9,6 tys. MWh).

W związku z tym, wzrost stopnia skablowania sieci dystrybucyjnych, jako sposób poprawy niezawodności dostaw energii, to jedno z ważniejszych zagadnień

w sektorze, ale podobnie jak rozwój OZE czy elektromobilność, także znaczące wyzwanie. W sumie m.in. wymienione zjawiska wymagają unowocześniania sektora dystrybucji, co się dzieje. Raczej w niełatwych warunkach. Zobaczymy, co pokażą wyniki największych polskich grup energetycznych za cały 2017 rok, ale po pierwszych trzech kwartałach zeszłego inwestycje PGE, Enei, Energi i Taurona Polska Energia w segmencie dystrybucji wyniosły łącznie około 3,3 mld zł, wobec około 3,8 mld zł w takim samym okresie 2016 roku.

Modernizacja sektora Enea Operator wdrożyła w minionym roku trójpoziomową organizację służb dyspozytorskich spółki. Powstał nowy układ hierarchiczny służb ruchowych – Centralna Dyspozycja Mocy (CDM), Oddziałowe Dyspozycje Stacji (ODS), Regionalne Dyspozycje Mocy (RDM).

– Utworzenie CDM i przejęcie przez tę jednostkę prowadzenia ruchu sieci 110 kV dało nam na pewno w praktyce możliwość skutecznego monitorowania z jednego miejsca bieżących rozpływów na sieci WN w sposób skoordynowany z innymi połączonymi systemami we współpracy z OSP oraz innymi OSD. Mamy możliwość bieżącej analizy sytuacji związanych obecnością generacji wiatrowej przyłączonej do sieci 110 kV spółki oraz możliwość szerokiego wykorzystania farm

RYNEK I REGULACJE wiatrowych jako źródła mocy biernej w procesie regulacji napięcia w naszej sieci – wyjaśnia Bogumiła Strzelecka, dyrektor Departamentu Zarządzania Ruchem Enei Operator.

Poznański operator przyjął też do realizacji m.in. długofalowe rozwiązania techniczne mające na celu skrócenie czasu lokalizacji uszkodzeń, optymalizacji i obserwowalności pracy sieci SN. Do kierunkowych działań w tym zakresie należą m.in.: nasycenie sieci SN łącznikami sterowanymi zdalnie i wdrożenie w wybranych ciągach SN funkcji FDIR (ang.

Fault Detection, Isolation & Restoration) w celu zlokalizowania w czasie rzeczywistym uszkodzenia sieci SN i jej rekonfiguracji, poprzez wyizolowanie uszkodzonych odcinków oraz przywrócenie napięcia odbiorcom zasilanym z części linii nie objętych uszkodzeniem.

Oprócz wspomnianych wyżej działań nakierowanych na poprawę niezawodności zasilania, w Enei Operator powstał, służący też temu celowi, tzw. ,,Program leśny". Zakłada on usunięcie z terenów leśnych i skablowanie linii średniego napięcia. Tej tematyce dystrybutorzy z oczywistych powodów, jak już była mowa, poświęcają dużo uwagi.

PGE Dystrybucja wśród kierunków inwestycji w infrastrukturę energetyczną wymienia na poczesnym miejscu przebudowę sieci elektroenergetycznej, polegającą na zmianie technologii, zastępującej linie napowietrzne kablowymi, do osiągnięcia wskaźnika ≤ 30 procent długości sieci w przewidywanym czasie 5 lat.

– Realizacja planu rozbudowy i modernizacji sieci elektroenergetycznych obejmuje działania inwestycyjne związane ze wzrostem zapotrzebowania na moc i energię, wynikającym z potrzeb przyłączeń nowych podmiotów, oraz zwiększenie mocy istniejącym odbiorcom, tj. budowę, przebudowę i wzmocnienie sieci dystrybucyjnej, instalację liczników i układów pomiarowych oraz rozbudowę sieci SN i nn w celu stworzenia warunków umożliwiających przyłączanie przyszłych podmiotów – informuje Adam Rafalski, rzecznik PGE Dystrybucja.

PGE Dystrybucja w kolejnych latach chce skupić się na siedmiu głównych kierunkach rozwoju. Należą do nich m.in.: inżynieria materiałowa (poszukiwanie rozwiązań o lepszych parametrach niż są obecnie stosowane, ze względu na m.in. wytrzymałość urządzeń, wymagania środowiskowe), automatyka sieci, rozwój infrastruktury pomiarowej, a także elektromobilność, widziana jako mobilne

magazyny energii, które ją pobierają i oddają do sieci.

Warunki działalności Piotr Dorawa, prezes Energa-Operator, wskazuje, że polityka biznesowa OSD jest silnie uzależniona od wymagań Urzędu Regulacji Energetyki. Ocenia, że zapisy regulacji jakościowej wyznaczają na najbliższe lata podstawowe kierunki inwestycyjne.

– Jest to oczywiście zbieżne z ustawowymi obowiązkami, polegającymi na zapewnieniu odbiorcom niezawodnych dostaw energii elektrycznej o odpowiednich parametrach jakościowych. W najbliższych latach nasze działania będą skupiały się na

Na horyzoncie pojawia się nowy, wielki potencjalny użytkownik sieci, który nazywa się elektromobilność.

Zbyt wiele o dynamice rozwoju elektromobilności w Polsce jeszcze powiedzieć nie można, bo to nadal raczkujący rynek, ale może on mieć niebagatelny wpływ na segment dystrybucji. modernizacji i automatyzacji sieci średniego napięcia (15 kV), modernizacji sieci wysokiego napięcia (110 kV) oraz modernizacji sieci niskiego napięcia (230/400 V). Użyta kolejność nie jest przypadkowa. Już dawno zauważono, że zmodernizowana i odpowiednio zautomatyzowana sieć średniego napięcia bezpośrednio wpływa na poziom jakości dostaw energii elektrycznej, bo to właśnie awarie urządzeń z tego poziomu napięcia powodują ciągle jeszcze najwięcej wyłączeń dla odbiorców, zarówno awaryjnych, jak i planowych – wyjaśnia Piotr Dorawa.

Na koniec 2016 roku spośród linii dystrybucyjnych, należących do pięciu największych polskich OSD w wieku ponad 40 lat było 36 procent napowietrznych linii dystrybucyjnych i 15 procent linii kablowych. W porównaniu z 2014 rokiem,

a także z 2012, oznaczało to wzrost odsetka zarówno linii napowietrznych, jak i kablowych w wieku ponad 40 lat, co wynikało jasno z publikowanych co dwa lata raportów URE. W okresie 2012-2016 także w strukturze wiekowej transformatorów (struktura mocy wiekowej transformatorów) odsetek tych urządzeń mających ponad 40 lat wzrósł i sięgnął 17 procent.

Zarazem postęp mocno puka do drzwi sektora. Przykładowo Tauron Polska Energia niedawno informował, że w ramach umowy z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju zbuduje pilotażową mikrosieć złożoną z odnawialnych źródeł energii, bateryjnego magazynu energii elektrycznej oraz elementów sterujących pracą mikrosieci.

– W naszych działaniach spoglądamy w przyszłość, w której większą rolę będą odgrywać rozproszone, lokalne źródła energii. Jednocześnie chcemy zapewnić naszym klientom większą pewność zasilania w każdych warunkach. Program budowy mikrosieci łączy te dwa cele – mówił Jarosław Broda, wiceprezes zarządu ds. zarzadzania majątkiem i rozwoju w Tauron Polska Energia.

Enea Operator uważa, że sektor dystrybucji w najbliższym czasie raczej nie będzie szedł drogą rewolucji lecz postępującej ewolucji o zwiększającej się dynamice. Wskazuje, że rozwój źródeł rozproszonych, elektromobilności czy też generacji prosumenckiej powoduje, że dystrybucja w najbliższym czasie będzie dostosowywała się do nowych obciążeń pojawiających się w sieci.

– W związku z tym, zadaniem dla OSD na najbliższe lata będzie pogodzenie potrzeb nowych użytkowników sieci dystrybucyjnej z zapewnieniem odpowiedniej jakości usług i niezawodności dostaw energii elektrycznej. Dla zapewnienia realizacji tych zadań OSD będą dywersyfikować kierunki inwestowania, zwiększając udział inwestycji związanych z sieciami inteligentnymi, zabudową automatyki oraz wdrażaniem systemów umożliwiających odpowiednie zarządzanie siecią. Dużą rolę w inwestycjach w dystrybucji będą odgrywały innowacje. Formuła ich wynagradzania w taryfie dystrybucyjnej z pewnością będzie przedmiotem rozmów OSD z Prezesem URE – informuje Danuta Tabaka, rzecznik Enei Operator.

Autor jest dziennikarzem Magazynu Gospodarczego ,,Nowy Przemysł’’ oraz portalu wnp.pl luty 2018 ENERGIA elektryczna l 11

RYNEK I REGULACJE

Wsparcie inwestycji w energetyce

Rynek mocy W lutym Komisja Europejska (KE) notyfikowała zapisy, przyjętej pod koniec 2017 roku przez Sejm, ustawy o ryku mocy. Dzięki tej regulacji zagwarantowana zostanie dostępność odpowiednich do potrzeb zasobów mocy w źródłach wytwórczych. Dodatkowe środki pozwolą branży na prowadzenie koniecznych inwestycji. Pierwsze aukcje dla wytwórców odbędą się w grudniu. Od 2021 roku klienci będą płacić opłatę mocową.

W wypowiedzi do grudniowego wydania „Energii Elektrycznej” minister energii Krzysztof Tchórzewski prace nad regulacjami dotyczącymi rynku mocy – obok ustawy o elektromobilności i przygotowaniach założeń do polityki energetycznej – wskazał jako jeden z priorytetów 2018 roku.

Rynek mocy jest mechanizmem wsparcia dla firm energetycznych. Gdy ustawa zacznie obowiązywać, wytwórcy będą otrzymywać pieniądze – jak wcześniej – za dostarczoną energię, ale również za gotowość do jej produkcji i dostawy. Źródła wytwórcze, przez ustalony w kontraktach czas, dysponować mają odpowiednią mocą. Gdy pojawi się zwiększone zapotrzebowanie, muszą być gotowe do wytwarzania i sprzedaży energii.

Wynagrodzenie za moc będzie ustalane podczas specjalnych aukcji, które rozpoczną się w grudniu. Wtedy przeprowadzone zostaną trzy aukcje – na moc w latach 2021, 2022 i 2023. W kolejnym roku i następnych odbywać się będzie jedna aukcja, podczas której zarezerwuje się moc z pięcioletnim wyprzedzeniem. Zgodnie z ustawą, aukcje wygrywają najtańsze oferty; niezbędne stanie się uwzględnienie oczekiwanej przez KE neutralności technologicznej. Podczas aukcji rozpatrywane będą oferty krajowych, jak i zagranicznych wytwórców.

Pojawi się także usługa DSR, czyli ograniczenie zużycia energii i pobieranej mocy na żądanie.

Rynek energii stanie się dwutowarowy.

Dodatkowe środki pozwolą firmom energetycznym na finansowanie inwestycji 12 l ENERGIA elektryczna luty 2018

wytwórczych. Dzisiejsze ceny energii na rynku hurtowym są niskie i nie pozwalają na finansowanie kosztownych projektów.

Na ich obniżanie wpływają między innymi źródła OZE. Farmy wiatrowe wypierają obecnie z rynku bloki węglowe, głównie starsze i mniej sprawne. Natomiast niedawno oddane jednostki węglowe i te, które rozpoczną pracę w ciągu kilku najbliższych lat nie są w stanie zastąpić wszystkich starych bloków. Tymczasem notowany co roku wzrost gospodarczy w Polsce oznacza, że zapotrzebowanie na energię, mimo wprowadzania energooszczędnych technologii, będzie rosło.

Notowany co roku wzrost gospodarczy w Polsce oznacza, że zapotrzebowanie na energię, mimo wprowadzania energooszczędnych technologii, będzie rosło.

Dodatkowe środki, które pojawią się w branży, sprawią, że grupy energetyczne będą mogły planować niezbędne inwestycje także w innych dziedzinach działalności. Wprowadzenie rynku mocy poparł między innymi Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Maciej Bando, który mówił dziennikarzom, że nie ma alternatywnego, równie przewidywalnego w skutkach

i kosztach pomysłu na uchronienie kraju przed deficytem mocy. Jego zdaniem, bez dodatkowego strumienia pieniędzy inwestycje w branży energetycznej będą poważnie zagrożone.

Wejście nowej regulacji oznacza, że od 2021 roku klienci firm energetycznych zapłacą tzw. specjalną opłatę mocową.

Zdaniem posła sprawozdawcy ustawy Wojciecha Zubowskiego, spowoduje to wzrost rachunków o 2 zł miesięcznie dla przeciętnego gospodarstwa domowego.

Ministerstwo Energii uważa, że podwyżka wyniesie „sporo poniżej 10 zł w zamian za gwarancję nieprzerwanych dostaw energii”. Opłaty zapewnią – według pierwszych szacunków – w skali kraju około 4 mld zł rocznie.

Zdaniem większości ekspertów branżowych, niewprowadzenie ustawy oznaczałoby wielomiliardowe straty dla gospodarki. Wiceminister energii Grzegorz Tobiszowski wręcz alarmował w parlamencie, że bez ustawy o rynku mocy „za dwa lata nie ma prądu w gniazdkach”.

Zgodnie z regulacjami unijnymi, rynek mocy uznawany jest za pomoc publiczną i jego wprowadzenie wymagało zgody KE. Została ona wyrażona w lutym. Zdaniem KE, mechanizmy rynku mocy przyczynią się do zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii, zapewniając jednocześnie ochronę konkurencji na jednolitym rynku. Warto podkreślić, że oprócz polskiego rynku mocy KE zatwierdziła podobne mechanizmy wsparcia w Belgii, Francji, Niemczech, Grecji i we Włoszech.

Opracowanie: Biuro PTPiREE

RYNEK I REGULACJE

Wyrok TSUE z 4 maja 2017 roku w sprawie Esaprojekt (C-387/14)

„Wymiana zasobów” w postępowaniu Pzp Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) orzekł na temat możliwości powoływania się przez wykonawcę na zasoby podmiotu trzeciego po dokonaniu przez zamawiającego oceny, że wykonawca samodzielnie nie wykazał spełniania warunków udziału w postępowaniu.

LUDMIŁA KITASZEWSKA GJW Gramza Jenerowicz Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych Sp.p.

TSUE rozważał przedmiotową kwestię jeszcze na gruncie poprzednio obowiązującej dyrektywy klasycznej 2004/18/WE, na skutek skierowania przez Krajową Izbę Odwoławczą (KIO) wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. TSUE doszedł wówczas do wniosku, że wykonawca, który opiera się jedynie na własnych zdolnościach, gdy okaże się, że przedłożone przez niego oświadczenia i dokumenty nie potwierdzają spełniania wymaganego warunku, nie może (w ramach uzupełnienia na wezwanie zamawiającego) przedstawić dokumentów podmiotów trzecich i dopiero na tym etapie powoływać się na ich zdolności w celu wykazania spełniania warunków udziału. TSUE stwierdził, że art. 51 poprzednio obowiązującej dyrektywy 2004/18/WE, w związku z jej art. 2, należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, żeby po upływie terminu zgłoszeń do udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego wykonawca przekazał instytucji zamawiającej (w celu wykazania, że spełnia on warunki uczestnictwa w postępowaniu) dokumenty, których nie zawierała jego pierwotna oferta. TSUE stwierdził m.in., że z orzecznictwa wynika, iż zasady równego traktowania i niedyskryminacji oraz obowiązek przejrzystości stoją na przeszkodzie negocjacjom między instytucją zamawiającą a oferentem w ramach postępowania w przedmiocie udzielenia zamówienia publicznego.

Obecnie w orzecznictwie KIO pojawiają się istotne rozbieżności dotyczące tego, w jakim zakresie wnioski z wyroku TSUE mają zastosowanie do aktualnie obowiązującego stanu prawnego. Wątpliwości te wynikają z odmiennej interpretacji wyroku C-387/14 przez różne składy KIO, a także związane są z faktem, że zapadł on na gruncie poprzednio obowiązującej dyrektywy 2004/18/WE.

Kluczowe zagadnienia dotyczą oceny możliwości: 1. zmiany w zakresie samodzielnego wykazywania spełniania warunków udziału w postępowaniu po ich zakwestionowaniu przez zamawiającego, polegającej na wskazaniu spełniania warunków udziału w oparciu o potencjał podmiotu trzeciego (czyli zamiana własnego potencjału, na który pierwotnie powołuje się wykonawca, na potencjał podmiotu trzeciego); 2. zmiana podmiotu, na którego potencjał od początku powołuje się wykonawca, w celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu, na inny podmiot trzeci (czyli zmiana podmiotu trzeciego X na podmiot trzeci Y).

W odniesieniu do analizowanego zagadnienia, odnotować należy wyrok z 16 sierpnia 2017 roku, sygn. akt KIO 1581/17, w którym KIO wskazała, że nie ma na gruncie obowiązującego stanu prawnego (dyrektywa 2014/24/UE) możliwości powołania się na zdolności podmiotów trzecich w zakresie, w jakim wykonawcy w momencie składania ofert opierali się jedynie na własnych zdolnościach. W takiej sytuacji znajduje zatem zastosowanie teza z wyroku w sprawie Esaprojekt. KIO stanęła jednocześnie na stanowisku, że możliwa jest zmiana własnego potencjału na inny własny potencjał.

W ocenie KIO dopuszczalne jest także dokonanie zmiany zasobu podmiotu trzeciego na zasoby innego podmiotu trzeciego lub na własne zasoby wykonawcy. Zdaniem KIO, na tę drugą możliwość wskazuje bowiem bezpośrednio treść art. 22a ust. 6 Prawa zamówień publicznych (Pzp), który stanowi implementację art. 63 ust. 1 akapit drugi dyrektywy 2014/24/UE.

Nie jest to jednak jednolite stanowisko.

Odmiennie w tej kwestii wypowiedziała się KIO w wyroku z 18 lipca 2017 roku, sygn. akt KIO 1380/17, gdzie wskazała, że zmiana podmiotu udostępniającego zasoby na inny podmiot udostępniający jest niedopuszczalna. W uzasadnieniu tego wyroku KIO wskazała, że wprawdzie wykonawcy mają możliwość posłużenia się potencjałem podmiotu trzeciego udostępniającego swoje zasoby, jednak w kontekście obowiązujących przepisów uprawnienie to jest ograniczone pewnymi warunkami (wynikającymi z art. 22a ust. 2-4 Pzp), jak i w czasie, tj. w chwili składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Ewentualnie, jeśli nie było takiego obowiązku, w chwili przedstawiania dokumentów w trybie art.

26 ust. 2 Pzp. Następnie uprawnienie to wygasa, gdyż obowiązująca staje się reguła zakazująca dokonywania zmiany oferty. KIO w rzeczonym wyroku podzieliła stanowisko wyrażone przez TSUE w sprawie Esaprojekt, stwierdzając, że Trybunał co prawda odnosił się do przepisów poprzedniej dyrektywy z 2004 roku, jednak przede wszystkim rozpatrywał je pod kątem zasady uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców i przejrzystości, a więc zasad, które są obecne również w ustawie Pzp oraz w dyrektywach z roku 2014. Przy czym nie ma podstaw do założenia, że rozumienie uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców i przejrzystości postępowania jest inne w obu dyrektywach.

Powyższe rozbieżności powodują niepewność zarówno po stronie podmiotów biorących udział w postępowaniu, jak i zamawiających, których czynności związane z weryfikacją ofert mogą być zaskarżane. Kolejne wyroki KIO wydawane w oparciu o podobny stan faktyczny z dużym prawdopodobieństwem rozwieją istniejące wątpliwości. n luty 2018 ENERGIA elektryczna l 13

PTPIREE I LEGISLACJA

Prace PTPiREE nad regulacjami prawnymi w styczniu 2018 L.p.

Obszar działań

Dokumenty i efekty prac • Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych – przyjęta przez parlament

1.

Ustawa o elektromobilności

2.

3.

4.

5.

Propozycja nowego rozporządzenia taryfowego – taryfa grzewcza Projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne

• Poselski projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne ze stycznia 2018 roku

Wdrażanie RODO

• Zestawienie uwag z konsultacji

Uproszczenie procesu inwestycyjno-budowlanego

• Zestawienie uwag z konsultacji

Ustawa o elektromobilności I paliwach alternatywnych

Projekt nowelizacji ustawy Prawo energetyczne

19 stycznia Senat RP bez poprawek przyjął uchwaloną przez Sejm ustawę z dnia 11 stycznia 2017 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Zapisy regulacji wejdą w życie (z wyjątkami) po 14 dniach od ogłoszenia; ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z 7 lutego 2018 roku pod poz. 317.

8 stycznia trafił do Sejmu poselski (PiS) projekt ustawy nowelizującej Pe. Dokument skierowano do zaopiniowania przez BL i BAS w kontekście zgodności z prawem UE i oczekuje na nadanie mu numeru druku.

Projektowana nowelizacja wprowadza zmiany przepisów (m.in. art. 47) dotyczących kwestii stosowania przez przedsiębiorstwa energetyczne taryf po upływie okresu ich obowiązywania.

W obecnym stanie prawnym w przypadku, gdy decyzja Prezesa URE odmawiająca zatwierdzenia taryfy jest uzasadniona koniecznością obniżenia cen i stawek opłat poniżej cen i stawek opłat zawartych w dotychczasowej taryfie, a wynika z udokumentowanych i opisanych zmian zewnętrznych warunków wykonywania przez przedsiębiorstwo energetyczne działalności gospodarczej, przedsiębiorstwo energetyczne z mocy przepisu nie mogło stosować taryfy dotychczasowej.

Natomiast przepis nie rozstrzygał, jakie ceny i stawki opłat powinny mieć wówczas zastosowanie. Zgodnie z projektowaną regulacją, w takich przypadkach do czasu wejścia w życie nowej taryfy zastosowanie będą miały ceny i stawki opłat ustalone przez Prezesa URE w drodze postanowienia.

Status projektu i ewentualność nadania biegu procesowi legislacyjnemu są monitorowane w ramach PTPiREE.

Rozporządzenie taryfowe – taryfa grzewcza Na początku roku – w związku z nowym rozporządzeniem Ministra Energii z grudnia 2017 roku w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną – czterech największych OSD po raz kolejny złożyło wnioski do Prezesa URE o zmiany taryf.

16 stycznia 2018 roku Prezes URE zatwierdził przedłożone aktualizacje taryf.

Dla przypomnienia – w połowie grudnia zeszłego roku Prezes URE zatwierdził taryfy dla energii elektrycznej na rok 2018 dla pięciu największych dystrybutorów, z czego czterech (bez innogy Stoen Operator) wystąpiło pod koniec grudnia o ich zmianę, co nastąpiło 3 stycznia.

Ostatnie korekty polegają na ponownym obniżeniu składnika zmiennego stawki sieciowej w nowo utworzonej (w celu stymulowania tych odbiorców do zużywania większej ilości energii elektrycznej w godzinach nocnych, tj. 22.0-6.00) grupie taryfowej dla odbiorców zużywających energię elektryczną na potrzeby gospodarstw domowych, tzw. G12as. Składnik ten spółki ustaliły w granicach od około 9 do 10 proc.

Zgodnie z art. 47 ust. 4 Prawo energetyczne (Pe), przedsiębiorstwa wprowadzają do stosowania zmianę taryfy między 14. a 45. dniem od daty jej opublikowania. Nowe taryfy weszły w życie 31 stycznia.

14

l ENERGIA elektryczna luty 2018

Wdrażanie RODO 15 stycznia w gmachu Sejmu odbyła się – organizowana przez Ministerstwo Cyfryzacji – konferencja podsumowująca konsultacje publiczne zaprezentowanych we wrześniu 2017 roku projektów: ʱʱ ustawy o ochronie danych osobowych, ʱʱ ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o ochronie danych osobowych.

Podczas spotkania, w którym uczestniczyli

(także poprzez relację online) przedstawiciele Towarzystwa, omówiono ponad 700 arkuszy uwag zgłoszonych przez stronę społeczną wraz ze wskazaniem, które z nich zostaną uwzględnione w kolejnej wersji projektu. Obecnie kończy się etap uzgodnień międzyresortowych. Kolejnym krokiem będzie rozpatrzenie i przyjęcie dokumentu przez Radę Ministrów i skierowanie projektu do Sejmu, co według zapowiedzi ma nastąpić w ciągu kolejnych kilku tygodni.

Dla przypomnienia, celem regulacji jest ujednolicenie i dostosowanie krajowego porządku prawnego do wchodzącego w życie 25 maja tzw. RODO, tj. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych).

Ponadto 12 lutego odbyły się – realizowane przez kancelarię WKB na zlecenie PTPiREE – warsztaty przeznaczone dla członków RDD, RDP i komisji ds. RODO poświęcone wybranym zagadnieniom wdrażania RODO w OSD.

Uproszczenie procesu inwestycyjno-budowlanego Pod koniec stycznia na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji udostępniono tabelę z zestawieniem uwag do projektu nowelizacji ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z uproszczeniem procesu inwestycyjno-budowlanego.

Wnioskodawca, tj. Minister Infrastruktury i Budownictwa, odniósł się do wniosków zgłoszonych w październiku 2017 roku w ramach konsultacji publicznych, w tym do uwag PTPiREE, z których wiele uwzględniono. Oczekuje się na udostępnienie kolejnej wersji projektu.

Biuro PTPiREE, Poznań, luty 2018 roku

PARAGRAF W SIECI

Rubrykę, poświęconą zagadnieniom prawnym w energetyce, redagują: mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś z Biura PTPiREE i mec. Przemysław Kałek z Kancelarii Radzikowski, Szubielska i Wspólnicy sp.k.

Wejście w życie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych 7 lutego br. opublikowano w Dzienniku Ustaw pod poz. 317 Ustawę o elektromobilności i paliwach alternatywnych, co oznacza, że większość jej przepisów wchodzi w życie 22 lutego. Od tego dnia m.in. będą obowiązywały przepisy szczególnie dotyczące działalności operatorów systemów dystrybucyjnych, a mianowicie: art. 54 ustawy zmieniający przepisy Prawa energetycznego (Pe) oraz przepisy epizodyczne, wskazujące m.in. na obowiązek sporządzenia planu, a następnie budowy przez OSD punktów ładowania, w przypadku braku wypełnienia celów liczbowych przez podmioty działające na rynku. Zanim jednak to potencjalnie nastąpi (raport dotyczący punktów ładowania na obszarze gminy sporządzony będzie do 15 stycznia 2020 roku), OSD w pierwszej kolejności dostosowują taryfy w zakresie opłaty za przyłączenie do sieci, zgodnie ze zmienionym art. 7 ust. 8 pkt 3 lit. b) Pe stanowiącym, że za przyłączenie infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego oraz ogólnodostępnych stacji ładowania: a. do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV i nie wyższym niż 110 kV opłatę ustala się na podstawie jednej szesnastej rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia; b. do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV opłatę ustala się w oparciu o stawki opłat zawarte w taryfie, kalkulowane na podstawie jednej szesnastej średniorocznych nakładów inwestycyjnych na budowę odcinków sieci służących do przyłączania tych podmiotów, określonych w planie rozwoju, o którym mowa

w art. 16; stawki te mogą być kalkulowane w odniesieniu do wielkości mocy przyłączeniowej, jednostki długości odcinka sieci służącego do przyłączenia lub rodzaju tego odcinka; c. nie pobiera się opłat za przyłączenie do sieci instalacji zarządzania popytem, która spełnia wymagania określone w instrukcji, o której mowa w art. 9g, operatora systemu przesyłowego i operatora systemu dystrybucyjnego, do którego sieci instalacja ta jest przyłączana.

22 lutego wchodzi w życie większość przepisów Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych.

Od tego dnia m.in. będą obowiązywały przepisy szczególnie dotyczące działalności OSD. Istotne orzeczenia w sprawach podatkowych W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 6 września 2017 roku (sygn. akt II OSK 2991/15), NSA wskazał, że „przebiegająca przez nieruchomość linia elektroenergetyczna nie uniemożliwia dalszego wykorzystywania terenu zgodnie z jego przeczeniem, nawet jeżeli w istotny sposób wykorzystanie

takie ogranicza. Wskazuje przy tym, że linie elektroenergetyczne przebiegają przez tereny o różnym przeznaczeniu, zabudowane i niezabudowane, przez pola, łąki, lasy, przez wioski i miasta, nie zmieniając przeznaczenia tych terenów, aczkolwiek często wpływają na konkretne możliwości ich wykorzystania. Nie zmieniają jednak ich zasadniczego przeznaczenia (np. przechodząc przez las nie pozbawiają terenu charakteru leśnego, chociaż w miejscu usytuowania słupów i przebiegu linii nie mogą rosnąć drzewa, przechodząc zaś przez tereny zabudowane na trasie ich przebiegu nie mogą być wznoszone budynki, jednakże teren ten pozostaje terenem przeznaczonym pod zabudowę)”.

W wyroku z 12 września 2017 roku (sygn. akt II OSK 2884/16) NSA wskazał, że w myśl art.

3 pkt 2 ustawy o lasach, „lasem są tereny pod liniami energetycznymi. Zgodnie też z definicją lasu teren pozbawiony zalesienia, ale nadal przeznaczony do produkcji leśnej lub związany z gospodarką leśną pozostaje gruntem leśnym”.

Wobec tego „należy przyjąć, że przewidziana w planie infrastruktura techniczna w postaci sieci kablowych lub napowietrznych nie zmieni dotychczasowego sposobu użytkowania terenów rolnych ani charakteru terenów leśnych”.

W wyroku Trybunału Konstytucyjnego (TK) dotyczącym zgodności z Konstytucją RP zapisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, zapadłym 13 grudnia 2017 roku (sygn. SK 48/15), TK za niezgodny z ustawą zasadniczą uznał art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w zakresie, w jakim umożliwia uznanie za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia kryteria bycia budynkiem. Sprawa dotyczyła kontenera telekomunikacyjnego uznanego przez organy podatkowe za budowlę (pomimo spełnienia wszystkich przesłanek, aby uznać go za budynek), z uwagi na wypełnienie go urządzeniami telekomunikacyjnymi. n luty 2018 ENERGIA elektryczna l 15

ELEKTROMOBILNOŚĆ

Studenci w pogoni za marzeniami

Polski Elon Musk Nowa era transportu kołowego zbliża się wielkimi krokami.

Konieczność ochrony środowiska, a wraz z nią pogoń za jak najmniejszym zużyciem paliwa, skłania do poszukiwania kreatywnych rozwiązań.

Wśród najbardziej innowacyjnych są pomysły studentów z całego świata.

Ci, którzy nie znają słowa „niemożliwe”, chwalą się coraz to nowocześniejszymi projektami pojazdów. A jak w tym gronie wypadają żacy z naszego kraju?

FILIP FABIAN

Przestrzeń dla rozwoju technologii przyszłości stanowią zawody pojazdów energooszczędnych; coraz częściej ich sponsorami są światowe marki m.in. przemysłu paliwowego oraz motoryzacyjnego. Jednymi z największych i najbardziej znanych konkursów tego typu są studenckie potyczki ultraoszczędnych pojazdów Shell Eco-marathon. Każda drużyna projektuje i buduje swój wehikuł, aby następnie przejechać w trakcie współzawodnictwa jak największy dystans na ekwiwalencie litra paliwa lub 1 kWh w przypadku ,,elektryków''. Co roku zawody odbywają się w trzech miejscach w Europie, Azji i Ameryce. W 2017 roku do europejskiej edycji zgłosiły się 192 ekipy z 27 krajów. Zespoły z Polski wystawiły pięć pojazdów. Wśród nich była drużyna Iron Warriors Team, którą tworzą studenci Politechniki Łódzkiej. Są oni aktualnym rekordzistą naszego kraju w liczbie przejechanych kilometrów na litrze paliwa. W 2015 roku udało im się pokonać dystans 837 kilometrów.

Poprzednia edycja tego maratonu samochodowego była szczególnie udana dla polskich zespołów. Sukcesy grup z Politechniki Warszawskiej oraz Politechniki Śląskiej wzmogły apetyty na kolejne. Niestety, tym razem się nie udało.

Nie zapominajmy jednak o naszych rodzimych zawodach EkoLigi organizowanych przez fundację GreenPower Polska. Współzawodnictwo wzorowane jest na brytyjskim pierwowzorze, który cieszy się ogromną popularnością. Wszystkie 16 l ENERGIA elektryczna luty 2018

startujące drużyny wykorzystują do napędzania pojazdów ten sam typ silnika i te same akumulatory. Rywalizują w jednogodzinnych wyścigach; cel to przejechanie jak największego dystansu bez ładowania akumulatorów. Godne pochwały jest zarażanie pasją do elektrycznej motoryzacji młodszego pokolenia za sprawą możliwości startu w kategorii uczniów między jedenastym a szesnastym rokiem życia.

Wśród tej grupy zawodników wyróżniają się drużyny z gimnazjów nr 3 w Gliwicach oraz nr 2 w Ustroniu.

Studenci polskich uczelni już od dawna pasjonują się tworzeniem energooszczędnych pojazdów. Mimo zdecydowanie mniejszych środków finansowych niż ich zagraniczni koledzy, sukcesy jakie osiągają są imponujące, a zdobyta wiedza może mieć istotne znaczenie przy budowie komercyjnych modeli pojazdów.

Sukcesy w licznych międzynarodowych zawodach nie byłyby możliwe, gdyby nie zapał studentów uczelni wyższych. Gromadząc się wokół Studenckich Kół Naukowych (SKN), działają na rzecz rozwoju techniki, zdobywają przy tym nieocenione doświadczenie. Szczególnie wyróżnia się SKN Miłośników Motoryzacji, działające przy Politechnice Łódzkiej, czego dowodem jest zwycięstwo w konkursie ProJuvenes w kategorii najlepsze koło naukowe w Polsce, organizowanym przez Parlament Studentów RP. W jego ramach działa nie tylko zespół Iron Warriors Team.

Inną, nie mniej utytułowaną drużyną jest Łódź Solar Team. Jak sama nazwa wskazuje, zajmuje się budową pojazdów wykorzystujących energię Słońca. Rezultatem jej pracy jest pojazd zasilany energią elektryczną pozyskaną z baterii słonecznych umieszczonych na dachu auta. W lipcu 2017 roku studenci zaprezentowali jego drugą odsłonę pod nazwą Eagle 2, a już w październiku 2017 roku, jako jedyna polska drużyna, brali udział w zawodach Bridgestone World Solar Challenge 2017, odbywających się w Australii. Udało im się tam ponad dwukrotnie pobić swój wynik z poprzednich zawodów, zorganizowanych dwa lata wcześniej.

Innym polskim ośrodkiem akademickim realizującym z powodzeniem tego typu przedsięwzięcia jest Wrocław. Studenci z tamtejszej politechniki zaprojektowali i zbudowali lekki crossowy motocykl elektryczny LEM Falcon. W budowie brali

Zdjęcie: lodzsolarteam.p.lodz.pl

ELEKTROMOBILNOŚĆ

Zasilany energią elektryczną pozjad Eagle One, skonstruowany przez Łódź Solar Team, bardzo dobrze wypadł w wyścigu Sasol Solar Challenge, zorganizowanym w RPA w 2016 roku

udział członkowie Koła Naukowego Pojazdów i Robotów Mobilnych przy Wydziale Mechanicznym Politechniki Wrocławskiej.

Ich celem był start w prestiżowych zawodach Smart Moto Challenge w Barcelonie. Udało im się go osiągnąć. Mało tego, ze stolicy Katalonii wrócili ze złotymi medalami! Ten zaledwie 92-kilogramowy motocykl okazał się bezkonkurencyjny.

Jest napędzany 8-kilowatowym silnikiem zasilanym z baterii; pozwala na godzinną jazdę w terenie lub 70-kilometrową podróż zwykłymi drogami bez konieczności ładowania. Jego prędkość maksymalna to 130 km/h. Dzięki niskiej wadze, odpowiednim komponentom, ale przede wszystkim dobremu zaprogramowaniu współdziałania podzespołów uzyskiwano takie parametry użytkowe. Dla tej grupy przyszłych inżynierów to nie pierwsze sukcesy na tym polu. Zwyciężyli już w 2014 roku oraz trzykrotnie zajęli trzecie miejsce (w latach 2013, 2015, 2016).

Uczelniami próbującymi swoich sił w budowaniu prototypów aut elektrycznych są też: Uniwersytet Zielonogórski oraz Politechnika Lubelska. Wyróżnia je projektowanie pojazdów napędzanych elektrycznością na bazie produkowanych już modeli, co skraca czas uzyskania pozwolenia na poruszanie się po drogach

publicznych. Studenci Uniwersytetu Zielonogórskiego już od wielu lat przyczyniają się do tego, że ich uczelnia jako jedna z nielicznych może pochwalić się posiadaniem elektrycznego busa, który zapewnia transport studentom do zaprzyjaźnionej uczelni w Cottbus. To właśnie dzięki współpracy z Uniwersytetem Technicznym u naszych zachodnich sąsiadów, którą dofinansowała Unia Europejska, tak prężnie rozwija się ten ośrodek elektromobilności. Studenci, wspierani przez swoich wykładowców, mają już na swoim koncie kilka zakończonych projektów. Są wśród nich: samochód elektryczny przerobiony z paliwowej wersji, generator rowerowy, rower elektryczny oraz elektryczny motocykl typu chopper.

Również studenci z Politechniki Lubelskiej specjalizują się w budowie aut elektrycznych. Przykład ich innowacyjności stanowi terenowy samochód, do którego karoserię przekazała firma Ursus. Zbudowany na tej bazie model jest zaopatrzony w dwa silniki o mocach nominalnych po 20 kW i rozpędza się do 100 km/h. Dzięki bateriom można nim przejechać około 120 km bez doładowywania.

Oczywiście, takie projekty są bardzo drogie w realizacji, dlatego młodzi inżynierowie oprócz zagadnień technicznych

muszą zmagać się z poszukiwaniem sponsorów. Przykłady pokazują, że i z tym dają sobie znakomicie radę. W każdym większym zespole nie wystarczają już jedynie konstruktorzy, potrzebne są także osoby zajmujące się marketingiem, logistyką i zarządzaniem. Pod względem organizacyjnym można je porównać do miniatur wielkich przedsiębiorstw. Mimo bariery finansowej, starają się być w pełni profesjonalni w pogoni za marzeniami.

Studenci polskich uczelni już od dawna pasjonują się tworzeniem energooszczędnych pojazdów. Mimo zdecydowanie mniejszych środków finansowych niż ich zagraniczni koledzy, sukcesy jakie osiągają są imponujące, a zdobyta wiedza może mieć istotne znaczenie przy budowie komercyjnych modeli pojazdów. Kto wie, może któryś z polskich studentów w przyszłości zostanie polskim Elonem Muskiem? n

Autor artykułu korzystał m.in. z informacji opublikowanych na następujących stronach: greenpowerpolska.pl lodzsolarteam.p.lodz.pl ironwarriorsteam.pl pwr.edu.pl shell.pl pesuz.uz.zgora.pl dziennikwschodni.pl luty 2018 ENERGIA elektryczna l 17

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

Część 1

Infrastruktura KSE w XXI wieku Powszechne wykorzystywanie energii elektrycznej powoduje, że odbiorca z reguły nie zastanawia się nad sposobami jej wytwarzania i dostarczania.

Oczekuje jednak niezawodnych dostaw takiej ilości energii w określonym czasie, aby zaspokoić swoje potrzeby, czyli oczekuje zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa energetycznego.

ELŻBIETA NIEWIEDZIAŁ Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie

Bezpieczeństwo energetyczne można określać z dwojakiego punktu widzenia: 1. Bezpieczeństwo energetyczne odbiorcy, czyli określony stopień gwarancji możliwości korzystania z potrzebnych mu form energii w określonym czasie i w potrzebnej ilości oraz przy dostępnej dla niego cenie. Zapewnienie tego bezpieczeństwa stawia odpowiednie wymagania dostawcom.

2. Bezpieczeństwo dostaw energii, czyli gotowość dostawców do pokrycia pełnego zapotrzebowania na energię po akceptowalnych społecznie cenach w stanach normalnych oraz ograniczonego zapotrzebowania energii w stanach awaryjnych.

Zagwarantowanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa energetycznego odbiorcom jest podstawowym zadaniem wspólnego działania wszystkich przedsiębiorstw energetycznych, tak w grupie wytwórców, jak i operatorów sieci elektroenergetycznych. Zmienność czasowo-przestrzenna zapotrzebowania wymusza jednoczesność podaży oraz popytu dostosowanego do różnorodności odbiorców i ich wymagań. Pociąga za sobą złożoność taryfikacji, a z uwagi na szerokie zastosowanie – niewielką elastyczność cenową.

Artykuł stanowi pierwszą część pracy dr inż. Elżbiety Niewiedział. Druga ukaże się w kolejnym wydaniu „Energii Elektrycznej".

18 l ENERGIA elektryczna luty 2018

Istotną wadą energii elektrycznej (poza licznymi zaletami) jest brak możliwości magazynowania jej w dużych ilościach, co powoduje konieczność wytwarzania mocy i energii skorelowanej z zapotrzebowaniem odbiorców, a także zagwarantowania zdolności transportowych sieci.

Stąd nasuwa się wniosek, że potrzeby odbiorców – ich liczba i zapotrzebowanie na energię elektryczną – są podstawą optymalnej eksploatacji oraz przyszłej rozbudowy systemu wytwórczego i infrastruktury sieciowej.

W prezentowanym artykule przedstawiono krótką charakterystykę odbiorców energii elektrycznej w Polsce z podziałem na grupy zasilane na różnych poziomach napięć. Natomiast w drugiej części pracy szerzej omówiono zmiany podstawowych elementów infrastruktury sieciowej – długości linii, liczby stacji transformatorowo-rozdzielczych i transformatorów w kolejnych pięciolatkach XXI wieku, tzn. w latach 2000-2005, 20052010 i 2010-2015 oraz w całym piętnastoleciu 2000-2015. Ponadto, dysponując danymi z 2016 roku, oceniono najnowsze krótkofalowe zmiany między rokiem 2016 a 2015.

Dla zilustrowania potrzeb odbiorców i rozwoju infrastruktury sieciowej wykorzystano dane statystyczne zawarte w rocznikach Statystyka Elektroenergetyki Polskiej*.

Do wyznaczenia względnych zmian – tak w zakresie odbiorców, jak i infrastruktury sieciowej – wyznaczono średnioroczne przyrosty zmian charakterystycznych wielkości α w okresach pięcioletnich według następującej zależności:

  xT α ΔT =  ΔT 2 − 1 ∗ 100%   xT1   gdzie: ∆T = T₂ - T₁ – zgodne z okresami w tabeli 2 T₂ – odpowiednio 2005, 2010, 2015, 2016 T₁ – odpowiednio 2000, 2005, 2010, 2015

Odbiorcy energii elektrycznej w Polsce Potrzeby odbiorców energii elektrycznej w naszym kraju w latach 2000-2016 scharakteryzowano na podstawie: • liczby odbiorców w podziale na napięcie zasilania, • średnie dostawy energii do jednego odbiorcy.

Wybrane dane zestawiono w następujących tabelach: • liczba odbiorców zasilanych na poszczególnych poziomach napięć – tabela 1;

TECHNIKA I TECHNOLOGIE Tab. 1. Charakterystyka zmian liczby i dostaw energii elektrycznej odbiorcom końcowym w Polsce

Tab. 2. Średnioroczne przyrosty wielkości opisujących odbiorców energii elektrycznej w Polsce Poziom napięcia

Poziom napięcia Rok

WN

SN

Razem

nn

WN+SN+nn

WN

w tym GDiR

0,3

26,0

15 263

15 289

13 337

2005÷2000

-

0,90

0,61

0,61

0,46

0,3

27,4

15 734

15 762

13 648

2010÷2005

-

2,70

0,90

0,90

0,79

0,3

31,3

16 456

16 488

14 197

2015÷2010

-

3,12

0,81

0,81

0,92

2015

0,4

36,5

17 131

17 168

14 865

2015÷2000

-

2,23

0,77

0,78

0,73

2016

0,5

37,4

17 325

17 363

15 083

2016÷2015

-

2,25

0,80

0,80

0,77

2000

101 817

1 158

2,914

6,58

1,933

2005

87 888

1 260

3,040

6,76

1,946

2010

79 427

1 292

3,283

7,15

2,116

2015

66 058

1 294

3,143

7,37

1,983

51 486

1 325

3,191

• jednostkowe dostawy energii elektrycznej na jednego odbiorcę zasilanego na poszczególnych poziomach napięć – tabela 2; • liczba odbiorców i jednostkowe dostawy energii odbiorcom zasilanym na niskim napięciu w podziale na odbiorców miejskich i wiejskich – tabela 3 oraz zilustrowano na rysunkach 1-4.

Analizując zmiany wśród odbiorców energii elektrycznej w Polsce, można sformułować następujące wnioski: łączna liczba odbiorców zbliża się do 17,5 mln; najliczniejszą grupę stanowią odbiorcy zasilani na niskim napięciu (nn) – 99,8 proc., w tym liczba gospodarstw i rolnych (GDiR) – 86,9 proc.; Liczbadomowych odbiorców w tys.odb. najwyższy przyrost liczby odbiorców obserwuje się wśród odbiorców zasilanych 4,0

7,48

2,015

Średnioroczny przyrost α [%] α [%] dostaw energii elektrycznej na jednego odbiorcę końcowego [MWh/odb.]

2005÷2000

-

1,70

0,85

0,54

0,13

2010÷2005

-

0,50

1,55

1,13

1,69

2015÷2010

-

0,03

-0,87

0,61

-1,29

2015÷2000

-

0,74

0,51

0,76

0,17

2016÷2015

-

2,40

1,53

1,49

1,61

od 2010 roku zauważalna jest zmiana na średnim napięciu (SN) – z reguły pow dostawach jednostkowych energii dla wyżej 2 proc. – przy wzroście nie przekraodbiorców wiejskich w stosunku do odczającym procentu w grupie odbiorLiczba odbiorców w tys.odb. biorców miejskich, czyli wystąpiła zmiaców nn; na tendencji w zużyciu energii odbior najbardziej zróżnicowane dostawy na ców miejskich i wiejskich; jednego odbiorcę miały miejsce w trze4,0 jednostkowe dostawy energii dla gociej pięciolatce, tj. w latach 2010-2015, liczba odbiorców SN spodarstw wiejskich GDiR zdecydowaw której wystąpił ponadpółtoraprocenliczba odbiorców nn nie przewyższają w badanym okresie towy spadek jednostkowej energii dla 3,0 dostawy dla gospodarstw miejskich odbiorców nn, a dla odbiorców SN był GDiR; w roku 2000 przewaga była rzędu bliski zera; 10 proc., a obecnie przekracza 30 proc. wysokie wartości zmian2,0dostaw energii na jednego odbiorcę wystąpiły w 2016; nie można jednak oceniać (na przykłaWskaźnik przeciętnych systemowych dzie jednego roku), czy1,0taka tendencja przerw w zasilaniu odbiorców utrzyma się w następnych latach; należy podkreślić, że z uwagi na małą Dostawcy energii elektrycznej – operato0,0 dokładność liczebności pominięto charzy2015/2010 sieci dystrybucyjnych – starają się za2005/2000 2010/2005 2015/2000 2016/2015 rakterystykę zmian wśród odbiorców zagwarantować ciągłość zasilania odbiorsilanych na napięciach wyższych od SN; com. Należy zdawać sobie sprawę z tego, -1,0

liczba odbiorców SN liczba odbiorców nn

3,0

4,0

3,0

2,0

2,0

1,0

1,0

0,0

2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

2016/2015

energia/odbiorca SN energia/odbiorca nn

2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

2016/2015

-1,0

-1,0

Rys.1. Średnioroczne przyrosty liczby odbiorców

3,0

w tym GDiR

2010

2016

4,0

Razem WN+SN+nn

2005

Dostawy energii elektrycznej z sieci OSD na jednego odbiorcę końcowego [MWh/odb.]

0,0

nn

Średnioroczny przyrost α [%] liczba odbiorców końcowych [tys. odb.]

Liczba odbiorców końcowych zasilanych z sieci OSD [tys. odb.]

2000

SN

Rys. 2. Średnioroczne przyrosty jednostkowych dostaw energii

energia/odbiorca SN energia/odbiorca nn

luty 2018 ENERGIA elektryczna l 19

TECHNIKA I TECHNOLOGIE Tab. 3. Charakterystyka zmian u odbiorców końcowych na nn w podziale na odbiorców miejskich i wiejskich w Polsce Rok

Liczba odb. nn [tys.odb.]

Dostawy na 1 odb. [kWh/odb.]

ogółem

w tym GDiR

ogółem

9 969

8 720

3 007

2005

10 326

8 997

2010

10 756

9 375

Przyrosty α [%] dostaw energii na 1 odbiorcę */

Przyrosty α [%] liczby odbiorców nn */

w tym GDiR

ogółem

w tym GDiR

ogółem

w tym GDiR

1 863

0,71

0,63

0,65

0,00

3 106

1 863

0,82

0,83

0,15

0,91

3 130

1 949

1,03

1,05

-0,17

-1,78

Odbiorcy miejscy 2000

2015

11 321

9 878

3 103

1 782

0,85

0,83

0,21

-0,30

2016

11 456

10020

3 132

1 792

1,19

1,44

0,95

0,57

Odbiorcy wiejscy 2000

5 293

4 617

2 738

2 067

0,42

0,15

1,26

0,38

2005

5 405

4 651

2 915

2 107

0,76

0,72

1,93

2,99

2010

5 613

4 822

3 208

2 441

0,69

0,68

0,08

-0,50

2015

5 810

4 987

3 221

2 380

0,62

0,52

1,09

0,94

2016

5 869

5 063

3 304

2 456

1,02

1,52

2,59

3,18

*/ przyrosty w okresach zgodnych z okresami na rysunkach 3 i 4 oraz w tabeli 2

że przerwy w dostawach energii zdarzają się i często są nieuniknione. Jednak niezbędne jest podejmowanie działań mających na celu zminimalizowanie tak liczby przerw, jak i czasu ich trwania.

W tabeli 4 przedstawiono wartości wskaźnika przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej w przeliczeniu na jednego odbiorcę SAIDI, który prezentowany jest w rocznikach Statystyka Elektroenergetyki Polskiej* od 2010 roku.

Analizując wartości wskaźnika SAIDI,

widać wyraźnie poprawę w zakresie czasu trwania przerw zasilania odbiorców. Czas przerw nieplanowanych zmniejszył się blisko dwukrotnie (spadek o około 47 proc.).

Podobnie wystąpiła zmiana w wartościach 2,0 SAIDI planowych – zmiana o około 45 proc.

Trudno jednoznacznie ocenić spadek wartości SAIDI katastrofalnych, gdyż wynikają one 1,5 głównie z nieprzewidywalnych zdarzeń, np. kataklizmów atmosferycznych. Zmniejszenie wartości SAIDI może być wynikiem wprowadzonego przez Urząd Regulacji Energetyki

modelu regulacji jakościowej. Można jednak stwierdzić, że służby energetyczne nawet w ekstremalnych warunkach starają się przywrócić zasilanie odbiorców w jak najkrótDr inż. Elżbieta Niewiedział szym czasie.

liczba odbiorcówjest nnpracownikiem - miasto naukowo-dydaktycznym Wyższej liczba odbiorców nn -Szkoły wieśKadr Menedżerskich w Koninie liczba GDiR - miasto liczba GDiR - wieś

1,0

Literatura

* Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2016, wyd. Agencja Rynku Energii, Warszawa 2017 (oraz wcześniejsze roczniki z lat 2000 – 2015).

Tab. 4. Wartości wskaźnika przeciętnych systemowych przerw w zasilaniu odbiorców w Polsce [min/odb. rok] Wskaźnik SAIDI

2009

2010

2011

2012

nieplanowe

341,6

316,1

309,1

254,0

nieplanowe i katastrofalne

408,6

385,5

325,8

263,2

planowe

145,8

2,0

1,5

129,8

153,0

liczba odbiorców nn - miasto liczba odbiorców nn - wieś liczba GDiR - miasto liczba GDiR - wieś

0,5

0,0

147,3

Rok 2013

2014

2015

2016

254,2

191,3

243,6

179,9

281,8

278,5

266,8

2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

139,2

4,0

119,1

95,6

191,5 2016/2015

80,1

energia/odbiorca nn - miasto energia/odbiorca nn - wieś energia/odbiorca GDiR - miasto energia/odbiorca GDiR - wieś

3,0

2,0

1,0

1,0

0,0

0,5

2005/2000

2010/2005

2015/2010

2015/2000

2016/2015

-1,0

0,0

2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

2016/2015

Rys. 3. Średnioroczne przyrosty liczby odbiorców nn 4,0

energia/odbiorca nn - miasto 20 l ENERGIA elektryczna luty 2018 energia/odbiorca nn - wieś 3,0 energia/odbiorca GDiR - miasto energia/odbiorca GDiR - wieś

-2,0

Rys. 4. Średnioroczne przyrosty jednostkowych dostaw energii odbiorcom nn w podziale na odbiorców miejskich i wiejskich

WYDARZENIA

Spotkanie prezesów OSD w Ministerstwie Energii

Branżowa dyskusja 24 stycznia w Ministerstwie Energii (ME) odbyło się spotkanie prezesów zrzeszonych w PTPiREE spółek dystrybucyjnych z podsekretarzem stanu Tadeuszem Skoblem oraz dyrektorami departamentów odpowiedzialnych za sektor energetyczny i fundusze unijne.

Spotkanie było poświęcone problematyce zagadnień najistotniejszych dla sektora, w tym ocenie możliwości współpracy operatorów w sytuacjach awaryjnych i katastrofalnych.

Wśród najważniejszych zidentyfikowanych i omawianych bieżących tematów znalazły się kwestie: • zmiany metodologii regulacji OSD, • zakresu zmian rozporządzenia taryfowego, • problematyki posadowienia infrastruktury na gruntach nienależących do operatorów sieci, • kierunków działań poprawiających pewność dostaw energii elektrycznej i jakość obsługi klienta, • nowych wyzwań czekających OSD.

Regulacje Operatorzy zwracali uwagę na konieczność modyfikacji obowiązującego modelu

regulacyjnego i zapewnienia stabilnych, długoterminowych zasad określających funkcjonowanie przedsiębiorstw sieciowych w celu zapewnienia stabilnych przychodów z dystrybucji energii, adekwatnych do niezbędnie potrzebnych nakładów inwestycyjnych na rozwój infrastruktury (zapobieganie skutkom działania żywiołów, kablowanie linii, dostosowanie sieci do potrzeb zwiększonego zapotrzebowania, wynikających z konieczności ograniczenia smogu i rozwoju stacji ładowania pojazdów elektrycznych).

WACC Ze względu na zasadnicze znaczenie sposobu wyznaczania WACC (średniego ważonego kosztu kapitału) na potrzeby regulacji OSD elektroenergetycznych i kluczowe znaczenie tego wskaźnika dla zdolności inwestycyjnych firm operatorskich, powinien być on określony w aktach

prawnych, np. w rozporządzeniu taryfowym. Zagwarantuje to uniezależnienie od nagłych, krótkoterminowych zmian w otoczeniu makroekonomicznym i możliwość stabilnego planowania oraz prowadzenia inwestycji sieciowych. Pozwoli na uzyskanie niezbędnych środków finansowych na rosnące potrzeby inwestycyjne OSD, w tym działalność innowacyjną, związaną z rozwojem elektromobilności czy planami kablowania, a także przygotowaniem OSD do realizacji obowiązku wypłat automatycznych bonifikat, wynikających z nowego rozporządzenia taryfowego.

Konto regulacyjne Elementem zapewniającym tworzenie warunków do równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych oraz odbiorców paliw i energii (o czym mowa w art. 1 ust.

2 Pe) jest konto regulacyjne – mechanizm funkcjonujący w wielu krajach europejskich.

Na podstawie materiałów Rady Dyrektorów ds. Taryfowych luty 2018 ENERGIA elektryczna l 21

WYDARZENIA jakościowych powinien uwzględniać dotychczasowe osiągnięcia OSD oraz ich realne możliwości w przyszłości. Niewykonanie celów SAIDI i SAIFI w danym roku powoduje nałożenie kar na OSD, ograniczając możliwości inwestycyjne, tj. realizację celów SAIDI i SAIFI w przyszłości.

Wprowadzenie przepisu o automatycznej wypłacie bonifikat (art. 43 rozporządzenia taryfowego) także dla przekroczeń dopuszczalnych przerw w dostawie energii elektrycznej i jednoczesne pozostawienie w regulacji jakościowej mechanizmu kar za niezrealizowanie nałożonych przez Prezesa URE celów SAIDI i SAIFI spowoduje, że OSD będą podwójnie karani z tego tytułu.

Konieczne jest zatem skorelowanie obu mechanizmów w tym samym akcie prawnym.

Zaproponowany przez operatorów mechanizm koryguje ewentualne nieuzasadnione zmiany płatności odbiorców, wynikające z założeń przyjętych do kalkulacji taryfy. Jego wprowadzenie pozwoli na podjęcie przez spółki ryzyka związanego m.in. z dalszą realizacją założeń polityki antysmogowej.

Koszty operacyjne Operatorzy zwrócili także uwagę na zasadność uaktualnienia modelu kosztów operacyjnych. Kierunek zmian podstawowych składników kosztów operacyjnych w danym roku powinien być zgodny z polityką budżetową państwa.

Zaproponowane rozwiązania zakładają pokrycie kosztów operacyjnych w taryfach OSD w stopniu zbliżonym do ich rzeczywistego i uzasadnionego poziomu, pozostawiając jednocześnie możliwość określania uzasadnionego poziomu poprawy efektywności.

Posadowienie infrastruktury na gruntach nienależących do operatorów sieci Ważnym aspektem rozmów z przedstawicielami ME była problematyka posadowienia infrastruktury na gruntach nienależących do operatorów sieci, w tym – co elektroenergetycy od lat postulują – uchwalenia kompleksowej regulacji dotyczącej strategicznych inwestycji celu publicznego (korytarzy infrastrukturalnych), a także poszerzenie listy inwestycji strategicznych w zakresie sieci przesyłowych o sieci dystrybucyjne.

Sieciowa infrastruktura dystrybucyjna posadowiona na około 17 mln działek w ponad 90 proc. nie posiada uregulowanego stanu prawnego. Konieczne jest umożliwienie pełnego dostępu do istniejącej infrastruktury w celu jej eksploatacji i modernizacji oraz umożliwienia budowy nowej, m.in. dla potrzeb przyłączania punktów ładowania samochodów elektrycznych, generacji rozproszonej, wymiany ogrzewania na elektryczne, przyłączania nowych odbiorców. Obecne procedury prawne powodują, że uzgodnienia i uzyskanie pozwoleń trwa kilka (a nawet kilkanaście) lat.

Należy również zlikwidować uznaniowość przy ustalaniu opłat za użytkowanie gruntów, co pozwoli na uniknięcie znacznego wzrostu taryf operatorów sieci.

Różnica bilansowa Poruszano także tematykę ustalania ceny energii na pokrycie różnicy bilansowej.

Cena odniesienia energii przyjmowanej do taryfy do przychodu regulowanego powinna być wynikiem jasno określonych zasad (np. średniej ceny z transakcji na TGE dla produktów base i peak w układzie 80 proc. i 20 proc.). Zaproponowano, aby tej ceny nie traktować łącznie z modelową wielkością wolumenu strat.

Regulacja jakościowa Z założenia regulacja jakościowa – poprzez system kar, ale i nagród – ma stymulować OSD do ciągłej poprawy jakości i niezawodności dostaw energii. W praktyce – według doświadczeń operatorów – obecny system temu nie sprzyja. Uniezależnienie regulacji jakościowej od zjawisk niezależnych od przedsiębiorstw energetycznych, takich jak np. anomalie pogodowe, zagwarantuje wskazanie OSD transparentnych i obiektywnych działań. Stopień poprawy parametrów

Spadek udziału opłat zmiennych Obecna struktura przychodów nie odzwierciedla struktury kosztów przedsiębiorstw sieciowych. Operatorzy, w ramach działania długofalowego, sugerują zmianę struktury opłat dystrybucyjnych

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40%

24,2%

30% 20% 10%

Grecja

Irlandia

Finlandia

Łotwa

Węgry

Portugalia

Litwa

Bułgaria

Czechy

Polska

Rumunia

Estonia

Słowenia

Cypr

Hiszpania

Norwegia

Chorwacja

Włochy

Francja

Wielka Brytania

Szwecja

Austria

Szwajcaria

Luksemburg

Niemcy

Dania

Belgia

Malta

0% Holandia

Udział linii kablowych w liniach SN, 2015

w kierunku opłat stałych. Natomiast rozwiązaniem przejściowym jest wdrożenie mechanizmu konta regulacyjnego.

Źródło: 6th CERR Benchmarking report on the quality of electricity and gas supply 2016 22

l ENERGIA elektryczna luty 2018

źródło: 6th CERR Benchmarking report on the quality of electricity and gas supply 2016

WYDARZENIA Aktualny problem operatorów to również coraz częstsze przypadki zmiany przez organy podatkowe (gminy) kwalifikacji opodatkowania gruntów pod liniami elektroenergetycznymi na terenach Lasów Państwowych (LP) – z podatku leśnego i rolnego na podatek od nieruchomości (grunty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej), co powoduje znaczący wzrost kosztów ponoszonych przez OSD i OSP. Postulaty doprecyzowania przepisów – o co operatorzy zabiegają od kilkunastu miesięcy – poprzez jednoznaczne przyznanie statusu podatnika LP oraz objęcie wzmiankowanych gruntów podatkiem leśnym – mają na celu eliminację uznaniowości organów podatkowych oraz sądów administracyjnych w kwestii opodatkowania zarówno w zakresie przedmiotowym, jak i podmiotowym gruntów będących w zarządzie LP, na których posadowione są urządzenia infrastruktury elektroenergetycznej. Konsekwencją byłoby uniknięcie drastycznego wzrostu obciążeń podatkowych przedsiębiorstw elektroenergetycznych i zmniejszenia aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw sektora energetycznego dla zapewnienia niezawodności pracy sieci, świadczonych usług oraz uniknięcia wzrostu stawek i opłat dystrybucyjnych oraz przesyłowych dla odbiorców końcowych.

Pewność dostaw energii elektrycznej i jakość obsługi klienta Podczas spotkania w ME dyskutowano także nad kierunkami działań poprawiających pewność dostaw i jakość obsługi klienta. Istotnym elementem wpływającym pozytywnie na te parametry byłaby – zdaniem branży – realizacja Krajowego Planu Skablowania. Awaryjność linii kablowych jest bowiem niezależna od ekstremalnych warunków pogodowych. Długość linii kablowych SN to jeden z lepiej skorelowanych czynników wpływających na poziom wskaźników SAIDI i SAIFI. Optymalne i zasadne byłoby podniesienie – obecnie jednego z najniższych w Europie – poziomu skablowania w Polsce i osiągnięcie udziału linii kablowych porównywalnego z innymi krajami europejskimi, tj. 75 proc. linii kablowych w sieciach SN (obecnie 25 proc.), oraz około 65 proc. sieci nn (aktualnie 33 proc.). Uplasowałoby to Polskę wśród państw o niskim poziomie wskaźników SAIDI. Łączny nakład inwestycyjny na zmianę struktury sieci operatorzy szacują na 46 mld zł. Z uwagi na złożoność procesów

Polskie OSD i OSP mają najniższy poziom WACC z wszystkich analizowanych sektorów.

WACC

WACC PSE 2017

5,633%

WACC OSD gazowe 2017

5,793%

WACC magazynowanie gazu 2017

min 6,000%

WACC dystrybucja ciepła (z premią) 2017

6,724%

WACC OSD Europa 2017 (średnia)*

6,446%

WACC OSD 2017

5,633%

*Średniena napodstawie podstawiedanych danychdla: dla:HU, HU,SK, SK, SWE, POR, *Średnie CZ,CZ, SWE, POR, FR, FR, AT, NOR, FIN AT, NOR, FIN Wartości dla roku 2017 z uwagi na ograniczoną dostępność Wartości dla roku 2017 z uwagi ograniczoną dostępność danych międzynarodowych dlanaroku 2018 danych międzynarodowych dla roku 2018

inwestycyjnych, dostępność zasobów, czas realizacji tego programu OSD przewidują co najmniej do 2035 roku, pod warunkiem jednak wprowadzenia skutecznych zmian prawnych i administracyjnych oraz zapewnienia finansowania, w tym odpowiedniego poziomu zwrotu z kapitału.

Zwracano również uwagę na konieczność odtwarzania sieci i zatrzymania tempa starzenia się majątku oraz automatyzację także w kontekście konieczności wdrożenia proponowanych usprawnień w realizacji inwestycji.

Celom tym służy również wdrażanie smart meteringu w naszym kraju. Operatorzy przedstawili swoje dotychczasowe osiągnięcia i doświadczenia w tym zakresie, wskazując jednocześnie zagadnienia wymagające uregulowania w celu skutecznego wdrażania liczników AMI. Zidentyfikowane obszary to m.in.: • implementacja do polskiego systemu prawnego zapisów dyrektywy 2009/72/WE z 13 lipca 2009 roku, poprzez stworzenie harmonogramu wdrożenia (obecnie nie jest możliwe osiągniecie w naszym kraju poziomu wynikającego z dyrektywy) oraz zapewnienie źródeł finansowania wdrożenia; • zapewnienie prawnej ochrony pasma PLC wykorzystywanego przez OSD do komunikacji w systemach AMI; • wydłużenie okresu ważności legalizacji liczników elektronicznych do co najmniej 12 lat (obecnie osiem; liczniki indukcyjne posiadają 15-letni okres legalizacji), jako elementu optymalizacji kosztów wdrożenia AMI. Operatorzy postulowali także – w celu usprawnienia komunikacji pomiędzy

brygadami usuwającymi awarie i zapewnienia niezawodnego kanału łączności z infrastrukturą sieciową – dokończenie procesu cyfryzacji sieci dyspozytorskiej energetyki. Wskazywano, że komercyjny system łączności nie gwarantuje komunikacji w przypadkach występowania krytycznych zjawisk atmosferycznych oraz przy braku zasilania. Sytuacja taka miała m.in. miejsce podczas nawałnic w sierpniu 2017 roku, kiedy to z powodu niefunkcjonowania komercyjnej sieci telefonii komórkowej (brak zasilania stacji BTS) operatorzy dysponowali niewystarczającymi środkami łączności, w tym w zakresie poprawności funkcjonowania zdalnie sterowanej aparatury łączeniowej w sieci. Cyfrowa sieć dyspozytorska OSD jest w trakcie wdrażania, jednak – jak pokazały sierpniowe doświadczenia OSD – podczas występowania katastrofalnych zjawisk atmosferycznych i braku zasilania, funkcjonowała ona sprawnie.

Istotnym usprawnieniem działań przedsiębiorstw energetycznych byłoby również wdrożenie Centralnego Systemu Wymiany Informacji na detalicznym rynku energii (CSWI) – zaakceptowanego przez URE i ME modelu otwartego na nowych uczestników rynku, standaryzującego procedury, ujednolicającego sposób przesyłania danych oraz informacji między OSD a innymi uczestnikami detalicznego rynku energii (jeden punkt kontaktu). Wdrożenie jest wyzwaniem dla OSD, zarówno operacyjnym (m.in. dostosowanie procesów, systemów IT), jak i finansowym. Jednak istnieje szereg przesłanek do modyfikacji obecnego modelu, tj. zwiększenie elastyczności na zmiany, ograniczenie czasochłonności i kosztochłonności zmian oraz wzrostu kosztów realizacji procesów.

Wyzwania OSD Spotkanie podsumowano dyskusją na temat kolejnych, nowych wyzwań czekających OSD, związanych z wdrażaniem rynku mocy, rozwojem elektromobilności, klastrami energii, ograniczaniem niskiej emisji czy kodeksami sieciowymi.

Należy mieć nadzieję, że – wyrażona zarówno ze strony ME, jak i przez operatorów sieciowych – wola dalszej wspólnej analizy zjawisk w energetyce będzie realizowana, zapewniając odbiorcom pewność dostaw energii elektrycznej.

Opracowała Barbara Pomorska PTPiREE luty 2018 ENERGIA elektryczna l 23

WYDARZENIA

Warsztaty OSD - PSE

Energetyczne wyzwania 25 stycznia w siedzibie PSE SA odbyły się warsztaty Zarządu PTPiREE. Szeroki program spotkania obejmował następujące punkty: identyfikacja kluczowych krótko- i długoterminowych wyzwań OSP oraz OSD, zasadnicze aspekty wdrażania: kodeksów sieciowych, rynku mocy, systemu zarządzania rynkiem bilansującym.

Wśród najważniejszych przyczyn wprowadzanych zmian PSE wskazały: • ustawodawstwo Polski oraz Unii Europejskiej, w tym polityka międzynarodowa w zakresie ograniczania poziomu emisji gazów cieplarnianych; • rozwój krajowego i europejskiego rynku energii elektrycznej; • niepewność wynikająca z długofalowych skutków wprowadzanych zmian prawnych, w tym odnosząca się do zasad i praktyki regulacyjnej; • presja na wycofywanie cieplnych mocy wytwórczych oraz niepewność co do powstawania nowych mocy; • zmiana paradygmatu zaopatrywania w energię elektryczną w wyniku rozwoju generacji rozproszonej, w tym wzrost mocy źródeł energii odnawialnej o trudno przewidywalnej charakterystyce wytwarzania w dłuższym czasie oraz energetyki prosumenckiej nastawionej na samowystarczalność; • rosnące zapotrzebowanie na moc; • potrzeba wykorzystywania w zarządzaniu pracą systemu elektroenergetycznego potencjału odbiorców końcowych i źródeł generacji rozproszonej przyłączonych do sieci dystrybucyjnych; • rozwój nowych technologii, w tym informacyjnych oraz w zakresie wytwarzania, magazynowania i obrotu energią elektryczną; • rozwój połączeń międzysystemowych; • rozwój elektromobilności.

Operatorzy systemów dystrybucyjnych za wyzwania krótkoterminowe (do 2020 roku) uznali: • wdrożenie rynku mocy – certyfikacja, naliczanie opłaty mocowej, dostosowanie układów pomiarowych; 24

l ENERGIA elektryczna luty 2018

• wdrożenie mechanizmu automatycznego naliczania bonifikat; • ewaluacja modelu regulacji jakościowej na lata 2018 – 2020; • uregulowanie stanu prawnego posadowienia sieci na cudzych gruntach, w tym kwestie podatkowe; • wdrożenie CSWI; • implementacja wymagań europejskich kodeksów sieciowych; • wdrożenie cyfrowego systemu łączności dyspozytorskiej; • cyberbezpieczeństwo.

Wszystkie procedowane kodeksy sieci i wytyczne są przyjęte, opublikowane i weszły w życie, stając się obowiązującym prawem w Unii Europejskiej.

Natomiast jako wyzwania długoterminowe (teraz i po 2020 roku) określili: • wdrożenie regulacji wynikających z pakietu ,,Czysta energia dla wszystkich Europejczyków'' (pakiet zimowy); • poprawa jakości dostaw energii elektrycznej – program kablowy; • nowy model regulacji na lata 2021 – 2025;

• smart grid – rozwój technologii i innowacje; • wdrożenie inteligentnego opomiarowania (AMI); • elektromobilność – rozwój niskoemisyjnego transportu, planowanie rozwoju sieci, budowa przez OSD punktów ładowania samochodów elektrycznych; • klastry energii, prosumenci i integracja lokalnych OZE; • wsparcie programów ograniczania niskiej emisji (taryfa antysmogowa).

Kolejnym duży blokiem zagadnień był temat wdrażania kodeksów sieciowych.

Kodeksy sieci i wytyczne są środkami stosowanymi na gruncie prawa Unii Europejskiej w celu budowy wspólnego, jednolitego rynku energii elektrycznej na terenie UE. Kodeksy sieciowe dzielą się na: 1. rynkowe: a. CACM – rozporządzenie Komisji (UE) 2015/1222 z 24 lipca 2015 roku ustanawiające wytyczne dotyczące alokacji zdolności przesyłowych i zarządzania ograniczeniami przesyłowymi; b. FCA – rozporządzenie Komisji (UE) 2016/1719 z 26 września 2016 roku ustanawiające wytyczne dotyczące długoterminowej alokacji zdolności przesyłowych; c. EB – rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2195 z 23 listopada 2017 roku ustanawiające wytyczne dotyczące bilansowania; 2. przyłączeniowe: a. RfG – rozporządzenie Komisji (UE) 2016/631 z 14 kwietnia 2016 roku ustanawiające kodeks sieci dotyczący wymogów w zakresie przyłączenia jednostek wytwórczych do sieci;

pomiędzy decyzją a prawem krajowym (ustawą, rozporządzeniem, krajową Instrukcją Ruchu).

OSD odgrywają istotną rolę w procesie wdrażania Kodeksów Sieci, zarówno ze względu na konieczność wypełnienia zobowiązań, nałożonych na OSD bezpośrednio przez Kodeksy Sieci (np. opracowanie wymogów wynikających z Kodeksów przyłączeniowych, o ile zobowiązanie to nie zostało przeniesione WYDARZENIA przez Państwo Członkowskie na OSP), jak też ze względu na konieczność konsultowania przez OSP z OSD określonych rozwiązań, wypracowanych przez OSP.

b. DCC – rozporządzenie Komisji (UE) 2016/1388 z 17 sierpnia 2016 roku ustanawiające kodeks sieci dotyczący przyłączenia odbioru; c. HVDC – rozporządzenie Komisji (UE) 2016/1447 z 26 sierpnia 2016 roku ustanawiające kodeks sieci określający wymogi dotyczące przyłączenia do sieci systemów wysokiego napięcia prądu stałego oraz modułów parku energii z podłączeniem prądu stałego; 3. operacyjne: a. SO GL – rozporządzenie Komisji (UE) 2017/1485 z 2 sierpnia 2017 roku ustanawiające wytyczne dotyczące pracy systemu przesyłowego energii elektrycznej; b. NC ER – rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 z 24 listopada 2017 roku ustanawiające kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych.

Wszystkie procedowane kodeksy sieci i wytyczne są przyjęte, opublikowane i weszły w życie, stając się obowiązującym prawem.

Kodeksy sieci wprowadzane są do porządku prawnego jako rozporządzenia Komisji Europejskiej (KE), w związku z czym mają pierwszeństwo stosowania w przypadku kolizji z przepisami krajowych aktów prawnych. Wynika z tego konieczność dostosowania prawa krajowego i krajowych dokumentów regulujących takie same zagadnienia (np. rozporządzenia, instrukcje ruchu) w celu zapewnienia zgodności z unijnymi kodeksami sieci.

W głównej mierze implementacja będzie polegała na opracowaniu przez określone podmioty (głównie OSP, NEMO) na poziomie krajowym, regionalnym, ogólnoeuropejskim wymogów, zasad, metod, innych produktów, które następnie podlegają zatwierdzeniu: • w przypadku produktów opracowywanych na poziomie krajowym – w drodze decyzji krajowego regulatora; • w przypadku produktów opracowywanych na poziomie regionu – w drodze decyzji krajowego regulatora, po zatwierdzeniu przez wszystkie organy regulacyjne regionu; • w przypadku produktów opracowywanych na poziomie ogólnoeuropejskim – w drodze decyzji krajowego regulatora, po zatwierdzeniu przez wszystkie organy regulacyjne.

Zmiany Ustawy Pe

Opiniowanie kryteriów odstępstw URE

Komisja ds. certyfikacji NC RfG

Komisja ds. opracowania procedury pozwolenia na użytkowanie NC RfG

Opiniowanie wymogów ogólnego stosowania NC DCC i NC HVDC

Klasyfikacja jednostki jako istniejąca/ powiadomienia od właścicieli JW. NC RfG

Zespół PTPiREE ds. Kodeksów Sieciowych w Obszarze Przyłączania do Sieci

Komisja ds. modernizacji JW. NC RfG

Opiniowanie wymogów ogólnego stosowania

Propozycja progów mocy NC RfG

Komisja ds. procedur i testowania JW NC RfG Monitorowanie wdrażania kodeksów przyłączeniowych

Niewiążące wytycznych ENTSO-E (IGD)

Współpraca OSP i OSD w ramach wdrażania Kodeksów Przyłączeniowych

Współpraca OSP i OSD w ramach wdrażania kodeksów przyłączeniowych

W czasie warsztatów przestawiono podstawowe informacje o wdrożeniu rynku mocy. Rynek mocy działa w formie scentralizowanej: W czasie dostaw warsztatów przestawiono takTerminy •naOSP opracowanie przez wyznaczokontraktuje moc w ilości zapewniającej bezpieczeństwo energii elektrycznej • Dopuszczenie do udziałuokreślonych w aukcji jest warunkowane pozytywnym informacje przejściem procesów że podstawowe o wdrożeniu ne podmioty obowiązków certyfikacji

w kodeksach sieci biegną najczęściej od dnia publikacji w Dzienniku Urzędowym UE lub od dnia wejścia w życie kodeksu sieci. Przykładowo, w przypadku przyłączeniowych kodeksów sieci stosowanie wymogów z nich wynikających rozpoczyna się trzy lata po jego publikacji. W naturalny sposób powstaje zatem okres przejściowy pomiędzy wejściem kodeksu sieci w życie a jego faktycznym stosowaniem.

Po wydaniu przez krajowego regulatora decyzji zatwierdzającej dany produkt obowiązuje ona bezpośrednio wszystkich uczestników rynku, podmioty przyłączone do sieci, stanowiąc przedłużenie rozporządzenia KE. Decyzja taka powinna mieć pierwszeństwo stosowania w przypadku sprzeczności między nią a prawem krajowym (ustawą, rozporządzeniem, Krajową Instrukcją Ruchu).

OSD odgrywają istotną rolę w procesie wdrażania kodeksów sieci, zarówno ze względu na konieczność wypełnienia zobowiązań nałożonych na OSD bezpośrednio przez kodeksy sieci (np. opracowanie wymogów wynikających z kodeksów przyłączeniowych, o ile zobowiązanie to nie zostało przeniesione przez państwo członkowskie na OSP), jak też ze względu na konieczność konsultowania przez OSP z OSD określonych rozwiązań wypracowanych przez OSP.

rynku mocy. Rynek mocy działa w formie scentralizowanej: • OSP kontraktuje moc w ilości zapewniającej bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej; • dopuszczenie do udziału w aukcji jest warunkowane pozytywnym przejściem procesów certyfikacji; • podaż na aukcji jest reprezentowana przez oferty certyfikowanych wytwórców oraz DSR; • aukcja mocy jest prowadzona w formie aukcji holenderskiej z jednolitą ceną zamknięcia dla wszystkich jednostek rynku mocy, które wygrały aukcję (pay-as-clear).

Produktem na rynku mocy jest moc dyspozycyjna netto wraz ze zobowiązaniem do jej dostarczenia.

W zakresie rynku bilansującego przedstawiono główne przesłanki oraz będącą w opracowaniu koncepcję procesów rynku bilansującego. Omówiono obowiązki wynikające z kodeksu SO GL w zakresie wymiany danych. Wskazano możliwe drogi wymiany i przekazywania danych OSP – OSD – SGU (SGU – ang. significant grid user – znaczący użytkownik sieci).

Na podstawie materiałów z warsztatów opracował Jarosław Tomczykowski, PTPiREE

luty 2018 ENERGIA elektryczna l 25

WYDARZENIA

Klastry małych ojczyzn W dniach 29-30 stycznia w Warszawie odbyła się XVIII edycja Ogólnopolskiego Kongresu Energetyczno-Ciepłowniczego ,,Powerpol''. W jego trakcie zorganizowano siedem paneli dyskusyjnych poświęconych: zmianom w polskim sektorze energetycznym z perspektywy rządu i przedsiębiorstw, reorganizacji polskiego rynku produkcji energii, inwestycjom w ciepłownictwie, roli gazu w polityce energetycznej naszego kraju, elektromobilności, kwestiom związanym

z klastrami energetycznymi, OZE i innowacyjnością, dystrybucji oraz sprzedaży energii i gazu.

Podczas dyskusji poświęconej sektorowi OZE i klastrom energetycznym zwracano uwagę na możliwości, koszty i wyzwania, z jakimi należy się zmierzyć na tym polu. W odniesieniu do OZE przeanalizowano m.in. możliwość ich budowy bez systemów wsparcia. Omówiono też temat efektywności energetycznej i innowacyjności w polskim przemyśle.

Rozmowa z dr. Przemysławem Zaleskim.

»»

Podczas ostatniej konferencji ,,Powerpol'' powiedział Pan, że podoba się Panu idea klastrów energii – dlaczego?

Generalnie jestem za budowaniem świadomości energetycznej u jak największej liczby podmiotów, a w każdym OSD wszyscy powiedzą, że zrozumienie zasad działania przedsiębiorstw energetycznych, np. w gminach, sprzyja później chociażby współpracy przy uzyskaniu pozwoleń dla prowadzenia linii energetycznych.

»»

Ale klastry to nie tylko idea samorządowa?

Członkami klastra energii mogą być osoby fizyczne i prawne, instytuty naukowe i badawcze oraz jednostki samorządu terytorialnego. Ale tutaj ważna jest przesłanka terytorialna, ponieważ podstawowym obszarem działania klastra jest powiat.

»»

W jakim sensie klastry energii są nowością w dotychczasowym modelu rynku energii?

Według definicji, klaster energii jest zupełnie nowym typem porozumienia cywilnoprawnego, bo dotyczy zarówno wytwarzania, dystrybucji i obrotu energią z OZE czy innych źródeł lub paliw, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV (zgodnie z art. 2 pkt 15a Ustawy o OZE – przyp. W.T.). To zupełna nowość, ponieważ w przypadku tego rodzaju podmiotów odstąpiono od zasady unbundlingu. Ponadto klastry energii, według mnie, będą pomocne na terenach słabo zurbanizowanych, gdzie powstanie małych rozproszonych źródeł uzupełni system elektroenergetyczny w sposób bardziej ekonomiczny, wyskalowany do potrzeb lokalnych. Natomiast w terenie mocno 26

l ENERGIA elektryczna luty 2018

zurbanizowanym, gdzie nie ma już możliwości postawienia w pobliżu dużej jednostki konwencjonalnej, mogą uzupełnić określony brak potrzebnej mocy.

»»

Czy klastry energii są konkurencją dla grup energetycznych?

Absolutnie nie. Nikt nie zastąpi ani OSD, ani potencjału wytwórczego energetyki systemowej. Klastry są jedynie uzupełnieniem.

Wynika to z samej przesłanki ich tworzenia, którą jest racjonalne oraz efektywne wykorzystywanie potencjału dostępnego lokalnie. Powstanie klastra jest więc szansą dla małych ojczyzn, ponieważ niezawodność dostaw energii, jakość napięcia, dostępność mocy mają istotne znaczenie dla tempa rozwoju gospodarczego i społecznego tych miejscowości, które były dotąd mniej zadbane energetycznie i inwestycyjnie.

OSD muszą rozsądnie inwestować i wydawać pieniądze przyznane im w taryfach – tam, gdzie rozwój gospodarczy i potrzeby są największe. Operatorzy systemów dystrybucyjnych doskonale wiedzą, że poprawy wymaga stan infrastruktury na niskim napięciu, który najbardziej jest narażony na oddziaływanie sił natury. Montowana obecnie nowoczesna aparatura jest bardzo czuła na mikrozapady i krótkie przerwy w zasilaniu, a to może wyeliminować małe magazyny energii i źródła rozproszone, które przeznaczone są właśnie dla klastrów.

»»

Skąd zainteresowanie zarządzanej przez Pana spółki klastrami?

Na klastrze spoczywa obowiązek koordynacji funkcji Podmiotu Odpowiedzialnego za Bilansowanie (POB), co będzie wymagało zakupu takiej usługi na rynku lub

realizacji tych zadań w ramach podmiotu, który posiada koncesję na obrót energią elektryczną oraz z PSE i OSD. Dotyczy to również funkcji Operatora Handlowo-Technicznego (OHT), czyli realizacji zadań związanych z reprezentacją podmiotów skupionych w klastrze (wytwórców, odbiorców) w stosunku do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. A taką spółką operatorsko-tradingową jest właśnie InfoEngine. Jesteśmy więc dla nich naturalnym partnerem.

»»

Na konferencji, podczas dyskusji o klastrach energii, wspominał Pan, że mogą one także być inkubatorem innowacyjności. Dlaczego?

Natura klastrów sprzyja wykorzystaniu ich potencjału do realizacji usług DSR (Demand Side Response), czyli zarządzania stroną popytową, poprzez możliwość skalowania swoich potrzeb energetycznych i szybkiej reakcji na potrzeby redukcyjne w sytuacjach krytycznych dla całego systemu. Sprzyja także temu możliwość budowy na terenie klastra małych magazynów energii, które na wezwanie PSE można ładować lub rozładowywać, wspomagając pracę sieci. Usługę magazynowania można także wykorzystać dla rozwoju elektromobilności, stawiając magazyny przy stacjach ładowania samochodów elektrycznych. Klastry niewątpliwie sprzyjają wdrażaniu innowacyjnych technologii, zwłaszcza tam, gdzie są one najbardziej opłacalne. Mogą więc to być inicjatywy zupełnie rynkowe.

»» Dziękuję za rozmowę

Rozmawiał Wojciech Tabiś

WYDARZENIA

Wydarzenia w branży

Zdjęcie: PSE SA

Walka z cyberzagrożeniami

Ze strony PSE SA dokument podpisał Eryk Kłossowski – prezes zarządu, natomiast w imieniu partnera izraelskiego Yosi Shneck – SVP, Information & Communication

Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA oraz izraelski operator systemu przesyłowego i dystrybucyjnego Israel Electric Corporaction Limited podpisali 29 stycznia w Hajfie porozumienie o współpracy w zakresie cyberbezpieczeństwa w sektorze energetycznym.

Ze strony PSE SA dokument podpisał Eryk Kłossowski – prezes zarządu, natomiast w imieniu partnera izraelskiego Yosi Shneck – SVP, Information & Communication.

– Niezwykle cenię porozumienie z Israel Electric Corporation Limited, szczególnie dlatego, że opiera się ono na wzajemnym zaufaniu – podkreślił Eryk Kłossowski, prezes zarządu PSE. – Zyskujemy doświadczonego partnera, skutecznego w walce z cyberprzestępczością. Jest to niezwykle ważne w czasach, kiedy cyberprzestępcy i cyberterroryści rozwijają współpracę pomiędzy sobą i tworzą coraz bardziej zaawansowane narzędzia ataków. Dlatego też operatorzy infrastruktury krytycznej nie mogą prowadzić walki z nimi samotnie i powinni współpracować. Nasze porozumienie zawarte w Hajfie jest tego doskonałym przykładem – dodał prezes Eryk Kłossowski.

Na mocy porozumienia, strony zobowiązały się do wzajemnej pomocy w zakresie walki z cyberzagrożeniami, obejmującej m.in.: wymianę informacji dotyczącą najlepszych praktyk, związanych z obroną i reagowaniem na incydenty, wspólne prowadzenie badań z zakresu cyberbezpieczeństwa oraz udział w badaniach prowadzonych przez partnera porozumienia, udział w forach, na których będą omawiane: strategie bezpieczeństwa cybernetycznego, ewolucja cyberzagrożeń, sprawdzone taktyki przeciwdziałania atakom. Celem współpracy ma być stałe podnoszenie poziomu cyberbezpieczeństwa obu przedsiębiorstw, szczególnie w zakresie szybkiego wykrywania zagrożeń i skutecznej walki z nimi.

W PSE SA od grudnia 2016 rok działa Zespół Reagowania na Incydenty Komputerowe (CERT PSE). Jego rolą jest zapewnienie

szeroko rozumianego wsparcia w dziedzinie cyberbezpieczeństwa dla użytkowników w przedsiębiorstwie oraz współpraca z innymi jednostkami tego typu w kraju oraz za granicą.

CERT PSE nawiązał już wcześniej współpracę m.in. z Europejskiem Centrum ds. Walki z Cyberprzestępczością (European Cybercrime Centre – EC3), z norweskim CERT-em sektorowym (KraftCERT), z amerykańskim CERT-em oraz z innymi polskimi CERT-ami z sektora energetycznego. Zespół CERT PSE, dzięki swoim kompetencjom, został również akredytowanym członkiem międzynarodowej organizacji działającej na rzecz współpracy w obszarze cyberbezpieczeństwa – Trusted Introducer. Dobór kolejnych partnerów zawsze jest wyważony i przemyślany, a przyświeca mu przede wszystkim chęć współpracy z najlepszymi, aby wciąż aktywnie doskonalić umiejętności reagowania i obrony przed zagrożeniami w cyberprzestrzeni.

Israel Electric Corporation Limited (IEC) założone w 1923 roku jest wyłącznym zintegrowanym dostawcą energii elektrycznej w Izraelu. Dodatkowo odpowiada również za generowanie, przesyłanie i dystrybucję energii. IEC ma ponaddwudziestoletnie doświadczenie w zabezpieczaniu środowisk IT/OT w sektorze energetycznym.

Jest to organizacja powiązana z ośrodkami naukowymi i badawczymi, które obecnie należą do najprężniej działających, przez co posiada dostęp do wiedzy i doświadczenia związanego z cyberatakami oraz przeciwdziałaniem tego typu zdarzeniom. Należy do liderów w regionie pod względem dbałości o poziom cyberbezpieczeństwa zarówno przedsiębiorstwa, jak i infrastruktury.

Efektywność energetyczna Ministerstwo Energii (ME) informuje, że 23 stycznia Rada Ministrów przyjęła przygotowany przez ME ,,Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej". Państwa członkowskie UE są zobowiązane przedkładać raporty zawierające informacje o podjętych i planowanych działaniach mających na celu poprawę efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki w zakresie systematycznego zwiększania efektywności energetycznej w UE do poziomu 20 proc. do 2020 roku. Polska jest na dobrej drodze do zrealizowania z nadwyżką swojego krajowego celu. Średnioroczne tempo poprawy energochłonności w latach 2006 – 2015 przekroczyło 3 proc. Na lata 2010 – 2020 zadeklarowano ograniczenie zużycia energii o około 14 proc.

Poprawa efektywności energetycznej zapewnia m.in. bezpieczeństwo zaopatrzenia w energię oraz przyczynia się do złagodzenia efektów zmian klimatycznych. Wpływa także na wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy.

Bardzo ważnymi instrumentami finansowymi wspierającymi realizację energooszczędnych inwestycji w Polsce są programy wdrażane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) oraz środki pochodzące z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) i Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO).

Dla przedsiębiorstw zainteresowanych promowaniem efektywności luty 2018 ENERGIA elektryczna l 27

WYDARZENIA energetycznej ME ogłosiło 31 stycznia konkurs, w którym nabór wniosków przeprowadza NFOŚiGW. Wsparcie w ramach konkursu skierowane jest do dużych przedsiębiorstw. Mogą one uzyskać dofinansowanie do projektów obejmujących rozwiązania, które przyczynią się do optymalizacji gospodarowania energią oraz do zwiększenia efektywności energetycznej, w tym wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Przykładowe inwestycje, które mogą zostać objęte wsparciem, to np. przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, kompleksowa modernizacja energetyczna budynków, budowa lub przebudowa lokalnych źródeł ciepła (w tym wymiany źródła na instalację OZE), czy zastosowanie technologii odzysku energii. Środki dostępne są w ramach działania 1.2 Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach (POIiŚ 2014 – 2020). Wsparcie może sięgać nawet 75 proc. kosztów kwalifikowalnych inwestycji. Konkurs potrwa do 30 marca 2018 roku.

Zmiana sprzedawcy energii elektrycznej Według informacji Urzędu Regulacji Energetyki, liczba odbiorców w gospodarstwach domowych (grupa taryfowa G), którzy zdecydowali się na zmianę sprzedawcy energii elektrycznej wyniosła na koniec grudnia zeszłego roku 546 867 i wzrosła o 18,2 proc. w stosunku do końca grudnia 2016. Natomiast wśród odbiorców przemysłowych (grupy taryfowe A, B, C) nastąpił wzrost o 8,3 proc., a ich liczba wyniosła 188 231.

W grudniu 2017 roku zmiany sprzedawcy dokonało 6 069 gospodarstw domowych, zaś wśród odbiorców przemysłowych było 544 takich zmian.

London Power Tunnels

Górnictwo węgla kamiennego Komisja Europejska (KE) 8 lutego zaakceptowała zmiany do programu pomocy państwa dla sektora górnictwa węgla kamiennego na lata 2015 – 2023.

– To dobra decyzja dla Polski i polskiego górnictwa, a także ważny element prowadzonego przez ME procesu restrukturyzacji branży – komentuje minister energii Krzysztof Tchórzewski.

– Dzięki akceptacji naszych propozycji możemy kontynuować wspieranie optymalizacji procesu zmian strukturalnych w polskim sektorze węglowym – mówi szef resortu. Dodaje, że w ciągu ostatnich dwóch lat w sektorze nastąpiły gruntowne przeobrażenia organizacyjne, które m.in. zostały dostosowane do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Decyzja KE to możliwość dalszego działania w tym zakresie i utrzymanie osiągniętego efektu dotychczas przeprowadzonych działań. – Niezwykle ważnym narzędziem w walce o nowoczesne i konkurencyjne górnictwo jest możliwość racjonalnego wsparcia rozwoju tego sektora przez państwo – ocenia minister Krzysztof Tchórzewski. Jak zaznacza, decyzja KE jest również rezultatem aktywnej i konsekwentnej współpracy pomiędzy KE, a przedstawicielami resortu energii.

Zdjęcie ilustracyjne: Stocklib / Mr.Nachai Sorasee

Jak czytamy na portalu gramwzielone.pl, w ramach projektu London Power Tunnels, pod stolicą Wielkiej Brytanii wydrążono tunele długości 32 km, które mieszczą 200 km kabli przesyłających energię elektryczną.

Za realizację przedsięwzięcia odpowiada brytyjski operator systemu przesyłowego National Grid. Celem jest usunięcie z londyńskich ulic w ciągu siedmiu lat napowietrznych linii energetycznych. National Grid informuje, że koszt oddanej właśnie do użytku infrastruktury wyniósł około miliarda funtów. Była to największa od lat 60. XX wieku inwestycja w infrastrukturę energetyczną Londynu.

Pod ziemią umieszczono linie energetyczne 400 kV, którymi ma być przesyłane 20 proc. energii potrzebnej do zaopatrzenia stolicy Wielkiej Brytanii. Ten odsetek będzie zwiększany w miarę usuwania starych linii energetycznych, które zbudowano w latach 50. ubiegłego wieku.

W tunelach położone są linie wysokiego napięcia należące do National Grid, ale też znajdują się tam sieci dystrybucyjne lokalnych firm.

Jak podkreśla brytyjski operator, w czasie budowy tuneli pracownicy poruszali się po nich pojazdami elektrycznymi.

Pod stolicą Wielkiej Brytanii wydrążono tunele długości 32 km, które mieszczą 200 km kabli przesyłających energię elektryczną 28

l ENERGIA elektryczna luty 2018

Opracowała Małgorzata Władczyk

WYDARZENIA

Witold Jabłoński Po ukończeniu studiów wyższych na Wydziale Elektrycznym Politechniki Wrocławskiej w 1961 roku rozpoczyna pracę w Dyspozycji Mocy Zakładów Energetycznych Okręgu Południowego w Katowicach, a następnie Zakładów Energetycznych Okręgu Dolnośląskiego. Od 1963 do 1965 jest zatrudniony we Wrocławskim Biurze Projektowo-Konstrukcyjnym ZREMB. Od 1965 do 2005 związany z Politechniką Wrocławską, gdzie w 1973 roku obronił dysertację doktorską. W pracy naukowej zajmował się głównie metodami oceny zagrożenia porażeniowego, skutkami działania prądu na organizm ludzki oraz optymalizacją środków ochrony przed porażeniem.

Doświadczenie i wiedza praktyczna nabyta podczas pracy w energetyce zawodowej, w połączeniu z działalnością naukową na Politechnice Wrocławskiej, zaowocowały intensywną, ponaddwudziestoletnią współpracą z PTPiREE, w ramach której wspólnie propagowaliśmy wiedzę z zakresu bezpieczeństwa i ochrony życia ludzkiego. Udało nam się doprowadzić do powstania normy N SEP-E-001, której jest współautorem, co na ówczesne czasy było bardzo dużym sukcesem ze względu na brak innych regulacji w tematyce nią objętej.

Wspominamy go z ogromnym szacunkiem dla jego osoby i dokonań zawodowych oraz koleżeńskich.

26 stycznia 2018 roku zmarł dr inż. Witold Jabłoński, nasz długoletni współpracownik, przyjaciel i wychowawca wielu pokoleń energetyków

Współpracownicy zrzeszeni w PTPiREE n

Mirosław Kasacki Mirosław Kasacki w 1984 ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Białostockiej z tytułem magistra inżyniera. W tymże roku rozpoczęła się jego przygoda z energetyką w ówczesnym Zakładzie Energetycznym (ZE) Białystok. Kolejne awanse doprowadzają go w 1991 do nominacji na dyrektora technicznego ZE Białystok. Potwierdzone na tym stanowisku umiejętności pozwalają na powierzenie mu, po komercjalizacji ZE w roku 1993, funkcji członka zarządu. Po ukończeniu studiów MBA zostaje w 2007 roku prezesem zarządu.

W 2009 podejmuje pracę w PSE Operator SA w Warszawie, jako dyrektor Departamentu Inwestycji, aby następnie w 2010 roku zostać dyrektorem zadania ,,Połączenie elektroenergetyczne Polska – Litwa". W 2015 powraca do pracy w PGE Dystrybucja SA Oddział Białystok, gdzie do ostatnich dni życia pracuje na stanowisku zastępcy dyrektora generalnego.

Na życiorys zawodowy Mirosława Kasackiego składa się nie tylko praca na ważnych stanowiskach w Zakładzie Energetycznym Białystok i PSE SA. Swoje zaangażowanie społeczne wykazuje przystępując w 1984 roku do Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Pełni tam w latach 2002 – 2010 kolejno funkcje prezesa i członka zarządu białostockiego oddziału SEP. Działa aktywnie na rzecz szeroko pojętej energetyki polskiej. Od 1998 – w strukturach PTPiREE uczestniczy w pracach Forum Dyrektorów Technicznych, a także – od 2007 roku – zarządu Towarzystwa.

Pozostanie w naszej pamięci jako wspaniały człowiek i przyjaciel!

1 lutego 2018 roku zmarł Mirosław Kasacki – zastępca dyrektora generalnego białostockiego Oddziału PGE Dystrybucja

Zarząd, pracownicy i przyjaciele z PTPiREE

n

luty 2018 ENERGIA elektryczna l 29

FELIETON

Z umiarem

Humanizujmy

Toczące się ostatnio debaty na temat przyszłości energetyki w Polsce zazwyczaj kończą się konkluzją, że to polityka, a nie ekonomia decyduje o kierunku jej rozwoju. Poniekąd prawda.

Tylko poniekąd.

Każdy człowiek, rodzina, firma, społeczeństwo, a także rządy wszystkich krajów muszą stale podejmować decyzje jak wykorzystywać ograniczone zasoby w celu zaspokajania nieograniczonych potrzeb.

Właśnie ekonomia jest taką nauką o dokonywaniu wyborów dotyczących gospodarczej sfery życia. Pomaga w kształtowaniu polityki, za pomocą której rządy mogą wywierać wpływ na całokształt gospodarki. Świat z dnia na dzień kurczy się dla przepływu informacji, ludzi, pieniędzy, towarów i usług. W ostatnich latach w środowiskach ekonomistów szeroko rozgorzała dyskusja na temat nieuchronności humanizacji ekonomii. Do badań włącza się psychologię. Rozważa się racjonalność ludzkich zachowań. O wadze zagadnienia świadczy chociażby ostatnia nagroda Nobla z ekonomii. Panuje zgoda co do malejącego znaczenia rynku i jego dominacji. Zaczyna zwracać się większą uwagę na etykę, a nawet moralność w ekonomii.

Analizuje się konieczność łączenia mechanizmów rynkowych z państwowym interwencjonizmem i planowaniem. Dla niektórych może to bulwersujące, ale ekonomia powoli przestaje być nauką, stając się w coraz większym stopniu praktyką polityczną. Przecież to politycy określają arbitralnie stopy procentowe, co bezpośrednio przekłada się na indywidualnie podejmowane decyzje gospodarcze, inwestycyjne i życiowe. Zaczyna przebijać się teza, że w firmach wcale nie najważniejszy jest interes ich właścicieli. Nadmierna żądza zysku i chęć szybkiego wzbogacania się niepotrzebnie rozwarstwiają społeczeństwo. W wyniku narastających napięć nasila się niekontrolowana emigracja w poszukiwaniu lepszych warunków do życia. Zaburza to stabilny rozwój gospodarczy. Aktualnie w Unii Europejskiej borykamy się z tym problemem.

30 l ENERGIA elektryczna luty 2018

Energetyka nie funkcjonuje w oderwaniu od reszty gospodarki. Jest jej nieodłącznym elementem. Napędza ją. Ćwierć wieku temu energia w Polsce stała się towarem. Towarem specyficznym. Niezbędnym do życia, a do tego obiektywnie drożejącym. Nie można bezmyślnie jej marnować.

»»» » Panuje zgoda co do malejącego znaczenia rynku i jego dominacji.

Zaczyna zwracać się większą uwagę na etykę, a nawet moralność w ekonomii.

Analizuje się konieczność łączenia mechanizmów rynkowych z państwowym interwencjonizmem i planowaniem.

Dla niektórych może to bulwersujące, ale ekonomia powoli przestaje być nauką, stając się w coraz większym stopniu praktyką polityczną.

Trzeba produkować i dostarczać ją w sposób jak najmniej uciążliwy dla środowiska. Korzystać z niej bezpiecznie i efektywnie. Energetyka zrobiła już wiele. Niestety wiedza na ten temat w zbyt małym stopniu dociera do ogółu społeczeństwa. Brakuje zrozumienia. Populiści i zainteresowani osiągnięciem własnych korzyści potrafią łatwo pozyskiwać okolicznych mieszkańców do blokowania energetycznych inwestycji celu publicznego na ich terenie. Upowszechnianie nieprawdziwych informacji na temat szkodliwego oddziaływania określonych technologii wytwarzania i dostarczania energii wywołuje lęki, z którymi niezmiernie trudno mierzyć się. Właśnie z braku wystarczającej świadomości społecznej w tym zakresie. Chyba już dojrzeliśmy do wprowadzenia systemu powszechnej edukacji energetycznej. Nawyki racjonalnego i bezpiecznego korzystania z domowych urządzeń elektrycznych, cieplnych i gazowych można wykształcić już u dzieci w wieku przedszkolnym. Wybraną tematykę przydałoby się wprowadzić także do programów nauczania w szkołach podstawowych i średnich. Warto skorzystać z bogatych doświadczeń innych krajów unijnych. Powodzenie programu w znacznym stopniu zależy od włączania w jego realizację organizacji pozarządowych i młodzieżowych. Autentycznie to działa. W przeciwnym razie, przy braku akceptacji społecznej, sfinalizowanie planowanych inwestycji energetycznych, zwłaszcza na mocno zurbanizowanych terenach wokół dużych aglomeracji, stanie pod wielkim znakiem zapytania.

Humanizujmy energetykę. Niech stanie się bardziej zrozumiała dla ludzi. Lepiej dostosowana do ich wyobrażeń, potrzeb i aspiracji. Kluczem jest powszechna edukacja energetyczna społeczeństwa. Nie da się tego obejść.

dr inż. Andrzej Nehrebecki

TERMINARZ

}} 21-23 marca 2018 r.

WROCŁAW

}} 4-5 kwietnia 2018 r.

WARSZAWA

}} 11-12 kwietnia 2018 r.

WISŁA

VIII Konferencja Naukowo-Techniczna „Straty energii elektrycznej w sieciach elektroenergetycznych”

XXVII Konferencja Energetyczna EuroPOWER

XIII Konferencja„Oświetlenie dróg i miejsc publicznych – sposoby zarządzania systemami oświetlenia”

PTPiREE »»Org.: Inf.: Justyna

MMConferences SA »»Org.: Inf.:

tel. 22 379-29-00 e-mail: info@mmcpolska.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 dylinska@ptpiree.pl

}} 24-26 kwietnia 2018 r.

KAZIMIERZ DOLNY

}} 16-17 maja 2018 r.

KOŁOBRZEG

}} 24-25 maja 2018 r.

RADZIEJOWICE

XXIV Konferencja Naukowo-Techniczna - Rynek Energii Elektrycznej REE 2018

VII Konferencja Naukowo-Techniczna „Stacje elektroenergetyczne WN/SN i SN/nn”

XX Spotkanie Techniczne Przedstawicieli Transportu OSD/OSP

Stowarzyszenie »»Org.: Elektryków Polskich

Oddział Lublin Inf.: tel. 517 268 440, 517 268 441 e-mail: biuro@ree.lublin.pl referaty@ree.lublin.pl

»»

Org.: PTPiREE Inf.: Karolina Nowińska tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Sebastian Brzozowski

61 846-02-31 brzozowski@ptpiree.pl transport@ptpiree.pl

}} 12-13 czerwca 2018 r.

KOŁOBRZEG

}} 13-14 czerwca 2018 r. ŚWINOUJŚCIE

}} 20-23 listopada 2018 r.

WISŁA

Konferencja„Pomiary i diagnostyka w sieciach elektroenergetycznych”

Konferencja„Współpraca energetyki dystrybucyjnej z samorządami”

XVII Konferencja „Systemy Informatyczne w Energetyce” SIwE’18

PTPiREE »»Org.: Inf.: Justyna

Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 dylinska@ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Sebastian Brzozowski tel. 61 846-02-31 brzozowski@ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

luty 2018 ENERGIA elektryczna l 31