Puur Water & Natuur
Natuurontwikkeling in
Het Gaaienbos
www.pwn.nl
Natuur in Nationaal Park Zuid-Kennemerland Nationaal Park Zuid-Kennemerland kenmerkt zich door afwisseling. Dichtbij zee zien we stuivende duinen. Meer landinwaarts bepalen struiken en bomen het beeld. Een uniek landschap. Veel soorten dieren en planten voelen zich er thuis. PWN kiest ervoor om natuurlijke processen zoveel mogelijk ruimte te geven. Soms is het echter nodig om in te grijpen, omdat invasieve soorten als Amerikaanse vogelkers te veel gaan woekeren. Vanaf de herfst van 2018 tot de start van het broedseizoen in maart 2019 worden verschillende werkzaamheden uitgevoerd in gebied Gaaienbos. Getracht wordt de hinder voor bezoekers zo veel mogelijk te beperken. Het Gaaienbos in vogelvlucht, na de herstelwerkzaamheden.
2
www.pwn.nl
PWN in Nationaal Park Zuid-Kennemerland Nationaal Park Zuid-Kennemerland wordt beheerd door drie organisaties: PWN, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Tot 2002 pompte PWN grondwater uit de duinen om hier drinkwater van te maken. Inmiddels zijn er nieuwe technieken om van oppervlaktewater lekker en zuiver drinkwater te maken. Hierdoor is het niet meer nodig om grondwater op te pompen uit het duin. Dit is gunstig voor de natuur. Duinvalleien zijn natter geworden en kunnen zelfs gedeeltelijk onder water komen te staan. Met name de plant parnassia, symbool van Nationaal Park Zuid-Kennemerland, gedijt goed in natte duinvalleien. En natuurlijk gaat het niet om deze ene soort. Parnassia staat namelijk symbool voor een heel ecologisch systeem. Nog steeds heeft Nationaal Park Zuid-Kennemerland een rol in de drinkwatervoorziening. Bij calamiteiten kan het zoete grondwater worden opgepompt om in de behoefte aan drinkwater te voorzien.
Deze belangrijke functie heeft er mede voor gezorgd dat de duinen in Noord-Holland tot de breedste van Europa behoren. Ze zijn voor intensieve bebouwing behoed gebleven.
Oosterplas Oosterplas
argusvlinder
Vogelmeer Bestrijding Amerikaanse vogelkers in bosrijk gebied Er worden een aantal bomen gekapt om de Amerikaanse vogelkers zorgvuldig en volledig te kunnen verwijderen. De komende jaren ontstaat op deze locatie opnieuw een open plek in het bos. Uiteindelijk zullen eiken, beuken en meidoorns opkomen die het bos verjongen. Bestrijding Amerikaanse vogelkers in open duin Niet alleen boven, maar ook onder de grond verwijderen we deze exoot. Kleine stuifplekken en gebiedseigen soorten krijgen hier weer kansen. Dunnen dennenbos Om bosverjonging en variatie te stimuleren verwijderen we groepen aangeplante dennen. Het bos kan zich langzaam omvormen naar een meer gemengd bos.
Caprera
Het Kopje van Bloemendaal
Caprera
Het Kopje van Bloemendaal
Gaaienbos In het duin, ter hoogte van de gemeente Bloemendaal, ligt het zogeheten Gaaienbos. Het is ontstaan uit een aanplant van dennenbomen. In het verleden zijn deze naaldbomen er neergezet om het zicht vanuit het duin op de bebouwing in Bloemendaal weg te nemen. Zo werd de natuurbeleving voor bezoekers vergroot. Het terrein kreeg zijn naam op gelijksoortige wijze als het Koekoeksbos. Ditmaal waren het de gaaien die hiertoe inspireerden. Missie Natuur is veranderlijk en dat geldt ook voor het Nationaal Park. Zo is de dynamiek die hoort bij het duinlandschap de laatste halve eeuw sterk afgenomen. Deels komt dit
De werkzaamheden in kaart gebracht.
4
door de aanplant van dennen. Een andere belangrijkse oorzaak is neerslag uit de lucht van onnatuurlijk veel voedingsstoffen. Planten en struiken die niet oorspronkelijk in het duin thuishoren konden daarvan profiteren. Ze zijn gaan woekeren. Het bekendste voorbeeld is de Amerikaanse vogelkers. Door deze ontwikkelingen is veel van het duingrasland verdwenen, net als sommige planten en dieren. PWN heeft daarom een missie, te weten: Alle Amerikaanse vogelkers het duin uit! Deze besdragende struik is een ware plaag. Hij woekert met grote snelheid voort en overgroeit de oorspronkelijke duinnatuur. Kortom: voor het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers nemen we geen pauze. dauwbraam
www.pwn.nl
In het Gaaienbos groeit zo veel Amerikaanse vogelkers dat machinaal ingrijpen de enige oplossing is. PWN start hiermee in de herfst van 2018. Tegelijkertijd met het bestrijden van de Amerikaanse vogelkers voert PWN ook andere werkzaamheden uit die een extra stimulans zijn voor de ontwikkeling van de natuur. Ontmoedigingsbeleid Dat de Amerikaanse vogelkers moeilijk te bestrijden is blijkt uit het feit dat PWN al jaren een ontmoedigingsbeleid voert voor deze exoot. Het meeste werk wordt verricht door onze vrijwilligers en door een aannemer. Vorig jaar is er handmatig en met behulp van een klein kraantje 630 hectare vrijgemaakt van Amerikaanse vogelkers. Alleen op plekken waar de situatie onbeheersbaar is, zoals in gebied Gaaienbos, worden aanvullende maatregelen getroffen. Hierbij worden ook de wortels van de Amerikaanse vogelkers, die in de bovenste laag van de bodem zitten, volledig verwijderd. Dit om te voorkomen dat deze struik toch weer opkomt. Bij het Gaaienbos is het duin overwoekerd met Amerikaanse vogelkers.
6
Bronsttijd Enkele sterk met Amerikaanse vogelkers overwoekerde plekken bevinden zich dichtbij een belangrijke bronstplaats van damherten in het nationaal park. De bronsttijd is in september/oktober. Gedurende die periode vinden daar geen werkzaamheden plaats. Hier zal ook tijdig gemaaid worden, wat deze locatie ongeschikt maakt voor zandhagedissen om te overwinteren. Zo krijgen de dieren de ruimte, en tijd om zich aan te passen aan de veranderde situatie. Open plek... Aan de westzijde van fietspad Oosterweg is een voormalige open plek overwoekerd met zowel Amerikaanse vogelkers als duinroos
www.pwn.nl
mahonie. Enkele jaren geleden is de vogelkers hier al bestreden. De struiken die nu nog uit zaad en achtergebleven wortels zijn opgekomen worden binnenkort zaaddragend. Daarom is dit een goed moment om deze struik wederom aan te pakken. Zo zal opnieuw een open plek ontstaan. Het schelpenwandelpad wordt hersteld. Enkele grote, karakteristieke bomen blijven gespaard. Dunnen dennenbos Een deel van het aangeplante dennenbos wordt gedund, waardoor de wind de kans krijgt om de natuurlijke processen weer op gang te brengen. Op een aantal plekken wordt de bosrand teruggedrongen. Inheemse soorten als zomereik, meidoorn en liguster kunnen hierdoor terugkeren. De zonnige boszoom die zo ontstaat is aantrekkelijk voor bloeiende planten en insecten.
Dit aangeplante dennenbos gaan we toekomstbestendig maken.
8
zandloopkever
www.pwn.nl
De Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina) is familie van de kers en de pruim. Deze exoot profiteert van de neerslag van met name stikstof in het duin. Deze struiken kunnen uitgroeien tot bomen van zo’n twintig meter hoog. Vogels die de bessen eten verspreiden de zaden. De Amerikaanse vogelkers vermeerdert zich ook via de wortels. Uiteindelijk overwoekert hij de oorspronkelijke vegetatie van het duin.
Wat merkt u van de werkzaamheden? Op enkele rijroutes komen rijplaten. Dit gebeurt ook om fietspad de Oosterweg te kruisen met machines. Wanneer en hoe lang de platen daar blijven liggen is moeilijk te voorspellen. Hoewel we bomen verwijderen, blijft fietspad Oosterweg een bosfietspad. De werkzaamheden hebben minimale impact op de beleving van de bezoekers en fietsers. Verschillende natuurbeheerwerkzaamheden worden achter elkaar uitgevoerd in hetzelfde gedeelte van het duin. Om het gebied zo min mogelijk te belasten maken alle voertuigen
gebruik van dezelfde in- en uitrijroutes. Dit maakt de planning zeer complex. De werkzaamheden worden uitgevoerd tussen 1 september 2018 en 1 maart 2019. Bezoekers van het duin hebben vanaf de wandel- en fietspaden goed zicht op de werkzaamheden. Er worden geen paden afgesloten voor publiek. Kijk voor meer informatie en een compleet overzicht op: www.pwn. nl/werkenaandeduinen.
Een natuurlijk, droog en dynamisch duinlandschap.
10
het vrouwtje van de zandhagedis
www.pwn.nl
‘De boomleeuwerik heeft zandplekjes nodig om eten te zoeken. Hij broedt in halfopen stukken en gebruikt struiken als zangpost om op te zingen. Deze voelt zich hier helemaal thuis. Nu al, maar straks nog meer. Het is een van de eerste vogels die in het voorjaar begint te zingen.’ – boswachter Sven
Puur Water & Natuur
colofon tekst: Johan Bos illustraties: Frits-Jan Maas en Pepijn Hof fotografie: tiu.nl coรถrdinatie: PWN lay-out: tiu.nl productie: tiu.nl
www.pwn.nl