Energia Elektryczna marzec 2018 by PTPiREE

PRZESYŁ

Elektryczna

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Technika i technologie

Inwestycje

za unijne pieniądze

Infrastruktura KSE w XXI wieku

Kodeks sieci NC ER i wytyczne

Łączność w centrum uwagi

Wydarzenia w branży

3/2018

DYSTRYBUCJA

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

KLIENT

ID OPRAWY

STAN REDUKCJI

PROFIL REDUKCJI

ZASILANIE

CZAS PRACY

NOWA GENERACJA ZARZĄDZANIA MIASTEM HYBRYDOWA STRUKTURA

AUTOMATYCZNA LOKALIZACJA ZA POMOCĄ GPS

BEZPOŚREDNIE PRZESŁANIE INFORMACJI O WYKRYTYM RUCHU POMIĘDZY OPRAWAMI

www.schreder.com.pl

INTUICYJNY INTERFEJS

APLIKACJA WWW DOSTOSOWANA DO URZĄDZEŃ MOBILNYCH

W NUMERZE

Gdyby próbować zwięźle opisać zawartość bieżącego wydania „Energii Elektrycznej” moglibyśmy powiedzieć, że marcowy magazyn jest bardzo praktyczny i użyteczny w pracy, a także w życiu osobistym. Czytelnicy znajdą w nim szereg materiałów istotnych z punktu widzenia działalności spółek energetycznych. Próbujemy wyjaśnić złożone zagadnienia prawodawstwa unijnego i krajowego, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na różne obszary działalności biznesowej naszego sektora. Staramy się również przyjrzeć inwestycjom spółek oraz dokonać statystycznego podsumowania przeobrażeń, jakim ulegała infrastruktura krajowej sieci elektroenergetycznej w ostatnich latach. Głównym tematem najnowszego numeru ,,EE'' są kodeksy sieci i wytyczne, jako środki regulacyjne na gruncie prawa unijnego. Pojęcia te coraz częściej pojawiają się w aktualnym dyskursie energetycznym, dlatego też próbujemy przybliżyć definicje kodeksów sieci i wytycznych, a także wskazać praktyczne znaczenie tych dokumentów. Jednym z obszarów mocno eksponowanych w unijnych rozporządzeniach jest łączność w systemie elektroenergetycznym, toteż szczegółowo omawiamy zagadnienia z nią związane. Podsumowując stan inwestycji współfinansowanych środkami unijnymi, wskazujemy na blaski i cienie związane z realizacją obecnej perspektywy finansowej 2014 – 2020. Mimo znaczących kwot dofinansowania, programy pomocowe wywołują jednak w sektorze dystrybucji energii elektrycznej pewien niedosyt. Odpowiedź na pytanie, dlaczego tak się dzieje znajdą Państwo w artykule „Inwestycje za unijne pieniądze”. Praktyków z działów zamówień i finansów spółek energetycznych z pewnością zainteresuje analiza wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który może rozszerzyć krąg podmiotów zobowiązanych do stosowania Prawa zamówień publicznych. Chodzi tu zwłaszcza o spółki shered service w grupach energetycznych. Z kolei rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE wprowadza nowe zasady certyfikacji personelu rozdzielnic elektroenergetycznych napełnianych sześciofluorkiem siarki. Wspomniane tematy stanowią zaledwie część zawartości naszego miesięcznika. Do zapoznania się z całością serdecznie zapraszam. Biorąc pod uwagę fakt, że marzec jest miesiącem, w którym swoje święto obchodzą Panie, chcemy poruszyć dynamicznie wzrastającą rolę kobiet w naszym życiu, również zawodowym. Panie proszę o przyjęcie serdecznych ukłonów od męskiej części redakcji. Z okazji zbliżającej się Wielkanocy – życzenia spokoju, radości i dobrej wiosennej energii składam wszystkim Czytelnikom. Wojciech Tabiś

Zdrowych i radosnych Świąt Wielkanocnych życzy Redakcja „Energii Elektrycznej”

Spis treści 4

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

Z DZIAŁALNOŚCI

Ewolucja

RYNEK I REGULACJE

Łączność w centrum uwagi

10 Inwestycje za unijne pieniądze 12 Czy spółki shared service w grupach energetycznych powinny stosować Pzp?

15 Nowe certyfikaty dla personelu

rozdzielnic elektroenergetycznych napełnianych sześciofluorkiem siarki

17 RAPORT Z DZIAŁAŃ LEGISLACYJNYCH 19 PARAGRAF W SIECI

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

22 Infrastruktura KSE w XXI wieku

WYDARZENIA

28 Wydarzenia w branży 30 FELIETON PRZESYŁ

Elektryczna

3/2018

Biuletyn Branżowy „Energia Elektryczna” – miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Redaguje zespół: Wojciech Tabiś (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Sebastian Brzozowski, Mirosław Derengowski, Olga Fasiecka, Wojciech Kozubiński, Lucyna Mazurek, Stanisława Teszner, Katarzyna Zalewska-Wojtuś. Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, www.e-elektryczna.pl Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: ptpiree@ptpiree.pl, www.ptpiree.pl ISSN 1897-3833 Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. K. Pułaskiego 41, 62-800 Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów. Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 16 marca 2018 r.

DYSTRYBUCJA

ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy

KLIENT

Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Rynek i regulacje

Technika i technologie

Wydarzenia w branży

Inwestycje

za unijne pieniądze

Infrastruktura KSE w XXI wieku

Zdjęcie: Adobe stock / Dabarti

Zdjęcie: Katarzyna Piwecka

Szanowni Państwo

Kodeks sieci NC ER i wytyczne

Łączność w centrum uwagi

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»ENERGA-OPERATOR SA

Pierwsza przewoźna stacja kontenerowa z rozdzielnicą SN stanęła na terenie płockiego oddziału ENERGA-OPERATOR SA. Jej zastosowanie związane jest z modernizacją Głównego Punktu Zasilania (GPZ) Niechodzin. Przebudowa GPZ-u, przy jednoczesnym braku możliwości przepięć w sieci, nie byłaby możliwa bez zakupu stacji tymczasowej (rozdzielnicy zabudowanej w kontenerze). Rozwiązanie to umożliwia elastyczne przyłączenia nowych klientów bez długotrwałych i uciążliwych wyłączeń dotychczasowych odbiorców. Skraca również liczbę i czas prac modernizacyjnych. Istotną korzyścią zastosowania mobilnej stacji, oprócz uproszczenia modernizacji kolejnych obiektów, jest możliwość jej

wykorzystania w sytuacjach awaryjnych, np. pożaru, zwarcia rozdzielnic w pracujących GPZ-ach itp., na całym obszarze działania spółki. Mobilna rozdzielnica SN to konstrukcja o wymiarach 13 x 3 x 3,5 m, która umożliwia przemieszczanie i posadawianie w dowolnym miejscu bez konieczności wykonywania dodatkowych utwardzeń czy fundamentów. Wyposażona jest w 14-polową rozdzielnicę rozdziału pierwotnego z zabudowaną nowoczesną aparaturą łączeniową i cyfrową automatyką EAZ. Niewielka kubatura oraz waga urządzenia pozwalają na jego szybką dyslokację ciężarówką. Czas przewidywanej eksploatacji mobilnej rozdzielnicy to minimum 25 lat. n

Zdjęcie: Energa-Operator

Mobilna rozdzielnica SN

Mobilna rozdzielnica SN to konstrukcja o wymiarach 13 x 3 x 3,5 m

»»ENERGA-OPERATOR SA

»»PSE

ENERGA-OPERATOR SA podpisała umowy na dofinansowanie inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną. Wsparcie, w łącznej wysokości prawie 15 mln zł, otrzymają dwa projekty budowy i przebudowy sieci WN, wymiany transformatorów, przebudowy stacji elektroenergetycznych w celu likwidacji wąskich gardeł oraz wdrożenia funkcjonalności sieci inteligentnej. Pierwsza inwestycja to rozbudowa stacji elektroenergetycznej 110/15kV GPZ Kąty Rybackie (wartość projektu – 7,3 mln zł, dofinansowanie – 5,2 mln zł). Jej celem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej dla ok. 7,5 tys. odbiorców z Mierzei Wiślanej, obecnie zasilanych z GPZ Kąty Rybackie. Druga – to rozbudowa stacji elektroenergetycznej 110/15kV GPZ Ostrów Północ (wartość projektu – ponad 13 mln zł, dofinansowanie – 9,5 mln zł). Jej realizacja zapewni bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej dla około 19,9 tys. odbiorców z Ostrowa Wielkopolskiego. ENERGA-OPERATOR SA złożyła wnioski o dofinansowanie dla tych projektów na przełomie czerwca i lipca 2017 roku. Proces oceny trwał do końca grudnia 2017 roku, a podpisanie umów o dofinansowanie nastąpiło 28 lutego 2018 roku. Realizacja inwestycji w ramach działania 7.1 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020 rozpoczęła się w marcu i potrwa do kwietnia przyszłego roku. n

Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA (PSE) w Pomorskiem realizują inwestycje o wartości ponad 1,2 mld zł. Mają one na celu poprawę bezpieczeństwa elektroenergetycznego województwa. Do najważniejszych z siedmiu przedsięwzięć należy budowa trzech linii najwyższych napięć 400 kV o łącznej długości około 300 km na odcinkach: Gdańsk Przyjaźń – Żydowo Kierzkowo, Grudziądz – Pelplin – Gdańsk Przyjaźń oraz Żydowo Kierzkowo-Słupsk. Równie ważna jest budowa dwóch stacji najwyższych napięć (400/220/110 kV): Gdańsk Przyjaźń i Pelplin oraz rozbudowa stacji Gdańsk Błonia. Prace mają być zakończone do końca roku 2019. Realizowane projekty są niezwykle istotne dla województwa pomorskiego, ponieważ energia produkowana na jego terenie zaspokaja tylko około 30-40 proc. zapotrzebowania regionu. Pozostała część jest dostarczana z centrum i południa kraju, gdzie znajduje się większość elektrowni. Aglomeracja trójmiejska oraz całe Pomorze zasilane są przede wszystkim zbudowaną na przełomie lat 50. i 60. XX wieku linią 220 kV z Bydgoszczy do Gdańska oraz około 30-letnią linią 400 kV Grudziądz – Gdańsk. Awaria jednej z nich może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego całego regionu. Inwestycje w województwie pomorskim są częścią największego w historii PSE programu inwestycyjnego obejmującego ponad 140 projektów o łącznej wartości około 13 mld zł. Jego rezultatem ma być w najbliższych czterech latach ponad 2,7 tys. km nowych i przeszło 1,7 tys. km zmodernizowanych linii najwyższych napięć. Powstanie też sześć nowych stacji elektroenergetycznych, a 48 zostanie rozbudowanych. n

Dofinansowanie na Pomorskie inwestycje rozbudowę GPZ-ów

l ENERGIA elektryczna marzec 2018

INFORMACJE ZE SPÓŁEK

»»PGE Dystrybucja

Zdjęcie: PGE Dystrybucja

Współpraca ze szkołami branżowymi

Na zdjęciu od lewej: Danuta Solarz – PGE Dystrybucja O. Rzeszów, Władysław Turek – Dyrektor Generalny PGE Dystrybucja O. Rzeszów, Irena Jamróz – Dyrektor ZSE w Rzeszowie, Zbigniew Zagrodnik – ZSE, Elżbieta Miąsik – PGE Dystrybucja O. Rzeszów

PGE Dystrybucja Oddział Rzeszów rozpoczął współpracę z Zespołem Szkół Elektronicznych (ZSE) w Rzeszowie. Jej celem jest wsparcie szkolnictwa zawodowego w specjalizacjach prowadzonych przez ZSE oraz promowanie PGE Dystrybucja wśród potencjalnych, przyszłych pracowników spółki. Porozumienie stanowi element długofalowego planu rozwoju kadr oraz zapobiegania powstawaniu luki pokoleniowej w grupie elektromonterów i pracowników inżynieryjno-technicznych PGE Dystrybucja. Współpraca między stronami realizowana będzie poprzez wzajemne wsparcie merytoryczne, dydaktyczne i szkoleniowe. W szczególności – organizację zajęć edukacyjnych dla przyszłych techników automatyków, elektroników i informatyków. W ramach porozumienia organizowane będą wykłady, pokazy szkoleniowe i warsztaty dla uczniów. PGE Dystrybucja włączy się również w organizację Dni Otwartych ZSE oraz konkursów związanych z szeroko rozumianą energetyką

»»PGE Dystrybucja

Nowy systemem diagnostyki kabli SN PGE Dystrybucja Oddział Białystok wprowadził system diagnostyki kabli, który będzie skutecznie zapobiegał zakłóceniom i awariom sieci oraz wydłuży czas ich eksploatacji. System jest dziełem specjalnie do tego celu powołanego zespołu, którego zadaniem było opracowanie metodologii badań oraz stały nadzór nad aktualizacją, weryfikacją i interpretacją wyników. Owocem prac tego gremium jest także dokument pt.: „Wymagania szczegółowe wykonywania prób i pomiarów kabli elektroenergetycznych”, będący przewodnikiem dla osób wykonujących pomiary. Jest to o tyle ważne, że badania i pomiary linii kablowych mają na celu zapobieganie w przyszłości awariom poprzez wczesne wykrywanie defektów oraz zjawisk, które je powodują. Dane uzyskane w badaniach diagnostycznych są ważnym źródłem informacji w planowaniu działań eksploatacyjnych i modernizacyjnych. Prace diagnostyczne wykonywane

są przy użyciu nowoczesnych technologii oraz specjalistycznych urządzeń. Wyniki pomiarów gromadzone w bazie danych obejmują wszystkie Rejony Energetyczne Oddziału Białystok. Pracowników zaangażowanych w wykonywanie pomiarów przeszkolono z zakresu diagnostyki kabli średniego napięcia w siedzibie producenta aparatury pomiarowej, a następnie na poligonie Oddziału Białystok, na którym wybudowano symulator układów połączeń oraz defektów linii kablowych SN. Kolejnym krokiem było doposażenie wszystkich Rejonów Energetycznych w sprzęt umożliwiający wykonywanie pomiarów diagnostycznych. Obecnie Oddział Białystok dysponuje diagnostyczną aparaturą pomiarową opartą na napięciach probierczych DAC oraz VLF, dwoma przenośnymi zestawami MV DAC 30, jak też dwoma zestawami OWTS 28 zabudowanymi na furgonie wraz z aparaturą do lokalizacji uszkodzeń kabli. n

»»Enea Operator

Partner strategiczny EXPOPOWER Enea Operator obejmie patronat strategiczny nad tegoroczną edycją targów EXPOPOWER/GreenPOWER. Spółka będzie również organizatorem konferencji branżowych. Planuje także, wraz z organizatorem tej imprezy wystawienniczej – Międzynarodowymi Targami Poznańskimi, przygotowanie specjalnej strefy z różnego rodzaju pokazami oraz innymi atrakcjami dla starszych i młodszych zwiedzających. EXPOPOWER 2018 odbędzie się w Poznaniu od 23 do 26 kwietnia równolegle z targami Instalacje, Sawo oraz Securex. PTPiREE objęło patronatem honorowym organizację targów EXPOPOWER. n

Informacje ze spółek zebrała Marzanna Kierzkowska

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l

Z DZIAŁALNOŚCI PTPiREE

Legalizacja liczników W związku z planowaną nowelizacją rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 14 czerwca 2013 roku w sprawie opłat za czynności urzędowe wykonywane przez organy administracji miar i podległe im urzędy (tzw. „rozporządzenia opłatowego”), PTPiREE wraz z Polską Spółką Gazownictwa wystosowały wspólne stanowisko do minister resortu przedsiębiorczości i technologii. Dokument przygotowano w nawiązaniu do ustawy z 23 marca 2017 roku o zmianie ustawy Prawo o miarach wprowadzającej możliwości stosowania metody statystycznej do legalizacji ponownej oraz w kontekście możliwości nałożenia opłaty na wszystkie liczniki w partii poddanej ocenie metodą statystyczną. Należy zaznaczyć, że zastosowanie w praktyce metody statystycznej będzie uzasadnione ekonomicznie wyłącznie w przypadku ponoszenia opłaty za liczniki poddane badaniu, a nie całą ich partię.

Zakończenie dialogu technicznego CSWI PTPiREE, działające jako pełnomocnik pięciu operatorów systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego, informuje o zakończeniu 5 marca 2018 roku dialogu technicznego prowadzonego celem uruchomienia postępowania związanego z zakupem, wdrożeniem i utrzymaniem Centralnego Systemu Wymiany Informacji (CSWI). Więcej na cswi.ptpiree.pl/dialog-techniczny.

Aktualizacja IRiESD dotyczącej OZE Zrzeszonych w PTPiREE pięciu operatorów systemów dystrybucyjnych zakończyło właśnie proces konsultacji Karty Aktualizacji Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnych (KA IRiESD) dotyczącej OZE. 6

l ENERGIA elektryczna marzec 2018

KA IRiESD oraz proces konsultacji przygotowano i przeprowadzono zgodnie z art. 9g ustawy Prawo energetyczne (Pe). Jej celem jest wprowadzenie do IRiESD aktualnych wymagań przepisów krajowych i europejskich dla źródeł wytwórczych, w szczególności dotyczących mikroinstalacji. Aktualizację oparto w szczególności na regulacjach wynikających z Pe oraz ustawy o OZE, Polskiej Normy PN-EN 50438:2014-02, a także dotychczasowych doświadczeń OSD z przyłączania i pracy mikroinstalacji w sieci. Należy podkreślić, że Pe wyraźnie wskazuje, że przyłączane do sieci mikroinstalacje muszą zapewniać m.in. bezpieczeństwo funkcjonowania systemu elektroenergetycznego i dotrzymanie w sieci parametrów jakościowych energii elektrycznej. Dochowanie tych wymagań możliwe jest tylko przy spełnieniu przez mikroinstalacje obowiązujących przepisów i norm. Stąd też wymagania techniczne, jakie OSD do tej pory zamieszczali wyłącznie na stronach internetowych, zaktualizowano i w trybie przewidzianym w Pe procedowane jest ich wprowadzenie do IRiESD. W ostatnich latach w przepisach wprowadzono wiele zmian prawnych m.in. w ustawie o OZE, Pe, a także dokonano nowelizacji norm polskich i europejskich. Przepisy te wprowadzają nowe wymagania oraz obowiązki dotyczące np. możliwości ograniczenia pracy lub wyłączenia mikroinstalacji o mocy ponad 10 kW w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa pracy sieci powodowanego przez mikroinstalację, konieczności odpowiedniego zachowania się mikroinstalacji w przypadkach zaburzeń pracy systemu elektroenergetycznego i zapewnienia odpowiedniego zakresu regulacji mocy biernej. Dodatkowo w ostatnim czasie Komisja Europejska zatwierdziła szereg kodeksów sieciowych (m.in. dotyczących OZE), wprowadzonych w formie rozporządzeń, a wymogi w nich zawarte zaczną obowiązywać bezpośrednio w państwach członkowskich Unii Europejskiej bez potrzeby ich dodatkowej implementacji. Jednocześnie, biorąc pod uwagę dotychczasowe

doświadczenia z przyłączaniem mikroinstalacji, operatorzy ustalili konieczność ograniczenia mocy mikroinstalacji przyłączanych jednofazowo. Tego typu wymagania ustanawiane są w większości krajów o dużym nasyceniu źródłami rozproszonymi, dzięki czemu ich praca nie powoduje negatywnego wpływu na parametry jakościowe energii elektrycznej. Biorąc pod uwagę istotny wpływ wymagań na branżę OZE, operatorzy zrzeszeni w PTPiREE postanowili ponownie przeprowadzić proces konsultacji KA IRiESD z uwzględnieniem uwag zgłoszonych i zaakceptowanych w zakończonych właśnie konsultacjach społecznych. Tym samym KA IRiESD zostaną złożone do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki po dokonaniu powtórnego procesu konsultacji.

Miliony euro na inwestycje 7 marca odbyło się spotkanie konsultacyjne dotyczące nowej edycji funduszy Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014 – 2021. Celem dyskusji było wskazanie na problemy, które mogą zostać rozwiązane dzięki finansowaniu w ramach programu „Środowisko, energia i zmiany klimatu”. Chodzi o takie obszary tematyczne jak: energia odnawialna, efektywność energetyczna i bezpieczeństwo energetyczne, na które przeznaczone będzie nie mniej niż 72 procent alokacji środków dotacji o łącznej wartości 140 000 000 euro. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele sektora: PTPiREE, Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Środowiska, NFOŚiGW oraz reprezentanci partnerów programu z państw-darczyńców: Norweskiej Agencji Środowiska (NEA), Norweskiej Dyrekcji ds. Zasobów Wodnych i Energii (NVE) oraz Krajowej Agencji ds. Energii Islandii (OS). Program umożliwi wsparcie inwestycji realizowanych w okresie 2019 – 2024. n

KOMENTARZ

Najogólniej mówiąc, ewolucja to proces zmian zachodzących w czasie. Jednym z jej głównych mechanizmów jest dobór naturalny, prowadzący do ukierunkowanych zmian w populacji, zwiększających adaptację do warunków środowiskowych. Równolegle z walką o prawo kobiet do pracy i samostanowienia toczyła się walka o prawa wyborcze. Niestety, była to trudna walka: 3 listopada 1793 roku, w trakcie trwania Rewolucji Francuskiej, za przygotowanie „Deklaracji praw kobiety i obywatelki” ścięto Olimpię de Gouges. Pierwsze zwycięstwo kobiet na tym polu przyszło dopiero w roku 1869, kiedy to uzyskały prawo głosu na Terytorium Wyoming w Stanach Zjednoczonych. Kolejna była Nowa Zelandia – 1893, Australia – 1902, a następnie Finlandia – 1906. Ostatnie z krajów, które przyznały kobietom prawa wyborcze to: Kuwejt – 2005, Zjednoczone Emiraty Arabskie – 2006 i Arabia Saudyjska – 2015.

W polskiej energetyce Sebastian Brzozowski

zatrudnionych jest

Przez większość historii ludzkości jedną z najbardziej pożądanych cech była siła fizyczna. To ona decydowała o możliwości zdobycia pożywienia, pozycji w społeczności czy możliwości podporządkowania sobie innych jednostek. Siłą rzeczy, z racji różnic w budowie anatomicznej, był to świat mężczyzn. To oni zdobywali pożywienie, dokonywali podbojów czy rywalizowali o wpływy. I pewnie nie zmieniłoby się wiele, gdyby nie wynalezienie maszyny parowej, rewolucja przemysłowa, a w konsekwencji zastąpienie zwykłej pracy fizycznej przez maszyny. Otworzyło to kobietom drogę najpierw do pracy zarobkowej, a następnie pozwoliło na uzyskanie niezależności finansowej i stworzenia własnych grup nacisku. Duży wpływ na to miały także wydarzenia XX wieku: dwie wojny światowe, które poprzez zaangażowanie ogromnej rzeszy mężczyzn na froncie pozwoliły kobietom objąć stanowiska tradycyjnie zajmowane przez mężczyzn.

obecnie 116,4 tys. pracowników, z czego około 22 proc. stanowią kobiety. Mimo że liczbowo to ciągle niewiele, przykładów na zajmowanie przez kobiety coraz wyższych stanowisk jest bardzo dużo. Dzisiaj, przynajmniej w Europie, kobiety cieszą się pełnym równouprawnieniem. Pozostała jednak jeszcze co najmniej jedna sfera, w której przynależność do płci ma znaczenie: równa płaca za taką samą

pracę. Najbardziej znaną akcją protestacyjną, w której kobiety walczyły o uznanie wartości swej pracy, był tzw. Długi Piątek – strajk kobiet w Islandii 24 października 1975 roku. Organizacjom kobiecym udało się wówczas przekonać 90 proc. islandzkich kobiet do odejścia na jeden dzień od pracy i obowiązków domowych. Symbolem tego dnia stały się znikające ze sklepów kiełbaski, gdyż większość mężczyzn tylko taki posiłek potrafiła przygotować. Polska pod tym względem nie wygląda źle, ale ma jeszcze trochę do zrobienia. W roku 2014 polskie kobiety zarabiały przeciętnie 9,5 proc. mniej od mężczyzn, posiadając od nich lepsze wykształcenie. W polskiej energetyce zatrudnionych jest obecnie 116,4 tys. pracowników, z czego około 22 proc. stanowią kobiety. Mimo że liczbowo to ciągle niewiele, przykładów na zajmowanie przez kobiety coraz wyższych stanowisk jest bardzo dużo. Jednak - wracając do ewolucji – jej celem jest coraz lepsze przystosowanie się do otaczającego środowiska. Patrząc na współczesne kobiety, odnoszę wrażenie, że przejmują one coraz więcej cech kojarzących się raczej z mężczyznami. Wydaje mi się to smutne, ale być może to właśnie my, mężczyźni, nie traktując kobiet tak, jak na to zasługują, sami popychamy ewolucję w tym kierunku? Myślę, że warto się nad tym zastanowić. Pozostaje mieć nadzieję, że żadna z płci nie uzyska już w tej walce drastycznej przewagi. Wracając do teorii ewolucji, tym większa szansa na przeżycie, im większa różnorodność. Życzmy więc kobietom, także w naszym własnym interesie, jak największych sukcesów w życiu zawodowym i osobistym. Ale przede wszystkim, jak to powiedział Cyprian Kamil Norwid: „różnijmy się pięknie i mocno”.

Sebastian Brzozowski PTPiREE marzec 2018 ENERGIA elektryczna l

RYNEK I REGULACJE

Kodeks sieci NC ER i wytyczne

Łączność w centrum uwagi Kodeksy sieci i wytyczne są środkami stosowanymi na gruncie prawa Unii Europejskiej w celu budowy wspólnego, jednolitego rynku energii elektrycznej na terenie Wspólnoty. Kodeksy sieci wprowadzane są do porządku prawnego jako rozporządzenia Komisji Europejskiej (KE) i mają pierwszeństwo stosowania w przypadku rozbieżności pomiędzy przepisami rozporządzenia i krajowych aktów prawnych. Różnica pomiędzy kodeksami sieci a wytycznymi polega na tym, że przyjmowane są w różnych procedurach. Wytyczne określają zakres zagadnień, które muszą być opracowane przez wszystkich OSP z danego regionu, natomiast kodeksy sieci ustanawiają konkretne wymagania, które muszą być bezwzględnie stosowane. Kodeksy dzielimy na: rynkowe, przyłączeniowe i operacyjne. W ogólności przyjęte i opublikowane kodeksy sieci, jako rozporządzenia KE, są stosowane bezpośrednio bez potrzeby implementacji do prawa krajowego.

Kto wdraża? Za wdrożenie kodeksów sieci odpowiedzialni są uczestnicy rynku energii. Na niektórych z nich zobowiązania nałożone są bezpośrednio przez kodeksy sieci. Tak jest w przypadku OSD i konieczności opracowania wymogów wynikających z kodeksów przyłączeniowych. W innych przypadkach może wystąpić konieczność konsultowania określonych rozwiązań, np. między OSD i OSP.

Kodeks NC ER 28 listopada 2017 roku w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 z 24 listopada 2017 roku ustanawiające kodeks sieci NC ER (ang. network code on electricity emergency and restoration) dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych. Ten operacyjny kodeks wszedł w życie 18 grudnia 2017 roku. Oznacza to, że zasadnicze dla niego 8

l ENERGIA elektryczna marzec 2018

zagadnienia, związane z koniecznością przygotowania planu odbudowy i planu obrony systemu, muszą zostać wypracowane do 18 grudnia 2018 roku. Kodeks sieci, dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych, określa wymogi dotyczące: • zarządzania przez OSP stanami zagrożenia*, zaniku zasilania* i odbudowy systemu*, • koordynacji pracy systemu w stanach zagrożenia, zaniku zasilania i odbudowy systemu, • symulacji testów służących zagwarantowaniu niezawodnej, skutecznej i szybkiej odbudowy wzajemnie połączonych systemów przesyłowych do stanu normalnego ze stanu zagrożenia lub zaniku zasilania, • narzędzi i urządzeń potrzebnych do zagwarantowania niezawodnej, skutecznej i szybkiej odbudowy wzajemnie połączonych systemów przesyłowych do stanu normalnego ze stanu zagrożenia lub zaniku zasilania. Główne obszary, które reguluje NC ER (zakres przedmiotowy): • plan obrony systemu, • plan odbudowy systemu, • interakcje rynkowe, • wymiana i przekazywanie informacji, narzędzia i urządzenia, • zgodność i przegląd (m.in. testowanie), • wdrażanie. Zadania określone w NC ER (zakres podmiotowy) dotyczą w szczególności: • operatorów systemów przesyłowych, • operatorów systemów dystrybucyjnych, • właścicieli modułów wytwarzania

energii typu C i D, • istniejących i nowych instalacji odbiorczych przyłączonych do systemu przesyłowego, • dostawców usług w zakresie obrony (plan obrony lub plan odbudowy lub umowa), • dostawców usług w zakresie odbudowy. Do głównych działań w celu wdrożenia kodeksu NC ER należy opracowanie: • zasad działania w charakterze dostawcy usług w zakresie obrony i odbudowy, • wykazu Znaczących Użytkowników Sieci (SGU - Significant Grid User) odpowiedzialnych za wdrożenie w swoich instalacjach środków wynikających z obowiązkowych wymogów lub z przepisów krajowych, • wykazu SGU o wysokim priorytecie oraz zasad i warunków ich odłączania i ponownego podawania napięcia, • zasad zawieszania i przywracania zasad rynkowych, • zasad rozliczania odchyleń i rozliczania energii bilansującej w przypadku zawieszenia działań rynkowych, • planu testów zatwierdzonych przez organ regulacyjny (URE). OSP zobowiązany jest w terminie do 18 grudnia 2018 roku do opracowania i zgłoszenia do organu regulacyjnego planów obrony i odbudowy systemu oraz wymagań technicznych dla systemu komunikacji głosowej. Procedury ujęte w planie odbudowy systemu obejmują m.in. wykaz niezbędnych dla nich rozdzielni, zatem te muszą być jednoznacznie wytypowane. Spośród innych wymagań należy zwrócić uwagę na konieczność

udostępniania przez OSP krytycznych narzędzi i urządzeń na okres co najmniej 24 godzin w razie utraty podstawowego źródła zasilania energią. Wymienia się m.in. urządzenia do monitorowania stanu systemu przesyłowego oraz do przełączania i sterowania jego elementami, narzędzia do analizy bezpieczeństwa pracy, środki łączności z punktami dyspozytorskimi innych OSP i RSC (Regional Security Coordinator) oraz łączności potrzebnej OSP do ułatwiania transgranicznych operacji rynkowych. Na OSP nałożono również obowiązek posiadania jednego rezerwowego punktu dyspozytorskiego z co najmniej 24-godzinnym zasilaniem rezerwowym położonego w innym miejscu niż punkt główny. W terminie do 18 grudnia 2018 roku każdy OSP zobowiązany jest powiadomić przyłączonych do systemu przesyłowego OSD, SGU oraz dostawców usług w zakresie odbudowy o środkach, jakie mają być wdrożone.

Łączność, jeszcze raz łączność Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 ustanawiające kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych wymusza konieczność dostosowania systemów łączności głosowej, infrastruktury związanej z systemami łączności, w szczególności systemów zasilania, celem spełnienia wymogów zawartych w rozporządzeniu. W artykule 41 doprecyzowano cechy systemów komunikacji. Oto one: • każdy OSP, OSD i SGU ma zainstalowany system komunikacji głosowej z wystarczającym nadmiarowym sprzętem i źródłami rezerwowego zasilania, aby umożliwić wymianę informacji na potrzeby planu odbudowy przez co najmniej 24 godziny w razie całkowitego braku zasilania energią elektryczną lub w razie awarii któregokolwiek pojedynczego urządzenia działającego w systemie komunikacji głosowej, • każdy OSP ustala w porozumieniu z OSD i SGU oraz dostawcami usług w zakresie usługi odbudowy wymagania techniczne, jakie muszą spełniać ich systemy komunikacji głosowej, jak również system komunikacji głosowej OSP, aby umożliwiały one interoperacyjność i gwarantowały, że rozpoznają połączenie przychodzące z OSP i natychmiast na nie odpowiedzą, • każdy OSP ustala w porozumieniu z sąsiednimi OSP i innymi OSP w jego

obszarze synchronicznym wymagania techniczne, jakie muszą spełniać ich systemy komunikacji głosowej oraz własny system komunikacji głosowej OSP, aby umożliwiały one interoperacyjność i gwarantowały, że druga strona może rozpoznać połączenie przychodzące z OSP i natychmiast je odebrać, • państwa członkowskie mogą wymagać, oprócz systemu komunikacji głosowej, uruchomienia dodatkowego systemu komunikacji dla wsparcia planu odbudowy. Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/1485 ustanawiające wytyczne dotyczące pracy systemu przesyłowego energii elektrycznej, w artykule 24 pkt 1 (dostępność środków, narzędzi i urządzeń po stronie OSP) określa, że każdy OSP zobowiązany jest zapewnić dostępność, niezawodność i rezerwowanie różnych elementów, w tym środków łączności z punktami dyspozytorskimi RSC i innych OSP.

Wnioski Wymagania dotyczące systemów komunikacyjnych w rozumieniu kodeksu NC ER są następujące: 1. wymiana informacji jest niezbędna dla pracy OSP, gdyż gwarantuje bezpieczeństwo operacyjne systemu przesyłowego w każdym stanie systemu, włączając w to sytuacje awaryjne, rozległe awarie energetyczne i odbudowę systemu, 2. zdolność do pozyskania niezbędnych informacji od wszystkich zaangażowanych stron w każdym stanie systemu powinna być zapewniona przez niezawodny system komunikacji dostępny dla wszystkich uczestników systemu, także w sytuacji awaryjnej, w przypadku rozległej awarii energetycznej czy odbudowy systemu w momencie, gdy publiczna sieć komunikacyjna nie jest już dostępna, 3. OSP, OSD oraz wybrane SGU posiadają zainstalowany i dostępny system komunikacji głosowej o odpowiedniej redundancji (nadmiarowości) i dysponują źródłami rezerwowego zasilania na okres co najmniej 24 godzin w razie całkowitej utraty zasilania zewnętrznego lub awarii pojedynczych urządzeń, 4. OSP ustala w porozumieniu z OSD, wybranymi SGU oraz sąsiednimi OSP tworzącymi wspólny obszar

Zdjęcie: PTPiREE / M. Skoraszewski

RYNEK I REGULACJE

Odłącznik sterowany radiem

synchroniczny takie wymagania techniczne dla systemów komunikacji głosowej, aby możliwa była wzajemna rozpoznawalność, interoperacyjność i natychmiastowa zdolność do udzielenia odpowiedzi, 5. redundancja aktywnego sprzętu sieciowego musi być uzyskana przez jego zainstalowanie przynajmniej dwa razy w systemie; instalacja nie musi być związana z lokalizacją sprzętu, ale z dostępnością funkcji i usług, 6. dla realizacji kanałów komunikacji należy unikać usług publicznych operatorów komunikacyjnych, gdyż nie gwarantują oni utrzymania ciągłości świadczenia usług w przypadku rozległej awarii elektroenergetycznej, 7. do czasu zakończenia budowy systemu radiowego TETRA, który jest przewidywany jako system operacyjno-dyspozytorski OSD i rezerwowy system łączności OSP, dla wsparcia planu odbudowy systemu elektroenergetycznego można wykorzystać system telefonii satelitarnej.

Mirosław Derengowski, PTPiREE

Przypisy * Trzy stany zdefiniowane w art. 18 ust. 3-5 SO GL

Literatura 1. Rozporządzenie Komisji (UE) 2017/2196 z 24 listopada 2017 roku ustanawiające kodeks NC ER 2. Prezentacje i referaty wygłoszone na spotkaniu informacyjnym zorganizowanym przez PSE na temat wdrażania rozporządzenia Komisji UE 2017/2196 ustanawiającego kodeks sieci dotyczący stanu zagrożenia i stanu odbudowy systemów elektroenergetycznych, Warszawa, 26 lutego 2018 roku

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l

RYNEK I REGULACJE

Inwestycje za unijne pieniądze Operatorzy systemów dystrybucyjnych aktywnie zabiegają o finansowanie inwestycji środkami unijnymi i cenią sobie uzyskiwane wsparcie. Niemniej, jak się wydaje, programy pomocowe budzą też w sektorze pewien niedosyt, bo w ograniczonym stopniu można je wykorzystać na inwestycje w poprawę stanu technicznego sieci. IRENEUSZ CHOJNACKI

Unia Europejska realizuje politykę spójności, która ex definitione polega na wzmocnieniu zwartości gospodarczej i społecznej Wspólnoty, poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju jej poszczególnych regionów. Dla Polski polityka spójności jest niezwykle ważna, gdyż otrzymujemy największe w całej UE środki z tego działu jej budżetu. Na lata 2014 – 2020 mamy do wydania około 80 mld euro, które pozwolą sfinansować drogi, szkoły, transport publiczny, modernizację kolei, energetyki i wiele innych inwestycji podnoszących standard życia w naszym kraju. Tylko do 12 lutego liczba wniosków o dofinansowanie ze środków unijnych wzrosła w skali kraju o ponad 3 tysiące w stosunku do roku minionego i wyniosła 75 150. Potencjalni inwestorzy, jak podawał resort inwestycji i rozwoju, chcieli wówczas realizować przedsięwzięcia o wartości 473,8 mld zł, a starali się przy tym o dofinansowanie unijne w wysokości 292,9 mld zł, co przy ówczesnym kursie euro stanowiło prawie 92 proc. puli dla Polski. Natomiast, też według stanu na 12 lutego, wartość realizowanych wówczas prawie 32 tys. inwestycji ze wsparciem ze środków unijnych wynosiła 281 mld zł, a dofinansowanie unijne – 174,1 mld zł. – Oznacza to, że w gospodarce pracuje już 54,7 proc. puli funduszy unijnych dla Polski, które uruchomiły ponad 100 mld zł środków krajowych – wyjaśniał Jerzy Kwieciński, minister inwestycji i rozwoju. 10 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

Ze środków unijnych w ramach tzw. perspektywy finansowej 2014 – 2020 korzysta także sektor dystrybucji energii elektrycznej. Tauron Dystrybucja w latach 2014 – 2017, według stanu na koniec minionego roku, podpisał 34 umowy o dofinansowanie zadań inwestycyjnych na łączną kwotę ponad 170 mln zł dotacji. W tym samym okresie PGE Dystrybucja zawarła 13 umów o dofinansowanie, w ramach których otrzymała ponad 78 mln zł pomocy publicznej w formie dotacji lub refundacji. Energa-Operator zawarła jedną umowę o dofinansowanie w 2017 roku oraz kolejne dwie w lutym 2018 roku. Łączna wartość dofinansowania przyznanego w tych trzech umowach wynosi ponad 181 mln zł. Enea Operator do końca ubiegłego roku podpisała 23 umowy o dofinansowanie projektów infrastrukturalnych w ramach perspektywy finansowej 20142020 na kwotę dotacji ponad 246 mln zł. – Należy zaznaczyć, że pierwsze lata perspektywy finansowej 2014 – 2020 poświęcone były programowaniu zasad udzielania wsparcia i tworzeniu przez właściwe instytucje wytycznych ubiegania się przez potencjalnych beneficjentów o dofinansowanie UE. Realne możliwości składania przez podmioty sektora energetycznego wniosków o dofinansowanie pojawiły się dopiero w 2016 roku, dlatego też przytoczone powyżej kwoty pozyskanych przez spółkę środków

unijnych wynikają z umów o dofinansowanie zawartych w 2016 i 2017 roku – wyjaśnia Danuta Tabaka, rzecznik Enei Operator. Jakie inwestycje operatorów systemów dystrybucyjnych wspierane są uzyskanymi środkami unijnymi? Tauron Dystrybucja ubiegał się o dofinansowanie projektów wpływających na zwiększenie możliwości przyłączenia OZE, ale również tych, których celem jest budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznej, pozwalająca na jej dostosowanie do funkcjonalności sieci inteligentnej. Enea Operator informuje, że pozyskane przez spółkę środki unijne przeznaczony na rozwój sieci dystrybucyjnej w celu wzrostu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, zwiększenia potencjału przyłączania do sieci źródeł energii odnawialnej oraz wdrażania funkcjonalności inteligentnej sieci elektroenergetycznej. PGE Dystrybucja wskazuje, że pozyskiwała środki unijne zarówno na inwestycje efektywnościowe (wymiana transformatorów), sieciowe (sieci WN), jak również inwestycje w przyłączanie OZE czy na projekty B+R. Dystrybutorzy energii elektrycznej korzystają z dofinansowania inwestycji środkami unijnymi dostępnymi w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, który z budżetem 27,4 mld euro na lata 2014 – 2020 jest największym programem krajowym służącym realizacji polityki spójności. Operatorzy

Zdjęcie: Adobe Stock

RYNEK I REGULACJE

Operatorzy systemów dystrybucyjnych cenią sobie środki unijne jako źródło finansowania inwestycji i nadal zamierzają aktywnie zabiegać o ich pozyskanie

systemów dystrybucyjnych sięgają także do Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO). I tak na przykład Tauron Dystrybucja skorzystał m.in. ze środków RPO Województwa Dolnośląskiego, a Enea Operator z funduszy RPO Województwa Zachodniopomorskiego. Energa-Operator w ramach bieżącej perspektywy finansowej złożyła w ubiegłym roku dwa wnioski o dofinansowanie w ramach RPO województw kujawsko-pomorskiego oraz warmińsko-mazurskiego, które w momencie oddawania niniejszego artykułu do druku podlegały jeszcze ocenie. Pozyskane w ramach perspektywy finansowej 2014 – 2020 do końca 2017 roku wsparcie finansowe środkami unijnymi inwestycji realizowanych przez sektor dystrybucji energii elektrycznej jest z jednej strony znaczne, ale z drugiej – unijne środki pomocowe są relatywnie niewielkie, jeśli wziąć pod uwagę poziom inwestycji realizowanych przez operatorów systemów dystrybucyjnych w Polsce. W 2017 roku sam segment dystrybucji Grupy PGE zrealizował inwestycje za około 1,7 mld zł. Niemniej operatorzy cenią sobie środki unijne jako źródło finansowania inwestycji. – Pozyskane środku mają znaczący wkład w politykę inwestycyjną PGE Dystrybucja. Należy jednak zaznaczyć, że polityka inwestycyjna spółki nie zawsze jest zbieżna z celami wyznaczonymi przez donatora, a także to, że pewna część planowanych inwestycji nie zawsze pokrywa się z harmonogramami naboru i oceny wniosków. Istotną kwestią są także problemy formalnoprawne

wynikające z możliwości pozyskania gruntów pod realizację linowych inwestycji energetycznych – wskazuje Adam Rafalski, rzecznik PGE Dystrybucja. – Uzyskiwane przez spółkę środki mają istotne znaczenie. Fundusze UE wspierają realizację projektów o znaczeniu strategicznym dla rozwoju infrastruktury energetycznej. Pozyskanie dofinansowania z UE na realizację inwestycji wpływa pozytywnie na poprawę jakości dostaw do odbiorców, przyłączanie źródeł wytwórczych energii oraz zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego, jak i budowę sieci inteligentnych – informuje Danuta Tabaka. – Wsparcie inwestycji, poprzez pozyskanie bezzwrotnych dotacji, jest ważnym źródłem finansowania, nawet jeżeli weźmiemy pod uwagę skalę inwestycji realizowanych przez spółkę – wskazuje Marcin Marzyński, rzecznik Tauron Dystrybucja. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2017 roku Grupa Tauron w segmencie dystrybucji energii elektrycznej zainwestowała około 972,5 mln zł. Tauron Dystrybucja deklaruje, że będzie starał się również w tym roku, jak i w latach kolejnych, pozyskiwać dotacje ze środków unijnych. Enea Operator podaje m.in., że na bieżąco monitoruje konkursy ogłaszane przez Urzędy Marszałkowskie w ramach regionalnych programów operacyjnych i będzie brała udział w tych spośród nich, które dotyczą budowy i przebudowy sieci dystrybucyjnej. Operatorzy systemów dystrybucyjnych cenią więc sobie środki unijne jako

źródło finansowania inwestycji i nadal zamierzają aktywnie zabiegać o ich pozyskanie, ale zarazem unijne programy pomocowe, z których sektor może skorzystać, mogą budzić pewien niedosyt. Enea Operator wskazuje, że przeznaczenie funduszy UE w sektorze dystrybucji energii jest skoncentrowane głównie na dostosowaniu sieci do przyłączania OZE (poddziałanie 1.1.2 POIiŚ oraz RPO), zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego (działanie 7.1 POIiŚ), a także budowie sieci inteligentnej (poddziałanie 1.4.1 POIiŚ). – Z punktu widzenia potrzeb sektora istotnym wsparciem byłaby możliwość pozyskania dofinansowania również na te zadania, których głównym celem byłaby poprawa pewności zasilania oraz zmniejszenie liczby uszkodzeń i awarii w liniach napowietrznych i kablowych SN. Najistotniejszym kierunkiem działań byłaby budowa lub modernizacja sieci średniego napięcia w wykonaniu kablowym lub jako napowietrznej sieci izolowanej. Obecnie nie ma możliwości ubiegania się o dofinansowanie projektów, których głównym celem jest poprawa stanu technicznego sieci – wskazuje Marcin Marzyński. – Sektor dystrybucyjny czeka w najbliższych latach znacząca rewolucja, wynikająca z rozwoju rozproszonych źródeł energii oraz pojawienia się elektromobilności. Dynamiczne wyzwania, przed którymi stoją OSD nie zawsze dają się pogodzić z logiką siedmioletniej publicznej interwencji wyrażonej w kolejnych okresach programowania. Warto także zaznaczyć, że obszar dystrybucji energii elektrycznej jest obszarem regulowanym. Reasumując, rysujące się właśnie potrzeby nie pokrywają się ściśle z ich wyobrażeniami przyjętymi na początku obecnej dekady przy tworzeniu programów operacyjnych. Należy tu docenić starania rządu w zakresie prób dynamicznej zmiany i dostosowywania zapisów programów do bieżących potrzeb – wskazuje Adam Rafalski. Do końca 2017 roku Komisja Europejska wypłaciła Polsce 32,3 mld zł (7,7 mld euro) z funduszy unijnych na lata 2014 – 2020. To ponad 27 proc. całej kwoty przekazanej w tym okresie wszystkim państwom członkowskim i jednocześnie pieniądze, które realnie napędzają gospodarkę. Pozostałe 27 krajów otrzymało łącznie 88,5 mld zł (21,1 mld euro).

Autor jest dziennikarzem Magazynu Gospodarczego ,,Nowy Przemysł’’ oraz portalu wnp.pl marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 11

RYNEK I REGULACJE

Wyrok TSUE rozszerzy krąg podmiotów zobowiązanych do stosowania Pzp

Czy spółki shared service w grupach energetycznych powinny stosować Pzp? W wyroku z 5 października 2017 roku (C-567/15) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) analizuje status prawny podmiotu zależnego od instytucji zamawiającej (np. spółki w grupie kapitałowej), którego istotna część przychodów pochodzi z realizacji zamówień wykonywanych na rzecz spółki matki*. Nowa interpretacja z dużym prawdopodobieństwem rozszerzy krąg podmiotów zobowiązanych do stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp). EWA ROSTKOWSKA, MACIEJ GRAMZA GJW Gramza Jenerowicz Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych Sp.p. Krąg podmiotów zobowiązanych do udzielania zamówień publicznych został zdefiniowany w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 roku Prawo zamówień publicznych. W katalogu (zawartym w art. 3 ust. 1) ustawodawca nie wymienia spółek Skarbu Państwa. Wskazuje natomiast na obowiązek stosowania Pzp przez tzw. instytucje zamawiające, w tym podmioty prawa publicznego. Podmioty te, szerzej definiowane w dyrektywach zamówieniowych (klasycznej 2014/24/UE oraz sektorowej 2014/25/UE), w polskiej ustawie ogólnie określane są mianem „osób prawnych, utworzonych w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego (…)” – art. 3 ust. 1 pkt 3 Pzp. Wykładnia definicji instytucji zamawiającej w odniesieniu do konkretnego podmiotu (np. spółki z grupy kapitałowej) wymaga zwykle odwołania się do prawa wspólnotowego, przez co w praktyce okazuje się zadaniem trudnym. Skutki błędnego wyłączenia obowiązku stosowania Pzp są natomiast poważne – mogą powodować nieważność umów oraz uruchamiają ryzyko nakładania kar przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Wiele wskazuje, że niedawne orzeczenie TSUE w sprawie C-567/15 wydane 12 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

w trybie prejudycjalnym zweryfikuje obecnie przyjmowany sposób rozumienia pojęcia instytucji zamawiającej. W wyroku tym TSUE analizuje status prawny podmiotu zależnego od instytucji zamawiającej (np. spółki w grupie kapitałowej), którego istotna część przychodów pochodzi z realizacji zamówień wykonywanych na rzecz spółki matki. Ponadto TSUE wyjaśnia, czy na status spółki zależnej ma wpływ wartość usług świadczonych w ramach transakcji typu in-house (transakcji wewnętrznych) na rzecz instytucji zamawiającej, będącej założycielem spółki zależnej. Przepisy dyrektyw zamówieniowych wskazują, że za „podmiot prawa publicznego” (instytucję zamawiającą) może zostać uznany wyłącznie podmiot, który: 1. został utworzony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego oraz 2. posiada osobowość prawną oraz 3. jest finansowany w przeważającej części przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego; albo jego zarząd podlega nadzorowi ze strony tych podmiotów; albo ponad połowa członków jego organu administrującego, zarządzającego lub nadzorczego została wyznaczona przez

państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego. W sprawie C-567/15 TSUE nie miał wątpliwości, że analizowana spółka zależna spełnia warunek drugi oraz trzeci. Analiza sprowadzała się więc do rozstrzygnięcia, czy spółka ta została utworzona w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego. TSUE podkreślił przy tym, że dla uznania przedsiębiorstwa za instytucję zamawiającą nie wystarczy fakt utworzenia tego przedsiębiorstwa przez instytucję zamawiającą lub finansowania ze środków pochodzących z działalności prowadzonej przez instytucję zamawiającą (tak wyrok z dnia 15 stycznia 1998 roku, Mannesmann Anlagenbau Austria i in., C-44/96). Zawarte w pierwszej przesłance wyrażenie „w szczególnym celu” świadczy o woli prawodawcy Unii Europejskiej, aby objąć obowiązkiem stosowania zamówień publicznych jedynie podmioty utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego, i prowadzą działalność spełniającą takie potrzeby. Dokonując oceny statusu spółki zależnej, należy zatem w pierwszej kolejności

Zdjęcie: Adobe Stock

RYNEK I REGULACJE

Wyrok stanowi wstęp do wyjaśnienia, kiedy spółki zależne będą kwalifikowane jako „instytucja zamawiająca”, a zatem będą objęte obowiązkiem udzielania zamówień publicznych

ustalić, czy spółka ta została utworzona w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, a następnie, czy potrzeby te mają charakter przemysłowy lub handlowy. Trybunał orzekł, że w przypadku, gdy działalność spółki zależnej stanowi niezbędny warunek do prowadzenia działalności w interesie ogólnym przez spółkę dominującą, należy przyjąć, że spółka zależna została utworzona w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym. W ocenie TSUE bez znaczenia jest przy tym, czy spółka zależna, poza działalnością w interesie ogólnym, prowadzi inną działalność w celu wypracowania zysku na rynku konkurencyjnym. Natomiast ocena, czy potrzeby, które zaspokaja spółka zależna, mają charakter przemysłowy lub handlowy wymaga rozważenia wszystkich istotnych elementów prawnych i faktycznych, takich jak: okoliczności towarzyszące powstaniu tej spółki i warunki, w jakich prowadzi ona działalność mającą na celu zaspokajanie potrzeb w interesie ogólnym, w tym w szczególności brak konkurencji na rynku, brak celu wypracowania zysku, nieponoszenie ryzyka związanego z tą działalnością, a także ewentualne finansowanie danej działalności ze środków publicznych. Jeżeli w odniesieniu do działalności mającej na celu zaspokajanie potrzeb w interesie ogólnym rozpatrywany podmiot działa w normalnych warunkach rynkowych, ma na celu wypracowanie zysku i ponosi na własny koszt straty wynikające

z prowadzenia wskazanej działalności jest mało prawdopodobne, by potrzeby, które ma zaspokoić, nie miały charakteru przemysłowego lub handlowego. Tym niemniej samo istnienie rozwiniętej konkurencji nie jest wystarczające dla stwierdzenia braku zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego. W konsekwencji TSUE nakazał uznać za podmiot prawa publicznego (instytucję zamawiającą) spółkę, która w całości należy do instytucji zamawiającej prowadzącej działalność zaspokajającą potrzeby w interesie ogólnym i która realizuje zarówno transakcje dla tej instytucji zamawiającej, jak i transakcje na rynku konkurencyjnym – pod warunkiem, że: a. działalność tej spółki jest niezbędna do tego, aby rzeczona instytucja zamawiająca mogła prowadzić swoją działalność oraz b. wskazana spółka w celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym kieruje się względami innymi niż gospodarcze; nie ma przy tym znaczenia wysokość przychodów, jaka pochodzi z realizacji zamówień wykonywanych na rzecz spółki dominującej. Orzeczenie TSUE ma istotne znaczenie dla spółek zależnych od „instytucji zamawiających”, które realizują usługi (dostawy) służące zaspokajaniu potrzeb swojej spółki matki i jednocześnie prowadzą działalność nastawioną na zysk. Wyrok stanowi wstęp do wyjaśnienia, kiedy takie spółki zależne będą kwalifikowane jako „instytucja

zamawiająca”, a zatem będą objęte obowiązkiem udzielania zamówień publicznych. Jednocześnie TSUE nie dostarcza wskazówek, w jaki sposób dwustopniowa weryfikacja statusu spółki zależnej powinna przebiegać w praktyce, w szczególności nie wyjaśnia, w jaki sposób należy dokonać oceny, czy badany podmiot kieruje się względami gospodarczymi. Dyskusyjne może być także przyjęcie przez TSUE, że spółka zależna, która wykonuje dostawy lub usługi na rzecz spółki matki niezbędne do prowadzenia działalności w interesie ogólnym, faktycznie zaspokaja potrzeby w interesie ogólnym, a nie w interesie swojej spółki matki. Stanowisko TSUE zmienia dotychczasowe rozumienie pojęcia instytucji zamawiającej, co potencjalnie uzasadni konieczność ponownej weryfikacji statusu spółek zależnych należących do grupy kapitałowej, w której spółka matka zobowiązana jest do stosowania Pzp. Działanie to potencjalnie doprowadzi do rozszerzenia kręgu podmiotów zobowiązanych do stosowania Pzp. Co ważne, zmiana ta będzie konsekwencją przyjęcia nowej interpretacji obowiązujących przepisów i nastąpi bez dokonywania nowelizacji ustawy Pzp. * Wyrok TSUE został wydany na podstawie art. 1 ust. 9 dyrektywy 2004/18/WE. Jednakże, biorąc pod uwagę zbieżność treści tego przepisu z treścią obecnie obowiązującego art. 2 ust. 1 pkt 4 dyrektywy 2014/24/UE i art. 3 ust. 4 dyrektywy 2014/25/UE, należy przyjąć, że stanowisko TSUE nie straciło na aktualności. n

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 13

OTWARTY SYSTEM STEROWANIA OŚWIETLENIEM

£ADOWANIE POJAZDÓW ELEKTRYCZNYCH Apanet poszerza swoj¹ ofer tê o stacje ³adowania pojazdów elektrycznych. £adowarka zasilana jest z sieci jedno- lub trójfazowej, oferuj¹c ³adowanie AC z moc¹ maksymaln¹ do 22kW. Z³¹cze “Type2” lub “Type1” - kabel z wtykiem lub gniazdo. Urz¹dzenie idealnie nadaje siê do monta¿u na parkingach, w gara¿ach oraz jako uzupe³nienie infrastruktury miejskiej gara¿a bazuj¹ce np. na sieci oświetleniowej. Stacja ³adowania spe³nia wymagania norm IEC 61851.

www.greensys.pl

biuro@greensys.pl

tel. 71 783 29 30

RYNEK I REGULACJE

Nowe certyfikaty dla personelu rozdzielnic elektroenergetycznych napełnianych sześciofluorkiem siarki Sześciofluorek siarki (SF₆) ugruntował swoją pozycję w elektroenergetyce jako medium izolacyjne i gaszące łuk elektryczny. Zadecydowały o tym jego walory w zastosowaniu w aparaturze wysokonapięciowej. W Polsce istnieje już kilkaset rozdzielnic średnio- i wysokonapięciowych napełnionych tym gazem. Niestety nadal trzeba pamiętać, jaka jest jego wada z punktu widzenia zagrożenia dla środowiska. ANDRZEJ PIECHOCKI

Działania w tym zakresie od dawna regulują stosowne rozporządzenia Komisji Europejskiej obowiązujące w naszym kraju. Ich głównym celem jest zmuszenie użytkowników aparatury z SF₆ do wyeliminowania jakichkolwiek emisji tego gazu do atmosfery.

Dotychczasowa praktyka Dotychczas obowiązywało nowe podejście do spraw eksploatacji urządzeń wysokonapięciowych z SF₆, regulowane rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego (WE) nr 842/2006 z 17 maja 2006 roku w sprawie niektórych fluorowanych gazów cieplarnianych, w którym sformułowano wymagania co do warunków monitorowania nieszczelności obudów urządzeń, w zależności od zawartej w nich masy SF₆, w celu ograniczania wycieków gazu do atmosfery. Operatorzy (użytkownicy) urządzeń są zobowiązani do tak szybkiej, jak to tylko możliwe naprawy wszelkich wykrytych wycieków. Zgodne z wytycznymi wspomnianego unormowania Parlamentu Europejskiego było ustanowienie rozporządzenia Komisji (WE) nr 305/2008 z 2 kwietnia 2008 roku określającego formę szkoleń i certyfikacji osób wykonujących recykling sześciofluorku siarki. W tym zakresie nastąpiła radykalna zmiana. 23 grudnia 2017 roku weszło

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE wprowadza nowe zasady certyfikacji osób fizycznych dokonujących instalacji, serwisowania, konserwacji, napraw lub likwidacji rozdzielnic elektrycznych zawierających fluorowane gazy cieplarniane. Dotyczy ono również pracowników dokonujących odzysku fluorowanych gazów cieplarnianych ze stacjonarnych rozdzielnic elektrycznych.

w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z 7 grudnia 2017 roku (Dz. U. z 2017 roku poz. 2402), które jest aktem wykonawczym do ustawy z 28 września 2017 roku (Dz. U. z 2017 roku poz. 1951) o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (jednolity tekst w obwieszczeniu Marszałka Sejmu z 28 września 2017 roku). Ustawa ta jest konsekwencją obowiązującego rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 2015/2066 z 17 listopada 2015 roku ustanawiającego, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 517/2014, minimalne wymagania i warunki dotyczące wzajemnego uznawania certyfikacji osób fizycznych dokonujących instalacji, serwisowania, konserwacji, napraw lub likwidacji rozdzielnic elektrycznych zawierających fluorowane gazy cieplarniane bądź dokonujących odzysku fluorowanych gazów cieplarnianych ze stacjonarnych rozdzielnic elektrycznych (Dz. U. z 30 grudnia 2015 roku poz. 2317).

Nowe zasady Z wyżej wymienionych aktów prawnych wynika, że przeszkolenie personelu zgodnie z wymaganiami normy PN-E-06115 jest już niewystarczające do obsługi urządzeń marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 15

RYNEK I REGULACJE z SF₆. Wszystkie prace obsługowe wymagają uzyskania certyfikatu według wzmiankowanego rozporządzenia nr 2015/2066. Użytkowników aparatury z sześciofluorkiem siarki obowiązuje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z 16 września 2009 roku w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową (Dz. Urz. UE L 286 z 31 października 2009 roku, str. 1, z późn. zm.) oraz wykonawcze rozporządzenie Ministra Środowiska z 8 stycznia 2016 roku w sprawie Centralnego Rejestru Operatorów Urządzeń i Systemów Ochrony Przeciwpożarowej (Dz.U. z 12 stycznia 2016 roku poz. 56). Wyżej wymienione dokumenty zobowiązują „operatorów”, tj. osoby fizyczne lub prawne sprawujące faktyczną kontrolę nad technicznym działaniem produktów i urządzeń zawierających SF₆ do zarejestrowania się w Centralnym Rejestrze Operatorów prowadzonym on-line przez Biuro Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu Instytutu Chemii Przemysłowej. Podmioty mogą dokonać rejestracji na stronie internetowej http://www.cro.ichp.pl/. Przed rejestracją należy zapoznać się z dokumentem pn.: „Instrukcja Użytkownika

Centralnego Rejestru Operatorów Urządzeń i Systemów Ochrony Przeciwpożarowej (CRO)”.

Obowiązki dokumentacyjne Wyżej wymienione dokumenty zobowiązują operatorów urządzeń z SF₆ – już po montażu urządzeń elektroenergetycznych i napełnieniu ich gazem (jeszcze przed ich uruchomieniem) – do założenia on-line Karty Urządzenia (w terminie 15 dni roboczych od napełnienia). Kolejny obowiązek dokumentacyjny operatora to sprawozdawczość użytkowników SF₆. Konieczne jest wprowadzanie wpisów w Karcie Urządzenia o dokonaniu czynności takich jak: kontrola szczelności, dopełnianie gazem, odzysk gazu, serwisowanie, likwidacja (w terminie 15 dni roboczych od wykonania czynności). Bazę Danych Sprawozdań (BDS) o Fluorowanych Gazach Cieplarnianych (FGC) utworzono zgodnie z art. 41 ustęp 1 ustawy z 15 maja 2015 roku o substancjach zubażających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz. U. z 2015 roku poz. 881) w Instytucie Chemii Przemysłowej.

Kto i jak powinien przekazać sprawozdanie? Sprawozdanie powinien przekazać podmiot, który: ʱʱ przywozi FGC, ʱʱ stosuje FGC w urządzeniach lub innych procesach, ʱʱ prowadzi odzysk, recykling, regenerację lub niszczenie FGC. Kontakt z BDS o FGC może realizować wyłącznie osoba, która uzyskała certyfikat wydany na podstawie rozporządzenia (WE) nr 2015/2066. Przed przekazaniem sprawozdania należy zarejestrować się w BDS w Instytucie Chemii Przemysłowej. Po zalogowaniu się do BDS, należy wprowadzić wymagane w sprawozdaniu dane i w oparciu o nie system generuje sprawozdania elektroniczne, zgodnie ze wzorem formularza sprawozdania określonego w załączniku pierwszym rozporządzenia Ministra Środowiska z 19 stycznia 2016 roku w sprawie sprawozdań dotyczących substancji zubożających warstwę ozonową lub fluorowanych gazów cieplarnianych. n

PTPIREE I LEGISLACJA

Prace PTPiREE nad regulacjami prawnymi L.p.

Obszar działań

Dokumenty i efekty prac

Wdrażanie RODO

• Projekt ustawy o ochronie danych osobowych (wersja z 8 lutego 2018 roku - przekazana na KSE) • Uzasadnienie projektu

Opodatkowanie gruntów leśnych pod liniami

• Pismo PTPiREE z inicjatywą spotkania z DGLP • Odpowiedź DGLP ws. spotkania z PTPiREE • Notatka PTPiREE ze spotkania w DGLP • Propozycje zmian w prawie podatkowym

Ustawa o cyberbezpieczeństwie

• Projekt ustawy o cyberbezpieczeństwie (wersja z 15 lutego 2018 roku – przekazana na KSE) • Zestawienie uwag z konsultacji projektu ustawy o cyberbezpieczeństwie

Wdrażanie przepisów dyrektywy EED

• Wniosek Dyrekcji Generalnej ds. Energii KE ws. wdrożenia przepisów dyrektywy EED • Stanowisko PTPiREE z 22 lutego 2018 roku

Prace nad projektami aktów prawnych w obszarze elektroenergetyki

• Projekt zmian rozporządzenia taryfowego • Projekt zmian w ustawie o rynku mocy

Wdrażanie RODO Po zakończeniu szerokich konsultacji społecznych, międzyresortowych oraz konferencji uzgodnieniowej Ministerstwo Cyfryzacji – uwzględniając część zgłoszonych uwag – skierowało pod obrady Komitetu do Spraw Europejskich Rady Ministrów kolejną wersję projektu ustawy o ochronie danych osobowych. KSE rozpatrzył projekt na posiedzeniu 28 lutego 2018 roku, rekomendując rozpatrzenie dokumentu wraz z protokołem rozbieżności Stałemu Komitetowi Rady Ministrów. Jednocześnie 12 lutego odbył się w ramach PTPiREE warsztat na temat wdrażania RODO w OSD oraz PSE.

Zagadnienie opodatkowania gruntów LP pod liniami elektroenergetycznymi 24 stycznia 2018 roku w Ministerstwie Energii (ME) odbyło się spotkanie prezesów OSD zrzeszonych w PTPiREE z przedstawicielami Ministerstwa Energii, podczas którego omawiano szereg zagadnień istotnych z punktu widzenia OSD, w tym także kwestie związane z opodatkowaniem gruntów Lasów Państwowych (LP) pod liniami elektroenergetycznymi. Odbyło się także spotkanie członków zarządu PTPiREE z ministrem środowiska oraz wiceministrem energii dotyczące kwestii kwalifikacji i rozliczeń podatkowych dla gruntów należących do LP, pod którymi są posadowione lub przebiegają obiekty elektroenergetyczne. Ministerstwo Środowiska zaprezentowało zbieżne stanowisko ze stanowiskiem OSD i ME, tj. grunty należące do LP pod liniami elektroenergetycznymi powinny być kwalifikowane jako grunty leśne i rozliczane

w ujęciu podatkowym przez gminy jako teren, na którym jest prowadzona gospodarka leśna, a nie działalność gospodarcza. Uznano, że zmiany w przepisach prawa powinny precyzować tę kwestię globalnie, szerzej niż tylko dla gruntów leśnych. Po spotkaniu przekazano propozycje zmian w prawie podatkowym, opracowane w ramach Towarzystwa w pierwszym kwartale 2017 roku. Ponadto 8 lutego odbyło się spotkanie najwyższych rangą przedstawicieli PTPiREE z dyrekcją i pracownikami LP.

Projekt ustawy o cyberbezpieczeństwie

15 lutego 2018 roku Ministerstwo Cyfryzacji skierowało do rozpatrzenia przez Komitet do Spraw Europejskich Rady Ministrów projekt ustawy o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa. KSE rozpatrzył projekt na posiedzeniu 28 lutego, rekomendując rozpatrzenie dokumentu wraz z protokołem rozbieżności Stałemu Komitetowi Rady Ministrów. Po przewidywanym przyjęciu przez RM, projekt skierowany zostanie do prac parlamentarnych.

Wdrażanie przepisów dyrektywy EED W połowie lutego PTPiREE otrzymało prośbę o wsparcie w udzieleniu odpowiedzi na wybrane pytania Dyrekcji Generalnej ds. Energii Komisji Europejskiej w zakresie wdrożenia przepisów dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (EED) do polskich regulacji prawnych. Po przeanalizowaniu zagadnień poddanych w wątpliwość przez KE, przekazano stanowisko operatorów, które będzie mogło wesprzeć przygotowanie odpowiedzi Polski jako państwa wdrażającego dyrektywę.

Spotkania z przedstawicielami ME 24 stycznia w siedzibie Ministerstwa Energii odbyło się spotkanie prezesów OSD zrzeszonych w PTPiREE z przedstawicielami resortu, podczas którego omawiano zagadnienia związane z działalnością OSD. Zaprezentowano potrzebę zmian w przepisach prawnych (rozporządzenie taryfowe, ustawa o rynku mocy w zakresie liczników C1x, przepisy regulujące podatki na gruntach leśnych, przepisy dotyczące opłaty za umieszczenie urządzeń w pasie drogowym, ustawa korytarzowa i inne). Zainicjowano powstanie zespołu PTPiREE do rozmów z ME w tej sprawie. Spotkanie z przedstawicielami Departamentu Energetyki w ME odbyło się 28 lutego i było poświęcone omówieniu: ʱʱ propozycji zmian w ustawie o rynku mocy w zakresie naliczenia opłaty mocowej dla grupy C1x; ʱʱ problematyce wdrażania automatycznych bonifikat od 1 stycznia 2019 roku na podstawie nowego rozporządzenia taryfowego; ʱʱ propozycjom zmian w rozporządzeniu taryfowym i – szerzej – regulacji OSD w zakresie: WACC, kosztów operacyjnych, konta regulacyjnego, modyfikacji regulacji jakościowej, ceny energii na pokrycie różnicy bilansowej i spadku udziału opłat zależnych od ilości energii elektrycznej; ʱʱ wsparciu przez OSD przyłączenia na potrzeby inwestycji w specjalnych strefach ekonomicznych; ʱʱ współpracy ze służbą celną w zakresie realizacji wdrożenia automatycznego odczytu tablic rejestracyjnych (kwestie przyłączeniowe).

Biuro PTPiREE, Poznań, marzec 2018 roku marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 17

l ENERGIA elektryczna marzec 2018

PARAGRAF W SIECI

Rubrykę, poświęconą zagadnieniom prawnym w energetyce, redagują: mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś z Biura PTPiREE i mec. Przemysław Kałek z Kancelarii Radzikowski, Szubielska i Wspólnicy sp.k. Projekt nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii Rada Ministrów na posiedzeniu 6 marca przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii (Projekt 3.3 – 01.03.2018). W dokumencie tym dokonano szeregu zmian doprecyzowujących bądź modyfikujących system wsparcia dla instalacji OZE. Nie ominęły one też tych obszarów, które mają znaczenie z punktu widzenia działalności operatorów systemów elektroenergetycznych. 1. Zmieniono definicje: • hybrydowej instalacji odnawialnego źródła energii, wprowadzając szereg wymogów dotyczących parametrów technicznych i obszarowych, których spełnienie jest konieczne do uznania danej instalacji za instalację hybrydową: „wyodrębniony zespół jednostek wytwórczych w rozumieniu ustawy Prawo energetyczne, przyłączonych do tej samej sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej o napięciu znamionowym nie wyższym niż 110 kV, w których energia elektryczna jest wytwarzana wyłącznie z odnawialnych źródeł energii, różniących się rodzajem oraz charakterystyką dyspozycyjności wytwarzanej energii elektrycznej oraz: 1) każda jednostka wytwórcza ma moc zainstalowaną elektryczną nie większą niż 80 proc. łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej tego zespołu, 2) jednostki wytwórcze wchodzące w skład tego zespołu mogą być wyposażone w jeden albo w kilka układów wyprowadzenia mocy, w ramach jednego albo kilku punktów przyłączenia, 3) łączny stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej tego zespołu jest większy niż 3504 MWh/MW/rok, 4) zespół ten jest zlokalizowany na

obszarze jednego powiatu albo maksymalnie pięciu graniczących ze sobą gmin – przy czym taki zespół jednostek wytwórczych może być wspomagany magazynem energii służącym do magazynowania energii wytworzonej z tego zespołu – wówczas oddawana z niego energia jest traktowana jako energia z odnawialnego źródła energii”; • małej instalacji, zwiększająca progi mocowe: „instalację odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i mniejszej niż 500 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i nie większej niż 900 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 50 kW i mniejsza niż 500 kW”; • mikroinstalacji, zwiększająca progi mocowe: „instalację odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączoną do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 11 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW”. 2. Ustawa OZE ma zostać uzupełniona o przepisy regulujące funkcjonowanie spółdzielni energetycznych. Przedmiot jej działalności ma koncentrować się na wytwarzaniu energii elektrycznej i równoważeniu zapotrzebowania w energię elektryczną swoich członków. Zrezygnowano z niefortunnego odesłania do równoważenia w zakresie usługi dystrybucji, wprowadzającej wątpliwości dotyczące relacji spółdzielni z operatorami systemów elektroenergetycznych. Według propozycji

spółdzielnia będzie działać na obszarze sieci jednego operatora systemu dystrybucyjnego, który ma obowiązek zawarcia z taką spółdzielnią umowy o świadczenie usług dystrybucji. Dla operatorów istotne jest także wprowadzenie warunku, żeby łączna moc zainstalowana elektryczna wszystkich instalacji odnawialnego źródła należących do członków spółdzielni umożliwiała pokrycie nie mniej niż 70 proc. rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną wszystkich członków tej spółdzielni. Dzięki takiemu zapisowi spółdzielnie będą w stanie funkcjonować w dużej mierze niezależnie od otaczającego ich systemu elektroenergetycznego, nie obciążając sieci służącej do zasilania odbiorców nie będących członkami spółdzielni. Takie rozwiązanie należy ocenić pozytywnie, ponieważ rozwój energetyki rozproszonej powinien zapewniać obopólne korzyści, z jednej strony dla członków spółdzielni, uzyskujących większą niezależność energetyczną, a z drugiej dla operatorów systemów, którzy zyskają obszary sieci, w których następuje lokalne równoważenie dostaw energii elektrycznej z jej zapotrzebowaniem. Wprowadzono również maksymalną liczbę członków spółdzielni energetycznej mniejszą niż tysiąc. Spółdzielnie powinny stanowić przejaw samorganizacji obywatelskiej zgodnie z duchem ruchu spółdzielczego. Większa liczba członków doprowadziłaby do osłabienia wpływu spółdzielców na funkcjonowanie spółdzielni. 3. Zmiany mają również dotknąć rozliczeń operatorów systemów elektroenergetycznych w zakresie poboru opłaty OZE. Projekt ustawy przyznaje Prezesowi URE prawo zmiany stawki opłaty OZE nie częściej niż raz w roku kalendarzowym, pod warunkiem, że marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 19

PARAGRAF W SIECI jest to niezbędne do: (i) wypełnienia zobowiązań wynikających z ilości wytwarzanej energii elektrycznej w instalacjach objętych ofertami, które wygrały aukcje lub (ii) zabezpieczenia środków na przeprowadzenie kolejnych, zaplanowanych aukcji lub (iii) realizacji zobowiązań wynikających ze sprzedanej energii przez wytwórców w instalacjach odnawialnego źródła energii zlokalizowanych poza terytorium Polski. Nowa stawka opłaty OZE obowiązywać będzie od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po dniu jej publikacji w Biuletynie Informacji Publicznej URE. 4. Zmieniono również przepis dotyczący zobowiązania instalacji OZE, która wygrała aukcję organizowaną przez Prezesa URE do wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej po wygraniu aukcji. Podstawowy termin na wytworzenie energii elektrycznej wynosić ma 36 miesięcy od dnia zamknięcia sesji aukcji, z tym że w przypadku energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE wykorzystującej (i) wyłącznie energię promieniowania słonecznego termin ten wynosić będzie 18 miesięcy od dnia zamknięcia sesji aukcji, a (ii) wyłącznie energię wiatru na lądzie 30 miesięcy od dnia zamknięcia sesji aukcji. Terminy te będą miały znaczenie dla operatorów systemów elektroenergetycznych z tej przyczyny, że jednocześnie wprowadzany jest przepis, zgodnie z którym koniec terminu przyłączenia i pierwszego wprowadzenia energii elektrycznej do sieci, określonego w umowie o przyłączenie do sieci dla instalacji OZE objętej wygraną ofertą aukcyjną, nie może przypadać przed upływem powyższego terminu na wytworzenie po raz pierwszy energii elektrycznej. Co więcej, umowy o przyłączenie do sieci instalacji OZE, w których termin przyłączenia i pierwszego wprowadzenia energii elektrycznej do sieci upływa przed końcem odpowiedniego terminu określonego w ustawie o OZE, będą dostosowywane w terminie 30 dni od dnia poinformowania właściwego operatora przez wytwórcę o wygraniu aukcji. 5. Proponowane jest dodanie w ustawie o OZE nowego art. 6a nakładającego 20 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

na operatorów obowiązek przekazywania Prezesowi URE w terminie 30 dni od dnia zakończenia roku kalendarzowego: (i) informacji o łącznej ilości energii elektrycznej wprowadzonej przez prosumenta do sieci oraz łącznej ilości energii elektrycznej sprzedanej sprzedawcy zobowiązanemu, która została wytworzona z odnawialnego źródła energii w mikroinstalacji i wprowadzona do sieci dystrybucyjnej, (ii) wykazu wytwórców energii elektrycznej w mikroinstalacji, ze wskazaniem terminu wprowadzenia po raz pierwszy do sieci dystrybucyjnej przez poszczególnych wytwórców energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnego źródła energii w mikroinstalacji, (iii) wskazania rodzaju mikroinstalacji oraz jej mocy zainstalowanej elektrycznej. Operatorzy systemów dystrybucyjnych mają również przekazywać operatorowi rozliczeń energii odnawialnej (czyli de facto Zarządcy Rozliczeń SA) w terminie 10 dni po zakończeniu miesiąca dane w ujęciu dobowym dotyczące ilości energii elektrycznej wytworzonej w instalacjach OZE przyłączonych do sieci takiego operatora systemu, określone na podstawie wskazań urządzeń pomiarowo-rozliczeniowych. 6. Przy okazji nowelizacji ustawy o OZE dokonana ma zostać również zmiana ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. Polegać ona będzie m.in. na umożliwieniu wybudowania tych elektrowni wiatrowych, niespełniających wymogu minimalnej odległości od zabudowy mieszkaniowej, które przed dniem wejścia w życie ustawy o inwestycjach uzyskały pozwolenie na budowę, przez pięć lat od wejścia w życie tej ustawy. Dotychczasowe brzmienie ustawy ogranicza tę możliwość do trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy. Proponowana zmiana pozwoli na pełną ochronę inwestycji w toku oraz umożliwi ich budowę i przyłączenie do sieci operatorów zgodnie z warunkami umów o przyłączenie.

Nowe zasady przedawnienia roszczeń wobec konsumentów Do Sejmu trafił rządowy projekt zmiany Kodeksu cywilnego (druk 2216)

skracający podstawowy termin przedawnienia z dziesięciu do sześciu lat, przy czym koniec terminu przedawnienia przypadać będzie na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Zmienione mają zostać zasady przedawnienia roszczeń wobec konsumentów, tak żeby po upływie terminu przedawnienia przedsiębiorcy nie mogli domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego im przeciwko konsumentowi. Dotknie to również przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące windykację należności za dostarczanie energii elektrycznej. Przy tak jasnym zapisie ustawowym pozbawione szans na sukces będą próby – dopuszczalne w aktualnym stanie prawnym – dochodzenia roszczeń po upływie terminu przedawnienia. Tylko w wyjątkowych sytuacjach sąd będzie mógł nie uwzględniać upływu terminu przedawnienia, jeśli wymagać tego będą względy słuszności.

Praktyki sprzedawców energii elektrycznej zakwestionowane przez Prezesa UOKiK Organ antymonopolowy wydał decyzje uznające za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów praktyki trzech sprzedawców energii elektrycznej. Zakwestionował praktyki polegające na niepozostawianiu konsumentom podpisanych dokumentów, nieinformowaniu o prawie odstąpienia od umowy, nieprzekazywaniu wzoru formularza o odstąpieniu od umowy oraz nierespektowaniu oświadczeń o odstąpieniu od umowy i kontynuowaniu procesu zmiany sprzedawcy.

Raport Rady Europejskich Regulatorów Energii dotyczący operatorów systemów dystrybucyjnych 19 lutego Rada Europejskich Regulatorów Energii opublikowała raport o systemach wsparcia w regulacji operatorów systemów dystrybucyjnych (CEER - Conclusions Paper on Incentives for Regulating Distribution System Operators). Dokument ten podaje dziesięć rekomendacji regulacyjnych, których celem jest wsparcie innowacji. Raport jest dostępny na stronie Rady (https://www.ceer.eu). n

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

Część 2

Infrastruktura KSE w XXI wieku Zagwarantowanie wymaganego poziomu bezpieczeństwa energetycznego odbiorcom jest wspólnym zadaniem wszystkich przedsiębiorstw energetycznych. Istotne znaczenie w tym procesie ma infrastruktura Krajowego Systemu Energetycznego, która ulega ciągłym przeobrażeniom. Dlatego też bliżej przyglądamy się zmianom podstawowych elementów infrastruktury sieciowej – długości linii, liczby stacji transformatorowo-rozdzielczych i transformatorów w kolejnych pięciolatkach XXI wieku. ELŻBIETA NIEWIEDZIAŁ Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie

Infrastrukturę elektroenergetyczną można podzielić na dwie główne grupy urządzeń: 1. linie elektroenergetyczne napowietrzne i kablowe różnych poziomów napięć, 2. stacje elektroenergetyczne transformatorowo-rozdzielcze wyposażone w transformatory o różnych przekładniach oraz wyłącznie rozdzielcze. Stan obecny infrastruktury polskich sieci elektroenergetycznych scharakteryzowano na podstawie danych statystycznych zawartych w rocznikach Statystyka Elektroenergetyki Polskiej [1] w podziale na długości linii przesyłowych i dystrybucyjnych, liczby stacji elektroenergetycznych oraz liczby i mocy transformatorów.

Linie elektroenergetyczne Dane charakteryzujące linie elektroenergetyczne zestawiono w następujących tabelach: • długości krajowych linii elektroenergetycznych wszystkich poziomów napięć w podziale na linie napowietrzne i kablowe – tabela 5; Artykuł stanowi drugą część pracy dr inż. Elżbiety Niewiedział. Pierwsza ukazała się w poprzednim wydaniu „Energii Elektrycznej".

22 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

• długości linii przypadające na jednego odbiorcę w Polsce – tabela 6. Dla oceny tendencji zmian stanu infrastruktury w tabelach przedstawiono również średnioroczne współczynniki przyrostu α w okresach pięcioletnich 2000 ÷ 2005 ÷ 2010 ÷ 2015, w piętnastoleciu 2000 ÷ 2015 oraz przyrost w roku 2016 w stosunku do roku 2015. Ilustrację graficzną zmian pokazano na rysunkach 5 i 6. Analizując zestawione w tabelach i pokazane na wykresach dane można sformułować następujące wnioski: łączna długość linii elektroenergetycznych w 2016 roku sięga blisko 830 tysięcy kilometrów, a średni roczny wzrost α w piętnastoleciu 2000 ÷ 2015 równy jest 1,07%; napowietrzne linie elektroenergetyczne stanowią ponad 70% całkowitej długości linii, przy czym ich udział zmalał w XXI wieku o 6,5% na korzyść linii kablowych; rok 2016 w stosunku do roku 2015 charakteryzował się ogólnym spadkiem długości linii o 0,89%; spowodowany był zmniejszeniem długości linii napowietrznych o 1,27% przy minimalnym wzroście długości linii kablowych równym 0,05%; najwyższy przyrost długości – ponad

10% – wystąpił w liniach kablowych 400 kV we wszystkich badanych okresach, szczególnie w latach 2015 ÷ 2010 gdzie α = 23,3%; w okresie od 2000 ÷ 2015 roku obserwuje się znaczący przyrost linii kablowych wszystkich poziomów napięć, natomiast przyrost linii napowietrznych (poza jednym przypadkiem) był rzędu ułamka procenta lub ujemny; średnioroczny przyrost długości wszystkich linii elektroenergetycznych w latach 2000 ÷ 2015 (α = 1,07%) był nieznacznie wyższy od średniorocznych przyrostów liczby odbiorców (0,78%) i energii dostarczonej (0,76%) pojedynczemu odbiorcy; inaczej przedstawiały się przyrosty między rokiem 2015 a 2016; liczba odbiorców wzrosła o 2,14%, a długość linii spadła o 0,89%. Rozwój linii elektroenergetycznych można oszacować na podstawie średniej długości linii różnych poziomów napięć przypadającej na jednego odbiorcę. Przyjmując założenie, że: • wszyscy odbiorcy korzystają z sieci NN i WN; • odbiorcy zasilani na napięciu SN korzystają ponadto z sieci SN;

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

4,0 4,0

Tabela 5. Charakterystyka zmian krajowych linii elektroenergetycznych w latach 2000-2016

3,0 3,0

750 kV

400 kV

2000

114

4 660

2005

114

4 831

2010

114

5 303

Długości linii [km] energia/odbiorca - miasto energia/odbiorca nnnn - miasto Linie napowietrzne Linie kablowe energia/odbiorca nn wieś energia/odbiorca nn - wieś 220 kV 110 kV SN nn NN +WN SN energia/odbiorca GDiR miasto 8 116 32 284 223 800 284GDiR 116 48 54 345 energia/odbiorca - miasto 8 123 32 310 233 855 286 994 energia/odbiorca GDiR -79wieś 61 988 energia/odbiorca GDiR wieś 8 088 32 607 234 741 289 977 164 68 998

114

5 984

8 054

33 025

233 044

316 589

467

79 382

160 510

114

6 139

7 950

33 229

230 743

311 044

528

80 861

159 098

Rok

2,0 2015 2,0 2016

nn 105 755 125 776 140 320

Średnioroczne przyrosty długości linii α[%] Rok

Linie napowietrzne

Linie kablowe

1,0 1,0

750 kV

400 kV

220 kV

110 kV

NN +WN

2005÷2000

0,72

0,02

0,88

0,20

10,48

2,67

3,53

2010÷2005

1,88

-0,09

0,18

0,08

0,21

15,73

2,17

2,21

2015÷2010

2,45

-0,08

0,26

-0,15

1,77

23,28

2,84

2,73

2015÷2000

1,68

-0,05

0,15

0,27

0,72

16,38

2,56

2,82

0,0 0,0

2016÷2015

2005/2000 2015/2010 2,59 2010/2005 -1,29 0,62 -0,992015/2000 -1,75 2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

13,06

1,86 2016/2015 -0,88 2016/2015

podkreślić, że – w trzeciej pięciolatce • liczba krajowych stacji elektroenergewystąpił skokowy wzrost liczby stacji tycznych – tabela 7; o blisko 26% co wpłynęło na wysoką • liczba i moc krajowych transformatowartość średniego przyrostu w całym rów sieciowych – tabela 8; piętnastoleciu; ten silny rozwój stacji a zmiany w przyjętym okresie zilustrowajest skorelowany ze wzrostem długości no na rysunkach 7 ÷ 9. linii o napięciach równych górnemu Na podstawie tych danych można napięciu stacji; stwierdzić, że: inaczej przedstawiają się zmiany liczby zdecydowana większość stacji transStacje elektroenergetyczne stacji o górnym napięciu 220 kV; wzrost formatorowo-rozdzielczych to stacje rozdzielcze jest minimalny, a nawet ujemny w trzeSN/nn zasilające sieć rozdzielczą niskiei transformatorowo-rozdzielcze ciej go napięcia (99,4%energii całkowitej liczby Rys.4. Średnioroczne przyrosty jednostkowych dostaw odbiorcom nn w pięciolatce; podziale na odbiorców Rys.4. Średnioroczne przyrosty jednostkowych dostaw energii odbiorcom nn w podziale na odbiorców przyrosty liczby transformatorów stacji) wyposażone w transformatory miejskich i wiejskich miejskich i wiejskich o przekładniach WN/SN i SN/nn w porozdzielcze SN/nn (98,4% całkowitej Wykorzystując dane statystyczne z roczniszczególnych przedziałach czasowych liczby transformatorów sieciowych); ków Statystyka Elektroenergetyki Polskiej są zmienne; zauważalna jest tendencja wzrostowa [1] zestawiono następujące dane cha rok 2016 w porównaniu z rokiem 2015 liczby stacji elektroenergetycznych rakteryzujące stacje elektroenergetyczne charakteryzuje się znaczącym przyroo górnym napięciu 400 kV; należy oraz transformatory: • odbiorcy nn – korzystają tak z sieci SN, jak i z sieci nn; w tabeli 6 zestawiono średnie długości linii na jednego odbiorcę. Widoczny przyrost jednostkowej długości na odbiorcę wystąpił jedynie w liniach niskiego napięcia.

-1,0 -1,0

-2,0 -2,0

3,5 3,0

25,0 25,0

2,5

20,0 20,0

2,0 2,0 1,5 1,5

15,015,0

1,0 1,0 0,5 0,5

10,010,0

2,5

0,0 0,0 2005/20002010/2005 2010/20052015/2010 2015/20102015/2000 2015/2000 2016/2015 2005/2000 2016/2015 -0,5-0,5 długość linii nap. 400 kV długość linii nap. 220 kV długość linii nap. 220 kV -1,0-1,0 długość linii nap. 400 kV długość nap. długość długość liniilinii nap. 110110 kV kV długość liniilinii nap.nap. SN SN -1,5 -1,5 długość nap. długość liniilinii nap. nn nn -2,0-2,0

Rys. 5.Średnioroczne Średnioroczne przyrosty przyrosty długości linii napowietrznych Rys.5. Średnioroczne przyrosty długości linii Rys.5. długości linii napowietrznych napowietrznych

długość linii kabl. NN+WN długość linii kabl. NN+WN długość linii kabl. SN długość linii kabl. SN długość linii kabl. nn długość linii kabl. nn

5,0 5,0 0,0 0,0

2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000 2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000

2016/2015 2016/2015

-5,0 -5,0

Rys.6. Średnioroczne przyrosty długości linii Rys.6. Średnioroczne przyrosty długości linii Rys. 6. Średnioroczne przyrosty długości linii kablowych kablowych kablowych marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 23

TECHNIKA I TECHNOLOGIE 12,5 5,0

Tabela 6. Długości linii przypadające na jednego odbiorcę w Polsce

liczba stacji GN liczba stacji GN liczba stacji GN liczba stacji GN

4,0

Długość linii na 1 odbiorcę [m/odb.]

- (750 i 400) kV - 220 kV - 110 kV - SN

3,0

7,5

Rok Linie NN + WN

Linie SN

Linie _nn

Linie _łącznie

10,0

2,0

5,0

2000

2,96

18,19

25,54

46,65

1,0

2015

2,78

18,20

27,85

48,76

0,0

2016

2,76

17,95

27,14

47,79

2,5 2005/2000

2010/2005

2015/2010

2015/2000

2016/2015

0,0

-1,0

Rys. 7. Średnioroczne przyrosty liczby stacji elektroenergetycznych

Rys.7. Średnioroczne przyrosty liczby stacji elektroenergetycznych stem liczby i mocy transformatorów NN/(NN+WN); porównując wartości przyrostów widać, że α2016÷2015 jest ok. trzykrotnie wyższa w przypadku liczby i blisko pięciokrotnie wyższa w przypadku mocy od średnich wartości przyrostów α2015÷2000 w całym okresie piętnastu lat; mniejsze różnice (od wymienionych wyżej) wystąpiły w przypadku liczby i mocy transformatorów WN/NN – wzrost α2016÷2015 ok. dwukrotnie wyższy od α2015÷2000.

Przyłącza odbiorców do sieci elektroenergetycznej Dla pełnego obrazu infrastruktury sieciowej niezbędna jest informacja o przyłączach do sieci. Stąd w tabeli 9 przedstawiono liczbę i długość przyłączy dla trzech lat – 2000, 2015 i 2016, średnie roczne przyrosty liczby i długości w okresie

brak możliwości określenia potrzeb pierwszych piętnastu lat XXI wieku oraz materiałowych wynikających ze starzeroczny przyrost w roku 2016 w stosunku nia fizycznego infrastruktury sieciowej; do roku 2015. nie ma podstaw do dokładnego okreAnaliza danych z tabeli 9 pozwala sfor12,5 które z zapowiadanych nowych mułować ogólny wniosek: przyrosty mocy TR ślenia, NN/(NN+WN) rozwiązań i w jakim stopniu będą obserwuje się stopniowy spadek przyrosty liczby mocy TR WN/SN przyrosty mocy TR SN/nn 10,0 wprowadzane w przyszłych latach. i długości przyłączy napowietrznych, a dyAutorka opracowania nie dysponunamicznie wzrastają przyłącza kablowe; je danymi statystycznymi dotyczącymi potwierdza to wnioski o rozwoju linii kablo7,5 stopnia zamortyzowania elementów siewych średniego i niskiego napięcia. ci, które pozwoliłyby na ocenę ich stanu 5,0 fizycznego i potrzeb odtworzeniowych. Podsumowanie Wcześniejsze opinie wskazywały na znaczne wyeksploatowanie majątku sieciowePrzedstawiona w artykule charaktery2,5 go. Obecnie można tylko, w ślad za artykustyka sieci elektroenergetycznych pokałami zamieszczonymi w ubiegłorocznych zała stan obecny infrastruktury sieciowej numerach czasopisma „Energia Elektryczw Polsce w powiązaniu z 0,0jej rozwojem 2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000 2016/2015 na” stwierdzić, że Operatorzy Systemu w XXI wieku. Nasuwa się pytanie: Przesyłowego i Systemów Dystrybucyjczy można na podstawie przedstawionychprzyrosty w ostatnimmocy okresie już ponieśli ponych danych prognozować zmiany w infraRys.9. Średnioroczne transformatorów ważne nakłady inwestycyjne, i przewidują strukturze sieciowej w krótszym bądź dłużdalsze, na sukcesywne odtworzenie i moszym horyzoncie czasowym? dernizację majątku sieciowego. Odpowiedź nie jest prosta ponieważ:

Tabela 7. Charakterystyka zmian liczby krajowych stacji elektroenergetycznych Liczba stacji o górnym napięciu [sztuk]

Rok 400 i 750 kV

220 kV

110 kV

2000

1 308

219 418

2005

1 356

236 067

2010

1 405

246 562

2015

1 517

258 835

2016

1 537

261 169

Średnioroczne przyrosty liczby stacji α[%] o górnym napięciu

Przedział czasu 400 i 750 kV

220 kV

110 kV

2005÷2000

0,66

0,92

0,72

1,47

2010÷2005

2,46

0,00

0,71

0,87

2015÷2010

4,68

-0,91

1,55

0,98

2015÷2000

2,59

0,00

0,99

1,11

2016÷2015

1,32

0,90

24 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

Rys.8.

TECHNIKA I TECHNOLOGIE Tabela 8. Charakterystyka zmian liczby i mocy krajowych transformatorów energetycznych Transformatory o przekładni Rok

NN/(WN+NN)

WN/SN

SN/nn

NN/(WN+NN)

Liczba [tys. sztuk]

WN/SN

SN/nn

Moc [MVA]

2000

160

2 441

222 958

35 172

44 714

37 612

2005

168

2 527

237 595

37 812

46 904

40 858

2010

185

2 533

247 479

42 302

49 700

44 135

2015

202

2 744

258 847

50 610

56 202

48 356

2016

211

2 791

261 079

56 470

57 923

49 521

Średnioroczny przyrost α [%]

Przedział czasu liczby transformatorów

mocy transformatorów

2005÷2000

0,98

0,69

1,28

1,46

0,96

1,67

2010÷2005

1,95

0,05

0,82

2,27

1,16

1,55

2015÷2010

1,77

1,61

0,90

3,65

2,49

1,84

2015÷2000

1,57

0,78

1,00

2,46

1,54

1,69

2016÷2015

4,46

1,71

0,86

11,58

3,06

2,41

W ostatnich latach w Polsce występuje duży nacisk na innowacyjny rozwój gospodarczy, w ramach którego zakłada się zdolność i motywację przedsiębiorstw do: poszukiwania nowych rozwiązań, pomysłów i koncepcji; zwiększenia efektywności energetycznej, a tym samym zwiększenia konkurencyjności gospodarki wobec innych krajów; prowadzenia badań naukowych polepszających i rozwijających produkcję. Nakłada to obowiązek na operatorów sieci, wprowadzenia rozwiązań innowacyjnych, które znacząco udoskonalą proces przesyłu mocy i energii elektrycznej od wytwórcy do odbiorcy.

Głównym zadaniem, którego realizacja pozwoli wywiązać się z tego obowiązku jest przekształcanie sieci tradycyjnych w sieci inteligentne, które pozwolą na zarządzanie bezpośrednimi interakcjami i komunikacją między odbiorcami energii elektrycznej (klientami przedsiębiorstw energetycznych) i wytwórcami energii. Pozwolą również na integrację znacznych ilości energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na morzu i na lądzie, a także współpracę z prosumentami, czyli mikro-i miniźródłami. Tylko sieć inteligentna może zintegrować działania różnych użytkowników przyłączonych do sieci. Przejście z sieci analogowej do cyfrowej jest więc koniecznym krokiem na drodze unowocześniania działania przedsiębiorstw

dystrybucyjnych. Sieci inteligentne umożliwią wprowadzanie, między innymi: systemów zarządzania dla zapewnienia optymalnej eksploatacji i poprawy pewności zasilania odbiorców; rozbudowę sieci niezbędną dla wprowadzenia projektów z obszaru e-mobilności – Ministerstwo Energii uważa, że Polska może być liderem Unii Europejskiej w rozwoju elektromobilności, która jest wyzwaniem dla regulacji, a rozwój samochodów elektrycznych wymusi na dystrybutorach zapewnienie odpowiedniej sieciowej infrastruktury ładowania; gwarancję cyberbezpieczeństwa – konieczność przygotowania skutecznej strategii zapobiegania zagrożeniom, wy-

Tabela 9. Charakterystyka przyłączy odbiorców do sieci elektroenergetycznej Liczba przyłączy [tys.szt.]

Długość przyłączy [km]

Rok Napow.

Kabl.

Łącznie

Napow.

Kabl.

Łącznie

2000

5 660

539

6 199

119 491

17 446

136 947

2015

5 479

1 285

6 764

115 223

44 610

159 833

2016

5 462

1 347

6 810

114 387

47 640

162 027

Średnioroczne przyrosty α[%] Przedział czasu

Liczba przyłączy

Długość przyłączy

Napow.

Kabl.

Łącznie

Napow.

Kabl.

Łącznie

2015÷2000

-0,22

5,96

0,58

-0,24

6,46

1,04

2016÷2015

-0,31

4,82

0,68

-0,73

6,79

1,37

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 25

Zdjęcie: Adobe Stock

TECHNIKA I TECHNOLOGIE

12,5 5,0

liczba stacji GN liczba stacji GN liczba stacji GN liczba stacji GN

4,0

krywania ich i reagowania na nie; duże nasycenie sieci elektroenergetycznych systemami teleinformatycznymi stwarza różnego rodzaju zagrożenia i stąd niezbędne są działania zabezpieczające. Do innych zadań rozwojowych trzeba zaliczyć: innowacyjne rozwiązania technologiczne, np. zastosowanie nowych konstrukcji linii napowietrznych i kablowych o większych możliwościach przesyłowych, transformatorów o niskich stratach mocy i energii, które pozwolą na zwiększenie efektywności energetycznej procesu transformacji,

3,0

innowacyjnych zamierzeń, ale zdają sobie stacji transformatorowych z podobciąjednocześnie sprawę z tego, że zdecydożeniową regulacją napięcia; 2,0 wanie poprawią stan infrastruktury sieci rozszerzenie współpracy z jednostkaelektroenergetycznych i zapewnią bezmi naukowymi, po której oczekuje się 1,0 pieczeństwo dostaw energii elektrycznej nowych pomysłów np. z zakresu sieci wszystkim odbiorcom. inteligentnych, aktywnych odbiorców 0,0 gwarantujących optymalne zużycie 2005/2000 2010/2005 2015/2010 2015/2000 2016/2015 energii, współpracy z odnawialnymi Dr inż. Elżbieta Niewiedział -1,0 źródłami energii, poprawy niezawodjest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Wyższej Szkoły Kadr Menedżerskich w Koninie ności i ciągłości zasilania odbiorców, stabilizacji sieci. Rys.7. Średnioroczne przyrosty liczby stacji elektroenergetycznych Należy podkreślić, że wszystkie przedsiębiorstwa sieciowe przewidują * Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2016, wyd. Agencja konieczność wydatkowania znacznych Rynku Energii, Warszawa 2017 nakładów inwestycyjnych na realizację (oraz wcześniejsze roczniki z lat 2000 – 2015).

Literatura

12,5

10,0

- (750 i 400) kV - 220 kV - 110 kV - SN

przyrosty mocy TR NN/(NN+WN) przyrosty mocy TR WN/SN przyrosty mocy TR SN/nn

10,0

7,5

5,0

2,5

przyrosty mocy TR NN/(NN+WN) przyrosty mocy TR WN/SN przyrosty mocy TR SN/nn

2015

0,0

2005/2000

2010/2005

2015/2010

2015/2000

Rys. 8. Średnioroczne przyrosty liczby transformatorów

2016/2015

0,0

2005/2000

2010/2005

2015/2010

2015/2000

Rys. 9. Średnioroczne przyrosty mocy transformatorów

2016/2015

Rys.8. Średnioroczne przyrosty liczby transformatorów Rys.9. Średnioroczne przyrosty mocy transformatorów 26 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

10,0

7,5

5,0

2,5

0,0

Rys.8. Ś

Najtañszy sposób modernizacji oœwietlenia ulicznego

Inteligentne ¿arówki LED

35W, 55W, 75W, 100W, 125W, 150W, 175W

wyd³u¿aj¹ ¿ywotnoœæ opraw sodowych o ponad 10 lat

+ 48 602 283 757

WYDARZENIA

Wydarzenia w branży

Zmiany taryf OSD w związku z ustawą o elektromobilności Prezes URE zatwierdził 27 lutego 2018 roku zmiany taryf dla czterech z pięciu największych operatorów systemów dystrybucyjnych: Enea Operator Sp. z o.o., PGE Dystrybucja SA, Energa-Operator SA oraz Tauron Dystrybucja SA. Zmiany taryf to konsekwencja wniosków złożonych przez operatorów w związku z wejściem w życie ustawy z 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2018 roku poz. 317). Postępowanie w sprawie wniosku złożonego przez innogy Stoen Operator Sp. z o.o. jeszcze się nie zakończyło. Zgodnie z intencją ustawodawcy, przyjęta w styczniu przez Sejm ustawa o elektromobilności i paliwach alternatywnych przyczyni się do popularyzacji samochodów elektrycznych i umożliwi rozwój infrastruktury do ich ładowania. Zgłoszone przez operatorów i zatwierdzone przez Prezesa URE zmiany dotyczą zamieszczonych w taryfie regulacji dotyczących przyłączenia do sieci infrastruktury ładowania drogowego transportu publicznego oraz ogólnodostępnych stacji ładowania. W znowelizowanych taryfach uwzględniono stawki opłat za przyłączenie infrastruktury ładowania drogowego transportu

l ENERGIA elektryczna marzec 2018

publicznego oraz ogólnodostępnych stacji ładowania do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV. W przypadku przyłączenia takiej infrastruktury oraz stacji ładowania do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV i nie wyższym niż 110 kV, opłatę ustala się na podstawie jednej szesnastej rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia. Wejście w życie zmian taryf umożliwi pobieranie opłat za przyłączenie tej infrastruktury zgodnie z wymaganiami nowych przepisów. Zatwierdzone zmiany taryf dostępne są na stronie BIP URE.

Rekord zapotrzebowania na moc w zimie Polskie Sieci Elektroenergetyczne informują, że 28 lutego wystąpiło rekordowe zapotrzebowanie na moc elektryczną w szczycie wieczornym okresu zimowego. Zarejestrowane zapotrzebowanie krajowe o godz. 18.30 wyniosło 26 448 MW. Dotychczasowa najwyższa wartość zapotrzebowania na moc dla wieczornego szczytu obciążenia zimowego – 26 316 MW – wystąpiła 27 lutego bieżącego roku.

Opracowała Małgorzata Władczyk

FELIETON

Z umiarem

Złudzenia

Chłonę literaturę popularnonaukową. Niedawno dostałem w prezencie fascynującą książkę. Wszakże zupełnie odmienną od posiadanych. Wydaną bowiem przed II wojną światową. Polski tytuł „Nowy świat fizyki” nie do końca odpowiada tytułowi oryginału („The Mysterious Universe”) wydanego w Cambridge w 1931 roku. Jej autor, sir James Jeans, angielski fizyk, astronom i matematyk, profesor tamtejszego uniwersytetu, prowadził badania w dziedzinie teorii kinetycznej gazów. Pisał prace teoretyczne na temat budowy wnętrza gwiazd. Dokładał wszelkich starań, aby przybliżyć współczesnym, jakże trudne do zrozumienia, podstawy nowej fizyki. W książce podjął między innymi próbę uzmysłowienia ogromu wszechświata, a jednocześnie uzasadnienie nieuchronności narodzenia się w nim życia, pomimo znikomej szansy jego powstania. Sporo miejsca poświęcił wyjaśnieniu konieczności odrzucenia prawa przyczynowości i przyjęcia pryncypiów mechaniki kwantowej wskazujących, że natura zachowuje się zgodnie z zasadami prawdopodobieństwa. Wszystko zilustrował porównaniami strawnymi dla laików. Chociażby poprzez zestawienie ilości ziaren piasku na Ziemi z ilością gwiazd obserwowanych na niebie. Szczególnie upodobał sobie odniesienia do okrętu na morzu, przy pomocy którego udało mu się zobrazować przeróżne zjawiska. Wielość rzeczowych objaśnień wzbudza podziw. Sir James Jeans nie unika także rozważań filozoficznych. Przypuśćmy, że obecność materii jest jedynym dowodem zakrzywienia przestrzeni. Wówczas pusty świat posiadałby przestrzeń niezakrzywioną, a Wszechświat był nieskończonych wymiarów. Jednakże skoro nie jest on pusty, to jego wielkość zależy od ilości zawartej materii. Im jej więcej, tym musi być mniejszy. Wielokrotnie autor podkreśla niejednoznaczności w interpretowaniu zjawisk. W opisy czasoprzestrzeni i upływu czasu potrafi sugestywnie wpleść ludzką świadomość. Być może czas od początku 30 l ENERGIA elektryczna marzec 2018

istnienia roztacza się przed nami na podobieństwo obrazu, a my stykamy się z nim tylko przez jedną chwilę, jak koło roweru

»»» » Istota rzeczy tkwi w tym, że wszelkie opisy natury przedstawiane przez naukę zgodne z faktami doświadczalnymi są wyłącznie obrazami matematycznymi. My jednak stale próbujemy naciągać naturę do zrozumiałych przez nas pojęć. Wzór matematyczny nie mówi, czym jest dana rzecz, ale tylko jak się ona zachowuje. Nie potrzebujemy rozważać, czy światło składa się z cząstek, czy z fal. Z chwilą znalezienia wzoru matematycznego, opisującego jego zachowanie, wiemy wszystko, co tylko możliwe.

z jednym punktem toru. Nie da się przedstawić w pełni tych rozważań, a nawet pojedynczego przykładu, w tak krótkim felietonie. Trzeba sięgnąć po książkę. Istota rzeczy tkwi w tym, że wszelkie opisy natury przedstawiane przez naukę zgodne z faktami doświadczalnymi są wyłącznie obrazami matematycznymi. My jednak stale próbujemy naciągać naturę do zrozumiałych przez nas pojęć. Wzór matematyczny nie mówi, czym jest dana rzecz, ale tylko jak się ona zachowuje. Nie potrzebujemy rozważać, czy światło składa się z cząstek, czy z fal. Z chwilą znalezienia wzoru matematycznego, opisującego jego zachowanie, wiemy wszystko, co tylko możliwe. Jeśli chcemy uważajmy światło za cząstki lub fale w zależności od potrzeb. Podobnie jest z istnieniem czegoś w trójwymiarowej lub wielowymiarowej przestrzeni. Nasza wyobraźnia nie nadąża za matematyką, która tylko jak dotąd jest w stanie opisać obiektywną rzeczywistość. Zdaniem autora najwyższą zdobyczą fizyki nie są ani teoria względności, ani teoria kwantów, lecz po prostu ogólne zrozumienie, jak daleko nam do zetknięcia się z ostateczną rzeczywistością. Znano wówczas wiele niespójności, jak chociażby dotyczących czasu rozszerzania się Wszechświata, który wydawał się być krótszym od czasu życia gwiazd. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku powszechnie przyjęto teorię Wielkiego Wybuchu. Także wtedy potwierdzono istnienie kwarków, co pociągnęło za sobą kolejne odkrycia całej rodziny cząstek elementarnych. Dziś wiemy znacznie więcej na temat praw natury. Wydawać by się mogło, że jesteśmy o wiele mądrzejsi. Póki co jednak daleko nam do zrozumienia istoty rzeczy. Nadal żyjemy w świecie złudzeń.

dr inż. Andrzej Nehrebecki

TERMINARZ

}} 4-5 kwietnia 2018 r. WARSZAWA

}} 11-12 kwietnia 2018 r. WISŁA

}} 16-17 kwietnia 2018 r. KOŁOBRZEG

XXVII Konferencja Energetyczna EuroPOWER

XIII Konferencja„Oświetlenie dróg i miejsc publicznych – sposoby zarządzania systemami oświetlenia”

VI Ogólnopolski Szczyt Energetyczny OSE Gdańsk 2018

MMConferences SA »»Org.: Inf.:

tel. 22 379-29-00 e-mail: info@mmcpolska.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

Europejskie Centrum »»Org.: Biznesu Inf.: tel/fax 81 747-65-10 info@ecb.biz.pl www.ecb.biz.pl

}}23-26 kwietnia 2018 r. POZNAŃ

}} 24-26 kwietnia 2018 r. KAZIMIERZ DOLNY

}} 16-17 maja 2018 r. KOŁOBRZEG

Międzynarodowe Targi Energetyki EXPOPOWER

XXIV Konferencja Naukowo-Techniczna „Rynek Energii Elektrycznej” REE 2018

VII Konferencja Naukowo-Techniczna „Stacje elektroenergetyczne WN/SN i SN/nn”

Międzynarodowe Targi »»Org.: Poznańskie

Stowarzyszenie »»Org.: Elektryków Polskich

Oddział Lublin Inf.: tel. 517 268 440, 517 268 441 e-mail: biuro@ree.lublin.pl referaty@ree.lublin.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15

nowinska@ptpiree.pl stacje.ptpiree.pl

}} 24-25 maja 2018 r. MSZCZONÓW

}} 12-13 czerwca 2018 r. KOŁOBRZEG

}} 13-14 czerwca 2018 r. ŚWINOUJŚCIE

XX Spotkanie Techniczne Przedstawicieli Transportu OSD/OSP

Konferencja„Pomiary i diagnostyka w sieciach elektroenergetycznych”

Konferencja„Energetyczne wyzwania samorządów. Elektromobilność”

PTPiREE »»Org.: Inf.: Sebastian Brzozowski

61 846-02-31 brzozowski@ptpiree.pl transport.ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Justyna

Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 dylinska@ptpiree.pl pomiary.ptpiree.pl

PTPiREE »»Org.: Inf.: Sebastian Brzozowski tel. 61 846-02-31 brzozowski@ptpiree.pl samorzad.ptpiree.pl

}}19-20 czerwca 2018 r. WARSZAWA

}} 11-13 września 2018 r. BIELSKO-BIAŁA

}}17-18 października 2018 r. WISŁA

VII Konferencja„Przyłączanie i współpraca OZE z systemem elektroenergetycznym”

ENERGETAB

Konferencja „Elektroenergetyczne linie napowietrzne i kablowe niskich i średnich napięć ”

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

ZIAD Bielsko-Biała SA »»Org.: Inf.: Monika Zmełty

tel. +48 33 813-82-31, Renata Chowaniec tel. +48 33 813-82-32

PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska

tel. 61 846-02-15 nowinska@ptpiree.pl

marzec 2018 ENERGIA elektryczna l 31