NOWOŚCI WYDAWCÓW ZAGRANICZNYCH PREMIERY IV Symfonia Henryka Mikołaja Góreckiego
IV Symfonia dedykowana jest urodzonemu w Łodzi kompozytorowi. Jej temat muzyczny opiera się na literach imienia i nazwiska Aleksandra Tansmana. Choroba nie pozwoliła Góreckiemu ukończyć utworu. Zmarły w 2010 kompozytor pozostawił dzieło w postaci skróconej partytury, a instrumentacji podjął się Mikołaj Górecki, syn Henryka Mikołaja.
IV Symfonia „Tansman Epizody” op. 85 (2006), 38’ na orkiestrę z organami i fortepianem obbligato
„Napisana na blisko stuosobową orkiestrę i organy IV Symfonia okazała się elegijna w wymowie (choć dająca też nutę optymizmu, tym bardziej wzruszającą) i monumentalna w wyrazie. Z uwagi na determinację w powtarzaniu agresywnych akordów i wariacyjność motywów (oparte są na wartościach dźwięków z liter zaczerpniętych z imienia i nazwiska Tansmana) jasno kojarzy się z idiomem muzyki Góreckiego. Bliżej jej do II Symfonii „Kopernikowskiej” z 1972 roku niż do trzeciej. Tansman Epizody to Górecki ekstremalny, obłaskawiający kontrasty, a jednocześnie kontemplacyjny”.
Fot. Gerry Hurkmans
IV Symfonia „Tansman Epizody” Henryka Mikołaja Góreckiego zabrzmiała po raz pierwszy w Polsce 15 lutego br. w Filharmonii Łódzkiej, dopełniając tym samym cykl premier, które miały miejsce w Londynie (12 kwietnia 2014), Los Angeles (18 stycznia br.) i Amsterdamie (14 lutego br.). Długo wyczekiwany utwór zaprezentowała łódzkiej publiczności Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej im. H.M. Góreckiego pod dyrekcją Mirosława Jacka Błaszczyka.
Łukasz Kaczyński, „Dziennik Łódzki” „Górecki zdaje się łączyć dziką gwałtowność i promienny liryzm poprzez techniki i skojarzenia znane z wcześniejszych dzieł, od gigantycznego zasupłania II Symfonii (1972) po bezpośredniość Koncertu klawesynowego (1980) i trzech kwartetów smyczkowych”.
„Mikołaj Górecki wykonał doskonałą robotę, imitując styl ojca. Ta przedziwna i porywająca nowa symfonia, poprowadzona przez Andrzeja Borejkę, brzmi jak następny, niepoznawalny krok. Dopiero teraz możemy próbować zrozumieć, co to wszystko znaczy”.
David Allen, „New York Times” Mark Swed, „Los Angeles Times”
4444-4431-timp perc(3)-org pf-archi (16.14.12.10.8)
Pomysł na napisanie krótkiej opery Senza Sangue zrodził się w czasie, kiedy Peter Eötvös dyrygował operą Zamek Sinobrodego Béli Bartóka. Ta jednoaktowa opera nie zapełnia programu całego wieczoru, Senza Sangue Eötvösa jest zatem przeznaczona na taką samą obsadę, co opera Bartóka. Fabuła oparta jest na drugiej części powieści Alessandra Baricco o tym samym tytule, opisującej spotkanie kobiety i mężczyzny, których losy połączyły dramatyczne wydarzenia z przeszłości. Dawno temu mężczyzna należał do grupy powstańców, która zabiła rodzinę kobiety, kiedy ta była jeszcze dzieckiem…
Pierwsze wykonanie koncertowe opery odbędzie się 1 maja 2015 w Kolonii. Wystąpią: Anne Sophie von Otter, Russel Brown oraz Filharmonicy Nowojorscy pod batutą Alana Gilberta.
dodatek do quarty nr 1(24) • Marzec 2015
W dorobku Krzysztofa Pendereckiego jest kilkanaście utworów na instrument solowy i orkiestrę. Kompozycje te są wysoko cenione zarówno przez muzyków i krytyków, jak i przez publiczność. Nie licząc nowej kadencji do Koncertu Es-dur Haydna, nie było wśród nich jednak utworu na trąbkę. Aż do teraz. 3 maja 2015 w Saarbrücken w Niemczech Gábor Boldoczki wraz z Saarländisches Staatsorchester pod batutą Davida Roberta Colemana zaprezentują Concerto per tromba e orchestra polskiego kompozytora. Prawykonanie odbędzie się podczas tegorocznego festiwalu Musikfestspiele Saar.
Fot. Marco Borggreve
Krzysztof Penderecki: Senza Sangue – Concerto per tromba nowa opera eborchestra Petera Eötvösa
1
ROCZNICE
Z upływem czasu, od kiedy Francja zaprosiła go do stworzenia IRCAM oraz Ensemble Intercontemporain, a jego kariera dyrygencka się rozwinęła, było prawdopodobnie mniej powodów do buntu. Boulez złagodniał i poszerzył swoje horyzonty, dyrygując szerszym repertuarem, który objął też dzieła Brucknera i Mahlera.
Jako nauczyciel wywiera ogromny wpływ na kolejne pokolenia, począwszy od kursów w Darmstadcie w l. 50. aż do dzisiaj – głównie podczas kursów mistrzowskich w Lucernie, gdzie przekazuje swoją ogromną wiedzę początkującym dyrygentom podczas Akademii Festiwalowej. Jego nowopowstałe kompozycje natychmiast wchodzą do repertuaru orkiestr i zespołów. Zupełnie jakby muzycy tylko czekali, aż nowy utwór opuści biurko kompozytora. A zaraz po premierze nowość Bouleza przejmują kolejne zespoły na całym świecie. Oto Boulez – żyjący klasyk.
2
Wyjątkowym koncertem 17 lutego uczciła Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina stulecie swojego istnienia. Ludger Lohmann i Krzysztof Urbaniak wraz z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Łódzkiej pod dyrekcją Daniela Raiskina wykonali utwór Krzysztofa Meyera Musica festiva na dwoje organów i orkiestrę, skomponowany specjalnie na tę okazję. Jest to pierwszy od 300 lat utwór napisany na taką obsadę. Kompozytor przewidział dla przyszłych wykonań również wersję na pojedyncze organy z orkiestrą.
Jubileusz Gii Kanczelego 10 sierpnia słynny gruziński kompozytor skończy 80 lat. W związku z jubileuszem zaplanowane zostały na rok 2015 liczne koncerty z jego utworami: 4 kwietnia w Katowicach Marek Moś i orkiestra AUKSO wykonają cykl Życie bez Bożego Narodzenia Kanczelego. 18 i 19 kwietnia w Kawasaki i Tokio zabrzmi Styks w wykonaniu Chóru Tokijskiego i Tokijskiej Orkiestry Symfonicznej. Utwór usłyszymy też w Krakowie 16 maja w wykonaniu Orkiestry i Chóru Filharmonii Krakowskiej. 19 kwietnia w Reńskiej Filharmonii w Koblencji usłyszeć będzie można Brücken zu Bach, którego wykonanie poprowadzi Daniel Raiskin. Natomiast 16 i 18 października w Brukseli będzie miała miejsce światowa premiera nowego utworu Kanczelego, który zabrzmi w wykonaniu Belgijskiej Orkiestry Narodowej pod batutą Andrzeja Borejki. Ponadto w sierpniu nakładem wytwórni ECM ukaże się kolejna płyta z utworami Kanczelego, na której znajdą się Chiaroscuro i Twilight w wykonaniu Gidona Kremera, Patricii Kopaczinskiej i orkiestry Kremerata Baltica. Na lato tego roku zaplanowana jest również premiera płyty Deutsche Grammophon, z nagraniem m.in. Ex contrario na skrzypce, wiolonczelę i orkiestrę kameralną.
Jubileusz Mikisa Theodorakisa 29 lipca 2015 Mikis Theodorakis będzie świętował jubileusz 90. urodzin. Słynny grecki kompozytor jest autorem ponad 1000 piosenek, oper i oratoriów, baletów, muzyki filmowej, koncertów i symfonii. Jego światowa sława, ogromna wszechstronność artystyczna, kariera polityczna oraz bujne życie uczyniły go jedną z najbardziej znaczących postaci we współczesnej historii. Temat z filmu Grek Zorba jest światowym hitem i jedną z najpopularniejszych melodii
wszechczasów. W jego muzyce wyraźne są elementy greckie, Theodorakis pozostaje jednak kosmopolitą. Przez całe życie walczył o międzynarodowe prawa człowieka, nie uginając się pod groźbą tortur i wygnania. Jest humanistą, który nigdy nie zamknął się w swoim artystycznym świecie, ale zawsze angażował się w sprawy polityczne, zajmując zdecydowane stanowisko nawet w trudnych czasach.
Fot. Haris Bilios
dodatek do quarty nr 1(24) • Marzec 2015
Fot. archiwum kompozytora
Musica festiva Meyera
Fot. copyright Sarah Ainslie
Pierre Boulez urodził się 26 marca 1925 roku w Montbrison we Francji. Jest kompozytorem, dyrygentem, myślicielem, motorem międzynarodowego życia muzycznego oraz symbolem powojennej europejskiej i światowej awangardy. Od lat 50. kompozytorzy na całym świecie z zaciekawieniem śledzą jego dokonania, by sprawdzić, czy mogą zastosować jego pomysły w swoich utworach, bądź odrzucić je na rzecz własnego idiomu. Muzyka francuskiego kompozytora pisana od końca lat 40. była aktem buntu przeciw tradycji reprezentowanej przez Schönberga i Strawińskiego, ale też przez nauczyciela Bouleza – Messiaena, którego wpływ wywarł jednak piętno na twórczości tegorocznego jubilata.
Fot. Getty Images Europe, Martin Schalk
90. urodziny Pierre’a Bouleza
WYDARZENIA Nagroda Heidelbergu dla Iris ter Schiphorst
Detlev Glanert orkiestruje Wunderhorn Mahlera
Iris ter Schiphorst urodziła się w 1956 w Hamburgu. Ukończyła studia pianistyczne, gra też na basie, perkusji i instrumentach klawiszowych. W latach 80. występowała z zespołami rockowymi. Studiowała także nauki humanistyczne w Berlinie i uczestniczyła w seminariach z Dieterem Schnebelem, Luigim Nono i Helgą de la Motte. Komponuje muzykę elektroakustyczną, utwory kameralne, orkiestrowe, muzykę teatralną i filmową oraz do przedstawień multimedialnych. Jest laureatką wielu nagród i wyróżnień.
MIECZYSŁAW WAJNBERG (WEINBERG)
Photo: copyright Olga Rakhalskaya
14 marca w Stuttgarcie premierę miała jej najnowsza kompozycja ...meine-kleine lieder / die aufgabe von musik na głos, klarnet basowy i fortepian, a w czerwcu tego roku jej opera kameralna Die Gänsemagd zostanie wystawiona na scenie teatru operowego w Zurychu.
niemiecki kompozytor Detlev Glanert, który podjął się zorkiestrowania w duchu Mahlera dziewięciu pieśni z 1892 roku, zachowując styl pozostałych pieśni ze zbioru na głos i orkiestrę. Po premierze w Brukseli 13 marca 2015 z Orchestre Symphonique de la Monnaie pod batutą Michaela Bodera, produkcję będzie można zobaczyć i usłyszeć w Amiens, Compiègne, Londynie, Rotterdamie i Hadze.
LERA AUERBACH Kompozytorka napisała niedawno dla Vadima Repina Koncert skrzypcowy Nr 3 De profundis. Wirtuoz zaprezentuje utwór po raz pierwszy 27 marca w Nowosybirsku, podczas organizowanego przez siebie Transsyberyjskiego Festiwalu Sztuk. W lipcu tego roku Auerbach będzie kompozytorką-rezydentką Rheingau Musikfestival. Artystka wystąpi też kilkakrotnie w roli pianistki. Obok utworów kameralnych kompozytorki, w programie festiwalu znajdzie się Eterniday (Hommage à W. A. Mozart) na wielki bęben, czelestę i smyczki, który zagra Monachijska Orkiestra Kameralna pod dyrekcją Alexandra Liebreicha.
Latem tego roku Central City Opera w Denver (Colorado) wystawi operę Auerbach The Blind. The Blind to kameralna opera na 12 głosów a cappella, której fabuła oparta jest na surrealistycznej sztuce Maurice‘a Maeterlincka Les Aveugles (Ślepcy) z 1890.
SOFIJA GUBAJDULINA
KRZYSZTOF MEYER
23 kwietnia w Kłajpedzie odbędzie się koncert poświęcony twórczości Sofii Gubajduliny. Orkiestra Kameralna Kłajpedy pod dyrekcją estońskiego dyrygenta Andresa Mustonena dokona litewskiej premiery Koncertu na bajan Fachwerk. Partię solową zagra norweski akordeonista Geir Draugsvoll. W programie koncertu znajdzie się też Koncert fortepianowy Introitus Gubajduliny w wykonaniu Alice Di Piazza.
19 kwietnia w Katowicach będzie miała miejsce polska premiera Muzyki światła i półcienia (Musique de la lumière et de la pénombre) Krzysztofa Meyera. Utwór wykona orkiestra AUKSO pod dyrekcją Marka Mosia.
10 maja w Lukce kompozytorka odbierze nagrodę Associazione Musicale Lucchese przyznaną jej za całokształt pracy twórczej.
Ponadto kompozytor napisał niedawno Triptychon na gitarę solo dla Łukasza Kuropaczewskiego. Gitarzysta wykona utwór po raz pierwszy 22 lipca 2015 podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego Caramoor w Stanach Zjednoczonych.
dodatek do quarty nr 1(24) • Marzec 2015
W ostatnich miesiącach pojawiły się na rynku dwa nowe nagrania Koncertu skrzypcowego Wajnberga: w wykonaniu Linusa Rotha z Deutschen Symphonie Orchester Berlin pod dyrekcją Mihkela Kütsona dla wytwórni Challenge Classic oraz Ilyi Gringoltsa z Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Jacka Kaspszyka dla Warner Classics. Nakładem wydawnictwa Grand Piano (Naxos) ukazała się też płyta z nagraniami wszystkich utworów fortepianowych Wajnberga w interpretacji Allison Brewster Franzetti, a w przygotowaniu jest płyta wytwórni CPO z muzyką fortepianową kompozytora w wykonaniu rosyjskiej pianistki Elisavety Bluminy.
Gustaw Mahler opracował łącznie 24 teksty ze zbioru Des Knaben Wunderhorn. W 1892 opublikował dziewięć pieśni na głos i fortepian, a w kolejnych latach skomponował cykl pieśni orkiestrowych zatytułowany Des Knaben Wunderhorn. W projekcie „Wunderhorn” barytona Dietricha Henschela, łączącym wykonanie wszystkich pieśni z projekcją filmu Clary Pons, wziął udział
Fot. copyright F. Reinhold
Niemiecka kompozytorka Iris ter Schiphorst została laureatką tegorocznej Nagrody Heidelbergu dla Artystek (Heidelberger Künstlerinnenpreis).
3
WYDARZENIA Michel van der Aa w Lyonie i Zagrzebiu i obsadzie – w Operze w Lyonie pod dyrekcją Etienne’a Siebensa. W kwietniu 2015 Michel van der Aa będzie bohaterem Muzycznego Biennale w Zagrzebiu, gdzie usłyszeć będzie można m.in. jego Transit na fortepian i warstwę wizualną oraz cykl orkiestrowy Spaces of Blank.
Fot. Marco Borggreve
Operą Sunken Garden kompozytor i reżyser Michel van der Aa oraz librecista David Mitchell przecierają nowe szlaki. Jest to pierwsza opera, w której idea trójwymiarowości odgrywa główną rolę. W 2013 utwór został wystawiony w English National Opera oraz podczas Holland Festival, a 15 marca 2015 miało miejsce pierwsze francuskie wykonanie – w tej samej produkcji
NOWE WYDAWNICTWA Biografia Claude’a Viviera Claude Vivier (1948-1983) uznawany jest za jednego z najwybitniejszych kompozytorów kanadyjskich. Zmarł przedwcześnie, brutalnie zamordowany w wieku 34 lat. Pozostawił po sobie 49 kompozycji, w tym opery, utwory orkiestrowe i kameralne. W ubiegłym roku nakładem wydawnictwa University of Rochester Press ukazała się monografia kompozytora Claude Vivier: A Composer’s Life pióra Boba Gilmore’a. Książka jest pierwszym dogłębnym studium życia i twórczości tej niezwykłej postaci.
Jeden z utworów Viviera, Zipangu na 13 instrumentów smyczkowych, polscy słuchacze będą mieli okazję usłyszeć na żywo 24 kwietnia w Katowicach, w wykonaniu muzyków Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia pod dyrekcją Alexandra Liebreicha.
dodatek do quarty nr 1(24) • Marzec 2015
Nowe niemieckie wydanie Muzyki wbAuschwitz Laksa
4
Wojenne wspomnienia Szymona Laksa ukazały się latem ubiegłego roku w nowym, niemieckim wydaniu. Opublikowana nakładem wydawnictwa Boosey&Hawkes książka Musik in Auschwitz jest zapisem przeżyć ocalałego z obozu w Auschwitz-Birkenau kompozytora. Szymon Laks (1901-1983) urodził się w Warszawie w rodzinie zasymilowanych Żydów. Studiował przez dwa lata matematykę na uniwersytecie w Wilnie, a następnie kompozycję, kontrapunkt, harmonię i dyrygenturę w Konserwatorium Warszawskim. Po studiach wyjechał do Francji. W 1941 został aresztowany przez Niemców i internowany w obozie Pithivier pod Orleanem, a w 1942 deportowany do obozu zagłady Auschwitz II Birkenau. Był kopistą i członkiem kapeli
obozowej, a następnie jej dyrygentem, dzięki czemu przeżył. Jego książka dokumentująca doświadczenia z czasu II wojny światowej i pobytu w obozach po raz pierwszy wydana została w 1948 w języku francuskim pod tytułem Musiques d’un autre monde (Muzyka z innego świata), a w 1979 ukazała się jej druga wersja zatytułowana Gry oświęcimskie. Nakład niemieckiego wydania z 1998 od dawna był wyczerpany. Obecnie książka powraca do katalogu Boosey&Hawkes w nowej edycji, rozszerzonej o posłowia syna kompozytora – filozofa André Laksa oraz muzykologa Franka Hardersa-Wuthenowa. Do publikacji dołączona jest płyta CD z nagraniami utworów Szymona Laksa.
Nowe wydania krytyczne oper Bizeta Opery Georgesa Bizeta były chłodno przyjęte za życia kompozytora. Dopiero po jego przedwczesnej śmierci Carmen i Poławiacze pereł na stałe weszły do repertuaru teatrów operowych na całym świecie. Obydwa dzieła poddawane były licznym modyfikacjom, wprowadzanym przez wydawców i impresariów, którzy usiłowali dostosować je do oczekiwań i gustów zmieniającej się publiczności. Niektóre z tych ingerencji były uzasadnione, inne nie. Nie ulega jednak wątpliwości, że po wszystkich zabiegach brzmienie oper Bizeta dalece odbiegało od zamysłu kompozytora. Wydawnictwo Peters przygotowało edycję, która ostatecznie rozprawia się z problematyczną historią wydawniczą tych dzieł. Stworzona z myślą o wykonawcach i publiczności, jest nieporównywalna jakością do materiałów używanych dotychczas w teatrach operowych, co potwierdzają już pozytywne opinie odbiorców w wielu krajach. Wydanie krytyczne dzieł Bizeta jest dostępne w Polsce za pośrednictwem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.