วััดพระแก้้วดอนเต้้า สุุชาดาราม ตำำ�บลเวีียงนา อำำ�เภอเมืืองลำำ�ปาง จัังหวััดลำำ�ปาง WAT PHRA KAEO DON TAO SUCHADARAM
Wiang Na Subdistrict, Mueang Lampang District, Lampang Province
โบราณสถานที่่�สำำ�คััญภายในวััด
พระจิินดารััตนาภรณ์์ (เสริิม กตกิิจฺฺโจ ป.ธ.๔) เจ้้าอาวาสวััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดาราม พระอารามหลวง เจ้้าคณะจัังหวััดลำำ�ปาง ตำำ�บลเวีียงเหนืือ อำำ�เภอเมืืองลำำ�ปาง จัังหวััดลำำ�ปาง ความเป็็นมา วััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดาราม พระอารามหลวง จาก ประวััติิกล่่าวว่่าสร้้างขึ้้�นเมื่่�อปีี พ.ศ. ๑๒๒๓ สมััยพระเจ้้าอนัันต ยศ เดิิมมีีนามว่่า วััดพระแก้้วดอนเต้้า หรืือเรีียกสั้้�นๆ ว่่า วััดพระแก้้ว เนื่่�องจากเคยเป็็นสถานที่่�ประดิิษฐานพระแก้้ว มรกตในสมััยพระเจ้้าสามฝั่่�งแกน เป็็นเวลานานถึึง ๓๒ ปีี ก่่อน ที่จ่� ะย้้ายไปประดิิษฐาน ณ เมืืองเชีียงใหม่่ในปีี พ.ศ. ๒๐๑๑ สมััย พระเจ้้าติิโลกราช วััดพระแก้้วดอนเต้้าได้้รับั พระราชทานวิิสุงุ คามสีีมาวััน ที่่� ๕ เดืือนกุุมภาพัันธ์์ พ.ศ.๒๕๐๐ ต่่อมาในปีี พ.ศ.๒๕๒๗ ได้้ รวมวััดพระแก้้วดอนเต้้า กัับวััดสุุชาดาราม ซึ่่�งอยู่่�ทางทิิศใต้้ ของวััดพระแก้้วดอนเต้้าอีีกวััดหนึ่่�งให้้เป็็นวััดเดีียวกันั โดยการรื้้อ� กำำ�แพงกั้้�นเขตวััดออก และเรีียกวััดแห่่งนี้้�ใหม่่ว่่า วััดพระแก้้ว ดอนเต้้าสุุชาดาราม ตามประกาศกระทรวงศึึกษาธิิการ โดยแท้้จริิงแล้้ว วััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดารามใน ปััจจุุบัันเกิิดจากการรวมกัันของ ๔ วััด ได้้แก่่ วััดพระแก้้วดอนเต้้า วััดสุชุ าดาราม วััดแสนพิิงค์์ชัยั ซึ่่ง� อยู่่�ในที่ธ่� รณีีสงฆ์์นอกเขตกำำ�แพงวััดทางด้้านหน้้าของวััด ปรากฏ เป็็นซากโบราณสถาน ซึ่ง่� กรมศิิลปากรยัังมิิได้้ทำำ�การสำำ�รวจ และ วััดล่่ามช้้าง ที่่�คงเหลืือแต่่ซากเจดีีย์์อยู่่�ภายในเขตสัังฆาวาส ระหว่่าง วััดพระแก้้วดอนเต้้า เดิิมกัับ วััดสุุชาดารามเดิิม
ต่่อมาเมื่่�อ ปีี พ.ศ. ๒๕๓๐ วััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดา ราม ได้้รัับการยกฐานะ เป็็นพระอารามหลวงชั้้�นตรีี ชนิิดสามััญ สัังกััดคณะสงฆ์์มหานิิกาย นอกจากนี้้� ในวััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดาราม ยัังเป็็น ที่่�เก็็บรัักษาจารึึกสมััยล้้านนาชื่่�อว่่า ลป. ๙ จารึึกที่่�วััดพระแก้้ว ดอนเต้้า หรืือ หลัักที่่� ๘๒ ศิิลาจารึึกที่่�วััดพระแก้้วดอนเต้้า จัังหวััดลำำ�ปาง แต่่ก็็ไม่่ทราบแน่่ชััดว่่า จารึึกหลัักนี้้�เป็็นของวััด พระแก้้วดอนเต้้ามาแต่่เดิิมหรืือไม่่ ซึ่่�งนายฉ่ำำ�� ทองคำำ�วรรณ ได้้ เป็็นผู้้�อ่่านและอธิิบายความไว้้ว่่า ข้้าสร้้างวััดนี้้�ก็ดีี็ ให้้บุุญแก่่เจ้้ามหาราชบ้้างแล ชาว เจ้้าตนใดก็็ดีี คนผู้้�ใดก็็ดีี ได้้มาอยู่่� จุุงจำำ�เริิญบุุญ ต่่อเท่่าเมืือง ฟ้้าและเนีียรพาน(นิิพพาน) ผิิผู้้�ใดเป็็นข้้าพระเจ้้าไซร้้ ให้้ถืือ จัังหัันเจ้้ากูู(พระสงฆ์์)ตน อย่่าให้้ขาดสัักวััน ที่่�ดิิน พร้้าว ตาล ลููกหมากรากไม้้ทั้้�งนี้้�ไว้้ (แก่่) ข้้าพระผู้้�เดีียว ใครอย่่าได้้กลั้้�ว เกล้้า(คลุุกคลีี หรืือ ปะปน) สัักอััน วััดนี้้�บมิิได้้ ออกสัักแห่่ง เท่่า(ต้้อง) ให้้ออกเจ้้าเมืืองงาว ผู้้�เดีียวดาย(เทีียว) จากประวััติดัิ งั กล่่าวข้้างต้้นทำำ�ให้้ทราบว่่า วััดพระแก้้ว ดอนเต้้าสุุชาดาราม เป็็นวััดที่่มี� คว ี ามสำำ�คััญและมีีประวััติมิ าอย่่าง ยาวนานของเมืืองลำำ�ปาง ทั้้�งเคยเป็็นที่่�ประดิิษฐานพระแก้้ว มรกต และยัังได้้รัับการบููรณปฏิิสัังขรณ์์อยู่่�เรื่่�อยมา ดัังปรากฏ หลัักฐานทั้้�งปููชนีียวััตถุุ ปููชนียี สถาน ในปััจจุุบัันมากมาย
๑. พระบรมธาตุุดอนเต้้า พระบรมธาตุุเจดีีย์์สร้้างเมื่่�อใดไม่่ปรากฏหลัักฐานที่่�แน่่ชััด หากแต่่มีีตำำ�นานที่่�จารึึกไว้้ในคััมภีีร์์ใบลาน เป็็นภาษาไทยเหนืือ ๑ ผููก ๑๓ ใบ มีีชื่่�อว่่าตำำ�นานพระเจ้้าดอนเต้้า ซึ่่�งกล่่าวถึึงความสำำ�คััญของพื้้�นที่่�บริิเวณนี้้�ไว้้ตั้้�งแต่่ครั้้�งอดีีตกาลว่่า เป็็นที่�บ่ รรจุุพระเกศา ธาตุุของสมเด็็จพระสััมมาสััมพุุทธเจ้้าหลายพระองค์์
๒. พระอุุโบสถ หรืือ พระวิิหารหลวง อาคารหลัังนี้้�ตั้้�งอยู่่�ทางทิิศตะวัันออกของพระบรมธาตุุดอนเต้้า แต่่เดิิมนั้้�นสร้้างขึ้้�นเป็็นพระวิิหารก่่อนจะเปลี่่�ยนให้้กลายเป็็นพระ อุุโบสถในปััจจุุบันั เนื่่อ� งจากแผนผัังของวััดในศิิลปะล้้านนาตำำ�แหน่่งของอาคารที่ตั้้่� ง� อยู่่�ทางทิิศตะวัันออกของพระเจดีีย์์ มัักเป็็นพระ วิิหารหลัักของวััด การเปลี่่�ยนแปลงนี้้�ทราบได้้จากการที่่�ผนัังด้้านนอกมีีแผ่่นใบเสมาติิดอยู่่� ซึ่่�งจะแตกต่่างกัับการตั้้�งใบเสมาโดย ทั่่�วไปที่่�ตั้้�งออกมาห่่างจากอาคารเล็็กน้้อย ลัักษณะดัังกล่่าวนี้้�คงเกิิดขึ้้�นมาก่่อนแล้้ว ณ วััดบวรนิิเวศวิิหาร กรุุงเทพฯ
๕. อาคารสมเด็็จพระญาณสัังวร สมเด็็จพระสัังฆราช อาคารสมเด็็จพระญาณสัังวร สมเด็็จพระสัังฆราช ตั้้ง� อยู่่�ทางทิิศใต้้ของพระอุุโบสถ สร้้างเมื่่อ� พ.ศ.๒๕๓๒ มีีป้า้ ยข้้อความว่่า สมเด็็จ พระญาณสัังวร สมเด็็จพระสัังฆราช บริิเวณนี้้�เดิิมเป็็นศาลาการเปรีียญ ต่่อมารื้้อ� ออกและสร้้างอาคารหลัังนี้้�แทน เป็็นอาคารสมััย ใหม่่ ทรงไทย พื้้�นปููหิินอ่่อน ประตูู หน้้าต่่าง และผนัังเป็็นกระจก ภายในเป็็นห้้องโล่่ง มีีเรืือนกระจกประดิิษฐานพระพุุทธรููป ๓ องค์์ ได้้แก่่ พระเจ้้าทองทิิพย์์ ซึ่่ง� อััฐเชิิญมาจาก พระวิิหารจามเทวีี ด้้านหน้้าพระเจ้้าทองทิิพย์์ ประดิิษฐานพระแก้้วมรกตปางสมาธิิ ซึ่่�งจำำ�ลองมาจากพระแก้้วมรกต วััดพระธาตุุลำำ�ปางหลวง อำำ�เภอเกาะคา จัังหวััดลำ�ำ ปาง และพระแก้้วมรกตปางมาร ๖. พระอุุโบสถสุุชาดาราม พระอุุโบสถสุุชาดาราม มีีประวััติกิ ารบููรณะมาหลายครั้้�ง คืือในปีี พ.ศ.๒๔๖๕, ๒๕๐๓ และ ๒๕๕๐ เป็็นอาคารก่่ออิิฐถืือปููนขนาดไม่่ใหญ่่มากนััก หลัังคา เครื่่�องไม้้มุุงกระเบื้้�อง หัันหน้้าไปทางทิิศตะวัันออก ยกพื้้�นสููง หน้้าบัันด้้าน หน้้าเป็็นเครื่่อ� งไม้้เขีียนลายคำำ�ด้วยล ้ ายพรรณพฤกษา พร้้อมกัับการประดัับ กระจกสีี บริิเวณหน้้าบัันภายในเหนืือพระประธานตกแต่่งด้้วยการเขีียนลาย คำำ�แบบล้้านนา เป็็นภาพเจดีีย์จุ์ ุฬามณีี รายล้้อมด้้วยเหล่่าเทวดา ซึ่่�งเจดีีย์์ จุุฬามณีีเป็็นเจดีีย์์ที่่�อยู่่�บนสวรรค์์ชั้้�นดาวดึึงส์์ อัันเป็็นส่่วนยอดของเขา พระสุุเมรุุหรืือศููนย์์กลางจัักรวาล
๓. พระมณฑป พระมณฑปหลัังนี้้�ตั้้ง� อยู่่�ทางด้้านทิิศใต้้ของพระบรมธาตุุดอนเต้้า มีีลักั ษณะเป็็นทรงปยาทาด (ปราสาท) ตามแบบศิิลปะพม่่า สร้้าง ขึ้้�นโดยเจ้้าบุุญวาทย์์วงษ์์มานิิตย์์ ใน พ.ศ. ๒๔๕๒ ปลายรััชกาลพระบาทสมเด็็จพระจุุลจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว ตามที่่�มีีการระบุุไว้้ใน จารึึกด้้านหน้้าพระมณฑปทั้้�งสองหลััก โดยหลัักหนึ่่�งเป็็นภาษาไทยและอีีกหลัักเป็็นมีีจารึึกภาษาพม่่า
๔. พระวิิหารพระพุุทธไสยาสน์์ ลัักษณะพระวิิหารเป็็นอาคารที่่มี� เี สาพาไลล้้อมรอบ มีีรูปู ทรงหลัังคาที่ไ่� ม่่ยืืดสูงู มากนัักแสดงถึึงลัักษณะอาคารตามแบบวััฒนธรรม ล้้านนา หน้้าบัันประดัับกระจกสีีและประดัับด้้วยงานไม้้สลัักลวดลาย โดยที่่�หน้้าบัันด้้านทิิศตะวัันออกทำำ�เป็็นรููปครุุฑยุุดนาค ถััด ลงมาเป็็นรููปพระอิินทร์์ทรงช้้างเอราวััณ โดยรอบประดัับลายเครืือเถา ด้้านล่่างมีีรููปหนููยืืนอยู่่�บนพาน ส่่วนหน้้าบัันด้้านทิิศตะวััน ตกด้้านล่่างทำำ�เป็็นรููปไก่่ สัันนิิษฐานว่่าอาจจะเกี่่�ยวข้้องกัับปีีนัักษััตรที่่�สร้้าง หรืืออาจจะเกี่่�ยวข้้องกัับผู้้�ที่่�ศรััทธา จากเทคนิิคการ ประดัับกระจกสีีและไม้้แกะสลัักมีีความคล้้ายคลึึงกัับหน้้าบัันของพระอุุโบสถ จึึงอาจจะกล่่าวได้้ว่า่ เป็็นงานที่่ส� ร้้างขึ้้น� ในระยะเวลา ใกล้้เคีียงกััน
๗. พระวิิหารลายคำำ�สุุชาดาราม พระวิิหารลายคำำ�สุชุ าดาราม เป็็นอาคารก่่ออิิฐ ถืือปููน หลัังคาเครื่่อ� งไม้้มุงุ กระเบื้้�อง หัันหน้้าไป ทางด้้านทิิศตะวัันออก มีีประวััติว่ิ า่ สร้้างโดยเจ้้า วรญาณรัังษีี เจ้้าผู้้�ครองนครลำำ�ปาง ซึ่่ง� กัับช่่วง ปลายพุุทธศตวรรษที่่� ๒๔ – ต้้นพุุทธศตวรรษ ที่่� ๒๕ และจากแผ่่นป้้ายไม้้ที่ติ่� ดิ อยู่่�บริิเวณหน้้า บัันภายในพระวิิหารก็็มีีการกล่่าวถึึงประวััติิ ของพระวิิหารหลัังนี้้� ความว่่า จากประวััติิที่่�เขีียนอยู่่�บนแผ่่นป้้ายนี้้� ตรงกัับสมััยเจ้้าบุุญวาทย์์วงษ์์มานิิต เจ้้าผู้้�ครอง นครลำำ�ปางองค์์ต่อ่ ๆ มา หากประวััติที่ิ ก่� ล่่าวว่่า พระวิิหารหลัังนี้้�สร้้างโดยเจ้้าวรญาณรัังสีีจริิง นั้้�น แสดงว่่าในสมััยเจ้้าบุุญวาทย์์วงษ์์มานิิต ได้้ มีีผู้้�ศรััทธา (แม่่คำ�ศุ ำ ขุ แม่่บัวคำ ั �ำ และบุุตรทุุกคน) ร่่วมกัันบููรณปฏิิสังั ขรณ์์พระวิิหารใหม่่ และอาจ จะสร้้างใหม่่ทั้้�งอาคารในช่่วงเวลานี้้�
๘. เจดีีย์์เก่่าวััดล่่ามช้้าง เจดีีย์วั์ ดล่ ั า่ มช้้าง ตั้้ง� อยู่่�ทางด้้านทิิศเหนืือของพระอุุโบสถสุุชาดาราม ตามประวััติกิ ล่่าวว่่า แต่่เดิิมพื้้�นที่่บ� ริิเวณนี้้�เป็็นที่่ผู� กู ช้้าง (ล่่าม ช้้าง) ของเจ้้านครลำำ�ปางยามที่่�เสด็็จมานมััสการองค์์พระบรมธาตุุดอนเต้้า ด้้วยเหตุุนี้้�ชาวบ้้านจึึงเรีียกพื้้�นที่่�นี้้�ว่่า ล่่ามช้้าง ต่่อมา เมื่่�อสร้้างวััดขึ้้�นจึึงเรีียกวััดที่่�สร้้างขึ้้�นมาว่่า วััดล่่ามช้้าง โบราณวััตถุุชิ้้�นสำำ�คััญ เสลี่่�ยง หรืือ แท่่นคำำ� ใช้้สำำ�หรัับหามเจ้้านายฝ่่ายเหนืือเวลาเสด็็จมานมััสการพระบรมธาตุุดอนเต้้า ลัักษณะของเสลี่่�ยง หรืือแท่่นคำำ�องค์์นี้้�เป็็นแท่่นที่่�ประทัับ มีีราวจัับเป็็นรููปนาคทั้้�งสองข้้าง พนัักพิิงเขีียนลายเป็็นรููปปราสาททำำ�ให้้เวลาเจ้้านายเสด็็จ มาประทัับนั่่�งจึึงเปรีียบเสมืือนกัับพระองค์์ได้้ประทัับอยู่่�ภายในปราสาทด้้วย ด้้านหลัังเขีียนลายเทวดาประทัับยืืน อาจหมายถึึง เทพผู้้�คอยปกปัักรัักษาผู้้�ที่่�มาประทัับ
๙. พิิพิิธภััณฑ์์สถานแห่่งล้้านนา วััดพระแก้้วดอนเต้้า สุุชาดาราม พิิพิธิ ภััณฑ์์สถานแห่่งล้้านนา วััดพระแก้้วดอนเต้้าสุุชาดา ราม หรืือ LANNA MUSEUM ตั้้ง� อยู่่�ทางทิิศใต้้ของพระอุุโบสถ เป็็น อาคารกว้้าง ๘ เมตรเศษ ยาว ๓๘ เมตรเศษ สร้้างเมื่่�อปีี พ.ศ. ๒๕๐๕ สมััยพระมหาอุ่่�น สุุมังั คโล เป็็นเจ้้าอาวาส เพื่่อ� รวบรวมและ เก็็บรัักษาโบราณวััตถุุและศิิลปวััตถุุ พร้้อมทั้้�งให้้ความรู้้�ทางด้้าน ศิิลปวััฒนธรรมของล้้านนาให้้แก่่ประชาชนทั่่�วไป การจััดแสดงในปััจจุุบันั มีีทั้้ง� ส่่วนที่่เ� ป็็นการจััดแสดงแบบ ถาวรและแบบหมุุนเวีียน โบราณวััตถุุและศิิลปวััตถุุที่่�น่่าสนใจ เช่่น เสลี่่ย� งหรืือแท่่นคำำ� แผ่่นไม้้แกะสลัักรููปตราแผ่่นดิิน ครุุฑ สััตภัณ ั ฑ์์ หรืือเชิิงเทีียน พระพุุทธรููป หีีบธรรม เครื่่�องเขิิน เป็็นต้้น ๑๐. พระวิิหารพระเจ้้าทองทิิพย์์ พระวิิหารพระเจ้้าทองทิิพย์์ หรืือ พระวิิหาร พระนาง จามเทวีี ตั้้�งอยู่่�ทางด้้านทิิศตะวัันออกของพระบรม ธาตุุดอนเต้้า เป็็นอาคารโถง (ไม่่มีีการก่่อผนัังปิิดทั้้�ง สี่่�ด้้าน) ภายในเคยเป็็นที่่�ประดิิษฐานพระเจ้้าทอง ทิิพย์์ ตามตำำ�นานเล่่า ทิิพย์์ช้้าง ก่่อนจะออกทำำ�ศึึก สงครามจะเสด็็จมาทำำ�การเสี่่ย� งทายกัับพระเจ้้าทอง ทิิพย์์ทุุกครั้้�ง ต่่อมาในปีี พ.ศ. ๒๕๐๕ สมเด็็จพระศรีี นคริินทราบรมราชชนนีี เสด็็จมานมััสการพระบรม ธาตุุดอนเต้้า พระองค์์ทรงมีีพระศรััทธา ทรงบริิจาค พระราชทรััพย์์ส่่วนพระองค์์เป็็นเงิินจำำ�นวน ๕๐๐ บาท เพื่่�อเป็็นทุุนในการบููรณปฏิิสัังขรณ์์พระวิิหาร พระเจ้้าทองทิิพย์์
งานประเพณีีไหว้้สาสรงน้ำำ��พระบรมธาตุุดอนเต้้า งานไหว้้สาสรงน้ำำ��พระบรมธาตุุดอนเต้้า ตรงกัับวััน เพ็็ญเดืือนแปดเหนืือ หรืือแปดเป็็ง (วัันขึ้้�น ๑๕ ค่ำำ�� เดืือน ๖ วิิสาขบููชา) ประมาณเดืือนพฤษภาคมของทุุกปีี ถืือเป็็นงาน เทศกาลประจำำ�ปีีของวััด จััดให้้มีีพิิธีีสมโภชพระบรมธาตุุดอน เต้้า และสรงน้ำำ��ตามประเพณีีที่มี่� มี าแต่่เดิิม ประเพณีีนี้้สืื� บเนื่่อ� ง มาจากเจ้้าผู้้�ครองนครลำำ�ปางต้้นตระกููล ณ ลำำ�ปาง ได้้จัดขึ้้ ั น� เป็็น ประเพณีีสืืบต่่อมาในปััจจุุบััน