PWN Jaarverslag 2018 by NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland

PWN Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Inhoud Over dit verslag ............................................................................................................... 7 Bestuursverslag ............................................................................................................... 8 2018 in beeld ....................................................................................................................................................... 10 Financiële resultaten ........................................................................................................................................ 11 Toekomstparagraaf ........................................................................................................................................... 13 Corporate governance ..................................................................................................................................... 14 Algemeen en structuur .............................................................................................................................. 14 Bestuur .............................................................................................................................................................. 15 OR/ medezeggenschap ............................................................................................................................ 15 Risicomanagement ............................................................................................................................................ 16 Inleiding ............................................................................................................................................................. 16 Risicobereidheid ........................................................................................................................................... 16 Risicoprofiel .................................................................................................................................................... 16 Strategische risico’s.................................................................................................................................... 16 Operationele risico’s ................................................................................................................................... 17 Financiële risico’s ........................................................................................................................................ 18 Wet- en regelgeving (Compliance) ..................................................................................................... 19 Risicomanagementsysteem ................................................................................................................... 19 Verslag van de Raad van Commissarissen ................................................................... 21 Bericht van de ondernemingsraad ................................................................................. 24 PWN en haar omgeving ................................................................................................ 26 Over PWN .............................................................................................................................................................. 26 De Waterketen..................................................................................................................................................... 27 Strategie en toekomstvisie ............................................................................................................................. 28 Belangrijke thema’s ....................................................................................................... 30 Inleiding en managementbenadering ....................................................................................................... 30 1 Waterkwaliteit en -beschikbaarheid ..................................................................................................... 32 2 Goed bestuur .................................................................................................................................................... 33 3 Bescherming bronnen en instandhouding gebieden ...................................................................... 34 4 Innovatie, onderzoek en ontwikkeling ................................................................................................. 36 5 Verantwoorde kostprijs drinkwater ...................................................................................................... 37 6 Samenwerking in de keten ......................................................................................................................... 38 7 Kwaliteit van de organisatie ...................................................................................................................... 39 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

8 Klanttevredenheid ......................................................................................................................................... 40 Onze prestaties in 2018 ................................................................................................. 42 1 Waterkwaliteit en –beschikbaarheid..................................................................................................... 42 2 Goed bestuur .................................................................................................................................................... 44 3 Bescherming bronnen en instandhouding gebieden ...................................................................... 46 4 Innovatie, onderzoek en ontwikkeling ................................................................................................. 49 5 Verantwoorde kostprijs drinkwater ...................................................................................................... 51 6 Samenwerking in de keten ......................................................................................................................... 52 7 Kwaliteit van de organisatie ...................................................................................................................... 53 8 Klanttevredenheid ......................................................................................................................................... 55 Dochterondernemingen ................................................................................................. 56 Algemeen ............................................................................................................................................................... 56 Jaarverslag PWNT Holding ............................................................................................................................ 56 Jaarverslag Aquanet .......................................................................................................................................... 57 Jaarverslag De Kennemer Duincampings ................................................................................................ 57 N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland .................................................................... 58 Jaarrekening 2018 ......................................................................................................... 60 1 Geconsolideerde balans............................................................................................................................... 60 2 Geconsolideerde winst- en verliesrekening ....................................................................................... 61 3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht ..................................................................................................... 62 4.1 Algemeen ................................................................................................................................................. 63 4.2 Grondslagen voor consolidatie ..................................................................................................... 63 4.3 Verbonden partijen.............................................................................................................................. 64 4.4 Acquisities en desinvesteringen van groepsmaatschappijen ....................................... 64 4.5 Schattingen ............................................................................................................................................. 64 4.6 Foutenherstel ......................................................................................................................................... 64 5 Algemene grondslagen ................................................................................................................................ 65 5.1 Algemeen ................................................................................................................................................. 65 5.2 Vergelijking met voorgaand jaar .................................................................................................. 65 5.3. Vreemde valuta ................................................................................................................................... 65 5.4 Operationele leasing .......................................................................................................................... 66 5.5 Grondslagen derivaten en hedge-accounting....................................................................... 66 6 Grondslagen voor waardering van activa en passiva ..................................................................... 66 7 Grondslagen voor bepaling van het resultaat .................................................................................... 71 7.1 Algemeen ................................................................................................................................................. 71 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

7.2 Netto-omzet ............................................................................................................................................ 71 7.3 Overige bedrijfsopbrengsten ......................................................................................................... 71 7.4 Personeelsbeloningen....................................................................................................................... 71 7.5 Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf ..................................................................... 71 7.6 Overige kosten ...................................................................................................................................... 71 7.7 Subsidies.................................................................................................................................................. 71 7.8 Afschrijvingen ........................................................................................................................................ 71 7.9 Financiële baten en lasten .............................................................................................................. 72 7.10 Koersverschillen ................................................................................................................................ 72 7.11 Activeren van rentelasten ............................................................................................................. 72 7.12 Resultaat deelnemingen ............................................................................................................... 72 7.13 Belastingen........................................................................................................................................... 72 8 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht......................................................................................... 72 9 Financiële instrumenten en risicobeheersing ................................................................................... 72 9.1 Valutarisico.............................................................................................................................................. 73 9.2 Rente- en kasstroomrisico .............................................................................................................. 73 9.3 Kredietrisico ............................................................................................................................................ 73 9.4 Liquiditeitsrisico .................................................................................................................................... 73 10 Toelichting op de geconsolideerde balans ....................................................................................... 74 10.1 Materiële vaste activa ..................................................................................................................... 74 10.2 Immateriële vaste activa ............................................................................................................... 76 10.3 Financiële vaste activa ................................................................................................................... 77 10.4 Vlottende activa ................................................................................................................................. 78 10.5. Liquide middelen .............................................................................................................................. 79 10.6 Eigen vermogen................................................................................................................................. 79 10.7 Voorzieningen ..................................................................................................................................... 80 10.8 Langlopende schulden ................................................................................................................... 81 10.9 Kortlopende schulden ..................................................................................................................... 82 11 Niet uit de balans blijkende verplichtingen ..................................................................................... 83 11.1 Financiële verplichtingen .............................................................................................................. 83 11.2 Fiscale eenheid .................................................................................................................................. 83 11.3 Garanties ............................................................................................................................................... 83 12 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening ................................................ 84 12.1 Netto-omzet.......................................................................................................................................... 84 12.2 Overige bedrijfsopbrengsten ....................................................................................................... 84 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

12.3 Inkoop water ........................................................................................................................................ 84 12.4 Kosten uitbesteed werk, materiaalkosten en andere externe kosten.................... 85 12.5 Personeelskosten ............................................................................................................................. 85 12.6 Afschrijvingen ...................................................................................................................................... 86 12.7 Financiële baten en -lasten.......................................................................................................... 86 12.8 Belastingen........................................................................................................................................... 87 13 Vennootschappelijke balans ................................................................................................................... 88 14 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening............................................................................ 89 15 Toelichting vennootschappelijk algemeen ....................................................................................... 90 15.1 Algemeen .............................................................................................................................................. 90 16 Toelichting op de vennootschappelijke balans .............................................................................. 91 16.1 Materiële vaste activa ..................................................................................................................... 91 16.2 Immateriële vaste activa ............................................................................................................... 92 16.3 Financiële vaste activa ................................................................................................................... 93 16.4 Vlottende activa ................................................................................................................................. 95 16.5 Eigen vermogen................................................................................................................................. 96 16.6 Voorzieningen ..................................................................................................................................... 97 16.7 Langlopende schulden ................................................................................................................... 98 16.8 Kortlopende schulden ..................................................................................................................... 98 17 Niet uit de balans blijkende verplichtingen ..................................................................................... 99 17.1 Garanties ............................................................................................................................................... 99 17.2 Financiële verplichtingen .............................................................................................................. 99 17.3 Fiscale eenheid .................................................................................................................................. 99 18 Overige gegevens ......................................................................................................................................... 99 18.1 Statutaire resultaatbestemmingsregeling ............................................................................. 99 18.2 Transacties met verbonden partijen..................................................................................... 100 18.3 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum .................................................................. 100 19 Bezoldiging en vergoedingen aan bestuurders en commissarissen .................................. 100 19.1 Specificatie van de bezoldiging van de bestuurders ................................................... 101 19.2 Specificatie van de bezoldiging van de Raad van Commissarissen .................. 102 20 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ............................................................ 104 Bijlagen ........................................................................................................................ 107 Gegevens leden Ondernemingsraad ....................................................................................................... 107 Personeelsbezetting PWN vennootschappelijk ultimo jaar ......................................................... 108 Drinkwaterkwaliteit ...................................................................................................................................... 110 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Natuur en recreatie ........................................................................................................................................ 111 Oppervlakte natuurterreinen (ha) .......................................................................................................... 112 GRI-inhoudsopgave 2018 ............................................................................................................................ 113

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Over dit verslag PWN is drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder in één. We leveren zuiver drinkwater aan bedrijven en aan meer dan 1,7 miljoen inwoners in Noord-Holland, met uitzondering van Amsterdam. Tegelijkertijd zorgt PWN in opdracht van de provincie Noord-Holland voor professioneel natuurbeheer van ruim 7.300 hectare natuur in de duingebieden. PWN heeft als missie om duurzaam en uitstekend drinkwater en natuurbeheer te leveren, met en voor iedereen. Verdere informatie over de doelstelling van PWN is te vinden in het onderdeel ‘PWN en haar omgeving’. Onze sociale verantwoordelijkheid is onderdeel van onze visie en strategische pijlers en verder vormgegeven zoals hieronder verder in dit verslag wordt toegelicht. PWN voert een open dialoog met belanghebbenden, zoals klanten, samenwerkingspartners, overheden en medewerkers. De uitkomsten van deze stakeholderdialoog geven structuur aan dit jaarverslag. De dialoog heeft een duidelijk beeld opgeleverd van wat stakeholders belangrijk vinden en waarover zij in het jaarverslag meer willen lezen: de acht materiële thema’s. Dit jaarverslag werd opgesteld vanuit de richtlijnen van GRI Standards Core, de internationale standaard in duurzaamheidsverslaglegging. Via acht materiële thema’s geven we inzicht in onze activiteiten, dilemma’s en resultaten. Ook laten we zien welke risico’s we onderkennen en welke impact we per thema bereiken op de drie aspecten van duurzaamheid: milieu, mens en economie. Met dit jaarverslag legt PWN verantwoording af over haar activiteiten in het kalenderjaar 2018. Het jaarverslag heeft betrekking op N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, haar dochterondernemingen PWNT Holding B.V., Aquanet B.V. en De Kennemer Duincampings B.V. en de proportioneel geconsolideerde deelneming N.V. Watertransportmaatschappij RijnKennemerland (W.R.K.).

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Bestuursverslag Voorwoord directeur Meer dynamiek, meer initiatief, meer grip Sneller dan ik had verwacht beginnen we de vruchten te plukken van de nieuwe weg die PWN is ingeslagen. Er liggen inmiddels heel wat bouwstenen klaar voor een krachtige organisatie die goed reageert op belangrijke ontwikkelingen. De eerste voortekenen dat we op de goede weg zijn, zijn er. PWN is een dynamische organisatie aan het worden met volop initiatief. Veel nieuwe managers brachten afgelopen jaar hun eigen bagage en netwerk mee, wat onze cultuur rijker en diverser heeft gemaakt. Bovendien staan we nu veel meer in contact met de wereld om ons heen. PWN heeft haar organisatie open gezet voor signalen en invloeden van buitenaf. Onze omgevingsmanagers investeren in externe contacten, schuiven aan bij de juiste overleggen, halen signalen op en bereiden het management voor. Zo trekken we het initiatief steeds meer naar ons toe en vergroten we onze invloed op alles wat onze doelen raakt. Ik zie PWN ook initiatiefrijker worden, doordat we ons innovatieproces nu heel breed en professioneel aanpakken. Werkelijk iedereen met een goed idee - binnen en buiten PWN - is van harte welkom om dit met onze Innovation Board te delen. Een speciaal daarvoor opgerichte organisatie staat klaar om daar snel mee aan de slag te gaan en te onderzoeken of zo’n idee tot een levensvatbare proef kan worden uitgewerkt. Voor grotere initiatieven kennen we nu programmamanagers, die de ontwikkeling in de volle breedte van PWN leiden. Op die manier zijn we al goed op dreef geraakt met een bijzonder klantvriendelijke website, zetten we grote stappen met zonne-energie en hebben we zelfs een robotje operationeel die de binnenkant van onze leidingen inspecteert. En niet te vergeten, onze knowhow in waterzuiveringstechnologie krijgt wereldwijd erkenning. Afgelopen jaar wonnen we bijzondere prijzen voor innovaties in de zuivering van afvalwater en traden we toe tot Leading Utilities of the World, een internationaal netwerk van innovatieve waterbedrijven. Deze nieuwe dynamiek, dit naar buiten gerichte gecombineerd met veel initiatief, is erg belangrijk in een ingrijpend veranderende wereld. Afgelopen zomer kregen we daar een voorproefje van en werden we hardhandig geconfronteerd met de effecten van een veranderend klimaat. Maanden achtereen was het warm en kurkdroog in ons land. Zo extreem zelfs, dat draaiboeken die hiervoor klaarliggen tekort schoten en we alles op alles moesten zetten om de levering van drinkwater ongemerkt goed te houden. We hebben ervan geleerd dat onze processen van veel meer externe factoren afhankelijk zijn dan we dachten. Hier meer grip op krijgen, betekent dan ook veel voor PWN. De tweede helft van 2018 stond daarom in het teken van maatregelen om onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid van IJsselmeerwater te verkleinen. We hebben een extern bureau gevraagd om een systeemanalyse uit te voeren en ons te ondersteunen bij het uitwerken van een toekomstgerichte drinkwaterproductie zodat we de komende decennia nog beter voorbereid zijn op extremere weersomstandigheden. Daarnaast hebben we in kaart gebracht welke investeringen er nodig zijn voor een veilige en betrouwbare productie wanneer we Andijk I langer in productie willen houden om aan de groeiende watervraag te kunnen voldoen. Niet alleen extern krijgt PWN meer grip, ook intern. Zo werken we professioneler en vergroten we de veiligheid voor onze mensen. Zoals onze monteurs, die in de meest bijzondere situaties PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

leidingen aanleggen, meters aansluiten, en storingen verhelpen. Ook voerden we verbeteringen door in ons datamanagement (Algemene Verordening Gegevensbescherming) en werden de nieuwe managers opgeleid om mee te draaien in de crisisbeheersing. En in ons natuurbeheer bereikte PWN dat de teruggang van de biodiversiteit in 2018 tot staan is gebracht. Het mag een enorme prestatie heten dat we met zo’n klein team jaar in jaar uit de doelstellingen van Natura 2000 en PAS weten te halen. Het gaat daar vaak om ingrijpende maatregelen, die we steeds in overleg met de provincie en tal van stakeholders tot een goed einde brengen. Vorig jaar meldde ik dat een tijd van bouwen was aangebroken. Ik ben trots dat PWN nu al zo zoveel sterker is geworden. Ik zie dat we slagen maken in onze organisatie, dat we meer gezien worden door onze buitenwereld en daar ook meer mee in verbinding staan. De komst van nieuwe medewerkers zorgt ook dat er andere vragen worden gesteld en verbeterpunten worden geadresseerd. Ik zie veel ambitie in het management en dat is heel mooi. Maar het belangrijkste effect van alle veranderingen is merkbaar bij de PWN’ers overal in ons bedrijf. De veranderbereidheid is veel groter dan ik had gehoopt. Het aantal mensen dat zich bijschoolt is enorm gestegen, mensen nemen meer initiatief en je ziet ze gewoon groeien in hun werk. De voelsprieten naar buiten staan weer open, er is meer diversiteit, en zichtbaar meer plezier en energie in de organisatie. Dat brengt een dynamiek waar ik erg van kan genieten en die mij het vertrouwen geeft dat we de weg omhoog weer duidelijk te pakken hebben. Een aantrekkelijke organisatie voor iedereen! Mw. mr. Joke Cuperus, Directeur PWN

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

2018 in beeld Kerncijfers ( geconsolideerd )

Klanten Aantal administratieve aansluitingen Tarief per m3 kleinverbruik Vastrecht per woning eigen watermeter Vastrecht per woning met centrale watermeting Personeel Aantal medewerkers in actieve dienst ultimo (FTE)

2018

2017

804.160 € 1,240 € 48,77 € 43,89

795.593 € 1,170 € 58,80 € 47,70

597

580

Niet-financieel Eigen productie drinkwater x 1000 m3 Inkoop reinwater x 1000 m3 Afzet drinkwater in eigen voorzieningsgebied x 1000 m3 Lengte hoofdleidingnet drinkwater in km Terreinen in beheer in ha

92.799 19.259 112.058 10.342 7.383

91.353 17.374 108.727 10.284 7.359

Financieel Netto-omzet (water) (x 1.000) Bedrijfsresultaat (x 1.000) Resultaat voor bijzondere baten en lasten (x 1.000) Winst voor rente, belastingen en afschrijvingen (x 1.000) Winstmarge (% van de bedrijfsopbrengsten) (x 1.000) Rente dekking Kasstroom uit operationele activiteiten (x 1.000)

€ 179.311 € 24.899 € 8.610 € 80.508 4,8% 1,5 € 59.256

€ 178.689 € 26.545 € 9.392 € 79.543 5,3% 1,6 € 67.477

Eigen vermogen (x 1.000) Werkzaam vermogen (x 1.000) Totaal rentedragende schulden (x 1.000) Investeringsuitgaven (x 1.000) Solvabiliteit

€ 236.196 € 685.356 € 486.411 € 53.285 30%

€ 228.231 € 668.837 € 491.164 € 54.789 28%

nnb

1,72

Vewin Benchmark* Kosten per m3 afgeleverd drinkwater Kosten per aansluiting: Vermogenskosten Afschrijvingen Operationele kosten

nnb nnb nnb

30 46 145 221 * Benchmark gegevens 2018 zullen in juli extern worden gepubliceerd door de Vewin.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Financiële resultaten De bruto levering van drinkwater over 2018 bedroeg 112,1 miljoen m3 (2017: 108,7 miljoen m3). Het gemiddelde niet in rekening gebracht verbruik (NIRG) over een periode van 5 jaar bedraagt 6,2% (2017: 5,9%) waardoor de netto drinkwaterafzet uitkomt op 105,4 miljoen m3 (2017: 102,3 miljoen m3). De bijbehorende drinkwateromzet komt daarmee op € 171,5 miljoen (2017: € 169,9 miljoen. De totale geconsolideerde wateropbrengsten bedragen € 179,3 miljoen (2017: € 178,7 miljoen. Over 2018 bedroegen de kosten voor het natuurbeheer en recreatievoorzieningen € 7,8 miljoen. € 4,2 miljoen hiervan had betrekking op het beheer van de waterwingebieden. Deze zijn een essentieel onderdeel van ons drinkwaterzuiveringsproces. Tegenover de resterende kosten staan externe opbrengsten. PWN heeft over 2018 een positief resultaat van € 8,4 miljoen behaald. Het totaal aantal administratieve drinkwateraansluitingen bedroeg eind 2018: 804.160 (eind 2017: 795.593). Het aantal zakelijke aansluitingen hiervan komt op 9.447 (eind 2017: 9.845). Zakelijk wordt hierbij gedefinieerd als ‘alle aansluitingen met een vastrechttarief anders dan standaard’. De vergelijking ten opzichte van vorig jaar van het aantal administratieve aansluitingen wordt hieronder weergegeven: 2018 2017 Totaal aantal aansluitingen 804.160 795.593 Huishoudelijke en klein zakelijke 794.713 785.748 aansluitingen Groot zakelijke aansluitingen 9.447 9.845 Financieel resultaat Het nettoresultaat over 2018 bedraagt € 8,4 miljoen positief. Het positieve financiële resultaat wordt direct gebruikt ter versterking van het eigen vermogen, dit om ook in de toekomst drinkwaterlevering en behoud van kwaliteit te garanderen. Daarnaast heeft PWN de afgelopen jaren het drinkwatertarief verlaagd. Vanwege de omvang van de investeringen van PWN is externe financiering noodzakelijk. Voor het aantrekken hiervan is PWN aan regels gebonden door de Drinkwaterwet en het bijbehorende Drinkwaterbesluit. De wet bepaalt onder andere dat de kosten die PWN maakt voor zowel het eigen als het vreemd vermogen onder een vastgesteld kengetal (WACC) moeten blijven. Daartoe voert PWN een strak financieel beleid. Daarnaast is het van belang dat PWN tegen een zo gunstig mogelijke rente geld kan lenen om de investeringen mogelijk te maken. Daartoe streven we naar een gewogen verhouding tussen het eigen- en vreemd vermogen van minimaal 30%, te bereiken in 2021. Het positieve resultaat over 2018 draagt bij aan het realiseren van deze doelstelling. Personeelskosten De personeelskosten zijn afgenomen. Dit houdt vooral verband met het vormen van een voorziening voor de reorganisatie in 2017, waardoor de kosten in 2017 relatief hoog waren. Verder is het aantal fte over 2018 licht toegenomen van 584 naar 597. Deze toename is toe te rekenen aan een hoger aantal fte bi PWN en KDC.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Kasstromen en financieringsbehoefte De kasstromen uit operationele en financieringsactiviteiten zijn € 53,9 miljoen positief. De kasstromen uit investeringsactiviteiten € 49,7 miljoen negatief. Per saldo resteert een kasstroom over 2018 van € 4,1 miljoen positief. De financieringsbehoefte bedroeg in 2018 € 49 miljoen en had voornamelijk betrekking op herfinanciering van bestaande leningen. Financiële ratio’s Conform de afgesproken convenanten met de financiers van PWN stuurt PWN op een drietal ratio’s (convenanten), te weten: solvabiliteit, leverage ratio en interest coverage ratio (ICR). Verder wordt in de Drinkwaterwet een maximum gesteld aan de vermogenskosten die in rekening mogen worden gebracht door de drinkwaterbedrijven aan de klant. Dit maximum wordt gemeten door de Weighted Average Cost of Capital. PWN heeft in 2018 voldaan aan de financiële ratio’s van haar financiers en de verplichtingen vanuit de Drinkwaterwet. Solvabiliteit PWN heeft zich tot doel gesteld om in 2021 op een geconsolideerde solvabiliteit uit te komen van 30%. De geconsolideerde solvabiliteit bedraagt per ultimo 2018 29,9% (2017: 28,3%). Leverage ratio Naast de solvabiliteit stuurt PWN op de leverage ratio (netto schuldpositie ten opzichte van de operationele cashflow). Deze verhouding mag conform de huidige convenanten met enkele banken maximaal 7,5:1 zijn. Ultimo 2018 bedraagt deze ratio 6,2:1 (2017: 5,9:1). Interest coverage ratio (ICR) Het laatste convenant betreft de ICR. Deze ratio moet minimaal 1 bedragen. De ICR ultimo 2018 bedraagt 1,5 (2017: 1,6). Weighted Average Cost of Capital (WACC) Voor 2018 is de streefwaarde voor de WACC door de overheid gesteld op een maximum van 3,4%. Ultimo 2018 bedroeg de WACC voor PWN 3,1% (2017: 3,5%). Deze lagere WACC (dan maximum) wordt veroorzaakt doordat het rendement op het eigen vermogen lager is dan toegestaan. Door het tarievenbeleid blijven de rendementen op het eigen vermogen ook de komende jaren onder het toegestane rendement. Treasury De treasuryfunctie bij PWN richt zich in belangrijke mate op de financiering en de beheersing van de renterisico’s en -lasten. De contouren waarbinnen besluiten worden genomen op het gebied van treasury zijn vastgelegd in het treasurystatuut.    

Binnen PWN wordt aan de treasury-activiteiten geen winstverantwoordelijkheid toegekend. De primaire taak van treasurymanagement is het beheren en beheersen van de financiële posities die voortvloeien uit de normale bedrijfsvoering en wel op een zodanige wijze dat: de daaraan verbonden risico’s worden beheerst; de daarmee gepaard gaande kosten worden beperkt; de te realiseren opbrengsten worden verhoogd.

De treasurer is verantwoordelijk voor de uitvoering van het door de Raad van Commissarissen goedgekeurde treasurybeleid. De beschikbare middelen worden binnen de eigen organisatie aangewend. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Het aangaan van transacties en het afnemen van bancaire diensten geschiedt tegen marktconforme voorwaarden. Offertes worden bij meerdere partijen opgevraagd en overeengekomen tarieven worden objectief gebenchmarkt. Transacties, zoals het kopen van rente-instrumenten, worden uitsluitend aangegaan met kredietwaardige partijen. De kredietwaardigheid van de tegenpartij moet door een onafhankelijke ‘rating agency’ zijn vastgesteld. Financiële instrumenten PWN hanteert rente- en valutamanagement ter beheersing van de rente- en valutaresultaten en bescherming van balansverhoudingen tegen de nadelige invloed van rente- en valutabewegingen. In een periode van 12 maanden mag het relatieve renterisico niet meer bedragen dan 15%. Deze eis is vastgelegd in het treasurystatuut. De financiële instrumenten worden alleen gebruikt voor het afdekken van renterisico’s. PWN heeft in 2018 de volgende rente- en valuta-instrumenten toegepast: - Payers swap (swap ter indekking rentestijging, waarbij we een vaste rente betalen en variabele rente ontvangen) - Cross-currency swap De zeven payers swap instrumenten die PWN heeft, hebben in 2018 een iets hogere negatieve waarde gekregen als gevolg van een lagere hoofdsom en renteontwikkelingen. Doordat PWN deze instrumenten tot einde looptijd aanhoudt (ter dekking van de variabele rente), brengt deze waarde op zichzelf geen risico met zich mee. Dit komt doordat de waarde van deze instrumenten aan het einde van de looptijd nihil is. Vier van deze payers swaps kennen een Mutual Termination Clausule (MTC). Dit is een bepaling die beide partijen het recht geeft om op de hierin vastgelegde datum, de swap, onder verrekening van de dan geldende marktwaarde, voortijdig te beëindigen. Deze MTC’s hebben een ingangsdatum van respectievelijk 2021, 2022, 2024 en 2025. In de jaarrekening wordt op deze instrumenten een nadere toelichting gegeven.

Toekomstparagraaf Voor 2019 verwachten wij om met 573 fte, onder normale omstandigheden, uit te komen op een positief financieel resultaat die iets lager zal liggen dan het resultaat over 2018. 2019 is begroot op basis van de reguliere drinkwaterafzet en daarbij behorende kosten, 2018 was een uitzonderlijk warme en droge periode, wat tot hoger resultaat heeft geleid. Het investeringsniveau zal circa € 60 miljoen bedragen. In 2019 gaan we voor € 43 miljoen externe financiering aantrekken, dit is volledig toe te schrijven aan het invullen van herfinancieringen. Voor 2019 heeft PWN vanuit de acht materiële thema’s de belangrijkste vijf verbeterpunten (speerpunten) geprioriteerd. Dit zijn leveringszekerheid drinkwater, kwaliteit van de organisatie (waaronder éénPWN), dochteronderneming PWNT, compliance & risicomanagement en kostenefficiency. PWN heeft haar drinkwatertarief voor 2019 verlaagd met ruim 1%, maar door de BTW verhoging op drinkwater van 6% naar 9% is er voor de klanten wel een iets hogere drinkwaternota inclusief BTW. Hierdoor lijkt het alsof er geen verlaging heeft plaatsgevonden, maar zelf een verhoging, maar dus volledig als gevolg van de BTW verhoging.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Corporate governance Algemeen en structuur N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland is een naamloze vennootschap waarop het verzwakt structuurregime van toepassing is. Alle aandelen zijn in bezit van de provincie NoordHolland. De besluitvorming als aandeelhouder heeft doorgaans plaats in het college van Gedeputeerde Staten. De laatste statutenwijziging is in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders 7 juni 2012 door de aandeelhouder vastgesteld. De Raad van Commissarissen wordt gevormd door vijf personen, allen op voordracht van de Raad benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De Raad heeft één commissie uit zijn midden ingesteld, een auditcommissie. Een remuneratie-, selectie- en benoemingscommissie of andere commissie wordt ad hoc samengesteld. Reglementen voorzien in afspraken over het eigen functioneren van de Raad en de relatie met directie, aandeelhouder en externe onafhankelijke accountant. Ook afspraken met de directie zijn in een reglement vastgelegd. Dit geldt ook ten aanzien van de directies van de dochterondernemingen. Reglementen worden actueel gehouden, beoordeeld op toegevoegde waarde en op onderlinge consistentie. In principe worden de uitgangspunten van de Nederlandse Corporate Governance Code toegepast voor zover die niet expliciet voor beursgenoteerde ondernemingen zijn geschreven. Dit is een vrijwillige toepassing. PWN wijkt af van de Code, respectievelijk de Code past niet betreffende: - bepalingen die gaan over een one-tier structuur; - een evenwichtige man/vrouw directie verdeling, omdat er sprake is van een éénhoofdige (vrouwelijke) directie; - bepalingen over bezit aandelen door commissarissen of bestuurder, de Drinkwaterwet sluit dit namelijk uit; - wettelijke bepalingen over financiering preferente aandelen zijn niet van toepassing; - bepalingen over certificering van aandelen, aangezien er geen certificering van aandelen heeft plaatsgevonden; - bepalingen over institutionele beleggers, aangezien de aandelen krachtens de wet slechts in overheidshanden kunnen zijn; - bepalingen over informatieverstrekking aan beleggingsanalisten zijn derhalve ook niet van toepassing.

Provincie Noord-Holland, de aandeelhouder De wettelijke bepalingen over financiering preferente aandelen zijn niet van toepassing. Aangezien er geen certificering van aandelen heeft plaatsgevonden zijn de bepalingen over certificering niet van toepassing. De bepalingen over informatieverstrekking aan analisten zijn niet van toepassing. Informatieverstrekking aan de enige aandeelhouder gebeurt periodiek. Tweemaal per jaar wordt een Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AvA) gehouden. In totaal vindt minimaal vier keer per jaar overleg plaats tussen de bestuurder en de verantwoordelijke gedeputeerde die namens Gedeputeerde Staten de aandeelhoudersrol vervult. Naast tweemaal een AvA is er tweemaal een bilateraal overleg. Bepalingen over institutionele beleggers zijn niet van toepassing, aangezien de aandelen krachtens de wet slechts in overheidshanden kunnen zijn.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Raad van Commissarissen Alle commissarissen zijn onafhankelijk. Het aantal zittingsperioden is beperkt tot tweemaal vier jaar. De Raad heeft een totaal competentie-profiel als Raad samengesteld. Dit profiel wordt jaarlijks geëvalueerd. Bij iedere mogelijke herbenoeming wordt grondig bekeken of de beoogde commissaris een toegevoegde waarde heeft voor de Raad en de vennootschap. De Raad volgt een strakke zelfevaluatie-structuur waarbij jaarlijks een zelfevaluatie plaatsvindt. Eenmaal per twee jaar vindt deze evaluatie plaats onder externe begeleiding. De Drinkwaterwet sluit uit dat een commissaris aandelen PWN bezit. Bepalingen over one-tier bestuursstructuur zijn niet van toepassing.

Bestuur De huidige directeur heeft een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. De bepalingen van de WWB-cao zijn voor haar van overeenkomstige toepassing verklaard. De beloning van de directeur bevat geen variabele componenten; bepalingen over opties e.d. zijn niet van toepassing. Bij ontslag geldt voor de directeur de WWB-cao. Op de beloning van de directeur is de Wet normering Topinkomens (WNT) van toepassing. Er is een klokkenluidersregeling vastgesteld die per 1 januari 2011 in werking is getreden.

OR/ medezeggenschap De OR wordt gefaciliteerd om haar taak met toegevoegde waarde te kunnen vervullen. Met de directie wordt volgens vaste frequentie gecommuniceerd. Leden van de Raad van Commissarissen schuiven twee keer per jaar aan in een open, informatief overleg.

PWN als aandeelhouder PWN is voor 100% aandeelhouder van PWNT Holding B.V., Aquanet B.V. en De Kennemer Duincampings B.V. De gekozen constructie via statuten en directiereglementen is zodanig dat PWN blijvend invloed kan uitoefenen op de activiteiten van haar dochters.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Risicomanagement Inleiding Het stelsel van risicobeheersingmaatregelen is bedoeld om effectiever om te gaan met onzekerheden, zodat bedreigingen worden ingeperkt en kansen optimaal worden benut. Hierdoor wordt een risicoprofiel verkregen dat aansluit op de doelstellingen van PWN. Het risicomanagementsysteem zorgt ervoor dat risico’s van tevoren worden benoemd en van beheersmaatregelen worden voorzien. Absolute zekerheid dat zich geen verrassingen voordoen, kan echter nooit worden gegeven

Risicobereidheid In het risicobeleid van PWN is een risicoleidraad opgenomen waarbij de impact van de risico’s worden getoetst op imago, financiën, processen, personeel en milieu. De risicobereidheid van PWN is laag gezien de aard van het bedrijfsproces. Voor gesignaleerde risico’s treft PWN maatregelen ter reducering van het risico.

Risicoprofiel Strategische risico’s Bescherming van drinkwaterbronnen De beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goed water voor het produceren van drinkwater is gebaseerd op twee bronnen: het IJsselmeer en de Lek. Het IJsselmeer is de belangrijkste bron voor het maken van drinkwater. De kwaliteit van het IJsselmeerwater verdient daarom veel aandacht. Afgelopen zomer kregen we door de droogte te maken met een verhoogd chloridegehalte van het IJsselmeer. Dit heeft geleid heeft tot het ontwikkelen van structurele maatregelen om dit risico te beheersen. In VEWIN- en RIWAverband, maar ook zelfstandig, praat PWN mee over de inrichting en beheer van dit gebied en het achterliggende stroomgebied van de Lek: de rivier de Rijn. Daarnaast wordt water uit de Lek en uit het IJsselmeer geïnfiltreerd in het duingebied bij Castricum. Door het beheer van dit gebied zelf uit te voeren, houden we controle over het gedeeld gebruik van dit gebied voor drinkwaterproductie, natuurvorming en recreatie. Tevens heeft het duingebied een functie als watervoorraad voor enkele maanden. Gestructureerd stakeholdermanagement draagt bij aan het behoud van het IJsselmeer als zoetwatervoorraad, een van de ankers van de PWN-strategie van het IJsselmeer als zoetwatervoorraad. Kwaliteit en leveringszekerheid drinkwater Om de leveringszekerheid te waarborgen is een juiste inschatting van de vraag naar drinkwater op de middellange en lange termijn van groot belang. Het is belangrijk voor het tijdig en juist investeren in de leveringscapaciteit van onze installaties. Samen met enkele collegawaterbedrijven voert PWN op dit gebied regelmatig updates uit. Ontwikkelingen op het gebied klimaat, energietransitie en bevolkingsgroei hebben geleid tot het starten van een strategische verkenning. Dit resulteert in een hernieuwd strategisch plan waarin de leveringszekerheid voor de komende jaren wordt veiliggesteld. Beheer assets drinkwater Door proactief onderhoud voorkomt PWN dat op de lange termijn het onderhoud aan drinkwaterassets zich gaat ophopen en dat de leveringszekerheid in het geding komt. Daarvoor is een systeem van assetmanagement ingericht, dat gebruikt wordt om investeringsplannen te PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

prioriteren en het onderhoud te sturen. Het assetmanagementproces is met behulp van de ISO55001-norm geborgd. Relatie blauw-groen De combinatie van drinkwatervoorziening en natuurbeheer is voor PWN een prioriteit. Niet alleen vanwege de rol die natuurbeheer speelt in de drinkwatervoorziening (zie hierboven), maar ook door de maatschappelijke waarde die het aanbieden van recreatiemogelijkheden biedt. Invloed op de omgeving De politieke ontwikkelingen ten aanzien van het milieu (van invloed op het natuurbeheer) en de toenemende drukte in de ondergrond (van belang voor het leidingnet) maken dat bekendheid bij en invloed op stakeholders van groot belang is. PWN anticipeert hierop door het inrichten en doorontwikkeling van omgevingsmanagement. ICT-systemen Organisaties als PWN worden meer en meer afhankelijk van ICT en tegelijkertijd zijn de bedreigingen voor de betrouwbaarheid van ICT door o.m. cybercrime groeiende. Om adequaat om te kunnen gaan met de cyberrisico’s neemt PWN maatregelen om dit aandachtsgebied verder te professionaliseren. Dataprivacy (AVG) Klantgegevens zijn een waardevolle bezitting. Technologische ontwikkelingen zoals mobiele ontwikkelingen, social media, big data, ‘process mining’ en het ‘internet of things’, maken het voor organisaties mogelijk om steeds meer persoonlijke klantgegevens te verwerken. De maatschappij is daarom kritischer over de bescherming van de privacy. Een gebrek aan maatregelen ter bescherming van de privacy leidt tot imagoschade, boetes en rechtszaken. Organisaties moeten sinds 25 mei voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Deze verordening is van toepassing op alle persoonsgegevens die een organisatie verwerkt, zoals klantinformatie, prospectgegevens en werknemersdossiers. PWN heeft diverse maatregelen genomen om de plichten (documentatieplicht, informatieplicht, beveiliging op orde plicht, meldplicht en inregelen rechten van betrokkenen plicht) vanuit deze verordening na te leven. PWN heeft een Functionaris voor Gegevensbescherming (FG) aangesteld om dit te bewaken. Deze FG stelt jaarlijks een Declaration of accountability (DOA) op, welke door interne audit van PWN geaudit wordt, om de waarheidsgetrouwheid aan te tonen. Met de DOA legt PWN verantwoording af aan het maatschappelijk verkeer over haar privacy huishouding. De samenvatting van de DOA 2018 is opgenomen in het jaarverslag van PWN.

Operationele risico’s Leveringszekerheid bij calamiteiten Als gevolg van een calamiteit bestaat de kans dat er niet voldoende betrouwbaar drinkwater geleverd kan worden. Daarvoor is er een “stand-by” crisisorganisatie ingericht die bij calamiteiten kan optreden om de levering van voldoende en betrouwbaar drinkwater zeker te stellen en overlast voor klanten zo veel mogelijk te beperken. Zij oefent regelmatig, samen met crisispartners, zoals gemeenten, regionale brandweer en veiligheidsregio’s. Hiervoor is, met alle betrokkenen, een oefenplan opgesteld. Installaties zijn beveiligd volgens landelijk geldende regels van onze brancheorganisatie VEWIN en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Leidingnetvervanging Om de kwaliteit van het leidingnet te borgen zijn op basis van diverse analyses prognoses gemaakt omtrent de ontwikkeling van de technische staat van het leidingnet. Op basis van deze prognoses is vervolgens een vervangingsprogramma opgesteld. In het meerjareninvesteringsprogramma is voorzien dat jaarlijks het aantal te vervangen kilometers leiding zal worden opgevoerd tot een niveau dat past bij de verwachting. De kennis over de staat van het leidingnet zal de komende jaren worden verdiept, onder andere om de effecten van het vervangingsprogramma te monitoren.

Financiële risico’s PWN kent een aantal financiële risico’s die voortvloeien uit haar normale bedrijfsuitoefening. Het beleid van PWN is erop gericht de negatieve gevolgen van onvoorziene omstandigheden uit de financiële risico’s te mitigeren. De volgende risico’s worden onderkend: Kredietrisico (debiteurenrisico) Het debiteurenrisico is het risico dat een debiteur een vordering niet zal voldoen. De meeste vorderingen zijn van beperkte omvang en verdeeld over een zeer groot aantal debiteuren. PWN ziet hier geen concentratie van risico’s. Maatregelen die worden toegepast om het debiteurenrisico te beperken zijn onder andere een actief incassobeleid. Valutarisico Het valutarisico is het risico dat wordt gelopen bij waardeveranderingen in financiële instrumenten of een transactierisico als gevolg van inkopen in buitenlandse valuta’s. PWN loopt geen significante valutarisico’s omdat valutarisico’s worden afgedekt middels de volgende instrumenten: FX spot transactie, FX swap en termijn affaire. Prijsrisico Het marktprijsrisico op de inkopen wordt in de eerste plaats beperkt door langdurige contracten voor de strategische artikelen. Marktprijsrisico’s worden, indien mogelijk en economisch gerechtvaardigd, gemitigeerd door de afdeling inkoop- en contractmanagement. PWN onderkent geen transacties waarbij de prijzen sterk volatiel zijn. Liquiditeitsrisico PWN is een kapitaalintensief bedrijf. Het financieringsbeleid is gericht op het ontwikkelen en onderhouden van een optimale financieringsstructuur, rekening houdend met de huidige activabasis en het investeringsprogramma. Uitgangspunten zijn toegang tot de kapitaalmarkt en flexibiliteit tegen acceptabele financieringskosten. Om te voorkomen dat PWN niet in staat is te voldoen aan haar financiële verplichtingen wordt groot belang gehecht aan het beheersen van alle risico’s met betrekking tot de toegang tot de kapitaalmarkt. Daarnaast wordt de liquiditeitsbehoefte gepland op basis van lange, middellange en korte termijn kasstroomprognoses die periodiek in de treasurycommissie van PWN worden besproken. De wijze waarop de financieringsinstrumenten worden beheerd is vastgelegd in een treasurystatuut dat is goedgekeurd door de Raad van Commissarissen. Bij het opnemen van gelden is het tegenpartijrisico zeer beperkt. Ten aanzien van het beleggen van gelden is het algemeen uitgangspunt dat er geen beleggingen plaatsvinden. Indien er toch sprake is van een belegging dan wordt rekening gehouden met de beoordelingscriteria zoals deze in het treasurystatuut zijn geformuleerd.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Renterisico Het renterisico is het risico dat wordt gelopen bij waardeveranderingen in financiële instrumenten als gevolg van een renteverandering in de markt. Het renterisico wordt beheerst door de treasurycommissie. Het renterisicobeleid is gericht op het beheersen van de netto financieringslasten ten gevolge van fluctuaties in de marktrente. Hiertoe wordt uitgegaan van een bepaalde bandbreedte voor de verhouding tussen lang- en kortlopende leningen. Voor een beperkt deel van de leensom maakt PWN gebruik van afgeleide financiële instrumenten (met name de payerswap) om een gewenst renterisicoprofiel te bereiken (van variabel naar vast). Vermarkten zuiveringstechnieken PWN vermarkt in eigen beheer ontwikkelde zuiveringstechnieken. De daarmee gepaard gaande financiële risico’s voor PWN worden beperkt doordat deze activiteiten in een aparte dochtermaatschappij zijn ondergebracht. Daarnaast is ook het toezicht op de dochters versterkt door de inrichting van een heldere governancestructuur.

Wet- en regelgeving (Compliance) Wijzigingen in weten regelgeving bereiken ons onder andere via onze brancheorganisatie VEWIN. Binnen de organisatie is een werkgroep actief van specialisten die veranderingen in weten regelgeving melden, bespreken en communiceren. Op intranet is een opsomming van de voor PWN relevante weten regelgeving in een register vastgelegd. PWN ontwikkelt een formeel compliance-proces als onderdeel van risicomanagement en stelt daarvoor in 2019 een Risk & Compliance-officer aan. In onderstaande tabel koppelen we de belangrijkste risico’s aan de materiële thema’s.

Belangrijkste risico's

Materieel thema Waterkwaliteit en beschikbaarheid

Goed bestuur

Bescherming waterbronnen

Bescherming van drinkwaterbronnen

Kwaliteit en leveringszekerheid drinkwater

Beheer assets drinkwater

Relatie blauw-groen

Innovatie, onderzoek en ontwikkeling X

Verantwoorde kostprijs drinkwater

Samenwerking in de keten

Medewerkerstevredenheid en engagement Klanttevredenheid

X X

Invloed op de omgeving

ICT systemen

Leveringszakeheid bij calamiteiten

Leidingnetvervanging

X X X

Kredietrisico

Valutarisico

Prijsrisico

Liquiditeitsrisico

Renterisico

Vermarkten zuiveringstechnieken

Compliance

X X

Risicomanagementsysteem Verankering in de organisatie Zowel de directie (op strategisch niveau), als de sectoren (op tactisch niveau) houden risicoraamwerken bij, waarin bedrijfsrisico’s zijn benoemd, geanalyseerd en geprioriteerd. Acties uit beleidsplan en jaarplannen worden, om de prioriteit te bepalen, getoetst aan de risicoraamwerken en de risicoweging is onderdeel van de prioritering van de speerpunten in het beleidsplan. Er is een werkend monitoringssysteem in de vorm van interne en externe audits.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

lnterne audit Een vast team van auditors voert, vanuit het gecertificeerde kwaliteitsmanagementsysteem, volgens een auditprogramma integraal audits uit. Het auditprogramma is geaccordeerd door de auditcommissie van de Raad van Commissarissen en de directie van PWN. Alle bevindingen, niet alleen van de interne audits, maar ook van externe audits, worden vastgelegd in managementrapportages. Bewaking van de opvolging van acties naar aanleiding van bevindingen is hiermee geborgd. De Raad van Commissarissen krijgt tweemaal per jaar inzage in de bevindingen en de opvolging daarvan. Finan ciële verslaggevi ng De jaarrekening van PWN is gebaseerd op de onderliggende SAP administratie. De vertaling

naar de geconsolideerde jaarrekening vindt buiten SAP plaatst, waardoor er extra (controle) stappen nodig zijn. Op basis van de door haar uitgevoerde evaluatie is de directie van PWN van oordeel dat het risicobeheersing- en controlesysteem ten aanzien van de financiële verslagleggingsrisico's gedurende 2Q18 naar behoren heeft gefunctioneerd en een redelijke mate van zekerheid verschaft dat de jaarrekening 2018 geen materiële onjuistheden bevat. PWN blijft zich ook in 2019 inzetten voor een verdere versterking en professionalisering van haar interne risicobeheersing- en controlesysteem, waarbij tevens aandacht voor mogelijke efficiencyverbeteringen in deze processen zal worden gecontinueerd, waaronder een efficiënter en minder handmatig consolidatieproces. Velserbroek, 26 april 2019 De directie,

Mw. mr. J.L. Cuperus, directeur N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland

20 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Verslag van de Raad van Commissarissen De professionaliteit neemt op alle fronten toe De Raad van Commissarissen (RvC) constateert dat PWN in 2018 duidelijker in control kwam. De organisatieverandering werd op een positieve manier verder uitgerold, met een toename van scherpte en ambitie tot gevolg. Er staat inmiddels een organisatie die haar blik op de toekomst richt. De RvC houdt toezicht op de wijze van uitvoering van het beleid en de strategie van PWN. Vanuit de cyclus van planning en control staat de raad regelmatig stil bij thema’s zoals de aan de onderneming verbonden risico’s, interne procedures rond (financiële) verslaglegging en het jaarlijkse beleidsplan. In dat opzicht staat de RvC met plezier de directie van PWN als klankbord terzijde vanuit de uiteenlopende expertise en achtergrond van de commissarissen. In 2018 kwam de raad, inclusief de gebruikelijke vijf RvC-vergaderingen, zes keer als collectief bijeen. Oordeel over het functioneren van PWN In 2018 zagen we dat de organisatieverandering op een goede manier verder werd uitgerold. PWN was er veel aan gelegen om de nieuwe managers snel hun plek te laten vinden in de organisatie en organiseerde een uitstekend onboarding-programma. De RvC is erg tevreden over dit traject. Ook het beoogde effect van ‘opschudden’ van de organisatie is gelukt. Er ontstaan nieuwe ambities, de organisatie is scherper gaan plannen en er staan strategischer vraagstukken op de agenda. Belangrijk is dat ook de professionaliteit in de organisatie is toegenomen. Dat zien wij bijvoorbeeld terug in de manier waarop de rapportage en informatievoorziening aan de RvC nu plaatsvindt. Ook de opvolging van in het overleg met de directie gesignaleerde issues vindt nu op een meer gestructureerde niveau plaats. Daarmee krijgt de RvC zelf ook meer ruimte om een slag te maken in aanscherping van haar rol bij PWN. Evaluatie eigen functioneren In dat kader heeft de raad haar functioneren in 2018 aan een evaluatie onderworpen, uitgevoerd door een externe deskundige. Als vervolg hierop heeft de RvC een aantal verbeteringen doorgevoerd zoals het werven van een bestuurssecretaris en het werken met een jaarplanning. Naast haar rol als controlerend orgaan, speelt de RvC ook haar rol als maatschappelijk geweten. In dat licht agendeert de raad onderwerpen die om een stevige respons van PWN vragen. Een daarvan is de klimaatverandering. Niet alleen zien wij dat dit onderwerp in de omgeving van PWN erg leeft, het raakt ook de bedrijfsvoering van het drinkwaterbedrijf, zoals we tijdens de zomer van 2018 hebben gezien. Opwarming van waterleidingen, de productiecapaciteit die tot het uiterste moest worden benut, en - een niet gering risico toenemende verzilting van het IJsselmeerwater zijn hier de belangrijkste issues. De RvC vraagt dat zulke onderwerpen nadrukkelijk een plek krijgen binnen het beleid van PWN, zodat er structureel een antwoord op wordt gevonden. Stilstaan bij grotere thema’s PWN is inmiddels financieel in control. Is de organisatie ook inhoudelijk in control? Kan PWN haar rol waarmaken als betrouwbare leverancier van drinkwater? Tijdens de extreme droogte van 2018 bleek de kwaliteit van de inname uit het IJsselmeer niet meer zo vanzelfsprekend. We zijn in ons waterrijke land niet voorbereid op periodes van te weinig water. Er bestaat dan ook geen draaiboek voor situaties dat juist in tijden van droogte door zouter IJsselmeerwater minder water kan worden ingelaten. Wat dat betreft zijn we in 2018 ook bij PWN met de neus op de PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

feiten gedrukt en moesten alle zeilen worden bijgezet om hierin samen met betrokken partijen de vereiste continuïteit te behouden. De RvC krijgt dergelijke incidenten in de vergadering teruggekoppeld en zoekt met de directie naar manieren om deze aan te gaan in nieuw beleid voor de lange termijn. Belangrijke onderwerpen die in 2018 aan de orde kwamen: • De ontwikkeling van de installaties Andijk I en III. Zware projecten, van strategisch belang. • Organisatieontwikkeling: de RvC is elke vergadering op de hoogte gebracht over de ontwikkelingen. • PWNT: de ontwikkelingen rond projecten in het buitenland. • Innovatie: een belangrijk onderdeel van de strategie is om anticiperend op een onzekere toekomst nieuwe ontwikkelingen in gang te zetten. Daarom vormen innovatieprojecten ook een terugkerend onderwerp van gesprek in de RvC. • Governance: er werd al gehandeld naar de geest van de Corporate Governance code, en deze wordt in 2019 verder geïmplementeerd. Zo is bijvoorbeeld in 2018 is het diversiteitsbeleid voor de RvC vastgesteld. • Twee leden van de RvC hebben een lunchlezing gegeven bij PWN om medewerkers verder te betrekken bij en te informeren over het werk van de RvC. Vooruitblik Elke organisatie die zich op haar omgeving richt, ervaart het voortdurende proces van veranderen en meebewegen. Bij PWN is dat niet anders. Nu de organisatieverandering in een andere fase komt, zien we nieuwe vragen vanuit de omgeving opdoemen. Klimaatverandering vraagt bijvoorbeeld om nieuwe constructies voor een robuuste drinkwaterlevering. Landelijk is dit nog niet goed geregeld en wij zien graag dat PWN hierin het voortouw neemt. Daarom is het belangrijk dat PWN veel naar buiten treedt. Om als gekende autoriteit haar kennis, ervaring en ideeën te delen met andere partijen in de waterketen. Hierin kan de organisatie de komende jaren nog verder groeien. In dat licht is ook de goede afronding van de ontwikkelingen in Andijk een belangrijk agendapunt voor het komend jaar. Want door het veranderende klimaat zal ook de behoefte aan robuuste productiecapaciteit en redundantie toenemen. Daar komt bij de toenemende watervraag vanuit het segment van industriewater, door de sterk groeiende sector van grote datacentra in onze provincie en de bijbehorende behoefte aan goed koelwater. PWN is nu beter dan ooit gepositioneerd om ook voor deze grotere vraagstukken het nodige leiderschap te tonen. Wij hebben het volste vertrouwen dat dit gaat lukken. Samenstelling Raad van Commissarissen Diversiteit zien wij als een van de voorwaarden voor een goede taakvervulling. Diversiteit heeft naast deskundigheid en achtergrond ook betrekking op aspecten zoals geslacht en leeftijd. De man-vrouw verdeling bij de RvC bestaat voor 40% uit vrouwen. Hiermee wordt voldaan aan de wettelijke vereiste van een evenwichtige verdeling van zetels (minimaal 30% man en minimaal 30% vrouw) op grond van de Wet Bestuur en Toezicht. Bij de invulling van vacatures binnen de RvC wordt rekening gehouden met het belang van een evenwichtige samenstelling. In het verslagjaar heeft er één wijzigingen plaatsgevonden in de RvC. In 2018 nam de RvC afscheid van Corry de Lange, die als commissaris volgens het schema van opvolging haar zetel vrijmaakte voor een nieuwe kandidaat. Die vonden we na een uitgebreide openbare sollicitatieprocedure in de persoon van Kirsten Schuijt, algemeen directeur WNF. Zij is goed gekwalificeerd. Bijzonder content zijn we ook met haar competenties op het gebied van PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

natuurbeheer. Wij hebben hier ook bewust op gestuurd, aangezien deze belangrijke competentie nog ontbrak in de samenstelling van de RvC. Via de netwerken van de verschillende RvC-leden verbinden we een grote deskundigheid aan de organisatie van PWN. De samenstelling van de RvC en de personalia van alle leden zijn hieronder terug te vinden. Naam

Hoofdfunctie

De heer Drs. F.J. van Bruggen, presidentcommissaris (1959) Hoofddirecteur ANWB Lid van de RvC sinds 2012. In 2016 herbenoemd voor een periode van 4 jaar.

De heer Drs. H.J. Machielsen (1960) Lid van de RvC sinds 2013, In 2017 herbenoemd Voorzitter Bestuur Stichting voor een periode van 4 jaar. Nedlloyd Pensioenfonds

Mevrouw C.M. de Lange (1953) Lid van de RvC sinds 2010. In 2014 herbenoemd voor een periode van 4 jaar.

Mevrouw Ir. A. van Dam (1961) Lid van de RvC sinds 2012. In 2016 herbenoemd voor een periode van 4 jaar.

DGA van Annapee B.V.

Nevenfunctie

• Lid van het bestuur van het Ubbo Emmius Fonds

• President Commissaris UVM/ Unigarant/ Reis & Rechtshulp • Lid Raad van Commissarissen Hendrick de Keyser • Lid Raad van Advies Hoge Veluwe • Lid Raad van Toezicht Fonds Slachtofferhulp

• Lid Raad van Toezicht pensioenfonds Openbare Bibliotheken • Voorzitter Raad van Toezicht pensioenfonds Recreatie • Lid vereniging Aegon • Lid beleggingscommissie Nationale Monumentenzorg.

• Directeur, ad interim, Energie Service Noord West CV • Directeur Breedband Hollands Kroon • Lid Directie Regelbox BV

Burgemeester Hollandse Kroon (per 12 februari 2019) en daarvoor Programma manager Greenport Noord-Holland • Voorzitter Raad van Toezicht MEE de Wering

• Voorzitter gewest NH PvdA • Voorzitter vereniging vrije scholen • Lid Raad van Toezicht, STAN projecten • Lid Raad van Advies In Holland Alkmaar

De heer Ir. P.A.E. van Erkelens (1953) Dijkgraaf Wetterskip Fryslân Lid van de RvC sinds 2012. In 2016 herbenoemd voor een periode van 4 jaar.

Mevrouw K.D. Schuijt Lid van de RvC sinds 2018. Benoemd voor een periode van 4 jaar

Algemeen directeur WWF Netherlands • Advisory Board, Netherlands Institute for Sea Research - NIOZ (2018-present) • Supervisory Board, The Sustainable Trade Initiative - IDH (2017present) • Advisory Board, Van Hall Larenstein University College (2017present)

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Bericht van de ondernemingsraad Terugblik 2018 De ondernemingsraad (OR) behartigt zo goed mogelijk de belangen van de organisatie en de medewerkers van PWN. Dat doen we vanzelfsprekend binnen de kaders van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR), maar het komt vooral tot uiting in de samenspraak met de bestuurder. Het wederzijdse respect is groot; vanuit de bestuurder wordt telkens weer het vertrouwen uitgesproken en belang gehecht aan de klankbordfunctie van de ondernemingsraad. We zijn ervan overtuigd dat de goede verhouding heeft bijgedragen aan het constructieve verloop van de organisatieverandering onder het motto ‘Eén PWN’. Strategische personeelsplannen Sinds in 2017 de implementatie van Eén PWN een feit werd, is de onderneming volop in verandering. In 2018 zijn de directie en teammanagers hard aan het werk gegaan aan de eerste aanzet tot het strategische personeelsplan voor PWN. Eind december kreeg dit zijn beslag en de directie zal dit in de vorm van een adviesaanvraag vervolgens begin 2019 aan de OR voorleggen. De ondernemingsraad ziet nut en noodzaak van de plannen en kan zich er voor het grootste deel in vinden. In gezamenlijk overleg met de bestuurder is afgesproken om de aanzet tot het strategische personeelsplan op te delen. Eén deel werving van nieuw personeel en van inhuur naar vast personeel en één deel organisatie wijziging. Op het eerste deel zal de ondernemingsraad als eerste buigen in het begin van 2019 waarna het overige aan bod komt in het lopende jaar. Essentieel is dat we het belang van nieuwe instroom van kwalitatief, hoogopgeleid personeel onderstrepen, onder meer om daarmee de scheef gegroeide balans te verbeteren tussen vast en tijdelijk ingehuurd personeel. Het is belangrijk om eigen deskundigheid te hebben en te ontwikkelen, al was het maar omdat we voor aanzienlijke uitdagingen staan, zoals de klimaaten de daaraan gepaard gaande verziltingsproblematiek en het optimaal laten functioneren van de installatie in Andijk. In 2018 was de ondernemingsraad zeer betrokken bij de werving en selectie van een groot aantal managers. Hierbij waren we vooral alert op aspecten als sociale vaardigheden en de kunst om verbinding te maken met klanten en andere groepen in de omgeving. De groep leidinggevenden is nu vrijwel compleet en de nieuwe koers van PWN is ingezet. Veiligheid In de organisatie is het thema veiligheid in 2018 veel besproken. Hiermee is een grote stap gezet die de ondernemingsraad toejuicht. Veiligheid is een essentieel onderdeel van ons werk. Met de kick off ‘Zet een stap op de Veiligheidsladder’ in juli is de eerste stap gezet. Om te zorgen dat dit breder in de organisatie zijn aandacht krijgt is het een vast onderdeel van de Overlegvergadering met de bestuurder en hopen wij dat dit voor iedereen een vast agendapunt is. Veilig werken doen wij samen! Communicatie met de achterban De ondernemingsraad is zich bewust van het belang van transparante communicatie met de achterban. Met regelmaat informeren we over belangrijke zaken via het intranet, en doen we verslag van bijeenkomsten. Gezien de geringe belangstelling voor het inloopspreekuur is dit afgeschaft. De ondernemingsraad overlegt gewoonlijk, ook met de bestuurder, zichtbaar in de Plaza in het hoofdkantoor. Overigens is de ervaring dat we gemakkelijk te vinden en te benaderen zijn. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Overige onderwerpen Daarnaast bogen we ons over de nieuwe gedragscode, het internationaal reisbeleid en de introductie van de AVG. We stemden al in met het extern plaatsen van de klachtencommissie ‘ongewenste omgangsvormen’, de nieuwe klokkenluidersregeling en het aanstellingsbeleid.

Vooruitblik 2019 Verkiezingen In 2019 vinden opnieuw verkiezingen plaats. Dit gebeurt elke twee jaar waarbij telkens de helft (5 of 6 leden) van de ondernemingsraad (nu in totaal elf leden) voor vier jaar wordt gekozen of herkozen. Op deze wijze wordt de continuïteit van het werk door de ondernemingsraad goed geborgd. Het is erg prettig dat de OR-leden uit alle sectoren van het bedrijf komen. Als in 2018 een doorsnede gemaakt zou worden van de organisatie, dan zou deze worden herkend in de ondernemingsraad. Actualisatie functiehuis Ons functiewaarderingssysteem bestaat uit een set van functiefamilies met normbeschrijvingen (landelijk), waarmee de in te delen functie vergeleken wordt. De afgelopen jaren is weinig aandacht gegeven aan het actualiseren van het functiehuis en nu is het een mooi moment om er aandacht aan te geven. Op dit moment zijn er 130 functiebeschrijvingen voor ongeveer 550 medewerkers. Er zal gekeken worden of er functies samengevoegd kunnen worden zodat er minder functiebeschrijvingen zijn die beter aansluiten. Ook wordt er gekeken of alle functies nog passend zijn voor de huidige en toekomstige werkzaamheden. In 2019 heeft HR de doelstelling om dit volledig te herzien. De ondernemingsraad zal hier nauw bij betrokken worden. Duurzame inzetbaarheid en Generatiepact Al in 2017 hebben we met de bestuurder gediscussieerd over het beleid Duurzame Inzetbaarheid. We stemden daar toen niet mee in. Omdat vele andere (organisatorische) ontwikkelingen aandacht vroegen, is besloten dit thema later te behandelen. De bestaande regelingen, zoals de fitnessregeling en de fietsregeling, blijven tot die tijd onverminderd van kracht. Verder is er het ‘Generatiepact’ waartoe de ondernemingsraad het initiatief nam. De essentie hiervan is in te spelen op afnemende belastbaarheid, dan wel de behoefte aan meer vrijetijd voor oudere medewerkers én het bieden van arbeidsplaatsen voor jongere collega’s. Daarbij is het ook de bedoeling dat ervaren collega’s hun kennis overdragen. In overleg is besloten dit thema in 2019 uit te werken. De OR zal hiervoor zitting nemen in een werkgroep, samen met HR en specialisten op het gebied van het generatiepact.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

PWN en haar omgeving Over PWN Drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder in één PWN is drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder in één. We leveren zuiver drinkwater aan bedrijven en aan meer dan 1,7 miljoen inwoners in Noord-Holland, met uitzondering van Amsterdam. Tegelijkertijd zorgt PWN in opdracht van de provincie Noord-Holland voor professioneel natuurbeheer van ruim 7.300 hectare natuur in de duingebieden. Die combinatie van ‘blauw’ en ‘groen’ heeft een reden: 25% van ons drinkwater wordt door het zand van de Noord-Hollandse duinen gezuiverd. De duinen fungeren bovendien als reservebron met een strategische drinkwatervoorraad van maanden. Drinkwaterproductie en professioneel natuurbeheer zijn bij PWN daarom onlosmakelijk met elkaar verweven. Missie PWN heeft als missie om duurzaam en uitstekend drinkwater en natuurbeheer te leveren, met en voor iedereen. Daarbij streven we naar een hoog technologisch en ecologisch niveau. We ondernemen duurzaam en stimuleren duurzaamheid ook bij onze partners, stakeholders, klanten en leveranciers. Ook betrekken wij klanten, stakeholders en medewerkers bij onze strategie en operatie. In onze optiek tellen alle belangen mee. Juridische entiteit PWN is een naamloze vennootschap. Alle aandelen van N.V. PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland zijn in bezit van de provincie Noord-Holland. Besluitvorming als aandeelhouder vindt plaats in het college van Gedeputeerde Staten. De Raad van Commissarissen wordt gevormd door vijf personen, allen op voordracht van de Raad van Commissarissen benoemd door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Daarnaast heeft PWN drie 100% dochterondernemingen: PWNT Holding B.V., Aquanet B.V. en De Kennemer Duincampings B.V. Tevens voert PWN samen met Waternet het dagelijks bestuur over de N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK). De WRK is voor 50% in handen van PWN en voor 50% in handen van de Stichting Aandelen WRK. Organisatiestructuur PWN is zo georganiseerd dat de primaire processen van de sectoren Drinkwater en Natuur centraal staan, met maximale ruimte voor een integrale benadering van onze werkzaamheden. De sector Bedrijfsvoering is hieraan ondersteunend. Alle drie de sectoren kennen een sectordirecteur. Daaraan rapporteren teammanagers. Grote thema’s worden ontwikkeld via programmamanagement, dat projecten in de volle breedte van de organisatie aan elkaar verbindt. Medewerkers en cultuur PWN kent een naar buiten gerichte, innovatieve cultuur. Het maatschappelijk bewustzijn bij onze medewerkers is groot, net als de wil om voor onze klanten goede oplossingen te realiseren. PWN stimuleert haar medewerkers ook van harte om mee te werken aan maatschappelijk ondernemen en innovaties. Dat laatste kan in de breedste zin van het woord: van technologische vernieuwing, tot nieuwe manieren van samenwerken en natuurbeheer. Wat PWN’ers vooral bindt, zijn de kernwaarden verbinden, vernieuwen en waarmaken.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

De Waterketen Water van hoog niveau dankzij samenwerking De bereiding van goed drinkwater is een van de schakels binnen een grotere kringloop: de waterketen. Alle partijen in deze keten zijn van elkaar afhankelijk voor het beste resultaat. Daarom zoekt PWN actief de samenwerking op voor het belang van lekker en gezond drinkwater. Dankzij de hoge kwaliteit van het waterbeheer beschikken we overal in Nederland over betrouwbaar drinkwater. Verschillende instanties houden zich bezig met de zorg voor water: - Drinkwaterbedrijven: levering drinkwater - Gemeenten: riolering - Waterschappen: regionaal waterbeheer en zuivering van afvalwater - Rijkswaterstaat: beheer van de grotere wateren - Provincies: beheer van het grondwater Drinkwaterbedrijven PWN is een van de tien drinkwaterbedrijven in Nederland. Wij zorgen voor schoon water uit de kraan door oppervlaktewater te winnen, te zuiveren en via het leidingnet aan onze klanten te leveren. PWN gebruikt hiervoor het water uit het IJsselmeer en de Lek als bron. De duinen in Noord-Holland fungeren hierbij als natuurlijk filter en reservevoorraad. Gemeenten, provincies en het Rijk Gemeenten spelen een belangrijke rol bij het stedelijk waterbeheer. Zij verzorgen de verzameling en de afvoer van het afvalwater via het rioolstelsel en zorgen voor de inrichting van de openbare ruimte via bestemmingsplannen. Een goede afstemming tussen water en ruimtelijke inrichting is van belang om problemen in de waterhuishouding, zoals te hoge of te lage grondwaterstanden, te voorkomen. De rijksoverheid maakt het waterbeleid, maar de uitwerking van dit beleid naar maatregelen en plannen laat zij over aan de provinciale overheid. Zo geeft de provincie vorm en inhoud aan maatregelen voor de bescherming van het grondwater. Waterschappen Gebruikt water verdwijnt via de riolering en moet daarna worden gereinigd. Dat is een taak voor de waterschappen. In de rioolwaterzuiveringsinstallaties zorgen de waterschappen ervoor dat het afvalwater van bedrijven en particulieren wordt gezuiverd. Dit gezuiverde water komt daarna bij het oppervlaktewater. We onderzoeken samen met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier of we microverontreinigingen verder uit het oppervlaktewater kunnen halen. Daarvoor zetten we bestaande zuiveringstechnologieën in. Waterketen: samenwerken aan water Omdat de zorg voor een goede waterhuishouding niet op zichzelf staat, houden de waterbeheerders ook rekening met de belangen van natuur, milieu, landbouw en ruimtelijke ordening. Dit noemen we ‘integraal waterbeheer’. Watermanagement is een zaak van drinkwaterbedrijven, waterschappen, Rijkswaterstaat en provincies. Hoewel dit allemaal verschillende organisaties zijn, kent hun werk veel gezamenlijke belangen. Daarom werkt ook PWN intensief samen voor een effectieve beheersing van het water, zodat iedereen er profijt van heeft.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Strategie en toekomstvisie Voorbereid op een snel veranderende omgeving Onze wereld is snel aan het veranderen. PWN wil anticiperen op ontwikkelingen in de omgeving, zoals digitalisering, energietransitie, duurzaamheid, klimaatverandering en een krappe arbeidsmarkt. De koers die PWN daarin kiest is er een van strategische slagkracht, met durf en lef, en volop ruimte voor innovatie. Tegelijkertijd bewaken we de risico’s en de keuzes die we maken. We werken kostenbewust, proactief en efficiënt en zoeken de samenwerking in allianties met ketenpartners. Hierdoor kenmerkt PWN zich door een grote diversiteit, veel kansen voor medewerkers en een hoog besef van integriteit. Kortom, een bedrijf waar iedereen zich continu ontwikkelt, een leven lang blijft leren en vooral met plezier werkt. Trends in onze omgeving We zien zes trends die in de toekomst een grote rol gaan spelen in onze overwegingen:

Toekomstvisie PWN is een transparante, duurzame en innovatieve onderneming. Door proactief (mee) te denken en te doen met onze klanten, stakeholders en medewerkers, zijn wij een kostenefficiënte en betrouwbare drinkwaterleverancier, natuurbeheerder en samenwerkingspartner. Op deze manier waarborgen wij een belangrijk deel van de duurzame gezondheid en kwaliteit van de leefomgeving voor bewoners van Noord-Holland.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Strategie De strategie van PWN is gebaseerd op de acht materiële thema’s, die ook de acht strategische pijlers vormen: 1. Waterkwaliteit en -beschikbaarheid We zorgen voor hoge kwaliteit en continue levering. Om dit zeker te stellen zoeken we aansluiting bij de nieuwste technologieën. 2. Goed bestuur We zijn transparant over ons bestuur, over belanghebbenden en over hoe we omgaan met verwachtingen en belangen. 3. Bescherming van waterbronnen en instandhouding beheerde gebieden We streven bronnen van goede kwaliteit na, via een lobby voor scherpe normstelling en handhaving, en door wingebieden zelf te beheren. Zo kunnen onze zuiveringsinspanningen zo beperkt mogelijk blijven. 4. Innovatie, onderzoek en ontwikkeling Gericht op de uitstekende drinkwaterkwaliteit en ontwikkeling en onderhoud van de natuurgebieden op een duurzame, effectieve en kostenefficiënte wijze. 5. Verantwoorde kostprijs drinkwater PWN streeft naar stabiele en transparante tarieven die in lijn zijn met de benchmark onder Nederlandse waterbedrijven. 6. Samenwerking in de keten Met alle ketenpartners (waterketen, natuur, energievoorziening en openbare ruimte) werken we samen om integraal en maatschappelijk kostenefficiënt wonen, werken en recreëren mogelijk te maken. 7. Kwaliteit van de organisatie Een professionele, vitale en toekomstbestendige organisatie waar medewerkers met plezier werken. 8. Klanttevredenheid Een hoge kwaliteit van onze dienstverlening en producten nastreven.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Belangrijke thema’s Inleiding en managementbenadering Stakeholderdialoog: welke thema’s zijn relevant? PWN staat in nauw contact met haar omgeving. In dialoog met belanghebbenden van PWN peilen we meningen, inzichten en verwachtingen van de buitenwereld op een gestructureerde manier. Deze stakeholderdialoog onderhouden we met de volgende stakeholdergroepen:

Bepaling materiële thema’s PWN interviewde 16 vertegenwoordigers van voor de organisatie belangrijke stakeholdergroepen. De interviews vonden zoveel mogelijk plaats op bestuursniveau. Tijdens deze gesprekken stelden we vast welke thema’s het meest relevant zijn voor het succes van PWN op lange termijn. Het managementteam beoordeelde dezelfde thema’s op relevantie voor de strategie van PWN. Het resultaat is een matrix van relevante, meest belangrijke thema’s, zoals weergegeven in onderstaande materialiteitsmatrix. Acht thema’s springen eruit: de materiële thema’s van PWN. Deze vormen de belangrijkste onderwerpen van dit jaarverslag en worden in de hoofdstukken hierna nader gedefinieerd.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

1. Waterkwaliteit en -beschikbaarheid 2. Goed bestuur 3. Bescherming van waterbronnen en instandhouding beheerde gebieden 4. Innovatie, onderzoek en ontwikkeling 5. Verantwoorde kostprijs drinkwater 6. Samenwerking in de keten 7. Kwaliteit van de organisatie 8. Klanttevredenheid Managementbenadering voor de acht materiële thema’s PWN heeft de materiële thema’s ingebed in haar reguliere planning- en controlcyclus. Op basis van deze thema’s worden bij PWN het beleidsplan en de sectorjaarplannen opgesteld. Ieder kwartaal stellen we vervolgens sectorrapportages en een PWN-brede rapportage op om de voortgang van de acties uit het beleidsplan te monitoren. Deze worden besproken door de directeur, sectordirecteur en concerncontrol. De materiële thema’s zijn de strategische pijlers van PWN. Elk materieel thema valt onder de verantwoordelijkheid van een van de sectordirecteuren. De sectorjaarplannen en kwartaalrapportages volgen eveneens de structuur van deze thema’s. Daarnaast bewaakt PWN de kwaliteit van haar processen volgens ISO9001. Het assetmanagement is gecertificeerd volgens ISO55.001 en het terreinbeheer volgens de Barometer Duurzaam Terreinbeheer. Jaarlijks stelt PWN in relatie tot de certificering een directiebeoordeling op. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

1 Waterkwaliteit en -beschikbaarheid Bouwen op technologie voor hoge kwaliteit en continue levering. PWN zorgt voor schoon en lekker water uit de kraan door oppervlaktewater te winnen, te zuiveren en via het leidingnet aan onze klanten te leveren. Als bron gebruiken we hiervoor oppervlaktewater uit het IJsselmeer en de Lek. De duinen in Noord-Holland fungeren daarbij als natuurlijk filter en reservevoorraad. Belangrijke onderwerpen binnen dit thema zijn de hoge kwaliteit van ons water, continue levering en inzet van state-of-the-art technologie om dit zeker te stellen. Innovaties hebben onze waterzuivering gebracht op een niveau van wereldklasse. Onze innovatieve cultuur zorgt ervoor dat waterzuivering in een complexe wereld steeds duurzamer wordt en van een hoog niveau blijft. Beter dan de norm presteren Rond waterkwaliteit en -beschikbaarheid is het beleid van PWN erop gericht om beter dan de norm te presteren. Met investeringen in technologie maken we dit waar. Onze primaire focus ligt daarbij op voldoende beschikbaarheid van drinkwater. Consequent doorlopen alle niveaus in onze organisatie de cyclus van planning en control, zodat we onze beschikbare middelen zo goed mogelijk inzetten en waar nodig verbeteren. Dit monitoren we via managementinformatie en rapportages. Waardevolle assets Ons water transporteren we via ondergrondse leidingen met een totale lengte van ca. 10.000 kilometer. Samen met pompstations vormt dit een kapitaalintensief netwerk. Via assetmanagement bewaken we de kwaliteit van onze infrastructuur en weten we welke leidingen en installaties wanneer aan onderhoud of vervanging toe zijn. PWN investeert daarom ook in technisch geschoold personeel en stuurt op een hoge kwaliteit van de organisatie. Ook beveiligen we onze terreinen, gebouwen en ICT-systemen. Bewaking kwaliteit Onder toezicht van de Inspectie Leefomgeving en Transport wordt de kwaliteit van ons water streng gecontroleerd. Op dagelijkse basis meten we de kwaliteit van ons drinkwater in samenwerking met het Waterlaboratorium in Haarlem. Zowel het water af-pompstation als het water in de leidingen wordt getest. Vanwege de moeilijkheidsgraad van onze bron, het IJsselmeerwater, zijn we op dat gebied extra alert. PWN werkt tegelijkertijd intensief samen met de Research & Development van PWNT voor zuiveringstechnologie van de toekomst. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Betrouwbaar drinkwater draagt bij aan een gezonde en milieuvriendelijke levensstijl van mensen. Een hoog vertrouwen in ons drinkwater neemt belemmeringen weg om kraanwater in het voedingspatroon op te nemen en voorkomt het kostbare gebruik en transport van water in plastic flessen. Ons drinkwater wordt ook door bedrijven gebruikt, zoals in de voedingsmiddelenindustrie. Bij onze zakelijke klanten is het vertrouwen in ons product eveneens hoog, waarmee we indirect bijdragen aan economische activiteit en continuïteit. Risico’s van invloed op dit thema • De zuiverheid van onze drinkwaterbronnen: we zien een toename van ongewenste stoffen in het oppervlaktewater, waaruit wij drinkwater produceren. • Uitval van systemen rond drinkwaterproductie: drinkwaterproductie vraagt hoogwaardige zuiveringstechniek, die volautomatisch wordt bestuurd. Ook het transport van water, tot aan de PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

kraan, verloopt volautomatisch. Vanwege de combinatie van zuiveringstechniek en een leidingnet van ca 10.000 kilometer lengte kan met recht gesproken worden van een kapitaalintensieve infrastructuur. • Aanvallen van buitenaf: hacking, terrorisme en vandalisme kunnen infrastructuur en productiesystemen schaden. De prestaties van PWN op dit thema hangen dan ook nauw samen met beheersing van productie- en transportsystemen, veiligheidsprocedures en schoon oppervlaktewater. Meer over dit thema? Zie verder bij: ‘Onze prestaties in 2018 / 1. Waterkwaliteit en -beschikbaarheid’ over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

2 Goed bestuur Transparant en helder over verwachtingen en belangen Bij PWN zijn we transparant over de wijze waarop de onderneming wordt geleid, over belanghebbenden en over hoe wij omgaan met verwachtingen en belangen. In het hoofdstuk Corporate Governance zetten we dit uiteen. Onze medewerkers komen samen in een open gebouw, waar verbinding en ontmoeten centraal staan. Zo bevorderen we kruisbestuiving tussen verschillende disciplines en een innovatieve cultuur. Eigenaarschap en persoonlijk leiderschap zijn belangrijke competenties in onze cultuur, die het evenwicht houdt tussen mensen resultaatgerichtheid. Daarmee staat de deur open voor groei binnen een netwerkorganisatie, zowel intern als in contact met partijen buiten onze organisatie. Veiligheid, integriteit en risicomanagement Veiligheid is binnen dit thema een speerpunt. PWN stelt zich als doel om in 2019 trede 2 op de Veiligheidsladder te bereiken, door medewerkers tot op managementniveau bewust te maken van risico’s. Voor compliance en risicomanagement trekken we in 2019 een Risk & Compliance officer aan. In 2018 is PWN gestart met het implementeren van de nieuwe code voor Corporate Governance. Veiligheid en integriteit staan structureel op de agenda van de wekelijkse directievergadering. Incidenten, non-compliances en audit-tekortkomingen worden procesmatig vastgelegd in systemen en gerapporteerd aan managementteams en directie. De opvolging ervan ligt vast in de cyclus voor planning en control van ons bedrijf. Omgevingsmanagement Steeds meer veranderingen in de maatschappij raken PWN. Dat vraagt dat wij ons als een extern georiënteerd bedrijf opstellen. Daarom houdt PWN structureel contact met belanghebbenden (stakeholders) over verwachtingen en performance. Bijvoorbeeld via klantenpanels, stakeholdergesprekken, enquêtes en bijeenkomsten. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Goed bestuur is belangrijk om de verhouding tussen kwaliteit en prijs op een maatschappelijk gewenst optimum te houden. Het zorgt voor een gezonde bedrijfsvoering en continuïteit van de onderneming. Dankzij goed bestuur ontstaan ook goede contacten met de buitenwereld, PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

waardoor PWN haar beleid staande kan houden te midden van krachten die nadelig zijn voor water en natuur. Continuïteit is een belangrijke factor voor een duurzame watervoorziening en duurzaam natuurbeheer. Risico’s van invloed op dit thema • Belangrijke ontwikkelingen in onze context over het hoofd zien. • Non-compliance: niet voldoen aan weten regelgeving en aan de eisen die kwaliteitssystemen aan onze processen stellen. • Onachtzaamheid: gebrek aan veiligheidsbewustzijn kan leiden tot schade. • Fraude: te weinig transparantie kan leiden tot schade door niet-integer handelen. Meer over dit thema? Zie verder ‘Onze prestaties in 2018 / 2. Goed bestuur’, over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

3 Bescherming bronnen en instandhouding gebieden Schone natuur, schone bronnen, schoon drinkwater PWN ijvert voor een goede kwaliteit van haar bronnen, de Lek en het IJsselmeer. Want als dit water goed is, kunnen we het ook relatief efficiënt zuiveren tot lekker drinkwater. Tegelijkertijd waken we over onze watervoorraad in de Noord-Hollandse duinen door de natuur in deze gebieden te beschermen. Bij de bescherming van onze waterbronnen zijn we afhankelijk van veel partijen in het stroomgebied van de Rijn. Op nationaal niveau zet PWN zich in om het IJsselmeer als drinkwaterbron te beschermen. In het verlengde hiervan moet ook de opdracht van de provincie Noord-Holland worden gezien om de duinen als natuurgebied te beschermen. Dat doen we al meer dan 80 jaar. De duinen zuiveren meer dan de helft van ons drinkwater. Tegelijkertijd zijn de gebieden van onschatbare waarde voor de biodiversiteit in Nederland en trekken jaarlijks meer dan 6 miljoen recreanten. Bescherming van waterketen en duinnatuur Ons beleid richt zich op het schoon houden van de gehele waterketen: van bron tot kraan. Daar hoort ook bij dat we de duinen, essentieel in onze waterketen, beschermen. Als een logisch gevolg daarvan streven we hier naar natuurwaarden van het hoogst mogelijke niveau. Via de Vewin steunen we de internationale lobby om op Europees niveau het stroomgebied van de Rijn te beschermen. Via het convenant Gebiedsdossier Andijk spannen we ons met gemeenten en provincie Noord-Holland in voor bescherming van het IJsselmeer als drinkwaterbron. Beleid natuurbeheer Als het gaat om het natuurbeheer in de duinen zien we dat de beste bescherming van onze bronnen samenhangt met een schone natuur. Het natuurbeheer van PWN heeft decennialang goed gewerkt en heeft tot prachtige natuur geleid. De veranderingen in het klimaat gaan echter zo snel, dat we toe gaan naar andere vormen van natuurbeheer. Voor de komende jaren is ons beleid rond dit thema op deze vier doelstellingen gericht: - Voor natuurbehoud zijn ecologisch veerkrachtige systemen nodig, die in staat zijn te herstellen van tijdelijke verstoringen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

- De duinnatuur heeft ook een belangrijke recreatieve waarde. PWN zet in op ‘beleving’, omdat beleving van het duin mensen in het hart kan raken. Daardoor ontstaat betrokkenheid en de bereidheid om ook bij te dragen aan duurzaam duinbeheer. - PWN staat midden in de samenleving en verbindt zich actief met haar omgeving. Zo vangen we tijdig signalen op en bereiken we draagvlak voor ons werk. - Vroegtijdige signalering maakt het ook mogelijk om ons natuurbeheer continu te verbeteren. Nieuwe technologieën kunnen ons daarbij helpen. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Natuurbeheer en watervoorziening (groen en blauw) versterken elkaar. We benutten de synergie tussen natuurbeheer en bescherming van onze waterbronnen. Dit voorkomt dat we extra zuiveringsinspanning moeten doen op het aan de duinen onttrokken drinkwater. De impact ervan zien we terug in lagere maatschappelijke kosten voor drinkwater. De impact van natuurbeheer vinden we in biodiversiteit in de duingebieden en de positieve invloed ervan op de gezondheid van mensen. Risico’s van invloed op dit thema • Besmetting water IJsselmeer en de Lek: bij ernstige calamiteiten stroomopwaarts zijn wij genoodzaakt om de waterinname te stoppen en over te schakelen op de reservevoorraad in de duinen. • Besmetting duinwater: bij oppompen van gezuiverd duinwater kan nabesmetting optreden. • Nieuwe, ongewenste stoffen in oppervlaktewater: onze zuiveringsprocessen zijn erop gericht om zoveel mogelijk ongewenste stoffen uit het water te halen. Op dit moment is ons drinkwater betrouwbaar en voldoet het aan alle wettelijke eisen. We weten echter niet wat er in de toekomst aan schadelijke stoffen kan ontstaan. Er bestaat een gering risico dat onze installaties daar nog niet op berekend zijn. • Achteruitgang van de kwaliteit van onze natuurgebieden door invloeden van buitenaf: stikstofuitstoot, recreatie, onrechtmatig handelen door omwonenden, politieke druk. Zulke ontwikkelingen kunnen ons zorgvuldige opbouwwerk in de natuur teniet doen. • Klimaatverandering vormt een risico voor drinkwatervoorziening en natuurwaarden. Langere perioden van droogte en neerslagpieken hebben meerdere effecten: grotere pieken in het gebruik van drinken landbouwwater, variabele waterkwaliteit in de rivieren (slib, zware metalen, PAK, verzilting (verhoging choride), prioritaire stoffen, medicijnresten) en mogelijk meer innamestops door hogere concentraties van ongewenste stoffen in de bron. Daarnaast is er een groter risico op overstromingen, met hogere kosten voor waterveiligheid en gevolgschades (leidingbreuken). Door temperatuurstijging kan in de bron en in het leidingnet ook meer microbiologie optreden. Mogelijk leidt dit tot problemen met nagroei. Daarnaast kunnen nieuwe ziektes de gezondheid van mensen en natuurwaardes beïnvloeden. Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 3. Bescherming bronnen en instandhouding gebieden’ over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

4 Innovatie, onderzoek en ontwikkeling Voortdurend vernieuwen in een steeds complexere wereld PWN innoveert op drie thema’s: klimaat, data en circulaire bedrijfsvoering. En natuurlijk investeren we in onderzoek en ontwikkeling voor onze kernprocessen: waterlevering en natuurbeheer. PWN is al decennia een innovatief waterbedrijf. Onze innovaties zijn weliswaar ooit uit noodzaak geboren vanwege toenemende vervuiling van het IJsselmeerwater, inmiddels plukken we er de vruchten van doordat er internationale belangstelling voor is. In waterzuivering werken we met technieken die we deels zelf hebben ontwikkeld, resulterend in een uitgebalanceerde productieketen van filters, coagulatie, membranen en UV-licht. Ook de natuur profiteert van onze innovatiekracht. Zo introduceerden we de wisent in het Kraansvlak als aanvulling op het bestaande arsenaal van grote grazers. Deze diersoort is als geen andere in staat om houtachtige gewassen kaal te vreten en stuifkuilen te maken. Uit onderzoek blijkt dat deze aanpak goed werkt om de biodiversiteit in de duinen te versterken. Antwoord op belangrijke ontwikkelingen Bij PWN zien we dat ontwikkelingen zoals datatechnologie en klimaatverandering steeds sneller gaan, en steeds meer impact hebben op onze bedrijfsvoering. Daarom zetten we innovatie in, zodat we tijdig antwoorden vinden op de grote vragen van morgen. Innovatieproces Waar PWN innovatie al decennia inzette voor nieuwe drinkwatertechnologie, pakken we het nu in de breedste zin aan. Innovaties gaan binnen PWN inmiddels ook over processen en disciplines. Het innovatieproces bij PWN is vraag gestuurd, dat wil zeggen: innovaties moeten bijdragen aan een oplossing voor vraagstukken in onze bedrijfsvoering. PWN stuurt ook op de toekomstbestendigheid van innovaties. Bij het genereren van ideeën betrekken we bovendien onze omgeving. Zo putten we uit verschillende netwerken met uiteenlopende competenties. Tot slot werken we bij innovaties ook nadrukkelijk met jongeren - van basisscholen tot beroepsonderwijs en universiteiten. Onze ervaring is dat jonge mensen op een verrassende manier naar problemen kijken en oplossingen bedenken. Zeer waardevol, ook om als potentiële werkgever met jongeren in contact te blijven. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Nieuwe zuiveringstechnologie voorkomt dat schadelijke stoffen in ons drinkwater komen. En innovaties in natuurbeheer maken het onderhoud efficiënter en toekomstbestendig, met minimale schade aan het ecosysteem. Onze innovatiekracht draagt bij aan economische versnelling, zorgt voor hoogwaardige banen en maakt dat we de impact op het milieu zo klein mogelijk weten te houden. Bijvoorbeeld door optimalisatie van ons waterzuiveringsproces, door nieuwe oplossingen voor reststromen en bij duinbegrazing door wisenten. Risico’s van invloed op dit thema • Projectfalen: innovaties gaan gepaard met onzekerheid. Projecten kunnen uitlopen en meer kosten dan verwacht. Innovaties kunnen zelfs achteraf niet het gewenste effect blijken te hebben, waardoor op investeringen moet worden afgeschreven. • Veroudering van innovaties: innovatieve ontwikkelingen kunnen worden ingehaald door andere ontwikkelingen, die de gedane investeringen teniet doen. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 4. Innovaties, onderzoek en ontwikkeling over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

5 Verantwoorde kostprijs drinkwater Stabiele en transparante tarieven, vergelijkbaar met andere Nederlandse waterbedrijven Consumenten in ons leveringsgebied kunnen voor kraanwater niet terecht bij andere leveranciers. Daarom is dit thema relevant: door voortdurend te sturen op lage kosten zoeken we naar mogelijkheden om drinkwatertarieven niet te laten stijgen, of zelfs te laten dalen. Doordat we voor drinkwaterproductie zijn aangewezen op relatief vervuild IJsselmeerwater, gaan onze zuiveringsprocessen gepaard met hogere kosten vergeleken met andere waterbedrijven. We nemen daar echter geen genoegen mee. PWN zet zich op allerlei manieren in om de kosten van drinkwater zo laag mogelijk te houden. Sinds 2013 heeft PWN haar financiële sturing verbeterd en het kostenniveau van haar processen stap voor stap verlaagd. Wij zijn transparant over de opbouw van ons drinkwatertarief. Door de kostenopbouw van ons tarief te vergelijken met die van andere waterbedrijven krijgen we stuurinformatie waarmee we op specifieke kosten kunnen sturen. Een goede positie in deze Vewin-benchmark betekent veel voor PWN. Daarom werken we telkens verder aan verbetering van processen en verlaging van bedrijfskosten. Veel processen zijn de laatste jaren al gedigitaliseerd, hetgeen tot besparingen heeft geleid. Dankzij deze inspanningen heeft PWN de afgelopen jaren geen inflatiecorrectie hoeven toepassen, en hebben we in 2016, 2017 en 2018 ons drinkwatertarief (voor BTW en belastingen) steeds verlaagd. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Een verantwoorde kostprijs heeft niet alleen een economisch effect, het draagt ook bij aan vertrouwen in kraanwater, als alternatief voor water uit plastic flessen. Vermindering van plastic heeft een positieve impact op het milieu. Risico’s van invloed op dit thema • Verontreiniging bronnen: stijgende verontreiniging van onze waterbronnen doet de kosten voor drinkwaterzuivering ook stijgen. • Veroudering assets: PWN onderzoekt op de kwaliteit van haar leidingen en installaties. We hebben geconstateerd dat we de komende jaren een grote vervangingsopgave hebben. Dit heeft impact op ons investeringsbudget. Nieuwe eisen vanuit onze omgeving: door politieke beslissingen en druk van stakeholders kan • de druk op de kosten toenemen. Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 - 5. Verantwoorde kostprijs drinkwater over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

6 Samenwerking in de keten Samenwerken om de kosten voor de samenleving zo laag mogelijk te houden Brede samenwerking is nodig voor een robuust watersysteem in Nederland en lage maatschappelijke kosten. PWN werkt daarom nauw samen met ketenpartners. Ook met secundaire ketenpartners (energiesector en gemeenten) zoeken we de samenwerking op. PWN werkt in de eerste plaats samen voor bescherming van haar waterbron. Dicht bij huis halen we de banden aan met partijen rond het IJsselmeer en de Lek. In Europees verband richten we ons op het gehele Rijngebied, via branchevereniging Vewin. Met secundaire ketenpartners en gemeenten werken we samen rond werkzaamheden in de ondergrond en bij aansluitingen van woningen. PWN sluit zich in haar omgeving zoveel mogelijk aan op bestuurlijk en ambtelijk niveau. Via omgevingsmanagement spelen we in op relevante ontwikkelingen in de buitenwereld. Dat werkt twee kanten op: van buiten naar binnen en van binnen naar buiten. Van buiten naar binnen Jaarlijks maken we een scan van de belangrijkste ontwikkelingen in onze omgeving en analyseren we hoe PWN zich hiertoe verhoudt. Zo halen we als het ware ontwikkelingen naar binnen, wat leidt tot besluitvorming in de directie. Van binnen naar buiten Veelal kunnen we niet zonder medewerking in de buitenwereld om onze doelstellingen te realiseren. Daarom bewegen we mee met belangrijke ontwikkelingen en zetten we onze energie gericht in rond bepaalde thema’s, via een lobby-agenda. Met name rond diversiteit in waterbronnen, bescherming van de waterkwaliteit en verlaging van maatschappelijke kosten zetten wij onze lobby in. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Samenwerking in de waterketen leidt tot synergievoordelen en een robuust watersysteem. Daar zien we duidelijke economische effecten. Door ons te bekommeren om de gehele waterketen, zien we ook milieueffecten: het watersysteem wordt in zijn geheel schoner en weerbaarder tegen invloeden van buitenaf. Dit effect gaat ook op voor de duinnatuur, waarbij we zoveel mogelijk samenwerken met derden. Samenwerking met secundaire ketenpartners moet het wonen, werken en recreëren in Nederland kostenefficiënt maken. Risico’s van invloed op dit thema • Te hoge verwachtingen over resultaat: samenwerking is een kwestie van een lange adem. • Verschillen in werkwijze: processen, systemen en culturen kunnen zover uit elkaar liggen, dat synergie-effecten niet opwegen tegen de managementkosten. • Regelgeving overheid: nieuw overheidsbeleid kan samenwerking in de weg staan. • Kwetsbaarheid: samenwerking vereist openheid in de organisatie, wat ons kwetsbaar maakt. Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 6. Samenwerking in de keten’ over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

7 Kwaliteit van de organisatie Een professionele, vitale en toekomstbestendige organisatie waar medewerkers met plezier werken PWN is een bedrijf met ambities. Daarom willen we excellente medewerkers aantrekken en talent behouden. Daarvoor is het belangrijk dat we een moderne, vitale werkgever zijn; een bedrijf waar mensen graag werken. PWN heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in mensen. Met de nieuwe, open werkomgeving en flexibele werkplekken hebben we ook gewerkt aan een cultuur van meer dynamiek en daadkracht. PWN wil een organisatie zijn waar mensen zich uitgedaagd voelen, continu leren en graag willen werken. Bij deze kwaliteit horen ook een passende kantoorautomatisering en aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden zoals flexibele werktijden. Ook besteedt PWN structureel aandacht aan duurzame inzetbaarheid en leiderschap. Als maatschappelijk en innovatief bedrijf onderhouden we nauwe banden met universiteiten en zorgen we voor stageplaatsen en onderzoeksprojecten. Ook zorgen we bewust voor werkgelegenheid in het kader van de participatiewetgeving: in elk bedrijfsonderdeel biedt PWN volwaardige banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Betrokken medewerkers hebben een duidelijk positieve invloed op alle aspecten van duurzaamheid. Ze vormen een bron van ideeën om onze milieu-impact te verkleinen. Ze dragen eraan bij dat PWN haar doelen bereikt. Daarbij hoort ook een sociaal beleid van talentontwikkeling, leiderschap, inclusie en participatie. Risico’s van invloed op dit thema • Niet genoeg talent kunnen aantrekken om onze ambities waar te maken. • Generatieverschillen kunnen ertoe leiden dat jonge medewerkers geen aansluiting vinden bij de ervaren krachten die hier al langere tijd werken. • Onvoldoende opleiding van eigen mensen kan ertoe leiden dat we niet adaptief genoeg reageren op veranderingen in de organisatie en omgeving. De ambities van onze organisatie zijn fors gegroeid en er verandert veel. • Organisatieverandering: maatregelen om de organisatie te veranderen, kunnen de tevredenheid doen afnemen. • Aantrekkende economie, krapte op de arbeidsmarkt en de huidige opbouw van het functiehuis zorgt ervoor dat het steeds moeilijker wordt om (technische) talenten aan te trekken en te behouden. Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 7. Kwaliteit van de organisatie’ over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

8 Klanttevredenheid Wij gaan voor het volste vertrouwen Een hoge klanttevredenheid draagt bij aan het vertrouwen in PWN als producent van drinkwater en als natuurbeheerder. Bovendien leidt klanttevredenheid tot minder contacten met onze klantenservice, waardoor we onze bedrijfskosten kunnen beperken. Water en natuur zijn maatschappelijk zeer relevante producten. Daar moet iedereen op kunnen vertrouwen. Daarom werkt PWN aan vertrouwen in de breedste zin. Met klanttevredenheid als belangrijkste graadmeter. Daar hoort bij dat PWN regelmatig marktonderzoek uitvoert naar de wensen en behoeften van klanten en belanghebbenden. Marketing intelligence is een geïntegreerd onderdeel van onze bedrijfsvoering. Kwaliteit en zichtbaarheid Klanttevredenheid hangt uiteraard nauw samen met de kwaliteit van onze producten en processen. Voor meer klanttevredenheid is communicatie ook belangrijk. PWN investeert daarom veel in voorlichting en zichtbaarheid. In het contact met klanten zijn onze medewerkers netjes en ter zake kundig. Gemak Bij de digitalisering van het klantcontact houden we de klanttevredenheid scherp voor ogen. We sturen op meer gemak voor onze klanten, zodat zij moeiteloos worden geholpen bij wijzigingen in hun relatie met PWN. Uiteindelijk moeten de nieuwe klantprocessen zó klantvriendelijk worden ingericht, dat het directe klantcontact afneemt en onze klanten op een natuurlijke manier de voorkeur geven aan online afhandelen van hun vraag. Impact van dit thema op milieu, mens en economie Klanttevredenheid leidt tot vertrouwen, wat op zijn beurt leidt tot draagvlak. Dat is onmisbaar voor PWN om haar doelstellingen te bereiken - op economisch vlak, voor het milieu en sociaal. Daarmee is er een indirecte impact op alle aspecten van duurzaamheid. Zo hangt dit thema nauw samen met materieel thema 1, Drinkwaterkwaliteit en beschikbaarheid. Het opbouwen van vertrouwen maakt dat mensen graag kraanwater drinken en dat bedrijven bouwen op de kwaliteit van ons water. Vertrouwen in de kwaliteit van ons natuurbeheer verbetert de samenwerking en het draagvlak voor ons werk. Risico’s van invloed op dit thema • Onvoldoende sturing door het ontbreken van juiste rapportages in de klantenservice. • Door te veel werkvoorraad onvoldoende aandacht voor innovaties op servicegebied en nieuwe communicatiemiddelen. Hierdoor minder aansluiting bij de verwachtingen van klanten. • 9% van onze klanten heeft betalingsproblemen. Zij zorgen voor meer contacten en zijn eerder geneigd minder tevreden te zijn. • Incidenten rond waterkwaliteit: kunnen een groot negatief effect hebben op het vertrouwen. • Eenzijdige berichtgeving in pers en sociale media kan onze reputatie schaden. • Falende ICT-systemen: nu steeds meer klantcommunicatie digitaal verloopt, zijn we afhankelijker geworden van digitale techniek. • Security en privacy: als deze thema’s onvoldoende verankerd zijn in processen en systemen leidt dit tot risico’s voor onze reputatie.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Meer over dit thema? Lees verder ‘Onze prestaties in 2018 8. Klanttevredenheid’ over onze inspanningen, dilemma’s en resultaten in 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Onze prestaties in 2018 1 Waterkwaliteit en –beschikbaarheid Grotere druk op onze waterinfrastructuur In 2018 nam de vraag naar water fors toe. We moesten tijdens de zomer alle zeilen bijzetten om aan de vraagpiek te voldoen.

Onze inspanningen in 2018 Droogte van 2018 had grote impact Het zal niemand zijn ontgaan: de zomer van 2018 was warm en droog. Dit had een grote impact op de drinkwatervoorziening van PWN. Zowel de hoge vraag als de verzilting van onze belangrijkste bron, het IJsselmeer, stelde ons voor uitdagingen. De effecten van de verzilting zijn nog steeds merkbaar. Het zoutgehalte bij onze waterinlaat in Andijk nam in augustus toe tot boven de wettelijke chloridenorm van een jaargemiddelde van 150 mg/liter. Op gezette tijden besloten we daarom de inlaat van ons waterbekken dicht te laten in afwachting van beter water. Dankzij dit innamebeleid bleek eind 2018 dat het chloridegehalte van ons water gemiddeld 154 mg/liter was. Een lichte overschrijding van de norm, zonder gezondheidskundige effecten (RIVM). Het zoutgehalte in het IJsselmeer kon oplopen doordat het sinds mei in Europa nog nauwelijks had geregend. Rivieren voerden daardoor minder zoet water aan. De zoutkuilen bij de sluizen van Den Oever en Kornwerderzand liepen over en vermengden zich na een weersomslag in augustus met het IJsselmeerwater. Samen met de beheerder van het IJsselmeer, Rijkswaterstaat, zetten we alle zeilen bij om het zoutgehalte weer terug te dringen. Alle samenwerkingspartijen voelen de urgentie om structurele maatregelen te treffen om herhaling te voorkomen. We werken nu bijvoorbeeld samen aan een plan voor een chloridemeet- en monitoringsysteem in het IJsselmeer. Ook heeft PWN een coördinator aangesteld die verantwoordelijk is voor dit dossier. Productie opgevoerd De aanhoudende warmte en droogte leidden tot een sterke toename van de watervraag. Wekelijks volgde een team van PWN deze stijging en paste de bedrijfsvoering hierop aan. Ondanks de opgetreden verzilting hebben we alle klanten van drinkwater kunnen blijven voorzien. Door de sterk gestegen watervraag hebben onze systemen en installaties weken achtereen op de toppen van hun capaciteit moeten draaien. Dit heeft de nodige impact op onze assets gehad, Een aantal geplande onderhoudswerkzaamheden zijn hierdoor niet uitgevoerd. De maandafzet in juli was een record voor PWN. Communicatie en omgevingsmanagement Gedurende de zomer zetten we via onder meer social media een communicatiecampagne op om mensen ertoe te bewegen veel te drinken en zo min mogelijk te verspillen. We adviseerden onze klanten bijvoorbeeld om de tuin niet te sproeien tijdens de piekuren en een korte douche te nemen in plaats van een bad. Het effect ervan was direct merkbaar in de watervraag. Later in 2018 heeft PWN ook haar invloed via de Vewin aangewend door een lobby op te starten voor verbetering van de situatie in het IJsselmeer. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Andijk III begint te leveren Sinds oktober 2018 levert Andijk III drinkwater aan het net, een belangrijke mijlpaal voor PWN. De capaciteit beperkt zich nog tot vijf CeraMac-ketels. De kwaliteit van het geleverde drinkwater is uitstekend. PWN ziet de vraag naar gezuiverd water verder stijgen door groei van het aantal huishoudens in Noord-Holland. Om aan de toenemende drinkwatervraag te kunnen voldoen is het belangrijk dat de zuiveringsinstallatie Andijk III een betrouwbare hoeveelheid water levert. Voor 2019 plaatsen we nog eens vijf CeraMac-ketels. Ook onderzoeken we toevoeging van inline coagulatie, een techniek om ongewenste deeltjes te laten bezinken zodat de keramische filters niet verstoppen. Andijk I langer in bedrijf houden PWN onderzocht in 2018 de mogelijkheid om de verouderde installatie Andijk I in bedrijf te houden in verband met de groeiende watervraag. Er blijkt een forse renovatie nodig te zijn om de leveringszekerheid te borgen. In 2018 hebben we in kaart gebracht welke investeringen er nodig zijn voor een veilige en betrouwbare productie. Grotere transportleiding bij Callantsoog Bij Callantsoog heeft PWN vier kilometer transportleiding vervangen richting de kop van NoordHolland. De oude leiding had nog een doorsnede van 400 mm; de nieuwe heeft met 600 mm een aanmerkelijk grotere capaciteit. Dit project, onderdeel van Levering Zekerheid Stolpen Noord, beoogt de leveringszekerheid van drinkwater in de kop van Noord-Holland te vergroten. De laatste fase - waarbij nog eens zo’n 2 kilometer transportleiding wordt vervangen - start na het broedseizoen in 2019. Als het project is afgerond, zijn ook onze assets in dit deel van ons leveringsgebied voldoende redundant. Watermeters aan vervanging toe Een groot deel van de watermeters van PWN is aan vervanging toe om een betrouwbare afrekening te blijven garanderen. Een grote operatie, waarbij de doelstelling voor 2018 ruimschoots is gehaald. Inmiddels hebben onze monteurs al 42.000 meters kunnen vervangen.

Dilemma’s PWN anticipeert op de toename van de (drink)watervraag. Op dit moment hebben de genomen strategische keuzes echter nog niet geleid tot de beoogde productiecapaciteit. Dat vraagt om extra inspanningen en bijkomende investeringen, die mogelijk in de toekomst effect hebben op onze ambitie om de kosten naar beneden te brengen. In 2018 hebben onze klanten veel water afgenomen en zijn de resultaten positief. Dat maakt PWN een financieel gezond bedrijf en de investeringen verantwoord. Onze focus ligt te allen tijde op de borging van de leveringszekerheid voor onze klanten.

Resultaten 2018 In 2018 heeft PWN 112 miljoen m3 drinkwater afgezet, waarvan 93 miljoen m3 uit eigen productie (83%). In 2018 heeft PWN 132 km hoofdleidingen aangelegd. Deze 132 km bestaat uit 60 km nieuwbouw, 32 km reconstructies (vervanging op basis van werken derden), 35 km saneringen (eigen vervanging) en 5 km bij klussen (kleine werkzaamheden). PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Bij gepland onderhoud aan waterleidingen is er tijdelijk geen water. Hier worden klanten ruim van tevoren over ingelicht. De waterlevering kan ook stagneren bij incidenten. Indien de waterdruk onder een kritische drempel (50 kPa) zakt, dan spreken we van ondermaatse levering (OLM). PWN houdt jaarlijks bij hoeveel minuten een klant gemiddeld zonder water zit en vergelijkt dit getal met de eigen norm. In 2018 is geen data beschikbaar over het totaal aan leveringsonderbrekingen (norm gepland: 11 minuten) norm ongeplande leveringsonderbreking: 6 minuten. De drinkwaterkwaliteitsindex scoorde voor de productie 95,3 en voor distributie 94,1. Op beide punten is de norm 90.

2 Goed bestuur De juiste randvoorwaarden verankerd De organisatieverandering van 2017 leidde tot veranderingen in ons team van managers. Tegelijkertijd professionaliseerden we de aansturing en verantwoording, bijvoorbeeld via de cyclus voor planning & control en met gebruik van business intelligence. De fundamentele randvoorwaarden hiervoor hebben we in 2018 uitgewerkt en verankerd.

Onze inspanningen in 2018 Veiligheidsprogramma verder uitgewerkt Een belangrijk speerpunt binnen het thema Goed bestuur is veiligheid. Er is PWN veel aan gelegen om de veiligheid van medewerkers, drinkwater, ICT en productiemiddelen te garanderen. Ook in 2018 heeft onze organisatie nieuwe stappen gezet om dit verder te professionaliseren. Nieuw is de oprichting van de Veiligheidsboard, waarin maandelijks alle arbo-, veiligheids- en beveiligingsthema’s worden getoetst. Op een gestructureerde manier worden hier knelpunten gesignaleerd en verbeteringen besproken. Zo is er een nieuw conceptarbobeleid gereedgekomen, en kwam er beleid voor crisismanagement en datamanagement. Crisismanagement opgezet In 2018 heeft PWN haar crisisorganisatie verbeterd met een groot opgezette structuur voor consignatiedienst. Alle teammanagers zijn in dit systeem meegenomen en hebben hiervoor de nodige trainingen gekregen. Nieuw in de crisisorganisatie is ook dat we een begin hebben gemaakt met netcentrisch werken, een manier om alle informatie rond een crisis centraal te registreren en vanuit één punt voor iedere betrokkene te ontsluiten. Uiteindelijk moeten ook externe betrokkenen toegang tot deze informatie krijgen. Datamanagement en bescherming persoonsgegevens Het datamanagement voldoet sinds 2018 aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). PWN heeft beleid voor datamanagement en de bescherming van persoonsgegevens vastgesteld, de datadomeinen beschreven en de daarvoor benodigde organisatie opgezet. Daarmee voldoet PWN sinds mei 2018 aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Agressie tegen boswachters In 2018 waren er opnieuw enkele incidenten met fysiek of verbaal geweld tegen onze boswachters. Dit vraagt om een goede en intensievere begeleiding door PWN en Bedrijfsmaatschappelijke hulpverlening. We zetten daarnaast opleiding in om boswachters meer handvatten te geven in deze kritieke situaties.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Klimaatadaptatie: focus op waterinfrastructuur Klimaatverandering vormt een van de grootste risico’s voor onze bedrijfsvoering op langere termijn. Daarom is klimaatadaptatie een van de speerpunten binnen het thema Goed bestuur. PWN heeft hiervoor in 2018 een programmamanager aangetrokken en er is een impactanalyse voor bronnen, zuivering en infiltratiegebieden gemaakt. We werken nu aan een plan voor leidingen en installaties ter voorkoming van hoge temperaturen. Ook overleggen we met gemeenten die plannen hebben voor warmtenetten. Deze zijn van invloed op de temperatuur van drinkwaterleidingen, waardoor micro-organismen zich sneller kunnen vermenigvuldigen. Duurzaamheid en een klimaatneutrale bedrijfsvoering PWN streeft ernaar om alle benodigde energie uit duurzame bronnen te laten komen. In eerste instantie gebeurt dit sinds eind 2018 via Garanties van Oorsprong voor elektriciteit uit voornamelijk Nederlandse wind- en zonne-energie. Een volgende stap is de eigen opwekking van duurzame energie via zonnepanelen. Binnen enkele jaren installeert PWN hiervoor 90.000 panelen. De eerste fase (panelen op daken en velden) werd in 2018 aanbesteed. De geselecteerde leverancier is eind 2018 begonnen met het plaatsen van 10.822 panelen op alle daken en een aantal velden. Daarna gaat PWN door met een proefproject voor zonnepanelen op water. Verduurzaming productie PWN onderzoekt alternatieven voor grond- en hulpstoffen in haar waterzuiveringsprocessen. Dit gebeurt in het grotere verband van De Blauwe Netten, een coalitie van drinkwaterbedrijven voor verduurzaming van de waterketen. Daarnaast neemt PWN deel in duurzaamheidsprojecten voor afvalwater. Ook is er een plan voor het verduurzamen van natronloog in de zuivering gepresenteerd aan de Innovation Board. De reststoffen uit ons proces van waterzuivering worden inmiddels via AquaMinerals voor 99% gerecycled voor nieuwe nuttige toepassingen. Wagenpark verduurzamen In 2018 heeft PWN een plan uitgewerkt voor verduurzaming van haar wagenpark. In dat kader komt er een nieuwe aanbesteding van het leasecontract. Ook zijn er inmiddels drie 100% elektrische Renault Zoë’s besteld en krijgen alle locaties voldoende laadpalen. Eén PWN: nieuwe managers aan boord Na de organisatieverandering eind 2017 heeft PWN 14 nieuwe managers mogen verwelkomen. Zij werden begeleid met een intensief onboarding programma, dat tot in het voorjaar van 2019 duurde. Het nieuwe team van managers heeft gewerkt aan herijking van onze missie en visie, die de leidraad hebben gevormd voor de nieuwe jaarplannen van de sectoren. PWN-dashboard verder uitgewerkt PWN heeft in 2018 verder gewerkt aan een online dashboard (PWN in cijfers), waarop informatie per hoofdthema is te vinden. De tool, ontwikkeld met MS Business Intelligence is voor elke PWN-medewerker toegankelijk. Doel is om met deze informatie een beter inzicht in de kengetallen van PWN te bieden. Noodzakelijke vervanging ERP-systeem Ons SAP-systeem nadert het einde van zijn levensduur en moet worden vervangen. Daarom werkt onze organisatie toe naar een nieuw ERP-systeem. De bedoeling is dat daarmee ook de kwaliteit van de informatievoorziening PWN-breed een verbeterslag ondergaat. De systeemmigratie heeft een behoorlijke impact op onze organisatie vanwege grote verwevenheid van ERP in alle processen van het bedrijf. De directie heeft in 2018 een ERProadmap vastgesteld. Systemen en hoofdprocessen zijn geïdentificeerd. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Migratie SAP-systeem naar de cloud In 2018 zijn hebben we onze SAP-omgevingen succesvol verhuisd naar de cloud. We kozen voor Azure, als veilig en schaalbaar cloudplatform. Hercertificering voor kwaliteits- en assetmanagement Sinds 2003 is PWN gecertificeerd voor ISO 9001, de norm voor kwaliteitsmanagement. Sinds 2016 kwam daar ISO 55.001 bij, de norm voor assetmanagement voor onze installaties en leidingen. In 2018 voerde KIWA een hercertificering uit voor beide certificaten. Na een uitgebreide audit zijn beide certificaten weer voor drie jaar verlengd.

Dilemma’s ICT-migratie naar een nieuw ERP-systeem is lastig in een snel veranderende organisatie. Bovendien vragen nieuwe ambities om nieuwe vormen van managementrapportage, hetgeen weer van invloed is op de migratie.

Resultaten 2018 • Succesvolle onboarding van nieuwe managers. • Missie en visie zijn herijkt. Ook voerde PWN nieuwe stakeholdergesprekken voor herijking van de materiële thema’s. Het resultaat daarvan wordt zichtbaar in het jaarverslag over 2019. • De strategische personeelsplanning is gemaakt en op basis daarvan zijn nieuwe ontwikkelen formatieplannen uitgewerkt. • Verduurzaming: ons nieuwe beleid voor verduurzaming van het wagenpark ligt ter toetsing bij een fiscalist. De aanbesteding voor de eerste fase van zonnepanelen is succesvol afgerond. • Alle ingekochte energie is nu duurzaam met een Garantie van Oorsprong. • PWN is AVG-compliant. • PWN ontving in 2018 een positieve beoordeling van de ILT over onze tariefonderbouwing 2018.

3 Bescherming bronnen en instandhouding gebieden Bescherming heeft een gunstig effect op de biodiversiteit. Onze watervoorraad in de duinen van Noord-Holland wordt goed beschermd door een uitgekiend stelsel van beheermaatregelen in de duinnatuur. Tegen de trend in wisten we in 2018 de achteruitgang van biodiversiteit in onze gebieden te stoppen.

Onze inspanningen in 2018 Droogte schadelijk voor de duinnatuur De droge, warme zomer van 2018 heeft een negatieve invloed gehad op de natuurwaarden in onze duingebieden. We zien duidelijk schade aan de verschillende habitattypes, maar kunnen nog geen uitspraak doen of het hier om blijvende schade gaat. Over dit vraagstuk is namelijk nog weinig kennis opgebouwd. PWN doet hier in 2019 nader onderzoek naar, in eigen organisatie en via literatuurstudie. Droogte van 2018 had grote impact op onze drinkwaterbron Het zal niemand zijn ontgaan: de zomer van 2018 was warm en droog. Dit had een grote impact op de drinkwatervoorziening van PWN. Zowel de hoge vraag als de verzilting van onze PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

belangrijkste bron, het IJsselmeer, stelde ons voor uitdagingen. De effecten van de verzilting zijn nog steeds merkbaar. Het zoutgehalte bij onze waterinlaat in Andijk nam in augustus toe tot boven de wettelijke chloridenorm van 150 mg/liter. Op gezette tijden besloten we daarom de inlaat van ons waterbekken dicht te laten in afwachting van beter water. Dankzij dit innamebeleid bleek eind 2018 dat het chloridegehalte van ons water gemiddeld 154 mg/liter was. Een lichte overschrijding van de norm, zonder gezondheidskundige effecten (RIVM). Het zoutgehalte in het IJsselmeer kon oplopen doordat het sinds mei in Europa nog nauwelijks had geregend. Rivieren voerden daardoor minder zoet water aan. De zoutkuilen bij de sluizen van Den Oever en het Kornwederzand liepen over en vermengden zich na een weersomslag in augustus met het IJsselmeerwater. Samen met de beheerder van het IJsselmeer, Rijkswaterstaat, zetten we alle zeilen bij om het zoutgehalte weer terug te dringen. Alle samenwerkingspartijen voelen de urgentie om structurele maatregelen te treffen om herhaling te voorkomen. We werken nu bijvoorbeeld samen aan een plan voor een chloridemeet- en monitoringsysteem in het IJsselmeer. Ook heeft PWN een coördinator aangesteld die verantwoordelijk is voor dit dossier. Nieuwe duinen beschermen infrastructuur drinkwater PWN heeft in infiltratiegebied Kieftenvlak bij Wijk aan Zee een nieuwe duinenrij aangelegd. Hierdoor zijn het gebied en pompstation Wim Mensink de komende 200 jaar beschermd tegen overstromingen. We voerden de werkzaamheden uit in samenwerking met Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Onderzoek nabesmetting duinwater In 2017 hadden we te maken met besmetting van opgepompt drinkwater door faeces van ganzen nabij de infiltratiegebieden. Als maatregel plaatsten we netten die ganzen weren en installeerden we een UV-installatie bij pompstation Bergen. Ook deden we veel onderzoek naar de oorzaken en mogelijkheden om dit risico te verkleinen. Al deze maatregelen hebben effect; de besmettingen in de duinen zijn aanzienlijk verminderd. Projecten PAS PWN werkt sinds enkele jaren met een programma van maatregelen om de gevolgen van stikstofemissies in de duinnatuur aan te pakken. Voor dit Programma Aanpak Stikstof (PAS) heeft de provincie Noord-Holland 4,8 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld, over een periode van 2015 tot 2021. Deze PAS-werkzaamheden voeren we uit in het rustige seizoen van september tot maart. In 2018 heeft PWN de door de provincie gestelde normering ruimschoots gehaald. Bij exotenbestrijding zelfs met een veelvoud daarvan, dankzij de inzet van veel vrijwilligers. Onderzoek naar begrazing van duingebieden Al decennia zet PWN grote grazers in. Wat zijn de effecten? Het internationale wetenschappelijke tijdschrift ‘Restoration Ecology’ publiceerde een artikel over het wisentenproject in het Kraansvlak. Hieruit blijkt dat zowel wisenten als Schotse Hooglanders goed inzetbaar zijn om houtige gewassen aan te pakken, zoals in onze duinen gebeurt. Een ander onderzoek werd in 2018 uitgevoerd naar het effect van grote grazers op insecten en bloemen. Daaruit blijkt dat begrazing in de gebieden leidt tot een aanmerkelijk grotere variatie in soorten.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Derde natuurbrug opgeleverd Natuurbrug Duinpoort, een ecoduct over het spoor tussen Zandvoort en Haarlem, werd in 2018 opgeleverd. Daarmee zijn de gebieden Koningshof (Natuurmonumenten) en Kraansvlak (PWN) met elkaar verbonden via een brug over de spoorlijn. De Duinpoort is de laatste van drie natuurbruggen die ruim 7.000 hectare natuurgebied verbinden. Maatregelen tegen natuurschade door mountainbiken In het Noordholllands Duinreservaat is een zone gereserveerd waar ’s morgens mag worden gefietst op onverharde paden, de zogeheten Fietsmaatregel. Al in 2015 constateerden boswachters hier meer natuurschade en sinds de maatregel is het aantal mountainbikers vervijfvoudigd. Daarom bracht PWN de nieuwe situatie in kaart. Het blijkt dat intensiever gebruik goed mogelijk blijft op bospaden. Maar op de mulle duinpaden in het open duin leidt dit tot ernstige aantasting van de natuur. Daarom bespraken we de resultaten van het onderzoek met de Klankbordgroep die sinds 2004 de Fietsmaatregel begeleidt. Een meerderheid kon zich vinden in de voorgestelde aanscherping van de regels, die nu vanaf 1 oktober 2018 zijn ingevoerd. De mountainbikers houden zich er goed aan. Met MTB Noordwest is PWN in overleg omdat zij zich niet zo goed in de maatregelen konden vinden. Beheer damherten Door de sterk groeiende populatie damherten in Nationaal Park Zuid-Kennemerland zagen we de natuurwaarden in het gebied achteruitgaan. Ook was er regelmatig sprake van wildaanrijdingen en schades aan begraafplaatsen, tuinen en landbouwgronden in de omgeving. Daarom past PWN sinds 2017, met goedkeuring van de Raad van State, faunabeheer toe door jaarlijks zo’n vierhonderd exemplaren af te schieten. Dit werk in het winterseizoen wordt secuur uitgevoerd door twee speciaal hiervoor opgeleide boswachters. Ook in 2019 handhaven we het faunabeheer, met een intensiteit die rond de vastgestelde norm ligt. Naar verwachting komt de stand daarmee tegen 2021 op het streefaantal van 200 exemplaren. PWN nieuwe eigenaar landgoed Duin en Bosch In 2018 kocht PWN het natuurgebied aan van het landgoed Duin en Bosch in Castricum. PWN gaat dit Natura2000-gebied in zijn oude glorie herstellen en de waarde van het gebied voor grondwaterbescherming en natuur veiligstellen. Daarvoor zijn eind 2018 de werkzaamheden gestart. Sturen op biodiversiteit Via uiteenlopende tellingen in onze gebieden zien we dat de jarenlange afname in biodiversiteit tot staan is gebracht. Tal van gerichte maatregelen en ingrepen hebben hier de afgelopen jaren aan bijgedragen. PWN zaaide bijvoorbeeld akkertjes in met bijvriendelijk bloemzaad, nam maatregelen om de tapuit te beschermen en zorgde dat er bij Marquette betere omstandigheden voor weidevogels kwamen.

Dilemma’s De uitvoering van onze beheertaak in de natuur kan leiden tot onbegrip in de publieke opinie. Bijvoorbeeld bij het beheer van damherten en het uitdunnen van voormalig productiebos omwille van natuurwaarden. PWN zet daarom in op communicatie: niet alleen door het uitleggen van ons beleid, maar ook door te luisteren naar en het betrekken van stakeholders, zoals bezoekers en omwonenden.

Resultaten 2018 • Natuurbrug Duinpoort over het spoor is op tijd gereed gekomen. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

• IJsselmeervisie opgesteld. PWN is lid geworden van coalitie Het Blauwe Hart Natuurlijk. • Bij de herstelstrategie in het kader van de aanpak van de gevolgen van stikstofuitsoot (PAS) werd in 2018 15% meer gerealiseerd dan geraamd in het jaarplan. • Ter compensatie van de nieuwe zeesluis in IJmuiden is ook geld beschikbaar gesteld voor herstelmaatregelen. Ook dit budget heeft PWN in 2018 ruimschoots benut (45% boven jaarplan).

4 Innovatie, onderzoek en ontwikkeling De ideeënstroom komt goed op gang, nu nog kanaliseren. PWN heeft de laatste jaren veel geïnvesteerd in een innovatieve cultuur en organisatie. In 2018 werd dit nieuwe elan goed merkbaar, met een grote ideeënstroom als tastbaar bewijs. Het is nu zaak om deze goed te kanaliseren, zodat zoveel mogelijk ideeën gaan bijdragen aan onze doelstellingen.

Onze inspanningen in 2018 Organisatie voor innovaties In 2018 heeft PWN een organisatie neergezet voor innovaties. Het verschil met voorgaande jaren is dat er voor innovaties nu een helder proces is gedefinieerd, met daarin een centrale rol voor onze Innovation board. Deze bestaat uit directieleden en de programmamanager voor innovaties. De board toetst elke maand nieuwe ideeën die uit het innovatieproces zijn voortgekomen. Ook mensen van buiten PWN kunnen hun idee komen pitchen bij de Innovation board. De direct betrokkenen hebben aanvullend een training gekregen in het innovatieproces. Daarnaast organiseerden we in 2018 drie inspiratiesessies voor medewerkers van PWN. Makathons genereren veel ideeën In 2018 organiseerden we meer makathons dan in voorgaande jaren. Deze maak-marathons zijn brainstormsessies waar voor bepaalde problemen in teams naar oplossingen wordt gezocht. Bijzonder is dat deze teams heel divers zijn samengesteld, met bijvoorbeeld vertegenwoordigers van kennisinstituten en vertegenwoordigers uit onze omgeving, scholen en bedrijven. Ook jongeren krijgen bewust een plek in deze makathons, vanwege hun verrassende kijk op oplossingen. De makathons leverden ook in 2018 veel nieuwe ideeën op. Bijvoorbeeld voor het terugdringen van medicijnresten in afvalwater en voor vernatting en een klimaatbestendiger Noord-Holland. Monitoring grote grazers via Smart Parks-netwerk Nieuwe techniek biedt ook nieuwe kansen in natuurbeheer. Een belangrijke ontwikkeling zagen we afgelopen jaren bij wat we sensoring noemen. In 2018 hebben we als proef een eigen IoTnetwerk (Internet of Things) aangelegd in wisentengebied het Kraansvlak. Dit maakt het mogelijk om realtime data te verzamelen ten behoeve van natuur- en recreatiemanagement. Hiermee kunnen we in de toekomst de impact op natuurprocessen beter voorspellen en recreanten op een vriendelijke manier om kwetsbare gebieden heen leiden. Onderzoek naar inline coagulatie Andijk III PWN studeert op de nieuwe techniek van inline coalgulatie (ILCA) om het rendement op de CeraMac-ketels in Andijk te verhogen. Het proces laat vóór de keramische membranen kleine vuildeeltjes in het water samenklonteren, zodat ze makkelijk te verwijderen zijn. Hierdoor raken de membranen in onze ketels minder snel vervuild en zijn ze makkelijker schoon te maken. We PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

deden eerder op kleine schaal al proeven met dit proces. Sinds oktober 2018 testen we hoe dit op productieschaal werkt. De proeven lopen door tot in 2019. Van data naar informatie In 2018 maakten we een start met de ontwikkeling van verschillende dashboards voor business information. Dit maakt het mogelijk om informatie centraal te ontsluiten en inzichtelijk te maken. Verhelderende filmpjes over de factuur We bedachten een techniek om een uitlegfilmpje over de factuur te koppelen aan de data per klant. Zo krijgt elke klant zijn eigen interactieve animatie, gebaseerd op individuele factuurdata. De verwachting is dat dit de uitleg over de factuur aanmerkelijk zal verduidelijken, waardoor er minder vragen zullen zijn. Smart leidingnet op komst PWN werkt via diverse innovaties aan het leidingnet van de toekomst. Voorbeelden zijn de slimme watermeter en de Burstalert, een systeem om snel grote lekken te signaleren. Ook werkt PWN aan de Automatische inspectierobot, dat de binnenkant van leidingen kan verkennen. Hiervan zal in 2019 een prototype worden ontwikkeld. Ook passen we nu blockchaintechnologie toe om onze assets, op een transparante manier, te volgen in de keten. PWN toegetreden tot Leading Utilities of the World Tijdens de World Water Summit 2018 in Parijs, is PWN ingewijd als nieuw lid van de Leading Utilities of the World (LUOW), een wereldwijde netwerkorganisatie voor de waterwereld. Het LUOW heeft tot doel om innovatie te bevorderen en ideeën tussen de leden uit te wisselen. Als nieuw lid presenteerde directeur Joke Cuperus recente innovaties en toekomstplannen van PWN aan de adviesraad.

Dilemma’s Innovaties zijn nodig om toekomstbestendig te blijven, maar vooroplopen met innovaties brengt ook risico met zich mee. PWN maakt daarom telkens een bewuste afweging van de risico’s en houdt rekening met projectfalen. Daartegen nemen webeheersmaatregelen.

Resultaten 2018 • Een nieuwe organisatie voor innovaties is geïnstalleerd en geeft structuur aan het innovatieproces bij PWN. • We organiseerden in 2018 drie inspiratiesessies over innovatie voor medewerkers. • 18 projecten in haalbaarheidsstudie, 8 in realisatiefase.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

5 Verantwoorde kostprijs drinkwater Kostprijs in balans met toekomstig investeringsprogramma. PWN heeft in 2018 verder gewerkt aan aanscherping van haar financiële organisatie. Opnieuw kon verhoging van het drinkwatertarief worden voorkomen.

Onze inspanningen in 2018 Hogere omzet en resultaat PWN heeft in 2018 haar omzet zien stijgen door een sterk groeiende vraag naar water als gevolg van de warme en droge periode. Ondanks het lagere tarief en gestegen kosten behaalde PWN een resultaat van 8,3 miljoen euro, 1,2 miljoen meer dan in het jaarplan was voorzien. Het gerealiseerde resultaat is naar verwachting binnen de WACC-norm (=gemiddelde kosten voor eigen en vreemd vermogen) van 3,4% die de minister heeft afgegeven. Een exacte berekening wordt gemaakt in het bedrijfsverslag dat jaarlijks, na controle van een externe accountant, aan de verantwoordelijke minister wordt gerapporteerd. Investeringspiek Door investeringen op onze waterzuiveringslocatie Andijk zien we de komende jaren een verhoogd investeringsniveau op ons afkomen. Tegelijkertijd voorziet onze strategische personeelsplanning in een groeiende behoefte aan personeel om onze ambities te kunnen waarmaken. Efficiënter werken Ondanks de hoge investeringen in de komende jaren wil een verantwoorde kostprijs voor drinkwater blijven garanderen. Onze strategie is daarom gericht op efficiënter werken. In dat opzicht verwachten we veel van de invoering van procesgericht werken. We zijn hier in 2018 mee gestart. Toezicht drinkwatertarieven Het drinkwatertoezicht vanuit de Drinkwaterwet door de ACM namens de ILT heeft in 2018 tot een positief oordeel geleid over onze tariefonderbouwing 2018. Het onderzoek toonde aan dat PWN haar tariefstructuur goed op orde heeft en leidde niet tot een aanwijzing voor onze organisatie. Control-organisatie versterkt In 2018 hebben we verdere stappen ondernomen om verder in control te komen. We stelden een Concern controller aan en hebben een talentvol Control-team.

Dilemma’s PWN heeft als oppervlaktewaterbedrijf te maken met hoge kosten voor het zuiveren van het water uit deze bronnen. Ook zijn wij ons bewust van onze positie als monopolist. Verontreiniging van onze bronnen, veroudering van de assets, en eisen vanuit de omgeving in relatie tot een verantwoorde drinkwaterprijs stellen ons voortdurend voor de vraag welke balans wij kiezen voor betrouwbaarheid en leveringszekerheid en een verantwoorde drinkwaterprijs.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

6 Samenwerking in de keten Ons watersysteem bleek kwetsbaarder dan gedacht. Door de incidenten met zout water in het IJsselmeer bleek eens te meer hoe kwetsbaar het watersysteem in Nederland is, en hoe belangrijk het is om goed samen te werken en af te stemmen. Gelukkig raken steeds meer partijen daarvan doordrongen.

Onze inspanningen in 2018 Samenwerking rond IJsselmeerwater De incidenten rond het zoute IJsselmeerwater in de zomer van 2018 hebben geleid tot een structurele samenwerking van waterpartijen rond het IJsselmeer. We stemmen rond dit onderwerp nu intensief af met Rijkswaterstaat, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en het Bestuursplatform IJsselmeer. Ook heeft PWN de Gebiedsagenda IJsselmeer 2050 ondertekend. In 2018 trad PWN bovendien toe tot de coalitie Het Blauwe Hart Natuurlijk, een samenwerkingsverband voor een vitaal en gezond IJsselmeergebied. Dankzij onze lobby staan de belangen van PWN op de kaart en wordt PWN betrokken bij gesprekken over een betere oplossing voor dit probleem. Strategisch omgevingsmanagement opgezet Met name in onze relatie met ketenpartners en nutsbedrijven is omgevingsmanagement een belangrijk stuurinstrument. Daarmee spelen we beter in op relevante ontwikkelingen in de buitenwereld. Sinds 2018 is strategisch omgevingsmanagement structureel ingebed in onze organisatie, waarvoor twee strategisch medewerkers zijn aangesteld. Samenwerking met gemeenten Over de werkzaamheden in de ondergrond is veel afstemming nodig, vooral nu de klimaatverandering nieuwe energiesystemen noodzakelijk maakt. Veel gemeenten zijn op zoek naar alternatieven voor aardgas. Daarbij wordt nu al gestudeerd op warmtenetten. Een toename van warmte in de ondergrond kan echter nadelige gevolgen hebben voor de kwaliteit van ons drinkwater. Het is daarom belangrijk dat bij het vormen van deze plannen ook rekening wordt gehouden met de drinkwaterinfrastructuur. Om het bewustzijn bij de betrokkenen hieromtrent te vergroten, heeft PWN in 2018 een presentatie en informatiefolder ontwikkeld. In 2018 hebben we daarmee bereikt dat de betrokken ambtenaren vanaf planvorming met onze drinkwaternetten rekening houden. Afstemming rond nieuwe aansluitingen Met nutsbedrijven verloopt de samenwerking in de gezamenlijke organisatie van Combinatie Infra Noord Holland (CINH) goed als het gaat om nieuwe aansluitingen en aansluitleidingwerk in de ondergrond. Samenwerking rond nieuw leidingwerk We stemmen zoveel mogelijk werkzaamheden af met gemeenten. Ons beleid is erop gericht om via invloed op deze processen de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden. Ook met aannemers stemmen we intensief af voor meer efficiency bij het leidingwerk. In 2018 merkten we dat aannemers door grote personeelsschaarste moeite hebben om hun belofte waar te maken en de kosten laag te houden. Dit vraagt om bijsturing in de aanbestedingstrajecten.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Congres Samen Slimmer In september 2018 organiseerde PWN samen met de provincie Noord-Holland, Bouwend Nederland en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier voor het vijfde jaar het netwerkevenement Samen Slimmer. Het congres richt zich op bestuurders, beleidsmakers en ondernemers. Zij werden dit jaar uitgedaagd om samen klimaatvraagstukken op te pakken rondom infrastructuur en bouw. Bijzonder dit jaar was dat Diederik Samsom en André Kuipers als gastsprekers optraden. Samenwerking binnen Metropoolregio Amsterdam (MRA) In 2018 ondertekende PWN met 36 andere partners een samenwerkingsovereenkomst voor samenwerking rond warmtenetten in de MRA. Het doel is om de komende drie jaar baanbrekende stappen te zetten in het verduurzamen en aardgasvrij verwarmen van woningen en andere gebouwen met warmtenetten. Ook rond de duingebieden zoekt PWN de samenwerking in MRA-verband. De duinen staan in een groeiende belangstelling van toeristen en recreanten. We organiseerden verkennende besprekingen met burgemeesters en bestuurders van enkele omliggende gemeenten.

Dilemma’s In de samenwerking met gemeenten stuiten we wel eens op tegengestelde belangen. Bijvoorbeeld over de heffing van precario aan onze klanten en de kosten van het beheer van brandkranen. PWN kiest ervoor om de maatschappelijke kosten zo laag mogelijk te houden en blijft over dit soort onderwerpen in gesprek met stakeholders.

Resultaten 2018 • We hielden in 2018 besprekingen met burgemeesters en bestuurders van gemeenten in de MRA om samenwerking te verkennen.

7 Kwaliteit van de organisatie Bij onze ambities hoort een vitale en veerkrachtige cultuur. De eerste prioriteit voor dit thema in 2018 was ervoor te zorgen dat de nieuw aangetrokken managers bij PWN goed zouden ‘landen’. Tegelijkertijd werkten we verder aan goede randvoorwaarden voor versterking van onze organisatie, passend bij de vele ambities die we hebben.

Onze inspanningen in 2018 Uitgebreid introductieprogramma voor nieuwe leidinggevenden In 2018 trad een substantieel aantal nieuwe managers bij PWN in dienst. Zij werden verwelkomd met een uitgebreid introductieprogramma. Deze ‘onboarding’ werd in eigen huis ontwikkeld en liep het hele jaar door. Er kwam een digitaal platform waar via eLearning alle nodige informatie over PWN werd ontsloten. Daarnaast ontwikkelden we een individueel coachingsprogramma en nieuwe manieren om met elkaar en de organisatie kennis te maken. Terugdringen ziekteverzuim We zien het ziekteverzuim toenemen. In samenwerking met de bedrijfsarts en managementteams sturen we daarom vroegtijdig op signalen van potentiële uitval. Ook hebben PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

we in 2018 met teammanagers de Wet Poortwachter nog eens onder de loep genomen, voor een groter bewustzijn omtrent persoonlijke aandacht bij verzuim. In 2019 krijgt een nieuw programma voor het terugdringen van ziekteverzuim verder vorm. Strategische personeelsplanning In 2018 werkte PWN op basis van alle ambities en plannen een strategische personeelsplanning uit. Daarbij brachten we alle wensen in kaart rond structuur, mobiliteit en gedrag. Dit moet leiden tot een nieuw programma voor transitiemanagement: gewenst gedrag en competentiemanagement, een geoptimaliseerd functiehuis en een verbeterde performancecyclus. Het plan kwam eind 2018 gereed en wacht op advies van de ondernemingsraad. Participatie op schema Ook in 2018 heeft PWN gezorgd voor volwaardige banen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zo hadden we eind 2018 14 participanten geïntegreerd binnen de sectoren Natuur, Drinkwater en Bedrijfsvoering. Dit project krijgt veel steun van onze teammanagers. Jong PWN opgericht Voor jonge PWN’ers werd in 2018 de netwerkgroep ‘Jong PWN’ opgericht. Een actieve groep, die met elkaar kennis wil delen en aansluiting zoekt met de meer ervaren PWN’ers. Nieuw ERP-systeem gaat ambities ondersteunen De migratie naar een nieuw ERP-systeem (zie 2. Goed bestuur) is goed voor een betere interne informatievoorziening en versterkt daarmee op termijn de kwaliteit van onze organisatie. We streven naar een PWN-breed geïntegreerd systeem, dat van operatie tot strategie tot meer efficiëntie leidt, met nieuwe mogelijkheden om PWN bij haar ambities te ondersteunen. Integriteitsbeleid gereed PWN heeft in 2018 een nieuw integriteitsbeleid uitgewerkt en aan de ondernemingsraad voorgelegd. Onderdeel daarvan zijn een klokkenluidersregeling en een gedragscode.

Dilemma’s De ambities van onze organisatie zijn fors gegroeid en PWN wil veel veranderen. Daardoor kan de medewerkerstevredenheid gaan dalen. Hoe krijg je iedereen mee? PWN wil met de huidige medewerkers verder.

Resultaten 2018 • Het ziekteverzuim was in 2018 5,4%. Verzuimfrequentie 1,05.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

8 Klanttevredenheid Hard op weg naar een 8,5. Het effect is niet te missen: PWN scoorde in 2018 al een 8,2 voor klanttevredenheid. Maar onze ambities liggen hoger. Klanten moeten het volste vertrouwen hebben in PWN als kundige partij die wateren natuurzaken excellent regelt. We streven naar minimaal een rapportcijfer 8,5.

Onze inspanningen in 2018 Nieuwe klantcontactstrategie in gang gezet Om een flinke slag te slaan in verbeteringen van onze klantprocessen, hebben we in 2018 een nieuwe klantcontactstrategie opgesteld. Centraal hierin staat analyse van processen via ‘klantreizen’: de stappen die een klant moet zetten om bij PWN een wijziging door te geven. Bijvoorbeeld bij een verhuizing, een nieuwe aansluiting, of een scheiding. Voor alle denkbare klantprocessen zoeken we naar mogelijkheden om het nog klantvriendelijker te doen, bijvoorbeeld door contact te hebben via alternatieve kanalen zoals Whatsapp. Website klantvriendelijker gemaakt De eerste resultaten van de nieuwe klantcontactstrategie waren merkbaar in een betere werking van ‘Mijn PWN’ op onze website. Vooral de processen ‘meterstanden doorgeven’ en ‘verhuizing’ zijn in 2018 aanmerkelijk klantvriendelijker geworden. Smart tech voor betere klantcommunicatie In 2018 deden we een proef met slimme technologie om onze communicatie met klanten te verbeteren. Zo kwamen er gepersonaliseerde filmpjes voor een aantal klantprocessen. Bijvoorbeeld een filmpje dat elke klant persoonlijk en stap voor stap uitlegt wat er op zijn factuur te zien is. In 2019 werken we verder aan deze technologie. Meer betalende bezoekers In 2018 zagen we een toename in de aanschaf van duinkaarten en parkeertickets. Ook was er veel vraag naar onze nieuwe, drie jaar geldige duinkaart. Bezoekerscentra trekken miljoenste bezoeker Onze bezoekerscentra De Hoep en De Kennemerduinen zijn erg in trek. In 2018 mochten we de miljoenste bezoeker verwelkomen. We organiseerden in heel 2018 bijzondere educatieve tentoonstellingen, waaronder Door de ogen van de wolf en Rovers van de Lage Landen.

Dilemma’s Hoeveel willen we investeren in een nog hogere klanttevredenheid? Welk niveau is nog reëel ten opzichte van de andere opgaven in ons bedrijf?

Resultaten 2018 • PWN heeft een nieuwe klantcontactstrategie ontwikkeld. Op basis daarvan hebben we projecten in gang gezet om de klantervaring te verbeteren. • PWN scoorde in 2018 op dienstverlening een 8,2. Op procesniveau scoort PWN een 7,6.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Dochterondernemingen Algemeen PWN heeft drie 100% dochterondernemingen: PWNT Holding B.V., Aquanet B.V. en De Kennemer Duincampings B.V. Tevens voert PWN samen met Waternet het dagelijks bestuur over de N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK). De WRK is voor 50% in handen van PWN en voor 50% in handen van de Stichting Aandelen WRK. Hieronder beschrijven we de belangrijkste resultaten in 2018 per dochter.

Jaarverslag PWNT Holding PWN heeft alle innovaties in zuiveringstechnologie met SIX®/ILCA®/CeraMac® ondergebracht bij PWNT Holding (PWNT). De bundeling van krachten is goed voor de vernieuwingskracht binnen onze organisatie en biedt optimale businesskansen om onze waterzuiveringstechnologie wereldwijd in de markt te zetten.

Projecten voor klanten In 2016 is PWNT voor Mayflower South West Water in Plymouth, Groot-Brittannië gestart met de bouw van de nieuwe drinkwaterzuiveringsfabriek. Deze zal in 2019 water gaan leveren aan het distributienetwerk. In Singapore wordt een nieuwe drinkwaterzuiveringsfabriek voor PUB gebouwd. Deze wordt in 2019 opgeleverd en zal in mei 2019 officieel geopend worden. In Zwitserland heeft PWNT drie CeraMac® ketels van het type C-37 aan Energie Wasser Luzern geleverd. Deze installatie is in oktober 2018 officieel geopend en in bedrijf gesteld.

Voortgang onderzoek en ontwikkeling PWNT is leidend projectpartner bij DOC2C, een Europees project om op een betere manier organische koolstof (DOC, Dissolved Organic Carbon) uit het drinkwater te verwijderen. Het project heeft in de eerste drie jaar veel innovatieve ideeën opgeleverd en in 2018 zijn alle doelstellingen behaald. Het project is een samenwerkingsverband met South West Water, De Watergroep, de Universiteit van Lille en de Technische Universiteit Delft. Daarnaast zijn veel waarnemers bij het project betrokken om kennis te delen. Dit gebeurt door workshops te organiseren, waarvan er inmiddels drie hebben plaatsgevonden. Het project wordt medegefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, de Nederlandse Staat, de provincie Noord-Holland en de provincie West-Vlaanderen in België. In Nederland startte PWNT in 2016 een pilot in Wervershoof, samen met PWN en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, om met behulp van onze technologieën drinkwater te maken uit afvalwater. Dit onderzoek is in volle gang. In december 2018 hebben PWNT en METAWATER een overeenkomst getekend voor bredere samenwerking op het gebied van watertechnologie-ontwikkeling. De samenwerking focust op de ontwikkeling van een keramisch membraan-project, samen met de Verenigde Staten. In Australië draait een CeraMac® proefinstallatie. Deze zal op meerdere locaties in Australië worden ingezet.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Ook aan drinkwaterbedrijven in Engeland, Schotland en Zweden zijn proefinstallaties geleverd, die voor langere tijd getest zullen worden. SIX®/ILCA®/CeraMac® zijn geregistreerde merknamen die zijn gelicenseerd aan PWNT B.V.

Jaarverslag Aquanet Dochteronderneming Aquanet ondersteunt projecten in ontwikkelingslanden met de kennis en ervaring van PWN op het terrein van waterzuivering, waterdistributie en klantprocessen. Aquanet streeft ernaar om daarvoor zoveel mogelijk financiering van derden aan te trekken. Aquavirunga Rwanda Sinds 2007 is PWN mede-eigenaar van Aquavirunga Ltd. Deze dochteronderneming is verantwoordelijk voor het onderhoud en beheer van een aantal rurale drinkwatersystemen in het noordwesten van Rwanda. In het kader van het door het Ministerie van Internationale Handel en Ontwikkelingssamenwerking gefinancierde WaterWorX-programma levert PWN technische assistentie, die met name gericht is op het verbeteren van de klantprocessen. Daarnaast beoogt dit programma om 30.000 mensen aan te sluiten op het drinkwatersysteem. Aquavirunga voorziet momenteel al 375.000 mensen van drinkwater. SEOH Senegal Onze tweede dochteronderneming, SEOH, is sinds 2015 actief in Senegal. Het drinkwaterbedrijf onderhoudt en beheert 13 drinkwatersystemen in het noorden van het land en één groot systeem in het westen. Momenteel voorziet SEOH 500.000 mensen van drinkwater. Binnen het WaterWorX-programma biedt PWN ondersteuning bij het terugdringen van de fysieke en administratieve lekverliezen. De bedoeling is om ook hier nog eens 30.000 mensen op het drinkwatersysteem aan te sluiten.

Jaarverslag De Kennemer Duincampings Dankzij de prachtige zomer was 2018 een uitstekend jaar voor de Kennemer Duincampings. De drie campings trokken een record aantal gasten naar strand, zee en duinen. Zo hoog als in 2018 is de omzet nog niet eerder geweest. PWN investeert deze opbrengsten in haar kerntaken: drinkwaterlevering en natuurbeheer Al enkele jaren werken we aan de hand van onze ‘Excellente werkwijze’, een programma dat stuurt op houding en gedag van medewerkers via training en coaching. Dit draagt niet alleen bij aan een uiterst klantvriendelijke organisatie, het zorgt ook voor veel werkplezier. We zijn dan ook bijzonder trots op onze hoge gezondheidspercentage van 97,8%. Ook in 2018 versterkten we onze organisatie. Op de drie campings was bijvoorbeeld extra aandacht voor ICT. Er kwamen nieuwe servers en al onze systemen voldoen volledig aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Camping Bakkum In 2018 begonnen we hier met een upgrade voor de eerste sanitairgebouwen. De groepsaccommodatie kreeg betere bedden en de klassieke speeltoestellen maakten plaats voor klim- en klauterinstallaties gemaakt van restmaterialen. Kinderen vinden hier geheime hoekjes, water, modder, heuvels, boomstammen, muurtjes en tunnels. Verruiging van de speeltuinen zorgt voor zichtbaar meer avontuur en speelplezier. Bijzonder was onze introductie van de Panoramatent. We richtten ze in met Fatboys en nodigden zes bekende vloggers uit als gasten in het openingsweekend. De buzz op social media leidde direct tot veel aandacht en extra boekingen.

Camping Geversduin Ook op Camping Geversduin maakten we een start met renovatie van de sanitairgebouwen. Tegelijkertijd realiseerden we hier Knoest, ons nieuwe restaurant met winkeltje. Het concept van Knoest is helemaal op biologische leest geschoeid, waarbij onze gasten op het terras kunnen genieten van het speciaal voor Geversduin gebrouwen biertje Noest. Biologisch is goed voor de wereld en niet het goedkoopste. We merken dat met name seizoengasten moeite hebben met de hogere prijzen. Het serviceniveau in de vorm van uitgebreidere openingstijden wordt positief ontvangen.

Camping De Lakens Restaurant Gestrand ging haar derde seizoen in en is inmiddels een begrip. Ook hier vinden onze gasten een mooie biologische kaart, aangevuld met streekproducten. Het restaurant is inmiddels de spil in het sociale leven op de camping. Met activiteiten als Borrelpop, de Grote Zeepkistenrace, Surfana en Lakens Culinair.

N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland Stabiele aanvoer van water. N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK) werd in 1952 opgericht om uitdroging van de duinen te stoppen door water voor drinkwaterbedrijven en industrie uit de Lek en het IJsselmeer aan te voeren. Het zoetwater voor het duingebied bij Castricum, de Amsterdamse Waterleidingduinen en de industrie bij Velsen wordt via het WRK-leidingensysteem aangevoerd. Afnemers van het water zijn PWN, Waternet, Tata Steel en Crown Van Gelder. De vennootschap heeft geen eigen personeel in dienst. De directie berust bij de sectordirecteur Drinkwater van PWN en de Directeur Drinkwater van Waternet en richt zich op WRK-brede onderwerpen. Dit zijn bijvoorbeeld de dienstverleningsovereenkomsten met Waternet en PWN, de begroting, de jaarrekening en beleidszaken die voor het hele WRK-systeem van belang zijn. In 2003 droeg WRK het beheer over haar systemen over aan PWN en Waternet. In 2014 gingen de aandelen van de Provincie Noord-Holland en de Gemeente Amsterdam over aan PWN (50%) en Stichting Aandelen WRK (50%).

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Nieuwe afspraken, lager tarief Na 2018 zijn de initiële investeringen afgeschreven en kunnen afnemers hun contract met WRK opzeggen. Daarom heeft WRK in 2014 en 2015 in constructief overleg met haar afnemers nieuwe afspraken gemaakt over de levering van voorgezuiverd water na 2018. Hiervoor zijn begin 2016 met alle contractanten nieuwe leveringsovereenkomsten voor een periode van 30 jaar afgesloten. Het perspectief is een uniform tarief, dat voor PWN beduidend lager ligt. Dit komt met name door het wegvallen van de afschrijvingslasten van de eerder genoemde investeringen.

Resultaat 2018 De financiële structuur van WRK is zodanig dat de contractanten jaarlijks alle kosten via een verdeelsleutel krijgen doorberekend. De vennootschap maakt daardoor in principe geen winst of verlies. Qua waterlevering realiseerde WRK in 2018 een afzet van 161,9 miljoen m³ (2017: 159,9 miljoen m³).

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Jaarrekening 2018 1 Geconsolideerde balans (na resultaatbestemming)

Activa bedragen x € 1.000

Noot:

Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële vaste activa Financiële vaste activa

10.1 10.2 10.3

31-12-2017

31-12-2018

717.888

724.820

10.012

5.917

3.427

3.533 734.270

731.326

Vlottende activa Voorraden Debiteuren Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

10.4

10.5

2.362

3.889

14.736

19.354

11.115

5.261

31.001

26.878

Totaal

59.214

55.382

790.541

789.652

31-12-2018

31-12-2017

Passiva bedragen x € 1.000

Eigen vermogen Aandelenkapitaal Wettelijke reserve Algemene reserve

10.6 6.795

6.795

Totaal groepsvermogen

10.012

219.390

221.436 236.196

228.231

Voorzieningen

10.7

7.485

9.204

Langlopende schulden

10.8

441.674

431.402

Kortlopende schulden

10.9

105.185

120.815

Totaal

790.541

789.652

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

2 Geconsolideerde winst- en verliesrekening bedragen x € 1.000

Noot:

2018

2017

Netto-omzet

12.1

179.311

178.689

Overige bedrijfsopbrengsten

12.2

32.994

43.011

Som der bedrijfsopbrengsten

Inkoop water Kosten uitbesteed werk, materiaalkosten en andere externe kosten Personeelskosten Afschrijvingen

12.3

(8.368)

(7.103)

12.4 12.5 12.6

(84.491)

(93.206)

(38.938)

(41.661)

(55.609)

(53.653)

Som der bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en -lasten

12.7

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Vennootschapsbelasting Resultaat uit deelnemingen Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat aandeel derden Netto resultaat

221.700

212.305

12.8 10.2

(187.406)

(195.623)

24.899

26.077

(16.390)

(17.095)

8.509

8.982

0 101

0 (58)

8.610

8.924

8.610

8.924

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

3 Geconsolideerd kasstroomoverzicht bedragen x € 1.000

Bedrijfsresultaat Afschrijvingen Amortisatie financiële vaste activa Mutatie voorzieningen

Noot:

2018

2 12.6 10.2 10.7

2017

24.899 55.609 0 (1.719)

26.545 52.998 92 (108)

53.890 Veranderingen in werkkapitaal Voorraden Handelsvorderingen Overige vorderingen Handelscrediteuren Overige kortlopende schulden

10.4 10.4 10.9

(1.434) 4.618 (5.854) 2.681 (3.724)

Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest

(3.713)

4.929

75.075

84.456 883

(16.346)

Betaalde belastingen

(17.452)

Kasstroom uit operationele activiteiten

(410) 67.477

59.256

Desinvesteringen in financiële vaste activa

10.2

Investeringen in (im)materiële vaste activa

10.1

(56.304)

Ontvangen bijdragen van derden Kasstroom uit investeringsactiviteiten

10.1

6.494

Ontvangsten uit langlopende schulden Aflossingen langlopende schulden Betaald dividend Kasstroom uit financieringsactiviteiten

10.8 10.8

Mutatie geldmiddelen

(397) (1.539) 4.155 (327) 3.037

527

Betaalde interest

Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen

52.982

104

94 (58.621) 7.148 (49.706)

12.7

48.895 (53.648) (652)

(51.379)

65.000 (75.624) (538) (5.405)

(11.162)

(22)

(245)

4.123

4.691

Stand geldmiddelen ultimo boekjaar

31.001

26.878

Stand geldmiddelen primo boekjaar

26.878

22.186

4.123

4.691

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

4 Toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening 4.1 Algemeen N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN), feitelijk en statutair gevestigd op Rijksweg 501 te Velserbroek met kvknummer 34072007, is een drinkwaterbedrijf en beheerder van de Noord-Hollandse duinen. PWN produceert, transporteert en levert zuiver drinkwater in Noord-Holland. Daarnaast beheert PWN ruim 7.300 hectare natuurgebied.

4.2 Grondslagen voor consolidatie PWN staat aan het hoofd van de geconsolideerde groepsmaatschappijen. In de consolidatie worden de financiële gegevens van PWN opgenomen, samen met haar groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen waarin PWN direct of indirect overheersende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die direct kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. De groepsmaatschappijen en andere rechtspersonen waarop zij een overheersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de centrale leiding heeft, worden voor 100% in de consolidatie betrokken. Het aandeel van derden in het groepsvermogen en in het groepsresultaat wordt afzonderlijk vermeld. Wanneer er sprake is van een belang in een joint venture, dan wordt het desbetreffende belang proportioneel geconsolideerd tenzij het economisch belang het juridisch belang overstijgt. Van een joint venture is sprake indien als gevolg van een overeenkomst tot samenwerking de zeggenschap door de deelnemers gezamenlijk wordt uitgeoefend. Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties met derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voor de geconsolideerde jaarrekening. Aangezien de winst-en-verliesrekening van PWN in de geconsolideerde jaarrekening is verwerkt, is (in de enkelvoudige jaarrekening) volstaan met weergave van een beknopte winst-en-verliesrekening in overeenstemming met art. 2:402 BW. De in de consolidatie van N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland begrepen vennootschappen zijn:  PWNT Holding B.V. o PWNT B.V., te Velserbroek (100%) o PWNT R&D B.V., te Velserbroek (100%) o PWNT PTE Ltd., te Singapore (100%) o PWN Technologies Personnel B.V., te Velserbroek (100%) o PWNT USA Inc., te Delaware (100%)  Aquanet B.V., te Velserbroek (100%)  De Kennemer Duincampings B.V., te Velserbroek (100%)  N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland (WRK), te Amsterdam (proportionele consolidatie op basis van zeggenschap) De deelneming Aquavirunga Limited (51%) wordt op grond van artikel 2:407 lid 1 BW niet meegeconsolideerd.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

4.3 Verbonden partijen PWN kent meerdere verbonden partijen. Als verbonden partij worden alle rechtspersonen aangemerkt waarover overheersende zeggenschap, gezamenlijke zeggenschap of invloed van betekenis kan worden uitgeoefend. Ook rechtspersonen die overwegende zeggenschap kunnen uitoefenen worden aangemerkt als verbonden partij. Ook de statutaire directieleden, andere sleutelfunctionarissen in het management van PWN en nauwe verwanten zijn verbonden partijen. Transacties van betekenis met verbonden partijen worden toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoorwaarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is voor het verschaffen van het inzicht. Transacties zijn onder normale marktvoorwaarden aangegaan. In dit kader is er in het verslagjaar sprake geweest van transacties met:  Provincie Noord-Holland. Buiten de jaarlijkse dividenduitkering zijn er in het verslagjaar geen transacties met de Provincie Noord-Holland geweest.  Directie en commissarissen (inclusief nevenactiviteiten). Buiten de jaarlijkse beloning zijn er in het verslagjaar geen transacties met directie en commissarissen geweest.  Niet meegeconsolideerde deelnemingen en participaties Buiten de aflossingen van de leningen zijn er in het verslagjaar geen transacties met niet meegeconsolideerde deelnemingen en participaties geweest

4.4 Acquisities en desinvesteringen van groepsmaatschappijen Vanaf de overnamedatum worden de resultaten en de identificeerbare activa en passiva van de overgenomen vennootschap opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. De overnamedatum is het moment dat overheersende zeggenschap kan worden uitgeoefend op de betreffende vennootschap. De verkrijgingsprijs bestaat uit het geldbedrag of het equivalent hiervan dat is overeengekomen voor de verkrijging van de overgenomen onderneming vermeerderd met eventuele direct toerekenbare kosten. Indien de verkrijgingsprijs hoger is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva wordt het meerdere als goodwill geactiveerd onder de immateriële vaste activa. Indien de verkrijgingsprijs lager is dan het nettobedrag van de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva, dan wordt het verschil (negatieve goodwill) als overlopende passiefpost opgenomen. De maatschappijen die in de consolidatie betrokken zijn, blijven in de consolidatie opgenomen tot het moment dat zij worden verkocht; deconsolidatie vindt plaats op het moment dat de beslissende zeggenschap wordt overgedragen.

4.5 Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de directie van PWN zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat de directie schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het in artikel 2:362 lid 1 BW vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

4.6 Foutenherstel Dit boekjaar is sprake van herstel van een materiële fout die is ontstaan gedurende eerdere jaren voor 2018. Deze fout is in 2018 retrospectief verwerkt in zowel de geconsolideerde als de enkelvoudige jaarrekening. De vergelijkende cijfers van vorig boekjaar zijn aangepast. Een specificatie van het foutenherstel is te vinden in paragraaf 10.1.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

5 Algemene grondslagen 5.1 Algemeen De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De vennootschappelijke winst- en verliesrekening is opgesteld met inachtneming van artikel 402 titel 9 BW2. Activa en verplichtingen worden, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. De eerste waardering van financiële vaste activa en schulden vindt plaats tegen reële waarde. De reële waarde benadert de boekwaarde. In de balans, de winst-en-verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn referenties opgenomen. Met deze referenties wordt verwezen naar de toelichting. De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

5.2 Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar, met uitzondering van de toegepaste stelsel- en schattingswijzigingen zoals opgenomen in de desbetreffende paragrafen.

5.3. Vreemde valuta 5.3.1 Functionele valuta De posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van de economische omgeving waarin de groepsmaatschappij haar bedrijfsactiviteiten voornamelijk uitoefent (de functionele valuta). De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s; dit betreft zowel de functionele als de presentatievaluta van PWN.

5.3.2 Transacties, vorderingen en schulden Transacties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode zijn in de jaarrekening verwerkt tegen de koers op transactiedatum. Monetaire activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend in de functionele valuta tegen de koers per balansdatum. De uit de afwikkeling en omrekening voortvloeiende koersverschillen komen ten gunste of ten laste van de winst-en-verliesrekening, tenzij hedge-accounting wordt toegepast. Niet-monetaire activa die volgens de verkrijgingsprijs worden gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de wisselkoers op de transactiedatum. Niet-monetaire activa die volgens de actuele waarde worden gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend tegen de wisselkoers op het moment waarop de actuele waarde werd bepaald.

5.3.3 Groepsmaatschappijen De activa en passiva van in de consolidatie opgenomen deelnemingen met een functionele valuta anders dan de presentatievaluta, worden omgerekend tegen de koers per balansdatum; de baten en lasten tegen de gemiddelde koersen gedurende het boekjaar. Goodwill en de aanpassingen naar reële waarde van identificeerbare activa en passiva worden gezien als een onderdeel van deze deelnemingen en worden per balansdatum eveneens omgerekend tegen de koers op balansdatum. De hieruit resulterende omrekeningsverschillen worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht in de wettelijke reserve omrekeningsverschillen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

5.4 Operationele leasing Bij PWN zijn er leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij de vennootschap liggen. Deze leasecontracten worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst-en-verliesrekening over de looptijd van het contract.

5.5 Grondslagen derivaten en hedge-accounting PWN maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten zoals renteswaps ter afdekking van de gelopen risico’s betreffende de renteschommelingen. Met betrekking tot de financiële instrumenten voldoet PWN aan de voorwaarden van kostprijs hedge-accounting in overeenstemming met RJ 290. Bij het toepassen van kostprijs hedge-accounting is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de resultaatbepaling van het hedge-instrument afhankelijk van de afgedekte post. Dit betekent het volgende:  Indien de afgedekte post tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, wordt ook het derivaat tegen kostprijs gewaardeerd.  Zolang de afgedekte post in de kostprijs-hedge nog niet in de balans verwerkt wordt, wordt het hedge-instrument niet geherwaardeerd. Indien de afgedekte post een monetaire post in vreemde valuta betreft, wordt het derivaat, voor zover het valuta-elementen in zich heeft, ook gewaardeerd tegen de contante koers op balansdatum. Indien het derivaat valuta-elementen in zich heeft, dient het verschil tussen de contante koers die geldt op het moment van afsluiten van het derivaat en de termijnkoers waartegen het derivaat zal worden afgewikkeld te worden verdeeld over de looptijd van het derivaat, omdat dit verschil hoofdzakelijk een gevolg is van renteverschillen. Indien het derivaat valuta elementen in zich heeft, wordt het verschil tussen de contante koers die geldt op het moment van afsluiten van het derivaat en de termijnkoers waartegen het derivaat zal worden afgewikkeld geamortiseerd over de looptijd van het derivaat. Het ineffectieve deel van de hedge-relatie wordt, indien van toepassing direct in de winst-enverliesrekening verwerkt. PWN past kostprijs hedge-accounting toe voor de renteswaps die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende schulden worden omgezet in vastrentende leningen.

6 Grondslagen voor waardering van activa en passiva 6.1 Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Voor de vaststelling of voor een materieel vast actief sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt verwezen naar betreffende paragraaf. Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben. Voor verplichtingen tot herstel na afloop van het gebruik van het actief (ontmantelingskosten) wordt een voorziening getroffen voor het verwachte bedrag op het moment van activering.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

6.1.1 Groot onderhoud Groot onderhoud wordt geactiveerd wanneer met het onderhoud de levensduur van het actief wordt verlengd en/of de waarde van het actief wordt verhoogd. Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten van het onderhoud waarbij de levensduur van het actief niet verlengd en/of de waarde van het actief niet verhoogd wordt, worden rechtstreeks in het resultaat verantwoord.

6.1.2 Bijzondere waardeverminderingen van materiële vaste activa PWN beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzonder-waardeverminderingsverlies wordt direct als last verwerkt in de winst-enverliesrekening onder gelijktijdige verlaging van de boekwaarde van het betreffende actief. De opbrengstwaarde wordt in eerste instantie ontleend aan een bindende verkoopovereenkomst; als die er niet is, wordt de opbrengstwaarde bepaald met behulp van de actieve markt waarbij normaliter de gangbare biedprijs geldt als marktprijs. De in aftrek te brengen kosten bij het bepalen van de opbrengstwaarde zijn gebaseerd op de geschatte kosten die rechtstreeks kunnen worden toegerekend aan de verkoop en nodig zijn om de verkoop te realiseren. Voor de bepaling van de bedrijfswaarde wordt een inschatting gemaakt van de toekomstige netto kasstromen bij voortgezet gebruik van het actief/de kasstroomgenererende eenheid; vervolgens worden deze kasstromen contant gemaakt waarbij een disconteringsvoet wordt gehanteerd van 3,5% (2017: 3,5%). De disconteringsvoet geeft geen risico’s weer waarmee in de toekomstige kasstromen al rekening is gehouden. Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord. Een bijzondere waardevermindering van goodwill wordt niet teruggenomen.

6.1.3 Onderhanden werk Onder de onderhanden werken zijn kosten van lopende en nog uit te voeren projecten opgenomen. De onderhanden werken worden gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor eventuele niet terug te verdienen kosten.

6.2 Immateriële vaste activa De aangeschafte immateriële vaste activa worden gewaardeerd tegen aanschaffingsprijs verminderd met de lineaire afschrijvingen. Onder aanschaffingsprijs wordt verstaan de verkrijgingsprijs, hetzij de vervaardigingsprijs. De afschrijving op de overige immateriële vaste activa vindt plaats volgens het lineaire systeem en is gebaseerd op bedrijfseconomisch verantwoord geachte gebruiksduren. De waarde wordt minstens eens per jaar beoordeeld, en waar nodig gecorrigeerd. Om vast te stellen of er voor een immaterieel vast actief sprake is van een bijzondere waardevermindering, wordt verwezen naar paragraaf 6.1.2 ‘Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa’.

6.2.1 Kosten van ontwikkeling Uitgaven voor ontwikkelingsprojecten worden geactiveerd als onderdeel van de vervaardigingsprijs als het waarschijnlijk is dat het project commercieel en technisch succesvol zal zijn (dat wil zeggen: als het waarschijnlijk is dat economische voordelen zullen worden behaald) en de kosten betrouwbaar kunnen PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

worden vastgesteld. Voor de geactiveerde ontwikkelingskosten is een wettelijke reserve onder het eigen vermogen gevormd ter hoogte van het geactiveerde bedrag. De afschrijving van de geactiveerde ontwikkelingskosten vangt aan zodra de commerciële productie is gestart en vindt plaats over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Onderzoekskosten worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening.

6.3 Financiële vaste activa 6.3.1 Deelnemingen Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Wanneer meer dan 20% van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt, tenzij anders vermeld, ervan uitgegaan dat er invloed van betekenis is. De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening; voor deelnemingen waarvan onvoldoende beschikbaar is voor aanpassing aan deze grondslagen, wordt uitgegaan van de waarderingsgrondslagen van de desbetreffende deelneming. Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover PWN in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen. De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Indien sprake is van een bijzondere waardevermindering vindt waardering plaats tegen de realiseerbare waarde. De afwaardering vindt dan plaats ten laste van de winst-en-verliesrekening.

6.3.2 Vorderingen op deelnemingen De onder financiële vaste activa opgenomen vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen de reële waarde, gewoonlijk de nominale waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen. Vervolgens worden deze vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs.

6.3.3 Overige participaties Deze participaties worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden participaties gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct verantwoord in de winst-en-verliesrekening.

6.3.4 Overige vorderingen De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij de verstrekking van leningen sprake is van disagio of agio, wordt dit gedurende de looptijd ten gunste respectievelijk ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactiekosten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de winst-en-verliesrekening.

6.3.5 Bijzondere waardeverminderingen van financiële vaste activa PWN beoordeelt voor financiële instrumenten op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij objectieve PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt PWN de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winst-en-verliesrekening. Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daarvoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Bij een investering in eigen-vermogensinstrumenten gewaardeerd tegen kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het financiële actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de actuele vermogenskostenvoet voor een soortgelijk financieel actief. Het bijzondere-waardeverminderingsverlies wordt slechts teruggenomen indien er aanwijzingen zijn dat een in voorgaande jaren in de jaarrekening verwerkt verlies als gevolg van waardevermindering niet meer aanwezig is of veranderd is.

6.4 Voorraden De voorraden grond- en hulpstoffen worden gewaardeerd tegen historische kostprijs, verminderd met afwaardering wegens incourantheid, onder toepassing van de FIFO-methode (‘first in, first out’) of lagere opbrengstwaarde. De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

6.5 Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Handelsvorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. De vorderingen hebben een looptijd van korter dan 1 jaar, tenzij anders vermeld.

6.6 Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden indien het saldo van alle bij de betreffende bank lopende rekeningen negatief staat. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde.

6.7 Eigen vermogen – wettelijke reserve De wettelijke reserves worden aangehouden voor de geactiveerde immateriële activa, zoals ook toegelicht bij 6.2.1.

6.8 Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de contante waarde (op basis van een vaste rekenrente van 3,5%) waarbij, indien van toepassing, rekening wordt gehouden met toekomstige salarisstijgingen.

6.8.1 Pensioenvoorziening De pensioenregeling wordt gefinancierd door afdrachten aan het pensioenfonds ABP. De pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

benadering’. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst- en verliesrekening verantwoord. Aan de hand van de uitvoeringsovereenkomst wordt beoordeeld of en zo ja welke verplichtingen naast de betaling van de jaarlijks aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie op balansdatum bestaan. Deze additionele verplichtingen, waaronder eventuele verplichtingen uit herstelplannen van de pensioenuitvoerder, leiden tot lasten voor PWN en worden in de balans opgenomen in een voorziening. Ultimo 2018 waren er geen pensioenvorderingen en -verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie. De waardering van de verplichting is de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om deze per balansdatum af te wikkelen. Indien het effect van de tijdswaarde van geld materieel is, wordt de verplichting gewaardeerd tegen de contante waarde. Toevoegingen aan en vrijval van de verplichtingen komen ten laste, respectievelijk ten gunste van de winst- en verliesrekening. Een pensioenvordering wordt in de balans opgenomen wanneer PWN beschikkingsmacht heeft over de pensioenvordering, wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen die de pensioenvordering in zich bergt, zullen toekomen aan PWN en wanneer de pensioenvordering betrouwbaar kan worden vastgesteld.

6.8.2 Latente belastingverplichtingen Latente belastingverplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de waarde van de activa en passiva volgens fiscale voorschriften enerzijds en de boekwaarden die in deze jaarrekening gevolgd worden anderzijds. De berekening van de latente belastingverplichtingen geschiedt tegen de belastingtarieven die op het einde van het verslagjaar gelden, of tegen de tarieven die in de komende jaren gelden, voor zover deze al bij wet zijn vastgesteld. Latente belastingen worden verantwoord voor tijdelijke verschillen inzake groepsmaatschappijen, deelnemingen en joint ventures, tenzij PWN in staat is het tijdstip van afloop van het tijdelijke verschil te bepalen en het niet waarschijnlijk is dat het tijdelijke verschil in de voorzienbare toekomst zal aflopen. Belastinglatenties worden gewaardeerd op nominale waarde.

6.9 Langlopende schulden Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten. Het verschil tussen de bepaalde boekwaarde en de uiteindelijke aflossingswaarde wordt op basis van de effectieve rente gedurende de geschatte looptijd van de schulden in de winst-en-verliesrekening als interestlast verwerkt.

6.10 Kortlopende schulden De kortlopende schulden hebben allen een resterende looptijd korter dan een jaar. De reële waarde benadert de boekwaarde vanwege het kortlopende karakter ervan.

6.10.1 Pensioenen Op de pensioenregelingen zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van toepassing en worden pensioenpremies betaald door PWN aan het bedrijfstakpensioenfonds ABP. De pensioenen zijn gebaseerd op een middelloonregeling. De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen. Er zijn geen andere verplichtingen dan de te betalen pensioenpremies.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

7 Grondslagen voor bepaling van het resultaat 7.1 Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. Winsten worden verantwoord in het jaar waarin de goederen zijn geleverd, c.q. de diensten zijn verricht. Verliezen worden in aanmerking genomen in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn.

7.2 Netto-omzet Onder de netto-omzet wordt verantwoord het gefactureerde vastrecht en het gefactureerde waterverbruik met betrekking tot het verslagjaar tot aan de laatste opnamedatum van de individuele watermeters, evenals de raming van het nog te factureren vastrecht en het verbruik over de periode vanaf de laatste opnamedatum van deze meters tot en met het einde van het verslagjaar. De afwijkingen op de ramingen worden in het volgende verslagjaar verantwoord.

7.3 Overige bedrijfsopbrengsten Onder overige bedrijfsopbrengsten worden verantwoord de opbrengsten vanuit de door de provincie Noord-Holland in beheer gegeven duinterreinen en andere provinciale natuur- en recreatieterreinen, de opbrengsten van de Kennemer Duincampings, de verkoop van activa, en overige opbrengsten van nevenactiviteiten.

7.4 Personeelsbeloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-enverliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

7.5 Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf Onder de geactiveerde productie voor het eigen bedrijf worden de interne loonkosten (uren x tarief) opgenomen. Deze kosten dienen ter vervaardiging van de materiële vaste activa. De geactiveerde kosten worden in mindering gebracht op de personeelskosten.

7.6 Overige kosten Dit betreffen de kosten die PWN maakt t.b.v. haar exploitatie en bestaan onder meer uit kosten uitbesteed werk, materiaalkosten, en overige externe kosten. Deze kosten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben.

7.7 Subsidies Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen. Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de winst-en-verliesrekening.

7.8 Afschrijvingen De afschrijvingen geschieden tijdsevenredig op basis van de verwachte economische levensduur. De afschrijvingen vangen maximaal 2 maanden na het moment van ingebruikname aan. Boekwinsten en -verliezen met betrekking tot materiële en immateriële vaste activa zijn begrepen onder de afschrijvingen. De van derden ontvangen bijdragen in aanleg leidingen worden geamortiseerd overeenkomstig de afschrijvingstermijn van de aangelegde leiding.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

7.9 Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten, indien van toepassing, wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

7.10 Koersverschillen Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening van monetaire posten worden in de winst en verliesrekening verwerkt in de periode dat zij zich voordoen, tenzij hedge accounting wordt toegepast.

7.11 Activeren van rentelasten Rentelasten worden geactiveerd gedurende de periode van vervaardiging van een actief, indien het een aanmerkelijke hoeveelheid tijd (minimaal één jaar) vergt om het actief gebruiksklaar te maken. De te activeren rente wordt berekend op basis van de gewogen rentevoet (is bouwrente) van leningen die niet specifiek aan de vervaardiging van het actief zijn toe te rekenen, in verhouding tot de uitgaven en periode van vervaardiging.

7.12 Resultaat deelnemingen Het resultaat deelnemingen bestaat uit de resultaten van het boekjaar van de in de balans weergegeven deelnemingen.

7.13 Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-enverliesrekening, rekening houdend met beschikbare, fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief.

8 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito’s met een looptijd langer dan drie maanden. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een geschatte gemiddelde koers. Koersverschillen op geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappij is opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. De geldmiddelen die in de verworven groepsmaatschappij aanwezig zijn, zijn op de aankoopprijs in mindering gebracht. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De waarde van de gerelateerde activa en leaseverplichting zijn in de toelichting van balansposten verantwoord. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasingcontract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten.

9 Financiële instrumenten en risicobeheersing Wij wijzen op de in het bestuursverslag te vermelden doelstellingen en het beleid van PWN inzake risicobeheer. Daarbij wordt aandacht besteed aan het beleid voor de afdekking van risico’s verbonden aan alle belangrijke soorten voorgenomen transacties, en aan de door PWN gelopen prijs-, krediet-, liquiditeits- en kasstroomrisico’s (art. 391.3 BW). Dit betreft de volgende risico’s en risicobeheersing:

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

9.1 Valutarisico Het valutarisico voor PWN heeft vooral betrekking op posities en toekomstige transacties in Britse ponden. De directie van PWN heeft op basis van een risicoanalyse bepaald dat een deel van deze valutarisico’s wordt ingedekt. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een cross currency swap. Dit instrument wordt niet speculatief gebruikt. Voorgaande is vastgelegd in het treasurystatuut.

9.2 Rente- en kasstroomrisico Voor de schulden met variabele renteafspraken loopt PWN risico ten aanzien van toekomstige kasstromen. Om deze risico’s te mitigeren heeft PWN renteswaps gecontracteerd, zodat de vennootschap per saldo een vaste rente betaalt. Deze instrumenten worden niet speculatief gebruikt. De marktwaarde van de financiële instrumenten is bepaald aan de hand van de waarde in het economische verkeer. Het betreft het bedrag dat de PWN zou ontvangen of betalen wanneer de contracten beëindigd zouden worden.

9.3 Kredietrisico PWN heeft geen significante concentraties van kredietrisico. De liquide middelen staan uit bij banken die minimaal een A-rating hebben. Banken waarmee derivaten worden afgesloten hebben tenminste een Arating. PWN heeft vorderingen verstrekt aan verbonden partijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen. Bij deze partijen is geen historie van wanbetaling bekend.

9.4 Liquiditeitsrisico PWN stuurt onder andere op de convenanten die door de financiers van PWN worden geëist. Hiermee blijft PWN toegang houden tot de vermogensmarkt. Tevens wordt continu een liquiditeitsplanning van 12 maanden vooruit aangehouden waarbij eventuele risico’s direct worden opgelost. Daarnaast wordt in de kredieten een interne buffer aangehouden waardoor PWN te allen tijde aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen. Verder loopt PWN liquiditeitsrisico uit hoofde van haar derivatenportefeuille. PWN loopt het risico dat een derivatencontract voor einde looptijd wordt beëindigd (break) door de tegenpartij. Op 31 december 2018 waren er geen breakmomenten binnen 1 jaar. Het eerste breakrisico ligt in 2021.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

10 Toelichting op de geconsolideerde balans 10.1 Materiële vaste activa Voor de balanswaardering zijn de volgende afschrijvingstermijnen gehanteerd. _______________________________________________________ Categorie aantal jaren ______________________________________________________ Bedrijfsgebouwen en terreinen: Bedrijfsgebouwen 5 t/m 40 Gebouwen pompstations 30 Machines en installaties: Waterwinningsmiddelen en filterinrichtingen 25 Overige machines en installaties 5 t/m 10 Leidingen: Leidingnet distributieleidingen en transportleidingen 60-100 Leidingnet aansluitleidingen 40 Watermeters 4 t/m 20 Andere bedrijfsmiddelen: Inventaris 3 t/m 25 _______________________________________________________

bedragen x € 1.000 Aanschafwaarde per 1 januari 2018 Herrubricering WRK Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari 2018 Boekwaarde per 1 januari 2018 Investeringen Desinvesteringen aanschafwaarde Desinvesteringen cum. afschrijving Reclas MVA in uitvoering/ vanuit voorraad Bijzondere waardevermindering Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2018 Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2018 Aanschafwaarde per 31 december 2018

Bedrijfsgebouwen en terreinen

Machines en installaties

Leidingen

Andere vaste Bijdragen derden bedrijfsmiddelen

Totaal

348.639 4.235

390.222 10.093

999.161 (13.129)

119.818 (1.199)

(176.554) 0

1.681.287 0

(197.408)

(305.037)

(483.415)

(95.057)

71.126

(1.009.790)

155.467 4.503 (84) 38 600 0 (12.616) 147.908

95.278 6.272 (2.726) 2.124 1.838 (1.117) (14.099) 87.569

502.617 22.666 (1.508) 826 0 0 (22.043) 502.557

23.562 1.025 0 0 0 0 (7.888) 16.699

105.427(6.494) 0 0 0 0 3.532 108.389-

(209.985)

(317.012)

(504.633)

(102.944)

74.658

(1.059.916)

353.659

394.488

120.843

183.048-

1.706.261

1.020.320

671.497 27.972 (4.318) 2.988 2.438 (1.117) (53.115) 646.345

Materiële vaste activa in uitvoering (onderhanden werk) In uitvoering per 1 januari 2018 Investeringsuitgaven 2018 Reclas MVA in uitvoering Gereed 2018 In uitvoering per 31 december 2018 Totaal boekwaarde materiële vaste activa

1.450 7.195 (600) (4.503) 3.542 151.450

16.598 12.452 0 (6.272) 22.778 110.347

32.460 31.235 0 (22.666) 41.029

2.816 2.403 0 (1.025) 4.193

543.587

20.893

0 0 0 0 0 (108.389)

53.323 53.285 (600) (34.466) 71.542 717.888

De investeringsuitgaven van € 53 miljoen (2017: € 55 miljoen) hebben met name betrekking op de het productiebedrijf in Andijk en diverse transport- en distributieleidingprojecten. Onder bedrijfsgebouwen heeft een reclassificatie plaats gevonden van het onderhanden werk naar de materiële vaste activa voor een bedrag van € 0,6 miljoen. Dit betreft pompstation Huizen. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Aan de materiële vaste activa in uitvoering wordt bouwrente toegerekend. Deze bouwrente bedroeg in 2018: € 0,4 miljoen (2017: € 0,7 miljoen). In de andere vaste bedrijfsmiddelen is een bedrag van € 0.6 miljoen boekwaarde opgenomen van activa welke niet meer in gebruik is en er activiteiten plaatsvinden om deze te verkopen.

Foutenherstel watermeters PWN heeft tot en met 2017 ten onrechte de installatiekosten van watermeters in de operationele kosten verantwoord. Deze manier van het activeren is ontstaan door historische systeembeperkingen. De watermeters worden bij aanschaf geactiveerd, waarbij het niet mogelijk was om de kosten voor installatie te activeren. Inmiddels bestaat deze beperking niet meer. Deze methode is in overeenstemming met waarderingsgrondslagen met betrekking tot de MVA en wordt ook gehanteerd bij het vervangen van overige delen van het leidingwerk, daarbij worden kosten voor installatie wel geactiveerd. De correctie van bovenstaande fout is retrospectief verwerkt met de volgende impact op de vergelijkende cijfers: Geconsolideerd:

bedragen x € 1.000 Aanschafwaarde Cum afschrijvingen Eigen vermogen

bedragen x € 1.000 Afschrijvingen Netto resultaat

31 december 2017 1.668.179 (1.003.414) 221.499

2017 52.998 9.392

Foutenherstel 13.108 (6.376) 6.732

Foutenherstel 655 (468)

31 december 31 december 2017 na correctie 2018 na correctie 1.681.287 (1.009.790) 228.231

1.706.261 (1.059.916) 236.197

2017 na correctie 2018 na correctie 53.653 8.924

55.609 8.509

Enkelvoudig:

bedragen x € 1.000 Aanschafwaarde Cum afschrijvingen Eigen vermogen

bedragen x € 1.000 Afschrijvingen Netto resultaat

31 december 2017

Foutenherstel

31 december 31 december 2017 na correctie 2018 na correctie

1.354.232 (762.602)

13.108 (6.376)

1.367.340 (768.978)

1.384.011 (804.367)

218.540

6.732

225.272

232.941

2017 38.020 6.433

Foutenherstel 655 (468)

2017 na correctie 2018 na correctie 38.675 5.965

40.871 8.313

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

De omvang van de correctie is gebaseerd op het werkelijke aantal vervangen watermeters in de afgelopen jaren. In de verloopstaat materiële vaste activa (paragraaf 10.1 en 16.1), de toelichting met betrekking tot afschrijvingen (paragraaf 12.6) en het verloopoverzicht eigen vermogen (paragraaf 16.5) zijn bovenstaande correcties verwerkt.

10.2 Immateriële vaste activa

De immateriële vaste activa betreffen ontwikkelkosten voor software gerelateerde projecten. Deze projecten bestaan uit ERP projecten, automatiseren van managementinformatie, ontwikkelen van de klantportal, en kantoorautomatisering. In 2018 is voor € 5,2 miljoen geïnvesteerd, waarvan de drie grootste investeringen betreffen: werkplek en infrastructuur (€ 0,9 miljoen), aanpassingen in het ERP systeem SAP (€ 0,7 miljoen) en ontwikkeling BI systeem (€ 0,6 miljoen). Deze investeringen bestaan hoofdzakelijk uit externe directe kosten en interne kosten van werknemers die zich inzetten voor het realiseren van deze projecten. Aanloopkosten, opleidingskosten en onderhoudskosten worden in de wins-t en verliesrekening verantwoord. De gebruiksduur van de aanwezige immateriële vaste activa is vastgesteld op 5 jaar. De waarde wordt minstens eens per jaar beoordeeld, en waar nodig gecorrigeerd. In 2018 hebben geen correcties plaatsgevonden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

10.3 Financiële vaste activa Deelnemingen bedragen x € 1.000 Boekwaarde per 1 januari 2018 Investeringen Desinvesteringen Verstrekte leningen

Vorderingen Overige op deelnemingen vorderingen 2.659 825 47 0 0 0 (5) 0 0 0 0 0

Aflossingen leningen Correctie leningen Mutatie voorziening Resultaat deelnemingen Boekwaarde per 31 december 2018

0 0 0 0 2.654

(43) 0

(166) 0

0 0 782

110 0 (9)

Totaal 3.531 0 (5) 0 (209) 0 110 0 3.427

De deelnemingen, participaties en vorderingen zijn als volgt weer te geven:

31-12-2018

Mutaties

31-12-2017

bedragen x € 1.000 Deelnemingen Gewaardeerd tegen kostprijs: KWH Water B.V. te Nieuwegein (11,13%)

899

AquaMinerals B.V. te Nieuwegein (10,5%)

Société d'Exploitation des Ouvrages Hydrauliques (SEOH), te Thiés (20%) Futuro B.V., te Utrecht (25%) Gewaardeerd tegen netto-vermogenswaarde: Het Waterlaboratorium N.V te Haarlem (33,3%) Aquavirunga te Rwanda (51%) Water Fund Holland B.V. te Nieuwegein (32,9%)

20 0

0 (5)

20 5

1.483 214 0 2.654

0 0 0 (5)

1.483 214 0 2.659

225 557 782

0 (43) (43)

225 600 825

Vorderingen op deelnemingen Lening SEOH Leningen Het Waterlaboratorium N.V. Overige vorderingen Vorderingen op deelnemingen uit hoofde van MDG activiteiten Vorderingen op niet deelnemingen uit hoofde van MDG activiteiten Voorziening voor oninbaarheid

Totaal vorderingen op deelnemingen en participaties

TOTAAL

447 603 (1.059)

(109) (57) 110

556 660 (1.169)

(9)

(56)

773

(99)

872

3.427

-104

3.531

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Deelnemingen De mutaties in de deelnemingen en participaties gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde betreft het resultaat boekjaar voor het deel waarvoor PWN aandelen houdt. PWN had een 25% belang in Futuro B.V. Per 2 december 2018 is Futuro B.V. geliquideerd. Vorderingen op deelnemingen en overige vorderingen De vorderingen hebben een looptijd langer dan 1 jaar. De vorderingen met een looptijd korter dan 1 jaar zijn verantwoord onder de vlottende activa. Omtrent de uitgegeven leningen zijn geen zekerheden verkregen. Voor de door derden aan de WRK verstrekte leningen zijn garanties afgegeven. Deze zijn opgenomen in de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Voor de entiteiten met geringe verwachte cashflows waarop PWN een vordering heeft, heeft PWN voor deze vorderingen een voorziening gevormd. De aflossing op de lening aan SEOH start in 2020. De aflossing betreft € 45.000 (5% per jaar, einddatum 2024). De aflossing op de lening aan Het Waterlaboratorium betreft € 43.000 van de lening (4,82% per jaar, einddatum 2032).

10.4 Vlottende activa bedragen x € 1.000

31-12-2018

31-12-2017

Voorraden Onderhanden werken Materialen Totaal voorraad

712 1.650 2.362

517 3.372 3.889

De onderhanden werken betroffen kosten van lopende en nog uit te voeren projecten. De materialen bestaan met name uit leidingen, membranen en appendages.

bedragen x € 1.000

31-12-2018

31-12-2017

16.833 1.794 (3.891) 14.736

19.731 3.343 (3.720) 19.354

Debiteuren Waterdebiteuren Handelsdebiteuren Af: Voorziening oninbare debiteuren Totaal debiteuren

De afname van de waterdebiteuren houdt met name verband met de timing van de afrekening van de lopende projecten.

bedragen x € 1.000

31-12-2018

31-12-2017

Vorderingen Vorderingen op personeel Te vorderen belastingen, pensioenen sociale premies Lening u/g Overige vorderingen Totaal vorderingen

0 2.650 93 79 2.822

21 1.956 93 12 2.082 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

De te vorderen belasting bestaat met name uit de te vorderen BTW.

bedragen x € 1.000

31-12-2018

31-12-2017

Overlopende activa Vooruitbetaalde kosten Overige overlopende activa Totaal overlopende activa

2.089 6.204 8.293

191 2.988 3.179

De overige overlopende activa bestaan zijn gestegen door een stijging in de nog te factureren wateromzet Daarnaast is een bedrag van € 1,3 miljoen geboekt als vooruitbetaling bij KDC voor verhuureenheden die in 2019 worden afgeleverd. Er zijn geen vorderingen in onderpand gegeven als zekerheid voor verplichtingen. De vlottende activa hebben een looptijd van korter dan één jaar. De reële waarde van de vorderingen benadert de boekwaarde, gegeven het kortlopende karakter van de vorderingen en het feit dat waar nodig voorzieningen voor oninbaarheid zijn gevormd.

10.5. Liquide middelen bedragen x € 1.000 Liquide middelen

31-12-2018 31.001

31-12-2017 26.878

De liquide middelen staan ter vrije beschikking aan de vennootschap.

10.5.1 Toelichting bij het kasstroomoverzicht De stijging in de liquide middelen is het gevolg van een positieve kasstroom uit operationele activiteiten en een uitgaande kasstroom voor financieringsactiviteiten die lager is. De aflossingen voor langlopende schulden zijn gedaald. Onder de investeringen in materiële vaste activa zijn alleen de investeringen opgenomen waarvoor in 2018 geldmiddelen zijn opgeofferd.

10.6 Eigen vermogen Voor een specificatie en toelichting van het eigen vermogen wordt verwezen naar de vennootschappelijke balans per 31 december 2018.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

10.7 Voorzieningen bedragen x € 1.000

Personeel gerelateerde voorzieningen Voorziening organisatieontwikkeling Latentie vennootschapsbelasting

bedragen x € 1.000

Personeel gerelateerde voorzieningen Voorziening organisatieontwikkeling Latentie vennootschapsbelasting

31-12-2018

3.781 3.509 195 7.485

31-12-2018

3.781 3.509 195 7.485

31-12-2017

4.458 4.394 352 9.204

Dotatie

899 1.603 0 2.502

Onttrekking

1.046 2.488 157 3.691

Vrijval

31-12-2017

531 0 0 531

4.458 4.394 352 9.204

De personeel gerelateerde voorzieningen worden gedeeltelijk berekend tegen de contante waarde van de toekomstige betalingsverplichtingen, waarbij rekening is gehouden met de verwachte salarisstijgingen. De personeel gerelateerde voorzieningen bestaan met name uit aangegane verplichtingen inzake uitkeringen aan post-actieven. Dit betreffen afspraken met medewerkers op grond van het sociaal plan, dan wel de geactualiseerde en toekomstige verplichtingen van de medewerkers die gebruikmaken van de FUR-suppletieregeling. De voorziening organisatieontwikkeling is gevormd in verband met de in 2017 uit te voeren reorganisatie om PWN bestendig te maken voor de toekomst. Hiervoor is een schatting gemaakt van de kosten welke hiermee gemoeid zijn. Hierbij is rekening gehouden met de outplacementkosten ter ondersteuning voor het vinden van nieuw werk. De voorziening is opgenomen tegen contante waarde. De voorziening organisatieontwikkeling is in 2018 aangevuld met een bedrag van € 1,5 miljoen. PWN is eigen risico drager voor de WW en het blijkt dat veel werknemers die tijdens de reorganisatie moesten vertrekken nog geen nieuwe baan hebben gevonden. De dotatie aan de voorzieningen bestaan met name uit rentekosten en een herrekening van de pensioenverplichting. De onttrekkingen bestaan met name uit de maandelijkse uitkeerverplichtingen. De vrijval is gerelateerd aan de vrijgevallen verplichtingen. De verwachte onttrekking voor de totale post voorzieningen zal voor het komende boekjaar € 2,5 miljoen bedragen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

10.8 Langlopende schulden bedragen x € 1.000

Langlopende schulden Aflossingsverplichting lopend boekjaar Totaal begin periode Mutaties Opgenomen leningen Herberekening GBP lening tegen spotkoers Contante koers balansdatum cross currency swa Aflossingen Aflossingsverplichting volgend boekjaar Totaal mutaties

31-12-2017

31-12-2018

425.637 76.151

431.402 59.762

501.788

491.164

65.000 (2.227) 2.227 (75.624) (59.762)

48.895 (1.561) 1.561 (53.648) (44.737) (49.490)

(70.386)

Totaal

441.674

431.402

Totaal langlopende schulden (incl. kortlopend deel)

486.411

491.164

De gemiddelde resterende looptijd is 8,0 jaar (2017: 7,5 jaar). Het gemiddelde rentepercentage over de resterende looptijd van deze leningen bedraagt 3,37%. Een bedrag van € 129 miljoen (2017: € 180 miljoen) heeft een resterende looptijd van meer dan 5 jaar. De marktwaarde van de langlopende schulden bedraagt € 462 miljoen (2017: € 481 miljoen). Negatieve pledge clausule PWN heeft in de contracten met de banken een negatieve pledge clausule opgenomen. Hiermee verklaart PWN geen van haar activa te zullen bezwaren ten behoeve van derden zonder voorafgaande toestemming van de geldgever. Derivaten PWN heeft ultimo 2018 de volgende derivaten in haar portefeuille: - Renteswaps - Cross currency swap PWN past kostprijs hedge-accounting toe ten aanzien van alle bovengenoemde derivaten. Het effectieve deel van de reële-waardeverandering van de derivaten wordt direct verantwoord in de winst-enverliesrekening onder de financiële baten en lasten. PWN documenteert de relatie tussen hedging instrument en onderliggende afgedekte positie in een hedgetabel. In 2018 waren alle hedges effectief. De marktwaarde van de gehele derivaten positie van PWN bedraagt per 31 december 2018 € 62 miljoen negatief (2017: € 61 miljoen negatief). PWN heeft ten doel deze derivaten tot einde looptijd of een marktwaarde van nihil aan te houden. Renteswaps PWN past kostprijshedge accounting toe om het risico van veranderingen in de variabele rente die wordt betaald wordt op de financieringen te mitigeren. De afgesloten, al lopende en toekomstige financieringen zijn aangemerkt als afgedekte positie. Alle renteswaps die PWN heeft afgesloten zijn als hedging instrument aangewezen, daar ze allen het hiervoor genoemde variabele rente risico afdekken. Per 31 december 2018 heeft PWN zeven payer swaps (swap ter indekking rentestijging, waarbij we een vaste rente betalen en variabele rente ontvangen) met een totale hoofdsom van € 142,7 miljoen (2017: € 150 miljoen, met acht payer swaps). De marktwaarde van de swaps bedraagt per 31 december 2018 € 60,2 miljoen negatief (2017: € 58,3 miljoen negatief). PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Vier payers swaps kennen een Mutual Termination Clausule (MTC). Eén van deze payer swaps met MTC clausule heeft een ingangsdatum in 2021 en heeft een marktwaarde per ultimo 2018 van € 11,7 miljoen negatief (2017: € 11,1 miljoen negatief). De overige drie swaps met een MTC clausule hebben een ingangsdatum in respectievelijk 2022, 2024 en 2025. Deze swaps hebben een marktwaarde van respectievelijk € 15,7 miljoen negatief, € 15,7 miljoen negatief en € 10,4 miljoen negatief (2017: € 14,9 miljoen negatief, € 14,7 miljoen negatief en € 10,0 miljoen negatief). Er is geen CSA afgesloten (Collateral Support Annex) met de tegenpartijen, zijnde Deutsche Bank en ING. In een CSA komen partijen overeen om bij tussentijdse verschillen tussen oorspronkelijke en marktwaarde af te rekenen. Cross-currency swap PWN heeft een cross-currency swap afgesloten ter afdekking van het valutarisico op aflossingen en rentebetalingen van een lening in Britse Ponden. De marktwaarde van de cross-currency swap bedraagt per 31 december 2018 € 1,7 miljoen negatief (2017: € 2,5 miljoen negatief).

10.9 Kortlopende schulden bedragen x € 1.000

Aflossingsverplichting langlopende schulden komend boekjaar Schulden aan kredietinstellingen Voorschotten watergelden Te betalen belastingen, pensioenen sociale premies Schulden aan leveranciers Overlopende passiva Totaal

31-12-2018

44.737 0 13.152 4.738 25.030 17.530 105.187

31-12-2017

59.762 0 14.547 5.442 22.349 18.713 120.813

De afname van de voorschotten watergelden houdt verband met de timing van de voorschotten en eindafrekeningen van de drinkwaterklanten. De te betalen belastingen bestaan met name uit de af te dragen Belasting op Leidingwater en de af te dragen loonheffing. De schulden aan leveranciers zijn licht gestegen in vergelijking met voorgaand jaar. De overlopende passiva bestaan met name uit nog te betalen rentekosten en de verplichtingen inzake het flexibele arbeidsbudget. De vlottende passiva hebben een looptijd van korter dan één jaar. De reële waarde van de kortlopende schulden benadert de boekwaarde vanwege het kortlopende karakter ervan.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

11 Niet uit de balans blijkende verplichtingen 11.1 Financiële verplichtingen Meerjarige financiële verplichtingen voor de totale looptijd van de verplichtingen ad € 167 miljoen zijn aangegaan uit hoofde van het onderhoud/beheer van installaties, uit hoofde van investeringen en overige activiteiten. De totale looptijd van deze verplichtingen is korter dan 5 jaar. De verplichting korter dan 1 jaar bedraagt € 59 miljoen. In bovenstaande verplichting is een meerjarige financiële verplichting inbegrepen voor de afname van drinkwater. De verwachte last voor de komende 5 jaar bedraagt per jaar € 10,9 miljoen. De totale operationele leaseverplichting bedraagt € 2,8 miljoen, met de volgende onderverdeling: Korter dan 1 jaar: € 1,1 miljoen Tussen 1 en 5 jaar: € 1,7 miljoen Langer dan 5 jaar: € 0 Gedurende het verslagjaar zijn € 1,3 miljoen aan leasekosten in de winst-en-verliesrekening verwerkt:

11.2 Fiscale eenheid Binnen PWN is sprake van een fiscale eenheid voor de btw en de vennootschapsbelasting. PWN staat aan het hoofd hiervan. Naast PWN zijn de volgende vennootschappen in de fiscale eenheid btw opgenomen:  PWNT B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT R&D B.V., te Velserbroek (100%)  PWN Technologies Personel B.V., te Velserbroek (100%), tot 1 oktober 2018  Aquanet B.V., te Velserbroek (100%)  De Kennemer Duincampings B.V., te Velserbroek (100%) Naast PWN zijn de volgende vennootschappen in de fiscale eenheid vennootschapsbelasting opgenomen:  PWNT Holding B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT R&D B.V., te Velserbroek (100%)  PWN Technologies Personel B.V., te Velserbroek (100%)  Aquanet B.V., te Velserbroek (100%)  De Kennemer Duincampings B.V., te Velserbroek (100%) De onderlinge verrekening systematiek is dat er wordt afgerekend met de dochters op basis van het fiscale resultaat van de dochter, echter wordt in de afrekening richting de dochtermaatschappijen rekening gehouden met de voordelen van de fiscale eenheid (horizontale verliesverrekening). Aangezien de totale fiscale entiteit een verlies maakt, is er besloten om bij geen van de entiteiten een vpb-last of bate te boeken. Op grond van de Invorderingswet zijn de vennootschap en de met haar gevoegde dochterondernemingen ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting.

11.3 Garanties PWN staat garant voor een nakoming van een opdracht van PWNT Holding B.V. inzake de levering van een zuiveringsinstallatie aan South West Water Ltd in 2018. De maximale resterende aansprakelijkheid wordt bij niet nakoming door PWNT Holding B.V. geschat op € 14,5 miljoen (2017: € 15,6 miljoen) welke naar verwachting vanaf 2019 opgeëist kan worden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

12 Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening 12.1 Netto-omzet bedragen x € 1.000

Verkocht drinkwater Verkocht ruwwater WRK Lek- en meetverschillen Totaal

2018

2017

€

105.155

171.464

102.308

169.934

42.264

6.426

41.616

7.381

177.890

150.343

Vastrecht brandkranen Netto-omzet

6.419

6.903 154.322

1.374

1.421 154.322

179.311

177.315

150.343

178.689

Voor een toelichting op de ontwikkeling van de omzet wordt verwezen naar het directieverslag.

12.2 Overige bedrijfsopbrengsten bedragen x € 1.000

Opbrengsten vermarkten zuiveringstechnologie Opbrengsten verblijfsrecreatie Opbrengsten natuurbeheer Doorberekende werkzaamheden en diensten Doorberekende administratie- en inningskosten Totaal

2017

2018

21.290 11.352 4.424 3.812 2.109 43.011

12.781 12.596 4.332 637 2.114 32.994

De bedrijfsopbrengsten in 2018 zijn gedaald ten opzichte van 2017. Dit wordt met name veroorzaakt door de lagere opbrengsten bij PWNT die in het overzicht zijn opgenomen onder vermarkten zuiveringstechnologie.

12.3 Inkoop water bedragen x € 1.000

2018

2017

Inkoop drinkwater

8.368

7.103

Totaal

8.368

7.103

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

12.4 Kosten uitbesteed werk, materiaalkosten en andere externe kosten 2018

bedragen x € 1.000 Uitbesteed werk Materiaalkosten Overige externe kosten Totaal

43.790 20.303 20.398 84.491

2017 46.066 16.532 30.663 93.261

De afname van de externe kosten wordt veroorzaakt door de lagere opbrengsten bij PWNT en de daaraan gerelateerde externe kosten, dit als gevolg van afrondingsfase van een aantal projecten. In het boekjaar zijn de volgende bedragen aan accountantshonoraria ten laste van het resultaat gebracht:

(x.1000)

PwC Accountants €

Overig PwC netwerk €

Totaal PwC netwerk €

228

Andere controlewerkzaamheden

Fiscale advisering

154

Andere niet-controlediensten

228

156

384

Controle van de jaarrekening

Totaal

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de vennootschap en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. Deze honoraria hebben betrekking op het onderzoek van de jaarrekening over het boekjaar 2018, ongeacht of de werkzaamheden reeds gedurende het boekjaar zijn verricht.

12.5 Personeelskosten bedragen x € 1.000 Salarissen en overige personeelskosten Pensioenkosten Overige sociale lasten Af: Geactiveerde produktie eigen bedrijf Totaal

Het aantal actieve personeelsleden omgerekend naar een volledige dagtaak bedroeg ultimo

2018

2017

33.506 4.171 4.751 (3.490) 38.938

36.491 4.137 4.299 (3.266) 41.661

597

584

Het aantal fte werkzaam in het buitenland bedraagt ultimo 2018: 3 (2017: 3). De overige fte zijn werkzaam in Nederland. De fte zoals hierboven opgenomen betreft de stand ultimo 2018. Hoewel hier sprake is van een stijging, zijn de salariskosten over 2018 lager dan 2017. Dit als gevolg van de relatief grote uitstroom begin 2018, waar pas eind 2018 de instroom van nieuwe medewerkers op gang is gekomen. De bezoldiging van de directie en commissarissen wordt vermeld in de toelichting op de vennootschappelijke jaarrekening.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

12.6 Afschrijvingen bedragen x € 1.000 Afschrijving op materiële vaste activa Amortisatie van bijdragen in aanleg Totaal

2018

2017

59.141 (3.532) 55.609

57.158 (3.505) 53.653

12.7 Financiële baten en -lasten bedragen x € 1.000

Rentelasten Rentetoerekening aan voorzieningen

Geactiveerde rentelasten Ontvangen interest leningen u/g derden

2018

16.298

Koersresultaat Totaal

17.737

176

311

16.474

18.048

(433) (94) 15.947

Overige interestbaten en -lasten

2017

421

(731) (153) 17.164 (314)

245

16.390

17.095

Onder de rentelasten in 2018 is € 4,1 miljoen aan gerealiseerde resultaten renteswaps verantwoord (2017: € 5,9 miljoen). Voor een nadere toelichting inzake de derivaten wordt verwezen naar paragraaf 10.7. De geactiveerde rentelasten over 2018 zijn gebaseerd op de verwachte gemiddelde rente van het vreemd vermogen (3,608%) (2017: 3,61%).

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

12.8 Belastingen bedragen x € 1.000

Resultaat voor belasting

Dotatie vennootschapsbelastinglatentie Onttrekking vennootschapsbelastinglatentie Te betalen vennootschapsbelasting lopend jaar Belasting over het resultaat Effectief belastingtarief Toepasselijk belastingtarief

2018

8.509

2017

8.982

(157)

157

25%

PWN is vanaf 1 januari 2016 vennootschapsbelastingplichtig voor haar niet-wettelijke activiteiten. De drinkwateractiviteiten van PWN zijn vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Conform toelichting 11.2 vormt PWN het hoofd van de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. De fiscale eenheid is op basis van de over 2016 ingediende aangifte vennootschapsbelasting verlieslatend.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

13 Vennootschappelijke balans (na resultaatbestemming)

Activa bedragen x € 1.000

Noot:

Vaste activa Materiële vaste activa Immateriële vaste activa Financiële vaste activa

16.1 16.2 16.3

31-12-2017

31-12-2018

642.662 .

645.775

10.012

5.917

22.258

28.317 680.009

674.932

16.4 Vlottende activa Voorraden Debiteuren Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

1.598

3.344

17.196

21.553

14.663

12.672

11.242

10.791

Totaal

44.699

48.360

719.631

728.369

31-12-2018

31-12-2017

Passiva bedragen x € 1.000

Eigen vermogen Aandelenkapitaal Wettelijke reserve Algemene reserve

16.5 6.795

6.795 10.012

216.134

218.477 232.941

225.272

Voorzieningen

16.6

7.290

8.852

Langlopende schulden

16.7

378.667

389.389

Kortlopende schulden

16.8

100.733

104.856

Totaal

719.631

728.369

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

14 Vennootschappelijke winst- en verliesrekening 2018

2017

20.981

24.050

(13.978)

(16.638)

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

7.003

7.412

Resultaat uit deelnemingen

1.310

(1.447)

Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening

8.313

5.965

bedragen x € 1.000

Bedrijfsresultaat Financiële baten en -lasten

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

15 Toelichting vennootschappelijk algemeen 15.1 Algemeen De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de jaarverslaggeving. De grondslagen van waardering en resultaatbepaling voor de vennootschappelijke jaarrekening zijn gelijk aan de grondslagen die worden vermeld in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Geconsolideerde vennootschappen worden gewaardeerd op de nettovermogenswaarde. Deelnemingen met een negatieve nettovermogenswaarde worden op nihil gewaardeerd. Wanneer PWN geheel of ten dele instaat voor schulden van de desbetreffende deelneming, respectievelijk de feitelijke verplichting heeft de deelneming (voor haar aandeel) tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt een voorziening gevormd. Bij het bepalen van de omvang van deze voorziening wordt rekening gehouden met reeds op vorderingen op de deelneming in mindering gebrachte voorzieningen voor oninbaarheid. Het resultaat uit deelnemingen komt overeen met het aandeel in het resultaat van het boekjaar van de desbetreffende vennootschappen. Aangezien de resultaten van de vennootschap zijn betrokken in de consolidatie, is de vennootschappelijke winst- en verliesrekening in verkorte vorm opgenomen (conform art. 402 BW 2 titel 9). Voor zover toelichting ontbreekt, wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

16 Toelichting op de vennootschappelijke balans 16.1 Materiële vaste activa Voor de balanswaardering zijn de volgende afschrijvingstermijnen gehanteerd. _______________________________________________________ Categorie aantal jaren _______________________________________________________ Bedrijfsgebouwen en terreinen: Bedrijfsgebouwen 5 t/m 40 Gebouwen pompstations 30 Machines en installaties: Waterwinningsmiddelen en filterinrichtingen 25 Overige machines en installaties 5 t/m 10 Leidingen: Leidingnet distributieleidingen en transportleidingen 60-100 Leidingnet aansluitleidingen 40 Watermeters 4 t/m 20 Andere bedrijfsmiddelen: Inventaris 3 t/m 25

bedragen x € 1.000 Aanschafwaarde per 1 januari 2018

Bedrijfsgebouwen en terreinen

Machines en installaties

Leidingen

Andere vaste bedrijfsmiddele

Bijdragen derden

Totaal

259.257

344.273

851.615

88.749

(176.554)

(129.048)

(263.531)

(377.375)

(70.150)

71.126

(768.978)

Boekwaarde per 1 januari 2018 Investeringen Desinvesteringen aanschafwaarde Desinvesteringen cum. afschrijving

130.209 662 (84) 38

80.742 4.888 (2.726) 2.124

474.240 20.402 (1.508) 826

18.599 210 0 0

(105.428) (6.494) 0 0

598.362 19.668 (4.318) 2.988

Reclas MVA in uitvoering/ vanuit voorraad Bijzondere waardevermindering Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2018

600 0 (7.987) 123.439

1.838 (1.117) (11.859) 73.890

0 0 (15.632) 478.328

0 0 (6.432) 12.377

0 0 3.532 (108.390)

2.438 (1.117) (38.377) 579.644

(136.997)

(273.265)

(392.181)

(76.582)

74.658

(804.367)

260.435

347.155

870.509

88.959

(183.048)

Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari 2018

Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2018 Aanschafwaarde per 31 december 2018

1.367.340

1.384.011

1.178 2.247 (600) (662) 2.163 125.602

14.719 10.590 0 (4.888) 20.421

30.219 28.149 0 (20.402) 37.966

94.311

516.294

1.296 1.383 0 (210) 2.469 14.846

0 0 0 0 0 (108.390)

47.412 42.369 (600) (26.162) 63.019 642.662

De investeringsuitgaven van € 42 miljoen hebben met name betrekking op het productiebedrijf in Andijk en diverse transport- en distributieleidingprojecten. Aan de materiële vaste activa in uitvoering wordt bouwrente toegerekend. Deze bouwrente bedroeg in 2018: € 0,4 miljoen (2017: € 0,7 miljoen). In de andere vaste bedrijfsmiddelen is een bedrag van € 0.6 miljoen boekwaarde opgenomen van activa welke niet meer in gebruik is en er activiteiten plaatsvinden om deze te verkopen. PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Onder bedrijfsgebouwen heeft een reclassificatie plaats gevonden van het onderhanden werk naar de materiële vaste activa voor een bedrag van € 0,6 miljoen. Dit betreft pompstation Huizen.

16.2 Immateriële vaste activa

bedragen x € 1.000 Aanschafwaarde per 1 januari 2018 Cumulatieve afschrijvingen per 1 januari 2018

Immateriële vaste activa 5.326 (468)

Boekwaarde per 1 januari 2018 Investeringen Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2018

4.858 4.440 (1.164) 8.134

Cumulatieve afschrijvingen per 31 december 2018

(1.632)

Aanschafwaarde per 31 december 2018

9.766

Immateriële vaste activa in uitvoering (onderhanden werk) In uitvoering per 1 januari 2018 Investeringsuitgaven 2018 Gereed 2018 In uitvoering per 31 december 2018

1.059 5.259 (4.440) 1.878

Totaal boekwaarde immateriële vaste activa

10.012

De immateriële vaste activa betreffen ontwikkelkosten voor software gerelateerde projecten. Deze projecten bestaan uit ERP projecten, automatiseren van managementinformatie, ontwikkelen van de klantportal, en kantoorautomatisering. In 2018 is voor € 5,2 miljoen geïnvesteerd, waarvan de drie grootste investeringen betreffen: werkplek en infrastructuur (€ 0,9 miljoen), aanpassingen in het ERP systeem SAP (€ 0,7 miljoen) en ontwikkeling BI systeem (€ 0,6 miljoen). Deze investeringen bestaan hoofdzakelijk uit externe directe kosten en interne kosten van werknemers die zich inzetten voor het realiseren van deze projecten. Aanloopkosten, opleidingskosten en onderhoudskosten worden in de winst en verliesrekening verantwoord. De gebruiksduur van de aanwezige immateriële vaste activa is vastgesteld op 5 jaar. De waarde wordt minstens eens per jaar beoordeeld, en waar nodig gecorrigeerd. In 2018 hebben geen correcties plaatsgevonden.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

16.3 Financiële vaste activa Deelnemingen bedragen x € 1.000 Boekwaarde per 1 januari 2018 Investeringen Desinvesteringen Ontvangen dividend Verstrekken leningen Aflossingen leningen Correctie leningen Mutatie voorziening Resultaat deelnemingen Boekwaarde per 31 december 2018

Vorderingen

Overige

op deelnemingen

vorderingen

Totaal

9.470

18.800

28.317

(5)

(705) 0

0 0

(705) 0

(6.586)

(166)

(6.752)

0 0 1.850 10.610

0 0 (557) 11.657

0 110 0 (9)

0 110 1.292 22.258

De deelnemingen, participaties en vorderingen zijn als volgt weer te geven:

bedragen x € 1.000 Deelnemingen in groepsmaatschappijen Overige deelnemingen en participaties Vorderingen op deelnemingen en groepsmaatschappijen Totaal

bedragen x € 1.000 Deelnemingen in groepsmaatschappijen Aquanet B.V. (100%) PWNT Holding B.V. (100%) De Kennemer Duincampings B.V. (100%) N.V. WRK (50%) Totaal deelnemingen in groepsmaatschappijen Overige deelnemingen Gewaardeerd tegen kostprijs: KWH water B.V. te Nieuwegein (8,25%) AquaMinerals B.V. te Nieuwegein (10,5%) Futuro B.V., te Utrecht (25%) Gewaardeerd tegen netto-vermogenswaarde: Het Waterlaboratorium N.V. te Haarlem (33,3%) Aquavirunga te Rwanda (51%) Water Fund Holland B.V. te Nieuwegein (29,9%)

Vorderingen op deelnemingen Leningen Het Waterlaboratorium N.V. Leningen N.V. WRK Leningen PWNT Holding B.V.

Overige vorderingen Totaal

31-12-2017

31-12-2018

7.197

8.342 2.268

2.273

11.648 22.258

18.847 28.317

31-12-2018

1.649 0 6.373 320 8.342

Mutaties

435 0 710 0 1.145

31-12-2017

1.214 0 5.663 320 7.197

533 38 0

0 0 (5)

533 38 5

1.483 214 0 2.268

0 0 0 (5)

1.483 214 0 2.273

557 11.100 0 11.657

(43) (7.100) 0 (7.143)

600 18.200 0 18.800

(56)

(6.059)

28.317

(9) 22.258

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Deelnemingen De mutaties in de deelnemingen (in groepsmaatschappijen) en participaties gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde betreft het resultaat boekjaar voor het deel waarvoor PWN aandelen houdt. De langlopende vordering van € 6,9 miljoen op PWNT Holding B.V. is geheel voorzien, gedeeltelijk door middel van een voorziening ter hoogte van het negatieve eigen vermogen van PWNT Holding B.V (€ 4,1 miljoen) Daarnaast is een voorziening van € 2,8 miljoen aanwezig, aangezien de terugbetaling van de vorderingen, gebaseerd op de verwachte toekomstige kasstromen, de eerstkomende jaren nog niet wordt verwacht. Overige Deelnemingen PWN had een 25% belang in Futuro B.V. (hierna Futuro). Futuro is op 29 mei 2009 opgericht door vier waterleidingbedrijven, zijnde N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland, N.V. Waterbedrijf Groningen, N.V. Waterleidingmaatschappij Drenthe en N.V. Dunea. Het doel van Futuro is het voorzien in de ICT ondersteuning van het gezamenlijke CC&B-systeem en daarmee kostenreductie en versterking van kwaliteit en bedrijfszekerheid van de ICT-ondersteuning op het gebied van CC&B. Per 2 december 2018 is Futuro geliquideerd. Vorderingen op deelnemingen en overige vorderingen De vorderingen hebben een looptijd langer dan 1 jaar. De vorderingen met een looptijd korter dan 1 jaar zijn verantwoord onder de vlottende activa. Omtrent de uitgegeven leningen zijn geen zekerheden verkregen. Voor de aan de WRK verstrekte leningen zijn garanties afgegeven. Deze zijn opgenomen in de niet uit de balans blijkende verplichtingen. Voor de entiteiten met geringe verwachte cashflows waarop PWN een vordering heeft, heeft PWN voor deze vorderingen een voorziening gevormd. De aflossing op de lening aan Het Waterlaboratorium betreft € 43.000 van de lening (4,82% per jaar, einddatum 2032). De lening aan WRK betreft 3 leningen. De aflossing op lening 1 betreft € 3,1 miljoen (3,93% per jaar, einddatum 2020). De aflossing op lening 2 betreft € 2 miljoen (4,28% per jaar, einddatum 2022). De aflossing op lening 3 betreft € 2 miljoen (3,9% per jaar, einddatum 2020). De aflossingen op de leningen betreffen totaal € 7,1 miljoen. Schulden, vorderingen en rekening-courant posities groepsmaatschappijen De schulden en vorderingen aan groepsmaatschappijen hebben, zoals onderdeel van vlottende activa en kortlopende schulden hebben betrekking op WRK N.V., Aquanet B.V., PWNT Holding B.V. en de Kennemer Duincampings B.V. Dit betreft kortlopende posities waarover geen rente wordt berekend. In de financiële vaste activa is één rekening-courant verhouding opgenomen, welke contractueel is vastgelegd, Over het gemiddeld saldo van deze rekening-courantverhoudingen wordt 4,27% rente per jaar berekend (2017: 4,31%). Omtrent aflossing en zekerheden is niets overeengekomen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

16.4 Vlottende activa bedragen x € 1.000

31-12-2018

31-12-2017

Voorraden Materialen Totaal voorraad

1.598 1.598

3.344 3.344

16.833 1.458 2.796 (3.891) 17.196

19.731 2.757 2.710 (3.645) 21.553

0 1.845 7.143 79 9.067

21 1.971 8.143 (2) 10.133

673 4.179 744 5.596

70 585 1.883 2.538

11.242

10.791

Debiteuren Waterdebiteuren Handelsdebiteuren Vorderingen op groepsmaatschappijen Af: Voorziening oninbare debiteuren Totaal debiteuren

Vorderingen Vorderingen op personeel Te vorderen belastingen, pensioenen sociale premies Lening u/g Overige vorderingen Totaal vorderingen

Overlopende activa Vooruitbetaalde kosten Nog te facturen omzet drinkwater Overige overlopende activa Totaal overlopende activa

Liquide middelen

De vlottende activa hebben een looptijd van korter dan één jaar.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

16.5 Eigen vermogen bedragen x € 1.000

Geplaatst kapitaal Saldo primo jaar na foutenherstel

Algemene Reserve Wettelijke reserve

6.795

218.477

6.795

(10.012) 8.313 (659) 14 216.134

Dotatie wettelijke reserve boekwaarde Immateriële Vaste Activa Resultaat boekjaar Dividend 2018 Overig Saldo ultimo jaar

10.012

2018 225.272

0 8.313 (659) 14 232.941

Het geplaatste aandelenkapitaal bestaat uit 15.000 gewone aandelen. Alle aandelen worden gehouden door de Provincie Noord-Holland. In het saldo van het eigen vermogen per begin van het boekjaar, is een correctie doorgevoerd met betrekking tot het foutherstel van de watermeters. Zie voor een nadere toelichting hierop paragraaf 10.1. Een bedrag van € 10 miljoen is van de algemene reserve overgeboekt naar de wettelijke reserve. Dit betreft door PWN zelf ontwikkelde software, waar tegenover geen daadwerkelijke fysieke activa staat. Het resultaat over het boekjaar wordt volledig toegevoegd aan de algemene reserve.

16.5.1 Verschil eigen vermogen en het resultaat tussen de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening Het verschil tussen het eigen vermogen volgens de enkelvoudige balans en het eigen vermogen volgens de geconsolideerde balans wordt verklaard door het feit dat voor een vordering op een deelneming in de enkelvoudige jaarrekening een voorziening is getroffen, echter in de consolidatie wordt deze vordering geëlimineerd, waardoor er geconsolideerd geen sprake is van een vordering en deze niet voorzien kan worden. Dit resulteert in een verschil tussen de enkelvoudige en geconsolideerde jaarrekening. Het verschil tussen het enkelvoudige en geconsolideerde eigen vermogen heeft zich in het boekjaar als volgt ontwikkeld:

Verschil eigen vermogen bedragen x € 1.000

2018

Eigen vermogen volgens de geconsolideerde jaarrekenin Af: Voorziening deelneming

236.197 (3.256)

Eigen vermogen volgens de enkelvoudge jaarrekening

232.941

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Verschil resultaat 2018

bedragen x € 1.000 Resultaat volgens de geconsolideerde jaarrekening Af: Voorziening deelneming

8.610 (297)

Resultaat volgens de enkelvoudge jaarrekening

8.313

16.6 Voorzieningen bedragen x € 1.000

Personeel gerelateerde voorzieningen Voorziening organisatieontwikkeling

bedragen x € 1.000

Personeel gerelateerde voorzieningen Voorziening organisatieontwikkeling

31-12-2018

3.781 3.509 7.290

31-12-2018

3.781 3.509 7.290

31-12-2017

4.458 4.394 8.852

Dotatie

899 1.603 2.502

Onttrekking

1.046 2.488 3.534

Vrijval

31-12-2017

531 0 531

4.458 4.394 8.852

De personeel gerelateerde voorzieningen bestaan met name uit aangegane verplichtingen inzake uitkeringen aan post-actieven. Dit betreffen afspraken met medewerkers op grond van het sociaal plan, dan wel de geactualiseerde en toekomstige verplichtingen van de medewerkers die gebruikmaken van de FUR-suppletieregeling. De voorziening organisatieontwikkeling is in 2018 aangevuld met een bedrag van € 1,5 miljoen. PWN is eigen risico drager voor de WW en het blijkt dat veel werknemers die tijdens de reorganisatie moesten vertrekken nog geen nieuwe baan hebben gevonden. De dotatie aan de voorzieningen bestaan met name uit rentekosten en een herrekening van de pensioenverplichting. De onttrekkingen bestaan met name uit de maandelijkse uitkeerverplichtingen. De vrijval is gerelateerd aan de vrijgevallen verplichtingen. De verwachte onttrekking voor de totale post voorzieningen zal voor het komende boekjaar € 2,5 miljoen bedragen.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

16.7 Langlopende schulden bedragen x € 1.000

Langlopende schulden Aflossingsverplichting lopend boekjaar Totaal begin periode Mutaties Opgenomen leningen Herberekening GBP lening tegen spotkoers Contante koers balansdatum cross currency swap Aflossingen Aflossingsverplichting volgend boekjaar Totaal mutaties

31-12-2017

31-12-2018

375.136 67.136

389.389 50.747

442.272

440.136

65.000 (2.227) 2.227 (67.136) (50.747)

35.000 (1.561) 1.561 (50.747) (45.722) (61.469)

(52.883)

Totaal

378.667

389.389

Totaal langlopende schulden (incl. kortlopend deel)

424.389

440.136

16.8 Kortlopende schulden bedragen x € 1.000

Aflossingsverplichting langlopende schulden komend boekjaar Voorschotten watergelden Te betalen belastingen, pensioenen sociale premies Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschappijen Overlopende passiva Totaal

31-12-2018

45.722 13.152 4.341 20.411 2.516 14.592 100.734

31-12-2017

50.747 14.547 5.174 17.618 1.883 14.887 104.856

De schulden aan groepsmaatschappijen hebben betrekking op WRK N.V., Aquanet B.V., PWNT Holding B.V. en de Kennemer Duincampings B.V. Dit betreft kortlopende schulden waarover geen rente wordt berekend. De vlottende passiva hebben een looptijd van korter dan één jaar. Het aantal werknemers over 2018 in fte betrof 482 (2017: 471), waarvan in het buitenland 0 (2017: 0)

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

17 Niet uit de balans blijkende verplichtingen 17.1 Garanties PWN heeft een zestal direct gegarandeerde leningen aan financiers afgegeven. Dit betreffen uitgegeven leningen van de financiers aan de WRK met een totale waarde van € 100 miljoen per 31 december 2018. PWN staat garant voor een nakoming van een opdracht van PWNT Holding B.V. inzake de levering van een zuiveringsinstallatie aan South West Water Ltd. in 2018. De maximale resterende aansprakelijkheid wordt bij niet nakoming door PWNT Holding B.V. geschat op € 15,6 miljoen (2017: € 15,6 miljoen) welke naar verwachting vanaf 2019 opgeëist kan worden.

17.2 Financiële verplichtingen PWN is de verplichting aangegaan om PWNT Holding B.V en haar dochterondernemingen van financiële steun te voorzien tot zover nodig om de going concern alsmede het blijven voldoen aan haar verplichtingen door PWNT Holding B.V. en haar dochterondernemingen, voor de komende 12 maanden na datering jaarrekening PWNT Holding B.V., te kunnen garanderen. Voor de toelichting op de overige financiële verplichtingen wordt verwezen naar de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening.

17.3 Fiscale eenheid Binnen PWN is sprake van een fiscale eenheid voor de btw en de vennootschapsbelasting. PWN staat aan het hoofd hiervan. Naast PWN zijn de volgende vennootschappen in de fiscale eenheid btw opgenomen:  PWNT B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT R&D B.V., te Velserbroek (100%)  PWN Technologies Personel B.V., te Velserbroek (100%), tot 1 oktober 2018  Aquanet B.V., te Velserbroek (100%)  De Kennemer Duincampings B.V., te Velserbroek (100%) Naast PWN zijn de volgende vennootschappen in de fiscale eenheid vennootschapsbelasting opgenomen:  PWNT Holding B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT B.V., te Velserbroek (100%)  PWNT R&D B.V., te Velserbroek (100%)  PWN Technologies Personel B.V., te Velserbroek (100%)  Aquanet B.V., te Velserbroek (100%)  De Kennemer Duincampings B.V., te Velserbroek (100%) De onderlinge verrekening systematiek is dat er wordt afgerekend met de dochters op basis van het fiscale resultaat van de dochter, echter wordt in de afrekening richting de dochtermaatschappijen rekening gehouden met de voordelen van de fiscale eenheid (horizontale verliesverrekening). Aangezien de totale fiscale entiteit een verlies maakt, is er besloten om bij geen van de entiteiten een vpb-last of bate te boeken. Op grond van de Invorderingswet zijn de vennootschap en de met haar gevoegde dochterondernemingen ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting.

18 Overige gegevens 18.1 Statutaire resultaatbestemmingsregeling De resultaatbestemming vindt plaats overeenkomstig artikel 2 van de overeenkomst houdende regelingen en bepalingen naar aanleiding van de verzelfstandiging van het Provinciaal Waterleidingbedrijf van NoordHolland. Op basis hiervan is het resultaat boekjaar verwerkt in de algemene reserve. In overeenstemming met de statutaire dividendbepaling in artikel 24c is € 659.000 aan uit te keren dividend ten laste van de PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

algemene reserve gebracht. Dit dividend zal na goedkeuring door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders worden uitgekeerd.

18.2 Transacties met verbonden partijen Provincie Noord-Holland Buiten de jaarlijkse dividenduitkering zijn er in het verslagjaar geen transacties met de Provincie NoordHolland geweest. Directie en commissarissen (inclusief nevenactiviteiten) Buiten de jaarlijkse beloning zijn er in het verslagjaar geen transacties met directie en commissarissen geweest. Niet meegeconsolideerde deelnemingen en participaties Buiten de aflossingen van de leningen zijn er in het verslagjaar geen transacties met niet meegeconsolideerde deelnemingen en participaties geweest.

18.3 Belangrijke gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen belangrijke gebeurtenissen te melden na balansdatum die betrekking hebben op 2018.

19 Bezoldiging en vergoedingen aan bestuurders en commissarissen Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland van toepassing zijnde regelgeving: Het algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2018 voor PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland is € 189.000. Het weergegeven toepasselijke WNT-maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Het individuele WNT-maximum voor de leden van de Raad van Commissarissen bedraagt voor de voorzitter 15% en voor de overige leden 10% van het bezoldigingsmaximum, berekend naar rato van de duur van het dienstverband.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

100

19.1 Specificatie van de bezoldiging van de bestuurders bedragen x € 1 Functie(s) Duur dienstverband in 2018 Omvang dienstverband (in fte) Gewezen topfunctionaris? Echte of fictieve dienstbetrekking?

Mw. Mr. J.L. Cuperus Directeur 1/1 - 31/12 1 Nee Echte dienstbetrekking

Bezoldiging 2018 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn

€ 169.649 €0 € 19.351

Totaal bezoldiging 2018

€ 189.000

Toepasselijk WNT-maximum

€ 189.000

Motivering indien overschrijding:

N.v.t.

Gegevens 2017 Duur dienstverband in 2017 Omvang dienstverband (in fte)

1/1 - 31/12 1

Bezoldiging 2017 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn

€ 162.928 €0 € 18.072

Totaal bezoldiging 2017

€ 181.000

Toepasselijk WNT-maximum 2017

€ 181.000

Motivering indien overschrijding:

n.v.t.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

101

19.2 Specificatie van de bezoldiging van de Raad van Commissarissen bedragen x € 1 Functie(s) Duur dienstverband in 2018

Drs. F.J. Bruggen

Drs. H.J. Machielsen

C.M. de Lange

President-commissaris

Commissaris

1/1 - 31/12

1/1 - 30/09

€ 13.995

€ 11.868

€ 9.190

€0

Bezoldiging 2018 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging Toepasselijk WNT-maximum 2018 Motivering indien overschrijding

€0

€ 13.995

€ 11.868

€ 9.190

€ 28.350

€ 18.900

N.v.t.

1/1 - 31/12

€ 13.995

€ 11.868

€ 11.028

€0

Gegevens 2017 Duur dienstverband in 2017 Bezoldiging 2017 Beloning Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging 2017 Toepasselijk WNT-maximum 2017 Motivering indien overschrijding

€0

€ 13.995

€ 11.868

€ 11.028

€ 26.850

€ 17.900

N.v.t.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

102

bedragen x € 7

Ir,

P.A.E. van Erkelens

Ir.

K.D. Schuijt

A. van Dam

Functie(s)

Commissaris

Commissar¡s

Duur dienstverband in 2018

LlL - 3L/r2

tlt

Commissaris

22/Lt - 3t/L2

- 3L/L2

Bezoldiging 2018 Beloning Belastbare onkostenvergoed¡ngen Beloningen betaalbaar op term¡jn

€ 11.191

€ L2.043

€ 836

€0

Totaal bezoldiging 2018

€ 11.191

€0 €0 c, t2.o43

€ 836

Ioepasselijk WNT-maximum

€ 18.900

€0

N.v.t.

LlL - 3t/12

tlL - 3r/r2

€ 11.028

€ 11.868

€0

€0 € 11.028

€0 € 11.868

€0 €0

€ 17.900

N.v.t.

20 18

Motivering indien overschrijding

€0

Gegevens 2017 Duur dienstverband in 2017

Bezoldiging 2017 Belastbare onkostenvergoedingen Beloningen betaalbaar op termijn Totaal bezoldiging 2Ot7 Ioepasselijk WNT-maximum

20t7 Motivering indien overschrijding

Velserbroek, 26 april 2019 De

De Raad van Commissarissen,

Mw. mr. J.L. Cuperus, directeur

Drs. F.J. van Bruggen (president-commissar¡s)

N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland lr. P.A.E. van Erkelens

Mevrouw lr. A. van Dam

Drs. H.J. Machielsen

Mevrouw K.D. Schuijt

103 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

20 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de algemene vergadering en de raad van commissarissen van N.V. PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland Verklaring over de jaarrekening 2018 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de vennootschap en de groep op 31 december 2018 en van het resultaat over 2018 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) en de bepalingen bij en krachtens de Wet normering topinkomens (WNT). Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarrapport opgenomen jaarrekening 2018 van N.V. PWN Waterleidingbedrijf NoordHolland te Velserbroek (‘de vennootschap’) gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland samen met haar dochtermaatschappijen (‘de groep’) en de enkelvoudige jaarrekening. De jaarrekening bestaat uit: • de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2018; • de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2018; en • de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW) en de bepalingen bij en krachtens de WNT. De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling Controleprotocol WNT 2018 vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’. Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland zoals vereist in de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA). Naleving anticumulatiebepaling WNT niet gecontroleerd In overeenstemming met het Controleprotocol WNT 2018 hebben wij de anticumulatiebepaling, bedoeld in artikel 1.6a WNT en artikel 5, lid 1, sub j Uitvoeringsregeling WNT, niet gecontroleerd. Dit betekent dat wij niet hebben gecontroleerd of er wel of niet sprake is van een normoverschrijding door een leidinggevende topfunctionaris vanwege eventuele dienstbetrekkingen als leidinggevende topfunctionaris bij andere WNTplichtige instellingen, alsmede of de in dit kader vereiste toelichting juist en volledig is.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

104

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die bestaat uit: • het bestuursverslag; • het verlag van de raad van commissarissen; • het bericht van de ondernemingsraad; • PWN en haar omgeving; • belangrijkste thema’s; • onze prestaties in 2018; • dochterondernemingen; • de overige gegevens; • de bijlagen Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie: • met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat; • alle informatie bevat die op grond van Titel 9 Boek 2 BW is vereist. Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat. Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in Titel 9 Boek 2 BW en de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening. De directie is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het verslag en de overige gegevens in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van de directie en de raad van commissarissen voor de jaarrekening De directie is verantwoordelijk voor: • het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en de bepalingen bij en krachtens de WNT; en voor • een zodanige interne beheersing die de directie noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude. Bij het opmaken van de jaarrekening moet de directie afwegen of de vennootschap in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van het genoemde verslaggevingsstelsel moet de directie de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de directie het voornemen heeft om de vennootschap te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De directie moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de vennootschap haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening. De raad van commissarissen is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap. Onze verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel. Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken.

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

105

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel. Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring. Rotterdam, 26 april 2019 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door: drs. A.A. Meijer RA

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

106

Bijlagen Gegevens leden Ondernemingsraad           

Kelly Hoogeland (voorzitter) Fabienne van de Vis (vicevoorzitter) Remco Koolbergen Hans Spaans Kelly Huisman Andre Dam Berend de Jong Ellen Roosloot Joop van den Dungen Johan Schol Hubert Kivit

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

107

Personeelsbezetting PWN vennootschappelijk ultimo jaar Totaal aantal medewerkers

2018 530

2017 518

Totaal aantal fte

2018 482

2017 471

Voltijdmedewerkers man vrouw

2018 274 55

2017 273 52

Deeltijdmedewerkers man vrouw

2018 58 143

2017 56 137

Aantal dienstjaren

2018 16

2017 17

47 58 101 79 29 50 68 59 29 10

19 54 125 80 14 69 65 56 26 10

<1 >=1 < 5 >=5 < 10 >=10 < 15 >=15 < 20 >=20 < 25 >=25 < 30 >=30 < 35 >=35 <= 40 >40

61,13% van de medewerkers is 10 jaar of langer indienst bij NV PWN.

Gemiddeld verzuimpercentage PWN

2018 5,38

2017 4,63

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

108

Leeftijdsopbouw medewerkers Gemiddelde leeftijd

2018 49

2017 49

Leeftijd <=20 >=20 < 25 >=25 < 30 >=30 < 35 >=35 < 40 >=40 < 45 >=45 < 50 >=50 < 55 >=55 < 60 >=60 <65 >=65

Man

Vrouw --1 8 29 29 22 24 38 28 16 2 197

--4 12 28 21 25 31 60 86 57 9 333

In-en uitstroom naar leeftijd Leeftijd <=20 >=20 < 25 >=25 < 30 >=30 < 35 >=35 < 40 >=40 < 45 >=45 < 50 >=50 < 55 >=55 < 60 >=60 <65 >=65 Totaal 2018

instroom -

Totaal 2017

3 6 7 7 6 12 1 5

uitstroom -

1 1 7 5 5 3 3 9 1

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

109

Drinkwaterkwaliteit Jaaroverzicht 2018 Totaal overzicht pompstations 2018

N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland Rein water Andijk

Bergen

Mensink

Laren

Leiduin

norm Weesperkarspel Waterleidingbesluit

Omschrijving

Eenheid

gemiddelde

Aluminium

µg/l

1,1

<1.0

1,8

1,1

2,9

min

max

Arseen

µg/l

<0.5

0,7

0,8

1,8

<0.5

Boor

mg/l

0,05

<0.02

0,04

0,03

0,5

200

Calcium

mg/l

Chloride

mg/l

154**

102

150

Koolstofdioxide

mg/l

1,8

2,8

2,3

2,8

2,2

3,2

EGV (elek. geleid.verm. 20°C)

mS/m

79,8

49,2

60,6

33,7

55,6

46,9

<125

Fluoride

mg/l

0,11

0,08

0,11

0,05

0,12

0,06

1,0

IJzer

mg/l

<0.01

0,2

Troebeling

FTU

Geur (kwalitatief)

0,04

0,03

<0.03

aanwezig

afwezig

****

Waterstofcarbonaat

mg/l

140

148

139

180

197

Kwik

µg/l

<0.02

Totale hardheid

mmol/l

1,38

1,40

1,38

1,40

1,38

1,39

>1.0

Totale hardheid

°Duits

7,7

7,9

7,7

7,8

7,7

7,8

>5.6

Kleurgetal

mg/l Pt

Magnesium

mg/l

13,2

6,7

9,7

4,0

9,3

6,7

Mangaan

mg/l

<0.01

0,05

Natrium

mg/l

122

150

Ammonium

mg/l NH4

<0.02

0,2

Nitriet

mg/l NO2

<0.007

0,008

<0.007

0,1

Nitraat

mg/l NO3

4,71

2,58

3,56

6,93

3,83

5,52

Zuurstof, opgelost

mg/l

11,1

9,7

5,5

8,4

11,3

>2 7,0

>60 1

pH berekend

8,15

7,97

8,05

7,96

8,15

8,04

Seleen

µg/l

<0.5

Verzadigingsindex S.I. berekend

0,09

0,12

0,14

0,34

0,32

afwezig

****

150

Smaak (kwalitatief)

9,5 10

> -0.2

Sulfaat

mg/l

Temperatuur

°C

12,1

12,0

12,8

11,3

13,0

12,2

Totaal organisch koolstof

mg/l

1,0

1,3

1,2

0,8

1,4

3,8

****

Aeromonas

kvd/100 ml

1000

Clostridium Perfringens

kvd/100 ml

Coli 37°C

kvd/100 ml

Enterococcen

kvd/100 ml

Koloniegetal 22 °C *

kvd/ml

Legionella

kvd/l

100 ***

<100

** Door een verhoogd chloride gehalte in het IJsselmeer zijn ook de waardes in het geleverde drinkwater hoger dan gebruikelijk.

** norm jaargemiddelde *** norm geometrisch jaargemiddelde **** geen abnormale verandering

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Natuur en recreatie Overzicht duinkaartverkopen en parkeeropbrengsten 2018 Toegangskaarten via internet Toegangskaarten via wederverkopers en overig Toegangskaarten via kaartautomaten Parkeeropbrengsten

€ € € €

684.243 474.604 257.639 773.569

2017 € € € €

659.434 599.548 212.721 659.628

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Oppervlakte natuurterreinen (ha) PWN-TERREINEN 2018

2017

Totaal PWN-terreinen

7.383

7.359

Noordhollands Duinreservaat (NHD)5)

5.176

Overige terreinen Noord-Kennemerland Bergerbos Marquette 1) Krengenbosch weilanden 2) Driehoek van Boreel 3) Tussenduin Noordlob Egmond aan Zee 4)en 5) Duinen Wijk aan Zee Vinkenkrocht Weg\Berm Provinciale weg Voert 4) Duin en Bosch 6) Terreinen Zuid-Kennemerland Kennemerduinen Kraansvlak/Noordduinen/Wurmenveld Visscherspad Het Vlakje Vafamil Blondduin Sleutelbosje Pompstation Overveen v.m. terrein camping De Duinrand 5) Zusterduin (v.m. PZ-terrein) Weg\Berm Provinciale weg 4)

333 87 113 6 9 24 32 20 3 12 3 24 1.832 1.253 438 33 22 47 1 5 6 10 12 5

309 87 113 6 9 24 32 20 3 12 3 1.832 1.253 438 33 22 47 1 5 6 10 12 5

42 8 20 14

Overige terreinen PWN Bussum Laren Den Helder 1) Eigendom PNH 92,4 ha, LNH 11,8 ha, HHNK 9,1 ha 2) Eigendom LNH 4,81 ha, PNH 1,10 ha 3) Gedeelte verpacht aan agrariërs, gedeelte wordt ontwikkeld als natuurgebied (nog in te meten) 4) Aankoop in 2016 5) 0,52 ha aankoop 2017 Herenweg Egmond 6) 24 ha aankoop 31-12-2018 overige oppervlakten (bron: Fred v.d. Bosch)

PWN

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 112 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

GRI-inhoudsopgave 2018

GRI 102

Algemene toelichting Profiel van de organisatie

102-1

Naam van de organisatie

NV PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland

102-2

Beschrijving van voornaamste merken, producten en/of diensten.

Productie van drinkwater en proceswater en natuurbeheer. Zie PWN en haar omgeving (Over PWN) en Belangrijkste thema's, thema's 1 en 3.

102-3

Locatie van het hoofdkantoor van de organisatie.

Rijksweg 501, 1991 AS, Velserboek

102-4

Het aantal landen waar de organisatie actief is.

Nederland. Dochterondernemingen PWNT en Aquanet zijn samen actief in 8 landen.

102-5

Eigendomsstructuur en rechtsvorm.

Hoofdstuk "Corporate Governance".

102-6

Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren en soorten klanten). Hoofdstuk "PWN en haar omgeving (Over PWN)".

102-7

Omvang van de verslaggevende organisatie.

Hoofdstukken "Financiële resultaten" en "PWN en haar omgeving (Over PWN)".

102-8

Totale personeelsbestand naar type werk, geslacht, en arbeidsovereenkomst. Aantal werknemers die niet in dienst zijn (inhuur).

Bijlage "Personeelsbezetting PWN vennootschappelijk ultimo jaar" . PWN rapporteert niet over personeel naar regio, percentage werkzaamheden van de organisatie dat wordt uitgevoerd door personen die juridisch als zelfstandige worden aangemerkt en significante schommelingen in het aantal werknemers. Ons inziens verhogen deze gegevens niet de waarde van ons verslag. Mochten stakeholders dit wel belangrijk vinden dan zullen we dit in toekomstige verslaggeving opnemen.

102-9

Beschrijving van de toeleveringsketen van de organisatie.

102-10

Significante veranderingen tijdens de verslaggevingsperiode wat betreft omvang, structuur, eigendom of de waardeketen.

102-11

Uitleg over de toepassing van het voorzorgsprincipe door de verslaggevende organisatie.

Hoofdstuk "Risicomanagement".

102-12

Extern ontwikkelde economische, milieugerelateerde en sociale charters, principes of andere initiatieven die door de organisatie worden onderschreven.

ISO 9001, ISO 55.001, Barometer Duurzaam Terreinbeheer, Gedragscode Flora- en Faunabeheer, Drinkwaterwet

102-13

Lidmaatschappen van verenigingen (zoals brancheverenigingen) en VEWIN, KIWA, RIWA nationale en internationale belangenorganisaties.

Hoofdstuk "PWN en haar omgeving (De waterketen)". Er hebben zich in de verslaggevingsperiode geen significante veranderingenvoorgedaan voor wat betreft omvang, structuur, eigendom of de waardeketen

Strategie 102-14

Verklaring van de hoogste beslissingsbevoegde van de organisatie over de relevantie van duurzame ontwikkeling voor de organisatie en Voorwoord directeur. haar strategie

102-15

Beschrijving van belangrijke gevolgen, risico's en mogelijkheden

Hoofdstukken "Belangrijkste thema's" en "Onze prestaties in 2018".

Ethiek en Integriteit 102-16

Beschrijving van de gehanteerde waarden, principes, standaarden en gedragsnormen binnen de organisatie, zoals een gedragscode.

102-18

Bestuursstructuur van het hoogste bestuurslichaam en de commissies die verantwoordelijk zijn voor de besluitvorming ten aanzien van economische, sociale en milieu-impact.

Hoofdstuk "Corporate Governance" en : Bericht van de Ondernemingsraad".

Governance

PWN

Hoofdstuk "Corporate Governance".

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 113 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Betrokkenheid belanghebbenden Lijst van groepen belanghebbenden die de organisatie heeft betrokken. Percentage werknemers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt.

99,8% (529/530); Alleen de directeur PWN valt niet onder de cao

102-42

Uitgangspunten voor de inventarisatie en selectie van belanghebbenden.

Uitgangspunt is de stakeholderdatabase van PWN. Selectie op basis van weging belang.

102-43

Wijze waarop belanghebbenden worden betrokken waaronder frequentie ervan per type en groep stakeholders.

Alle geïdentificeerde belanghebbenden zijn in 2018 via interviews betrokken. Frequentie voor toekomst dient nog te worden vastgesteld.

102-44

De voornaamste onderwerpen en vraagstukken die naar voren zijn gekomen in betrokkenheid met belanghebbenden en hoe de organisatie hierop heeft gereageerd.

De voornaamste onderwerpen zijn opgenomen als materieel thema. In het verslag wordt niet specifiek aangegeven welke stakeholders welk thema het belangrijkst vindt. De belangen zijn hierin gewogen en gemiddeld. De vraagstukken worden hier niet toegelicht.

102-45

a. Overzicht van entiteiten opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van de organisatie of in gelijkwaardige documentatie. b. Hoofdstuk "Toelichting op de gensolideerde balans" en "Toelichting op Entiteiten in de geconsolideerde jaarrekening die niet zijn de geconsolideerde winst- en verliesrekening". opgenomen in het verslag.

102-46

Proces voor het bepalen van de inhoud en specifieke afbakening van het verslag en hierbij gehanteerde uitgangspunten.

Hoofdstuk "Over dit verslag".

102-47

Overzicht van materiële onderwerpen die tijdens het proces ter bepaling van de inhoud van het verslag zijn vastgesteld.

Hoofdstukken "Belangrijkste thema's" en "Onze prestaties in 2018".

102-48

Gevolgen van een eventuele herformulering van informatie die in een eerder verslag is verstrekt en de redenen voor deze herformulering.

Er hebben in de verslaggevingsperiode geen herformuleringen plaatsgevonden.

102-49

Significante veranderingen ten opzichte van vorige verslagperiodes ten aanzien van de materiële thema's en afbakening.

Er hebben in de verslaggevingsperiode geen significante veranderingen plaatsgevonden die van invloed zijn op de reikwijdte en afbakening.

102-50

Verslaggevingsperiode waarop de verstrekte informatie betrekking heeft.

1 januari 2018 t/m 31 december 2018

102-51 102-52 102-53

Datum van het vorige verslag. 25 april 2018 Verslaggevingscyclus Jaarlijks per kalenderjaar Contactpersoon voor vragen over het verslag of de inhoud daarvan. U kunt vragen stellen of uw mening geven via mcservices@pwn.nl

102-54

Wijze van verwerking rapportage conform de GRI standaarden: 1: Opgesteld volgens de GRI standaard: Core. 2: Opgesteld volgens de GRI standaard: Comprehensive.

102-55

GRI inhoudsopgave met de gebruikte GRI standaarden.

Zie deze bijlage.

102-56

Verwijzing naar het externe assurance-rapport, in geval het rapport extern is geverifieerd.

Er is geen extern assurance rapport.

102-40 102-41

Hoofdstuk "Belangrijkste thema's (Introductie)".

Opzet van het rapport

GRI 103

Opgesteld volgens de GRI standaard Core.

Management en bestuur

103-1

Hoofdstuk "Belangrijkste thema's (Inlleiding en Vermelding voor elk materieel thema waarom het materieel is. managementbenadering)". Per materieel thema wordt de Afbakening van het thema binnen of buiten de organisatie. Wat is de managementbenadering verder gespecificeerd in het betreffende betrokkenheid van de organisatie en wat is de impact? hoofdstuk.

103-2

Vermelding voor elk materieel thema hoe de organisatie het thema aanstuurt en een verklaring van het doel met betrekking tot deze aanpak.

Hoofdstuk "Belangrijkste thema's (Inlleiding en managementbenadering)". Per materieel thema wordt de managementbenadering verder gespecificeerd in het betreffende hoofdstuk.

103-3

Evaluatie van de managementaanpak voor elk materieel thema.

Hoofdstuk "Belangrijkste thema's (Inlleiding en managementbenadering)". Per materieel thema wordt de managementbenadering verder gespecificeerd in het betreffende hoofdstuk.

PWN

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 114 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

GRI 303

303-1

Water a. Totale wateronttrekking per bron in 1000 m3 per jaar, inclusief een specificatie van de bronnen. b. Licht de gebruikte standaarden, methodologie en aannames toe.

303-2

a.Waterbronnen waarvoor wateronttrekking significante gevolgen heeft. Beschrijving in grootte (in m3 per jaar) van de waterbron, status (beschermd gebied), waarde in biodiversiteit (bijv. aantal beschermde diersoorten) en het belang van de waterbron voor de lokale bevolkjing. b. Licht de gebruikte standaarden, methodologie en aannames toe.

303-3

a. Percentage en totale volume van water dat gerecycled en hergebruikt is door PWN b. Percentage en totale volume van water dat gerecycled en hergebruikt als percentage van de totale wateronttrekking zoals vermeld onder GRI 303-1. c. Licht de gebruikte standaarden, methodologie en aannames toe.

GRI 304

a.:Grondwater: 6.187 m3; Duinwater: 2.185 m3; Inkoop drinkwater 19.259 m3; Inkoop voorgezuiverd water (WRK, oppervlaktewater): 65.408 m3; Gewonnen oppervlaktewater (PSA): 20.980 m3. b.: Aantallen geregistreerd door volumestroommeters, vastgelegd in centrale productiedatabase en opgenomen in standaardrapportages. a. Door de symbiose van drinkwater en natuur is het significante gevolg dat het NHD een parel in het Noord-Hollandse landschap is. De onttrekking van natuurlijk duinwater is minimaal, het meeste water voor de productielocaties is voorgezuiverd infiltratiewater. Door de drinkwaterfunctie wordt het gebied gevrijwaard van niet natuurlijke projectontwikkelingen. Deze natuurlijke bescherming wordt bevestigd door de wettelijke randvoorwaarden. De biodiversiteit is groot (De prestatie-indicator biodiversiteit heeft de waarde 21/30 en is derhalve 70%). Het IJsselmeer is voor PWN de belangrijkste bron voor de drinkwatervoorziening. Onze ontrekking is marginaal ten opzichte van de andere gebruikers. De invloed door PWN op de ecologie van het IJsselmeer is navenant beperkt. b. Kubieke meters geregistreerd door volumestroommeters, vastgelegd in centrale productiedatabase en opgenomen in standaardrapportages.

a: 3,9%, 4.437.000 m3 spoelwater b: 3,9%, 4.437.000 m3 spoelwater c: aantallen geregistreerd door volumestroommeters, vastgelegd in centrale productiedatabase en opgenomen in standaardrapportages.

Biodiversiteit

In totaal beheert PWN 7.528 ha gebied. Dit gebied bestaat uit duingebieden, weiden en bossen tussen Bergen en Zandvoort. De duingebieden zijn opgenomen in het Europese netwerk van natuurgebieden (Natura 2000). Er geldt voor 7.269 ha beperkingen tav landgebruik, gericht op de bescherming van waterkwaliteit van de drinkwaterbronnen. 524 ha betreft het waterwingebied dat alleen bestemd is voor de waterwinfunctie en niet vrij toegangelijk is. 6.712 ha is het beheerde natuurgebied dat is opengesteld voor het publiek.

304-1

Geografische locatie en oppervlakte in km van land dat grenst aan beschermde gebieden en/of gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden. Van dit land het doel (bijvoorbeeld winning, kantoor) beschrijven en status van bescherming toelichten.

304-2

PWN voert veel effectstudies uit op het gebied van natuurtoetsen, Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en gedragscode Flora en faunawet en onderzoeksrapporten. diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden In opdracht van en in samenwerking met de Provincie Noord-Holland met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden. vinden herstelprojecten in het beheergebied plaats in het kader van de bestrijding van de gevolgen van stikstofdepositie.

PWN

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 115 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

304-3

Beschermde of herstelde leefomgevingen. a. Beschrijf de omvang en locatie van alle beschermde of herstelde habitats en of de succesvolle herstelling door een externe partij is getoetst. b. Beschijf of er samenwerkingsverbanden zijn met derde partijen of gebieden te beschermen danwel herstellen, zo ja met welke partijnen. c. Beschrijf de status van elk gebied, gebaseerd op de conditie aan het eind van het boekjaar. d. Licht de gebruikte standaarden, methodologie en aannames toe.

304-3

Idem

304-3

Idem

b) Sinds 2016 is PWN bezig met gebiedsprocessen aan de binnenduinrand van het NHD (Ecoverbindingen Egmonden; Zeeweg Castricum en De Zanderij). Doel van deze gebiedsprocessen is, in samenwerking met externe partijen, het vergroten van de biodiversiteit, de natuurbescherming en verbetering recreatieve zonering. PWN ontwikkelt partnership, uitmondend in (samenwerkings)projecten, zoals het herstel van duinrellen met de gemeente Castricum en het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier samen. We hebben aandacht en samenwerking in relatie tot de bescherming van archeologie en werken hierbij samen met archeologische partners, zoals bij de ontwikkelingen bij Waterrijk en Brabantse landbouw. We werken reeds 23 jaar samen in het Nationaal park ZuidKennemerland (NPZK) met negen andere partijen om zo het park te beheren alszijnde één gebied. In 2017 is het tweede ecoduct over de brede Zeeweg gerealiseerd en is met de derde een aanvang gemaakt om voor de natuur van het NPZK de spoorlijn te overbruggen. Er is samenwerking op gebied van het beheer van integrale begrazing (met SBB en NM) in het gebied Zuid Kennemerland. c) In 2018 is de volgende grond aangekocht: - Een perceel grond gelegen op/aan het voormalig terrein van Duin en Bosch, Bosvak F, ter grootte van 24 ha.

d) Er is een beleidskader aangaande grondaankopen ten behoeve van natuurontwikkeling en biodiversiteit. PWN participeert in het landelijk Kustpact (ondertekening feb.2017) & successievelijk provinciaal proces Toekomstperspectief en kustzonering. Rijkswaterstaat en 10 natuurorganisaties waaronder PWN hebben een convenant afgesloten voor onderzoek naar de gevolgen voor de natuur van het opspuiten van zand ter bescherming van de Nederlandse kust. Deze zandsuppleties beïnvloeden namelijk ook de natuurlijke ontwikkeling van de duinen. Onderzocht wordt o.a. hoe daar rekening mee te houden of juist gebruik van te maken om de kwaliteit van de natuur in de duinen te verbeteren. Tata Steel en PWN hebben sedert 2016 een samenwerkingsovereenkomst om te zoeken naar mogelijkheden om ecologische verbindingen tussen het Tata Steelterrein en de omliggende natuurgebieden te versterken, alsmede een pakket maatregelen uit te voeren dat positief bijdraagt aan de ontwikkeling van het Noord-Hollands Duinreservaat.

304-3

Idem

304-4

Strategieën, huidige maatregelen en toekomstige plannen voor het beheersen van de gevolgen van de biodiversiteit, zoals rode lijst en nationale conservatielijst. Aantal op de rode lijst van de IUCN vermelde soorten en soorten op nationale beschermingslijsten met habitats in gebieden binnen de invloedssfeer van bedrijfsactiviteiten, ingedeeld naar hoogte van het risico van uitsterven.

PWN

a) 69 hectare, met name natuurherstel vochtige duinvalleien (28) en bestrijding invasieve exoten (31). De bijna 5 jaar jonge windsleuven in de zeereep van de Kennemerduinen laten onverwachte grootse verstuiving zien met landinwaartse zandlobben van meer dan 100 m wat door Universiteit Utrecht wordt gemonitord: de helft van het zand van de lob komt van het strand en de andere helft van erosie van de sleufranden.

Aanwijzingsbesluiten Natura 2000; Beheerplannen Natura 2000; Beheerovereenkomst met provincie Noord-Holland; Beheernota PWN; Gebiedsplan Noord-Hollands Duinreservaat; Beheer- en Inrichtingsplan Zuid-Kennemerland; Programma aanpak stikstof (PAS) diverse natuurherstelprojecten. Landelijk Kustpact & participatie provinciaal proces Toekomstperspectief en kustzonering.

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 116 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

GRI 403

Gezondheid en veiligheid op het werk 100%. PWN heeft gekozen voor de maatwerkregeling van de Arbowet. Dit impliceert dat elk Arbo-gerelateerd onderwerp alleen met instemming van de OR, die het voltallige personeel vertegenwoordigd, kan worden vastgesteld.

403-1

Percentage van het personeelsbestand dat is vertegenwoordigd in formele gezamenlijke Arbo-commissies van werkgevers en werknemers die bijdragen aan de controle op en advies over de Arbo-programma's.

403-2

Het verzuimcijfer over 2018 is 5,38%, een toename van 0,75 % t.o.v. 2017 (4,63). De meldingsfrequentie is nagenoeg gelijk gebleven (1,06) Incidenten i.k.v. ARBO, beveiliging, kwaliteit en milieu worden centraal Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal geregistreerd in Topdesk en gerapporteerd via BI. In vergelijking met werk gerelateerde sterfgevallen naar geslacht en regio. 2017 zijn er meer Arbo-incidenten gemeld (67 i.p.v. 44). Er zijn in 2018 geen Arbo-incidenten opgeschaald. Gedurende het verslagjaar hebben zich geen werkgerelateerde sterfgevallen voorgedaan. Vier Arbo-incidenten hebben een verzuim van meer dan drie dagen als gevolg gehad. Compliance, veiligheid & crisismanagement is een van de 5 strategische speerpunten in het Beleidsplan 2019. Voor dit speerpunt is in 2018 middels een A3 systematiek een uitwerking gemaakt, met daarin de achtergrond, huidige situatie, doelstelling en de tegenmaatregelen (acties) in 2019. Samengevat is de uitwerking van dit speerpunt:

403-3

Werknemers met een hoog risico op ziekten die verband houden met hun beroep.

Achtergrond en huidige situatie: PWN volgt in principe de Nederlandse Corporate Governance code en wil zowel compliant als ISO gecertifieerd zijn en is daardoor verplicht tot risicomanagement. Hiervoor worden onder andere interne en externe audits uitgevoerd, bevindingen gerapporteerd en opgepakt en wordt er door de directie gestuurd op het aantal openstaande tekortkomingen en non-compliances (o.a. onderdeel kwartaalrapportages van de sectoren). Een belangrijk deel van risicomanagement binnen PWN is compliance. Het blijkt dat een groot deel van de openstaande punten (50-80%, RIE’s jan 2018) betrekking heeft op veiligheid. Na invullen van vragen uit ‘certificatieschema veiligheidsladder 4.0 NEN’ is de conclusie dat PWN zich momenteel op trede 1 (pathologisch) en soms op trede 2 (reactief) bevindt. PWN heeft twee doelstellingen bij dit speerpunt: - Eind 2019 werkt PWN op basis van de tweede trede van de veiligheidsladder; - PWN heeft geen open Bedrijfsincident, Non-Compliance of Audit tekortkomingen meer, die ouder zijn dan x maanden (KPI definiëren als onderdeel van programma 2019)

403-4

PWN

Afspraken over Arbo-onderwerpen vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden.

Afspraken worden vastgelegd op brancheniveau (cao) of bedrijfsniveau. Het laatste gebeurt in overleg met de Ondernemingsraad.

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 117 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

GRI 404

404-1

Training en opleiding

Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar geslacht en werknemerscategorie.

1,78% (opleidingskosten: k€ 618/totale loonsom: k€ 34.773). Percentage 2017: 1,80% De specifieke ureninformatie is niet beschikbaar er wordt geen onderscheid gemaakt naar geslacht en functieniveau. Wordt gerapporteerd als opleidingskosten t.o.v. de loonsom. (Onder de opleidingskosten verstaan wij de uitgaven van opleidingen, symposia en coaching).

Deze programma's zijn geborgd in de HRM-Cyclus en in het IGMbeleid van PWN. Daarnaast is ‘Kwaliteit organisatie’ in 2018 als speerpunt opgenomen in het Beleidsplan 2019 met de vier deelonderdelen: - EénPWN - Juiste mensen op juiste plek (SPP) - Procesgericht werken - PWN is aantrekkelijke werkgever 404-2

404-3

GRI 417

417-1

417-2

PWN

Programma's voor competentiemanagement en levenslang leren die de blijvende inzetbaarheid van werknemers garanderen en hen Vanuit de kernwaarden Verbinden, Vernieuwen en Waarmaken is het helpen bij het afronden van hun loopbaan. strategische Thema ‘Medewerkerstevredenheid en engagement’ omgebogen naar Kwaliteit organisatie, hiermee wordt breder ingezet dan in voorgaande jaren. De vier benoemde speerpunten (éénPWN, juiste mensen op juiste plaats, procesgericht werken en PWN is aantrekkelijke werkgever) dragen allen bij aan de kwaliteit van de organisatie, Gezien de onderlinge samenhang is dit integraal uitgewerkt in één speerpunt. Hiervoor een A3 systematiek een uitwerking gemaakt, met daarin de achtergrond, huidige situatie, doelstelling en de tegenmaatregelen (acties) in 2019. Deze actie zijn geborgd in de sectorjaarplannen. Percentage werknemers dat regelmatig wordt ingelicht omtrent prestatie- en loopbaanontwikkeling naar geslacht en medewerkerscategorie.

Inlichting vindt plaats via e-Plaza. De HRM-cyclus is van toepassing voor alle medewerkers (100%). Zie ook toelichting hierboven.

Marketing 100% van ons drinkwater wordt continu gecontroleerd om hiermee de Type informatievoorziening over producten en diensten dat verplicht kwaliteit te waarborgen. Deze kwaliteit wordt middels de is gesteld volgens de procedures van de organisatie en het drinkwaterkwaliteitsindex in dit jaarverslag weergegeven. Onze percentage belangrijke producten en diensten waarvoor die kwaliteit over 2018 bedraagt voor productie 95,3 en voor distributie informatieplicht geldt. 94,1. Voor beiden bedroeg de norm 90. PWN ziet toe op het correct naleven van weten regelgeving op het gebied van informatiebeveiliging (bescherming persoonsgegevens). In 2015 zijn een Functionaris Gegevensbescherming (FG) en een Securitymanager benoemd. De FG heeft een integere privacy en Totaal aantal gevallen van niet-naleving van regelgeving en vrijwillige security administratie, waarin security incidenten en datalekken codes inzake de informatievoorziening over en etikettering van worden vastgelegd conform de eisen van de AVG. Er hebben in 2018 producten en diensten, naar type uitkomst (boete, straf of geen gevallen plaatsgevonden waaruit een boete, straf of waarschuwing). waarschuwing het gevolg was. Daarnaast is Security Roadmap 2018-2020 opgesteld incl Security Operations Center (SOC) en Privileged Account Management (PAM) en een Agile-team Security aangesteld.

Jaarverslag 2018

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 118 / 118 Uitsluitend voor identificatiedoeleinden