Fa ran fon mix

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

พระราชดํารัสเศรษฐกิจพอเพียง ของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว พระราชทาน ณ วันที่ 4 ธันวาคม 2541 “เศรษฐกิจพอเพียง...จะทําความเจริญใหแกประเทศ ไดแตตองมีความเพียร แลวตองอดทน ตองไมใจรอน ตองไม พูดมาก ตองไมทะเลาะกัน ถาทําโดยเขาใจกัน เชื่อวาทุกคนจะมี ความพอใจได...” øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

หนังสือสงเสริมการเรียนรู เพื่อพัฒนาทักษะอาชีพ “ฟาหลั งฝน” เกษตรอินทรียเพื่อชีวิต ตามแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง

เรียบเรียงโดย บุญสง ทองเชื่อม

พิมพครั้งที่ 1 จํานวนพิมพ จัดพิมพโดย

พิมพที่

2555

1,500 เลม

ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย อําเภอเมืองขอนแกน จังหวัดขอนแกน โทรศัพท 0-4322-2090 โทรสาร 0-4322-7553 E-mail maungkhonkaen@hotmail.com Website www.nfe-maungkhonkaen.com รานรัตนการพิมพ ตําบลในเมือง อําเภอเมืองขอนแกน จังหวัดขอนแกน โทรศัพท 0-4333-2979 โทรสาร 0-4323-8702

สงวนลิขสิทธิ์

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

คํา นํา

กศน.อําเภอเมืองขอนแกน ไดใหความสําคัญกับการรณรงคใหครู ผูเรียน ผูรับบริการ และประชาชน ดํ าเนินชีวิตแบบพอเพียง พรอมทั้งได จัดกระบวนการเรี ยนรู เพื่ อให กลุ มเป าหมายได รั บข อมูลและเกิ ดแนว

ปฏิบัติที่ถูกตอง สามารถดํารงตนในสังคมอยางมีความสุข นการจัดแหลงเรียนรูเพื่อสงเสริม โครงการ “ฟาหลังฝน” เป เศรษฐกิจพอเพียง เปนศูนยกลางการเรียนรูตลอดชีวิตของประชาชน

จัดใหมีกิจกรรมการเรียนรู การสาธิตการเพาะปลูก การเลี้ยงสัตว การ ย พรอมทั้งใหขอมูลในดานตาง ๆ จัดทําปจจัยการผลิตแบบเกษตรอินทรี ที่ เ กี่ ย วข องกั บ การทํ ามาหากิ น เพื่ อการพึ่ งตนเอง เช น ด านการทํ า การเกษตรแบบอินทรีย การประกอบอาชีพ รวมถึงขาวสาร สาระความรู ดานเศรษฐกิจพอเพียง “ฟ าหลั งฝน” เกษตรอิ นทรี ย เพื่ อชี วิ ต ตามแนวทางเศรษฐกิ จ พอเพียง นําเสนอขอมูลเพื่อเปนแนวทางในการทําการเกษตรใหผูที่สนใจ นํ า ไปปฏิ บั ติ สามารถช วยลดภาวะค าครองชี พ และเพื่ อ สร างรายได สงเสริมการดําเนินชีวิตแบบพอเพียงอยางยั่งยืน บุญสง ทองเชื่อม

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

จากใจผูเรี ยบเรียง

ตั้งแตป พ.ศ. 2536 เปนตน มา ขาพเจาไดดํารงตําแหนงเปน ผู บ ริ ห าร กศน.อํ า เภอ และจากการได สั ม ผั ส กั บ พี่ น อ งประชาชน

กลุมเปาหมายโดยการนิเทศติดตามผลการจั ดกิจกรรมในพื้นที่ พบวา การดําเนินชีวิตในยุคปจจุบันสําหรับประชาชนนั ้นขาดการพึ่งพาตนเอง

ตองอาศัยปจจัยภายนอกในการดํารงชีวิต จึงเห็นควรอยางยิ่งที่จะตอง

หั น กลั บ มาใช ชี วิ ต โดยยึ ด รู ป แบบตามหลั ก ปรั ช ญาของเศรษฐกิ จ พอเพี ย ง จึ ง จะดํ า รงชี วิ ต ในสั ง คมได อ ย า งมี ค วามสุ ข ข า พเจ า ได ใ ห ความสํ าคั ญ กั บ การสง เสริม ดานการทํา การเกษตรอิ น ทรีย เ พื่อ การ นทางเลือกที่ทําใหประชาชนมี พึ่งพาตนเองมาโดยลําดับ เนื่องจากเป ความพออยูพอกินได เพราะทําให ลดตนทุนการผลิต คาใชจายในการ ซือ้ ปุยเคมี สารเคมีกําจัดศัตรูพืช สารเคมีกําจัดวัชพืช ที่ตองนําเขาจาก ตางประเทศ ทําใหเกษตรกรพึ่งพาตนเองไดมากขึ้น โดยใชปจจัยการผลิต ที่ไดจากวัสดุและแรงงานภายในครอบครัว เชน ปุยอินทรีย ปุยชีวภาพ สารกําจัดศัตรูพืชจากสมุนไพร ทําใหสามารถสรางงานในประเทศ และ สร างรายไดเ พิ่ มมากขึ้ น ทํ าให ฟน ฟู ส ภาพแวดล อมและสมดุ ล นิเ วศ การเกษตรที่เสื่อมโทรมเนื่องจากใชสารเคมีมาเปนเวลานาน แนวทางการ ปฏิบัติของการผลิตพืชอินทรีย ยังเปนการควบคุมและปองกันมลพิษใน ธรรมชาติและสิ่งแวดลอม และขาพเจาคิดวาเปนหนทางในการพัฒนาการ เกษตรของประเทศ ใหสอดคลองกับกระแสความตองการของผูบริโภคทั้ง

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

Ă

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

ในและตางประเทศ เพิ่มทางเลือกในการประกอบอาชีพใหกับเกษตรกร

ผูบริโภคไดผลผลิตและผลิตภัณฑท่ีปราศจากสารเคมี และไดรับคุณคา จากอาหารอยางเต็มที่ สงผลใหมีส ุขภาพที่ดี ขาพเจาไดสงเสริมใหจัดโครงการ “ฟาหลังฝน” ขึ้นในทุกตําบล

ของ กศน.อําเภอเมืองขอนแกน และในอดี ตที่เ ปนผูบริหารใน กศน. อําเภอหนองเรือ ซึ่งในแตละพื้นที ่ ประชาชนสามารถปฏิบัติกิจกรรม เกษตรอิ น ทรี ย ไ ด ผ ลดี และสามารถสรุ ป เป น องค ค วามรู ด า นการ เพาะปลูก การเลี้ย งสัตว การผลิต ปจจัยการผลิตตาง ๆ เพื่อชวยลด ตนทุนการผลิต พรอมกั นนี้ขาพเจ าจึงไดจัด ทําหนังสือ “ฟาหลังฝน” เกษตรอิน ทรี ย เ พื่ อ ชีวิ ต ตามแนวทางเศรษฐกิ จ พอเพีย งขึ้ น เพื่ อเป น ฒนาทักษะอาชีพของประชาชน หนังสืออานเสริมในการจัดกิจกรรมพั เปนการสงเสริมใหประชาชนใหมีความรูในดานการทําการเกษตรเพื่อ การพึ่งพาตนเอง ขาพเจาขอขอบคุณทุกทานที่ไดใหความรูและมีสวนรวมใน การจัดทําหนังสือเลมนี้ ซึ่งกอใหเกิดประโยชนกับประชาชนโดยแทจริง

นายบุญสง ทองเชื่อม ผูอ ํานวยการ กศน.อําเภอเมืองขอนแกน

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

ġĩĚđĨĄ

ijĚĮĻĤþ ġħĚħĴĢĐţ ĕĚīøùĬļĢĐİ ĕĚīøāĬļĖşĩ ĕĚīøĢęĞø ĘħijùĮĤijĎğ ĘħĚħ ĵĢĚħĕĩ ĶđĴĘþĜĨø ùţĩ ûħĐŤĩ ēĨøøĩċijùĬęĞøĞĩþČįŤþ ĘħijùĮĤijĒĚĩħ ēĨøđįŤþÿĬĐ ĴČþķĎę ĴČþĚŤĩĐ

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

ĢĐŤĩ 1 3 5 7 9 11 14 17 19 23 27 29 32 36 38

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

ijĚĮĻĤþ ĴČþøĞĩ ēĨøĴĕĞ øĚħijĎĬęĘ ùīþ ČħķûĚŤ øįęāţĩę ēĨøāĬĜĩĞ ĢĨĞĢĤĘĴċþ ĢĤĘČŤĐ ĘħijùĮĤęĩĞ ēĨøāĬ ùĭļĐĀţĩę ēĨøøĩċĢĤĘ ĘħijùĮĤĘţĞþ ĴûĚĤĎ

ġĩĚđĨĄ ČţĤ

ĢĐŤĩ 40 43 45 47 49 50 52 54 56 58 60 62 64 66 68

øğĐ Ĥŀ ĐţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩŀĤ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

ijĚĮĻĤþ øĚħĢĜŀĻĩĒĜĬ ùŤĩĞĵĕċ ēĨøøĩċùĩĞ ĖũøĎĤþ ĘħøĚİċ ĘħĐĩĞ ijĢĺċĖĩþ ijĢĺċĐĩþĖşĩ ĘħĜħøĤ ijĢĺċĢĤĘ ĴûđŤĩĐ čĨĻĞĔũøęĩĞ øħijĕĚĩ øĚħāĩę øĚħĢĜŀĻĩċĤø ēĨøāĬĔĚĨĻþ

ġĩĚđĨĄ ČţĤ

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

ĢĐŤĩ 70 72 74 77 79 81 83 85 88 90 92 94 96 98 100 102

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

ġĩĚđĨĄ ČţĤ

ijĚĮĻĤþ ēĨøøĩċĢĨĞ ĢĨĞķāijĎŤĩ

āħĤĘ ēĨøøĚħijĀċ øĚħijÿĬĽęđijùĬęĞ đĞđĢĤĘ đĞđijĢĜĬĻęĘ đĞđþİ čĨĻĞĕİ ĖũøijùĬęĞ ēĨøġĩđ ċĤøġĜīċ ċĤøùÿĚ

ČŀĩĜĭþ ēĨøĵùĘ ĢĐţĤķĘŤĔĚĨĻþ ēĨøijġĬļęĐ ĶđĢĄŤĩĐĩþ

ĢĐŤĩ 104 106 108 110 112 114 116 118 120 122 124 126 128 130 132 134

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

ġĩĚđĨĄ ČţĤ

ijĚĮĻĤþ øĜŤĞęĐŀļĩĞŤĩ

øĩĚĒĜİøēĨøċŤĞęĒįšęĢĘĨøāĬĞėĩĕ

øĩĚĎŀĩĒįšęĢĘĨøāĬĞėĩĕ ĐŀļĩĢĘĨøġİČĚķĜţĴĘĜþÿĩøĕĮāġĘįĐķĕĚ

ĒįšęāĬĞėĩĕġİČĚĂīĻþĢĐĤþĴġþ øĩĚĎŀĩĒįšęĢĘĨøĤĨċijĘĺċāĬĞėĩĕ ĐŀļĩĢĘĨøāĬĞėĩĕ ġŀĩĢĚĨđġĨČĞŧĴĜħĕĮ ā ĐŀļĩĢĘĨøāĬĞėĩĕÿĩøĕĮāĴĜħĐŀļĩĢĘĨøāĬĞėĩĕÿĩøġĨČĞŧ ĐŀļĩĢĘĨøÿįĜīĐĎĚĬęŧĒşĤþøĨĐğĨČĚİĕĮā øĩĚĎŀĩĐŀļĩĢĘĨøġĘįĐķĕĚ øĩĚĎŀĩĒįšęāĬĞėĩĕĴĢŤþ øĩĚĎŀĩġĩĚùĨđķĜţĴĘĜþ øĩĚĎŀĩĥĤĚŧĵĘĐĕĮā øĩĚĎŀĩĒįšęĐŀļĩĢĘĨøĴĜħġĩĚķĜţĴĘĜþ ijûĜĺċĜĨđĶĐøĩĚĎŀĩĒįšęĐŀļĩĢĘĨøĶĢŤķċŤēĜċĬ øĩĚĎŀĩĐĩĤīĐĎĚĬęŧ

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

ĢĐŤĩ 136 138 139 140 142 143 144 146 147 148 149 150 151 155 156 157

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

ġĩĚđĨĄ ČţĤ

ijĚĮĻĤþ øĩĚijĜĬļęþøđ øĩĚijĜĬļęþÿīļþĢĚĬċ øĩĚijĜĬļęþĒĜĩċįøĶĐđţĤĂĬijĘĐČŧ øĩĚijĜĬļęþĢĘİĢĜįĘ øĩĚijĜĬļęþķøţĕĮļĐijĘĮĤþķĞŤøīĐķùţ øĩĚijĜĬļęþijĒūċķùţ ĒĚħĞĨČīēİŤÿĨċĎŀĩ

ĢĐŤĩ 159 161 164 167 170 172 173

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

สารบัญ (ต่อ) เรื่อง การเลี้ยงกบ การเลี้ยงจิ้งหรีด การเลี้ยงปลาดุกในบ่อซีเมนต์ การเลี้ยงหมูหลุม การเลี้ยงไก่พ้นื เมืองไว้กินไข่ การเลี้ยงเป็ดไข่ ประวัติผู้จัดท�ำ

หน้า 159 161 164 167 170 172 173

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ช

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

1

1

สะระแหน่

ชื่อวิทยาศาสตร์ Metha cordifolia Opiz. ชื่อวิทยาศาสตร์ Metha cordifolia Opiz. ชื่อสามัญ Kitchen Mint, Marsh Mint Kitchen Mint, Marsh Mint ชืชื่อ่อสามั วงศ์ ญ Labiatae Labiatae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่น หอมด่วน หอมเดื อน (ภาคเหนือ), มักเงาะ สะแน่ (ภาคใต้), ชื่ออื่น หอมด่ น หอมเดือน ขะแยะ (ภาคเหนื สะระแหน่ สวนว(ภาคกลาง), (อีอส),าน)มักเงาะ สะแน่ (ภาคใต้), สะระแหน่สวน (ภาคกลาง), ขะแยะ (อีสาน)

การปลูกสะระแหน่ ใช้วิธีการปักชำ�ในแปลงปลูก หรือจะชำ�ใน กำรปลูกสะระแหน่ ีการปักกชได้าในแปลงปลู หรืขอ้อจะช แปลงเพาะก่ อนแล้วจึงใช้ย้วาธิยมาปลู เช่นเดียวกันก แต่ สำ�าในแปลงเพาะ คัญคือต้อง เตรี ยมดิวนจึให้ นซุยดีเกสีได้ ยก่เอช่น เพราะสะระแหน่ อบดิ ก่อนแล้ งย้รา่วยมาปลู นเดียวกัน แต่ข้อสาคัชญ คือนต้ประเภทนี องเตรียมดิ้ นให้ ร่วนซุย ดีเสียก่อน เพราะสะระแหน่ชอบดินประเภทนี้

การเตรียมดิน ถ้าจะปลูกสะระแหน่ในภาชนะเช่น กระถางลังไม้ กำรเตรี ยมดิ ถ้าจะปลูอกมประดั สะระแหน่ น กระถางลั งไม้ หรืกๆอ ที่ หรื อจะปลู กเป็นนสวนหย่ บบ้าในนภาชนะเช่ ปลูกในแปลงประดั บสวนเล็ จะปลูกเป็นสวนหย่อมประดับบ้าน ปลูกในแปลงประดับสวนเล็กๆ ที่ใช้ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

2 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

2

เนืเอ้ นืทีอ้ ่ปทีลูป่ กลูไม่ มากนั กควรใช้ ดินดผสมที ่มีสม่ ว่ สี นผสมของดิ ใช้ กไม่ มากนั กควรใช้ นิ ผสมที ว่ นผสมของดิน น22ส่ส่ววนนปุปุ๋ยย๋ หมั หมักก และปูนนขาวเล็ ขาวเล็กกน้น้ออยย ผสมคลุ ผสมคลุกกเคล้ เคล้าาให้ ให้เเข้ข้าากักันนดีดี แล้ว 1 ส่วน ทราย 1 ส่วน และปู นำแล้�ไปใช้ ปลูกได้ ว นาไปใช้ ปลูกได้ เลือกกิ่งสะระแหน่ ที่ไม่แก่หทรือี่ไม่อ่แอก่นเกิ กน วิธีกำรปลู วิธกีกสะระแหน่ ารปลูกสะระแหน่ เลือกกิ่งสะระแหน่ หรืนอไปปั อ่อนเกิ ไปปั กจิ้มลงไปในแปลงเพาะชำ �หรือแปลงปลู กให้กิ่งเอนทาบกั บดิาน จิ้มลงไปในแปลงเพาะช าหรือแปลงปลู ก ปักให้กกปัิ่งเอนทาบกั บดิน รดน้ รดน ให้ชอมุ่ ย่แต่ กับแฉะแล้ วโรยแกลบทั บ กลบดิ กษาความ ให้ชุ่มาํ้ แต่ าให้อย่ถึางให้กัถบงึ แฉะแล้ วโรยแกลบทั บ กลบดิ นเพืน่อเพืรัอ่ กรัษาความ ชุชุ่ม่มชืชื้น้นให้ ให้หหน้น้าาดิดินน และเมื และเมื่อ่อแกลบผุ แกลบผุกก็จ็จะกลายเป็ ะกลายเป็นนปุปุ๋ย๋ยต่ต่ออไป ไป ประมาณ ประมาณ 4-5 4-5 วัวันนก็ก็จจะะแตกใบ สะระแหน่ชชอบดิ อบดินนร่วร่นซุ วนซุยทีย่ที่ แตก ใบ แตกยอดเลื แตกยอดเลื้ออ้ ยคลุ ยคลุมมดิดินน ต้ต้นนสะระแหน่ ระบายนํ้ า ได้ ดี และต้ อ งการแสงสว่ า ง แต่ ไ ม่ ต้ อ งการแดดที่ ร้ อ นจั ด ระบายน้าได้ดี และต้องการแสงสว่าง แต่ไม่ต้องการแดดที่รอ้ นจัดจน จนเกินไป จะปลูกในที่ร่มรำ�ไรหรือในที่แดดก็ได้ เกินไป จะปลูกในที่รม่ ราไรหรือในที่แดดก็ได้

การดูแลรักษาสะระแหน่ เมือ่ สะระแหน่เจริญเติบโตจนเก็บยอด กำรดูแลรักษำสะระแหน่ เมื่อสะระแหน่เจริญเติบโตจนเก็บยอดไปได้ ไปได้แล้ว ควรเติมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักให้บ้าง ไม่ควรใส่ปุ๋ยเคมี เพราะถ้า แล้ว ควรเติมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักให้บ้าง ไม่ควรใส่ปุ๋ยเคมี เพราะถ้าใส่ ใส่ ม ากเกิ น ไปจะทำ � ให้ ต้ น สะระแหน่ เ หี่ ย วตาย การพรวนดิ น ให้ ต้ น มากเกินไปจะท น สะระแหน่ เหี่ยงวตาย การพรวนดิเป็นให้ สะระแหน่ ควรทำาให้ �ด้วต้ยความระมั ดระวั เพราะสะระแหน่ นพืตชน้ ที่มีระบบ สะระแหน่ าด้วยความระมั รากตื ้น แผ่คกวรท ระจาย อยู่ตามหน้าดดิระวั น ง เพราะสะระแหน่เป็นพืชที่มี ระบบรากตื้น แผ่กระจาย อยู่ตามหน้าดิน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

3

พริกขี้หนู

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ flutescens Linn.Linn. ยาศาสตร์ Capsicum Capsicum flutescens สามัญญ BirdBird ชืชื่อ่อสามั ChilliChilli วงศ์ Solanacaeae Solanacaeae ชืชื่อ่อวงศ์

การปลูกพริกขีห้ นู การปลูกในลักษณะผักสวนครัวนัน้ นิยมการ กำรปลู กพริ กขี้หนู การปลู ในลัอกนกั ษณะผั กสวนครั ้นนิยมการ หว่ านเมล็ ดลงในแปลงปลู ก ไม่กเหมื บการปลู กในลัวกนัษณะเป็ นการค้า ทีหว่ต่ าอ้ นเมล็ งมีการเพาะกล้ าก่อนแล้ วจึเงหมื ย้าอยลงในแปลงปลู ก การดู แลรักนษาพริก ดลงในแปลงปลู ก ไม่ นกับการปลูกในลั กษณะเป็ นัการค้ ้นมีเทคนิ ที่คกวรจำ �เล็กน้อายก่อคืนแล้ อ พริ พืชที่ไม่ต้องการน ํ้ามากถ้ าที่ตอ้ คงมี ารเพาะกล้ วจึกงเป็ ย้านยลงในแปลงปลู ก การดู แลามี นเพืาเล็ ่อให้กน้นอํ้าระเหยออกจากดิ รัความชื กษาพริ้นกสูนังไปควรพรวนดิ ้นมีเทคนิคที่ควรจ ย คือ พริกเป็นพืชนที ่ไม่ส่ตวอ้ นในกรณี งการน้า ที่ดินแห้งไป และไม่อาจให้นํ้าได้อย่างสมํ่าเสมอ ควรใช้วัสดุคลุมดินเพื่อ มากถ้ามีความชืน้ สูงไปควรพรวนดินเพื่อให้น้าระเหยออกจากดิน ส่วน ช่วยรักษาความชื้นในดิน อีกทั้งยังเป็นการป้องกันวัชพืชด้วย สำ�หรับการ ในกรณีที่ดินแห้งไป และไม่อาจให้น้าได้อย่างสม่าเสมอ ควรใช้วัสดุคลุม กำ� จั ด วั ช พื ชนั้ น ต้อ งทำ�อย่างระมัดระวัง เนื่ อ งจากพริ ก มี ร ะบบราก ดินเพื่อช่วยรักษาความชื้นในดิน อีกทั้งยังเป็นการป้องกันวัชพืชด้วย กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

3

4

4 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ สาหรับการกาจัดวัชพืชนั้น ต้องทาอย่างระมัดระวังเนื่องจากพริกมี ระบบรากที่แผ่กว้างอยู่ในระดับผิวดิน การกาจัดวัชพืชอาจจะ ทีแ่ ผ่กว้างอยู่ในระดับผิวดิน การกำ�จัดวัชพืชอาจจะกระทบกระเทือนต่อ กระทบกระเทือนต่อระบบรากซึ่งมีผลต่อการเจริญเติบโต ดังนัน้ ควร ระบบรากซึ่งมีผลต่อการเจริญเติบโต ดังนั้นควรกำ�จัดวัชพืชตั้งแต่ยัง กาจัดวัชพืชตั้งแต่ยังเป็นต้นอ่อน เป็นต้นอ่อน การใส่ปปุ๋ยุ๋ย จะใส่ จะใส่ปปุ๋ยุ๋ยคอกในระยะเตรี

การใส่ คอกในระยะเตรียยมดิ มดินน และใส่ และใส่ปปุ๋ยุ๋ยหมั หมักกหลั หลังง การปลู 10-15 วัวันน โดย โดย โรยห่ โรยห่าางจากโคนต้ งจากโคนต้นนประมาณ ประมาณ 11 ฟุฟุตต แล้ แล้ววใช้ การปลูกกแล้ แล้วว 10-15 ใช้ นิ กลบเพื นการสู ยของปุ สาหรั บระยะการใส่ ดินดกลบเพื อ่ ป้่ออป้งกัองกั นการสู ญเสีญยเสีของปุ ย๋ สำ๋ย�หรั บระยะการใส่ ไม่มไขี ม่อ้ มกำี �หนด ว แต่เพื่อให้วกแต่ ารใส่ ุ๋ยทีก่มารใส่ ีประโยชน์ ุดควรแบ่ทงี่สใส่ หลาย ๆงใส่ครั้ง ข้ตายตั อกาหนดตายตั เพื่อปให้ ปุ๋ยที่มทปี ี่สระโยชน์ ุดควรแบ่

หลาย ๆพริ ครัก้งจะเริ่มออกดอกหลังจากขึ้นเป็นกล้าอ่อนประมาณ 60-70 วัน และเริพริ่มเก็ บผลสุ กได้เมื่ออายุงจากขึ 90-100 บเกี่ยวจะทำ60-70 �ได้ทุก กจะเริ ่มออกดอกหลั ้นเป็วันนกล้การเก็ าอ่อนประมาณ วัน ถ้่มาเก็มีกบารบำ งรัเกมืษาดี นํ้าอย่ ยงพอ กก็จาได้ ะมีอทายุ วั5-7 น และเริ ผลสุ�กรุได้ ่ออายุและให้ 90-100 วันางเพี การเก็ บเกีพริ ่ยวจะท ุก ให้เก็บกินได้ถึง 1 ปีทีเดียว 5-7 วัน ถ้ามีการบารุงรักษาดี และให้น้าอย่างเพียงพอ พริกก็จะมีอายุ ให้เก็บกินได้ถึง 1 ปีทีเดียว

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

5

พริกชี้ฟ้ำ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Capsicum annum Linn. ชื่อวิทยาศาสตร์ Capsicum annum Linn. ชื่อสามัญ Chili pepper ชื่อสามัญ Chili pepper ชื่อวงศ์ Solanaceae Solanaceae ชืชื่อ่ออืวงศ์ ่น พริกเดือยไก่ พริกหนุ ่ม พริกหลวง พริกมัน พริกแล้ง พริกใหญ่ ชื่ออื่น พริกเดือยไก่ พริกหนุ่ม พริกหลวง พริกมัน พริกแล้ง พริกใหญ่

การปลูกพริกชี้ฟ้า การเตรียมดิน สำ�หรับการปลูกพริกชี้ฟ้า ใน กำรปลู ก ้ฟ้ำ การเตรี มดินดหลุ สาหรั กพริกชีหฟ้ ลุ้ามประมาณ ในกรณี กรณีเป็นพืพริ ชผักกชีสวนครั วใช้วธิ กี ยารขุ มแล้บวการปลู เอาปุย๋ คอกใส่ กสวนครั วธิ ีกาให้ ารขุเข้ดาหลุ หลุกมได้ประมาณ 2เป็กำน�พืมืชอผัเอาดิ นคลุวกใช้เคล้ กันมให้แล้ เต็วมเอาปุ หลุม๋ยก็คอกใส่ ลงมือปลู หลุมปลู2ก กามือ่วเอาดิ นคลุขนาดกว้ กเคล้าให้ ให้เต็1มคืหลุ ก็ลกงมื อปลูกได้ หลุ มปลูก โดยทั ไปควรมี างเข้1าคืกับนยาว บ มแต่ ่อนเอาลงปลู กควรเพาะ โดยทัด่วในกระบะเพาะเมล็ ไปควรมีขนาดกว้างด1เสีคืยอก่ยาว กควร เมล็ อ น 1เมืคื่ อบต้ นแต่พริก่อกนเอาลงปลู สู ง ประมาณ 5-10 เซนติ เมตรดในกระบะเพาะเมล็ จึงค่อยย้ายลงในหลุ วรย้กสูายกล้ าพริกลงปลู เพาะเมล็ ดเสีมยปลู ก่อกนใหม่ เมื่อไม่ ต้นคพริ งประมาณ 5-10ก ในตอนเช้ เพราะต้ กจะถู ย ก เซนติเมตรา หรื จึงค่ออตอนสาย ยย้ายลงในหลุ มปลูนพริ กใหม่ ไม่กคแดดเผาตายได้ วรย้ายกล้าพริกง่าลงปลู ในตอนเช้า หรือ ตอนสาย เพราะต้นพริกจะถูกแดดเผาตายได้ง่าย กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

5

ายกล้าพริกลงปลูกให้ได้ผลดีควรทาในตอนเย็น เนื่องจากต้นกล้า 6 การย้ ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ จะได้มเี วลาพักตัวในตอนกลางคืน ฤดูที่ควรปลูกควรเป็นฤดูฝน เนือ่ งจากมีความชืน้ ในดินสูง ต้นพริกตั้งตัวได้ง่าย ควรรอให้ฝนตก เสียก่อนจึการย้ ยกล้ก า...พริถ้กาลงปลู กให้ ได้ผลดีควรทำ �ในตอนเย็ งเริ่มาปลู ภายหลั งจากการปลู กใหม่ ๆ แล้วยันงเนื ไม่​่อมงจาก ฝี น ต้นกล้าจะได้มีเวลาพักตัวในตอนกลางคืน ฤดูที่ควรปลูกควรเป็นฤดูฝน ตกต้องลดน้าทั้งเช้า และเย็นจนกระทั่งต้นพริกตั้งตัวได้แล้ว จึงค่อย เนื่องจากมีความชื้นในดินสูง ต้นพริกตั้งตัวได้ง่าย ควรรอให้ฝนตกเสีย กว้างออกไปอี ก เพืก่อใหม่ ให้รากพริ ก่พรวนดิ อนจึงเรินรอบๆ ม่ ปลูก หลุ ... ถ้มาให้ภายหลั งจากการปลู ๆ แล้วกยัชอนไชได้ งไม่มฝี นตกต้อง สะดวก รดนํ ้าทั้งเช้า และเย็นจนกระทั่งต้นพริกตั้งตัวได้แล้ว จึงค่อยพรวนดิน พริมกให้ จะเริ งจากลงกล้ าได้กปชอนไชได้ ระมาณส60-70 รอบๆ หลุ กว้่มาออกดอกหลั งออกไปอีก เพื ่อให้รากพริ ะดวก วัน และเริ ่มเก็บรับประทานได้ เมื่อาอายุ 90-10060-70 วัน วัน หลัง หลังย้ายปลู พริกกจะเริ ม่ ออกดอกหลั งจากลงกล้ ได้ประมาณ ย้เช่านยปลู ประทานได้เมือ่ อายุ วัน เช่น่มเดีเพิย่มวกั เดียกวกัและเริ บพริม่กเก็ ขี้หบนูรับระยะแรกผลผลิ ตจะน้90-100 อย และจะเริ ขึ้นบพริก ขีเรื้ห่อนูยๆ ระยะแรกผลผลิ จะน้อย และจะเริ ม่ เพิกครั ม่ ขึ้ง้นเมืเรื่ออ่ ต้ยๆนเริเมื่มอ่ แก่ อายุ มากขึบ้น เมื่ออายุมากขึ้นตและผลผลิ ตลดลงอี การเก็ และผลผลิ ตลดลงอี อ่ ต้วันนเริโดยการเด็ ม่ แก่การเก็ดบทีมารั บประทานทำ ได้ทกุ ๆ มารั บประทานท าได้กทครั ุกๆ้งเมื 5-7 ละผล ใช้เล็บจิก�ตรง 5-7 วัน โดยการเด็ดทีละผล ใช้เล็บจิกตรงรอยก้านผลต่อกับกิง่ ถ้ามีการ รอยก้านผลต่อกับกิ่ง ถ้ามีการบารุงรักษาดีและมีน้าเพียงพอ ต้นพริกก็ บำ�รุงรักษาดีและมีนํ้าเพียงพอ ต้นพริกก็จะมีอายุให้เก็บผลผลิตได้นาน จะมี อายุเดื ให้อเก็นบหรื ผลผลิ ตได้นานถึง ง1 ปี6-7จนกระทั เดือน ่งหรืเมือ่ออาจนานถึ ง 1 ปี่สุด ถึง 6-7 ออาจนานถึ ต้นเหี่ยวไปในที จนกระทั่งเมื่อต้นเหี่ยวไปในที่สุด

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

7

พริกหยวก

ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์

ทยาศาสตร์ ชื่อชืสามั ญญ ่อสามั ชื่อชืวงศ์ ่อวงศ์

Capsicum Capsicumannnuum annnuumLinn.

Linn.

Green Greenpepper pepper --

กำรปลูการปลู พริกหยวก การเริม่ ปลูกคือต้องเตรียมดินก่อนทุกครัง้ กพริกกหยวก พรวนดินย่การเริ อยดิน่มให้ งก็ไยด้มดิเคล้ นกักบครั ปุ๋ย้งหมัพรวนดิ กแล้วนตากไว้ ปลูดกีจคืะยกร่ อต้อองเตรี นก่าอดินทุ ย่อยดินจาก ให้ นั้นเราก็ต้องมาเพราะต้นกล้าของพริกหยวกก่อน ด้วยการหากระป๋อง ดีจะยกร่องก็ได้ เคล้าดินกับปุ๋ยหมักแล้วตากไว้ จากนั้นเราก็ต้องมา กะละมังรั่ว อะไรก็ได้ เอาดินร่วน ทราย ขี้เถ้าแกลบ มาผสมกัน ใส่ปุ๋ย เพราะต้นกล้าของพริกหยวกก่อน ด้วยการหากระป๋อง กะละมังรั่ว หมักด้วย แล้วก็เอาเมล็ดพริกหยวกที่ซื้อมาหว่านลงไป รดนํ้าแล้วเอาไป ด้ เอาดินร่า วอย่ น าทราย ขีเ้ ถ้าแกลบ มาผสมกั ใส่ปา วย อ ไว้อะไรก็ ในทีท่ โี่ ไดนแดดเช้ ให้โดนแดดบ่ าย จากนั น้ หมันน่ รดน ํ้ ุ๋ยต้หมันอ่กอด้นหรื เอาเมล็กดก็พริ กหยวกที่ซอื้ มาหว่ านลงไปงได้ รดน้ วเอาไปไว้ ต้นแล้กล้วก็าของพริ จะงอกออกมาก พอความสู สักาแล้ 10 เซนติ เมตรในที หรื่ทอี่ โดนแดดเช้ า อย่าให้1 โเดื ดนแดดบ่ ย อจากนั นหรือต้น ่ งอกมาได้ ประมาณ อน ถึงาเดื นครึ้น่ง หมั ก็ย่น้ารดน้ ยต้นาทีต้่ดนูแอ่ข็งอแรงมาลงที แปลงปลู ก ด้กวก็ยการเอาลงในหลุ มที่เราขุดเตรี กจำ�หรื นวนอ กล้าของพริ จะงอกออกมาก พอความสู งได้ยสมไว้ ัก 10หากปลู เซนติเมตร งอกมาได้ประมาณ 1 เดือน ถึงเดือนครึ่ง ก็ย้ายต้นที่ดูแข็งแรงมาลงที่ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

7

8

8 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ แปลงปลูก ด้วยการเอาลงในหลุมที่เราขุดเตรียมไว้ หากปลูกจานวน หลายต้ ละต้ างกั นประมาณ7070เซนติ เซนติ เมตรกดดิ กดดิ นโคนต้ น หลายต้ น นก็ใก็ห้ใแห้ต่แลต่ะต้ นห่นาห่งกั นประมาณ เมตร นโคนต้ นให้ แน่ให้นแพอสมควร รดนํ้ารดน้ ให้ชาให้ ุ่ม พรางแสงหรื อบังแสงให้ ด้วยเพราะต้ นอ่อนที น่นพอสมควร ชุ่ม พรางแสงหรื อบังแสงให้ ด้วยเพราะต้ น่ เพิอ่ง่ อย้นที ายมาลงปลู กในแปลงมั กจะไม่คอยแข็ อความร้ออนของ เ่ พิ่งย้ายมาลงปลู กในแปลงมั กจะไม่งแรงและทนต่ คอยแข็งแรงและทนต่ แสงแดดจ้ ได้ หมั่นรดนํ้า ดูาได้ แลกำหมั�จั่นดรดน้ วัชพืาชดูอยู ่เสมอ 1 เดือน ความร้อานของแสงแดดจ้ แลก าจัดเมืวัช่อพือายุ ชอยูได้่เสมอ ก็ให้รดนํ้าวันเว้นวัน ประมาณ 3 -4 เดือนเราก็จะได้พริกหยวกมารับ เมื่ออายุได้ 1 เดือน ก็ให้รดน้าวันเว้นวัน ประมาณ 3 -4 เดือนเราก็จะ ประทาน ได้พริกหยวกมารับประทาน

ส่วนท่านทีป่ ลูกพริกหยวกลงในกระถาง ก็ให้เตรียมดินก่อน โดย ลูกพริยกดหยวกลงในกระถาง อนอปุ๋ย เอาทรายส่ว1นท่ ส่วานนทีดิ่ปนละเอี 1 ส่วน ขี้เถ้าแกลบ ก็1 ใส่ห้วเตรี น ปุย๋ยมดิ หมันกก่หรื โดยเอาทราย 1 ส่วนนให้ ดินดละเอี ด 1 ส่ดวพริ น ขีก้เโรยลงไปสั ถ้าแกลบ 1กส่ห้วานหกเมล็ ปุ๋ยหมัดกจาก คอก 1 ส่วน ผสมกั ี แล้วยเอาเม็ ปุ๋ยคอก 1 ส่วรดนํ นผสมกั ดี แล้วเอาเม็ โรยลงไปสั ห้าหกนอ่อน นัหรื้นอกลบดิ นบางๆ ้าให้ชนุ่มให้เอาไปตั ้งไว้ในทีดพริ ไ่ ม่โกดนแดดบ่ ายกพอต้ งอก ให้ถอนต้ นไม้ทนี่ไบางๆรดน้ ม่แข็งแรงทิาให้ ้ง ชเหลื อไว้ในกระถางอย่ ให้เกิน 2 าต้ยน เมล็ดก็จากนั ้นกลบดิ ุ่ม เอาไปตั ้งไว้ในที่ไม่าโดนแดดบ่ จากนั ูแลรดนํก็ใ้าห้ไปเรื ่อยๆ แสงให้ ด้วยนะ พอต้น้นอ่ก็อดนงอก ถอนต้ นไม้อย่ ที่ไาม่ลืแมข็บังงแรงทิ ้ง เหลื อไว้ใในระยะแรก นกระถางอย่าพอ อายุ อน ก็ร้นดนํ นเว้นวัาไปเรื นได้แ่อล้ยๆ ว ไม่อย่ นานก็ พริกกระถางสวยๆ ให้เกิสนกั หนึ 2 ต้ง่ นเดืจากนั ก็ดา้ ูแวัลรดน้ าลืมจบัะมีงแสงให้ ดว้ ยนะ ใน ไว้ อ วดเพื อ ่ นแล้ ว ก็ ไ ว้ ร บ ั ประทานเองด้ ว ย ระยะแรก พออายุสักหนึ่งเดือน ก็รดน้าวันเว้นวันได้แล้ว ไม่นานก็จะมี พริกกระถางสวยๆไว้อวดเพื่อนแล้วก็ไว้รับประทานเองด้วย

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

9

มะเขือเทศ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Lycopersicon esculuentum Mill. ทยาศาสตร์ Lycopersicon esculuentum Mill. ชืชื่อ่อวิสามั ญ Tomato Tomato ชื่อสามั วงศ์ ญ Solanaceae ชื่อวงศ์ อื่น มะเขือ (ทั่วไป) มะเขือส้ม (ภาคเหนือ) ตรอบ (สุรินทร์) นํ้าเนอ Solanaceae (เชี ) อ (ทั่วไป) มะเขือส้ม (ภาคเหนือ) ตรอบ (สุรินทร์) น้าเนอ ชื่อยอืงใหม่ ่น มะเขื (เชียงใหม่การปลู กมะเขือเทศ การปลูกในลักษณะพืชผักสวนครัวนัน้ ควร ) เพาะกล้ามะเขือเทศในกระบะ โดยกระบะควรมีความลึก 10 เซนติเมตร กำรปลูกมะเขือเทศ การปลูกในลักษณะพืชผักสวนครัวนั้นควรเพาะ มีรูระบายนํ้า นำ�ดินที่ร่อนแล้ว 1 ส่วนกับปุ๋ยคอก 1 ส่วน ทรายหรือแกลบ มีรู 1กล้ส่าวมะเขื นให้เอข้เทศในกระบะ ากัน ปรับหน้าโดยกระบะควรมี ดินให้เรียบ ทำ�เป็คนวามลึ ร่องเล็กก10 ๆ ห่เซนติ างกันเมตร ประมาณ นาดิเซนติ นที่รอ่ เนแล้ ส่วนกับดปุลงในร่ ๋ยคอก อ1 งส่วกลบด้ น ทรายหรื อแกลบ อ1 ร่ระบายน้ อ งละ า5-7 มตรว 1โรยเมล็ ว ยแกลบหรื ส่วนให้เข้ากัรดน น ปรัํ้าให้ บหน้ ดินอ่ ให้ าเป็นร่ยอากังเล็นเชื กๆ้อรา อั ห่างกัตนรา 4 ประมาณ ทรายบางๆ ชุ่มาเมื เมล็เรีดยเริบม่ ทงอกใช้ ช้อนแกง โรยเมล็ ดลงในร่ อง กลบด้ ต่ร่องละ นํ้า 15-7 ปี๊บ เซนติ รดอีกเมตร ครั้งหนึ ่ง ... เมื ่อกล้าอายุ ได้ 15วยแกลบหรื วัน หรือเริ่มอมีใบจริง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

9

10 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 2 ใบ ก็ย้ายลงใส่ในถุงพลาสติกขนาด 4 x 6 นิ้วที่บรรจุดินผสม เมื่อ ต้นกล้าอายุ 30 วัน จึงย้ายลงแปลงปลูก โดยกรีดถุงให้ขาด เพือ่ ไม่ให้ราก ได้รับการกระทบกระเทือน

ในแปลงปลูกขุดดินให้ลึก 25-30 เซนติเมตร ตากดินไว้ 5-7 วัน แล้วใส่ปยุ๋ หมักคลุกเคล้าลงในดิน เพือ่ เพิม่ ความอุดมสมบูรณ์ของดิน หลัง จากนั้นแบ่งใสปุ๋ยอีก 3 ครั้ง คือ ใส่หลังจากย้ายปลูก 7 วัน ครั้งที่สอง หลังจากย้ายปลูก 22 วัน และครั้งที่สามหลังจากย้ายปลูก 40 วัน โดย ปุ๋ยที่เหมาะสมกับมะเขือเทศนั้นต้องพิจารณาสภาพดิน กล่าวคือ ถ้าเป็น ดินเหนียวควรให้ปยุ๋ ทีม่ ธี าตุฟอสฟอรัสสูง ถ้าเป็นดินร่วนควรใช้ปยุ๋ ทีม่ ธี าตุ โปรตัสเซียมสูง ระยะปลูกที่เหมาะสมของมะเขือเทศแบบไม่ใช้ค้างใช้ ระยะห่างระหว่างต้นและแถวประมาณ 50 x 70 เซนติเมตร ส่วนประเภท ที่ต้องใช้ค้างใช้ระยะประมาณ 30-40 x 70 เซนติเมตร ควรทำ�ค้างเมื่อ ต้นเริม่ เลือ้ ย หรือ อายุ 8-10 วัน หลังย้ายปลูก โดยปักค้างไม้ไผ่ลอ้ มหลุม เอนปลายเข้าหากันแล้วผูกเป็นกระโจม วางไม้พาดประมาณ 2-3 ช่วง หรืออาจปักไม้ค้างที่หัวแถวกับท้ายแถวแล้วใช้ลวดขึง ใช้เชือกผูกต้น มะเขือเทศไว้ทรี่ าวลวด การทำ�ค้างนีน้ บั ว่าช่วยอำ�นวยความสะดวกในการ ดูแลได้ทั่วถึง และยังสะดวกในการเก็บผลผลิตอีกด้วย

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

11

มะระ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Momordica Momordica charantia Linn. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Bitter cucumber-chinese Bitter cucumber-chinese ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Cucurbitaceae Cucurbitaceae ชื่ออื่นๆ ผักเหย, ผักไห, มะร้อยร,ู มะห่อย, มะไห,่ สุพะซ,ู สุพะเด ชื่ออื่นๆ ผักเหย, ผักไห, มะร้อยร,ู มะห่อย, มะไห,่ สุพะซ,ู สุพะเด

การปลูกมะระ การปลูกมะระนั้นต้องเพาะเมล็ดก่อนนำ�ไปปลูก กำรปลูกมะระ การปลูกมะระนั ้นต้องเพาะเมล็ ในแปลงปลู ก โดยการเพาะเมล็ ดมะระนั ้นทำ�ได้ 3 ดวิก่ธีดอังนน นี้ าไปปลู ... 1) วิกธใน ีเพาะ แปลงปลูกการเพาะด้ โดยการเพาะเมล็ ้นทนาได้ วิธยีดังผสมปุ นี้ ... 1)๋ยมูวิลธสัีเพาะใน ในแปลง วยวิธีนี้ตด้อมะระนั งพรวนดิ ให้ร่ว3นซุ ตว์เพื่อ แปลง ีน้ีต้อดงพรวนดิ นให้ ร่วานซุ ผสมปุ๋ยมูล3สัเซนติ ตว์เพืเ่อมตร ให้ ให้ ดินร่การเพาะด้ วนซุยยิ่งขึ้นวยวิ นำ�ธเมล็ มะระมาเรี ยงห่ งกัยนประมาณ ดินร่วนซุยยิ่งขึน้ นาเมล็ดมะระมาเรียงห่างกันประมาณ 3 เซนติเมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

11

12 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ กลบด้วยดินหนา 2-3 เซนติเมตร เอาฟางคลุมรดนํ้า 3-4 วัน รอจนต้น กล้ามีใบจริง 2 ใบ หรืออายุประมาณ 8-10 วัน ก็ย้ายแปลงปลูก

โดยก่อนการถอนกล้าควรรดนํ้าให้ชุ่มเสียก่อน เพื่อต้นกล้าไม่ บอบชํ้ามากนัก ... 2) วิธีการเพาะกล้าในถุงกระดาษ นำ�ดินผสมปุ๋ยคอก ใส่ถุงกระดาษ ขนาด 7 x 8 เซนติเมตร แช่เมล็ดมะระในนํ้าประมาณ 1 ชั่วโมง แล้วนำ�เมล็ดเพาะใส่ถุง ๆ ละ 1 เมล็ด รดนํ้าให้พอชุ่ม เมื่อต้นกล้า มีใบจริง 2 ใบ จึงย้ายลงแปลงปลูก ... 3) วิธีการเพาะกล้างอก คล้ายกับ การเพาะถั่วงอกส่งเป็นการบ้านสมัยเรียนหนังสือ โดยนำ�เมล็ดมะระมา แช่นํ้าไว้ประมาณ 1 ชัว่ โมง แล้วนำ�มาห่อด้วยผ้าชิ้นประมาณ 2-3 วันเมือ่ เปิดดูจะเห็นว่ารากเริ่มโผล่ออกจากเมล็ดเลือกเอาแต่เมล็ดที่มีรากงอก ออกมาไปปลูก

เมื่อได้กล้ามะระแล้วก็เตรียมแปลงปลูก ด้วยระยะระหว่างหลุม ประมาณ 50 เซนติเมตร และระยะห่างระหว่างแถวประมาณ 1 เมตร ขุด หลุมลึกประมาณ 1 ศอก ใส่ปุ๋ยคอกรองก้นหลุม ในปริมาณหลุมละ 1 กระป๋องนม กลบดินให้หลุมตื้นแล้วจึงนำ�กล้ามะระใส่ลงไปในหลุมๆ ละ 2 ต้น กลบดินเพียงบางๆ

การปลูกมะระนั้นจำ�เป็นต้องทำ�ค้างเพื่อให้มะระเลื้อยขึ้นไปได้ ซึ่งการทำ�ค้างต้องใช้ไม้รวก หรือไม้ไผ่ผ่าซีก ยาวประมาณ 2 เมตร ปัก ลงข้างๆ หลุม แล้วรวบปลายไม้ทำ�เป็นจั่ว มัดให้เหลือปลายไม้ไว้ แล้วใช้ ไม้ยาววางพลาดอีกทีหนึ่ง เมื่อมะระอายุได้ 40 วัน จะออกดอกและติด ผลขนาดเท่าปลายนิ้วก้อย ผู้ปลูกจะต้องเริ่มห่อผล โดยใช้กระดาษ หนังสือพิมพ์ทำ�เป็นถุงขนาด 15 x 20 เซนติเมตร ปากถุงเปิดทั้งสองด้าน

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

13

อพิ่งมสวมเข้ พ์ทาเป็านกัถุบงผลมะระ ขนาด 15ใช้x ไ20 เมตรงแขวนไว้ ปากถุงกเปิับดผล นำกระดาษหนั �ปากถุงด้างสืนหนึ ม้กเซนติ ลัดปากถุ ทั้งสองด้ าน นอาปากถุ งด้า้นนหนึ ่งสวมเข้ กับผลมะระ ใช้ไม้กลัดและช่ ปากถุวยให้ ง มะระ การห่ ผลมะระนั ช่วยป้ องกันาในเรื ่องแมลงรบกวน มะระมี วอ่อนน่าการห่ รับประทานด้ วย ้นช่วยป้องกันในเรื่องแมลง แขวนไว้สกีเขีับยผลมะระ อผลมะระนั รบกวน และช่ การใส่วปยให้ ุ๋ยแบ่ งออกเป็ 3 อระยะคื ระยะการเตรี มะระมี สีเขีนยวอ่ นน่ารับอประทานด้ วย ยมดินหรือปุ๋ย รองก้นการใส่ เพื่อช่วปยให้ ร่วน และอุ ้มนํ้า และรั กษาความเป็ นกรดเป็ ุ๋ยแบ่ดงินออกเป็ น 3 ระยะคื อ ระยะการเตรี ยมดิ นหรือนปุด่๋ยาง ของดินให้เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช ระยะที่สองใส่ในช่วงการ รองก้น เพื่อช่วยให้ดินร่วน และอุ้มน้า และรักษาความเป็นกรดเป็นด่าง ย้ายต้นกล้าไปปลูกแล้ว 7 วัน หรือเมื่อต้นกล้าเริ่มตั้งตัวได้แล้ว ถ้าใส่ปุ๋ย ของดินให้เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช ระยะที่สองใส่ในช่วง มูลสัตว์ควรใส่ประมาณ 1 กำ�มือต่อต้น โรยรอบๆ ต้นทุกๆ 3 วัน หรือ 7 ายกล้ าไปปลู กแล้งไม่ ว 7ให้วัโนรยถู หรืกอต้เมืน่อและการใส่ กล้าเริ่มตั้งปตัุ๋ยวในระยะสุ ได้แล้ว ถ้ดาใส่ ุ๋ย อ วัการย้ น โดยต้ องระมั ดระวั ท้าปยคื มูลสัตว์ปคุ๋ยวรใส่ ต่อวัต้นน โรยรอบๆ ต้นทุกๆ 3 วัน หรือ 7 การใส่ เมื่อต้ปนระมาณ มะระมีอ1ายุกามื ได้ อ30 วัน โดยต้องระมัดระวังไม่ให้โรยถูกต้น และการใส่ปุ๋ยในระยะสุดท้ายคือ การใส่ปุ๋ยเมื่อต้นมะระมีอายุได้ 30 วัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

13

14 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

14

โหระพำ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum Ocimumbasilicum L. basilicum L. ชื่อสามัญ Sweet Sweet Basil Basil ชื่อวงศ์ Labiatae Labiatae

กำรปลูกการปลู กโหระพา น้ ที่ โหระพาเป็ ป่ ลู้งกเดีครัยวง้ เดียว โหระพำ การเลือการเลื กพืน้ อทีกพื ่ โหระพาเป็ นพืชทีน่ปพืลูชกทีครั สามารถเก็ สามารถเก็บบเกี เกีย่ ่ยวได้ วได้ 1-2 1-2ปีปีการเลื การเลืออกพื กพืน้ น้ ทีทีค่ ่ควรพิ วรพิจจารณาถึ ารณาถึงสิงสิง่ ต่​่งต่ออไปนี ไปนี้ คื้ อ ดินควรมีความร่วนซุยมีความอุดมสมบูรณ์ดี มีการระบายนํ้าดี อยู่ใกล้ คือ ดินควรมีความร่วนซุยมีความอุดมสมบูรณ์ดี มีการระบายน้าดี อยู่ แหล่งนํ้าและสามารถนำ�นํ้ามารดได้สะดวก อยู่ใกล้ที่พักอาศัยและการ ใกล้แหล่งน้าและสามารถนาน้ามารดได้สะดวก อยู่ใกล้ที่พักอาศัยและ คมนาคมสะดวก การคมนาคมสะดวก การเตรียมดิน โหระพาเป็นพืชที่มีระบบรากลึกปานกลาง การ กำรเตรี มดิน ดโหระพาเป็ ชที่มรี ะบบรากลึ เตรี ยมดินยควรขุ หรือไถดินลึนกพืประมาณ 20-25กปานกลาง เซนติเมตรการเตรี ตากดินยทิม้ง ดินควรขุ ไถดินลึกประมาณ นทิชง้ พืไว้ชออก 7ไว้ 7-10ดหรื วันอไถพรวนคราด ย่อ20-25 ยดินให้เซนติ ละเอีเยมตร ด เก็ตากดิ บเศษวั 10 วัน ไถพรวนคราด ย่อยดินให้ละเอียด เก็บเศษวัชพืชออกให้หมด กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ให้หมด หลังจากนัน้ ยกแปลงสูงประมาณ 10-15 เซนติเมตร กว้าง 1 เมตร ยาวตามความเหมาะสมเว้นช่องว่างระหว่างแปลงประมาณ 30 เซนติเมตร เมื่อยกแปลงเสร็จแล้วใส่ปุ๋ยคอกปุ๋ยหมักที่สลายตัวดีแล้วอัตรา 800 กิโลกรัมต่อไร่ หรือประมาณ 500 กรัมต่อตารางเมตร โรยให้ทั่วแปลง วิธีปลูก การปลูกโหระพาควรกระทำ�ในตอนเย็น วิธีการปลูกที่นิยมมี 2 วิธีด้วยกัน คือ 1. การเพาะกล้าย้ายปลูก โดยการหว่านเมล็ดให้กระจายทั่วแปลง แล้วใช้แกลบสด แกลบเผาหรือฟาง หว่านหรือคลุมบางๆ แล้วรดนํ้าตาม ทันที หลังจากนั้น รดนํ้าทุกวันเช้าและเย็น จนกระทั่งเมื่ออายุได้ 20-25 วัน จึงทำ�การย้ายปลูก โดยการถอนกล้าแล้วเด็ดยอดนำ�ไปปลูกในแปลง โดยใช้ระยะปลูก 20x20 เซนติเมตร 2. การปักชำ� โดยตัดกิ่งที่โตเต็มที่ยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร แล้วปลิดใบออกให้หมดนำ�ไปปักชำ�ในแปลง โดยใช้ระยะปลูก 20x20 เซนติเมตร ใช้หญ้าแห้งหรือฟางแห้งสะอาดคลุมให้ทั่วแปลง และรดนํ้า ตามทันที การดูแลรักษา โหระพาเป็นพืชที่ต้องการความชื้นสูงและสมํ่าเสมอ ดังนั้นจึงควร มีการรดนํ้าให้ทุกวัน แต่ระวังอย่าปล่อยให้มีการท่วมขังของนํ้าในแปลง ในระยะแรกควรทำ�การพรวนดินและกำ�จัดพืชทุกๆ 1-2 สัปดาห์ โดยการ ใช้มือถอน จอบหรือเสียมดายหญ้าออกและควรทำ�ด้วยความระมัดระวัง อย่าให้กระทบต่อต้นและราก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

15

มอื ถอนจอบหรือเสียมดายหญ้าออกและควรทาด้วยความ 16 โดยการใช้ ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ระมัดระวังอย่าให้กระทบต่อต้นและราก โหระพาเป็นพืชที่ดูแลรักษาง่าย เจริญเติบโตดี การใช้ปุ๋ยน้า โหระพาเป็ นพืกชประมาณ ที่ดูแลรักษาง่ าย เจริ เติาให้ บโตดี การใช้ญปเติุ๋ยนํบ้าโตของ ชีวภาพ ชี ว ภาพรดหลั งปลู 15-20 วัน ญ จะท การเจริ รดหลังปลูกประมาณ 15-20 วัน จะทำ�ให้การเจริญเติบโตของโหระพาดี โหระพาดียิ่งขึ้น และมียอดอวบงามและควรให้ปุ๋ยน้าชีวภาพรดทุกครั้ง ยิ่งขึ้น และมียอดอวบงามและควรให้ปุ๋ยนํ้าชีวภาพรดทุกครั้งหลังจาก หลั งจากการเก็ บเกี่ยว โหระพาเป็ คอ่ ยมีอ่ งโรคและแมลงมากนั ปัญหาเรื่องโรคและ ก การเก็ บเกีย่ ว โหระพาเป็ นพืชทีไ่ ม่คนอ่ พืยมีชทีป่ไญ ั ม่หาเรื แมลงมากนั ก การแก้ ปัญหาจึ งไม่คเพราะอาจไม่ วรใช้สารเคมีคเพราะอาจไม่ คุ้มค่า การแก้ปัญหาจึ งไม่ควรใช้ สารเคมี ุ้มค่า การเก็บเกี่ยว กำรเก็ เกีง่ยจากปลู ว บหลั กประมาณ 30-35 วัน สามารถทำ�การเก็บเกี่ยวได้ จากปลูตักดประมาณ วัน สามารถทาการเก็บเกี่ย10-15 วได้ โดยใช้หลั มี ดงคมๆ ต้ น หรื อ กิ่30-35 ง ห่ า งจากยอดลงมาประมาณ โดยใช้ ดี คมๆ ตัดต้นหรือกิ่งบห่เกีา่ยงจากยอดลงมาประมาณ 10-15 จะ เซนติเมมตร การชะลอการเก็ ว โดยการตัดช่อดอกออกโหระพาก็ แตกกิเมตร ่งแตกใบออกมาอี กเรืบ่อเกี ยๆ่ยวการเก็ บเกี่ยดวสามารถกระทำ �ได้ทุกๆ เซนติ การชะลอการเก็ โดยการตั ช่อดอกออกโหระพาก็ 15-20 วั่งนแตกใบออกมาอี ไปจนถึงอายุ 7-8 อนการเก็บเกี่ยวสามารถกระทาได้ทุกๆ จะแตกกิ กเรืเดื ่อยๆ 15-20 วัน ไปจนถึงอายุ 7-8 เดือน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

17

ใบแมงลัก

ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum basilicum L.f. var. citratum Back. ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum basilicum L.f. var. citratum Back. ชื่อสามัญ Hairy Basil ชืขื่อ่อวงศ์ สามัญ Hairy Basil( Labiatae ) Apiaceae ชืขื่อวงศ์ อื่น ก้อมก้อขาวApiaceae มังลัก ( Labiatae ) ชื่ออื่น ก้อมก้อขาว มังลัก การเตรียมดิน ยมดินนให้ลึก 30-40 เซนติเมตร ตากดินไว้ 1-2 อาทิตย์ แล้วย่อย กำรเตรีไถดิ ดินให้ลไถดิ ะเอียนดให้หว่ นขาวเซนติ ในอัตเมตร รา 100-300 ลกรัอาทิ ม / ไร่ตย์ใส่แล้ ปุ๋ยวหมั ลกึ านปู 30-40 ตากดินไว้กิโ1-2 ย่อยก และปุ คอกยดอัตหว่รา 2,000 ลกรัตมรา/ ไร่100-300 คลุกเคล้กิาให้ ทั่วมแล้/วไร่ยกแปลง ดินให้ล๋ยะเอี านปูนขาวกิโในอั โลกรั ใส่ปุ๋ย ให้ สูหมัง กประมาณ 30 เซนติ และปุ๋ยคอก อัตราเมตร 2,000 กิโลกรัม / ไร่ คลุกเคล้าให้ทั่วแล้วยก แปลง ให้สูง ประมาณ 30 เซนติเมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

17

ควรจะให้น้าสม่าเสมอ วันละ 1 ครั้ง และให้ปุ๋ยหมักชีวภาพ หรือ ฮอร์โมนบารุง

18 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรเก็บเกี่ยว ใช้มกดี ษา ตัดกิ่งที่เจริญเติบโตเต็มที่ มัดแล้วนาไปจาหน่าย สามารถ การดูแลรั ควรจะให้ นํ้า้งสมํ ้ง และให้ปุ๋ยหมักชีวภาพ หรือ เก็ บเกี่ยวได้ หลายครั แต่​่าถเสมอ ้ายังไม่วันมละ ีผู้รับ1ซืครั อ้ เกษตรกรสามารถชะลอการ ฮอร์ โมนบำ �รุง โดยการเด็ดยอดที่มดี อกทิง้ จนถึงระยะเวลา 7-8 เก็บเกี ่ยวออกไปได้ เดือน หลังจากนั้นผลผลิตจะลดลงเรื่อยๆ เกษตรกรจึงควรทาการถอน การเก็ บเกีก่ยใหม่ ว ทิง้ เพื่อปลู

ใช้มีดตัดกิ่งที่เจริญเติบโตเต็มที่ มัดแล้วนำ�ไปจำ�หน่าย สามารถ เก็บเกี่ยวได้หลายครั้งแต่ถ้ายังไม่มีผู้รับซื้อเกษตรกรสามารถชะลอการ เก็บเกี่ยวออกไปได้โดยการเด็ดยอดที่มีดอกทิ้ง จนถึงระยะเวลา 7-8 เดือน หลังจากนั้นผลผลิตจะลดลงเรื่อยๆ เกษตรกรจึงควรทำ�การถอน ทิ้งเพื่อปลูกใหม่

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

19

19

ข่ำ

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Alpinia galanga (L.) Alpinia galanga (L.)Willd.

Willd. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Galanga Galanga ชื่อวงศ์ Zingiberaceae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่น ข่าหยวก ข่าZingiberaceae หลวง (ภาคเหนือ) , กุฏกกโรหินี (ภาคกลาง) ชื่ออื่น ข่าหยวก ข่าหลวง (ภาคเหนือ) , กุฏกกโรหินี (ภาคกลาง)

การเตรียมดิน ควรไถเปิดหน้าดินลึกอย่างน้อย 50 ซม. พร้อม กำรเตรี าดินลึา กเศษฟาง อย่างน้อเศษใบไม้ ย 50 ซม.ฯลฯ พร้แล้ อมกั กับใส่อนิ ยทรีมดิ ยวันตถุควรไถเปิ แกลบดิบดหน้ เศษหญ้ วทำบ�ใส่ การ อิไถย่ นทรี ย วั ต ถุ แกลบดิ บ เศษหญ้ า เศษฟาง เศษใบไม้ ฯลฯ แล้ ว ท าการไถ อยให้ดินและอินทรียวัตถุเข้ากัน เพราะข่าชอบดินร่วนปนทราย เมื่อ ย่อยให้�ดการย่ ินและอิ นทรียวัตถุเข้นาธาตุ กัน เพราะข่ าชอบดิ นร่วนปนทราย ่อ น เวลาทำ อยสลายจะเป็ อาหารและอุ ้มความชื ้นได้ดี ต้เมื องเป็ อยสลายจะเป็ นธาตุ อาหารและอุ ้มความชื งเป็นน ํ้า พืเวลาท ้นทีท่ าการย่ ีน่ ํ้าท่วมไม่ ถึง หากทำ�เป็ นแปลง ให้ยกแปลงเป็ นหลั้นงได้เต่ดาี ป้ต้อองกั ขัพืงน้ ทีขนาดกว้ ง ยาวตามความเหมาะสม ฟางหรือนเศษวั งคลุ ่ที่นาท่ ้ วามไม่ ถึง หากทาเป็นแปลง ให้ยใช้กแปลงเป็ หลังชเต่พืาชป้แห้ องกั นม หน้ แล้วรดด้ ยนํ้าจุลินทรีย์ เพื่อเป็นการบ่ ดิน อเศษวัชพืชแห้ง น้าขัางดินขนาดกว้ างวยาวตามความเหมาะสม ใช้ฟมางหรื คลุมหน้าดิน แล้วรดด้วยน้าจุลินทรีย์ เพื่อเป็นการบ่มดิน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

20 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ การเตรียมกล้าพันธุ์ วิธีที่ 1

- ใช้หวั หรือแง่งแก่จดั จะให้ผลดีกว่าหัวหรือแง่งอ่อน โดยตัดเป็น ท่อนยาว 3-4 นิ้ว มี ข้อ+ตา 4-5 ตา ตัดก้านใบหรือต้นให้เหลือ 5-6 นิ้ว หรือจะตัดออกหมดเลยก็ได้ แต่ถ้ามีหน่อใหม่ติดมา ที่เพิ่งโผล่พ้นดินก็ให้ เก็บไว้ สามารถนำ�ไปปลูกต่อได้

- ล้างหัวพันธุ์ให้สะอาดด้วยนํ้ายาฆ่าเชื้อรา ระวังอย่าให้รากชํ้า เพราะรากสามารถเจริญเติบโตได้ แผลที่เป็นรอยตัด ให้เอาปูนแดงกิน หมากทาทุกแผล จากนั้นให้นำ�ไปผึงลมในร่มปล่อยทิ้งไว้ให้แห้ง จึงนำ�ไป ปลูก วิธีที่ 2

-ใช้หัวหรือแง่งแก่จัดที่ซื้อมาจากตลาดใน สภาพที่ยังสด มีตา ตามข้อเห็นได้ชัด ไม่จำ�เป็นต้องมีราก ตัดแต่งรอยชํ้า หรือเน่าที่หัวออก ให้หมด แล้วนำ�ไปแช่นํ้ายากันรา จากนั้นนำ�ขึ้นมาผึงลมในร่มให้แห้งแล้ว ทาแผลด้วยปูนแดงกินกับหมาก

- นำ�หัวพันธุ์ที่ได้มาห่มความชื้น โดยการห่อด้วยผ้าชื้นนํ้าหนาๆ นำ�ไปเก็บไว้ในร่ม...หรือ ห่มกระบะโดยมีฟางรองพื้นหนาๆ วางท่อนพันธุ์ แล้วกลบด้วยฟางหนาๆอีกชัน้ รดนาํ้ ให้ชมุ่ เก็บในทีร่ ม่ ...หรือ จะนำ�ลงเพาะ ชำ�ในขี้เถ้าแกลบก็ได้ โดยใช้เวลาการห่มความชื้น 10-20 วัน รอให้ราก งอกและแทงยอดใหม่ออกมา จึงนำ�ไปปลูกต่อไป

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การปลูก

1. ขุดหลุมกว้างประมาณ 30 เซนติเมตร ลึก 10 เซนติเมตร นำ� ดินที่ขุดขึ้นมาคลุกกับเมล็ดสะเดา หรือใบสะเดาแห้ง สัก 1-2 กำ�มือ ใส่ปยุ๋ หมักหรือปุย๋ คอกทีห่ มักดีแล้วสัก 1 กระป่องนม ผสมดินปลูก พร้อม กับปรับหลุมให้เรียบ

2. จากนัน้ วางท่อนพันธุแ์ บบนอนทางยาว โดยให้สว่ นตาชีข้ นึ้ ด้าน บน จัดรากให้ชกี้ างออกรอบทิศทาง ใส่หลุมละ 1-2 หัว ห่างกัน 1-2 ฝ่ามือ แล้วกลบดินโดยทำ�เป็นโคกสูงขึ้นมาเล็กน้อยๆ ไม่ต้องกดดินให้แน่น แล้ว คลุมหน้าดินด้วยฟางหรือเศษหญ้าแห้งใบไม้แห้ง เพื่อเก็บรักษาความชื้น หน้าดิน

3. ระยะการปลูก ควรจัดระยะระหว่างหลุม .80-1.00 เมตร ระหว่างแถว 1.00-1.20 เมตร

4. หลังจากที่ปลูกเสร็จแล้วให้รดนํ้าตามทันที การปฏิบัติและบำ�รุง

1. หลังจากปลูกไปแล้ว 15-20 วัน รากจะเริ่มเดิน ในช่วงนี้ควร ให้ นํ้ า 2-3 วั น /ครั้ ง และให้ นํ้ า ผสมปุ๋ ย นํ้ า ทำ � เอง 7-10 วั น ครั้ ง

2. ให้ปุ๋ยหมัก/ปุ๋ยคอก ทุก 1-2 เดือน/ครั้ง แล้วรดด้วยนํ้าผสมปุ๋ย นํ้าทำ�เองตามทันที

3. ถ้ามีหน่อใหม่แทงขึ้นมา ซึง่ ในช่วงแรกจะมีสีแดง บางรายอาจ จะขุดขึ้นมารับประทานหรือนำ�ไปขายเป็นข่าอ่อน แต่ถ้าต้องการเก็บไว้ เพื่อเอาหัวหรือแง่ง ก็ให้นำ�เศษฟางหรือหญ้าแห้งมาคลุม เพื่อป้องกัน แสงแดด แล้วปล่อยไว้ให้กลายเป็นสีเขียวเพื่อพัฒนาเป็นต้นใหญ่ต่อไป กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

21

ป้องกันแสงแดด แล้วปล่อยไว้ให้กลายเป็นสีเขียวเพื่อพัฒนาเป็นต้น 22ใหญ่ ฟ้าตหลั่องไป ฝน เกษตรอินทรีย์ 4. การที่เอา เศษวัชพืช เศษหญ้า เศษฟางมาคลุมหน้าดินบริเวณ นการรั กษาความชื ้นหน้าดิา นเศษฟางมาคลุ ซึ่งข่าเป็นพืชทีม่ชหน้ อบความชื โคนกอข่4.า เป็ การที เ่ อา เศษวั ชพืช เศษหญ้ าดินบริเ้นวณ หน้าดิน แต่ ต้อนงมี การระบายน้ าที้น่ดหน้ ดี ้วยาดิการเจริ รณ์้น โคนกอข่ า เป็ การรั กษาความชื น ซึ่งข่ญ าเป็เตินบพืโตจึ ชทีง่ชจะสมบู อบความชื หน้ าดิน แต่ต้องมีการระบายนํ้าที่ดีด้วย การเจริญเติบโตจึงจะสมบูรณ์ และงาม และงาม 5. การที่เราจะรู้วา่ ข่ามีการเจริญเติบโตดีหรือไม่ ให้สังเกตดูว่า ข่า จะมีการแตกหน่ 5. การทีอ่เใหม่ ราจะรู ้ว่าข่ามีกาารเจริ ญเติบโตดี หรือไม่ ให้วนใหญ่ สังเกตดูใบว่า ออกมาอย่ งสม่าเสมอ ก้านใบอวบอ้ ข่หนาเขี าจะมียกวเข้ ารแตกหน่ อกมาอย่ มการเก็อบใหม่ เกี่ยอวผลผลิ ต างสมํา่ เสมอ ก้านใบอวบอ้วนใหญ่ ใบ หนาเขียวเข้มเหมาะกับการเก็บเกี่ยวผลผลิต ข่ำอ่อน ให้ขุดเมื่อเริ่มออกดอกชุดแรก โดยการเปิดหน้าดินโคนต้น

ข่าอ่อน ให้ขุดเมื่อเริ่มออกดอกชุดแรก โดยการเปิดหน้าดินโคน บริ เ วณที ่จะเอาหน่ อ แล้ ตัดวเอาเฉพาะส่ วนทีวนที ่ต้องการ ต้นบริเวณที ่จะเอาหน่ อ วแล้ ตัดเอาเฉพาะส่ ่ต้องการ เมืให้ ่อข่ขาดุ ออกดอกชุ ดที่ 2 หรืดทีอ่มี2หหรื น่ออเกิ อ เมื ข่ำแก่ ให้ข่ขาุดแก่ เมือ่ ข่าออกดอกชุ มีหดน่ใหม่ อเกิด5-6 ใหม่หน่ 5-6 หน่​่ออ ข่าอ่ ออกดอกชุ ดที่ ด2-3 ก็จก็ะได้ หน่หอน่หรือหรื อแง่องแง่ทีง่แทีก่แ่ ขก่้ึนขไปอี ก ทัก้งทัขนาดและ เมื ข่าออกดอกชุ ที่ 2-3 จะได้ นึ้ ไปอี ง้ ขนาดและ ปริมาณก็มากขึ้นไปด้วย

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

23 23

คะน้ำ

ชื่อสามัญ Kale ญ ชื่อสามั วิทยาศาสตร์ Kale Brassica albroglabra ชื่อวิอืท่ นยาศาสตร์ จี น กวางตุ ้ ง เรี ย กว่albroglabra า ไก๋ ห ลาน จี น แต้ จิ๋ ว เรี ย กว่ า กำ � หนำ � Brassica ฤดู โตได้ ทั้งหปีลาน จีนแต้จ๋วิ เรียกว่า กาหนา ชื่ออืก่นาล คะน้าสามารถเจริ จีนกวางตุญ้งเติ เรียบกว่ า ไก๋ ฤดูกาล คะน้าสามารถเจริญเตอบโตได้ทั้งปี การเพาะกล้า กำรเพำะกล้ 1. การเตรี ำ ยมแปลงเพาะ แปลงเพาะกล้าควรมีขนาดกว้าง 1 เมตร ส่วนความยาวตามความเหมาะสม 1. การเตรียมแปลงเพาะ แปลงเพาะกล้าควรมีขนาดกว้าง 1 เมตร ส่ว2.นความยาวตามความเหมาะสม การเตรียมดินบนแปลงเพาะกล้า ควรขุดไถพรวนดินอย่างดี ตากดินไว้ประมาณ 5-7 วัน ย่อยหน้าดิน ให้ละเอียด แล้วใส่ปุ๋ยคอกหรือ 2. การเตรียมดินบนแปลงเพาะกล้า ควรขุดไถพรวนดินอย่างดี ปุ๋ยหมักที่สลายตัวดีแล้วให้มาก คลุกเคล้าให้เข้ากับดินให้ทั่ว ระมาณ 5-7 วัน ย่ดอให้ ยหน้ าดิน ให้ลา่ ะเอี ยด แล้ วใส่ปกลบเมล็ ุ๋ยคอก ด ตากดินไว้3.ปการเพาะ หว่านเมล็ กระจายสมํ เสมอทั ว่ แปลง อปุน๋ยหรื หมัอกปุที๋ย่สคอกที ลายตัว่สดีลายตั แล้วให้ คลุหกนาประมาณ เคล้าให้เข้ากั0.6-1 บดินให้เซนติ ทั่ว เมตร ด้หรืวยดิ วดีมแาก ล้วให้ การเพาะ านเมล็ ดให้รดนํ กระจายสม่ ่วแปลง คลุมด้ว3.ยฟางหรื อหญ้หว่าแห้ งบางๆ ้าให้ชุ่มด้าเสมอทั วยบัวรดนํ ้า กลบ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

24 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

4. การดูแลต้นกล้า ต้นกล้าจะงอกภายใน 7 วัน ควรดูแลต้นกล้า ถอนต้นที่อ่อนแอ ไม่แข็งแรง หรือเบียดกันแน่นทิ้งไป เมื่อต้นกล้ามีอายุ ประมาณ 25-30 วัน จึงทำ�การย้ายไปปลูกในแปลงปลูกต่อไป วิธีการปลูก

การปลูกคะน้านิยมปลูก 2 แบบ คือ

1. แบบหว่านกระจายทั่วแปลง เหมาะสำ�หรับแปลงปลูกขนาด ใหญ่ ทำ�เป็นการค้า

2. แบบแถวเดียว เหมาะสำ�หรับแปลงปลูกขนาดเล็กหรือผักสวน ครัว เตรียมดินโดยการใช้แรงงานคนให้นาํ้ โดยใช้บวั รดนา ํ้ ระยะปลูก ควร ให้มรี ะยะปลูกระหว่างต้นและระหว่างแถวประมาณ 20 X 20 เซนติเมตร การเตรียมแปลงปลูก มีวิธีการดังนี้

1. ขุดดินให้ลึกประมาณ 15-20 เซนติเมตร

2. ตากดินทิ้งไว้ประมาณ 7-10 วัน

3. นำ�ปุย๋ คอกหรือปุย๋ หมักทีส่ ลายตัวดีแล้วมาใส่ คลุกเคล้าให้เข้า กับดินเป็นการปรับปรุงสภาพทางกายภาพและเพิ่มความอุดม สมบูรณ์ ของดิน

4. พรวนย่อยหน้าดินให้มขี นาดเล็ก โดยเฉพาะการปลูกแบบหว่าน ลงในแปลง เพื่อไม่ให้เมล็ดตกลงไปในดิน เพราะจะไม่งอกหรืองอกยาก มาก

5. ถ้าดินเป็นกรดควรใส่ปูนขาวเพื่อปรับปรุงดินให้อยู่ในสภาพที่ เหมาะสม กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

25

ในการปลู ก คะน้ า นิ ย มหว่ า นเมล็ ด ลงบนแปลงปลู ก โดยตรง มากกว่าย้ายกล้า โดยมีขั้นตอนดังนี้

1. หว่านเมล็ดให้กระจายทั่วทั้งผิวแปลงโดยให้เมล็ดห่างกัน ประมาณ 2-3 เซนติเมตร

2. ใช้ดนิ ผสมหรือปุย๋ คอกทีส่ ลายตัวดีแล้วหว่านกลบเมล็ดให้หนา ประมาณ 0.6-1 เซนติเมตร เพื่อเก็บรักษาความชื้นและป้องกันเมล็ด ถูกนํ้ากระแทกกระจาย

3. คลุมด้วยฟางหรือหญ้าแห้งบางๆ

4. รดนํ้าให้ทั่วถึงและสมํ่าเสมอ ต้นกล้าจะงอกภายใน 7 วัน

5. หลั ง จากต้ น คะน้ า งอกแล้ ว ประมาณ 20 วั น หรื อ ต้ น สู ง ประมาณ 10 เซนติเมตร ให้เริ่มถอนแยก โดยเลือกต้นที่ไม่สมบูรณ์ออก ทิ้งระยะห่างระหว่างต้นประมาณ 10 เซนติเมตร ต้นอ่อนของคะน้าทีถ่ อน แยกออกมาในวัยนี้เมื่อเด็ดรากออกแล้วเป็นยอดผักได้

6. เมือ่ คะน้ามีอายุประมาณ 30 วัน ให้ถอนแยกครั้งที่ 2 ให้เหลือ ระยะห่างระหว่างต้น 20 เซนติเมตร

7. ในการถอนแยกคะน้าแต่ละครั้งควรกำ�จัดวัชพืชไปด้วย การให้นํ้า

คะน้าต้องการนํ้าอย่างเพียงพอและสมํ่าเสมอ เนื่องจากมีการ เจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ควรใช้ฝักบัวฝอยรดให้ทั่วและให้ชุ่ม ในเวลา เช้าและเย็น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

กำรให้น้ำ คะน้าต้องการน้าอย่างเพียงพอและสม่าเสมอ เนื่องจากมีการ 26เจริฟ้ญาหลัเติงบฝนโตอย่ เกษตรอิ นทรีย์ ว ควรใช้ฝักบัวฝอยรดให้ทั่วและให้ชุ่ม ในเวลา างรวดเร็ เช้าและเย็น การใส่ปุ๋ย ุ๋ย งจากปลูกผักแล้วควรเพิ่มปุ๋ยหมักชีวภาพทุก 7 วัน หรือ 10 กำรใส่ปหลั หลังจากปลู กผัก1/500 แล้วควรเพิ ่มปุ๋ยหมักชีอวน้ภาพทุ หรืาอผัก10 วัน และรดนํ ้าเอนไซม์ เจือจางมากหรื อยขึ้นกอยู7 ่กวั​ับนกล้ วัน และรดน้าเอนไซม์ 1/500 เจือจางมากหรือน้อยขึน้ อยู่กับกล้าผัก การเก็บเกี่ยวผลผลิต เกี่ยกวผลผลิ ต ่ยวของคะน้าอยู่ที่ประมาณ 45-55 วันหลังปลูก กำรเก็บอายุ ารเก็บเกี การเก็ บเกี่ยวของคะน้ หลัางทีปลู คะน้าทีอายุ ต่ ลาดต้ องการมากที ส่ ดุ คือาอยู คะน้่ทาี่ปทีระมาณ ม่ ีอายุ 4545-55 วัน แต่วัคนะน้ ม่ ีอกายุ คะน้ าที่ตวัลาดต้ งการมากที คือนาํ้คะน้ ่มอี ายุา 45 แต่บคเกี ะน้ย่ าวคะน้ ที่มี า 50-55 น เป็นอระยะที เ่ ก็บเกี่สยุดวได้ หนักาทีมากกว่ วิธวักี นารเก็ ใช้มีด50-55 คมๆ ตัวัดนให้เป็ชิดนโคนต้ ป็นนหน้ อายุ ระยะทีน่เก็ตับดเกีไล่​่ยเวได้ าหนั ้ ากระดานไปตลอดทั กมากกว่า วิธีการเก็้งแปลง บ เกี่ยวคะน้า ใช้มีดคมๆ ตัดให้ชิดโคนต้น ตัดไล่เป็นหน้ากระดานไปตลอด ทั้งแปลง

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

27

ผักกำดเขียวกวำงตุ้ง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica pekinensis ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica pekinensis ชื่อสามัญ Chinese Cabbage-PAI TSAI ชืชื่อ่อสามั ญ Chinese Cabbage-PAI TSAI วงศ์ Cruciferae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่น กวางตุ้งไต้หวันCruciferae กวางตุ้งฮ่องเต้ ผักกาดฮ่องเต้ ชื่ออื่น กวางตุ้งไต้หวัน กวางตุง้ ฮ่องเต้ ผักกาดฮ่องเต้

การปลูกผักกาดเขียวกวางตุง้ ในการปลูกนิยมทำ�กัน 2 วิธดี ว้ ยกัน กำรปลู ก ผักกำดเขียวกวำงตุ้ง ในการปลูกนิยมทากัน 2 วิธีด้วยกัน คือ คือ 1.1.การปลู นการปลูกกแปลง

การปลูกกแบบหว่ แบบหว่าานเมล็ นเมล็ดโดยตรง วิธนี นี้ ยิ มใช้ใในการปลู ทีแปลงที ่ยกร่อย่ง กร่ มีรอ่องงนํมี้ารกว้ และพื ้นที่ควรมี ารเตรี ยมอย่ยามอย่ งดี และเป็ นดินที่ ่องน้างากว้ าง และพื น้ ที่คกวรมี การเตรี างดี และ มีเป็คนวามอุ เนือ่ งจากเมล็ พันธุผ์ กั กาดเขี ขนาดเล็้งก ดินที่มดมสมบู คี วามอุรดณ์มสมบู รณ์ เนื่อดงจากเมล็ ดพันธุย์ผวกวางตุ ักกาดเขีง้ ยมีวกวางตุ มาก ดังนั้นกก่มาก อนหว่ บทรายเสียก่บอทรายเสี น โดยใช้ยเก่มล็ นธุ์ 1 ส่วน มีขนาดเล็ ดังานันควรผสมกั น้ ก่อนหว่านควรผสมกั อนดพัโดยใช้ ผสมกั 3 ส่บวทรายสะอาด น แล้วหว่านให้3กส่ระจายทั แปลงสม เสมอแล้่วว เมล็ดพับนทรายสะอาด ธุ์ 1 ส่วนผสมกั วน แล้วว่ หว่ านให้กาํ่ ระจายทั แปลงสม่าเสมอแล้วหว่านกลบด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักหนาประมาณ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

27

28 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ หว่านกลบด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักหนาประมาณ 1/2-1 เซนติเมตร หลัง จากนัน้ คลุมด้วยฟางข้าวบางๆ เพือ่ ช่วยเก็บรักษาความชุม่ ชืน้ ในดิน เสร็จ แล้วรดนํ้าให้ชุ่มหลังจากงอกได้ประมาณ 20 วัน ควรทำ�การถอนและจัด ให้มีระยะระหว่างต้น 20-25 เซนติเมตร

2. การปลูกแบบโรยเมล็ดเป็นแถว การปลูกวิธีนี้หลังจากเตรียม ดินแล้วจึงทำ�ร่องลึกประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ให้เป็นแถวโดยให้ระยะ ระหว่างแถวห่างกัน 20-25 เซนติเมตร หลังจากปลูกได้ประมาณ 20 วัน หรือต้นกล้ามีใบ 4-5 ใบ จึงทำ�การถอนแยกในแถว โดยพยายามจัดระยะ ระหว่างต้นให้ห่างกันประมาณ 20-25 เซนติเมตร ให้เหลือหลุมละ 1 ต้น การดูแลรักษา

การให้นํ้า ให้นํ้าอย่างพึงพอและสมํ่าเสมอ อย่างน้อยวันละ 1 ครั้ง โดยใช้ระบบพ่นฝอยหรือใช้สายยางติดหัวฝักบัว

การใส่ปุ๋ย เนื่องจากผักกาดเขียวกวางตุ้งเป็นผักกินใบและก้าน ใบ ดังนั้นการใส่ปุ๋ยควรใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก เป็นการเร่งการเจริญ เติบโตทางใบและก้านใบให้เร็วขึ้น

การเก็บเกี่ยว อายุการเก็บเกี่ยวของผักกาดเขียวกวางตุ้งค่อน ข้างเร็ว คือ ประมาณ 35-45 วัน การเก็บเกีย่ วโดยเลือกต้นทีม่ ขี นาดใหญ่ ตามต้องการ แล้วใช้มีดคมๆ ตัดที่โคนต้น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

29 29

มะเขือเปรำะ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Solanum xanthocarpum Schrad. & Wendl. ่อวิทญยาศาสตร์ Solanum xanthocarpum ชื่อชืสามั

Yellow berried nightshadeSchrad. & Wendl. ่อสามั ญ Yellow berried nightshade ชื่อชืวงศ์ Solanaceae ชื่อวงศ์ Solanaceae การเพาะกล้ามะเขือเปราะ ำมะเขื เปรำะ กำรเพำะกล้ 1. ให้เตรี ยมดินอละเอี ยดพร้อมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักในอัตรา 2:1 ให้เตรีงกล่ ยมดิ นละเอียดพร้อมปุ๋ยกคอกหรื และใส่ดิน1.ผสมดั าวลงในถาดพลาสติ เพาะกล้อาปุ๋ยหมักในอัตรา 2:1 ผสมดั งกล่ เพาะกล้ า และใส่2.ดนิ ใช้ เศษไม้ เล็ากวลงในถาดพลาสติ ๆ (ขนาดเท่าไม้จิ้มกผลไม้ ) กดลงไปในดิ นที่บรรจุ อยู่ในถาดพลาสติ กเพาะกล้ า ขนาดความลึ 0.5) ซม.

2. ใช้เศษไม้ เล็กๆ (ขนาดเท่ าไม้จ้ิมกผลไม้ กดลงไปในดินที่ บรรจุอ3.ยู่ในำนถาดพลาสติ �เมล็ดมะเขือกเปราะหยอดลงในหลุ มปลูกก0.5 หลุมซม. ละ 1-2 เมล็ด เพาะกล้า ขนาดความลึ

4.3.กลบดิ หน้าอเมล็ ดไปจากถาดพลาสติ กเพาะกล้ าโดยใช้ นาเมล็นผิดวมะเขื เปราะหยอดลงในหลุ มปลู ก หลุมละ 1-2 ปูน ขาวโรยเป็นเส้นล้อมถาดเพาะไว้ เมล็ด

5. หลังเพาะนาน 7-10 วัน มะเขือเปราะเริ่มงอก หมั่นรดนํ้าต้น 4. กลบดินผิวหน้าเมล็ดไปจากถาดพลาสติกเพาะกล้าโดยใช้ กล้ามะเขือเปราะทุกวันๆ ละ 1-2 ครั้ง ในช่วงเช้าและเย็นจนกระทั่ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

30 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ต้นกล้ามะเขือเปราะมีอายุ 25-30 วัน จึงย้ายกล้ามะเขือเปราะลงปลูก ในกระถางหรือในแปลงปลูก การเตรียมในแปลงหรือในกระถาง

1. ถ้าปลูกในแปลงควรเตรียมดินปลูก โดยใช้จอบขุดย่อยหน้าดิน ลึก 15-20 เซนติเมตร และย่อยดินให้ละเอียด ใส่ปุ๋ยคอกหรือใส่ปุ๋ยหมัก หว่านและคลุกเคล้าให้เข้ากับดินในแปลง

2. ในกรณีปลูกในกระถาง ให้ผสมดินปลูกในกระถาง โดยใช้ดิน ร่วนละเอียดผสมกับปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก ในอัตรา 2:1 การดูแลรักษา

1. ย้ า ยกล้ า มะเขื อ เปราะลงปลู ก ในแปลง หรื อ ในกระถาง

2. รดนํ้าทุกวัน และในช่วงการติดผลต้องระมัดระวังในนํ้าอย่าง สมํ่าเสมอ

3. หลังย้ายปลูกแล้ว 7-10 วัน ให้ใส่ปยุ๋ เคมี สูตร 15-15-15 อัตรา ต้นละ 1/4 ช้อนชา ควรโรยปุ๋ยห่างโคนต้นประมาณ 2-3 เซนติเมตรและ รดนํ้าทันที

4. ใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพทุก 7 วัน หรือ 10 วัน

5. หลังย้ายปลูกนาน 45-60 วัน มะเขือเปราะเริ่มทยอยผลผลิต สามารถเก็บผลผลิตไปบริโภคได้

6. หลังจากที่สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตมะเขือเปราะไปแล้ว ประมาณ 2 เดือน ควรตัดแต่งกิ่งออกบ้าง เพื่อทำ�ให้ลำ�ต้นมะเขือเปราะ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

5. หลังย้ายปลูกนาน 45-60 วัน มะเขือเปราะเริ่มทยอย ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 31 ผลผลิต สามารถเก็บผลผลิตไปบริโภคได้ 6. หลังจากที่สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตมะเขือเปราะไปแล้ว 2 เดือนง่ ก้ควรตั ดแต่ ่งออกบ้งาแรง ง เพืจะให้ ่อทาให้ ลาต้ตนรุมะเขื เจริประมาณ ญเติบโตแตกกิ านใหม่ ทีม่ งีคกิวามแข็ ผลผลิ ่นใหม่อได้อีก เปราะเจริ�การตั ญเติบดโตแตกกิ ที่มคี อวามแข็ จะให้ ผลผลิ และควรทำ แต่งและบำ่งก้�ารุนใหม่ งต้นมะเขื เปราะด้งวแรง ยฮอร์ โมนช้ อนเงิตนรุเช่​่นน นี้ทใหม่ ุกๆได้2-3 อน าการตัดแต่งและบารุงต้นมะเขือเปราะด้วย อีก เดื และควรท ฮอร์โมนช้อนเงินเช่นนีท้ ุกๆ 2-3 เดือน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

32 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

32

ผักบุ้งจีน

ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea aquatica Forsk. Var. reptan ชื่อวิทยาศาสตร์ Ipomoea aquatica Forsk. Var. reptan waterconvolvulus convolvulusหรืหรื kang-kong ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ water อ อkang-kong Convolvulaceae ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Convolvulaceae กำรปลูกผักบุ้งจีน การเตรียมดิน เนื่องจากผักบุ้งจีนเป็นพืชที่มรี ะบบ

การปลูกผักบุง้ จีน การเตรียมดิน เนือ่ งจากผักบุ้งจีนเป็นพืชทีม่ ี รากตื ้ น และอายุ การเก็กบารเก็ เกี่ยวสั 20-2520-25 วัน ก็สวัามารถเก็ บ ระบบรากตื้น และอายุ บเกี้นประมาณ ่ยวสั้นประมาณ น ก็สามารถ เกีบ่ยวได้ ในการเตรี ยมดิยนมดิ ควรไถดะลึ กประมาณ 10-15 เซนติเซนติ เมตรก็ เก็ เกี่ยวได้ ในการเตรี นควรไถดะลึ กประมาณ 10-15 เมตรก็ พอแล้ว ตากดินไว้ประมาณ 10-15 วัน แล้วททำาการไถพรวนย่ �การไถพรวนย่อยดินและ ยกแปลงปลูก ขนาดแปลงปลูก กว้าง 1.5-2 1.5-2 เมตร เมตรยาว ยาว10-15 10-15เมตร เมตรโดย เว้ นทางเดิ นระหว่ างแปลงไว้ 40-50 เซนติ เมตรเมตร ใส่ปใสุ่๋ยคอกหรื อปุ๋ยอหมั โดยเว้ นทางเดิ นระหว่ างแปลงไว้ 40-50 เซนติ ปุ๋ยคอกหรื ปุ๋ยก ทีหมั่สลายตั วดีแล้ววดีในอั รา 500-1,000 กิโลกรั ต่อมไร่ต่คลุ เคล้กาเคล้ ปุ๋ยคอก กที่สลายตั แล้วตในอั ตรา 500-1,000 กิโมลกรั อไร่กคลุ าปุ๋ย หรื อ ปุ ย ๋ หมั ก ให้ เ ข้ า กั บ ดิ น พรวนย่ อ ยหน้ า ดิ น บนแปลงให้ ล ะเอี ย ดและปรั คอกหรือปุ๋ยหมักให้เข้ากับดิน พรวนย่อยหน้าดินบนแปลงให้ละเอียด บ หลังแปลงให้เรียบเสมอกัน และปรับหลังแปลงให้เรียบเสมอกัน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

33

วิธปี ลูก การปลูกผักบุง้ จีนนิยมปลูกแบบหว่านกระจายทัว่ แปลง หรือ บางครั้งอาจใช้โรยเมล็ดเป็นแถวก็ได้ การปลูกแบบหว่านกระจาย ทั่วแปลง เหมาะสำ�หรับแปลงปลูกทุกรูปแบบ แต่การปลูกแบบโรยเมล็ด เป็นแถวเหมาะ สำ�หรับแปลงปลูกขนาดเล็กหรือปลูกผักบุง้ จีนเป็นผักสวน ครัว ก่อนปลูกควรนำ�เมล็ดพันธุ์ผักบุ้งจีนไปแช่ในนํ้านานประมาณ 6-12 ชั่วโมงเสียก่อน เพื่อให้เมล็ดพันธุ์ผักบุ้งจีนดูดซับนํ้าเข้าไปในเมล็ด มีผล ให้เมล็ดผักบุ้งจีนงอกเร็วขึ้นถ้าปลูกเป็นแถวโดยโรยเมล็ดให้เป็นแถวห่าง กันแถวละ 10-15 เซนติเมตร ต่อจากนั้นนำ�ดินร่วนหรือขี้เถ้าแกลบดำ�มา หว่านกลบเมล็ดพันธุห์ นาประมาณ 2-3 เท่าของความหนาของเมล็ดหรือ หนาประมาณ 1/2 เซนติเมตร แต่ถ้าแหล่งที่ปลูกนั้นมีเศษฟางข้าวควรใช้ ฟางข้าวคลุมแปลงปลูกบาง ๆ เพือ่ ช่วยเก็บรักษาความชืน้ ในดินและทำ�ให้ หน้าดินปลูกไม่แน่นเกินไป หลังจากปลูกเสร็จแล้วให้รดนํ้าด้วยบัวรดนํ้า ฝอยละเอียด หรือใช้สายยางติดฝักบัวรดนํ้าทันที และให้ความชื้นแปลง ปลูก ทุกๆ วันๆ ละ 1-2 ครั้ง หลังจากหว่านเมล็ดประมาณ 2-3 วัน เมล็ด พันธุ์จะงอกเป็นต้นผักบุ้งจีนต่อไป สำ�หรับจำ�นวนเมล็ดที่ใช้หว่านคือ ประมาณ 13-15 กิโลกรัมต่อไร่ หรือ 30 ลิตรต่อไร่ การปฏิบัติดูแลรักษา

การให้นา ้ํ ควรรดนา้ํ ผักบุง้ จีนอย่างสมา่ํ เสมอทุกวันๆ ละ 1-2 ครัง้

การใส่ปุ๋ย ควรใส่ปุ๋ยคอกมาก ๆ เช่น มูลสุกร วัว เป็ด ไก่ เป็นต้น ซึ่งปุ๋ยคอกเป็นปุ๋ยที่มีไนโตรเจนสูงอยู่แล้ว จึงไม่จำ�เป็นจะต้องใส่ปุ๋ยเคมี เพิ่มก็ได้ โดยการหว่านปุ๋ยให้กระจายทั่วทั้งแปลงก่อนปลูก และหลังจาก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

34 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ปลูกไปได้ ประมาณ 7-10 วัน ซึ่งการใส่ปุ๋ยครั้งที่สองนั้นหลังจากหว่าน ปุ๋ยลงแปลงแล้ว จะต้องทำ�การรดนํ้าผักบุ้งจีนทันที

การพรวนดินและกำ�จัดวัชพืช หากมีการเตรียมดินดี มีการใส่ปุ๋ย คอกก่อนปลูก และมีการหว่านผักบุ้งขึ้นสมํ่าเสมอดี ประกอบกับผักบุ้ง จีน เป็นผักที่มีอายุสั้นและเจริญเติบโตเร็วมากก็ไม่จำ�เป็นต้องพรวนดิน เพราะผักบุ้งจีนสามารถขึ้นคลุมพื้นที่ได้อย่างหนาแน่น เว้นแต่ในแหล่ง ปลูกผักบุ้งจีนดังกล่าวมีวัชพืชขึ้นมาก ควรได้มีการถอนวัชพืชออกจาก แปลงอยู่เสมอ ประมาณ 7-10 วันต่อครั้ง สำ�หรับในแหล่งที่ปลูกผักบุ้ง จีนเพื่อการบริโภคสดเป็นการค้า ปริมาณมากๆ ควรมีการพ่นสารคุม วัชพืชก่อนปลูก 2-3 วัน หลังจากนั้นจึงหว่านผักบุ้งจีนลงปลูก วิธีนี้จะ ประหยัดแรงงานในการกำ�จัดวัชพืชในแปลงผักบุ้งจีนได้ และสามารถ ควบคุมวัชพืชได้อย่างมีประสิทธิภาพ

การเก็บเกีย่ ว ผักบุ้งจีนเป็นพืชผักทีม่ ีอายุการเก็บเกีย่ วสั้น หลัง จากหว่านเมล็ดพันธุ์ลงแปลงปลูกได้ประมาณ 20-25 วัน ผักบุ้งจีนก็จะ เจริญเติบโต มีความสูงประมาณ 30-35 เซนติเมตร ก็สามารถเก็บเกี่ยว ได้ ก่อนทำ�การเก็บเกี่ยว 1 -2 ชั่วโมงควรรดนํ้าบนแปลงปลูกให้ชุ่มก่อน เพื่อให้ถอนผักบุ้งจีนได้สะดวก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

35 เกี่ยวได้ ก่อนทาการเก็บเกี่ยว 1 -2 ชั่วโมงควรรดนฟ้า้าหลับนแปลงปลู ให้ยช์ ุ่ม35 งฝน เกษตรอินกทรี ก่อนเพื่อให้ถอนผักบุ้งจีนได้สะดวก

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

36 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

36

แตงไทย

ทยาศาสตร์ Cucumis Cucumismelo meloLinn.

Linn. ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ ชื่อชืสามั ญญ Musk ่อสามั MuskMelon Melon ชื่อชืวงศ์ Cucurbitaceae ่อวงศ์ Cucurbitaceae กแตงไทยให้ ผลสวย วิธวิีปธลูีปกลูแตงไทยให้ ได้ไผด้ลสวย

การปลู งยกร่อองง กำรปลูกและการเตรี และกำรเตรียมดิน ปลูกในพืน้ ที่กว้าง ไม่ต้องยกร่ ให้ให้ ทำ�ทร่าร่ องระบายนํ ้าป้าป้ องกั นนํน้าน้ฝนท่ วมเตรี ยมหลุ มให้ ห่าหงกั น น1.50 องระบายน้ องกั าฝนท่ วมเตรี ยมหลุ มให้ ่างกั 1.50x 1.50 x เมตร รองก้ น หลุ ม ด้ ว ยปุ ๋ ย หมั ก ชี ว ภาพ 1 กิ โ ลกรั ม ต่ อ หลุ ม คลุ ม ด้ ว ยฟาง 1.50 เมตร รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยหมักชีวภาพ 1 กิโลกรัม ต่อหลุมคลุม รดนํ้าแยกฟางออก แล้วปลูกต้นกล้าลงหลุม ๆ ละ 1 ต้นรดนํ้าผสมนํ้า ด้วยฟาง รดน้าแยกฟางออก แล้วปลูกต้นกล้าลงหลุม ๆ ละ 1 ต้นรด หมักชีวภาพเติมปุ๋ยหมักชีวภาพ 1 กำ�มือ ต่อต้น ทุกสัปดาห์ แล้วรดนํ้า น้าผสมน้ กชีวภาพเติ มปุ๋ยหมัใบจริ กชีวงภาพ 1กามืเด็อดยอดออก ต่อต้น ทุกต่สัอปมาจะ ดาห์ ผสมนํ ้าหมักาหมั ชีวภาพเมื ่อแตงไทยมี 4 ใบให้ วรดน้าผสมน้าหมักชีวเถาเมื ภาพเมื ใบจริง 4 ใบให้2เด็ฟุดตยอด มียแล้ อดแตกแขนงออกมา 4 อ่ ่อ4แตงไทยมี เถาเลื้อยทอดยอดยาว ให้เด็ด ออก ต่อมาจะมียอดแขนงแตกออกมา 4 เถาเมื่อ 4 เถาเลื้อย กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

37 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 37 ทอดยอดยาว 2 ฟุต ให้เด็ดยอดอีก จะมีเถาแขนงแตกออกมาอีก เถา แขนงรุ ่น 3เถาแขนงแตกออกมาอี จะมีผลที่ใบที่ 1 และใบที ่ 2 เมื่อผลโตประมาณเท่ าปากกา ยอดอี ก จะมี ก เถาแขนงรุ น่ 3 จะมีผลทีใ่ บที ่ 1 และ ใบที่ 2 เมื่อผลโตประมาณเท่าปากกา เคล็ดลับกำรดูแล ดลับแการดู เคล็ดลับเคล็ การดู ล แล โดยการนาเศษฟางที่เหลือใช้มาคลุมผลเพื่อ นทองแล้ เด็ดยอดแขนงที ่มีผลนี่เหลื ้ เป็อนใช้อีกมเคล็ บใน ่อ อาพลางแมลงวั เคล็ดลับการดู แล วโดยการนำ �เศษฟางที าคลุดมลัผลเพื อำ�การตั พรางแมลงวั นทองแล้ เด็ด้ยยอดแขนงที ลนี้ เป็ นอีกเคล็ดวลัขึบ้นในการ ดท่ออาหารไม่ ให้วไปเลี งยอดอีก ส่​่มงีผผลให้ แตงผลโตเร็ เมื่อ ตัดผลโตเท่ ท่ออาหารไม่ ไปเลีฟ้ยางวางด้ งยอดอีากนล่ส่างงของผลแตงป้ ผลให้แตงผลโตเร็ ้น เมื่อผลโต ากาปั้นให้จะใช้ องกันวขึแมลงเสี ้ยน เท่ดิานกำ�การบ ปั้นจะใช้ างของผลแตงป้ องกันผแมลงเสี ้ยนดิ การ ารุงฟอย่างวางด้ างถูกวิาธนล่ ีแตงไทย 1ต้นสามารถให้ ลมากกว่ า 10น ผล บำ�ช่รุวงงระยะการเก็ อย่างถูกวิธีแบตงไทย 1 ต้น สามารถให้ 10 การปลิ ผล ช่วงระยะ เกี่ยวประมาณ 60 วันก็ผเก็ลมากกว่ บผลผลิตา ได้ ดผล การเก็บเกี่ยวประมาณ 60 วันก็เก็บผลผลิตได้ การปลิดผลที่ไม่สวยออก ที่ไม่สวยออกจากต้นจะทาให้ผลที่เราต้องการมีลูกที่ใหญ่มนี ้าหนักได้ จากต้นจะทำ�ให้ผลที่เราต้องการมีลูกที่ใหญ่มีนํ้าหนักได้ราคาที่ดี ราคาที่ดี

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

38 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

38

แตงร้ำน

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Cucumis Cucumissativus sativusL. L. ชื่อสามัญ Cucumis ชื่อสามัญ Cucumis ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae การปลู แตงร้าำนน แบบขึ กำรปลูกกแตงร้ แบบขึ้นน้ ค้ค้าางงมีมีววิธธิ ีกีการปลู าปลูกกดัดังงนีนี้ ้ ขั้นเตรียมดิน ขั้นเตรียมดิน

1. ไถดินลึกประมาณ 30-35 เซนติเมตร ทำ�เป็นยกร่อง เว้น 1. ไถดิางแปลง นลึกประมาณ 30-35 เซนติเมตร เมตรตากแดดทิ ทาเป็นยกร่ เว้นร่วัอนง ร่องนํ้าระหว่ ประมาณ 50 เซนติ ้งไว้อง6-10 างแปลง เซนติเมตร ตากแดดทิ30ง้ ไว้เซนติ 6-10เมตร วัน ลึก น้าระหว่2. ขุดหลุประมาณ มที่จะปลูก50ความกว้ างประมาณ ขุดเหลุ ่จะปลูกางระหว่ ความกว้ 30 เซนติ มตร ลึางแถว ก 15-20 2. เซนติ มตรมทีความห่ างต้างประมาณ น 40-50 เซนติ เมตรเระหว่ 80-100เซนติ เซนติเมตร เมตรใส่ ปุ๋ยคอกรองก้ ก่อน เซนติเมตร ระหว่าง 15-20 ความห่ างระหว่านงต้หลุ น ม40-50 80-100 3. หยอดพั ธุ์เมล็ดปแตงร้ าน 1-2 นเมล็ แถว เซนตินเมตรใส่ ุ๋ยคอกรองก้ หลุดม/หลุ ก่อนม 3.4.หยอดพั เมื่อแตงมี บจริดแตงร้ ง 2-3านใบ1-2 ถอนแยกให้ นธุ์เใมล็ เมล็ด/หลุเมหลือหลุมละ 1 ต้น 4.5.เมืประมาณ 30 งวัน2-3 เป็นใบระยะแตงออกดอกบาน ่อแตงมีใบจริ ถอนแยกให้เหลือหลุมให้ ละอ1อกผล ต้น เป็น ระยะที่จะต้องให้นํ้ามากเป็นพิเศษแต่ไม่ให้นํ้าท่วมขัง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

39 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 39 5. ประมาณ 30 วัน เป็นระยะแตงออกดอกบาน ให้ออกผล เป็น ระยะที่จะต้องให้น้ามากเป็นพิเศษแต่ไม่ให้นาท่ ้ วมขัง

6. ระยะเวลา 35 วัน เป็นระยะบำ�รุงผล หากต้องการให้แตงมี 6. ระยะเวลา 35ก่วัอนนเก็ เป็บนเกี ระยะบ ารุงผล หากต้ ความกรอบและหวาน ่ยวประมาณ 1 อาทิอตงการให้ ย์ ให้ฉแีดตงมี พ่นด้วย ความกรอบและหวาน ก่อนเก็บเกี่ยวประมาณ 1 อาทิตย์ ให้ฉีดพ่นด้วย นมสด นมสด

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

40 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

40

แตงกวำ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cucumis sativus Linn ทยาศาสตร์ Cucumis sativus Linn ชืชื่อ่อวิสามั ญ Cucumber ชื่อสามั Cucumber วงศ์ ญ Cucurbitaceae ชื่อวงศ์ อื่น ภาคเหนือเรีCucurbitaceae ยกว่า แตงขี้ไก่ แตงขี้ควาย แตงช้าง เชียงใหม่เรียกว่า แตงปี แตงเห็ แตงอ้ ม ตาเสาะ ชื่ออื่น แตงยาว ภาคเหนื อเรียนกว่ า แตงขี ้ไก่ แตงขีค้ วาย แตงช้าง เชียงใหม่ เรียกว่า แตงปี แตงยาว แตงเห็น แตงอ้ม ตาเสาะ

การปลูกแตงกวา การเตรียมดินก่อนการปลูกแตงกวา ไถพรวน ดิกำรปลู นตากไว้ ประมาณ การเตรี 7-10 วัยนมดิ เพืน่อก่ทำอ�นการปลู ลายวัชพืกชแตงกวา และศัตรูไถพรวนดิ พืชบางชนินดที่ กแตงกวำ อยู ใ่ นดิปนระมาณ จากนัน้ จึ7-10 งไถพรวนเก็ ยมแปลงขนาด ตากไว้ วัน เพื่อบทเอาเศษวั าลายวัชชพืพืชชออก และศัแล้ตรูวพเตรี ืชบางชนิ ดที่อยู่ กว้ า ง 1-1.2 เมตร โดยมี ค วามยาวตามลั ก ษณะของพื ้ น ที ่ แล้ ว จึ งใส่ปุ๋ย ในดิน จากนั้นจึงไถพรวนเก็บเอาเศษวัชพืชออก แล้วเตรียมแปลงขนาด อิ น ทรี ย์ ล งไป การเตรี ย มหลุ ม ปลู ก นั้ น ควรกำ � หนดระยะระหว่ า งต้ น กว้าง 1-1.2 เมตร โดยมีความยาวตามลักษณะของพื้นที่ แล้วจึงใส่ปุ๋ย ประมาณ 60-80 เซนติเมตร ระหว่างแถวประมาณ 1 เมตร อินทรีย์ลงไป การเตรียมหลุมปลูกนั้นควรกาหนดระยะระหว่างต้น

ใช้พลาสติกคลุมดินเพื่อรักษาความชื้นในดิน ป้องกันความงอก ประมาณ 60-80 เซนติเมตร ระหว่างแถวประมาณ 1 เมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

41

ของวัชพืช และพลาสติกบางชนิดสามารถทีจ่ ะไล่แมลงไม่ให้เข้ามาทำ�ลาย แตงกวาได้

การปลูกโดยไม่ใช้ค้าง การปลูกโดยใช้ค้าง สำ�หรับแตงกวา บางชนิดการปลูก

วิธีการปลูกแตงกวานั้น พบว่ามีการปลูกทั้งวิธีการหยอดเมล็ด โดยตรงและเพาะกล้าก่อนแล้วย้ายปลูก

การให้นํ้า หลังจากย้ายกล้าปลูกแล้ว ต้องให้นํ้าทันที ช่วงเวลา การให้นํ้าในระยะแรกควรให้ 2-3 วันต่อครั้งและเมื่อต้นแตงกวา เริ่ม เจริญเติบโตแล้วจึงปรับช่วงเวลาการให้นาํ้ ให้นานขึน้ ข้อควรคำ�นึงสำ�หรับ การให้นํ้านั้น คือ ต้องกระจายในพื้นที่สมํ่าเสมอตลอดแปลง และตรวจดู ความชื้นในดินไม่ให้สูงเกินไปจนกลายเป็นแฉะ เพราะจะทำ�ให้รากเน่าได้

การใส่ปุ๋ย การใส่ปุ๋ยในแตงกวานั้น อาจแบ่งเป็นระยะต่าง ๆ ดังนี้

1. ระยะเตรียมดิน ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ เช่น ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก อัตรา 1-2 ตันต่อไร่

2. หลังย้ายปลูกประมาณ 7 วัน ฉีดพ่นนํ้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ

3. ระยะแตงกวาออกดอก ซึ่งจะใช้ระยะเวลาประมาณ 25 วัน หลังจากย้ายกล้า ฉีดพ่นนํ้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ อย่าง สมํ่าเสมอ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ซึ่งจะใช้ระยะเวลาประมาณ 25 วัน 42 ฟ้าหลัง3. ฝน ระยะแตงกวาออกดอก เกษตรอินทรีย์ หลังจากย้ายกล้า ฉีดพ่นน้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ อย่างสม่าเสมอ

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

43 43

ผักแพว

Polygonumodoratum odoratumLour.

Lour. ชื่อวิทยาศาสตร์ Polygonum Vietnamese coriander coriander ชื่อสามัญ Vietnamese ชื่อวงศ์ Polygonaceae Polygonaceae ชืชื่อ่อพืพื้น้นเมื เมือองง ผั กไผ่ ( ผัภาคเหนื กไผ่ (ภาคเหนื ) ผักแพว อ ) ผักอแพว (ภาคกลาง-อุ ( ภาคกลาง-อุดดรธานี รธานี--อีอีสสาน) าน จั) นจัทร์ นทร์โฉม โฉม นเหมื อนเป็ นน

ผัผักกแพว แพว มีมีลลักักษณะล ษณะลำาต้ �ต้นนคล้ คล้าายต้ ยต้นนไผ่ไผ่มีขมีอ้ ขตามต้ ้อตามต้ นเหมื อนเป็ ปล่องไผ่ มีใบยาวรี ปลายแหลมเหมื ปลายแหลมเหมืออนใบไผ่ นใบไผ่ เพราะลั เพราะลักกษณะที ษณะที่เ่เหมื หมืออนไผ่ นไผ่ ดังกล่าวนี้เอง ผักแพวจึงรู้จักแพร่หลายต่อมาในชื่อว่าา “ผั “ผักกไผ่ ไผ่”” เกิเกิดดเอง เอง ตามธรรมชาติ ตามที่ช่ช้ืนื้นพืพืน้ ้นราบ ราบ เช่ เช่นน ห้ห้ววยย หนอง หนอง คลอง คลอง บึบึงง ตามแอ่ ตามแอ่งงน้นํา้า ตามธรรมชาติ ตามที ต่ต่าางๆ งๆ แต่ แต่เเดิดิมมผัผักกแพวเป็ แพวเป็นนผัผักกหาง่ หาง่าายย ไม่ ไม่มมกี​ีการปลู ารปลูกก

วิธีกำรปลู วิธกี การปลู ยมดินโดยผสมดิ นคลุากักเคล้ กับปุย๋ หรืคอก เตรียกมดิเตรี นโดยผสมดิ นคลุกเคล้ บปุ๋ยาคอก อปุ๋ยหรืหมัอปุกย๋ หมั ที่แก่มาแช่ พอดีน้าไว้ มาแช่ วัน แต่วธิ บีปางคนใช้ ตัดกิก่งก้ตัาดนกิ่งทีก้่แาก่นพอดี สักนํ้า3ไว้- 4สักวัน3แต่-บ4างคนใช้ ักชา กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

44 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

44

หรือจะรอให้อรจะรอให้ ากออกยาวกว่ านีก้ ็ได้นาาไปลง วิวัธนีปทีกั ่ 4ชำ�รากเริ วันที่ม4งอกออกมา รากเริม่ งอกออกมา หรื รากออกยาวกว่ นี้กไ็ ด้ นำถุง�เพาะ ไปลงถุให้งตเพาะ ั้งตัอวได้ ก่อนนค่ รดน้ อยลงดิ รดนาทุ ํ้าเป็ �ทุกอวัน าเป็นนประจ กวันนประจำ บริเวณข้ ั้งตัวได้ให้ก่อตนค่ ยลงดิ บริ อลำ�ต้นรากจะงอกได้ สูงสักบคืเท่บาสองคื บเท่านัานจะหั ้น ชาวบ้ ลาต้เวณข้ นรากจะงอกได้ ง่าย ต้นสูงงสั่ากยคืต้บนสองคื นั้น ชาวบ้ กกิานน จะหั นตัง้ นแต่มากิ โคนต้ นมากินนตลอดเป็ ระยะกิกินนยอด ใบได้าต้ ตลอดลำ �ต้น ตั้งแต่กโกิคนต้ นตลอดเป็ ระยะกินนยอด ใบได้กิตนลอดล น เพราะ เพราะใบอ่ น เส้นหใยไม่ หยาบกระด้ ใบอ่อน เส้นอใยไม่ ยาบกระด้ าง าง

มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพร ช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ และ มีสรรพคุณเป็นยาสมุนไพร ช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ และ ให้ คุ ณ ค่ า ทางโภชนาการไม่ น้ อ ยเลย เพราะอุ ด มไปด้ ว ยฟอสฟอรั ส ให้คุณค่ยามทางโภชนาการไม่ แคลเซี วิตามินเอ และซีนมี้อไยเลย ฟเบอร์เพราะอุ สูง จึงช่ดวมไปด้ ยให้ขับวยฟอสฟอรั ถ่ายได้คล่อสง หาก แคลเซี วิตามินเอ และซี มีไกฟเบอร์ จะวั ดอัยตมราสารอาหารที ่มีในผั แพว คืสอูง จึงช่วยให้ขับถ่ายได้คล่อง ดอัตมีราสารอาหารที ่มใี นผั หากจะวั1) แคลเซียมสูง 390 มิลกลิแพว กรัมคือ 1) 2) ผั กที่มยีใยอาหารสู มีแคลเซี มสูง 390งมิ9.7 ลลิกกรั รัมม 2) ผักที่มีใยอาหารสูง 9.7 กรัม 3) มีวติ ามิ3) มี นซีสวูงิตามิ 115นซีมิสลูงลิ 115 กรัมมิลลิกรัม

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

45 45

กระเทียม

ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ sativum L. L. ทยาศาสตร์ AlliumAllium sativum ชื่อชืสามั ญญ Common Garlic Garlic , Allium, Allium ,Garlic,Garlic ่อสามั Common ชื่อชืวงศ์

Alliaceae ่อวงศ์ Alliaceae ชื่อชือื่อ่นอื กระเที ยมยม(ภาคกลาง) ยมยม(ภาคเหนื อ)อหอมขาว ่น กระเที (ภาคกลาง)หอมเที หอมเที (ภาคเหนื ) หอมขาว (ภาค (ภาคอีสาน) เทียม, หอมเทียม (ภาคใต้) อีสาน) เทียม, หอมเทียม (ภาคใต้) กำรปลูกกกระเที กระเทียยมม การปลู ดินดิทีน่เทีหมาะสมส าหรั บการปลู กกระเที ยมยควรเป็ นดินนทีดิ่รนว่ ทีนซุ

่เหมาะสมสำ �หรั บการปลู กกระเที ม ควรเป็ ่ร่วยนซุย ระบายน้​้าาได้ การเตรียยมดิ มดินนดีดีจจะช่ ะช่ววยให้ ยให้กกระเที ระเทียยมลงหั มลงหัววดีดี และควรเตรี และควร ยม ระบายนํ ได้ การเตรี แปลงปลู กขนาดกว้ าง 1 -า2.5 ความยาวตามพื ้นที่ปลูน้ กทีระยะห่ เตรียมแปลงปลู กขนาดกว้ ง 1 -เมตร 2.5 เมตร ความยาวตามพื ่ปลูก าง ระหว่ อร่องนํ ้า)อควรกว้ 50 เซนติ ระยะห่างแปลง างระหว่(ทางเดิ างแปลงนหรื (ทางเดิ นหรื ร่องน้า)างควรกว้ าง 50เมตรการปลู เซนติเมตรก อาจให้ าก่อน นและใช้ ลีบกระเที ยมจิ้มยลงไปโดยเอาส่ วนรากลงลึ การปลูนกํ้อาจให้ ้าก่อน กและใช้ กลีบกระเที มจิ้มลงไปโดยเอาส่ วนราก ก ประมาณ 2 ใน 32ส่ใน วนของกลี บ เป็นแถวตามระยะปลู กที่กำ�หนด ้นที่ ลงลึกประมาณ 3 ส่วนของกลี บ เป็นแถวตามระยะปลู กที่กในพื าหนด 1 ไร่ ต้องใช้หัวพันธุ์ 100 กิโลกรัม หรือกลีบ 75-80 กิโลกรัม ปลูกโดย ในพืน้ ที่ 1 ไร่ ต้องใช้หัวพันธุ์ 100 กิโลกรัม หรือกลีบ 75-80 กิโลกรัม กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

46 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ใช้ระยะปลูก 10 x 10 -15 เซนติเมตร จะให้ผลผลิตสูงที่สุด สำ�หรับ กระเทียมจีนใช้ระยะปลูก 12-15 เซนติเมตร และหัวพันธุ์ 300-350 กิโลกรัมต่อไร่ หลังปลูกจะใช้ฟางคลุมแปลงเพื่อควบคุมวัชพืช ที่จะมีขึ้น ในระยะแรก เก็บความชื้นและลดความร้อนเวลากลางวัน การให้นํ้า

ควรให้นํ้าก่อนปลูก และหลังปลูกกระเทียมควรได้รับนํ้าอย่าง เพียงพอ และสมํ่าเสมอในช่วงระหว่างเจริญเติบโต 7-10 วัน/ครั้ง สรุป แล้วจะให้นํ้าประมาณ 10 ครั้ง/ฤดู ควรงดการให้นํ้าเมื่อกระเทียมแก่จัด ก่อนเก็บเกี่ยว 2-3 สัปดาห์ การคลุมดิน

หลังปลูกกระเทียมควรคลุมดินด้วยฟางข้าวแห้ง เศษหญ้าแห้ง หรือเศษวัสดุที่สามารถผุพังเน่าเปื่อยอื่น ๆ ทั้งนี้เพื่อควบคุมวัชพืชที่จะมี ขึน้ ในระยะแรก รักษาความชืน้ ในดิน ประหยัดในการให้นาํ้ และลดอุณหภูมิ ลงในเวลากลางวัน ทำ�ให้กระเทียมสามารถเจริญเติบโตได้ดี การใส่ปุ๋ย

โดยแบ่งใส่ 2 ครั้ง คือ ครั้งแรกใส่เป็นปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักรอง พื้นตอนปลูก แล้วพรวนกลบลงในดิน ปริมาณครึง่ หนึง่ และใส่ครั้งที่ 2 ใส่ แบบหว่านทั่วแปลง เมื่ออายุประมาณ 30 วันหลังปลูก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

47

ขิง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Zingiber officinale Roscoe ทยาศาสตร์ Zingiber officinale Roscoe ชื่อวิสามั ญ Ginger ชื่อสามั วงศ์ ญ Zingiberaceae Ginger ชื่อวงศ์ Zingiberaceae การเตรียมดินปลูกขิง กำรเตรีโดยทำ น 3-4 ครั้ง จากนั้นก็ทำ�การยกแปลงหรือ ยมดิน�การไถพรวนดิ ปลูกขิง ยกร่องปลู ก ถ้าการไถพรวนดิ าปลูกแบบแปลงก็ ทำ�ให้ครัก้งารยกแปลงปลู กให้มีขนาดกว้าอง โดยท น 3-4 จากนั้นก็ทาการยกแปลงหรื 1ยกร่ เมตร สูง ก15-20 เมตร ความยาวขึ น้ อยูก่ บั ขนาดพืกน้ ให้ทีม่ ถ้ขี านาดกว้ ปลูกแบบ องปลู ถ้าปลูเซนติ กแบบแปลงก็ ทาให้การยกแปลงปลู าง ร่1 อเมตร งก็ทำ�สูเป็ นร่องปลูเซนติ ก โดยให้ ะยะห่างระหว่ องประมาณ ง 15-20 เมตร รความยาวขึ น้ อยูา่กงร่ ับขนาดพื น้ ที่ ถ้า50-70 ปลูก เซนติเมตร ส่วนความสูงและความยาวก็เช่นกัน ก่อนการปลูกจึงควรหา แบบร่องก็ทาเป็นร่องปลูก โดยให้ระยะห่างระหว่างร่องประมาณ 50ปุ๋ยอินทรีย์อาจเป็นปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักก็ได้ในอัตรา 3-4 ต้น/ไร่ ใส่ปูน 70 เซนติเมตร 200-400 ส่วนความสูกิงโลกรั และความยาวก็ น ก่15-30 อนการปลู ขาวประมาณ ม / ไร่ รดนํเช่้าทินกั้งไว้ วัน กจึจึงงค่อย ควรหาปุ ลงมื อปลู๋ยกอิต่นอทรี ไปย์อาจเป็นปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักก็ได้ในอัตรา 3-4 ต้น/ไร่ ใส่ปูนขาวประมาณ 200-400 กิโลกรัม / ไร่ รดน้าทิ้งไว้ 15-30 วัน จึง ค่อยลงมือปลูกต่อไป กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

47

48 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ การเตรียมพันธุ์ปลูก

ทำ�การตัดท่อนพันธุ์เป็นท่อน ๆ ยาวประมาณท่อนละ 2 นิ้ว โดย แต่ละท่อนให้มีตาบนแง่ง ประมาณ 2-3 ตา นำ�ท่อนพันธุ์ดังกล่าวไปแช่ ในนํ้ายากำ�จัดเชื้อรา สำ�หรับพื้นที่ปลูก 1 ไร่ จะใช้ท่อนพันธุ์ขิงประมาณ 200-400 กิโลกรัม วิธีการปลูกและระยะปลูก

การปลูกในร่องหรือระหว่างร่อง โดยมีสนั ร่องสูงประมาณ 15-20 เซนติเมตร โดยนำ�ท่อนพันธุ์วางลงในหลุมปลูกหลุมละ 1 ท่อน หลุมปลูก ควรมีความลึกประมาณ 4-5 เซนติเมตร ระยะระหว่างหลุม 20-25 เซนติเมตร และระยะห่างระหว่างแถวประมาณ 50-70 เซนติเมตร ใน พื้นที่ 1 ไร่ จะใช้ท่อนพันธุ์ปลูกประมาณ 190-230 กิโลกรัม

การปลูกโดยอาศัยนํ้าชลประทาน โดยจะทำ�การปลูกบนสันร่อง ร่องปลูกสูงประมาณ 15-20 เซนติเมตร และมีความกว้างประมาณ 1 เมตร ระหว่างแปลงปลูกควรมีทางระบายนาํ้ กว้างประมาณ 30 เซนติเมตร วิธนี จี้ ะใช้ระยะปลูกทีห่ า่ งกว่าวิธแี รกเพือ่ สะดวกในการใช้นาํ้ ซึง่ ไม่เหมือน กับการปลูกในวิธแี รก ทีต่ อ้ งปลูกชิดเพือ่ รักษาความชืน้ เอาไว้ มีหลุมปลูก ลึกประมาณ 4-5 เซนติเมตร ระยะปลูกระหว่างต้น 30-35 เซนติเมตร ระหว่างแถวประมาณ 50-70 เซนติเมตร

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

49 49

ตะไคร้

ทยาศาสตร์ ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ ่อสามั ชื่อชืสามั ญญ ชื่อชืวงศ์ ่อวงศ์

Cymbopogoncitratus citratusStapf Stapf Cymbopogon LemonGrass Grass Lemon Gramineae Gramineae

กตะไคร้ ไถพรวนดิ นและตากดิ นไว้ปนระมาณ 7 - 107 -วัน10 วัน กำรปลูการปลู กตะไคร้ ไถพรวนดิ นและตากดิ ไว้ประมาณ อยดิ นให้ ละเอี ุ๋ยคอกหรื ๋ยหมั กคลุ กเคล้ ดม ย่อย่ยดิ นให้ ละเอี ยดยดใส่ใส่ ปุ๋ยปคอกหรื อปุอ๋ยปุหมั กคลุ กเคล้ าให้าให้ เข้าเข้กัาบกัดิบนดิขุนดขุหลุ ปลูหลุ กระยะ x 3030เซนติ นนำ�ตะไคร้ ไปปลูก ไนำปปลู �พันกธุ์ทนี่เาพั ตรีนยธุมไว้ มปลูก30 ระยะ x 30เมตร เซนติก่อเมตร ก่อนนาตะไคร้ ์ที่ ตัดเตรี ใบออก เหลือต้นให้ยาว 30 - 4030เซนติ ยมไว้ตให้ ัดใบออก เหลือประมาณ ต้นยาว ประมาณ - 40เมตร เซนติมาแช่ เมตรนํ้า ประมาณ ่แก่เต็รากที มที่จ่แะมีก่สเต็ีเหลื งเข้สมี นำ� มาแช่นาประมาณ ้ 5 - 7 วัน 5เพื-่อให้ 7 วัรนากงอก เพื่อให้รากที รากงอก มทีอ่จะมี ไปปลูกในแปลง วางต้นพันธุ์ ให้เอียง 45 องศา ไปด้านใดด้านหนึ่งแล้ว เหลืองเข้ม นาไปปลูกในแปลงวางต้นพันธุ์ ให้เอียง 45 องศา ไปด้าน กลบดิน จากนัน้ รดนาํ้ ให้ชมุ่ หลังปลูกได้ประมาณ 30 วัน ก็ควรใส่ปยุ๋ คอก ใดด้านหนึ่งแล้ว กลบดิน จากนั้นรดน้าให้ชุ่ม หลังปลูกได้ประมาณ หรือปุ๋ยหมักชีวภาพ เก็บเกี่ยวเมื่อตะไคร้อายุประมาณ 90 วัน 30 วัน ก็ควรใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักชีวภาพ เก็บเกี่ยวเมื่อตะไคร้อายุ ประมาณ 90 วัน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

50 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

50

กุยช่ำย

ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ tuberosum RoxbRoxb ทยาศาสตร์ Allium Allium tuberosum ชื่อชืสามั ญญ

Chinese ChiveChive ่อสามั Chinese ชื่อชืวงศ์

Alliaceae ่อวงศ์ Alliaceae ชื่ออื่น กุยช่ายดอก ผักแป้น ชื่ออื่น กุยช่ายดอก ผักแป้น การปลู กกุกยกุช่ยาช่ยำย กำรปลู

1. เริ่มต้นด้วยการเตรียมดิน โดยทำ�การยกแปลงให้สูงขึ้นขนาด 1. เริ่มต้นด้วยการเตรียมดิน โดยทาการยกแปลงให้สูงขึน้ 1.20 เมตร ส่วนความยาว กำ�หนดตามต้องการ ปรับปรุงบำ�รุงดินโดยใช้ เมตร ๋ยส่วกันความยาว กาหนดตามต้ องการกเคล้ ปรับาปรุ ขี้อขนาด ้อย 1 1.20 กระสอบปุ บปุ๋ยขี้ไก่ 1 กระสอบปุ ๋ย ผสมคลุ ให้งเข้บาารุ กันง นโดยใช้ ข้อี อ้ ย ้น1 ทีกระสอบปุ ๋ย กับปุ๋ยขีไ้ ก่ 1 กระสอบปุ๋ย ผสม นำ�ดิไปใส่ ในแปลงพื ่ขนาด 5 ตารางเมตร เข้ากันนธุ์กนยุ าไปใส่ ในแปลงพื น้ ที่ขนาด คลุกเคล้ 3. าจัให้ ดหาพั ช่ายมาปลู ก ระยะปลู กห่า5งกัตารางเมตร นประมาณ 25-30 3. จั(แปลงกว้ ดหาพันธุา์กง ุย1.20 ช่ายมาปลู ระยะปลูกกห่ได้ างกั4นแถว) ประมาณ 25เซนติเมตร เมตร กสามารถปลู 30 เซนติ 4. รดนํ วันละ 2 าครั เช้าเมตร -เย็น สามารถปลู และรดด้วยนํกได้ ้าหมั4กแถว) ชีวภาพทุก เมตร ้า(แปลงกว้ ง ้ง1.20 7 วัน 4. รดน้าวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น และรดด้วยน้าหมักชีวภาพทุก 7 วัน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การปลูกกุยช่ายขาว ในการปลูกกุยช่ายขาวนัน้ มีความสัมพันธ์ กับการปลูกกุยช่ายเขียว คือ ในกอเดียวกันจะต้องปลูกกุยช่ายเขียวก่อน เมื่อตัดกุยช่ายเขียวแล้วจึงปลูกกุยช่ายขาวต่อ โดยทำ�สลับกัน ดังนี้

1. หลังจากตัดกุยช่ายเขียวแล้ว นำ�กระถางดินเผาที่มีขนาดเส้น ผ่าศูนย์กลาง 8 นิ้ว ความยาว 40 เซนติเมตร มาครอบกอกุยช่ายไว้ไม่ให้ ถูกแสงแดด แล้วมุงด้วยตาข่ายพรางแสง โดยให้ตาข่ายสูงจากพื้นดิน ประมาณ 1 เมตร

2. รดนํ้าวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น และรดนํ้าหมักชีวภาพทุก 7 วัน

3. ประมาณ 8-11 วัน จะได้กุยช่ายขาวที่มีขนาดความยาว ประมาณ 30 เซนติเมตร จึงสามารถตัดจำ�หน่ายได้

4. หลังจากตัดกุยช่ายขาวแล้ว ให้รื้อตะข่ายพรางแสงออก และ ไม่ต้องครอบด้วยกระถางดินเผา

5. รดนํ้าวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น ตามด้วยนํ้าหมักชีวภาพทุก 7 วัน รอประมาณ 45 วัน จึงตัดกุยช่ายเขียว และหลังจากนั้นจึงทำ�เป็นกุยช่าย ขาว ทำ�สลับกันเช่นนี้ไปเรื่อยๆ

การดูแลรักษา ควรหมั่นรดนํ้าทุกๆ วัน เช้า-เย็น ใช้บัวรดนํ้าที่ มีรขู นาดเล็ก ไม่ควรรดนาํ้ ด้วยสายยาง และควรปรับปรุงบำ�รุงดิน โดยนำ� ขี้อ้อยและปุ๋ยขี้ไก่มาผสมใส่ลงในแปลงเดือนละ 1 ครั้ง เพือ่ ช่วยให้กยุ ช่าย เติบโตเร็ว สมบูรณ์

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

51

52 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

52

ผักชีลำว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Anethum graveolens Linn ่อวิทญยาศาสตร์ ชื่อชืสามั

DillAnethum graveolens Linn ่อสามั Dill ชื่อชืวงศ์ ญ Umbelliferae ชื่อวงศ์ Umbelliferae การปลูกผักชีลาว กผักชียลมดิ ำวนในการปลูกผักชีลาว มีการฟืน้ ดิน ตากแดดให้แห้ง กำรปลูการเตรี การเตรี ยมดินในการปลู ผักนชีลทิาว ารฟื้นดิ10 น ตากแดดให้ เพื่อทำ�ลายเชื ้อโรคและวั ชพืชที่อยู่ใกนดิ ้งไว้มีปกระมาณ วัน หลังจาก ่อทาลายเชื ่ในดิและนำ น ทิง้ �ไว้ปุ๋ยปคอกหรื ระมาณอ10 น กที่ นั้นแห้ ก็ทงเพื ำ�การ พรวนดิอ้ นโรคและวั เก็บเศษวัชชพืพืชชทีต่​่อายูงๆ ปุ๋ยวัหมั สลายตั วดีแล้​้นวก็มาใส่ คลุพรวนดิ กเคล้าให้ ข้าบกัเศษวั บดินชพืทั้งชนีต่้เาพืงๆ่อความอุ ดมสมบู หลังจากนั ทาการ น เเก็ และนาปุ ๋ยคอกรณ์ ของดิ พบว่ นเป็นวกรด หรือนปุถ้๋ยาหมั กทีา่สดิลายตั ดีแล้ควรนำ วมาใส่�ปูคนลุขาวมาคลุ กเคล้าให้เกข้กัาบกัดิบนดิเพื น อ่ทัปรั ้งนีเ้บพืสภาพ ่อ ของดิ นให้ดเหมาะในการเพาะปลู ความอุ มสมบูรณ์ของดิน ถ้ากพบว่าดินเป็นกรด ควรนาปูนขาวมา คลุกกับดินเพื่อปรับสภาพของดินให้เหมาะในการเพาะปลูก

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

53 53

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

วิธวิีปธลูีปกลูกผักผัชีกลชีาว ลำวมี มี2 2วิธวิี ธี วิธีที่ 1วิเตรี ธีทยี่ 1มเมล็ เตรียดมเมล็ นธุ์ทในการปลู ี่จะใช้ในการปลู วหว่าดนเมล็ พันธุด์ทพัี่จะใช้ ก แล้วกหว่แล้านเมล็ พันธุด์ให้พันธุ์ ให้ทัท่วั่วแปลง แปลง วิธีที่ 2วิวัธดีทระยะห่ ี่ 2 วัดระยะห่ างของหลุ มประมาณ x 15 เเซนติ มตร างของหลุ มประมาณ 15 x 1515 เซนติ มตร เใช้ ไม้ขใช้ดี ไม้ ขีดเป็นตารางให้เท่าๆ กัน ใช้ไม้หรือนิว้ จิม้ แล้ว หยอดเมล็ดลงตามตาราง เป็นตารางให้เท่าๆ กัน ใช้ไม้หรือนิว้ จิม้ แล้ว หยอดเมล็ดลงตาม ที่ขีดไว้ เสร็จแล้วจึงใช้ดินกบแล้วรดนํ้าด้วยบัวรดนํ้า ตารางที่ขีดไว้ เสร็จแล้วจึงใช้ดนิ กบแล้วรดน้าด้วยบัวรดน้า

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

54 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

54

หัวหอมแดง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Allium ascalonicum ชื่อชืวิ่อทสามั ยาศาสตร์ ascalonicum ญ Allium Shallot ชื่อสามัญ Shallot ชื่อวงศ์ Liliaceae ชื่อวงศ์ Liliaceae กำรปลูกหัวหอมแดง การปลูกหัวหอมแดง กำรเตรี การเตรี มดิน แปลงปลู กควรไถพรวน ดด้วยจอบพลิ กดิน ยมดินยแปลงปลู กควรไถพรวน หรือขุหรื ดด้อวขุยจอบพลิ กดินตาก ตากแดดไว้ น 2-3วันวันแล้แล้วย่วอย่อยดิยดินนให้ให้เป็เป็นนก้ก้ออนเล็ นเล็กกอย่ อย่าาให้ให้ลละเอี ะเอียยดมาก ดมาก แดดไว้ก่อกนอ่ 2-3 เพราะจะทำ �ให้ ดินดแน่ น นหอมลงหั เพราะจะท าให้ ินแน่ หอมลงหัวยากควรใส่ วยากควรใส่ปปุ๋ยคอก ุ๋ยคอก, ,ปุปุ๋ย๋ยหมั หมักกหรื หรืออปุ๋ย มูลสัตว์ลงไปคลุกเคล้าให้ทั่ว เก็บเศษวัชพืช หรือรากหญ้าอื่น ๆ ออกให้ ปุ๋ยมูลสัตว์ลงไปคลุกเคล้าให้ทั่ว เก็บเศษวัชพืช หรือรากหญ้าอื่น ๆ หมด หมด ก นิยมปลูกเป็นแปลงขนาดกว้าง 1-1.5 เมตร ความ ออกให้ระยะปลู

ยาวของแปลง เป็นไปตามความสะดวกในการปฏิบตั งิ านควรปลูกเป็นแถว ระยะปลูก 15-20 เซนติเมตร หรือ 20-20 เซนติเมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

55

การปลูก ก่อนปลูกควรรดนํ้าแปลงปลูกให้ดินชุ่มชื้นไว้ล่วงหน้า นำ�หัวหอมพันธุ์มาปลูกลงในแปลง โดยเอาส่วนโคนหรือที่เคยเป็นที่ออก รากเก่าจิม้ ลงไปในดินประมาณครึง่ หัว ระวังอย่ากดแรงนักจะทำ�ให้ล�ำ ต้น หรือหัวชอกชํ้าจะทำ�ให้ไม่งอก หรืองอกรากช้า เมื่อปลูกทั่วทั้งแปลงให้ คลุมด้วยฟางหรือหญ้าแห้งหรือแกลบหนาพอสมควรเป็นการ รักษาความ ชุ่มชื้นและคุมวัชพืช จากนั้นรดนํ้าให้ชุ่ม ๆ ต้นหอมจะงอกออกมาภายใน 7-10 วัน หากหัวใดไม่งอกให้ทำ�การปลูกซ่อมทันที การดูแลรักษา

การให้นํ้า ควรสมํ่าเสมอในระยะเจริญเติบโตและแตกกอ หาก ปลูกในที่ ๆ มีอากาศแห้งและลมแรง อาจต้องคอยให้นํ้าบ่อย ๆ เช่น ภาค อีสาน ช่วงอากาศแห้งมาก ๆ ระยะแรกอาจให้นํ้าวันละ 2 ครั้ง เช้าเย็น ในภาคเหนือ เกษตรกรจะให้นํ้าประมาณ 3-7 วันต่อครั้ง

การให้ปุ๋ย หลังจากปลูกผักแล้วควรเพิม่ ปุ๋ยหมักชีวภาพทุก 7 วัน หรือ 10 วันการฉีดพ่นสะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ ควรทำ�อย่างสมํ่าเสมอ ในอัตราส่วน 1/500

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

56 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

56

หอมต้น

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ AAlliumcepa lliumcepa var. var. aggregatum aggregatum ชื่อสามัญ Green Shallot ชื่อสามัญ Green Shallot ชื่อวงศ์ Alliaceae Alliaceae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่นๆ หอมแบ่ ง ชื่ออื่นๆ หอมแบ่ง การเพาะปลูกหอมต้น กหอมต้กนต้นหอมนั้นทำ�ได้ 2 วิธี คือ ใช้หัวปลูก หรือใช้เมล็ด กำรเพำะปลู การเพาะปลู นหอมนัน้ ทดาได้ ี คือ ใช้หัวปลูกก หรื หว่าน การเพาะปลู แต่การใช้เมล็กดต้จะประหยั กว่า 2ใช้วิธเวลาในการปลู 45อวัใช้นเมล็ แต่ดที่ น แต่กจะใช้ การใช้หเวั มล็ ดกว่า ใช้เวลาในการปลู วัน แต่ที่ นิหว่ยามปลู ปลูดกจะประหยั เพราะระยะเวลาการเก็ บเกีย่ วจะใช้ก เ45 วลาประมาณ 30-32 ต้องรดนํ ้งเช้าเย็น จนเมื่อต้นเริ่มบมีเกี ใบยื ่นยาว เวลา นิยมปลูกวันจะใช้ หัวปลู้ากทัเพราะระยะเวลาการเก็ ่ยวจะใช้ ประมาณลดนํ ้าลงเหลื ยงวันาทั ละครั ดลับปลู ต้น่มหอมให้ ามอยู่ที่ 30-32 วันอต้เพี องรดน้ ้งเช้า้งเย็เคล็ น จนเมื ่อต้นกเริ มีใบยื่นงยาว การคลุ มดินให้ คงความชื ้นไว้​้ง แต่ ี โดยการนำ �เอาฟางแห้ ลดน้าลงเหลื อเพี ยงวันละครั เคล็รดะบายนํ ลับปลู้ากได้ต้นดหอมให้ งามอยู ่ที่การ ง คลุมดินให้คงความชื้นไว้ แต่ระบายน้าได้ดี โดยการนาเอาฟางแห้ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

57

หญ้าแห้ง เปลือกถั่วลิสง หรือแกลบดิน คลุมหน้าดินไว้ ต้นหอมโตเต็มที่ สามารถนำ�มาใช้งานได้ สูงประมาณ 1 ฟุตกว่าๆ ก็ถอนมาได้เลย ขั้นตอนการปลูกหอม

เริม่ ต้นจากการเตรียมดิน ก่อนทีเ่ ราจะเริม่ ปลูกเราควรเตรียมดิน อย่างน้อย 1 อาทิตย์ โดยไถพรวนดิน ภายในอาทิตย์นั้นๆ 2 ครั้ง โดย 3 วันไถครั้งหนึ่ง เมื่อเตรียมดินเสร็จแล้วเราก็เริ่มลงมือปลูกเลย สิ่งที่ ต้องเตรียม พันธุ์หอมแบ่ง ฟางข้าว หรือ แกลบ อุปกรณ์ทำ�แปลงผัก เช่น จอบ คราด

1. เริ่มจากการไถแปลงขนาดกว้าง 1.5 เมตร ความยาวแล้วแต่ ความสะดวกในการรดนํ้าเมื่อไถเสร็จเราก็เริ่มเขี่ยแปลงโดยใช้คราด ให้ ดินสมํ่าเสมอกัน

2. ปักพันธุ์ หอมลงในดิน ก่อนที่เราจะปักลงเราควรแกะกลีบ หอมออกก่อน ระยะห่างระหว่างหัวประมาณ 3x3 เซนติเมตร

3. นำ�ฟางข้าว หรือ ว่า แกลบ มาคุมแปลง เพื่อดูซับความชื้น หลังจากนั้นเราก็รดนํ้า เช้า-เย็น

4. เมื่อผักเริ่มงอกและลำ�ต้นยาว ประมาณ 3 เซนติเมตร ระยะนี้ จะใช้เวลา 10 วัน ให้เราเริ่มใส่ปุ๋ยครั้งที่ 1 ปุ๋ยชีวภาพ และก็ฉีดฮอร์โมน หรือ EM เมื่อผ่านไป 20 วัน เราก็เริ่มใส่ปุ๋ย ครั้งที่ 2 และก็ทำ�เหมือนกัน กับ ขั้นตอนที่ 6

5. เมื่อผักมีอายุ 30-32 วัน เราก็เริ่มเก็บได้

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

58 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

58

มะเขือยำว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Solanum melongena Linn ชื่อวิสามั ทยาศาสตร์ Solanum melongena ญ Egg plant, Potato tree Linn ชื่อสามั วงศ์ ญ Solanaceae Egg plant, Potato tree ชื่อวงศ์ Solanaceae การเตรียมแปลงและเพาะกล้ามะเขือยาว กำรเตรีขุยดมแปลงและเพำะกล้ ดินลึก 15-20 เซนติเำมตร หน้า จอบ) ใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ย มะเขื(1อยำว หมักที่สขุลายตั แล้วพรวนดิ และย่ อยดิา นจอบ) ให้ละเอี ยกเป็หรืนอแปลง ดดินลึวดีก 15-20 เซนติเนมตร (1 หน้ ใส่ปยุ๋ยดคอก ปุ๋ย ตามขนาดและตามความต้ อ งการ ปรั บ หน้ า ดิ น ให้ เ รี ย บหว่ า นเมล็ ด พั น หมักที่สลาย ตัวดีแล้วพรวนดิน และย่อยดินให้ละเอียด ยกเป็นแปลงธุใ์ ห้ กระจายให้ทั่วแปลง แล้วหว่านกลบด้วย ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก คลุมด้วย ตามขนาดและตามความต้องการ ปรับหน้าดินให้เรียบหว่าน เมล็ดพันธุ์ ฟางข้าวกลบหน้าบางๆ รดนํ้าให้ชุ่ม ดูแลรักษากล้านาน 25-30 วัน ระจายให้ นกลบด้วย ปุก๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก คลุม ต้ให้นกกล้ ามีใบจริทงั่วแปลง 2-3 ใบแล้จึวงหว่ ย้าายลงแปลงปลู ด้วยฟางข้าวกลบหน้าบางๆ รดน้าให้ชุ่ม ดูแลรักษากล้านาน 25-30 วัน ต้นกล้ามีใบจริง 2-3 ใบ จึงย้ายลงแปลงปลูก กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

59

การเตรียมแปลงปลูกและการย้ายปลูก

มะเขือยาว เป็นพืชที่มีรากค่อนข้างลึก ในแปลงปลูกควรโรยปุ๋ย หมักที่สลายตัวดีแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากับดิน ยกแปลงให้สูง 20-30 เซนติเมตร กว้างประมาณ 1.5 เมตร ความยาวแปลงแล้วแต่พนื้ ที่ ขุดหลุม ปลูกลึก 15-20 เซนติเมตร (1 หน้าจอบ) ใช้ระยะ ระหว่างต้น 50 เซนติเมตร ระหว่างแถว 10 เซนติเมตร รองกันหลุมด้วยปุ๋ยสูตร 15-1515 อัตราหลุมละ 1/2 ช้อนชา ทับหน้าปุย๋ เคมีดว้ ยปุย๋ คอก หลุมละ 1 กะลา มะพร้าว เสร็จแล้วให้น�ำ ต้นกล้าลงปลูกในหลุม แล้วรดนา้ํ ให้ชมุ่ การดูแลรักษามะเขือยาว

ปุ๋ยหมักชีวภาพทุก 7 วัน หรือ 10 วัน และรดนํ้าเอนไซม์ 1/500 เจือจางมากหรือน้อยขึ้นอยู่กบั กล้าผัก หรือใช้ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักอย่าง สมํ่าเสมอ

การให้นาํ้ ควรทำ�อย่างสมาํ่ เสมอทุกวัน การพรวนดินกำ�จัดวัชพืช หลังจากปลูกแล้ว ถ้ามีวชั พืชให้รีบกำ�จัดอย่างปล่อยให้รบกวน เพราะจะ ทำ�ให้แย่งนํ้าอาหาร และควรพรวนดินไปด้วยเพื่อให้ดินร่วน การเก็บเกี่ยวมะเขือยาว

อายุการเก็บเกี่ยวของมะเขือยาวประมาณ 60-80 หลังย้ายกล้า ลงปลูกสามารถเก็บได้ ให้เลือกเก็บผลที่มีขนาดพอเหมาะ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

60 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

60

ผักชี

ชื่อวิทยาศาสตร์ Coriandrum sativum L. ชื่อวิทยาศาสตร์ Coriandrum sativum L. ชื่อสามัญ Coriander ชืชื่อ่อสามั ญ Coriander วงศ์ Umbelliferae ชื่อวงศ์ Umbelliferae การเตรียมดินและการปลูก ก ย มแปลงลึ ก 1 หน้ า จอบ (15-20 กำรเตรี1.ยมดิใช้นจและกำรปลู อบขุ ด ดิ น เตรี 1. ใช้จ อบขุดดินเตรียมแปลงลึก 1 หน้าจอบ (15-20 เซนติเมตร) เซนติเมตร) 2.2.ใส่ใส่ ปุ๋ยปคอก กทีก่สทีลายแล้ ว คลุ าให้าเข้ให้าเกัข้บาหน้ ดินาดิน

ุ๋ยคอกปุ๋ยปุหมั ๋ยหมั ่สลายแล้ ว กคลุเคล้ กเคล้ กับาหน้ ย่อยดินให้ละเอียดแล้วรดน้ รดนําให้ ้าให้ชุ่มทั่วแปลง

นำ�เมล็ดพัดนพัธุน์แธุช่์แนช่้าไว้ นํ้าไว้1 1คืนคืน 3.3.นาเมล็

ควรนำาเมล็ �เมล็ดดทีที่แแ่ ช่ช่นน้าแล้ าํ้ แล้ววมานวดด้ มานวดด้ววยขวดน้ ยขวดนําา ้ ให้ ให้เเปลื ปลืออกหุ กหุม้ม้ เมล็ด 4.4.ควรน แตก เมล็ดแตก

5. นำ�เมล็ดหว่านลงบนแปลงที่เตรียมไว้ 5. นาเมล็ดหว่านลงบนแปลงที่เตรียมไว้ 6. คลุมด้วยฟางข้าว เพื่อรักษาความชุ่มชื้นของหน้าดิน และรด กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

61

น้าอีกครั6.้ง คลุมด้วยฟางข้าว เพือ่ รักษาความชุม่ ชืน้ ของหน้าดิน และรดนาํ้ อีกครั้ง7. ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักอย่างสม่าเสมอ

ใช้ปุ๋ยนคอกหรื อปุน๋ย้าอย่ หมักาอย่ ่าเสมอ 8.7.การให้ ้า ควรให้ งสม่างสมํ าเสมอทุ กวัน

การให้ นํ้าอย่ น และลุกลาม 9.8.การก าจัดนวัํ้า ชควรให้ พืช ควรก าจัาดงสมํ วัชพื่าชเสมอทุ อย่าให้กรวับกวน โดยเฉพาะช่ 9. การกำ �จัดวังชหยอดเมล็ พืช ควรกำด�จัดวัชพืชอย่าให้รบกวน และลุกลาม วงแรกหลั โดยเฉพาะช่วงแรกหลังหยอดเมล็ด 10. การกาจัดวัชพืชทาโดยใช้มอื ถอน

10. การกำ�จัดวัชพืชทำ�โดยใช้มือถอน 11. เนื่องจากผักชีเป็นพืชผักที่ใช้บริโภคได้ทุกส่วน ก่อนถอนควร

11. เนื่องจากผักชีเป็นพืชผักที่ใช้บริโภคได้ทุกส่วน ก่อนถอนควร รดน้ าให้ รดนํ้าให้ดดินินชุชุ่ม่ม และควรถอนทั และควรถอนทั้ง้งต้ต้นนและราก และราก

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

61

62 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

62

ขึ้นฉ่ำย

ชื่อวิทยาศาสตร์ Apium graveolens Linn. ชื่อวิสามั ญ Celerygraveolens (เซเลอรี) (มัLinn. กสะกดผิดเป็น “คื่นช่าย” หรือ ทยาศาสตร์ Apium ชื่อสามัญ “คื่นฉ่(เซเลอรี าย” หรือ) (มั“คึก่นสะกดผิ ไช่” ขึ้นดฉ่เป็ายน “คื่นช่าย” หรือ Celery ชื่อวงศ์ Apiaceae (Umbelliferae) “คื่นฉ่าย” หรือ “คึ่นไช่” ขึ้นฉ่าย ชื่อวงศ์ ก “ขึ้นฉ่าApiaceae (Umbelliferae) การปลู ย”

การเตรียมดินไม่จำ�เป็นต้องขุดดินลึกมากนัก ใช้เพียงรถไถติด กำรปลู ก ำย”ยด ลึกเพียง 2-3 นิ้ว ก็ใช้ได้ แปลงปลูก จะใส่ขี้ไก่ ผาลตีดิน ตี“ขึให้​้นลฉ่ะเอี การเตรียมดิ ไม่จาเป็น(อาหารสั ต้องขุดดินตลึว์)กต่มากนั ก ใช้เพียงรถไถติ แกลบ ประมาณ 60 นกระสอบ อร่องแปลงปลู ก ตีกับดดิน ผาลตี ตีให้ลนะเอี เพียง นอกจากจะเป็ 2-3 นิว้ ก็ใช้ได้นปุแปลงปลู ให้ ละเอีดินยดจนดิ ฟู ยขีด้ไก่ลึกแกลบ ๋ยคอกทีก่ช่วจะใส่ ยให้ขขึ้น้ไี ฉ่ก่าย งาม ยวแล้ว60 ยังกระสอบ เป็นเคล็ดลั(อาหารสั บหนึ่งที่ชต่วว์ยให้ ้มนํ้าเก็บความชื แกลบใบเขี ประมาณ ) ต่อดร่ินออุงแปลงปลู ก ตีกับ้นดิได้ น อย่ งเหมาะสม ้นฉ่ายเป็ นพืชที่ชอบนํน้า ปุ๋ยต้คอกที องการดิ นที่คข่อนึ้ นข้ ให้ลาะเอี ยดจนดินเพราะขึ ฟู ขี้ไก่ แกลบ นอกจากจะเป็ ่ช่วยให้ ฉ่าายง ฉํงาม ่านํ้าใบเขี สักนิยดวแล้ เปรีวยยับเที ส่ขี้ไดก่ินหอุรื้มอใส่ น้อบยความชื ก็ปลูกน้ ได้ได้ไม่ งเป็ยนบกั เคล็บดแปลงที ลับหนึ่ไ่งม่ทีไ่ชด้่วใยให้ น้าเก็ ดีอย่เท่าางเหมาะสม ไรนัก เพราะขึ้นฉ่ายเป็นพืชที่ชอบน้า ต้องการดินที่ค่อนข้างฉ่า กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

น้าสักนิด เปรียบเทียบกับแปลงที่ไม่ได้ใส่ขีไ้ ก่หรือใส่นอ้ ย ก็ปลูกได้ไม่ดี เท่าไรนัก ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 63 กำรให้ปุ๋ยขึ้นฉ่ำย ในช่วงแรก ต้นขึ้นฉ่ายยังคงได้ปุ๋ยจากปุ๋ยคอกที่อยู่ ในแปลงการให้ ย ในช่ ขึน้ ฉ่ใบจริ ายยังงคงได้ ยุ๋ จากปุ ย๋ คอก และเมืป่อยุ๋ ต้ขึนน้กล้ฉ่าาอายุ ได้วงแรก 1 เดือนต้นจะมี 2-5ปใบ เกษตรกร ยูใ่ นแปลง และเมื าอายุได้ 1กเดืโดยจะหว่ อน จะมีใาบจริ ใบ เกษตรกร ต้ทีออ่ งใส่ ปุ๋ยคอกหว่ านอ่ ต้ให้นทกล้ ั่วแปลงปลู นให้งท2-5 ุกๆ 10-15 วัน ต้องใส่ปุ๋ยคอก หว่านให้ทั่วแปลงปลูก โดยจะหว่านให้ทุกๆ 10-15 วัน ตามความเหมาะสม ตามความเหมาะสม กำรเก็ บการเก็ เกี่ยว บเกษตรกรจะเรี ยกกันว่าย“ถอน” ธีการเก็ ว บ

เกี่ยว เกษตรกรจะเรี กกันว่า โดยวิ “ถอน” โดยวิบธเกี​ีก่ยารเก็ ขึเกีน้ ่ยฉ่วขึ าย้นหรื นัน้ คือ การดึ นขึ้นฉ่งาต้ยออกมาจากดิ น ฉ่าอยการถอน หรือการถอน นั้นคืองต้การดึ นขึ้นฉ่ายออกมาจากดิ น เกษตรกรต้อองแกะใบขึ งแกะใบขึน้​้นฉ่ฉ่าายที ยที่เ่เหลื หลือองออก งออก และเขย่ และเขย่าาเอาดิ เอาดินนออก ออก เกษตรกรต้

(ดินจะหลุดออกจากรากง่ายเพราะเป็นผลจากการเตรียมดินทีม่ ี (ดิ น จะหลุ ดออกจากรากง่ ส่วนผสมของขี ้ไก่ แกลบ นัา้นยเพราะเป็ เอง) นผลจากการเตรียมดินที่มี ส่วนผสมของขี้ไก่ แกลบ นั้นเอง)

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

64 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

64

ผักกำดหอม

ชื่อวิทยาศาสตร์ Lactuca sativa ชื่อวิทยาศาสตร์ Lactuca sativa ชื่อสามัญ Lettuce ชื่อสามัญ Lettuce วงศ์ Asteraceae Asteraceae ชืชื่อ่อวงศ์ กำรปลูกโดยกำรหว่ำนเมล็ด เป็นวิธีการปลูกที่นยิ มใช้กับผักกาดหอ

การปลูกโดยการหว่านเมล็ด เป็นวิธีการปลูกที่นิยมใช้กับผัก ใบ โดยการหว่ านเมล็ดาให้ กระจายทั ่วทั้งผิวแปลงปลู กอย่างสม่ าเสมอ กาดหอใบ โดยการหว่ นเมล็ ดให้กระจายทั ่วทั้งผิวแปลงปลู กอย่ างสมํ่า หรือโรยเมล็ ดลงในแปลงเป็ นแถวก็นแถวก็ ได้ แต่ไกด้่อแต่ นหว่ นเมล็านเมล็ ดควรคลุ กเมล็กด เสมอ หรือโรยเมล็ ดลงในแปลงเป็ ก่อานหว่ ดควรคลุ ด้วยสารเคมี ป้องกัปนอ้ เชืงกัอ้ นราเชือ้ เพืรา เพื ่อป้ออ่ งกัป้อนงกั โรคเน่ าคอดิ น หลัน งหลั จากหว่ าน าน เมล็ ดด้วยสารเคมี นโรคเน่ าคอดิ งจากหว่ เมล็ดแล้วให้ กทีก่สทีลายตั วดีแวล้ดีวแหว่ กลบหนา ให้ใใช้ช้ปปุ๋ยุ๋ ยคอกหรื คอกหรือปุอ๋ยปุหมั ๋ ย หมั ่ ส ลายตั ล้ วาหว่ า นกลบหนา ประมาณ 1/2-1 1/2-1เซนติ เซนติเมตร เมตรแล้แล้ วคลุ วยหญ้ อฟางแห้ วคลุ มดิมนดิด้นวด้ยหญ้ าแห้างแห้ หรืงอหรื ฟางแห้ ง ง สะอาดบางๆ ด้ววยบั สะอาดบางๆ รดนํ รดน้​้าาด้ ยบัววฝอยละเอี ฝอยละเอียยดด เมื่อต้นกล้ามีใบจริง 2-3 ใบ ให้รบี ถอนแยกต้นที่อ่อนแอทิง้ และ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

65

65

เมื่อต้นกล้ามีใบจริง 2-3 ใบ ให้รีบถอนแยกต้นที่อ่อนแอทิ้ง และ จัจัดดระยะระหว่ ระยะระหว่าางต้ งต้นนให้ ให้พพอเหมาะ อเหมาะถ้ถ้าาแน่ แน่นนทึทึบบเกิเกินนไปกล้ ไปกล้าผัาผักกจะตายง่ จะตายง่ายายและ าการถอนครั ท้า่อยเมื สัปดาห์ จัดระยะ าง ทำและท �การถอนครั ้งสุด้งท้สุาดยเมื อายุ่ออายุ ได้ 3ได้สัป3ดาห์ พร้อพร้ มกัอบมกั จัดบระยะระหว่ างต้น เซนติ 20x20 เซนติ หรือเซนติ 30x30 เซนติ เมตรกหากปลู ก าร้อน ต้ระหว่ น 20x20 เมตร หรืเอมตร 30x30 เมตร หากปลู ในช่วงหน้ ควรมี การคลุ มผักกาดหอมแปลงปลู กเพื่อพรางแสงแดด จะทำ�ให้ได้ ในช่วงหน้ าร้อนควรมี การคลุมผักกาดหอมแปลงปลู กเพื่อพรางแสงแดด ผลผลิ ตสูได้งขึผน้ ลผลิ โดยใช้ รือไม้ไทม้�ำ ไโครงสู ง 2-2.5 เมตร แล้วใช้ไเมตร ม้ไผ่พาด จะทาให้ ตสูไงม้ขึไ้นผ่หโดยใช้ ผ่หรือไม้ ทาโครงสู ง 2-2.5 และมุ แล้วใช้งได้ม้วไยทางมะพร้ ผ่พาดและมุางวด้วยทางมะพร้าว กำรปลูกโดยกำรย้ำยกล้ำปลูก เป็นการปลูกโดยการเพาะ

การปลูกโดยการย้ายกล้าปลูก เป็นการปลูกโดยการเพาะกล้า กล้ า ในแปลงเพาะเสี ่อต้นามีกล้อายุ ามีอ25-30 ายุ 25-30 อมีใงบจริ ในแปลงเพาะเสียก่อยนก่เมือนอ่ ต้เมืนกล้ วันหรืวัอนมีหรื ใบจริ 3-4งใบ 3-4 จึงทาาการย้ ายกล้กาลงปลู กในแปลงปลู ก อโดยเลื อกเฉพาะต้ ที่ จึงทำ�ใบการย้ ยกล้าลงปลู ในแปลงปลู ก โดยเลื กเฉพาะต้ นที่แข็นงแรง แข็ งแรงสมบู ปปลูก ระยะปลู ระหว่ างต้นและระหว่ ่ อใช้ สมบู รณ์ไปปลูรณ์ ก ไระยะปลู กระหว่ากงต้ นและระหว่ างแถวทีา่เงแถวที หมาะสมคื เหมาะสมคื อใช้รเซนติ ะยะ 25x30 เมตร ผักกาดหอมห่ อหัวหัวกใช้40x40 ระยะ ระยะ 25x30 เ มตร ผัเซนติ ก กาดหอมห่ อ หั ว ใช้ ร ะยะปลู เซนติ มตร ก่เซนติ อนย้าเยกล้ วัน ควรงดการให้ นํ้า เพื่อให้ต้น ปลู ก เ40x40 มตราก่ประมาณ อนย้ายกล้2-3 าประมาณ 2-3 วัน ควรงดการให้ แรงไม่ ย ควรย้ ายกล้ าในช่วางเวลาบ่ ายถึ งเย็น หรืายถึ อช่งวงที่ น้กล้า าเพืแข็่องให้ ต้นกล้เปราะง่ าแกร่งาไม่ เปราะง่ าย ควรย้ ยกล้าในช่ วงเวลาบ่ อากาศมื ่อปลูกดเสร็ ร่มจบัแล้ งแดดไว้ ระมาณ 3-4 วัน เย็ น หรือดช่ครึ วงที้ม่อเมื ากาศมื ครึ้มจแล้เมืว่อควรทำ ปลูก�เสร็ วควรทปาร่ มบังแดดไว้ จึงเอาออก เพื่อช่วยให้ต้นกล้าฟื้นตัวได้เร็วขึ้น ประมาณ 3-4 วัน จึงเอาออก เพื่อช่วยให้ต้นกล้าฟื้นตัวได้เร็วขึน้

กศน. อำเภอเมื องขอนแก่ น องขอนแก่น กศน.อ� ำเภอเมื

66 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

66

มะเขือม่วง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Solanum melongena L. ชื่อสามัญ Egg plant ชื่อวิทยาศาสตร์ Solanum melongena L. ชื่อวงศ์ Solanaceae ชื่อสามัญ Egg plant ชื่อวงศ์ มะเขือม่วงเป็นSolanaceae พืชดั้งเดิมของอินเดีย ปลูกง่าย การดูแลรักษาไม่

ยุ่งยาก มะเขื ถ้าเอาใจใส่ ่ยวผลผลิ มีน้อย อม่วงเป็ดนีเพืก็ชบดัเกี้งเดิ มของอิตนได้ เดีรยะยะนาน ปลูกง่ายโรคและศั การดูแลรัตกรูษาไม่ ทนแล้งปลูกได้ตลอดปี ทำ�เลที่เหมาะอยู่ ในระดับ 500-800 เมตร ยุ่งยาก ถ้าเอาใจใส่ดีเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ระยะนาน โรคและศัตรูมนี ้อย ทนแล้งปลู การปลู ก กได้ตลอดปี ทาเลที่เหมาะอยู่ ในระดับ 500-800 เมตร

- ผั ก ตระกูลนี้ควรมีการเพาะกล้าก่ อ นย้ า ยลงปลู ก ในแปลง กำรปลูก

- การเพาะกล้า เตรียมดินในกระบะเพาะหรือในถุงพลาสติก - ผักตระกูลนี้ควรมีการเพาะกล้าก่อนย้ายลงปลูกในแปลง

- หยอดเมล็ดในถุงเพาะ ถุงละ 3-5 เมล็ด ถ้าเพาะในกระบะเพาะ การเพาะกล้ า เตรี นในกระบะเพาะหรื พลาสติ ควรเว้นระยะระหว่างต้ น 5ยมดิ เซนติ เมตร ระหว่างแถวอในถุ 10 งเซนติ เมตรก - หยอดเมล็ดในถุงเพาะ ถุงละ 3-5 เมล็ด ถ้าเพาะในกระบะเพาะ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

67 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 67 ควรเว้นระยะระหว่างต้น 5 เซนติเมตร ระหว่างแถว 10 เซนติเมตร - เมื่อเมล็ดงอกแล้วมีใบจริง 2-3 ใบ ถอนแยกเหลือต้นกล้า แข็งแรงสมบู - เ มืรอ่ ณ์เมล็ ไว้ด2งอกแล้ ต้น วมีใบจริง 2-3 ใบ ถอนแยกเหลือต้นกล้าแข็ง แรงสมบูรณ์ไว้ 2 ต้น - เมื่อกล้ามีใบจริง 5-6 ใบ หรือหลังเพาะกล้าประมาณ 30 วัน

- เมื่อกล้ามีใบจริง 5-6 ใบ หรือหลังเพาะกล้าประมาณ 30 วัน ย้ายกล้าลงแปลงปลูก ย้ายกล้าลงแปลงปลูก --เมืเมื่อต้่อนต้กล้ อเริอ่มเริเจริ ญเติญบเติโตบควรฉี ดพ่นดน้พ่าหมั

นกล้าตัา้งตัตั้งวตัได้วได้หรืหรื ่มเจริ โต ควรฉี นนํก้าหมัก หรืออสมุ าเสมอในอั ตราส่ วน ว1/500 ชีชีววภาพ ภาพ สะเดา สะเดา หรื สมุนนไพรอื ไพรอื่น่นๆทๆทำาอย่ �อย่างสม่ างสมํ ่าเสมอในอั ตราส่ น 1/500 --เมืเมื่อ่อต้ต้นนเริเริ่ม่มออกดอกใช้

ออกดอกใช้ปปุ๋ยุ๋ยชีชีววภาพ ภาพ

อายุกการเก็ ารเก็บบเกีเกี่ย่ยววมะเขื มะเขืออประมาณ ประมาณ60-75 60-75วัวันนหลั หลังงย้ย้าายกล้ ยกล้าา --อายุ ประโยชน์ของ กำรปลู การปลูกมะเขือม่วง ลลำาต้

�ต้นน,ราก-ต้ ,ราก-ต้มมกิกินนแก้ แก้บบิดิดหรืหรืออคัคั้น้นน้นําล้​้าล้าางแผลเท้ งแผลเท้าาเปืเปื่อ่อยยใบแห้ ใบแห้ง-งป่นเป็นผง เป็นยาแก้โรคบิด ปัสสาวะขัด หนองใน ดอกสดหรื ดอกสดหรืออแห้ แห้งง เผา เผา ให้เเป็ป็นนเถ้ เถ้าา แล้ แล้ววบดละเอี บดละเอียยดด แก้ แก้ปปวดฟั วดฟันนผลแห้ ผลแห้งง-ท -ทำาเป็ �เป็นนยาเม็ ยาเม็ดดแก้แก้ปปวดวด ให้ แก้ตตกเลื กเลืออดในส ดในสำาไส้ �ไส้ ขัขับบเสมหะ เสมหะ ผลสด-ใช้ ผลสด-ใช้พพอกบริ อกบริเวณที เวณที่เป็่เป็นนแผลอั แผลอักกเสบ เสบ แก้ ฝีหนอง หรือโรคผิวหนังเรื้อรัง ผดผื่นคัน ฝีหนอง หรือโรคผิวหนังเรื้อรัง ผดผื่นคัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

68 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

68

แครอท

ชื่อวิทยาศาสตร์ Daucus Daucus carota L. ชื่อสามัญ Carrot Carrot ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Umbelliferae Umbelliferae ชืชื่อ่ออือื่น่นๆๆ ผัผักกกาดหั กาดหัววเหลื เหลือองง ผัผักกหัหัววชีชี การเตรี มแปลง กำรเตรียยมแปลง

นให้มีคมวามร่ ีความร่ วนซุยและลึ ยและลึ ประมาณ1 1ฟุตฟุต 1.1.ขุดขุดิดนดิให้ วนซุ ก กประมาณ

ไถพรวนผสมดินกันกับบปุปุ๋ยหมั ๋ยหมักกชีวชีภาพประมาณ วภาพประมาณ22กิกิโลกรั โลกรัมมผสม ผสม 2.2.ไถพรวนผสมดิ แกลบดำ� 1 ถุง อาหารสัตว์ต่อ 1 ตารางเมตร แกลบดา 1 ถุง อาหารสัตว์ต่อ 1 ตารางเมตร

3. ดินไม่ควรมี กรวด หิน เศษไม้ จะทำ�ให้หัวแครอท คด งอ 3. ดินไม่ควรมี กรวด หิน เศษไม้ จะทาให้หัวแครอท คด งอ

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

69 69

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรปลูกและกำรดู การปลู และการดูแลรักษำ ษา

แปลงกว้าางง11 เมตร ปลูกได้ 3 แถว ใช้ใช้ไไม้ม้ขขีดีดเป็ 1.1.แปลงกว้ เป็นนร่ร่อองเล็ งเล็กกๆๆตาม แนวยาวของแปลง ควรผสมทราย แล้แล้ วนำว�นมาหยอดกลบด้ ตามแนวยาวของแปลง ควรผสมทราย ามาหยอด วยแกลบดำ� หรื อ ดิวนยแกลบด ละเอียด าคลุหรืมอฟางบาง ชุ่ม ๆ รดน้าให้ชุ่ม กลบด้ ดินละเอีๆยรดนํ ด คลุ้าให้ มฟางบาง

2. พอต้นแครอทโตประมาณ 5-7 เซนติเมตร ให้ถอนต้นทีถ่ ีอ่ อก 2. พอต้นแครอทโตประมาณ 5-7 เซนติเมตร ให้ถอนต้นที่ถี่ออก ให้ห่างกัน 2-3 เซนติเมตร ต่อต้น ให้หา่ งกัน 2-3 เซนติเมตร ต่อต้น

3. พอโตประมาณ 15 เซนติ เ มตร ถอดต้ น ออก ห่ า งกั น 7 3.

15 เซนติเมตร ถอดต้นออก ห่างกัน 7 เซนติเมตรพอโตประมาณ ต่อต้น ต่อมต้ปุน๋ยหมักชีวภาพระหว่างแถว 300 กรัมต่อ 1 ตารางเมตร เซนติเมตร 4. เติ 4. เติ ทุก ๅ 20 วันมปุ๋ยหมักชีวภาพระหว่างแถว 300 กรัมต่อ 1 ตารางเมตร ทุก ๅ 205.วัแครอทจะมี ปญ ั หาทางหัวถูกทำ�ลายจาก เสีย้ นดินและเน่าเสีย น ควรรดนํ ้าหมักสะเดาผสมนํ ้าสกัดวชีถูวกภาพ อยู่สมํ่าเสมอ ๆ 3-5าวัเสีนย 5. แครอทจะมี ปัญหาทางหั ทาลายจาก เสี้ยนดิทุนกและเน่ ควรรดน้6.าหมัถ้ากแครอทเฝื อใบาสกั คือดใบงาม ขนาดเล็ทุกกให้ หักก้าวันใบ สะเดาผสมน้ ชีวภาพแต่ อยูห่สัวม่มีาเสมอ ๆ 3-5 น โดยสวมรองเท้ าเหยียอบยอดและก้ านใบของแครอทให้ ลดการ 6. ถ้าแครอทเฝื ใบ คือใบงาม แต่หัวมีขนาดเล็กลให้​้มลง หักก้เพืา่อนใบ ลำ�เลียงอาหารไปเลี้ยงใบระยะที่แครอทกำ�ลังจะลงหัว โดยสวมรองรองเท้าเหยียบยอดและก้านใบของแครอทให้ล้มลง เพื่อลด การลาเลียงอาหารไปเลี้ยงใบระยะที่แครอทกาลังจะลงหัว

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

70 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

70

กะหล่ำปลี

ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica Brassicaoleracea oleraceaL.L.var. var.capitata capitataL.L. ชื่อสามัญ Cabbage,Common CommonCabbage, Cabbage,White WhiteCabbage, Cabbage, Cabbage, Red Cabbage Red Cabbage ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Brassicaceae(Cruciferae) (Cruciferae) Brassicaceae ชืชื่อ่อพืพื้น้นเมื เมือองง :: กะหล่ กะหลําปลี ่าปลี (ทั (ทั่ว่วไป), ไป), กะหล่ กะหลําใบ ่าใบ การเตรี มดินนปลู ปลูกกกะหล่ กะหลํำปลี ่าปลี กำรเตรียยมดิ

การปลูกกกะหล่ กะหลาปลี ํ่าปลีแแปลงเพาะกล้ ปลงเพาะกล้าา เตรี เตรียยมดิ มดินนโดยการขุ โดยการขุดไถให้ ดไถให้ การปลู ลึกประมาณ 15-20 เซนติเมตร กว้าง 1 เมตร กว้าง 1 เมตร ยาวตาม ลึกประมาณ 15-20 เซนติเมตร กว้าง 1 เมตร กว้าง 1 เมตร ยาวตาม ความต้องการ ตากดินไว้ประมาณ 5-7 วัน แล้วคลุกด้วยปุ๋ยคอกหรือปุ๋ย ความต้องการ ตากดินไว้ประมาณ 5-7 วัน แล้วคลุกด้วยปุ๋ยคอกหรือ หมัก ย่อยดินให้ละเอียดพอสมควร รดนํ้าให้ชื้น แล้วทำ�การหว่านเมล็ด ปุ๋ยหมักพยายามหว่ ย่อยดินให้ลานเมล็ ะเอียดพอสมควร รดน้าให้ถ้ชาืน้ ต้แล้ วทาการหว่ ลงไป ดให้กระจายบางๆ องการปลู กเป็านนแถว ดลงไป�ร่ควรพยายามหว่ านเมล็ ดให้ กระจายบางๆ งการปลู ก ก็เมล็ ควรจะทำ องไว้ก่อนแล้วหว่ านเมล็ ดตามร่ องทีเ่ ตรียมถ้าไว้ต้อคลุ มด้วยฟาง เป็นอแถวก็ ควรจะท องไว้ ก่อานแล้ วหว่างนเมล็ ดตามร่1-2 องทีใบ่เตรี ไว้ หรื หญ้าแห้ งบาง าร่ ๆ เมื ่อกล้ ออกใบจริ ประมาณ ก็ทยำ�มการถอน แยกต้ ่แน่นหรืออหญ้ อ่อนแอทิ ้ง ๆ เมื่อกล้าออกใบจริงประมาณ 1-2 ใบ คลุมด้นวทียฟางหรื าแห้งบาง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การปลูกกะหลํ่าปลี เมื่อกล้ามีอายุได้ประมาณ 25-30 วัน จึงย้ายปลูก ในแปลงปลูกที่เตรียมไว้ โดยให้มีระยะปลูก 30-40 x 30-40 เซนติเมตร การปลูกอาจปลูกเป็นแบบแถวเดียว หรือแถวคู่ก็ได้ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาด ของสวน

การใส่ปยุ๋ กะหลํา่ ปลีเป็นพืชทีต่ อ้ งการธาตุไนโตรเจนและโปรตัส เซียมสูง เพือ่ ใช้ในการสร้างความเจริญเติบโตให้แก่ตน้ พืช ปุย๋ ทีแ่ นะนำ�ให้ ใช้คือ ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมักชีวภาพ โดยแบ่งใส่ 2 ครั้ง คือ ครั้งที่ 1 ใส่รองพื้น ขณะปลูก แล้วพรวนกลบลงในดิน ครั้งที่ 2 ใส่หลังจากกะหลํ่าปลีมีอายุ ได้ 7-14 วัน การฉีดพ่นนํ้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ ควร ทำ�อย่างสมาํ่ เสมอ การให้นา ํ้ ควรให้นาํ้ อย่างสมาํ่ เสมอ โดยปล่อยไปตาม ร่องระหว่างแปลงประมาณ 7-10 วัน/ครั้ง การเก็บเกี่ยวกะหลํ่าปลี

การปลูกกะหลํ่าปลีอายุ การเก็บเกี่ยวของกะหลํ่าปลีตั้งแต่ปลูก จนถึงวันเก็บเกี่ยวขึ้นอยู่กับลักษณะ ของแต่ละพันธุ์ สำ�หรับพันธุ์เบาที่ นิยมปลูกจะมีอายุประมาณ 50-60 วัน แต่พันธุ์หนักมีอายุถึง 120 วัน การเก็บควรเลือกหัวที่ห่อหัวแน่นและมีขนาดพอเหมาะ กะหลํ่าปลี 1หัว มีนํ้าหนักประมาณ 2-3 กิโลกรัม หากปล่อยไว้นานหัวจะหลวมลง ทำ�ให้ คุณภาพของหัวกะหลํ่าปลีลดลง

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

71

72 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

72

ข้ำวโพด

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ ชื่อสามัญ ชื่อสามัญ ชื่อวงศ์ ชื่อวงศ์

Zea Zeamays maysLinn.

Linn.

Indian corm,Maize Indian corm,Maize Gramineae Gramineae

ฤดูปลูกการปลูกข้าวโพด แบ่งการปลูกเป็น 2 ช่วง คือ ต้นฤดู ฤดูปลูกกำรปลูกข้ำวโพด แบ่งการปลูกเป็น 2 ช่วง คือ ต้นฤดูฝน ฝน นิยมปลูกกันตั้งแต่เดือนมีนาคมจนถึงต้นเดือนมิถุนายน ปลายฤดูฝน นิยมปลูกกันตั้งแต่เดือนมีนาคมจนถึงต้นเดือนมิถุนายน ปลายฤดูฝน นิยมปลูกตั้งแต่กลางเดือนกรกฎาคมถึงกลางเดือนสิงหาคม นิยมปลูกตั้งแต่กลางเดือนกรกฎาคมถึงกลางเดือนสิงหาคม ขั้นตอนในการเตรียมดินในการปลูกข้าวโพด ขั้นตอนในกำรเตรียมดินในกำรปลูกข้ำวโพด

เริม่ จากการไถพรวนดินให้ดนิ มีความร่วนซุยเพือ่ ให้เหมาะแก่การ เริ ่มจากการไถพรวนดิ นิ มีความร่วนซุยง่ เพื ่อให้เลหมาะแก่ ปลูกข้าวโพดเพื อ่ ให้ รากของต้นนให้ ข้าดวโพดสามารถหยั รากได้ กึ หาอาหาร การปลู กข้ม่ าวโพดเพื ่อให้ รากของต้ นข้าา้วโพดสามารถหยั ึกหา เก่ งและเพิ ความสามารถการ ระบายนํ ในดินไม่ให้ทว่ มขั่งงรากได้ และช่วลยทำ �ให้ อาหารเก่ งและเพิ่มความสามารถการ าในดิ ไม่ให้3ทติ่วมขั เมล็ ดข้าวโพดสามารถงอกได้ ดี โดย ระบายน้ การไถให้ ใช้ผนาน ดท้งาและ ยรถ แทรกเตอร์ 1 ครั้ง ตามด้วยผาน 7 อีก 1 ครั้ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

73 ฟ้าหลังฝน ช่วยทาให้เมล็ดข้าวโพดสามารถงอกได้ดี โดย การไถให้ ใช้ผเกษตรอิ าน 3นติทรีดย์ 73 ท้ายรถแทรกเตอร์ 1 ครั้ง ตามด้วยผาน 7 อีก 1 ครั้ง

กำรปลูกการปลู ก ระยะการปลู กระหว่ งแถวเมตร 80 ระยะระหว่ เซนติเมตรางหลุ ระยะม ระยะการปลู กระหว่างแถว 80าเซนติ ระหว่างหลุมประมาณ 25-30 เซนติเมตร ปลูกลึก 4-5 เซนติเมตร ประมาณ 25-30 เซนติเมตร ปลูกลึก 4-5 เซนติเมตร

การใส่ปุ๋ย ใส่ปุ๋ยครั้งที่แรก : ใส่ปุ๋ยคอกปุ๋ยหมัก รองพื้น ไถ่ พล กำรใส่ ป ใส่วปปลู ุ๋ยครัก้งในดิ ที่แรก : ใส่ยปว/ดิ ุ๋ยคอกปุ หมัคกรั้งรองพื ชักก วน ชักร่อุ๋ยงแล้ นเหนี นร่วน๋ยใส่ ที่สอง้น: ไถ่ฉีดพลวน พ่นนํ้าหมั งแล้วปลู ก ในดินอเหนี นร่​่นวนๆ ใส่ ครัง้ �ทีอย่ ่สอง : ฉี่าดเสมอในอั พ่นน้าหมัตกราส่วน ชีร่อวภาพ สะเดา หรื สมุยนว/ดิ ไพรอื ควรทำ างสมํ ชีวภาพหลั สะเดา หรือกสมุ นไพรอื่น25-30 ๆ ควรท ตราส่วน 1/500 งจากปลู ประมาณ วันาอย่ เพื่อาเร่งสม่ งฝักาเสมอในอั ให้มีความอวบใหญ่ 1/500 หลัรณ์งจากปลูกประมาณ 25-30 วันเพื่อเร่งฝักให้มีความอวบ และสมบู ใหญ่และสมบูรณ์ การเก็บเกี่ยวข้าวโพด เกี่ยลวข้ กำรเก็บแต่ ะพัำนวโพด ธุ์ มี อ ายุ เ ก็ บ เกี่ ย วไม่ เ ท่ า กั น โดยทั่ ว ไปข้ า วโพดใน ประเทศไทยมี เกีเ่ยก็วระหว่ าง เ100-120 วัน่วไปข้ ซึ่งการเก็ บเกี่ยวควร แต่ละพัอายุ นธุเ์มก็ีอบายุ บเกี่ยวไม่ ท่ากัน โดยทั าวโพดใน เก็ บเมื่อข้าวโพดแก่ แห้ง ใบแห้วังนซึซึ่งเมล็ ดควรมี ประเทศไทยมี อายุเก็เต็บมเกีทีย่ กาบหุ วระหว่้มาฝังก100-120 ่งการเก็ บเกีค่ยวามชื วควร้น ไม่ เปอร์เซ็นเต็ต์มเมืที่อ่ กาบหุ เก็บเกีม้ ่ยฝัวกแห้ง ใบแห้งซึ่งเมล็ดควรมีความชืน้ เก็บเกิเมืน่อ30 ข้าวโพดแก่ ไม่เกิน 30 เปอร์เซ็นต์เมื่อเก็บเกี่ยว

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

74 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

74

ผักกำดขำว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica pekinensis ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica pekinensis ชื่อสามัญ Chinese Cabbage Chinese Cabbage ชืชื่อ่อสามั วงศ์ ญ Cruciferae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่นๆ ผัCruciferae กกาดขาวปลี แปะฉ่าย แปะฉ่ายลุ้ย ชื่ออื่นๆ ผักกาดขาวปลี แปะฉ่าย แปะฉ่ายลุ้ย การเตรียมแปลงปลูก ก อขุดดินให้ลึกประมาณ 30 เซนติเมตร ตากดิน กำรเตรีทำย�มแปลงปลู การไถดินหรื ทาการไถดิ ลกึ ประมาณ น30อีกเซนติ มตร ตากดินอ ทิ้งไว้ประมาณ 7-10นหรื วันอขุแล้ดดิวนทำให้ �การไถพรวนดิ ครั้ง เใส่ ปุ๋ยคอกหรื 7-10 แล้อวทมกัาการไถพรวนดิ ปุทิ๋ง้ยไว้ หมัปกระมาณ ที่สลายตั วดีแวัล้นวพร้ บคลุกเคล้าให้นเข้อีากกัครั บดิ้ง นใส่ถ้ปาุ๋ยดิคอกหรื นเป็นดิอน ทรายควรใส่ ปุ๋ยคอกหรื ปุ๋ยอหมั ปุ๋ยหมักที่สลายตั วดีแล้วอพร้ มกักบให้คลุมกากขึ เคล้​้นาอัให้ตเราการใช้ ข้ากับดินปถ้ระมาณ าดินเป็น2ดิปีน๊บ ต่ทรายควรใส่ อตารางเมตรหรื อถ้าใช้อมปุูล๋ยเป็ อสุ้นกรอัตให้ราการใช้ ลดปริมาณการใส่ ปุ๋ยคอกหรื หมัดกไก่ ให้มหรื ากขึ ประมาณ ล2 งมา ปี๊บ เหลื อตารางเมตรละ บระยะปลู หมาะสมสำ �หรับลปลู ต่อตารางเมตรหรื อถ้1าปีใช้บ๊ มก็ูลพเป็อดสำ�ไก่หรัหรื อสุกร ให้กทีลเ่ดปริ มาณการใส่ งก ผัมาเหลื กกาดขาวในประเทศไทยก็ คือ ระหว่างแถว 50 เซนติเมตร และระหว่าง อตารางเมตรละ 1 ปี๊บก็พอ สาหรับระยะปลูกที่เหมาะสมสาหรับ ต้น 50 เซนติเมตร ปลูกผักกาดขาวในประเทศไทยก็คือ ระหว่างแถว 50 เซนติเมตร และ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

75

การปลูกผักกาดขาวสามารถทำ�ได้ 2 วิธีด้วยกันคือ การปลูกลง บนแปลงปลูกโดยตรง และการปลูกโดยการเพาะกล้าก่อนแล้วย้ายไป ปลูกในแปลงปลูก จะเลือกใช้วิธีใดนั้นขึ้นอยู่กับความสะดวกและความ เหมาะสมของปัจจัยของ เกษตรกรเอง เช่น แรงงาน ลักษณะของแปลง และจำ�นวนเมล็ดพันธุ์ เป็นต้น

หลังจากเตรียมดินแปลงเพาะกล้าเรียบร้อยแล้ว ให้หว่านเมล็ด ให้ทวั่ พืน้ ผิวแปลง แล้วใช้ปยุ๋ คอกหรือปุย๋ หมักทีส่ ลายตัวดีแล้วหว่านกลบ ให้หนาประมาณ 1/2 - 1 เซนติเมตร หรืออาจใช้วิธีหยอดเมล็ดเป็นแถว ห่างกันแถวละประมาณ 5-10 เซนติเมตร ลึกลงไปในดินประมาณ 1/2 - 1 เซนติเมตร เมล็ดควรโรยให้ห่างกันพอสมควร แล้วหว่านกลบด้วยปุ๋ย คอกหรือปุ๋ยหมักหรือดินผสมแล้วรดนํ้าด้วยบัวฝอยละเอียด ให้ทวั่ แปลง คลุมแปลงด้วยหญ้าแห้งหรือฟางสะอาดบางๆ เพือ่ ช่วยเก็บรักษาความชืน้ ในดินและป้องกันการกระแทกของนํ้าต่อเมล็ดและต้น กล้าที่ยังเล็กอยู่

เนื่องจากกล้าผักกาดขาวค่อนข้างอ่อนแอ ดังนั้นควรย้ายชำ�ลง ถุงพลาสติกหรือกระทงก่อนเมื่อกล้าอายุประมาณ 20-25 วัน จากนั้น หมั่นดูแลรักษาและป้องกันโรคแมลงที่อาจเกิดขึ้น ก่อนการย้ายกล้าลง ปลูกในแปลงควรทำ�ให้กล้าแข็งแรง โดยการนำ�ต้นกล้าออกตากแดดบ้าง อายุกล้าทีเ่ หมาะสมในการย้ายปลูกคือ 30-35 วัน ไม่ควรใช้กล้าทีม่ ีอายุ มากเกิ น ไป โดยใช้ ร ะยะห่ า งระหว่ า งต้ น และระหว่ า งแถว 50 x 50 เซนติเมตร หลังจากปลูกเสร็จแล้วใช้ฟางหรือหญ้าแห้งคลุมดินอีกชัน้ หนึง่ เพื่อช่วยรักษาความชื้นในดินและผักตั้งตัวได้เร็ว แล้วรดนํ้าด้วยบัวฝอย ละเอียด

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

50 เซนติเมตร หลังจากปลูกเสร็จแล้วใช้ฟางหรือหญ้าแห้งคลุมดินอีก 76ชั้นฟ้หนึ าหลั่งงเพื ฝน ่อเกษตรอิ ย์ ช่วยรันกทรีษาความชื น้ ในดินและผักตั้งตัวได้เร็ว แล้วรดน้าด้วย บัวฝอยละเอียด การใส่ ปุ๋ยปุ๋ควรใส่ ปุ๋ยหมั ทั้งนีข้ ทันึ้ ้งอยู ความอุ ดม ดม

การใส่ ย ควรใส่ ปุ๋ยกหมัปุก๋ยคอก ปุ๋ยคอก นี้ข่กึ้นับอยู ่กับความอุ สมบูรณ์ของดินและปริมาณปุ๋ยที่ใช้ โดยแบ่งใส่เป็น 2 ครั้ง คืคืออ ครั ครั้ง้งแรก แรก ใส่เป็นปุ๋ยรองพื้นจำจ�านวนครั นวนครั้งหนึง่ โดยใส่ตอนเตรียมดินปลูก และครั และครั้ง้งทีที่ 2่ ใส่ เมืเ่อมืผั่อกผักาดขาวมี อายุ 2 ใส่ กกาดขาวมี อายุ2020วันวัน

อายุกการเก็ ารเก็บบเกีเกี่ย่ยวของผั วของผักกกาดขาวนั กาดขาวนั้น้นไม่ไม่แน่แนน่อน นอนทั้งทันี้งข้ นีนึ้ ้ขอยู ึ้นอยู อายุ ่กับ่กับ ลักษณะประจำ�พันธุ์ของแต่ละพันธุ์คือ พันธุ์ที่เข้าปลีหลวมๆ มีอายุการ ลักษณะประจาพันธุ์ของแต่ละพันธุ์คือ พันธุ์ที่เข้าปลีหลวมๆ มีอายุการ เก็บเกี่ยวประมาณ 40-50 วัน หลังจากหว่านเมล็ด โดยเลือกเก็บเกี่ยว เก็บเกี่ยวประมาณ 40-50 วัน หลังจากหว่านเมล็ด โดยเลือกเก็บเกี่ยว ต้นเริ่มแก่เต็มที่ได้ขนาด สำ�หรับพันธุ์ปลียาวและปลีกลมมีอายุการเก็บ ต้นย่ เริวประมาณ ่มแก่เต็มที50-80 ่ได้ขนาดวันสหลั าหรังจากหว่ บพันธุ์ปาลีนเมล็ ยาวและปลี อายุป่ กลีารเก็ เกี ด โดยเก็กบลมมี ขณะที หอ่ แน่บน เกีม่ยวประมาณ วันหลัวงหลวมออก จากหว่านเมล็ด โดยเก็บขณะที่ปลีหอ่ เต็ ที่ก่อนที่ปลีจ50-80 ะเริ่มคลายตั นที่ปบลีเกีจะเริ ่มคลายตั หลวมออก แน่นเต็มวิทีธ่กีก่อารเก็ ่ยวโดยใช้ มีดวคมๆ ตัดที่โคนต้น แล้วตัดแต่งใบที่เป็น โรคถูกแมลงทำ �ลายออกบ้ างพอสมควร มากนั ก ควรเหลื ใบนอกๆ วิธีการเก็ บเกี่ยวโดยใช้ มดี คมๆ ตัแต่ ดทีไ่โม่คนต้ น แล้ วตัดแต่องใบที ่เป็น ไว้ สักก2-3 ใบ าลายออกบ้ เพื่อป้องกันการกระทบกระแทกระหว่ โรคถู แมลงท างพอสมควร แต่ไม่มากนักางการขนส่ ควรเหลืองใบ นอกๆ ไว้สัก 2-3 ใบ เพื่อป้องกันการกระทบกระแทกระหว่างการขนส่ง

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

77

ฟักทอง

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Cucurbita Cucurbita moschata moschata Decne.

Decne. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Pumpkin Pumpkin ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่ออื่น ภาคกลางเรียกว่า ฟักทอง ภาคเหนือเรียกว่า ฟักเขียว มะฟักแก้ว า ฟั้าแก้ กทอง อเรีา ยหมากฟั กว่า ฟักกเขี ยว หมากฮึ มะฟัก นํชื่อ้า อืเต้่นา ภาคกลางเรี เลย เรียกว่ยา กว่ มะนํ ว อีสภาคเหนื านเรียกว่ ทอง แก้ว น้า เต้า เลย เรียกว่า มะน้าแก้ว อีสานเรียกว่า หมากฟักทอง หมากฮึ การปลูกฟักทอง การปลูกฟักทองแบบปลอดภัย เริ่มต้นจาก การปรั นให้มการปลู ีคุณภาพดี ปุ๋ยหมักชีวภาพ มดินด้วย กำรปลูบกปรุ ฟักงดิทอง กฟักโดยใช้ ทองแบบปลอดภั ย เริ่มมีต้กนารคลุ จากการ วัปรัสดุบจปรุากธรรมชาติ น ฟางข้ าวปซากพื ี่ผุพัง มมีดิกนารปลู งดินให้มคี ุณเช่ ภาพดี โดยใช้ ุ๋ยหมักชชีและสั วภาพตมีว์กทารคลุ ด้วยวักสพืดุช หมุ นเวียนเพื่อลดการระบาดของศั รูพืชและมี ักษ์แมลงที จากธรรมชาติ เช่น ฟางข้าว ซากพืชตและสั ตว์ที่ผกุพารอนุ ัง มีกรารปลู กพืช ่ เป็น ประโยชน์ การราดน าํ้ ปุย๋ หมักชีวภาพลงในดิ นทีกใ่ ช้ารอนุ ปลูกฟัรักกษ์ทองจะเป็ หมุนเวียนเพื ่อลดการระบาดของศั ตรูพืชและมี แมลงที่ นเป็การ น เพิ่มปริมาณ จุลินทรีย์ให้แก่ดินบริเวณรากพืช จุลินทรีย์จะใช้อาหารจาก ประโยชน์ การราดน้าปุ๋ยหมักชีวภาพลงในดินที่ใช้ปลูกฟักทองจะเป็น ปุ๋ยหมักชีวภาพและตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้ การเพิ่มปริมาณ จุลินทรีย์ให้แก่ดินบริเวณรากพืช จุลินทรีย์จะใช้ อาหารจากปุ๋ยหมักชีวภาพและตรึงไนโตรเจนจากอากาศได้ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

77

78

78 ฟ้าหลังหลั ฝน งเกษตรอิ จากนัน้นทรีให้ย์ ไถพรวนผสมคลุกเคล้าให้ปูนผสมกับดินและตาก ดินทิ้งไว้ การไถพรวนตากดินควรให้มีความลึกอย่างน้อย 30 เซนติเมตร หลังจากนั้นให้ไถพรวนผสมคลุกเคล้าให้ปูนผสมกับดินและตาก สิ ่งสาคัญอีกประการหนึ ่งที่เกษตรกรผู ฟักอทองควรค ง ดินทิ้งไว้ การไถพรวนตากดิ นควรให้ มีความลึกป้อย่ลูากงน้ ย 30 เซนติานึเมตร คืสิอ่งต้สำน�คัฟัญ กทองจะมี การเจริ่งญที่เเติกษตรกรผู บโตได้ดีท้ปี่อลูุณกหภู ิเฉลี่ย 18-27 อีกประการหนึ ฟักมทองควรคำ �นึงองศา คือ ต้น ฟัเซลเซี กทองจะมี ารเจริ ี่อุณหภูมิเฉลี่ย ่ห18-27 ยส จัดกเป็ นพืชญผักเติทีบ่ไม่โตได้ ทนต่ดอีทสภาพอากาศที นาวเย็องศาเซลเซี นจัด พบว่ายส จัต้ดนเป็ พืชผักทีไ่ ม่ทกการเจริ นต่อสภาพอากาศที ห่ นาวเย็ณนหภู จัดมพบว่ าต้นาฟั10 กทองจะ ฟักนทองจะชะงั ญเติบโตในสภาพอุ ทิ ี่ต่ากว่ องศา ชะงั กการเจริ เติบโตในสภาพอุ หภูมิที่ตํ่ากว่า 10 องศาเซลเซี สหลัง เซลเซี ยสหลังญจากที ่เพาะเมล็ดฟักณทองในถาดเพาะกล้ านานเฉลี่ยย10-13 จากที ทองในถาดเพาะกล้ วัน หรืรอะยะ เมื่อ วัน หรื่เอพาะเมล็ เมื่อต้นดฟัฟักกทองมี ใบจริง 1-2 ใบจึางนานเฉลี ทาการย้่ยา10-13 ยปลูก ควรใช้ ต้นฟักทองมีใบจริง 1-2 ใบจึงทำ�การย้ายปลูก ควรใช้ระยะปลูกระหว่าง ปลูกระหว่างต้น 1 เมตร ระยะระหว่างแถว 4 เมตร พื้นที่ 1 ไร่ จะปลูก ต้น 1 เมตร ระยะระหว่างแถว 4 เมตร พื้นที่ 1 ไร่ จะปลูกได้ประมาณ 400 ต้ได้นประมาณ 400 ต้น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

79 79

มะกรูด

DC. ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Citrus Citrus hystrix hystrix DC. ชื่อสามัญ Leech Leech lime, lime, Mauritus Mauritus papeda papeda ชื่อวงศ์ Rutaceae Rutaceae ชืชื่อ่ออือื่น่น มะขุ ด มะขุนนมะขู มะขูดด(ภาคเหนื (ภาคเหนืออ))มะขู มะขู(กะเหรี (กะเหรี่ย่ยง-แม่ ง-แม่ฮฮ่อ่องสอน) มะกรู งสอน) มะกรู ปลูดกีในดิ ได้ดนใี ทุนดิ นทุดกชนิ ด ระยะปลู กมะกรู ดนั้นกปลู ได้หลาย

ปลูกดได้ กชนิ ระยะปลู กมะกรู ดนั้นปลู ได้หกลายระยะ ขึระยะ น้ อยูก่ ขึบัน้ อยู วัตถุ่กปับระสงค์ และพืน้ แทีละพื ข่ องผู ก ซึ้ปง่ ระยะปลู กไม่ควรติ นเกิน วัตถุประสงค์ น้ ทีป้ ่ขลูองผู ลูก ซึ่งระยะปลู กไม่ดคกัวร 1ติเมตร ไปนิยโดยทั มปลูก่วมะกรู ระยะชิ ด คือดระยะชิ 2x2 เมตร จะได้เมตร มะกรู1ด ดกันเกิโดยทั น 1 ว่เมตร ไปนิยดมปลู กมะกรู ด คื1อไร่2x2 400 ต้นมะกรู การเตรี ยมเดิ เหมือนการปลู ผลทั ่วไป ขุดกหลุไม้มผลทั ขุดหลุ ไร่จะได้ ด 400 ต้นน ก็การเตรี ยมเดิน กก็ไม้ เหมื อนการปลู ่วไปม กว้ ง xม ยาว x ลึมกกว้ประมาณ x 50 เซนติ ขุดาหลุ ขุดหลุ าง x ยาว50 x ลึxก50ประมาณ 50เมตร x 50 รองก้ x 50นหลุม ด้วย ขี้วัวผสมดิน กรีดถุงดำ�ออกนำ�ต้นกล้าลงปลูก กลบดินรดนํ้า คลุมฟาง เซนติเมตร รองก้นหลุมด้วยขีว้ ัวผสมดิน กรีดถุงดาออก น้าต้นกล้าลง และทำ�หลักปักกับต้นเพื่อกันโยกเวลาลมพัด น รดน้กา ปีคลุ มฟาง ปักกับต้นหรื เพือ่ออาจจะปลู กันโยกเวลากต้น ปลูก กลบดิ ในการปลู แรกนั ้น และท ควรทำาหลั �ที่พกรางแสง ลมพั ด างแถว ซึง่ ทัง้ นีข้ นึ้ อยูก่ บั ลักษณะการปลูกของผูป้ ลูกแต่ละราย กล้ วยระหว่ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

80

80 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ในการปลูกปีแรกนั้น ควรทาที่พรางแสง หรืออาจจะปลูกต้น กล้วยระหว่างแถว ซึ่งทั้งนีข้ ึ้นอยู่กับลักษณะการปลูกของผู้ปลูกแต่ละ หากปลู กระยะชิ ดมากดมาก การปลู กกล้วกยแทรก อาจไม่อาจไม่ เหมาะสม ผู้ปลูกผูอาจ ราย หากปลู กระยะชิ การปลู กล้วยแทรก เหมาะสม ้ ปลูกข้าวโพดแทรกระหว่างแถวได้ในปีแรก หรือใช้ผา้ ซาแล็มในการพราง ปลูกอาจปลูกข้าวโพดแทรกระหว่างแถวได้ในปีแรก หรือใช้ผ้าซาแล็ม แสง ซึ่งขึ้นอยู่กับความสะดวกและความเหมาะสมแต่ละพื้นที่ ในการพรางแสง ซึ่งขึน้ อยู่กับความสะดวกและความเหมาะสมแต่ละ พืน้ ที่

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

81

81

มะนำว

ทยาศาสตร์ Citrus Citrus aurantifolia Swing. ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ aurantifolia Swing. ชื่อชืวงศ์ Rutacear ่อวงศ์ Rutacear ชื่อชืสามั ญญ LimeLime ่อสามั ชื่อชือื่อ่นอื่น ส้มมะนาว ส้มมะนาว

การปลู กมะนาว ยมพืย้นมพื ที่ป้นลูทีก่ปลูดักงนีดั้ งนี้ กำรปลู กมะนำวการเตรี การเตรี

1.1.พืพืน้ น้ ทีทีล่ ่ลมุ่ ุ่มเตรีเตรี ยมพื น้ ที้นโ่ ทีดยการทำ �คัาคั นดินนดิให้นให้ มคี มวามกว้ างประมาณ ยมพื ่โดยการท ีความกว้ าง 6-8 เมตร ส่6-8 วนสูงเมตร ให้สงั เกตจากปริ ํ้าทีเ่ คยท่ วมสูงาทีโดยให้ ่สงู งกว่า ประมาณ ส่วนสูงให้สมังาณน เกตจากปริ มาณน้ ่เคยท่อวยูมสู แนวระดับนํ้าท่วม 50 เซนติเมตร แทงร่องหรือซอยร่องทำ�ประตูนํ้าเพื่อ โดยให้อยู่สูงกว่า แนวระดับน้าท่วม 50 เซนติเมตร แทงร่องหรือซอย ระบายนํา้ เข้าออก ขนาดร่องนํา้ กว้าง 1.5 เมตร ลึก 1 เมตร พืน้ ทีร่ อ่ งกว้าง ร่องทาประตู ่อ ระบายน้ าออก ขนาดร่องน้ากว้าง 1.5 เมตร 0.5-0.7 เมตร นใช้​้าเพื ระยะปลู ก 5X5าเข้เมตร ่รอ่ งกว้ าง 0.5-0.7่อเมตร ก �5X5 ลึก 1 เมตร 2. พื้นพืที้น่ดทีอน ควรไถพรวนเพื กำ�จัดใช้ วัชรพืะยะปลู ช และทำ ให้ดินเมตร ร่วนซุย ใช้ระยะปลู2.ก พื4น้ xที4่ดอน - 6ควรไถพรวนเพื x 6 เมตร ่อกาจัดวัชพืช และทาให้ดินร่วน ซุย ใช้ระยะปลูก 4 x 4 - 6 x 6 เมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

82 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

วิธกี ารปลูก ควรปลูกในช่วงต้นฤดูฝน โดยขุดหลุมปลูกให้มขี นาด กว้างและลึกประมาณ 50 เซนติเมตร ผสมดิน ปุย๋ คอก เข้าด้วยกันในหลุม ให้ สูงประมาณ 2 ใน 3 ของหลุม เมื่อปลูกเสร็จควรปักไม้หลักและผูก เชือกยึด เพื่อป้องกันลมพัดโยก และหาวัสดุคลุมดินบริเวณโคนต้น เช่น ฟางข้าว หญ้าแห้ง รดนํ้าให้โชก การปฏิบัติดูแลรักษา

การให้นํ้า ต้องมีการให้นํ้าอย่างสมํ่าเสมอ โดยเฉพาะในช่วงที่ ปลูกใหม่ๆ ควรให้นํ้าวันละครั้งเป็นอย่างน้อย (กรณีฝนไม่ตก) หลังจาก ปลูกประมาณ 15 วัน มะนาวสามารถตั้งตัวได้แล้ว ให้นํ้าเดือนละ 2-3 ครั้ง

การใส่ปุ๋ย หลังจากมะนาวอายุได้ 3-4 เดือน ควรใส่ ปุ๋ยหมัก หรือปุ๋ยคอก ประมาณต้นละ 0.5 กิโลกรัม ใส่หลังจาก พรวนดินกำ�จัด วัชพืชแล้ว โดยใส่บริเวณรอบโคนต้น แล้วก็ให้นํ้าตามเพื่อ ให้ปุ๋ยละลาย เมือ่ มะนาวอายุ 1 ปี ให้ใส่ปยุ๋ หมักชีวภาพ ช่วงระยะก่อนออกดอกประมาณ 1-2 เดือน ให้ใส่ปุ๋ย เพื่อเร่งการเจริญเติบโตในระยะที่ยังไม่ออกดอก ใน ระยะเร่งการออกดอก ประมาณ 0.5-1 กิโลกรัม/ต้น ปริมาณที่ใช้ ขึ้นอยู่ กับอายุของต้นพืช โดยใส่ในปริมาณครึ่งหนึ่งของอายุต้น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

83 83

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

เห็ดฟำง

ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ ทยาศาสตร์ Volvariella Volvariellavovacea vovacea(Bull.

(Bull.Ex.Fr.) Ex.Fr.)Sing Sing ชื่อชืสามั ญญ Straw ่อสามั StrawMushroom Mushroom ชื่อชือื่อ่นอื เห็ ด บั ว ภาคอี ส านเรี ยกว่ า าเห็เห็ ดเฟี ยงยง ่น เห็ดบัว ภาคอีสานเรี ยกว่ ดเฟี

ถิ่นกำ�เนิด ประเทศจีน ถิ่นกาเนิด ประเทศจีน ขั้นขัตอนการเพาะเห็ ดฟาง ้นตอนกำรเพำะเห็ ดฟำง

1.1. เอาฟางมาหมั เอาฟางมาหมักกหรื หรืออแช่ แช่นน้าฟางนั ํ้า ฟางนัน้ ้นจะเป็ จะเป็นนฟางปลายข้ ฟางปลายข้าาววหรืหรืออ ฟางจากตอซังข้าวก็ได้ ถ้าเป็นตอซังจะมีดีกว่าเพราะมีอาหารเยอะ ฟางจากตอซังข้าวก็ได้ ถ้าเป็นตอซังจะมีดกี ว่าเพราะมีอาหารเยอะ

2. ถ้าเป็นปลายฟางแช่นํ้านานหน่อย สัก 2-3 วัน แต่ถ้าเป็น าเป็นชัปลายฟางแช่ นานานหน่ ้ อย สัก 2-3 วัน แต่ถ้าเป็นตอ ตอซังแช่2.ซักถ้1-3 ่วโมง โมง �หรับอัดฟางให้แน่นเป็นกองๆ ซังแช่ซ3.ัก ทำ1-3 �ไม้ชัแ่วบบสำ 3. ทาไม้กฟางจนใช้ แบบสาหรัได้บแอัล้ดวฟางให้ แน่นเป็ไนม้กองๆ

4. หมั ให้เอามาใส่ แบบแล้วยํ่าให้แน่น 4. หมักฟางจนใช้ได้แล้ว ให้เอามาใส่ไม้แบบแล้วย่าให้แน่น พอสมควร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

84

84 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

พอสมควร 5.5.โรยอาหารเสริ

โรยอาหารเสริมม(ใช้ (ใช้รราข้ ำ�ข้าาวก็ วก็ไได้ด้))ก่ก่ออนน แล้ แล้ววโรยเชื โรยเชื้อ้อเห็ เห็ดดฟางทั ฟางทับบ ลงไป ให้โรยติดขอบ

จากนั้นน้ ใส่ ใส่ฟฟางทั างทับบแล้ แล้ววรดน้ รดนาให้ าํ้ ให้ชชุ่มมุ่ พอสมควร พอสมควร แล้ 6.6.จากนั แล้ววขึขึน้​้นเหยี เหยียยบให้ บ แน่แนน่พอควร �กีากี ่ชั้น่ชก็ั้นได้ก็ได้ ให้ นพอควรชั้นชัเห็้นดเห็กัดบกัฟางจะทำ บฟางจะท

7. พอได้ครบชั้นที่กำ�หนด ก็ให้ยกไม้แบบขึ้น 7. พอได้ครบชั้นที่กาหนด ก็ให้ยกไม้แบบขึน้

8. จากนั้นให้ใช้พลาสติกคลุมกองฟางไว้เพื่อควบคุมอุณหภูมิ 8. จากนั้นให้ใช้พลาสติกคลุมกองฟางไว้เพื่อควบคุมอุณหภูมิ จากนั้นก็รอเก็บเห็ดฟางได้เลย จากนั เห็ดํ้าฟางได้ เลย ้นก็9.รอเก็ ให้รบดน ข้างๆ กองฟาง (อย่ารดให้ถูกกองฟางหรือเชื้อเห็ด) รดน้แรก าข้างๆ (อย่ารดให้ถูกกองฟางหรื อเชื้อองศา เห็ด) ทุกวัน ช่9.วงให้2-3 อุณกองฟาง หภูมิข้างในกองฟางควรอยู ่ที่ 35-38 ทุ กวัน ช่10. วง 2-3 แรก อุนณทีหภู มิข(เพาะได้ า้ งในกองฟางควรอยู ประมาณวั ่ 5-6 5-6 วัน) จะมี่ทเี่ห็35-38 ดเกิดขึ้นองศา มาแล้ว

ประมาณวันนทีที่ 5-6 ่ 7-8(เพาะได้ (เพาะได้5-6 7-8วัวันน) )จะมี ก็สามารถเก็ เห็ดได้ว 10.11.ประมาณวั เห็ดเกิดขึ้นบมาแล้ 11. ประมาณวันที่ 7-8 (เพาะได้ 7-8 วัน) ก็สามารถเก็บเห็ดได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

85 85

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

เห็ดนำงฟ้ำ

เพำะเห็ดดนางฟ้ นำงฟ้าำในท่ ในท่ออซีซีเมนต์ เมนต์แแบบประหยั บบประหยัดด เพาะเห็

ชื่อชืวิ่อทวิทยาศาสตร์ ยาศาสตร์ ชื่อชืสามั ญญ

่อสามั ชื่อวงศ์ ชื่อวงศ์

Pleurotus Pleurotussajor-caju(Fr.) sajor-caju(Fr.)Sing.

Sing.

Sarjor-caju Sarjor-cajuMushroom Mushroom Tricholmataceae Tricholmataceae กศน. กศน. ออำเภอเมื ำเภอเมือองขอนแก่ งขอนแก่นน

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

86 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ในการเพาะเห็ดนางฟ้า หรือเห็ดนางรมเพื่อเอาไว้บริโภคในครัว เรือน เราสามารถเพาะเห็ดนางฟ้า – นางรมแบบไม่ต้องสร้างโรงเรือนได้ โดยไม่ต้องพึ่งโรงเรือนเพาะวิธีนี้เป็นวิธีที่ง่ายไม่ยุ่งยาก และไม่ต้องลงทุน สูง โดยมีแค่ท่อซีเมนต์ หรืออ่างปูน มีขั้นตอน ดังนี้ อุปกรณ์

1. วงบ่อซีเมนต์ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เมตร

2. เห็ด 60 ก้อน

3. ทราย 1 ถุง ใส่ตะกร้าแบน

4. ไม้ไผ่ ทำ�เป็นทีว่ าง ถ้าหาไม่ได้ ไม้กระถินก็ได้ หรือท่อนํา้ ประปา ที่ไม่ใช้ก็ได้

5. กระสอบ ผ้า หรือวัสดุบิดฝา

6. นํ้าสะอาด ถ้าเป็นนํ้าประปาเปิดไว้ 1 – 2 วัน ตากแดด

7. ที่ฉีดนํ้า 1 กระบอก ไม่ต้องซื้อ หาได้ในบ้าน ขั้นตอนการเพาะเห็ด

1. นำ�วงบ่อซีเมนต์ ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 1 เมตร มาวางพิง ผนัง ในลักษณะตะแคง ในพื้นที่ที่แสงแดดส่องไม่ถึง สำ�หรับวงบ่อซีเมนต์ที่นำ� มาใช้ หากเป็นวงบ่อที่มีด้านเปิดด้านเดียว สามารถวางตั้งได้เลย แต่ถ้า ใช้วงบ่อกลวง ให้นำ�แผ่น ไม้อัด มาปิดด้านใดด้านหนึ่งไว้

2. นำ�ทราย 1 ถุง ใส่ตะกร้าแบนวางไว้ด้านล่างของวงบ่อซีเมนต์ เป็นที่เก็บความชื้น แล้วนำ�ไม้มาวางพาดขวาง

3. ให้ไปหาซื้อก้อนเห็ดที่เชื้อเดินเต็มถุงแล้ว (สังเกตเส้นใยจะ เดินเต็มก้อนเป็นสีขาว หรือถ้าเป็นสีนํ้าตาลอ่อนยิ่งดี) นำ�ก้อนเชื้อเห็ด

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

87 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 87 ซีเมนต์เป็นที่เก็บความชืน้ แล้วนาไม้มาวางพาดขวาง 3. ให้ไปหาซือ้ ก้อนเห็ดที่เชือ้ เดินเต็มถุงแล้ว (สังเกตเส้นใยจะ มาวางเรี นในวงบ่ ให้เอต็ถ้มาเป็ คล้นาสียกั บวางก้ออนยิ นเห็่งดีด)ในโรงเรื อน้อโดยจะ เดินเต็มก้ยองกั นเป็ นสีขาวอหรื น้าตาลอ่ นาก้อนเชื เห็ด วางก้ อนเชื ดได้ปอระมาณ 60ายกั ก้อบนวางก้ เปิดอจุนเห็ กคอขวดแคะเอาเมล็ มาวางเรี ยงกั้อนเห็ในวงบ่ ให้เต็ม คล้ ดในโรงเรือน โดยจะด ข้วางก้ าวฟ่อานเชื งออกให้ ้อเห็ดหได้มดประมาณ 60 ก้อน เปิดจุกคอขวดแคะเอาเมล็ดข้าว ฟ่างออกให้ 4. ปิหดมด ด้วยกระสอบ ผ้า หรือวัสดุปดิ ฝา และอาจนำ�แผ่นกระเบือ้ ง วางลงบนวงบ่อซีเมนต์เพื่อบังแสงแดด 4. ปิดด้วยกระสอบ ผ้า หรือวัสดุปิดฝา และอาจนาแผ่น กระเบือ้ งวางลงบนวงบ่อซีเมนต์เพื่อบังแสงแดด

ล ให้แทลาการรดน้ าเห็ดทุ้ากเห็ครัด้งทุวักนครัละ้ง 12 ครั1-้ง แล้ วแต่ กำรดูแการดู ให้ทำ�การรดนํ วันละ 2 ครั ้ง สแล้ภาพ วแต่ สภาพอากาศ ควรให้ ชื้นเสมอ ประมาณ สัปดาห์ เห็ดนางฟ้ อากาศ แต่คแต่ วรให้ ชุ่มชืชน้ ุ่มเสมอ ประมาณ 1 สัป1ดาห์ เห็ดนางฟ้ าก็จาะก็จะ ออกดอก ออกดอก กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

88 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

88

มะละกอ

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Carica Carica papaya papaya L. L. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Papaya, Pawpaw, Tree melon melon Papaya, Pawpaw, Tree ชื่อวงศ์ Caricaceae ชื่อวงศ์ Caricaceae ชื่ออื่น มะก้วยเทศ (ภาคเหนือ) หมักหุ่ง (ลาว,นครราชสีมา,เลย) ลอกอ ชื่อ(ภาคใต้ อื่น มะก้ (ภาคเหนืแตงต้ อ) หมันก(สตู หุง่ ล(ลาว,นครราชสี มา,เลย) ลอกอ ) กล้วยเทศ วยลา (ยะลา) ) (ภาคใต้) กล้วยลา (ยะลา) แตงต้น (สตูล) การเตรี และการปลูก แปลงปลูกมะละกอควรยกร่อง กำรเตรียมแปลงปลูกและกำรปลู เป็นรูปหลั แปลงปลู นรูปหลังเต่ า หรือเซนติ รูปสามเหลี งเต่า หรืกมะละกอควรยกร่ อรูปสามเหลี่ยม อสูงเป็ งประมาณ 30-50 เมตร ย่ ม สูกว้งประมาณ 30-50 เมตร ากว้ าง 1.50-2.00 เมตร าง 1.50-2.00 เมตรเซนติ ร่องระหว่ งแปลงกว้ าง 1-2 ม. เพื่อร่ช่อวงระหว่ ยในการาง แปลงกว้าง 1-2 ม. เพือ่ ช่วยในการระบายนา ํ้ และเป็นทางเดินเข้าไปกำ�จัด ระบายน้า และเป็นทางเดินเข้าไปกาจัดวัชพืช วัชพืช ระยะปลูก ระยะห่างระหว่างหลุมปลูก ห่างกันประมาณ 2×2 เมตร ถึงระยะปลู ก ระยะห่างระหว่างหลุมปลูก ห่างกันประมาณ 2×2 3×3 เมตร เมตร ถึงย3×3 กำรเตรี มหลุเมตร มปลูก ขุดหลุมปลูกมีขนาดกว้าง 50 เซนติเมตร กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

89

89

การเตรียมหลุมปลูก ขุดหลุมปลูกมีขนาดกว้าง 50 เซนติเมตร ยาว 50 เซนติ เซนติเเมตร มตร ลึลึกก 50 50 เซนติ เซนติเเมตร มตร รองก้ รองก้นนหลุ หลุมมด้ด้ววยปุ ยปุ๋ย๋ยหมั หมักกชีชีววภาพ ภาพ ยาว 50 11 กิกิโโลกรั ลกรัมม ต่ต่ออหลุ หลุมม แล้ แล้ววกลบด้ กลบด้ววยดิ ยดินน รดน้ รดนําให้ ้าให้ชชุ่มุ่ม

การปลูก ย้ายต้นกล้าที่เตรียมไว้ นำ�มาปลูกในหลุมปลูก 2-3 ายต้ ่เตรียมไว้ ามาปลู มปลูกนให้ 2-3แน่นควรปัก ต้กำรปลู นต่อหลุกมย้เพื อ่ คันดกล้ เลืาอทีกเอาต้ นทีส่ นมบู รณ์แข็กงในหลุ แรง กลบดิ ต้นผตู่กอเชืหลุอกยึ ม เพื ดเลืาอไว้กเอาต้ ่สมบู้ารให้ ณ์ชแุ่มข็งแรง กลบดินให้แน่นควร ไม้ ดต้่อนคักล้ ไม่ให้ลน้มทีรดนํ เชือกยึแดลรัต้นกกล้ ไว้ไม่ให้นลาํ้ มช่รดน้ าให้ชุ่ม ้าทุกวัน เมือ่ ต้นกล้า ปักไม้ผูกการดู ษาาการให้ วงแรกควรรดนํ โตขึ ้นให้ นํ้า ก3-5 วัน/ครั้งน้ำ ช่วงแรกควรรดน้าทุกวัน เมื่อต้นกล้าโตขึน้ กำรดู แลรั ษำ กำรให้

การให้ใส่ปุ๋ย ควรใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพ 200 กรัม ต่อต้น เดือนละ ให้นา้ 3-5 วัน/ครั้ง กำรให้ใส่ปุ๋ย ควรใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพ 200 กรัม ครั้ง อนละครั ำจัดวั�ชจัพื พืชด้วยวิธีการถอน ต่อต้น เดืการกำ �จัด้งวัชกำรก พืช ควรกำ ดวัชชพืควรก ชด้วาจั ยวิดธวัีกชารถอน พริกกกะเพรา โหระพา กะเพรา ดายหญ้าหรือถางหรือใช้วธิ ปี ลูกพืชหมุนเวียน เช่เช่นนพริ แตง และพื ชตระกู ่ว ซึ่งจะช่ มดิวนยคลุ ป้อมงกัดิน วัป้ชอพืงกั ชงอกและยั งช่วย โหระพา แตง และพืลถัชตระกู ลถั่ววยคลุ ซึ่งจะช่ นวัชพืชงอก ให้ มะละกอได้ ปุ๋ยและนํร้าับเพิปุ๋ย่มและน้ ขึ้น าเพิ่มขึน้ และยั งช่วยให้มรับะละกอได้

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

90 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

90

เห็ดหอม

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Lentinus Lentinusedodes edodes(Berk.)

(Berk.)Sing.

Sing. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ ShiitakeMushroom Mushroom Shiitake วิธีกำรเพำะบนท่ วิธีการเพาะบนท่ ไม้ที่ใช้ดเหอมมี พาะเห็หดลายชนิ หอมมีหดลายชนิ ้งไม้ง อนไม้ ไม้อทนไม้ ี่ใช้เพาะเห็ ทั้งไม้เนืด้อทัแข็ เนื ้อแข็งเนืและไม้ ที่ใตห้สูผงลผลิ แก่ ลไม้ก่ใอนสกุ อ โอ๊ค โดย และไม้ อ้ อ่อนเนืไม้​้ออ่ทอี่ให้นผไม้ ลผลิ ได้แตก่สูงไม้ได้ในสกุ โอ๊คลก่โดยมี มีขั้นตอน การเพาะแบ่งออกได้ดังนี้ ขั้นตอน การเพาะแบ่งออกได้ดังนี้ กำรเตรีการเตรี ท่อน ๆ ยาวประมาณท่ อนละ ซม. ยมไม้ ตัยดมไม้ ไม้เป็นตัท่ดอไม้นเป็ๆนยาวประมาณท่ อนละ 100 ซม.100 ขนาด ขนาดเส้ นย์กตัลาง 5 เเซนติ ้นไปงอย่ ระวัางให้อย่เปลื าให้อเกไม้ ปลือชกไม้ เส้นผ่าศูนนผ่ย์ากศูลาง ง้ แต่ตั5้งแต่ เซนติ มตร เขึมตร น้ ไปขึระวั ้า ชํ้า ฉีก แตก หรือล่อน ถ้าไม้นั้นชุ่มนํ้าก็ให้พักไม้ไว้ 15-30 วัน จึงจะใส่เชื้อ ฉีก แตก หรือล่อน ถ้าไม้นั้นชุ่มน้าก็ให้พักไม้ไว้ 15-30 วัน จึงจะใส่เชือ้ กำรใส่เชืการใส่ เชือ้ ทีเจาะรู นไม้๊ดดตูว้ ่หยตุ รือสว่าานไฟฟ้ าเป็นแถวตาม ้อ เจาะรู ่ท่อนไม้ทดที่ ้วอ่ ยตุ รือด๊ สว่ตูห่ านไฟฟ้ เป็นแถวตามความ ความยาวของท่ ละรูและแถวห่ างกันประมาณ เซนติ เมตร ยาวของท่อนไม้ อแต่นไม้ ละรูแต่ และแถวห่ างกันประมาณ 7 เซนติ7เมตร ขนาดรู ขนาดรูกว้าง ประมาณ 1 เซนติเมตรลึก 2.5 เซนติเมตร นำ�เชื้อซึ่งทำ�จาก กว้าง ประมาณ 1 เซนติเมตรลึก 2.5 เซนติเมตร นาเชือ้ ซึ่งทาจาก ขี้ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ขี้เลื่อยมาทำ�เป็นแท่งสี่เหลี่ยม ขนาดใกล้เคียงกับรูที่เจาะไว้ ใส่เชื้อเกือบ เต็มรู แล้วปิดด้วยฝาเปลือกไม้ (ที่เจาะด้วยตุ๊ดตู่ ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่าเล็ก น้อย) และตอกให้แน่นแนบสนิทกับเปลือกท่อนไม้ เมือ่ ใส่เชื้อทัว่ ทุกรูแล้ว นำ�ท่อนไม้ไปกองไว้ใต้ร่มไม้หรือในโรงเรือน

การดูแลรักษา ขณะกองพักไม้ไว้เพือ่ ให้เชือ้ เจริญเติบโตทัว่ ท่อน ไม้ ต้องหมั่นดูแลรักษาความชื้นในเนื้อไม้ไม่ให้แห้งด้วยการรดนํ้าอย่าง สมํ่าเสมอ และดูแลเรื่องความสะอาด ระวังอย่าให้ปลวกหรือ แมลง ทำ�ลายท่อนไม้ และควรกลับกองไม้ประมาณเดือนละครั้ง โดยสลับเอา ท่อนไม้ด้านบนลงไว้ด้านล่าง ทั้งนี้เพื่อให้ท่อนไม้ได้รับความชื้นใกล้เคียง กัน และเป็นการช่วยกระตุ้นให้เชื้อเห็ดเจริญเต็มทั่วทั้งท่อน

การออกดอก เมือ่ เชือ้ เจริญเติบโตทัว่ ท่อนไม้ ใช้เวลา 3-6 เดือน เชือ้ เห็ดก็จะเริม่ สร้างตุม่ ดอกและออกดอกเป็นช่วง ๆ ตามความพอเหมาะ ของอุณหภูมิและความชื้นในอากาศ เพือ่ ให้มีผลผลิตเห็ดออกตลอดทั้งปี จึงได้มีการคิดค้นวิธีบังคับให้เห็ดออกดอกได้ตามความต้องการ ด้วย การกระตุ้นหรือเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม เช่น การสั่นสะเทือน การ ทำ�ให้เย็น และการเพิม่ ความชืน้ ภายในท่อนไม้ให้มมี ากกว่าปกติ ก็จะทำ�ให้ เชื้อเห็ดสร้างดอกได้

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

91

92 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

92

แคบ้ำน

ชื่อชืวิ่อทวิยาศาสตร์ SesbanSesbania Sesbaniagrandiflora grandiflora( (Desv.

Desv.) )Linn.

Linn. ทยาศาสตร์ Sesban ชื่อชืสามั ญญ CorkWood WoodTree, Tree,Vegetable VegetableHumming HummingBird BirdAgatti Agatti ่อสามั Cork ชื่อวงศ์ Papilionaceae ชื่อวงศ์ Papilionaceae ชื่ออื่น ๆ แคแดง ( เชียงใหม่ ) , แคบ้าน ( กลาง ) ชื่ออื่น ๆ แคแดง ( เชียงใหม่ ) , แคบ้าน ( กลาง )

แคบ้านเป็นพืชผักที่มีการเจริญเติบโตเร็ว แตกกิ่งก้านออกมาก แคบ้านเป็นพืชผักที่มกี ารเจริญเติบโตเร็ว แตกกิ่งก้านออกมาก รูปใบมีลักษณะคล้ายกับใบมะขาม โดยแต่ละก้านจะมีใบย่อยออกเรียง รูปใบมีลักษณะคล้ายกับใบมะขาม โดยแต่ละก้านจะมีใบย่อยออกเรียง สลับกันประมาณ 10-30 คู่ เมื่อถึงเวลาออกดอกจะออกเป็นดอกเดี่ยว สลับกันนประมาณ 10-30แคเป็ คู่ เมืน่อต้ถึนงไม้ เวลาออกดอกจะออกเป็ ่ยวก และเป็ ช่อที่ปลายยอด พื้นบ้าน เป็นไม้เนื้ออ่อนนดอกเดี นิยมปลู และเป็ นไม้กพได้ืน้ ใบ้นทุานกพืเป็้นนทีไม้่ทั้งเนืดิอ้ นอ่เหนี อนยนิวยดิมปลู เป็ นรั้วบ้นช่านอทีคั่ปนลายยอด นา และริแคเป็ มถนนนต้ปลู นร่วกน เป็นรัว้ บ้าน คักนไว้นา และริ มถนน ยว ดินร่วน่ผุ สามารถปลู ในบริ เวณบ้ านเพืปลู่อกปรัได้บใพืนทุ้นทีก่พืให้​้นมที​ีป่ทุ๋ยั้งดิเนืน่อเหนี งจากใบแคที แล้ วทำ�ให้ดกินไว้ อุดในบริ มสมบู รณ์านเพื เมื่อ่อแก่ปรัจบะแพร่ ที่มีเมล็ดแก่​่ผจุัด สามารถปลู เวณบ้ พืน้ ทีพ่ให้ันมธุีป์ดุ๋ย้วยฝั เนื่อกงจากใบแคที เติ ม่นานรจะยื นตาย แล้บวโตได้ ทาให้ดมีนิออุายุดไมสมบู ณ์ เมืน่อต้แก่ จะแพร่พันธุ์ด้วยฝักที่มีเมล็ดแก่จัด เติบโตได้ มีอายุไม่นาน จะยืนต้นตาย กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

93 93

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ประโยชน์ ประโยชน์

นิยนิมนำ อนอไปลวกเป็ นผันกผัเคีกยเคีงคูยงคู ่กบั ่กอาหารหรื อนํอ้า ยมน�ยอดอ่ ายอดอ่อนอนใบอ่ ใบอ่ น ไปลวกเป็ ับอาหารหรื พริน้กาพริ ต่างกต่ๆางดอกอ่ อนก็อเนก็ ช่นเกัช่นนกัแต่ อนสามารถนำ �ไปทำ �อาหารได้ ๆ ดอกอ่ น ดแต่อกอ่ ดอกอ่ อนสามารถน าไปท าอาหาร หลายอย่ าง เช่านง แกงส้ มดอกแค ต้มจืดต้คอกแค เป็นต้เป็ น ทัน้งต้นีน้เพืทัอ่ ้งลดความ ได้หลายอย่ เช่น แกงส้ มดอกแค มจืดคอกแค นีเ้ พื่อลด ขมในการนำ �ไปประกอบอาหาร ควรเด็ดควรเด็ เกสร ข้ดาเกสร งในทิข้​้งาก่งในทิ อน ้งก่อน ความขมในการน าไปประกอบอาหาร

นอกจากนั้นแคบ้านไม่ว่าจะเป็นยอดอ่อน ใบอ่อน ดอก หรือว่า นอกจากนั้นแคบ้านไม่ว่าจะเป็นยอดอ่อน ใบอ่อน ดอก หรือ ผักอ่อน เมือ่ กินเข้าไปจะมีสรรพคุณเป็น ยา สามารถช่วยแก้ไข้หวั ลม ว่าผักอ่อน เมื่อกินเข้าไปจะมีสรรพคุณเป็น ยา สามารถช่วยแก้ไข้หัวลม

วิธีปลูก วิธีปลูก

เตรียมดินทีม่ สี ภาพร่วนซุย ผสมกับปุย๋ คอกและขุยมะพร้าว หรือ เตรียมดินที่มีสภาพร่วนซุย ผสมกับปุ๋ยคอกและขุยมะพร้าว ต้นกล้า มาปลูกลงในดินดังกล่าว ถ้าปลูกลงในกระถาง ควรนำ�ออกมา หรือต้น่โล่กล้ กลงในดินดังกล่้งาวัวนถ้เพราะแดดจะช่ าปลูกลงในกระถาง วางในที ง าเพืมาปลู ่อให้โดนแดดตลอดทั วยทำ�ควรน ให้ต้นาแค ออกมาวางในที โดนแดดตลอดทั วัน เพราะแดดจะช่ วยทวาง ออกดอกได้ มากขึ่โ้นล่งทัเพื ้งนี่อ้กให้ ็ควรรดนํ ้าอย่างเพีย้งงพอวั นละ 2 ครั้ง ในช่ ตน้ แคออกดอกได้ มากขึ้น ทั้งนี้ก็ควรรดน้าอย่างเพียงพอวันละ 2 เช้ให้ า และเย็ น ครั้ง ในช่วงเช้า และเย็น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

94 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

94

ถั่วฝักยำว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Vigna Vignasinensis sinensis ชื่อสามัญ Yard Yardlong longbean, bean,Asparagus Asparagusbean bean Leguminosae ชื่อวงศ์ Leguminosae กำรปลูกถั่วฝักยำว การปลูกถั่วฝักยาว ยมดิน ยกร่ าง 1-1.20 วแต่ ว กำรเตรีการเตรี ยมดิอนงแปลงกว้ ยกร่องแปลงกว้ าง เมตร 1-1.20ความยาวแล้ เมตร ความยาวแล้ สภาพแปลง ตากดิ นไว้น7-10 วัน เพื แมลงแมลง และศัและศั ตรูบางชนิ ด แต่ สภาพแปลง ตากดิ ไว้ 7-10 วัน่อทเพืาลายไข่ ่อทำ�ลายไข่ ตรูบาง แล้ดว แล้ ไถคราด ใส่ปุ๋ยใส่คอก ปุ๋ยหมัปุ๋ยกหมั เพืก่อปรั สภาพโครงสร้ างดินางดิน ชนิ ว ไถคราด ปุ๋ยคอก เพืบ่อปรั บสภาพโครงสร้

การปลูกถั่วฝักยาว ทำ�หลุมปลูกหลังปรับร่องแปลงให้ขุดหลุม กำรปลู กถั่วฝักายำว าหลุเซนติ มปลูเมตร กหลังระยะระหว่ ปรับร่องแปลงให้ ุดหลุเมมตร ปลูกรอง ปลู กระยะระหว่ งต้นท50 าง 80 ขเซนติ ระยะระหว่ างต้๋ยนหมั50ก ปุเซนติ เมตร ระยะระหว่ เมตร รองก้น ด ก้นหลุมด้วยปุ ๋ยคอกโดยคลุ กเคล้าให้างเข้80 ากับเซนติ ดิน แล้ วหยอดเมล็ หลุมด้วยปุ ๋ยหมั2-3 ก ปุเมล็ ๋ยคอกโดยคลุ าให้๋ยเคอกหนา เพี ข้ากับดิน แล้ยวงเล็ หยอดเมล็ ดว ลงไปหลุ มละ ด กลบหลุกมเคล้ ด้วยปุ กน้อย แล้ รดนํ ้าทุกมวัละ น วั2-3 นละครั ลงไปหลุ เมล็้ง ด กลบหลุมด้วยปุ๋ยคอกหนา เพียงเล็กน้อย แล้ว รดน้าทุกวัน วันละครั้ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

95 95

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การปฏิ ลรักกษำ ษา กำรปฏิบบัตัติ​ิดดูแูแลรั

การให้ กยาวเป็ ่ต้องการน ํ่าเสมอและ การให้ น้านถัํ้า ่วถัฝั่วกฝัยาวเป็ นพืนชทีพื่ตชอ้ทีงการน้ าอย่ํ้าาอย่ งสม่างสม าเสมอและ เพียงพอ การให้นํ้าในระยะอาทิตย์แรกหลังหยอดเมล็ด ควรให้นํ้าทุกวัน เพียงพอ การให้นาในระยะอาทิ ้ ตย์แรกหลังหยอดเมล็ด ควรให้นาทุ ้ กวัน อย่ า ให้ ดิ น แห้ ง แต่ อ ย่ า ให้ ม ากเกิ น ไปเพราะจะทำ � ให้ เ มล็ ด อาจเน่ า ได้ าให้ดินแห้งแต่อญย่เติาให้ มากเกิ าให้าเมล็ อาจเน่ วน ส่อย่วนระยะการเจริ บโต และตินดไปเพราะจะท ดอกออกผลอย่ ให้ขดาดน าํ้ เป็านได้อันส่ขาด ระยะการเจริ และติ าให้ขาดน้ นอันวขาด ควรให้ นํ้าทุกญวันเติๆบ2โตครั ้งในช่ดดอกออกผลอย่ วงเช้าเย็น เพราะจะทำ �ให้าเป็ดอกร่ ง และ ควรให้ 2 ครั้งสในช่ ไม่ ติดฝันก้าทุหรืกอวัฝันกๆอาจไม่ มบูวรงเช้ ณ์ าเย็น เพราะจะทาให้ดอกร่วง และไม่ ติดฝัก หรือฝักอาจไม่สมบูรณ์

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

96 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

96

กะเพรำ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum sanctum L. ชื่อวิทยาศาสตร์ Ocimum sanctum L. Ocimum L. ชืชื่อ่อพ้พ้อองง Ocimumtenuiflorum tenuiflorum L. Holy Sacred Basil ชื่อสามัญ Holybasil, basil, Sacred Basil ชื่อวงศ์ Lamiaceae(Labiatae) (Labiatae) Lamiaceae ชื่ออื่น กะเพราขน กะเพราขนกะเพราขาว กะเพราขาวกะเพรา (ภาคกลาง) กะเพรา (ภาคกลาง)กอมก้ กอมก้ออ กอมก้อดง กอมก้ ยงใหม่ ) อีตู่ไทย (ภาคอีสาน) (เชียงใหม่) อีตอไู่ ดง (เชี ทย (ภาคอี สาน)

วิธีปลูกกะเพรา วิธีปลูกกะเพรำ การปลูกกะเพรำควรกระทาในตอนเย็น วิธีการปลูก

การปลูกกะเพราควรกระทำ�ในตอนเย็น วิธีการปลูกที่นิยมมี 2 ทีวิธ่นีดยิ ้วมมี ยกัน2 วิคืธอีด้วยกัน คือ าย้าาย้ยปลู ก โดยการหว่ านเมล็ ดให้ กระจายทั 1. การเพาะกล้ 1. การเพาะกล้ ายปลู ก โดยการหว่ านเมล็ ดให้ กระจายทั่วแปลง ว่ แปลง แล้ววรดนํ รดน้​้าาตาม แล้วใช้แกลบสด แกลบเผาหรือฟาง หว่านหรือคลุมบางๆ แล้ ทัตามทั นที หลั จากนั ้น รดนํ ้าทุกาทุ วันกเช้วัานและเย็ น จนกระทั นทีงหลั งจากนั ้น รดน้ เช้าและเย็ น จน ่งเมื่ออายุได้ 20-25 กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

97

วัน จึงทำ�การย้ายปลูก โดยการถอนกล้าแล้วเด็ดยอดนำ�ไปปลูกในแปลง โดยใช้ระยะปลูก 20x20 เซนติเมตร

เมื่อถอนกล้าออกจากแปลงแล้วจะต้องปลูกให้เสร็จ การปลูก กะเพราภายในวันเดียวกัน หลังจากปลูกเสร็จควรหาฟางหรือหญ้าแห้ง มาคลุมเพื่อเก็บความชื้นและรดนํ้าตามทันที

2. การปักชำ� โดยตัดกิง่ ทีโ่ ตเต็มทีย่ าวประมาณ 5-10 เซนติเมตร แล้วปลิดใบออกให้หมดนำ�ไปปักชำ�ในแปลง โดยใช้ระยะปลูก 20x20 เซนติเมตร ใช้หญ้าแห้งหรือฟางแห้งสะอาดคลุมให้ทั่วแปลง และรดนํ้า ตามทันที การปฏิบัติดูแลรักษา

กะเพราเป็นพืชทีต่ อ้ งการความชืน้ สูงและสมาํ่ เสมอ ดังนัน้ จึงควร มีการรดนํ้าให้ทุกวัน แต่ระวังอย่าปล่อยให้มีการท่วมขังของนํ้าในแปลง ในระยะแรกควรทำ�การพรวนดินและกำ�จัดพืชทุกๆ 1-2 สัปดาห์ โดยการ ใช้มือถอนจอบหรือเสียมดายหญ้าออกและควรทำ�ด้วยความระมัดระวัง อย่าให้กระทบต่อต้นและรากเพราะเป็นพืชที่ดูแลรักษาง่าย เจริญเติบโต ดี ควรฉีดพ่นนํา้ หมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอืน่ ๆ ทำ�อย่างสมาํ่ เสมอ หลังจากการเก็บเกีย่ วสำ�หรับการป้องกันกำ�จัดโรคและแมลงนัน้ เนือ่ งจาก กะเพราเป็นพืชทีไ่ ม่คอ่ ยมีปญ ั หาเรือ่ งโรคและแมลงมากนัก การแก้ปญ ั หา จึงไม่ควรใช้สารเคมี เพราะอาจไม่คุ้มค่า

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

98 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

98

กระชำย

ชื่อวิทยาศาสตร์ Boesenbergia rotunda (L.) Mansf. กระชาย

ชื่อสามัญ Kaempfer ชือ่ วงศ์ วิทยาศาสตร์ Zingiberaceae Boesenbergia rotunda (L.) Mansf. ชื่ออืสามั Kaempfer ่น ญ กระชายดา กะแอน ขิงทราย (มหาสารคาม) จี๊ปู ซีฟู ชืเปาซอเร๊ ่อวงศ์ า ะ เป๊าสี่ระแอน Zingiberaceae (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ละแอน (ภาคเหนือ) ชืว่า่อนพระอาทิ อื่น กระชายด�ำ กะแอน ตย์ (กรุงเทพฯ) ขิงทราย (มหาสารคาม) จี๊ปู ซีฟู เปาซอเร๊าะ เป๊าสี่ระแอน (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) ละแอน (ภาคเหนื านพระอาทิ ตย์ (กรุงคัเทพฯ) กำรปลูกกำรเตรียอ) ว่ มเหง้ ำพันธุ์กระชำย ดเลือกหัวพันธุ์ที่มีอายุ 79 เดือน มีตาสมบูรณ์ ไม่มีโรคแมลงทาลาย แบ่งหัวพันธุ์โดยการหั่น การปลูกการเตรียมเหง้าพันธุ์กระชาย ขนาดของเหง้าควรมีตาอย่างน้อย 3-5 ตาหรือแง่ง มีน้าหนัก 15-50 กรัม

คัดเลือกหัวพันธุ์ที่มีอายุ 7-9 เดือน มีตาสมบูรณ์ ไม่มีโรคแมลง ทำ�ลาย แบ่งหัวพันธุ์โดยการหั่น ขนาดของเหง้าควรมีตาอย่างน้อย 3-5 ตา หรือแง่ง มีนา้ํ หนัก 15-50 กรัม

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย99 ์ 99

กำรเตรียมหัวพันธุ์กระชำย การปลูกใช้ท่อนพันธุ์มี 2 ลักษณะคือหัว การเตรียมหัวพันธุ์กระชาย แม่และแง่ง การปลูกด้วย แง่งพันธุ์มีปล้อง 7-9 ปล้อง / ชิน้ น้าหนัก

การปลูกใช้ทอ่ นพันธุม์ ี 2 ลักษณะคือหัวแม่และแง่ง การปลูกด้วย 15-30 เซนติ แง่งพันธุกรั์มมีปล้ยาว อง 8-12 7-9 ปล้ องเมตร / ชิ้น นํ้าหนัก 15-30 กรัม ยาว 8-12 เซนติเมตร กำรปลู กกระชำย ระยะระหว่างต้น และระหว่างแถว 30×30

การปลูกกระชาย ระยะระหว่างต้น และระหว่างแถว 30×30 เซนติเมตร ขุดหลุมขนาด กว้าง x ยาว x ลึก 15×15x15 เซนติเมตร ใส่ เซนติเมตร ขุดหลุมขนาด กว้าง x ยาว x ลึก 15×15x15 เซนติเมตร ปุ๋ยปคอกรองก้ นหลุ มประมาณหลุ มละ ม (ม1 (กระป๋ องนม ) น)าหันำว� ใส่ ุ๋ยคอกรองก้ นหลุ มประมาณหลุ มละ200200กรักรั 1 กระป๋ องนม ลงปลู ก กลบดิ นหนา 5 เซนติ เมตร หัพัวนพัธุน์ทธุี่เตรี ท์ เี่ ยตรีมไว้ ยมไว้ ลงปลู ก กลบดิ นหนา 5 เซนติ เมตรคลุคลุมมแปลงด้ แปลงด้วยฟาง วยฟาง หรือหญ้าคาหนาประมาณ คาหน้าประมาณ 22นินิว้ ว้ เพืเพือ่ ่อป้ป้อองกังกันนการงอกของวั การงอกของวัชพืชพืชและรั ชและกษา รักษาความชื รดน้ ความชื ้นในดิน้ ในดิ รดนํน้าให้ ชุ่มาให้ชุ่ม

การใส่ปุ๋ยและกำ�จัดวัชพืช กระชายงอก ยาวประมาณ 5-10 กำรใส่ ป ุ๋ยและก ชพืช�กระชำยงอก เซนติเมตร ควรรีำจั บทำด�วัการกำ จัดวัชพืชและฉียาวประมาณ ดพ่นนํ้าหมักชี5-10 วภาพ สะเดา เซนติ เมตร ควรรี หรื อสมุ นไพรอื ่น บๆทาการกาจัดวัชพืชและฉีดพ่นน้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

100 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

100

กระหล่ำดอก

ชื่อวิทยาศาสตร์ Brassica oleracea L. var. botrytis L. ชื่อวิสามั ทยาศาสตร์ Brassica oleracea L. var. botrytis L. ญ Cauliflower, Heading Broccoli Cauliflower, ชื่อสามั วงศ์ ญ BrassicaceaeHeading Broccoli ชื่อวงศ์ Brassicaceae

การปลูกกะหลํ่าดอก เพาะเมล็ดลงถาดเพาะก่อนย้ายลงปลูก ในแปลง ่อต้นำดอก กล้าอายุเพาะเมล็ 30 วัน ค่ดลงถาดเพาะก่ อยย้ายลงปลูกอนย้ายลงปลูกใน กำรปลูกเมื กะหล่ แปลง เมื่อต้นกล้าอายุ 30 วัน ค่อยย้ายลงปลูก

การเตรียมหลุมปลูก (หลุมที่เตรียมไว้ควรจะคลุกปุ๋ยคอกหรือ ปุกำรเตรี ย๋ หมักทียผ่ มหลุ า่ นการหมั ก)คจากนั น้ ย้ากยต้ กล้าลงปลู 1 ต้กน มปลูกกแล้ (หลุวม1ทีช้่เอตรีนปลู ยมไว้ วรจะคลุ ปุ๋ยนคอกหรื อปุก๋ยหมั ต่ทีอ่ผหลุ ม เมื่อต้กนแล้ กล้วา1อายุ 5-7กวั) นจากนั ,20-25 วันน,ให้ ปุ๋ยหมักก1 (ต้ต้นอต่งหมั ่านการหมั ช้อนปลู ้นย้ายต้ กล้ใาส่ลงปลู อ ่น สัหลุงเกตต้ ว่าาควรจะให้ ่มอีกไหมจนเริ ระยะห่ ม เมื่อนต้พืนชกล้ อายุ 5-7ปวัุ๋ยนเพิ,20-25 วัน,ให้ใ่มส่แทงช่ ปุ๋ยหมัอกดอก (ต้องหมั ่น าง ระหว่ างต้นนพืxชแถว: 40 เซนติปเุ๋ยมตร เซนติเมตร เหมาะสำ �หรัระยะห่ บปลูกแปลง สังเกตต้ ว่าควรจะให้ เพิ่มอีXก40ไหมจนเริ ่มแทงช่ อดอก าง กลางแจ้ง ระหว่างต้น x แถว: 40 เซนติเมตร X 40 เซนติเมตร เหมาะสาหรับปลูก แปลงกลางแจ้ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

101 101

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรดูแลและบำรุงรักษำ กำรให้แลและบำ ปุ๋ย ครั้ง�ทีรุง่ 1รักใส่ษา รองพืน้ ก้นหลุมก่อนย้ายกล้าลงปลูกผสมกับดิน การดู ในหลุมให้การให้ ุ๋ย ครั ที่ ้ง1ทีใส่ องพื มก่ได้อนย้ ายกล้ เข้ากันปใส่ ปุ๋ย้งครั ่ 2รเมื ่อต้​้นนก้พืนชหลุ อายุ 7-14 วันา, ลงปลู ควรใส่กปผสม ุ๋ย กัหมับดิกนหรืในหลุ ให้เข้า่ผกั่านนการหมั ใส่ปุ๋ยครักแล้ ้งทีว่ 2(ให้เมืส่อังต้เกตพื นพืชชอายุ ได้าปุ7-14 อปุ๋ยมคอกที ด้วยว่ ๋ยหมัวักน, ควร ใส่ ุ๋ยหมักบหรื อปุ๋ยคอกที ่ผ่านการหมั กแล้วเ(ให้ เพียปงพอกั ความต้ องการหรื อไม่อาจจะให้ พิ่มสอีังกเกตพื ได้) ชด้วยว่าปุ๋ยหมัก เพียงพอกับความต้องการหรือไม่อาจจะให้เพิ่มอีกได้) กำรกำจัดวัชพืชและพรวนดิน เมื่อมีการถอนหญ้าให้พรวนดิน

การกำ�จัดวัชพืชและพรวนดิน เมือ่ มีการถอนหญ้าให้พรวนดิน โดยรอบต้ โดยรอบต้นนด้ด้ววยย โดยให้ โดยให้สสังังเกตภายในแปลงตามความเหมาะสม เกตภายในแปลงตามความเหมาะสม ้ำ ควรให้ างสม่ าเสมอ พอเหมาะกั บพืชไม่คบวรให้ แห้คงวร กำรให้นการให้ นํ้าน้าอย่ ควรให้ นํ้าอย่ างสมํให้่าเสมอ ให้พอเหมาะกั พืชไม่ หรืแอห้แฉะมากเกิ นไป (ให้นคไปอยสั ินปลูก่ด)ินปลูก) ให้ งหรือแฉะมากเกิ (ให้งคเกตที อยสั่ดงเกตที ระยะเวลำในกำรเก็บเกี่ยว ระยะเวลาในการเก็ าดอกจะเริ ่มแทงช่ อดอกเมื ่ออายุ ได้ปได้ระมาณ 120120 วัน วัน เมื่อเมืกะหล่ ่อกะหลํ ่าดอกจะเริ ่มแทงช่ อดอกเมื ่ออายุ ประมาณ และจะสามารถเก็บเกี่ยวได้เมื่ออายุ 140-150 วัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

102 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

102

ผักชีฝรั่ง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Eryngium Eryngiumfoetidum foetidumL.L. Stink ชื่อสามัญ StinkWeek Week ชื่อวงศ์ Umbelliferae ชืชื่อ่อท้ท้อองถิ าว งถิ่น่น:: ผั ผักกชีชีลลาว

การปลู กำรปลูกผักชีฝรั่ง : ปลู : ปลูกได้ 2 วิธี คือ 1. การหว่านเมล็ด กกำาจั �จัดวัชพืชแล้วไถพรวนดิ ไถพรวนดิน 2 ครั ครั้ง้ง เสร็ เสร็จจแล้ แล้วว ย่ย่ออยดิ ยดินนและปรั และปรับบพืพืน้ ้นทีที่ใ่ให้ห้เเสมอ สมอ ใส่ ใส่ปปุ๋ยุ๋ยคอกหรื คอกหรืออปุปุ๋ย๋ยหมั หมักก ประมาณ ประมาณ1,000 1,000 กิกิโโลกรั /ไร่ นำน�าเมล็ เมล็ดดผัผักกชีชีฝฝรัรั่ง่งมาพรมน้ มาพรมนําแล้ ้าแล้ววหว่ หว่าานให้ นให้ททั่วั่วแปลง แปลง ควรให้ ควรให้นน้าํ้า ลกรัมม/ไร่ 3 - 5 วัน/ครั้ง ระวังอย่าให้มีนํ้าขังหรือท่วม เมื่อผักชีฝรั่งอายุได้ 2 เดือน 3 - 5 วัน/ครั้ง ระวังอย่าให้มีน้าขังหรือท่วม เมื่อผักชีฝรั่งอายุได้ 2 ครึง่ เริม่ ฉีดปุย๋ หมักชีวภาพ เมือ่ เริม่ มีชอ่ ดอกให้เด็ดช่อดอกออกเพือ่ ให้ตน้ เดือญ นครึ ่มฉีดดปุี ๋ย หมักชีวภาพ เมื่อเริ่มมีช่อดอกให้เด็ดช่อดอกออก เจริ เติบ่งเริโตได้ เพื่อให้ตน้ เจริญเติบโตได้ดี กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย103 ์ 103

2. การแยกกอ ไถพรวนดินแล้วยกแปลงปลูกกว้าง ประมาณ 1 2. การแยกกอ ไถพรวนดินแล้วยกแปลงปลูกกว้าง ประมาณ 1 เมตร ยาวประมาณ ยาวประมาณ2020เมตร เมตรขุดขุหลุ ดหลุ มโดยใช้ ระยะปลู ก 20 เมตร มโดยใช้ ระยะปลู ก 20 X 20X 20 เซนติเมตร นธุม์ทาปลู ี่เตรียกมไว้ มาปลูมกแล้ลงในหลุ ่อ นำเซนติ �ต้นเพัมตร นธุ์ทนี่เาต้ ตรีนยพัมไว้ ลงในหลุ วรดนํ้ามให้แล้ชุ่มวรดน้ เมื่อาให้ ต้นตัชุ่ม้งตัเมืวได้ ตั้งปตัุ๋ยวคอกและทำ ได้จึงใส่ปุ๋ย�คอกและท าจัดวัชพืกผัชกการปลู จึต้งนใส่ การพรวนดิาการพรวนดิ นกำ�จัดวัชพืนชกการปลู ชีฝรัง่ ทักง้ ผั2กวิชีธี จะต้ ตาข่ายพรางแสง 60า-ยพรางแสง 80 % หรือใช้60ทางมะพร้ ฝรั่งอทังมี้ง ก2ารพรางแสง วิธีจะต้องมีโดยใช้ การพรางแสง โดยใช้ตาข่ - 80 %าว แต่ ายุากยพรางแสงจะมี ารใช้งานยาวนานกว่ หรืตอาข่ ใช้ทายพรางแสงจะมี างมะพร้าว แต่ตอาข่ อายุกาารใช้งานยาวนานกว่า เกี่ยว บผัเกีก่ยชีว ฝรั่งผัเริก่มชีฝเก็รับ่งเริ เกี่มยเก็ วเมืบ่อเกีอายุ 120 วัน120 หลังวัน กำรเก็บการเก็ ่ยวเมืประมาณ ่ออายุประมาณ หลั นับจากย้ ายลงปลู ก การเก็ บจะถอนทั นมี เมล็งดเมล็ งอกดงอก หรือหรื 30อวั30 นนับวันจากย้ ายลงปลู ก การเก็ บจะถอนทั ้งต้นมี้งรต้าก ทีลนะต้น ติรากติ ด หรืดอหรื ตัดอทีตัลดะต้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

104 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

104

ผักกำดหัว (หัวไชเท้ำ)

ชื่อวิทยาศาสตร์ Raphanus Raphanussativus sativus Linn., group Chinese radish Linn., Cv Cv group Chinese radish ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Chinese radish, Oriental radish, Daikon Chinese radish, Oriental radish, Daikon ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Cruciferae Cruciferae ชื่ออื่น ไช่เท้า,หัวผักกาดขาว (ทั่วไป) ; ผักกาดจีน(ภาคกลาง) ; ผักขี้หูด, ชื่ออื่น ไช่เท้า,หัวผักกาดขาว (ทั่วไป) ; ผักกาดจีน(ภาคกลาง) ; ผักขีห้ ูด ผักเปิ๊กหัว (ภาคเหนือ) ; ไหล่ฮก, จี๋ซ้ง (จีน) , ผักเปิ๊กหัว (ภาคเหนือ) ; ไหล่ฮก, จี๋ซ้ง (จีน)

หัวไชเท้า ตามตำ�ราจีนนัน้ ถือว่ามีฤทธิเ์ ป็นยาเย็น แต่มรี สเผ็ดร้อน หั าราจีนอนัย่้นาถืงมากต่ อว่ามีฤอทธิ ์เป็น�ยาเย็ น แต่มีรสเผ็ ด ซึง่ ถือว่าผัวไชเท้ กชนิดา นีตามต ้มีประโยชน์ การทำ งานของปอด กระเพาะ ร้อน ซึ่งลำถื�อไส้ว่าใหญ่ ผักชนิช่วดยดั นีม้ บีปกระหายคลายร้ ระโยชน์อย่างมากต่ างานของปอด อาหาร อน แก้อการท อาการไอเรื อ้ รัง มีเสมหะ กระเพาะอาหาร บกระหายคลายร้ อน แก้ อาการไอ วไช มาก อาหารไม่ย่อลยาไส้ท้อใหญ่ งอืดช่ท้วยดั องเฟ้ อ ท้องผูก ซึ่งหากรั บประทานหั เรือ้ ารัไปสั ง มีเกสมหะมาก ย่อยาท้งๆเหล่ องอืด าท้นีอ้ กงเฟ้ อ ท้องผูก ซึ่งหาก ดี เท้ ระยะหนึ่ งอาหารไม่ แล้ ว อาการต่ ็ จ ะบรรเทาอาการให้ ขึรับน้ ประทานหั เนือ่ งจากมีวฤไชเท้ ทธิเ์ าป็ไปสั นยาเย็ น จึงไม่​่งคแล้ วรที จ่ ะรับประทานหั กระยะหนึ วอาการต่ างๆเหล่วานีผัก้ กาดกั ็จะ บยา หรื อสมุนไพรทีม่ ฤี ดทธิ างโสมหรื ย เพราะมั น บรรเทาอาการให้ ีข้นึ ร์ อ้ เนืนอย่ ่องจากมี ฤทธิอ์เป็ตันงกุยาเย็ น จึงไม่นคอาจจะไปสะเทิ วรที่จะ ฤทธิ ์กันเอง ทำว�ผัให้กโกาดกั สมหรืบอยาหรื ตังกุยอออกฤทธิ ท่าที์ร้อ่คนอย่ วร างโสมหรือ รับประทานหั สมุนไพรที์ไม่​่มดีฤีเทธิ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

105

การเตรียมดิน

1. ขุดดินให้มีความร่วนซุยและลึก ประมาณ 1 ฟุต

2. ไถพรวนผสมปุ๋ยหมักชีวภาพกับดินในแปลง 2 กิโลกรัม ต่อ 1 ตารางเมตร ผสมแกลบดำ� 1 ถุงปุ๋ย

3. ดินไม่ควรมีกรวด หิน รากไม้ เศษไม้ เพราะทำ�ให้หัวผักกาด คดงอ การปลูกและการดูแลรักษา

1. แปลงกว้าง 1 เมตร ควรปลูก 3 แถว ใช้ไม้ขีดเป็นร่องเล็ก ๆ หยอดเมล็ด ห่างกัน 5-6 นิ้ว ใช้มือกลบดินบาง ๆ

2. คลุมแปลงด้วยฟางแห้งแล้วรดนํ้าให้ชุ่ม 3. เมื่อต้นผักกาดมีใบจริง 3-4 ใบให้ถอดต้นถี่ ๆ ออกแต่ละต้นควรห่าง กัน 5-6 นิ้ว

4. เติมปุ๋ยหมักชีวภาพในสัปดาห์ที่ 3 และ 5 ประมาณ 300-400 กรัมต่อ 1 ตารางเมตร โรยระหว่างแถว

5. ผักกาดไม่เกิน 45 วันรสชาติจะอร่อย

6. ควรฉีดนาํ้ สะเดาหมัก ตัง้ แต่มใี บจริงใบแรก ป้องกันเพลีย้ และ หมัดเจาะทำ�ลาย

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

106 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

106

ชะอม

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Acacia Acaciapennata pennata(L.) (L.)Willd.ssp.

Willd.ssp.insuavis insuavis ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ ClimbingWattle, Wattle,Acacia, Acacia,Cha-om Cha-om Climbing ชื่อวงศ์ Mimosaceae ชื่อวงศ์ Mimosaceae การปลู ชะอม กำรปลูกกชะอม

การปั ชำ�่งกิชะอม ่งชะอมต้อต้งเลื องเลื อกกิ ักษณะไม่ ่อนไม่ 1.1.การปั กชกากิ อกกิ ่งที่ง่มที​ีล่มักีลษณะไม่ อ่ออนไม่ แก่แก่เกิน ไป โดยดูลักษณะจากสีกิ่งจะมีสีขาวจนถึงขาวอมเขียว หรือกิ่งที่มีอายุไม่ เกินไป โดยดูลักษณะจากสีกิ่งจะมีสขี าวจนถึงขาวอมเขียว หรือกิ่งที่มิ ตํ่ากว่า 1 ปี นับแต่วันที่แตกยอดออกมา แต่ต้องไม่เป็นกิ่งที่แก่จัดจนเกิน อายุเพราะรากและยอดจะแตกน้ ไม่ต่ากว่า 1 ปี นับแต่วันที่แตกยอดออกมา แต่ต้องไม่ เป็นกิ่งที่แก่ ไป อย นไปใช้เพราะรากและยอดจะแตกน้ อย ยงประมาณ 45 องศา จัดจนเกิ2. มีดคม ๆ ตัดเป็นรูปปากฉลามเฉี มีดยคม ตัดเป็นรูปแปากฉลามเฉี ยงประมาณ6-7 45 องศา ต้องตัด2.ครัใช้​้งเดี วให้ๆขาดและไม่ ตก ความยาวประมาณ นิ้ว เดียวให้ยขมดิ าดและไม่ แตกความยาวประมาณ 6-7 นิว้ ไม่เป็น ต้องตัดครั 3.้งการเตรี น ต้องเป็ นดินค่อนข้างร่วน ไม่เหนี ยวมาก ทรายจัดถ้าเป็นดินที่ได้จากเศษใบไม้ใต้ต้นฉำ�ฉาจะดีมาก กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

107

4. นำ�ดินที่เตรียมไว้แล้วมากรอกใส่ถุงพลาสติกสีดำ� ขนาด 2.5 x 7 นิ้ว เจาะรูสองข้างเพื่อให้ระบายนํ้าได้ดี ต้องกรอกดินใส่ให้เต็ม กดให้แน่น

5. นำ�เอากิ่งมาปักชำ�ลงในถุงให้จมลงไปครึ่งหนึ่งของกิ่งทั้งหมด ในลักษณะเอียงเล็กน้อย แต่ละถุงจะปักชำ�ลงไป 2 กิ่ง แล้วกดดินให้แน่น ถ้าดินยุบให้เติมดินให้เต็มก่อน จึงนำ�ไปวางไว้ในร่มรำ�ไร รดนาํ้ ทุกวันเช้าเย็น

6. ประมาณ 15 วัน กิ่งชะอมจะแตกยอดออกมายาวประมาณ 4-5 นิ้ว ให้แยกชะอมมาวางเป็นกลุ่ม ๆ อย่าให้หนาแน่นเกินไป ดูแลให้ ครบ 1 เดือน ก็สามารถนำ�ไปปลูกหรือจำ�หน่ายได้

7. การปลูกต้นชะอมให้ขดุ ดินเป็นร่องยาวให้ลกึ ประมาณ 20-30 เซนติเมตร แต่ละร่องห่างกัน 1.5 เมตร แต่ละหลุมวางระยะให้ห่าง ประมาณ 50 เซนติเมตร เมื่อนำ�ถุง ชะอมลงปลูกแล้ว ก็กดดินให้แน่น รดนํ้าบ่อย ๆ จนถึง 1 เดือน ชะอมก็จะตัดยอดจำ�หน่ายได้

8. การดูแลชะอมในแปลงทีต่ ดั ยอดขายนัน้ ต้องให้ปยุ๋ หมักชีวภาพ ทุก ๆ 2 สัปดาห์ รดนํ้าอย่างน้อยสัปดาห์ละครั้งให้ดินชุ่ม ชะอมจะแตก ยอดให้เก็บได้ทุกวัน

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

108 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

108

ผักกระเฉด

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Neptumia Neptumiaoleracea oleraceaLour.

Lour.FL. FL. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Watermimosa mimosa Water ชื่อวงศ์ Mimosaceae ชื่อวงศ์ Mimosaceae ชื่ออื่นๆผักหนอง ( ภาคเหนือ ) ผักกระเฉด ผักรู้นอน (ภาคกลาง) ชื่ออื่นๆผักหนอง ( ภาคเหนือ ) ผักกระเฉด ผักรู้นอน (ภาคกลาง) ผักหละหนอง (แม่ฮอ่ งสอน) ผัดฉีด (ใต้) ผักกระเสดนา ํ้ (อุดรธานี-ยโสธร) ผักหละหนอง (แม่ฮ่องสอน) ผัดฉีด (ใต้) ผักกระเสดน้า (อุดรธานียโสธร) กผักกระเฉด การปลู รู้กันอยู่แล้วว่าผักกระเฉดนั้น จะปลูกกันบนนํ้า เพราะฉะนั้น กำรปลู กผั่อกงการรดน กระเฉด ํ้าหายห่วงไม่ต้องมาคอยรดนํ้าทุกวัน การปลูกกัน การดู แลเรื ่แล้วว่าผั1กกระเฉดนั ้น จะปลู กกันกบนน้ า เพระฉะนั้นอการ บนนํ้าซึรู่ง้กลึันกอยู ประมาณ เมตร อาจทำ �การปลู แบบลอยแพหรื ดำ�กอ ดูแลเรื่องการรดน้ าหายห่วงไม่ ต้อปงมาคอยรดน้ าทุกวันกอการปลู กกันบน ในสระได้ ใน 1 ไร่ สามารถปลู กได้ ระมาณ 200-220 ๆ ละ 4-6 ยอด น้าซึล่งะกอห่ ลึกประมาณ 1 เมตร 1อาจท แต่ างกันประมาณ เมตราการปลูกแบบลอยแพหรือดากอใน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

109

การใส่ปุ๋ยบำ�รุงต้นผักกระเฉด เดิมใช้ปุ๋ยเคมีพบว่าต้นกระเฉดโทรมไว ต้นแม่อยู่ได้ประมาณ 3 เดือน ก็ตอ้ งเปลีย่ นต้นแม่ให้ท�ำ ให้เกิดการไม่ตอ่ เนือ่ งของผลผลิตและเพิม่ ต้นทุนการผลิต จึงหันมานิยมใช้ปุ๋ยนํ้าหมักแทนจะพบว่าต้นแม่นั้นมีอายุ ได้ปีกว่าแล้วยังไม่ได้เปลี่ยนรุ่นเลย วิธีให้คือ นำ�นํ้าที่ได้จากการหมักจาก ผัก ผลไม้เหลือทิ้ง + นํ้าตาล + หัวเชื้อ นำ�นํ้าได้จากการหมักผสมลงไป พร้อมกับนํ้าที่เติมลงในสระ การกำ�จัดศัตรูพืชและโรคผักกระเฉด ผักกระเฉดนั้นมีแมลงรบกวนเช่นเพลี้ยไฟ หนอนหนังเหนียว แมลง ปีกแข็ง จะเห็นได้วา่ แมลงทีร่ บกวนผักกระเฉดนัน้ มีหลาย ๆ ชนิดจึงจำ�เป็น ต้องใช้ยาฆ่าแมลงมากและพบปัญหาสารเคมีตกค้างอยู่มาก ดังนั้นใน ปัจจุบนั จึงหันมาใช้วิธีธรรมชาติคือใช้ผงสะเดา ผสมในอัตราส่วน 30-40 ซีซี ต่อนํ้า 20 ลิตร ทำ�การพ่นทุก ๆ วัน ส่วนของโรคจะพบโรคโคนเน่า บ่อยทีส่ ดุ มักเกิดในแปลงทีม่ กี ารปลูกซํา ้ ๆ กันหลาย ๆ รุน่ ต้องแก้ไขด้วย การปรั บ สภาพนํ้ า ให้ เ ป็ น กลางด้ ว ยซิ ลิ เ กตและพ่ น ยากำ � จั ด เชื้ อ รา การเลี้ยงดูจะต้องทำ�การลอกแหนออกทุก ๆ 7 วัน จะทำ�ให้ยอดอวบ สีเขียวและนมจะฟูขาวซึ่งเป็นที่นิยมของตลาด

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

110 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

110

กระเจี๊ยบเขียว

ชื่อวิทยาศาสตร์ Abelmochus Abelmochusesculentus esculentusL.L.Moench Moench ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Okra,Gumbo, Gumbo,Lady’s Lady’sfinger, finger,Quimbamto Quimbamto Okra, ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Malvaceae(Mallow (Mallowfamily) family) Malvaceae การปลู กำรปลูกกระเจี๊ยบเขียว ระยะปลูกกระเจี๊ยบเขียวและเมล็ดพันธุ์ที่ใช้ กกระเจี ๊ยบเขี�ยได้วและเมล็ พันธุ์ท่ใี ช้ ระยะปลูการปลู กอาจทำ ทงั้ แบบร่อดงสวนและแบบไร่ โดยทัว่ ไปใช้ระยะ ระหว่างต้การปลู นและแถว 50าได้ x 50 เซนติเอมตร ปลูกจำ�นวน 1-2 กอาจท ทั้งแบบร่ งสวนและแบบไร่ โดยทัต้่วนไปใช้ ต่ระยะระหว่ อหลุม เมล็ ๊ยบเขี50 ยวx100 เมล็ดเมตร หนัก ปลู 6-7 ม เมล็ างต้ดกระเจี นและแถว 50 เซนติ กจกรั านวน 1-2ดต้หนัน ก 1 กิต่อโลกรั = ด16,666-14,285 เมล็เมล็ ด อัดตหนั ราการใช้ เมล็มดเมล็ พันธุด์ตหนั่อไร่ หลุมมเมล็ กระเจี๊ยบเขียว 100 ก 6-7 กรั ก 1= 1 กิกิโโลกรั ลกรัมม = 16,666-14,285 เมล็ด อัตราการใช้เมล็ดพันธุ์ต่อไร่ = 1 กิโลกรัม กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

111

การเตรียมแปลงปลูกกระเจี๊ยบเขียวและการปลูก

กระเจี๊ยบเขียว เจริญเติบโตได้ดีในสภาพดินร่วนระบายนํ้าดี ไม่ ชอบความชืน้ มากเกินไป การเตรียมดินมีความสำ�คัญมาก เนือ่ งจากระยะ เวลาเก็บเกี่ยว ผลผลิตนานถึง 6 เดือน ดินปลูกต้องร่วนซุยไม่แน่น การ พรวนดินต้องลึก ใส่อินทรีย์วัตถุ เช่น ปุ๋ยคอก มูลเป็ด มูลไก่ ฯลฯควรใส่ ปูนขาว เพื่อปรับสภาพความเป็นกรดด่างของดินให้เหมาะสม การให้นํ้ากระเจี๊ยบเขียว

กระเจี๊ยบเขียว ชอบความชื้นปานกลาง ในช่วงฤดูหนาวและร้อน ควรให้นาํ้ อย่างสมาํ่ เสมอ ไม่ควรปล่อยให้แห้ง โดยเฉพาะในช่วงออกดอก และติดฝักปริมาณการติดฝักจะขึ้นกับการปฏิบัติดูแลรักษาเป็นหลัก มากกว่าขึ้นกับพันธุ์ การให้ปุ๋ยกระเจี๊ยบเขียว

เนื่องจากระยะเวลาในการปลูกกระเจี๊ยบเขียวยาวนานมาก ดัง นั้นการใส่ปุ๋ยจึงต้องให้เพียงพอจึงจะทำ�ให้ฝักดกและคุณภาพดี ในพื้นที่ ที่มีอินทรีย์วัตถุสูง มีความอุดมสมบูรณ์ดีอยู่แล้ว โดยเฉพาะแปลงที่เคย ปลูกผักกินใบมาก่อน ควรใช้ปุ๋ยหมักชีวภาพ อัตราใส่ปุ๋ยโดยปกติ 20 วัน ต่อครัง้ ปริมาณปุย๋ 10-25 กิโลกรัมต่อไร่ตอ่ ครัง้ ตามความอุดมสมบูรณ์ ของดิน ซึ่งใช้ปุ๋ยประมาณ 75-100 กิโลกรัมต่อไร่ต่อฤดูปลูก ทั้งนี้ขึ้นกับ ความยาวนานของการเก็บเกี่ยวผลผลิตด้วย

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

112 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

112

บวบหอม

ชื่อวิทยาศาสตร์ Luffa Luffacylindrica cylindrica(L.)(L.)M.Roem.

M.Roem. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Smooth SmoothLoofah Loofah ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Cucurbitaceae Cucurbitaceae การเตรี มดินนแปลงปลู แปลงปลูกก กำรเตรียยมดิ

บวบเป็ ่ มี ร ะบบรากลึ ก ปานกลาง ดิ น ไถลึ ก บวบเป็ นพืนชพืที่มชรี ทีะบบรากลึ กปานกลาง ควรขุดดิควรขุ นไถลึดกประมาณ ประมาณ25-30 เมตร ตากดิ วัน ใส่อปปุ​ุ๋ย๋ยคอกหรื อปุ๋ยหมัก 25-30 เซนติเมตรเซนติ ตากดิ น 5-7 วัน นใส่5-7 ปุ๋ยคอกหรื หมัก พรวนและ พรวนและย่อยดินให้ละเอียดยกร่องเป็นแปลงๆ ย่อยดินให้ละเอียดยกร่องเป็นแปลงๆ

การปลูก ระยะปลูกบวบทีเ่ หมาะสมคือระหว่างต้น 75 เซนติเมตร และระยะระหว่ างแถว 100 ่เเซนติ เมตร อหลั งจากเตรี นแล้วเมตร ให้หยอด กำรปลูก ระยะปลู กบวบที หมาะสมคื ระหว่ างต้น ย75มดิเซนติ เมล็ดโดยตรงในแปลงหลุมละ 4-5 เมล็ด ลงลึกไปในดินประมาณ 2-4 และระยะระหว่างแถว 100 เซนติเมตร หลังจากเตรียมดินแล้วให้หยอด เซนติเมตร กลบด้วยปุย๋ หมักหรือปุย๋ คอกหรือดินละเอียดหนาลึกประมาณ เมล็ดโดยตรงในแปลงหลุมละ 4-5 เมล็ด ลงลึกไปในดินประมาณ 2-4 กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

113

1 เซนติเมตร แล้วใช้ฟางหรือหญ้าแห้งคลุมบางๆเพื่อช่วยรักษาความชุ่ม ชื้นของดิน หลังจากเมล็ดงอกขึ้นได้ประมาณ15 วัน ให้ถอนแยกให้เหลือ หลุมละ 3 ต้น บวบหอมเริ่มเลื้อย ให้ทำ�ค้างหรือร้านเพื่อให้เลื้อยไปเกาะ การดูแลรักษา

1. การใส่ปุ๋ย ใช้ปุ๋ยหมัก ปุ๋ยนํ้าชีวภาพ การใส่แบ่งออกเป็น 2 ครั้ง ครั้งแรกใส่แบบรองพื้นตอนปลูกแล้วพรวนดินกลบ อีกครั้งหนึ่งที่เหลือ ใส่ตอนบวบอายุได้ 25-30 วัน โดยใส่แบบโรยตามต้นแล้วพรวนดินกลบ

2. การให้นํ้า ควรให้นํ้าอย่างเพียงพอและสมํ่าเสมออย่าให้แฉะ เกินไปและอย่าให้ขาดนํ้าช่วงออกดอกติดผล

3. การพรวนดินกำ�จัดวัชพืช ควรทำ�พร้อมกันและบ่อยๆ โดย เฉพาะอย่างยิ่งในระยะของการเจริญเติบโต การเก็บเกี่ยว

ถ้าต้องการเก็บผลผลิตเพือ่ บริโภคหรือขายผลอ่อน ควรเก็บขณะ ทีผ่ ลยังอ่อนอยู่ แต่ถา้ ต้องการเก็บเพือ่ เอาเส้นใยต้องเก็บผลแก่ๆโดยทัว่ ไป แล้วอายุเก็บเกีย่ วของบวบหอมประมาณ 50-60 วัน หลังจากหยอดเมล็ด

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

114 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

114

บวบเหลี่ยม

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Luffa Luffaacutangula acutangulaRoxb.

Roxb. ชื่อสามัญ Angled gourd ชื่อสามัญ Angled gourd ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae การเตรียมดิน ยมดิน ่ยมเป็นผักที่มีระบบรากลึกปานกลาง ควรขุดไถดินลึก กำรเตรีบวบเหลี ประมาณ 20-25่ยมเป็ เซนตินผัเมตร นไว้ประมาณ 5-7 วัควรขุ น ใส่ดปไถดิ ุ๋ยคอกหรื บวบเหลี กที่มตากดิ ีระบบรากลึ กปานกลาง นลึก อ ปุประมาณ ๋ยหมักที่ส20-25 ลายตัวเซนติ ดีแล้วเคลุ าลงไปในดิ น 5-7 วัน ใส่ปุ๋ยคอก มตรกเคล้ ตากดิ นไว้ประมาณ อปุ๋ยหมั การปลู ก ระยะปลู ก ทีก่ เเคล้ หมาะสมคื อ นระยะระหว่ า งต้ น 75 หรื กที่สลายตั วดีแล้วคลุ าลงไปในดิ เซนติเมตร ระยะระหว่างแถว 100 เซนติเมตร การปลูกให้หยอดเมล็ด พักำรปลู นธุ์โดยตรงลงในแปลงหลุ มละๆอ 4-5 เมล็ดาเมื นกล้เซนติ างอกอายุ ก ระยะปลูกที่เหมาะสมคื ระยะระหว่ งต้่อนต้75 เมตร ได้ ระยะระหว่างแถว 100 เซนติเมตร การปลูกให้หยอดเมล็ดพันธุ์โดยตรง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

115

ประมาณ 10-15 วันหรือมีใบจริง 2-4 ใบ ให้ถอนแยกต้นที่อ่อนแอหรือ ต้นที่ไม่สมบูรณ์ทิ้ง ให้เหลือไว้หลุมละ 3 ต้น

การทำ�ค้าง เมือ่ บวบเหลีย่ มเริม่ เลือ้ ยหรือเมือ่ อายุประมาณ 1520 วัน ควรทำ�ค้างหรือร้านเพื่อให้บวบเลื้อยเกาะขึ้นไป การปลูกแบบ ปล่อยให้ต้นเลื้อยไปตามพื้นดินโดยไม่ทำ�ค้างหรือร้าน จะทำ�ให้ผลบวบมี รูปร่างงอโค้งไม่สวย

การดูแลรักษา การให้นา ํ้ ควรให้นาํ้ อย่างสมาํ่ เสมอและเพียงพอ ไม่ควรให้บวบเหลีย่ มขาดนํา้ ในระยะออกดอกและติดผล เพราะทำ�ให้ดอก ร่วงและไม่ติดผลระบบการให้นํ้าแบบปล่อยตามร่องจะให้ผลดี และหลีก เลีย่ งการให้นํ้า การใส่ปุ๋ย ใช้ปุ๋ยดอก หรือปุ๋ยหมักชีวภาพ การใส่ควรแบ่ง ใส่ 2 ครั้ง คือ ใส่ครั้งแรกในตอนปลูกแบบรองพื้นแล้วพรวนดินกลบ และ ใส่ครั้งที่สองเมื่อบวบอายุประมาณ 20-30 วัน โดยใส่แบบโรยข้างแล้ว พรวนดินกลบ การเก็บเกี่ยว

อายุการเก็บเกี่ยวของบวบเหลี่ยมประมาณ 45-60 วันหลังจาก หยอดเมล็ด ควรเลือกเก็บเกี่ยวผลขณะที่ยังอ่อนอยู่ เนื้อผลอ่อนนุ่มได้ ขนาดพอเหมาะ ซึ่งผลจะมีขนาดยาวประมาณ 15-20 เซนติเมตร

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

116 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

116

บวบงู

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Trichosanthes Trichosanthesanguina anguinaLinn.

Linn.

Snake ชื่อสามัญ Snakegourd gourd ชื่อวงศ์ Cecerbitaceae Cecerbitaceae ชื่อพื้นบ้านอีสาน ศรี ศรีสะเกษ บับักงูเงี่ยว วิธีกำรปลู ารปลูกบวบงู การเตรียมต้นกล้า

นหมักชีกวชีภาพ วภาพดินดินและแกลบด และแกลบดำ � าอย่ างละเท่ 1.1.นนำาปุ�ปุ๋ยดิ๋ยดินหมั า อย่ งละเท่ า ๆกัา นๆกัน ผสมกั แล้ววกรอกลงถุ กรอกลงถุงงเพาะ เพาะ ผสมกันนแล้

2. หยอดเมล็ดบวบลงถุงเพาะ รดนํ้า จนบวบโตมีใบแท้ 2 ใบ จึง 2. หยอดเมล็ดบวบลงถุงเพาะ รดน้า จนบวบโตมีใบแท้ 2 ใบ จึง นำ�ต้นกล้าไปปลูกได้ นาต้นกล้าไปปลูกได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

117

การเตรียมค้าง,ร้านและเตรียมหลุม

1. ค้ า งที่ จ ะทำ � คื อ การสานไม้ ไ ผ่ ขั ด แตะ ยกร้ า นสู ง จากพื้ น ประมาณ 1.80 เมตร

2. ปักหลักตรงหลุมปลูก เพื่อเป็นค้างผูกเถาบวบขึ้นสู่ร้าน ผูกปลายค้างติดร้านให้แน่น ไม่โยก

3. หลุมปลูกควรรองก้นหลุมด้วยปุ๋ยหมักชีวภาพ อย่างน้อย 1 บุ้งกี๋ต่อหลุม คลุมด้วยฟางหรือหญ้าแห้ง ปลูกหลุมละ 1 ต้น

4. หลุมควรห่างกันประมาณ 1.50 x 1.50 เมตร การดูแลบวบ

1. ขณะต้นกล้าที่ย้ายมา ยังเล็กอยู่ จะมีเต่าทองมาคอยทำ�ลาย เจาะใบ ควรป้องกันโดยการล้อมกรอบต้นกล้าด้วยหนังสือพิมพ์ ปักหลัก 4 หลัก

2. ควรใช้ต้นกล้วยมาผูกเถาของบวบ ติดค้างจนถึงร้านบวบ

3. คอยปลิดแขนงออก ให้มียอดเถาเดียวขึ้นร้าน แต่เมื่อขึ้นบน ร้านให้มีหลายแหนงยิ่งดี จะมีผลดก

4. ควรเติมปุ๋ยหมักชีวภาพทุก ๆ 15 วัน รดนํ้าให้ชุ่ม

5. ฉีดพ่นนํ้าหมักสะเดา ทุกสัปดาห์

6. ควรตัดผลบวบขณะอายุพอดี

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

118 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

118

ถั่วพู

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Psophocarpus Psophocarpustetragonolobus tetragonolobus Linn.

Linn. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Winged bean Toa – poo Winged bean Toa – poo ชื่อวงศ์ Papiltonaceae ชื่อวงศ์ Papiltonaceae การปลูกและการดูแล กำรปลูกและกำรดูแล

1. เตรียมหลุมและไม้ค้างปักให้เรียบร้อย 1. งปัชกุ่มให้ทุเกรีวัยนบร้อย

2.เตรีปลูยมหลุ กต้นมกล้และไม้ า รดนํค้า้าให้ 2.3.ปลูใช้กเต้ชืนอกกล้ กล้า วรดน้ ชุ่มทุนกหลั วันกค้าง

ย ผูาให้ กเถาพั 3.4.ใช้ควรเติ เชือกกล้ ผูกเถาพั นหลัประมาณ กค้าง 100 กรัมต่อต้นทุก 15 วัน

มปุว๋ยยหมั ชีวภาพ 4.5.ควรเติ ๋ยหมักชีวกภาพ กรั้ยมอ่ต่ออนให้ ต้นทุเพิก่ม15 วัน ก

ฉีดนมํ้าปุสะเดาหมั ทุกๆประมาณ 7 วัน ถ้า100 มีเพลี นํ้าหมั ยาฉุนและกากนํ ้าตาลฉีดพ่กทุนกยามสายของทุ วัน้ยอ่อนให้เพิ่มน้าหมักยา 5. ฉีดน้าสะเดาหมั ๆ 7 วัน ถ้ามีเกพลี ฉุนและกากน้าตาลฉีดพ่นยามสายของทุกวัน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย119 ์ 119

กำรเตรียมเมล็ด เนื่องจากเมล็ดถั่วพูเป็นเมล็ดที่แข็ง จึงต้องนาไปแช่

การเตรียมเมล็ด เนือ่ งจากเมล็ดถัว่ พูเป็นเมล็ดทีแ่ ข็ง จึงต้องนำ� ในน้าอุ่นอุณหภูมิที่สามรถนามือแช่ได้นาน แล้วนาผ้าขาวบางมาห่อ ไปแช่ในนาํ้ อุน่ อุณหภูมทิ สี่ ามรถนำ�มือแช่ได้นาน แล้วนำ�ผ้าขาวบางมาห่อ เมล็ดถั่วพู ทิง้ ไว้ในบริเวณที่มีความชืน้ เช่นในห้องน้า เป็นเวลา 3 คืน เมล็ดถั่วพู ทิ้งไว้ในบริเวณที่มีความชื้นเช่นในห้องนํ้า เป็นเวลา 3 คืน เตรียมดินและปลูก ไถยกร่องแล้วใส่ปุ๋ยคอกมารองพื้นในหลุมที่จะ

เตรียมดินและปลูก ไถยกร่องแล้วใส่ปุ๋ยคอกมารองพื้นในหลุม ปลูก ระยะห่างระหว่างแถวควรให้หา่ งประมาณ 2 เมตรและระหว่าง ทีจ่ ะปลูก ระยะห่างระหว่างแถวควรให้ห่างประมาณ 2 เมตรและระหว่าง นควรห่ างประมาณ1 เมตร 1 เมตร นาไม้ ้างมาปั ต้นต้ควรห่ างประมาณ นำ�ไม้ ค้าคงมาปั กไว้กเไว้ พือ่ เพืให้่อถให้วั่ พูถั่วเลืพู้อเลืยขึอ้ ้นยขึได้​้นได้ ใน มควรใส่ ด 2-3 ด ประมาณ เริ่มงอก หนึในหนึ ่งหลุม่งหลุ ควรใส่ เมล็ดเมล็ 2-3 เมล็ดเมล็ ประมาณ 5 วัน5 ถัวั่วนพูถัเริ่ว่มพูงอก อายุ 70 – 80 วัน สามารถเก็ บเกี่ย้าวได้ นเช้ปาุ๋ยเย็ ใส่ปุ๋ย ด – อายุ 80 วั70 น สามารถเก็ บเกี่ยวได้ รดนํ ทุกวัรดน้ นเช้าาทุ เย็กนวัใส่ ชีวนภาพและฉี ดสมุกนๆไพรไล่ สมุชีนวภาพและฉี ไพรไล่แมลงทุ 7 วัน แมลงทุกๆ 7 วัน บเกี่ยวบเกี ควรเก็ บเกี่ยวถั นตอนเช้ าหรือตอนเย็ นเพราะกลี บ กำรเก็การเก็ ่ยว ควรเก็ บเกี่วพู่ยใวถั ่วพูในตอนเช้ าหรือตอนเย็ นเพราะ บทีบ่บทีางถ้ า เก็า บเก็ตอนสายหรื อแดดร้ อนมากจะท าให้�กให้ลีกบลีบ กลีถับ่วถัพู่วเป็พูนเป็กลี นกลี ่บางถ้ บตอนสายหรื อแดดร้ อนมากจะทำ ถั่วถัพู่วชพูํ้าชไม่ ใบตองกล้วยหรื ยหรืออถุถุงงพลาสติ พลาสติกกรอง รอง าไม่ ้ สสวยลู วยลูกกค้ค้าาไม่ไม่ตต้อ้องการ งการ นำน�าใบตองกล้ ตะกร้ าเพื ่อป้่ออป้งกั นไม่ ให้ใกห้ลีกบลีถับ่วถัพู่วชพูํ้า ช้าการจำ ตะกร้ าเพื องกั นไม่ การจ�หน่ าหน่ายายถัถั่ว่วพูพูเป็เป็นนพืพืชชสวนครั สวน ว ที่ปครัลูวกทีง่า่ปยลูกลงทุ อยนดูน้แอลรั ปลูากยได้ปลู ตลอดทั ้งปี ้งปี ง่ายนน้ลงทุ ย กดูษาง่ แลรัากยษาง่ กได้ตลอดทั

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

120 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

120

ฟักเขียว

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Benincasa Benincasahispida hispida ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ winter wintermelon melon ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่อวงศ์ Cucurbitaceae ชื่ออื่นๆ หลู่ ซ ะ(กะเหรี่ยงเชียงใหม่), หลึกเส่ (กะเหรี่ย งแดง), หลู่ สะ ชื่ออื่นๆ่ยหลู ยงใหม่),่ยหลึ กะเหรี ่ยงแดง), ่สะ น, ผัก (กะเหรี งแม่​่ซฮะ(กะเหรี ่องสอน),่ยงเชี สบแมง(เมี น),กฟัเส่ก(หม่ น(คนเมื อง), ฟัหลูกหม่ ่ยงแม่ ข้(กะเหรี าว(คนเมื อง)ฮ่องสอน), สบแมง(เมี่ยน), ฟักหม่น(คนเมือง), ฟักหม่น, ผักข้าว(คนเมือง) การปลูกฟักเขียว กำรปลูก1.ฟัพักนเขีธุ์ ยส่ววนมากเกษตรกรจะขยายพันธุ์ต่อๆ กันมาเป็นพันธุ์พื้น พันธุ์ ส่วนมากเกษตรกรจะขยายพั นธุม์ตีข่อายตามท้ ๆ กันมาเป็ นพันธุ์ เช่น บ้านที่ค1.ัดมาเฉพาะลู กที่ใหญ่ ยาว และดก แต่ องตลาด พืน้ บ้านที่องบิ ่คัดนมาเฉพาะลู กทีตราปลา เป็ ่ใหญ่ ยาว และดก ตราเครื ตราศรแดง นต้น แต่มีขายตามท้องตลาด เช่น ตราเครื่องบิน ตราศรแดง ตราปลา เป็นต้น 2. การเตรียมดิน ควรไถดินตาก 7-10 วัน พรวนดิน ย่อยดิน จากนั้นขุดหลุมลึกประมาณเท่าหน้าจอบ ใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

121

2. การเตรียมดิน ควรไถดินตาก 7-10 วัน พรวนดิน ย่อยดิน จาก นั้นขุดหลุมลึกประมาณเท่าหน้าจอบ ใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก หลุมละ 1 กำ�มือ คลุกเคล้าให้เข้ากัน โดยใช้ระยะปลูก ระหว่างต้น 2 เมตร และ ระหว่างแถว 2 เมตร

3. การปลูก ปลูกได้ 2 วิธี คือ ปลูกแบบทำ�ค้าง และปลูกแบบไม่ ทำ�ค้าง ถ้าปลูกเป็นจำ�นวนมาก หรือปลูกเพือ่ เป็นการค้าจะไม่นยิ มทำ�ค้าง หยอดเมล็ดหลุมละ 3-5 เมล็ด คลุมฟางบนหลุม รดนํ้าให้ชุ่ม จนงอกมี ใบจริง ถอนแยกเหลือ 2-3 ต้น

4. การให้นํ้า เกษตรกรที่ทำ�เป็นการค้าจะให้นํ้าในระยะแรกของ การเจริญเติบโต และเว้นการให้นํ้าได้ตามความเหมาะสมของดินฟ้า อากาศ และจะหยุดการให้นํ้าเมื่อฟักเขียวเริ่มแก่

5. การใส่ปุ๋ย เมื่อฟักเขียวอายุได้ 30 วัน ใส่ปุ๋ยชีวภาพ และใส่อีก ครัง้ เมือ่ ฟักเขียวเริม่ ออกดอก ติดผลในอัตราและสูตรเดิม รดนํา้ ให้ชมุ่ อยู่ เสมอ และหยุดก่อนเก็บเกี่ยวประมาณ 2 อาทิตย์

6. การเก็บเกี่ยว ฟักเขียวที่มีการปลูกตามธรรมชาติ จะมีอายุ ประมาณ 5 เดือน ส่วนถ้าปลูกเป็นการค้า จะสามารถเก็บผลผลิตได้ ประมาณไม่เกิน 120 วัน เลือกผลที่แก่จัด ใช้มีดคมๆ ตัดขั้วผลแก่ของฟัก เขียวโดยพิจารณาผลที่ออกสีขาวนวล หรือพิจารณาตัดเป็นฟักอ่อนขาย ก็ได้ หรือชาวบ้านเรียกว่าฟักท่อน

7. โรคและแมลง ไม่ค่อยมีปัญหาเรื่องโรคและเมลง

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

122 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

122

สาบ นำงนูผันก“ผั กสำบ”

ชื่อวิทยาศาสตร์ Adenia viridiflora Craib ชื่อวิทยาศาสตร์ Adenia viridiflora Craib ชื่อสามัญ ชืชื่อ่อสามั ญ วงศ์ Passifloraceae ชืชื่อ่อวงศ์ Passifloraceae ท้องถิ่น นูน อะนูน ผักอีนูน นางนูน ชื่อท้องถิ่น นูน อะนูน ผักอีนูน นางนูน การปลูกผักสาบ วิธีขยายพันธุ์ 3 อย่าง ด้วยกัน คือ วิธ่งีขค่ยายพั ธุ์ 3 อย่าง ด้ต้วอยกั น คืยอต้นที่อยู่ตามป่าลึก กำรปลูก1.ผัใช้กสำบ เมล็ด (ซึ อนข้านงจะหายาก) งอาศั ใช้เมล็ด โดยนำ (ซึ่งค่�อเอาเมล็ นข้างจะหายาก) นที่อสยูีเหลื ่ตามป่ ไกลหูไ1.กลตาคน ดจากผลสุต้กอทีงอาศั ่แก่จยัดต้จนมี อง านำลึ�กมา ไกลตาคน โดยนผึ่งาเอาเมล็ จนมีสีเหลือแต่ง ตน้นามา ล้ไกลหู างเมล็ ดให้สะอาด ลมให้แห้ดงจากผลสุ สัก 2-3กวัทีน่แก่นำจ�ัดไปเพาะได้ ที่ได้ จากการเพาะเมล็ ดจะให้ ผลผลิ น 1วัปีน ขึน้นาไปเพาะได้ ไป) ล้างเมล็ดให้สะอาด ผึ่งลมให้ แห้ตงช้สัา ก(เกิ 2-3 แต่ต้นที่ได้ จากการเพาะเมล็ 2. ใช้กิ่งปัดกจะให้ ชำ� การปั กชำต�ช้ก็าต้อ(เกิงใช้ ผลผลิ น ฮ1อร์ ปี โขึมนเร่ น้ ไป)งรากช่วยจะทำ�ให้ได้ ผลดีข2.ึ้น ใช้ (ถ้กาไม่ โมนจะได้ ง 30% เท่านัง้นรากช่ ) การปั กชำ�าให้ ก็ควรจะ ิ่งปัใกช้ชฮาอร์การปั กชาก็ดตีเพี้อยงใช้ ฮอร์โมนเร่ วยจะท ใช้ขี้เถ้าแกลบผสมกับขุยมะพร้าว ในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 ไม่ควรใช้ทราย ได้ผลดีขนึ้ (ถ้าไม่ใช้ฮอร์โมนจะได้ดเี พียง 30% เท่านั้น) การปักชาก็ควร หรือดินเพราะจะไม่ให้ผลเลย กิง่ ทีใ่ ช้ช�ำ ควรจะมีขนาดตั้งแต่ 1 เซนติเมตร จะใช้ขเี้ ถ้าแกลบผสมกับขุยมะพร้าว ในอัตราส่วน 1 ต่อ 1 ไม่ควรใช้ กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

123

ถึง 5 เซนติเมตร ตัดยาวท่อนละ 2 ฟุต ปักชำ�ให้ลึกราว 8-12 นิ้ว เป็น อย่างน้อย

3. ขุดหัวมาปลูก วิธีนี้ต้องใช้ถุงพลาสติกขนาดใหญ่ใส่หัวของ นางนูนลงไปแล้วใช้ขี้เถ้าแกลบ ขุยมะพร้าว และดินร่วนจัด อย่างละ 1 ส่วน เท่ากัน กลบลงไปในถุงให้มิดหัว นำ�ไปฝังไว้แล้วรดนํ้าจนแตกยอด และมีรากสีขาวจึงย้ายไปปลูกได้ (วิธีนี้น่าจะต้องมีการเจาะถุงให้นํ้าซึม ออกได้ หรือไม่ก็ต้องรดนํ้าแต่เพียงน้อย ๆ หากแฉะเกินไปอาจจะเน่าเสีย หายได้) ผลของผักสาบนั้นไม่ต่างจากผลของกะทกรกฝรั่งมากนัก ระยะ แรกจะมีสีเขียวเมื่อแก่ก็จะมีสีนํ้าตาล จนแก่จัดจะมีสีเหลืองในที่สุด

ผักสาบจะมีชอ่ ดอกออกสูต่ ลาดราว ๆ เดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม และพอถึงช่วงต้นฝนราวพฤษภาคม-มิถุนายน ก็จะมียอดอ่อนออกสู่ ตลาด ทั้งช่อดอกและยอดอ่อนสามารถนำ�มาดองหรือต้มจิ้มนํ้าพริกได้ แต่ห้ามรับประทานดิบ ๆ เพราะมีพิษที่เป็นอันตราย

สำ�หรับการเพาะปลูกผักสาบนั้น แทนที่จะปลูกไว้ตามโคนต้นไม้ ยืนต้นชนิดอื่นตามที่พบเห็นในป่า ควรทำ�ค้าง และให้ปลูกชิดค้างไม้หรือ ค้างเหล็กเพื่อให้เถาจะเลื้อยไปตามค้าง ง่ายแก่การเก็บเกี่ยวกว่าการ ปล่อยให้เลือ้ ยไปตามพุม่ ไม้สงู เช่นเดียวกับการปลูกตำ�ลึงหรือสลิด (ขจร) หรือเถาย่านาง

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

124 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

124

ดอกสลิด (ดอกขจร)

ชื่อวิทยาศาสตร์ Telosma minor Craib ชื่อวิทยาศาสตร์ Telosma minor Craib ชื่อสามัญ Cowslip creeper ชืชื่อ่อสามั ญ Cowslip creeper วงศ์ Asclepiadaceae ชื่อวงศ์ Asclepiadaceae

การปลูกดอกสลิด การเตรียมดินเพือ่ ปลูก เริม่ จากไถพรวนแล้ว ดอกสลิ ด การเตรี ยมดิานงเพื6-4 ่อปลูเมตร ก เริ่มจากไถพรวนแล้ วย่อยาง ย่กำรปลู อยให้ลกะเอี ยด ยกร่ องแปลงกว้ ยาวไม่จำ�กัด ระยะห่ ให้ละเอี ยด ยกร่80องแปลงกว้ เมตรกยาวไม่ จากัด1ระยะห่ าง กได้ 2 ระหว่ างแปลง เซนติเมตราง ใช้6-4 ระยะปลู 2x2 เมตร แปลงปลู ระหว่แล้ างแปลง ก 2x2 เมตร แถว วทำ�ซุ้ม80 เข้าเซนติ หากันเมตร ขุดหลุใช้มรลึะยะปลู ก 30-50 เซนติ เมตร1 ถ้แปลงปลู าดินไม่ดกีใได้ ห้ข2ุด หลุ ากมนำลึ�กกิ30-50 ่งชำ�หรือเซนติ กิ่งตอนที งแรงลง แถวมใหญ่ แล้วทใส่าซุปุ๋ย้มคอกลงไปให้ เข้าหากัน ขุดมหลุ เมตร่มีรถ้ากแข็ าดินไม่ ดีให้ ปลู ก เกลี ่ยดิในส่กลบโคนให้ แน่น มรดนํ ใน 1อกิหลุ มปลูก่มีร3-4 ขุดหลุ มใหญ่ ปุ๋ยคอกลงไปให้ าก ้านให้ ากิช่งุ่มชาหรื ่งตอนที าก กิ่ง จะ ทำแข็�งให้แรงลงปลู เจริญเติบกโตแผ่ และยอดจะเลื ้อยขึ ้นค้ชาุ่มงได้ างพอเหมาะ เกลี่ยกดิระจาย นกลบโคนให้ แน่น รดน้ าให้ ในอ1ย่หลุ มปลูก รดนํ้าวันละครั้ง หรือตามสภาพความชื้นของดิน หลังจากนั้น 1 เดือนขึ้น 3-4 กิ่ง จะทาให้เจริญเติบโตแผ่กระจาย และยอดจะเลื้อยขึ้นค้างได้ อย่างพอเหมาะ รดน้าวันละครั้ง หรือตามสภาพความชื้นของดิน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

125

ไปจะเริ่มออกดอก ตัดเถาที่ไม่สมบูรณ์หรือแมลงรบกวนทิ้ง ดูแลอย่าให้ แน่นหรือทึบเกินไป

การทำ�ค้างก็ใช้ไม้ไผ่ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-6 นิ้ว ทำ�เป็นเสา หลัก 2 เสา ปักห่างกัน 2 เมตร สูงจากพื้นดิน 1.50 เมตร ปักตามแนว ยาวของแปลง และระหว่างเสาหลักจะใช้ไม้ไผ่เส้นผ่าศูนย์กลาง 2-3 นิ้ว ปักแล้วใช้ไม้ไผ่ผา่ ซีกผูกเป็นขัน้ บันได 5-6 ขัน้ ให้เป็นทางสำ�หรับยอดขจร เลื้อยขึ้นไป จะเป็น 1 ซุ้มเว้นทางเดินประมาณ 80 เซนติเมตร แล้วทำ�ซุ้ม ต่อไปตามความต้องการก็ได้ ซึ่งจะช่วยให้การแตกยอดดี

สำ � หรั บ การให้ ปุ๋ ย นั้ น ควรให้ ปุ๋ ย อิ น ทรี ย์ นํ้ า สั ป ดาห์ ล ะ 1 ครั้ ง ปุ๋ยคอกและปุ๋ยหมักใส่ที่โคนต้นได้เรื่อยๆ และหลังการตัดแต่งกิ่ง ซึ่งถ้า ดูแลดีดอกก็จะดกและโตมากกว่าปกติ ที่สำ�คัญต้องตัดแต่งกิ่งที่แก่ออก อยู่เสมอ เพื่อให้แตกยอดใหม่ออกมาเรื่อยๆ ส่วนมากจะตัดแต่งกิ่งช่วย เดือนตุลาคม-พฤศจิกายน เพราะช่วงนี้จะออกดอกน้อย หลังตัดแต่งกิ่ง 2-3 สัปดาห์กจ็ ะแตกยอดใหม่มดี อกให้เก็บได้เรือ่ ยๆ หลายปี และยืดอายุ ต้นขจรได้อีกนาน การตัดนั้นให้ตัดสูงจากพื้นดิน 25 เซนติเมตร แต่ละหลุมไม่ควรตัดหมด ให้เหลือไว้ต้นละ 1 หลุม จากนั้นก็รดนํ้าให้ปุ๋ย ตามปกติ 3-4 เดือน ก็ให้ดอกอีกมาก

ต้นขจรจะให้ดอกหลังจากย้ายปลูกได้ 30 วัน และจะให้ผลผลิต มากที่สุดช่วงอายุ 8-10 เดือน โดยเฉพาะในช่วงเดือน พฤษภาคมกรกฎาคม ผลผลิตจะเริ่มลดลงในเดือน พฤศจิกายน-ธันวาคม เพราะ เป็นช่วงฤดูหนาว

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

126 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

126

ตำลึง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Coccinia Cocciniagrandis grandis(L.) (L.)Voigt Voigt ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ IvyIvyGourd Gourd ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Cucurbitaceae Cucurbitaceae วิธีการปลู ำรปลูก

เซนติเมตร เมตรกว้กว้างาง3030เซนติ เซนติเมตร เมตรความยาว ความยาว1010 1.1.ขุดขุร่ดอร่งองลึกลึก1515เซนติ เมตร เมตร

2. รองพื้นด้วยปุ๋ยคอก แล้วรดนํ้าให้ชุ่ม 2. รองพื้นด้วยปุ๋ยคอก แล้วรดน้าให้ชุ่ม

3. นำ�เถาตำ�ลึงแก่ มาตัดท่อนละ 50 ซม. ฝังหัว-ท้าย ให้ส่วน 3. กลางโผล่นขาเถาต ึ้นจากดิาลึน งแก่ มาตัดท่อนละ 50 ซม. ฝังหัว-ท้าย ให้ ส่วนกลางโผล่ 4. ใช้ไขม้นึ้ ไผ่จากดิ มาทำ�นค้าง ให้มีความสูง 120 เซนติเมตร วางแนวเดียว ม้ไตผ่ำ�มลึาท าค้าง้นให้ คี วามสูง 120 เซนติเมตร วางแนว กับร่อง4.เพืใช้่อไให้ งแตกขึ ค้ามงพอดี เดียวกับร่อง เพื่อให้ตาลึงแตกขึ้นค้างพอดี กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

127 127

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

5. รดน้าให้ท่วมร่อง ทุก 4 วัน หรือตามสภาพดิน ไม่ให้ดนิ แห้ง ่ยว ้าหลั บเกี่ยวได้ กำรเก็บ5.เกีรดนํ ให้งทจากที ่วมร่อ่ปงลูทุกก304 วัน สามารถเก็ หรือตามสภาพดิ น ไม่ความยาว ให้ดินแห้ง 50 เซนติเมตร โดยสามารถเก็บได้ทุกๆ 5 วัน ต่อ 1 ร่อง

การเก็บเกี่ยว หลังจากที่ปลูก 30 วัน สามารถเก็บเกี่ยวได้ เทคนิค เก็50 บช่วเซนติ งเช้าเมืมตร ด ยอดจะไม่ ดา หนวดจะขาว ความยาว โดยสามารถเก็ บได้ทุกๆ 5และห้ วัน ต่าอมใช้1 สร่อารเคมี ง เพราะต พืชาทีมื่มดคี วามไวต่ อสารเคมี ใบจะด้านและห้ หยิกามใช้ ทุกชนิด เทคนิ ค าลึ เก็งบเป็ ช่วนงเช้ ยอดจะไม่ ดำ� หนวดจะขาว สารเคมี ชนิด เพราะตำ �ลึงเป็วนพืจึชงมัทีน่มใจได้ ีความไวต่ อสารเคมี ผลผลิตเสีทุกยหายทั นที และรวดเร็ ว่าปลอดภั ย ใบจะด้าน หยิก ผลผลิ ตเสียหายทั นที และรวดเร็ ย หากเราไม่ อยากเสี ่ยงกับการกิวนจึผังกมัที่น่ไใจได้ ม่รวู้ ่าวมี่าปลอดภั สารพิษจากยาฆ่ า แมลงมากน้ หากเราไม่ อยากเสี งกับมการกิ นผัไกปกว่ ที่ไม่ารการปลู ู้ว่ามีสารพิ อยแค่ไหนก็ เห็น่ยจะไม่ วี ิธีใดดี กผักษกิจากยาฆ่ นเอง า แมลงมากน้ อยแค่ ไหนก็ เห็นจะไม่ ดดีไปกว่ าการปลู ผักกกิในกระถาง นเอง ปลูก ปลูกตาลึงในบ้ านไม่ ยุ่งยากอย่ างทีม่ควี ธิ ิดใี จะปลู กลงดิ นหรือกปลู ตำ�ลึงในบ้านไม่ยุ่งยากอย่างที่คิดจะปลูกลงดินหรือปลูกในกระถางก็ได้ ก็ได้เตรียมความพร้อมของพืน้ ที่แล้วนาเถาหรือเมล็ดของตาลึงใส่ลงดิน เตรียมความพร้อมของพื้นที่แล้วนำ�เถาหรือเมล็ดของตำ�ลึงใส่ลงดินที่ ที่เตรียมไว้ ยมไว้ช่ชว่งแรกต้ วงแรกต้อองหมั งหมั่น่นรดนํ รดน้​้าาสั หน่ออยย พอต้ พอต้นนอ่อ่ออนงอกออกมาก็ นงอกออกมาก็ททาำ� เตรี สักกหน่ ค้ค้าางให้ งให้ตตาลึ ำ�ลึงงได้ ได้เเกาะ กาะ จะใช้ จะใช้ไไม้ม้ลลวด วด หรื หรืออตาข่ ตาข่าายย ก็ก็แแล้ล้ววแต่ แต่สสะดวก ะดวก

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

128 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

128

ผักโขม

ชื่อวิทยาศาสตร์ Amaranthus gracilis Desf. ทยาศาสตร์ ชืชื่อ่อวิสามั ญ Amaranthus Samaranthgracilis Desf.

Samaranth ชืชื่อ่อสามั วงศ์ ญ Amaranthaceae ชืชื่อ่อวงศ์ อื่น ๆ ผักโขมAmaranthaceae (กลาง),ผักโหม,ผักหม(ใต้), ผักโหมเกลี้ย (แม่ฮ่องสอน), ชื่ออื่น ๆผัอลอเตอ กโขม(กลาง),ผั กระเหม่ (กระเหรีก่ยโหม,ผั ง,แม่ฮก่อหม(ใต้ งสอน)), ผักโหมเกลีย้ ง(แม่ฮ่องสอน), กระเหม่อลอเตอ (กระเหรี่ยง,แม่ฮ่องสอน) ลักษณะเด่นประจำ�พันธุ์ ลักษณะเด่ มีคณ ุ นประจ ค่าทางอาหารสู ำพันธุ์ ง มีสารต้านอนุมลู อิสระ ใบและลำ�ต้นขนาด ใหญ่สมี​ีแดงสะดุ ดตา รสชาดดี ่อประกอบอาหารและ คุณค่าทางอาหารสู ง มีสามารถปลู สารต้านอนุกมไว้ ูลอิเพืสระ ใบและลาต้นขนาด ปลูกไว้เพื่อประดับสวนได้ ใหญ่สีแดงสะดุดตา รสชาดดี สามารถปลูกไว้เพื่อประกอบอาหารและ ปลูกไว้เพื่อประดับสวนได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

129

ดิน/สภาพอากาศที่เหมาะสม

เป็นพืชทีป่ ลูกและดูแลรักษาง่าย ชอบดินร่วนปนทรายระบายนํ้า ดี ชอบแดด ปลูกได้ตลอดปี ถ้าเก็บเมล็ดพันธุ์ปลูกช่วงเดือน พฤศจิกายน คำ�แนะนำ�ในการปลูก

เหมาะสำ�หรับปลูกในแปลงกลางแจ้ง ใช้เมล็ดหว่านห่างๆ ใน แปลงทีเ่ ตรียมไว้แล้วแล้วคลุมด้วยฟางข้าวเพือ่ รักษาความชื้น และรดนํ้า ให้ชุ่มทุกวัน ระยะห่างระหว่างต้น x แถว ถ้าปลูกไว้กินให้ใช้วิธีการหว่าน ห่างๆ บนแปลง / ถ้าปลูกเพื่อ เก็บเมล็ดพันธุ์ ให้ปลูกระยะห่าง 40 เซนติเมตร x 50 เซนติเมตร

การดูแลและบำ�รุงรักษา การให้ปุ๋ย ครั้งที่ 1,2 เมื่อต้นพืชอายุ ได้ 30 วัน , 55-60 วันก่อนออกดอกควรใส่ปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกที่ผ่าน การหมักแล้ว การให้นาํ้ ควรให้นํ้าอย่างสมาํ่ เสมอ ให้พอเหมาะกับพืชไม่ ควรให้แห้งหรือแฉะมากเกินไป (ให้คอยสังเกตที่ดินปลูก)

โรค – แมลง กรณีโรคในผักโขมจีนแดงยังไม่พบ แต่จะมีแมลง มารบกวนกัดกินใบ ถ้ามีก็ให้ใช้วิธีการกำ�จัดด้วยมือก็เพียงพอแล้ว ระยะเวลาในการเก็บเกี่ยว

เมื่อผักโขมอายุ ได้ 20-25 วัน ก็ทยอยเก็บเกี่ยวได้เรื่อยๆ ถ้า ลำ�ต้นแก่แล้วยังสามารถกินส่วนที่เป็นใบได้เรื่อยๆ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

130 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

130

หน่อไม้ฝรั่ง

ชื่อวิทยาศาสตร์ Asparagus Asparagusofficinalis officinalisL.L. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Asparagus Asparagus ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Liliacea Liliacea กำรปลูกการปลู รัง่ วิธกี โดยการน ารปลูกโดยการนำ หน่อไม้กฝหน่ รั่งอวิไม้ธีกฝารปลู าต้นกล้�าต้หน่นกล้ อไม้าฝหน่รั่งอไม้ฝรัง่ อิอินนทรี ายุ 33 ––44เดืเดืออนนโดยคั ทรียย์​์ทที​ีม่ม่ อี​ีอายุ โดยคัดดต้ต้นนกล้ กล้าาทีทีแ่ ่แข็ข็งแรงสมบู งแรงสมบูรรณ์ณ์ททีข่ ี่ขนาดใกล้ นาด เคี ปลูนกปลู ในแปลงที ่เตรี่เยตรี มไว้ แปลงควรยกร่ องขนาดกว้ างา2ง 2เมตร ใกล้ยงกั เคียนงกั กในแปลงที ยมไว้ แปลงควรยกร่ องขนาดกว้ ยาวตามพื้นที่ไม่เกิน 50 เมตร ติดตั้งระบบนํ้าให้เรียบร้อย ขุดหลุมลึก 15 เมตร ยาวตามพื้นที่ไม่เกิน 50 เมตร ติดตั้งระบบน้าให้เรียบร้อย ขุด – 20 เซนติเมตร ระยะระหว่างแถว 1.50 เมตร ระหว่างต้น 40 เซนติเมตร หลุปมุ๋ยลึหมั ก 15 – 20นหลุ เซนติ างต้าลง น ใส่ กรองก้ ม เๆมตร ละ ระยะระหว่ 1 – 2 กำ�มือางแถว รดนํ้า1.50 ให้ชื้นเมตร ก่อนนำระหว่ �ต้นกล้ 40 กเซนติ เมตร กรองก้ นหลุมนๆช่วละ 2 กามืออรดน้ าให้ชืน้ าย ปลู การย้ ายต้ใส่นปกลุ้๋ยหมั าลงปลู กควรเป็ งที่ม1 ีแ–สงแดดอ่ น ๆเวลาบ่ ก่อนน ใกล้ เย็าต้ น นกล้าลงปลูก การย้ายต้นกล้าลงปลูกควรเป็นช่วงที่มแี สงแดด อ่อน ๆเวลาบ่ายใกล้เย็น กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

131 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 131

กำรปฏิบัติดูแลรักษำ กำรให้น้ำ ควรให้น้าอย่างสม่าเสมอ ผลผลิตจะมีคุณภาพดี ช่วง การปฏิบัติดูแลรักษา ย้ายต้นกล้าลงแปลงปลูก ควรให้น้าวันละ 1 ครั้งทุกวันหรือวันเว้นวัน

การให้นาํ้ ควรให้นํ้าอย่างสมํา่ เสมอ ผลผลิตจะมีคณ ุ ภาพดี ช่วง ขึย้น้ายต้ อยูน่กกล้ ับสภาพดิ น อุ ณ หภู ม ิ ฝ น แปลงที ม ่ ค ี วามชื น ้ สู ง ไม่ จ าเป็ าลงแปลงปลูก ควรให้นํ้าวันละ 1 ครั้งทุกวันหรือวันนเว้ต้นอวังให้ น ขึ้น น้อยูา ก่ การให้ น าในช่ ้ ว งเก็ บ เกี ย ่ วผลผลิ ต ต้ อ งให้ ท ก ุ วั น และไม่ ค วรให้ ต อน บั สภาพดิน อุณหภูมฝิ น แปลงทีม่ คี วามชืน้ สูงไม่จ�ำ เป็นต้องให้นา ํ้ การ เย็นนจะท ้ นและไม่ ้นที่ดคอน งเกอร์ ให้ าํ้ ในช่าให้ วงเก็เกิบดเกีโรคระบาดได้ ย่ วผลผลิตต้อการให้ งให้ทกุ นวัาในพื วรให้ระบบสปริ ตอนเย็นจะทำ �ให้ จะช่ดโรคระบาดได้ วยชะล้างโรคและแมลงบางชนิ น เพลี้ยไฟงเกอร์ เป็นต้จนะช่วยชะล้าง เกิ การให้นํ้าในพื้นทีด่ดได้อนเช่ระบบสปริ โรคและแมลงบางชนิ ได้กเช่ เพลีปุ้ย๋ยไฟมูลเป็สันตต้ว์ตนา่ ง ๆ ต้องผ่านขบวนการ กำรให้ปุ๋ย ปุ๋ยดหมั ชีวนภาพ หมักทุกครั การให้ ปยุ๋ าไปใช้ ปุ๋ยหมักชีวภาพ ปุ๋ยมูลสัตว์ต่าง ๆ ต้องผ่านขบวนการ ้งก่อนน หมักทุก- ครั ก่อกนนำชีว�ภาพ ไปใช้ ช่วงต้นกล้าอายุ 0 – 4 เดือน ใช้อัตรา 500 – ปุ๋ย้งหมั

- ปุ๋ยหมักชีวภาพ ช่วงต้นกล้าอายุ 0 – 4 เดือน ใช้อัตรา 500 – 700 กิโลกรัม/ไร่ทุก 30 วัน ช่วงพักต้น ใช้อัตรา 500 – 700 กิโลกรัม/ 700 กิโลกรัม/ไร่ทุก 30 วัน ช่วงพักต้น ใช้อัตรา 500 – 700 กิโลกรัม/ไร่ ช่วงเก็ ่ยวใช้ ัตรา 250 – 300 กิโลกรั ุก 15 ช่ไร่วงเก็ บเกีบ่ยเกีวใช้ อัตอรา 250 – 300 กิโลกรั ม/ไร่มท/ไรุ่กท15 วัน วัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

132 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

132

ผักเสี้ยน

ชื่อวิทยาศาสตร์ Cleome Cleome gynandra Linn. ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Wild WildSpider SpiderFlower Flower ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Cleomaceae Cleomaceae ชื่ออื่น ผักส้มเสี้ยน ผักเสี้ยนขาว ผักเสี้ยนตัวผู้ ชื่ออื่น ผักส้มเสีย้ น ผักเสี้ยนขาว ผักเสี้ยนตัวผู้ วิธีปลูก เนืเนื่องจากผั

อ่ งจากผักเสี กเสีย้ นมี ย้ นมีการเจริ การเจริญญเติเติบบโตอย่ โตอย่างรวดเร็ างรวดเร็ววตามธรรมชาติ ตามธรรมชาติ ของผักเสีย้ นแล้วไม่จจ�ำ าเป็ เป็นนทีทีจ่ ่จะต้ ะต้อองขุ งขุดดหลุ หลุมมปลู ปลูกกเลย เลยเราจะใช้ เราจะใช้วธิ วกีธิ ารหว่ ีการ าน เมล็ ลงในแปลง แต่เนืแต่ ่องจากเมล็ ดผักเสี ํ้าหนัน้าหนั กที่เบาและเมล็ หว่าดนเมล็ ดลงในแปลง เนื่องจากเมล็ ดผั้ยกนมี เสี้ยนนมี กที่เบาและดก็ เล็ องผสมทรายเข้ าไปด้วยาไปด้ ในการปลู กผักเสีก้ยนเราจะ เมล็กดดัก็งเนัล็้นก เราก็ ดังนั้นจะต้ เราก็ จะต้องผสมทรายเข้ วย ในการปลู ใช้เมล็ดประมาณ 1.5 กิโลกรัม ต่อไร่ เมื่อเราหว่านเสร็จแล้วเราคราดดิน ผักเสี้ยนเราจะใช้เมล็ดประมาณ 1.5 กิโลกรัม ต่อไร่ เมื่อเราหว่านเสร็จ ให้กลบเอาเมล็ดลงไปอยู่ใต้ดินแล้วรดนํ้าให้ชุ่ม นำ�วัสดุมาคลุมดิน เช่น แล้วเราคราดดิ นให้นกหญ้ ลบเอาเมล็ ดินแล้ วรดน้าให้ชุ่ม นาวัสดุ้า ฟางข้ าว หรือจะเป็ าแห้งก็ไดด้ลงไปอยู เพื่อเป็น่ใต้การช่ วยลดการระเหยของนํ ในดิน ทำ�ให้ดินมีความชุ่มชื้น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

มาคลุมดิน เช่น ฟางข้าว หรือจะเป็นหญ้าแห้งก็ได้ฟ้าเพืหลั่องฝน เป็นเกษตรอิ การช่นวทรี ยลด ย์ 133 การระเหยของน้าในดิน ทาให้ดินมีความชุ่มชืน้ กำรดูแแลรั การดู ลรักกษำ ษา หลั

หลังงจากลงปลู จากลงปลูกกแล้ แล้ววระหว่ ระหว่าางง5-7 5-7วัวันนควรรดน้ ควรรดนําให้ ้าให้ชชุ่มุ่มเช้เช้าา เย็เย็นน แต่อย่าให้ถึงกับแฉะอาจท แฉะอาจทำาให้ �ให้เเกิกิดดโรครากเน่ โรครากเน่าาโคนเน่ โคนเน่าาได้ได้หลั หลังจากที งจากที่เรา ่เรา ปลูกได้ ประมาณ ย้ นจะเริ ม่ งอกแล้ ว (แต่ ถา้ เกิ ประมาณ4-5 4-5วันวันเมล็ เมล็ดผัดกผัเสี กเสี ้ยนจะเริ ่มงอกแล้ ว (แต่ ถ้าดเกิอากาศ ด หนาวเมล็ ดผักเสีย้ ดนก็ ก 2-3 วักน)2-3 และเมื กเสีย้ น อากาศหนาวเมล็ ผักจเสีะยื้ยดนก็การงอกออกไปอี จะยืดการงอกออกไปอี วันอ่ ) ผัและ มีเมือ่อายุ อขึ้นใบจริ ง อประมาณ ใบ ให้2-3 เราถอนแยกต้ ผัก7-10 เสีย้ นมีวัอนายุหรื7-10 วัน หรื ขึน้ ใบจริง2-3 ประมาณ ใบ ให้เรานที่ อ่อนแอและแน่นเกินไปออก เพื่อจะได้มีการเจริญเติบโตได้เต็มที่ เราจะ ถอนแยกต้นที่ออ่ นแอและแน่นเกินไปออก เพื่อจะได้มกี ารเจริญเติบโต ใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพฉีดพ่น เพื่อเป็นการบำ�รุงรากและลำ�ต้น แล้วเราหมั่น ได้เต็มที่ เราจะใส่ปุ๋ยหมักชีวภาพฉีดพ่น เพื่อเป็นการบารุงรากและลา สังเกตการเจริญเติบโตของผักเสี้ยน และการทำ�ลายของศัตรูผักเสี้ยน ต้นาแล้ ่นสังเกตการเจริดญปกติ เติบเราควรแก้ โตของผักไเสีขทัย้ นนทีและการทาลาย อย่ งต่วอเราหมั เนื่อง หากพบความผิ ของศัตรูผักเสี้ยนอย่างต่อเนื่อง หากพบความผิดปกติเราควรแก้ไขทันที

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

134 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

134

ใบย่ำนำง

ชืชื่อ่อวิวิททยาศาสตร์ ยาศาสตร์ Tiliacora Tiliacoratriandra triandra(Colebr.)

(Colebr.)Diels Diels ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Bai-ya-nang Bai-ya-nang ชื่อวงศ์ Menispermaceae ชื่อวงศ์ Menispermaceae การปลู นาง กำรปลูกกย่ย่ำานำง

การเพาะโดยใช้เมล็ เมล็ ์ หรื ออาจใช้ ้นตอก็ านางปลู กได้ การเพาะโดยใช้ ดพัดนพัธุน์ ธุหรื ออาจใช้ ต้นตตอก็ ได้ได้ย่าย่นางปลู กได้ ในสภาพดินได้เกือบทุกชนิด เจริญเติบโตได้ดีทุกฤดูกาล ย่านางชอบ ในสภาพดินได้เกือบทุกชนิด เจริญเติบโตได้ดีทุกฤดูกาล ย่านางชอบ ความชื้นและต้องการแสงแดดปานกลาง แต่พืชชนิดนี้รู้กันดีว่าจะเพาะ ความชื้นและต้ แต่พืชชนิดมนี​ีอ้รยู​ู้ก่วัน่า ดีต้วอ่างทำ จะเพาะ ยากมาก แต่ใช้อวงการแสงแดดปานกลาง ่าจะเพาะไม่ได้เลย หลักการเพาะก็ �ให้ชื้น ยากมาก ว่าจะเพาะไม่ เลย หลักการเพาะก็ ยู่ว่า ต้อน้ งท ชื้น แต่ อย่าให้แต่ แฉะใช้และต้ องไม่ให้ไโด้ดนแสงแดดมากนั กจะช่มีอวยกระตุ ให้าให้ ยา่ นาง ย่าให้เแร็ฉะ และต้ ให้โดนแสงแดดมากนั กจะช่วยกระตุ้นอให้ นัแต่น้ องอกให้ วมากขึ น้ อเริงไม่ ม่ แรกควรจะเพาะเมล็ ดในกระบะทรายก่ น รดนาํ้ ย่าชนางนั เร็วยมากขึ ้น �เริให้่มเแรกควรจะเพาะเมล็ ให้ ุ่มเลย้นงอกให้ นำ�ผ้าเปี กแนะนำ ป็นสีดำ�หรือสีที่ทำ�ให้ดในกระบะทราย แสงรอดเข้าไปได้ น้ก่อนยทีรดน้ ่สุดนำาให้ �มาคลุ ม ไม่ นานนั ก็จะงอกาให้หลัเป็งนจากนั ้น เราจึ อยมาแยก ชุ่มเลย นาผ้ าเปีกยกแนะน สีดาหรื อสีทงี่ทค่าให้ แสง รอดเข้าไปได้นอ้ ยที่สุดนามาคลุม ไม่นานนักก็จะงอก หลังจากนั้น กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

135 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 135 เราจึงค่อยมาแยกเพื่อไปอนุบาลต่อไปครับ โดยหาถุงดาสาหรับเพาะ หรือในกระถางเล็ก ๆ ก่อน เพือ่ ไปอนุเราจะสามารถพบต้ บาลต่อไปครับ โดยหาถุ ดำ�สำ�ได้หรัทบั่วเพาะ ก ๆ ก่อน นย่างนาง ทุกพืหรื น้ ทีอ่ใในกระถางเล็ นภาค

เราจะสามารถพบต้นย่านาง ได้ทว่ั ทุกพืน้ ทีใ่ นภาคตะวันออกเฉียง ตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย และจะพบมากในบริเวณป่า เหนือของประเทศไทย และจะพบมากในบริเวณป่าดงดิบ ป่าทีเ่ ป็นธรรมชาติ ดงดิบ ป่าที่เป็นธรรมชาติ หรือในป่าโปร่งก็สามารถพบต้นย่านางนัน้ หรือในป่าโปร่งก็สามารถพบต้นย่านางนัน้ เกิดขึน้ ได้ สมุนไพรต้นย่านางเป็น สมุวนยคุ ไพรต้ ย่านางเป็นพือย่ชาทีงเช่ ่อุดนมไปด้ วยคุณ ทางอาหาร พืเกิชดทีขึอ่ ้นดุ ได้ มไปด้ ณค่นาทางอาหาร โพแทสเซี ยมค่าแคลเซี ยม และยัง งเช่นนซีอโพแทสเซี ยมง แคลเซี และยังมีวาิตงามิๆนอีซีกอมากมาย ยู่ค่อนข้างสูง มีอย่วติ าามิ ยูค่ อ่ นข้างสู รวมทัง้ ยมีมสารอาหารต่ สารอาหารต่ าง ๆนใบเดี อีกมากมาย รวมทั ้งมีใบย่ านางจะออกเป็ ย่ วเรียงสลับกันไปมา ใบจะมีลกั ษณะใบรูป วงรี ความยาว 6.5 - 17 เซนตินเใบเดี มตร ่ยมีวเรี สเี ขียวเข้ นาง เป็ลนักช่ษณะ อและ ใบย่านางจะออกเป็ งสลัมบดอกของย่ กันไปมา าใบจะมี เป็ ๆ แต่ละช่6.5 อมี -3 17 - 5เซนติ ดอกเมตร สีของดอกจะมี องสวยงามและ ใบรูนพวงเล็ ปวงรี กความยาว มีสีเขียวเข้สมเี หลื ดอกของย่ านาง จะไม่ ลีบดอก ดอกจะแยกเพศอยู น ส่วสีนผลของย่ านางจะเป็ เป็นช่มอกี และเป็ นพวงเล็ ก ๆ แต่ละช่อก่ มีนั 3คนละต้ - 5 ดอก ของดอกจะมี สี น ลัเหลื กษณะทรงกลมออกรี ๆ ขนาดค่ อนข้าดอกจะแยกเพศอยู งเล็ก ผลอ่อนเป็นสีเ่กขียันวคนละต้ ผลแก่จนดั จะ องสวยงามและจะไม่ มกี ลีบดอก มีสเี หลืองอมแดง ผลแก่จดั จะกลายเป็นสีด�ำ ส่วนผลของย่านางจะเป็นลักษณะทรงกลมออกรี ๆ ขนาดค่อนข้างเล็ก ผล อ่อนเป็นสีเขียว ผลแก่จัดจะมีสเี หลืองอมแดง ผลแก่จัดจะกลายเป็นสีดา

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

136 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

136

กล้วยน้ำว้ำ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Musa ABB cv. Kluai 'Namwa' ชื่อวิทยาศาสตร์ Musa ABB cv. Kluai ‘Namwa’ Banana ชืชื่อ่อสามั สามัญ ญ Banana Musaceae ชืชื่อ่อวงศ์ วงศ์ Musaceae ชื่ออื่น กล้ กล้ววยมะลิ ยมะลิออ่ออ่ งง(จั(จันนทบุ ทบุรร)ี ี)กล้ กล้ววยใต้ ยใต้(เชี (เชียยงใหม่ งใหม่,,เชีเชียยงราย) งราย) กล้วยอ่อง กล้ อง (ชั กล้วยตานี) อ่อง (อุบลราชธานี) (ชัยภูม)ิ กล้วยอ่ ยตานี อ่องยภู(อุมบ)ิ ลราชธานี

วิธีการปลูก วิธีกำรปลูก หลังจากเรา ได้ที่ประมาณ 1 X 1 ตารางเมตร เรียบร้อยแล้วก็ขุด หลังจากเรา 1 X เ1มตร ตารางเมตร ยบร้Xอสูยง) ถ้ามีปุ๋ย หลุมประมาณ 50 ได้ X ท50ี่ประมาณ X 50 เซนติ (กว้าง X เรียาว กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย137 ์ 137

แล้วก็ขุดหลุมประมาณ 50 X 50 X 50 เซนติเมตร (กว้าง X ยาว X สูง) คอก ส่ปุ๋ยคอกรองก้ นหลุมสันกหลุ 1 -มสั2กถ้ว1ยแกง ายๆ หรือาไม่ ถ้ามีปก็ุ๋ยใคอก ก็ใส่ปุ๋ยคอกรองก้ - 2 ถ้เอาแบบง่ วยแกง เอาแบบง่ ยๆมี ปุ๋ยคอก ก็หาซื้อปุ๋ยชีวภาพมาใส่แทน 1-2 ถ้วย ก็ได้ เท่านี้หลุมก็พร้อม หรือไม่มปี ุ๋ยคอก ก็หาซือ้ ปุ๋ยชีวภาพมาใส่แทน 1-2 ถ้วย ก็ได้ เท่านีห้ ลุม แล้ว ก็พร้อมแล้ว นธุ์ เช่น มะลินอธุ่์อเช่ ง น้นาว้มะลิ าขาวอ่อง พันธุ์กล้พัวยนธุพั์กนล้ธุ์กวล้ยวยมี พันมธุากมายหลายพั ์กล้วยมีมากมายหลายพั กมากมาย นธุ์กล้วพัยน้นาว้ นๆที กันทีอยูเ่ รามี ่ ทั่วกทุนั กอยู ภาค นและอี าํ้ ว้าขาว และอีกพัมากมาย ธุก์ าล้บ้วายนํ า้ ว้่เารามี บ้านๆ ท่ วั่ ทุกภาค ทุกบ้านก็ถือว่าดีพออยู่แล้ว กำรดูแแลบ การดู ลบำำรุ �รุงงรัรักกษำ ษา พอเริม่ ่มปลู ปลูกกอาทิ อาทิตตย์ย์เดีเดียยวใบก็ วใบก็จะเริ จะเริม่ แตก ่มแตกแล้แล้ ่มโตแต่

พอเริ วก็วเก็ริม่ เริโตแต่ กเ็ ป็กน็เป็ช่นวง าดับแการดู ลรักงนีษาดั ที่สช่ำ�วคังทีญ่สาคั มีลญำ�ดัมีบลการดู ลรักแษาดั ้ งนี้

การรดนํ ดนําทุ ้าทุก 2 - 3 วัน กำรรดน้ำ้า ให้รดน้

การใส่ ้ง แต่ ละครั กำรใส่ ใส่ใส่ปปุ๋ยุ๋ยหลั หลังงปลู ปลูกก1 1สัสัปปดาห์ ดาห์และใส่ และใส่ปุ๋ยปอีุ๋ยกอีก3 3ครัครั ้ง แต่ ละ ้ง ห่ครัา้งงกัห่นางกัประมาณ 3 เดือน โดยใช้ปุ๋ยหมัก ชีวภาพ ปุ๋ยคอก น ประมาณ 3 เดือน โดยใช้ปุ๋ยหมัก ชีวภาพ ปุ๋ยคอก

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

138 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การปลูกผักด้วยปุ๋ยหมักชีวภาพ

1. ใส่ปยุ๋ หมักชีวภาพคลุกเคล้าผสมดินในแปลงผัก อัตราส่วน1/3/ ตารางเมตร ถ้าดินคุณภาพตํ่าให้เพิ่มปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักมากขึ้น

2. คลุมดินด้วยฟางหรือหญ้า หรือใบไม้ รดนํ้าผสมนํ้าเอนไซม์ 1/100 หมักดินไว้ 1-2 วัน

3. หลังจากปลูกผักแล้วควรเพิ่มปุ๋ยหมักชีวภาพทุก 7 วัน หรือ 10 วัน และรดนํ้าเอนไซม์ 1/500 เจือจางมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับกล้าผัก

4. หลังเก็บเกีย่ วผัก 3 วัน ต้องปลูกผักใหม่ทนั ทีไม่ปล่อยให้แปลง ผักว่างเปล่า

5. การฉีดพ่นนํ้าหมักชีวภาพ สะเดา หรือสมุนไพรอื่น ๆ ควรทำ� อย่างสมํ่าเสมอในอัตราส่วน 1/500

6. อย่าปล่อยให้พืชผักมีอายุมากเกินกำ�หนด ควรเก็บเกีย่ วระยะ ที่มีอายุพอดีหรือก่อนกำ�หนดพืชผักจะมีรสชาติดี คุณภาพดี ถ้าพืชผัก มีอายุมากกว่ากำ�หนดจะถูกทำ�ลายจากแมลง

7. ควรปลูกพืชอย่างต่อเนือ่ ง ถ้าดินร่วนซุยไม่จ�ำ เป็นต้องไถพรวน และไม่ต้องตากดิน เพราะจุลินทรีย์ในดินจะตาย ทำ�ให้โครงสร้างดินเสีย

8. ปลูกพืชให้เหมาะสมกับฤดูกาล

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

139

กำรทำปุ๋ยชีวภำพ

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

139

ปุ๋ยชีวภาพ เป็นกระบวนการเพิ่มจุลินทรีย์ตามธรรมชาติให้ ชีวภาพกที่อาศัยอยู่ในดินเป็นตัว ดินเพราะจุลินทรีย์ เป็การทำ นสิ่งมี�ชีวปุิต๋ยขนาดเล็ ก่อให้เกิ ดการย่อยสลายและเพิ่มปริมาณอินทรีย์วัตถุ ให้กั บดิน พืช

ปุ๋ยชีวภาพ เป็นกระบวนการเพิ่มจุลินทรีย์ตามธรรมชาติให้ดิน สามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้ ปุ๋ยชีวภาพมี 2 ชนิด คือ แบบเป็นน้า เพราะจุลินทรีย์ เป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ในดินเป็นตัวก่อให้เกิด หมัอกยสลายและเพิ และแบบแห้งสามารถท ลดต้นทุ�นไปใช้ การ การย่ ม่ ปริมาณอิาได้ นทรีเองไม่ ยว์ ตั ถุยใากและช่ ห้กบั ดิน วพืยให้ ชสามารถนำ ผลิต โดยไม่ ซื้อปุ๋ยเคมี ราคาแพงและผลผลิ ที่ไกด้และแบบแห้ เป็นผลผลิตทีง ่ ประโยชน์ ได้ ปุต๋ย้อชีงวภาพมี 2 ชนิ ด คือ แบบเป็นนํ้าตหมั ปลอดสารพิ ษ การท าปุ๋ยชีวยให้ ภาพมี างคือตการท สามารถทำ �ได้เองไม่ ยากและช่ ลดต้2นทุนอย่การผลิ โดยไม่าปุตอ้ ๋ยงหมั ซือ้ กปุน้ย๋ า และการทาปุ๋ยตชีทีวภาพอั เม็ด ซึต่งทีมี่ปขลอดสารพิ ั้นตอนการท เคมีชีวรภาพ าคาแพงและผลผลิ ่ได้เป็นดผลผลิ ษ าของแต่ การทำ�ปุล๋ยะ ชีวชนิ ภาพมี ด ดั2งนีอย่้ างคือ การทำ�ปุ๋ยหมักนํ้าชีวภาพ และการทำ�ปุ๋ยชีวภาพอัด เม็ด ซึ่งมีขั้นตอนการทำ�ของแต่ละชนิด ดังนี้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

140 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ สูตรไล่แมลงจากพืชสมุนไพร

วัสดุทใี่ ช้ประกอบด้วย หัวข่าแก่ 2 กิโลกรัม บอระเพ็ด 2 กิโลกรัม ใบขี้เหล็ก 2 กิโลกรัม สะเดา 2 กิโลกรัม ตะไคร้หอม 2 กิโลกรัมนํ้าส้ม สายชู 1 ขวด สุรา 40 ดีกรี 2 ขวด ใบยาสูบ 2 ขีด ต้นกล้วยสับ 10 กิโลกรัม กากนํ้าตาล 3 ลิตร นำ�มาสับให้ละเอียดคลุกเคล้าให้เข้ากันโดยเติม กากนํ้าตาลหรือนํ้าตาลทราย แล้วเติมนํ้าลงในถังที่จะทำ�การหมัก 1 ถัง หมักประมาณ 14 วันก็สามารถนำ�ออกมาใช้ได้เลย ข้อสำ�คัญในการใช้ปยุ๋ หมักนํ้าชีวภาพผสมกับนํ้าตามสัดส่วนคือ นํ้าหมักประมาณ 20 ซีซี ผสม กับนํ้า 5 ลิตร ฉีดพ่นตอนเช้าหรือตอนเย็นที่มีอากาศไม่ร้อนจัดใช้ก่อนที่ แมลงจะมารบกวนจะได้ผลดี ถ้าจะทำ�ปุ๋ยหมักนํ้าชีวภาพสูตรธรรมดาก็ ให้ใช้เศษพืชผักต่าง ๆ พร้อมนำ�กากนํ้าตาลผสมตามสัดส่วน กากนํ้าตาล 1 กิโลกรัม ต่อเศษวัสดุพืชผัก 3 กิโลกรัม คลุกเคล้าให้เข้ากัน แล้วนำ�ใส่ ภาชนะปิดฝาให้สนิท ใช้เวลา ในการหมักประมาณ 25-30 วันจึงนำ�มา ใช้ได้ ซึง่ คุณภาพของปุย๋ หมักนาํ้ ชีวภาพเป็นตัวเร่งรากให้งอกเร็วขึน้ ทำ�ให้ ดินมีคุณภาพ เพิ่มผลผลิต ลดมลพิษด้านสิ่งแวดล้อม

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย141 ์ 141

สูตรไล่ มลงจากพื ชสมุนชสมุ ไพรนไพร สูตแรไล่ แมลงจำกพื

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

142 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

142

ปุ๋ยชีวภำพสูตรซิ่งหนองแสง ปุ๋ยชีวภาพสูตรซิ่งหนองแสง ส่วนผสม ได้แก่ น้าสะอาด 100 ลิตร แกลบ หรือ กากอ้อย 100 กิโส่ลกรั วนผสม สะอาด ลิตร แกลบ กากอ้ ม หัวได้ เชืแ้อก่จุลนํิน้าทรี ย์ 5 ลิ100 ตร กากน้ าตาล 1หรืกิอโลกรั ม มูอลยสั100 ตว์ กิโลกรัม หัวเชื้อจุลินทรีย์ 5 ลิตร กากนํ้าตาล 1 กิโลกรัม มูลสัตว์ 400 400 กิโลกรัม ราละเอียด 30 กิโลกรัม วิธีทา เทมูลสัตว์ ขีเ้ ถ้าแกลบ กิโลกรัม รำ�ละเอียด 30 กิโลกรัม วิธีทำ� เทมูลสัตว์ ขี้เถ้าแกลบหรือกาก หรือกากอ้อยและราละเอียดเข้าด้วยกัน ผสมกากน้าตาล น้าสะอาด อ้อยและรำ�ละเอียดเข้าด้วยกัน ผสมกากนํ้าตาล นํ้าสะอาด และหัวเชื้อ เข้อ้ าจุกัลนนิ นทรีาหัยวไ์ ปรดกองวั เชือ้ จุลินทรีตถุยด์ไปรดกองวั จุลและหั ินทรีวยเชื ์ให้อ้ เข้จุาลกัินนทรีนำ�ยหั์ให้วเชื บิ คลุกเคล้ตาถุให้ดิบเข้ากัน คลุคกวามชื เคล้าให้ เข้ากันจนมี ความชื ประมาณ 40% เกลี่ย30กองปุ ง แล้ว จนมี น้ ประมาณ 40% เกลี้นย่ กองปุ ย๋ สูงประมาณ เซนติ๋ยสูเมตร เมตรวันแล้จัวบคลุ กองปุ ๋ย หมั กไว้ 5-7 วั�นไปใช้ จับดูได้จะมี คลุประมาณ มกองปุย๋ 30 หมัเซนติ กไว้ 5-7 ดูจมะมี ความร้ อนสามารถนำ ความร้อนสามารถนาไปใช้ได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

143 143

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรทำปุ๋ยหมักอัดเม็ดชีวภำพ การทำ�ปุ๋ยหมักอัดเม็ดชีวภาพ ส่วนผสม ได้แก่ แกลบเผา 5 ส่วน กากน้าตาล 1 ส่วน ดินร่วน 1 ส่วนส่รวาอ่ นผสม กากนํ ร่วน า1 อน1 ส่ได้วแนก่ปุแกลบเผา 5 ๋ยคอก 5 ส่วส่นวน้นาหมั กชี้าวตาล ภาพ11ส่ลิวตนรดิน้นาเปล่ ส่วน รำ�อ่อน1 ส่วน ปุ๋ยคอก 5 ส่วน นํ้าหมักชีวภาพ 1 ลิตร นํ้าเปล่า 8 ปี๊บ 8 ปี๊บ วิธีทา นาแกลบเผา ปุ๋ยคอก ราอ่อน ดินร่วน ผสมคลุกเคล้าเข้า วิธีทำ� นำ�แกลบเผา ปุ๋ยคอก รำ�อ่อน ดินร่วน ผสมคลุกเคล้าเข้าด้วยกัน ด้วยกัน ใช้น้าหมักชีวภาพผสมกากน้าตาล ผสมน้ารดกองปุ๋ ย หมัก ใช้นํ้าหมักชีวภาพผสมกากนํ้าตาล ผสมนํ้ารดกองปุ๋ยหมัก คลุกให้เข้ากัน กให้ใช้เข้มาือกักำน�อย่ างดี ใช้�แล้ มอื วกแบมื าดู หากก าแล้เป็วแบมื อย่คลุ างดี ดู หากกำ อออกไม่ นก้ออนออกไม่เป็นก้อน น้าอี าแล้วมี�แล้ น้าไหลออกตามง่ ามมือามมื ให้เอติให้ มแกลบหรื ให้เติมให้ เติกมนํหากก ้าอีก หากกำ วมีนํ้าไหลออกตามง่ เติมแกลบอ อรอาอ่ หรืปุอ๋ยปุคอกหรื ๋ยคอกหรื รำ�ออ่นอนหากก หากกำาแล้ �แล้วแบมื วแบมืออออกเป็ ออกเป็นนก้ก้ออนน ทิทิ้ง้งลงพื ลงพื้น้นแตก กระจายแสดงว่ าพอดี ใส่ถใสุ่งปุถ๋ยุงปุหรื๋ยอหรืทำ�อเป็ นคอกใช้ กระสอบป่ านคลุานคลุ ม เก็มบ กระจายแสดงว่ าพอดี ทาเป็ นคอกใช้ กระสอบป่ ไว้เก็ ในที ่ร่มในที วัน่รที่ม่ 2วันลองเอามื อคลำ�ดู หากร้ อนวาบ กำ�ลังเกิาดีด บไว้ ที่ 2 ลองเอามื อคลาดู หากร้แสดงว่ อนวาบาดี แสดงว่ ปฏิกกาลัริ ยิ งาทางเคมี ที่ 10 เอามือวัคลำ ดูไม่เอามื รอ้ น สัองคล เกตเห็ เกิดปฏิกิรวัิยนาทางเคมี นที�่ 10 าดูไม่นรใยสี ้อนขสัาวกระจาย งเกตเห็น เต็ใยสี ม มีกขลิาวกระจายเต็ น่ หอมคล้ายเห็ ด แสดงว่ า ใช้ ไ ด้ โดยนำ � เข้ า เครื อ ่ งอั ด เม็ ด เสร็ แล้วา ม มีกลิ่นหอมคล้ายเห็ดแสดงว่าใช้ได้ โดยนจาเข้ นำ�ไปตากลมให้แห้ง เครื่องอัดเม็ดเสร็จแล้วนาไปตากลมให้แห้ง

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

144 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ นํ้าเอ็นไซม์ (นํ้าหมักชีวภาพ) สำ�หรับสัตว์และพืช

1. นำ�อินทรีย์วัตถุจากในครัว (เศษผัก เศษอาหารในครัว เปลือก ผลไม้ หัวปลา เป็นต้น) เทใส่โอ่งกระเบื้อง โอ่งดิน หรือภาชนะที่เตรียม การหมัก โดยใช้ขยะสด 3 กิโลกรัม นํ้าตาลแดง 1 กิโลกรัม นํ้า 10 ลิตร (อินทรียว์ ตั ถุจากในครัว ยกเว้น กระดาษพลาสติก กระป๋องโลหะและขวด ต่าง ๆ ห้ามนำ�มาใส่)

2. จากนั้นเติมอินทรีย์วัตถุสดลงในโอ่งไปเรื่อยๆ จนกว่าจะเต็ม ตั้งโอ่งหรือถังพลาสติกในที่ร่ม ปิดฝามิดชิด หากพบว่ามีหนอนแสดงว่า อินทรีย์วัตถุที่หมักไว้ไม่เป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิต

3. หมักไว้ 3 เดือน สังเกตว่านํ้าที่ได้จากการหมักจะต้องมี สีเหลืองนํ้าตาล มีกลิ่นนํ้าส้มฉุนคือลักษณะที่ถูกต้อง ถ้านํ้ามีสีดำ�หรือ กลิ่นเหม็นให้เติมนํ้าตาลทรายแดงและนํ้าจนท่วมอินทรีย์วัตถุและกด อินทรีย์วัตถุที่ลอยให้จมนํ้าด้วยของหนัก

4. เมื่อครบ 3 เดือนแล้วให้ตักเศษอินทรีย์วัตถุที่เป็นกากออกไป เทรอบโคนต้นไม้ใหญ่ กระถางหรือเขตที่ต้องการ ให้มีโอโซนระเหย เมื่อ รดนํ้าทุกวันจะมีไอโอโซนระเหยออกมาตลอด

5. นํ้าเอนไซม์ที่เหลือในโอ่ง จะเป็นสีนํ้าตาลเหลือง มีกลิ่นนํ้าส้ม สายชูและข้น ให้นำ�มาผสมนํ้าให้เจือจางเพื่อนำ�ไปรดต้นพืชเป็นปุ๋ยใน อัตราส่วน นํ้าเอนไซม์ 1 ลิตร ต่อนํ้า 100 ลิตร ถ้าต้องการปราบวัชพืชไม่ ต้องผสมนํ้า เมื่อนำ�ไปราดหญ้าจะตายภายใน 1-3 วัน (ขึ้นอยู่กับสภาพ ดิน คือถ้าดินเค็มหญ้าจะตายช้า ถ้าดินจืดหญ้าจะตายเร็ว) กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

145

145 (ขึ้นอยู่กั บสภาพดิน คือถ้ าดินเค็ มหญ้าจะตายช้าฟ้าถ้หลัางดิฝนนจืเกษตรอิ ดหญ้นาทรีจะย์ ตายเร็ว)

จะเก็บบน้นําเอ็ ้าเอ็นนไซม์ ไซม์ทที่เหลื ี่เหลืออเพืเพื่อ่อใช้ใช้ตต่อ่อไปให้ ไปให้ททาดัำ�ดังงนีนี้ ้ 6.6.ถ้ถ้าาจะเก็ 6.1 เติ6.1 เติมนํ้าตาลทรายแดงลงไป 1 กิโมลกรั มนํ้าลงไป มน้าตาลทรายแดงลงไป 1 กิโลกรั เติมมน้เติ าลงไปให้ ต็มงโอ่ ปิดฝาทิ ไว้ 5-7 ่ง แล้ เต็ให้มเโอ่ ปิดงฝาทิ ง้ ไว้​้ง5-7 วัน วัเพืน ่อเพืให้่อนให้าเอนไซม์ ้ นํ้าเอนไซม์ เข้มเข้ข้มนข้อีนกอีครักครั ้งหนึ้งหนึ ่ง แล้ วว �มาผสมนําใช้ ้าใช้ตตอ่ ่อไปได้ ไปได้ นนำามาผสมน้

6.2 เหลือนํ้าเอ็นไซม์แบบเข้มข้นไว้ในโอ่งที่จะหมักใหม่ 6.2 เหลือน้าเอ็นไซม์แบบเข้มข้นไว้ในโอ่งที่จะหมักใหม่ จากนั้นเทอินทรีย์วตั ถุสดในครัวลงไปทุกวันเหมือนเดิมไม่ต้องรอจนครบ จากนั นทรียา์วงนั ัตถุ้นสตัดในครั ลงไปทุ 3 เดือ้นนเทอิ ในระหว่ กใช้ได้เวลยทั นที กวันเหมือนเดิมไม่ต้องรอจน ครบ 3 เดือน ในระหว่างนัน้ ตักใช้ได้เลยทันที

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

146 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

146

น้ำหมันํก้าชีหมั วภำพจำกพื ชและน้ชและนํ ำหมัก้าชีหมั วภำพจำกสั ตว์ ตว์ กชีวภาพจากพื กชีวภาพจากสั น้าหมักจากพืช ขั้นตอนการท า คือนาพืชสดมาหั่นขนาด 1 จแล้ วนามาคลุ กกับกากน้�าตาลอั 3:1 น่ ขนาด 1 ข้อมือ ข้อมือ นํเสร็ ้าหมั กจากพื ช ขั้นตอนการทำ คือนำ�ตพืรา ชสดมาหั เสร็(พืจชแล้: วกากน้ นำ�มาคลุ กกัเติ บกากนํ ้าตาลอั าตาล) มน้าเปล่ า 10ตลิรา 3:1 ตร ใส่ถังหมักให้เหลือช่องว่างไว้ 1 ฝ่ามือ(พือย่ ช :ากากนํ มนํ่ร้าม่ เปล่ ตร ใส่ถัง15 หมัวักนให้นเหลื อช่อได้ง ใส่เต็ม้าตาล) เก็บไว้เติในที ไม่า ให้10 ถูกลิแสงแดด าไปใช้ ว่าบงไว้ มือ อย่ ารุง1ดิฝ่นาและพื ช าใส่เต็ม เก็บไว้ในที่ร่ม ไม่ให้ถูกแสงแดด 15 วัน นำ�ไป ใช้ได้ บำ�รุงดินและพืช น้าหมักจากสัตว์ ขั้นตอนการทา คือ นาซากสัตว์ เช่น หอย

นํา้ หมักจากสัตว์ ขัน้ ตอนการทำ� คือ นำ�ซากสัตว์ เช่น หอยเชอร์ร่ี เชอร์รี่ เศษปลา ซากโครงไก่ ฯลฯ คลุกกากน้าตาล อัตรา 1:1 เศษปลา ซากโครงไก่ ฯลฯ คลุกกากนา้ํ ตาล อัตรา 1:1 ตว์ : กากน้ าตาล)า้ํ ตาล) เติมน้เติ าเปล่ 10 า ลิ10 ตรเติ น้าเปล่ (ซากสั(ซากสั ตว์ : กากน มนา้ําเปล่ ลิตมรเติ มนา้ํ าเปล่10า ลิ10ตรลิตใส่ร ใส่ถัถงงั หมั หมักกให้ ให้เเหลื หลืออช่ช่อองว่ งว่าางไว้ งไว้ 11 ฝ่ฝ่าามืมืออ อย่ อย่าาใส่ ใส่เเต็ต็มม เก็ เก็บบไว้ ไว้ใในที นที่รร่ ม่ม่ ไม่ ไม่ใให้ห้ถถกู​ูก แสงแดด3030วันวันนำ�นไปใช้ าไปใช้ แสงแดด ได้ได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรี147 ย์ 147

น้ำหมักจุลินทรีย์ป้องกันศัตรูพชื ินทรีย์ปอ้องกั งกันนแมลงได้ ศัตรูพืชระดับหนึ่ง แต่เพื่อ น้าหมักจุนํลิน้าหมั ทรียก์กจุ็สลามารถป้ เพิ่มความต้านทานแก่พืชให้สู้กับศัตรูโรคและแมลง ต้องใช้บ่อย ๆ ในช่วงทีน่กาํ้ าลั หมังกปรั จุลบนิ ปรุ ทรีงยดิก์ นส็ ใหม่ ามารถป้ หนึบง่ ปรุแต่งดิเพืนอ่ ดีเพิม่ หรือพืองกั ชกนาลัแมลงได้ ง จะโตระดั ถ้าบปรั ความต้านทานแก่พืชให้สู้กับศัตรูโรคและแมลง ต้องใช้บ่อย ๆ ในช่วงที่ แล้ว ศัตรูก็น้อยลง พืชก็สามารถสร้างภูมิต้านทานได้เองส่วนผสม กำ�ลังปรับปรุงดินใหม่ หรือพืชกำ�ลัง จะโต ถ้าปรับปรุงดินดีแล้ว ศัตรูก็ ได้แก่ น้าหมักจุลินทรีย์ 1 ส่วน น้าตาลแดง 1 ส่วน สมุนไพร 10 ส่วน น้อยลง พืชก็สามารถสร้างภูมิต้านทานได้เองส่วนผสมได้แก่ นํ้าหมัก อุปยกรณ์ กจุลินทรี1ย์ ส่1วส่นวนสมุน้นาตาลทรายแดง น้า 10 จุวัลสินดุทรี ์ 1 ส่วน้นาหมั นํ้าตาลแดง ไพร 10 ส่วนวัส1ดุส่อุปวนกรณ์ นํ้า ส่ ว นสมุ น ไพรที ต ่ อ ้ งการใช้ แ ละหาง่ า ยในท้ อ งถิ น ่ เช่ น บอระเพ็ ด ใบ หมักจุลินทรีย์ 1 ส่วน นํ้าตาลทรายแดง 1 ส่วน นํ้า 10 ส่วนสมุนไพรที่ อเม็ดสะเดา ตะไคร้ หอม ข่านฯลฯ นามารวมกั วน ทุบให้ ต้หรื องการใช้ และหาง่ ายในท้ องถิขิน่ ง เช่ บอระเพ็ ด ใบหรือนเม็3ดส่สะเดา ตะไคร้ หอม ขิง อข่บด า ฯลฯ มารวมกันาน้3าหมั ส่วกนจุลทุินบทรี ให้ยแ์ ตกหรื อบด วิธีท+ำ� โดย แตกหรื วิธีทานำ�โดยการน + น้าตาลแดง การนำ นํ้าหมั ทรีกยรวมกั ์ + นํ้านตาลแดง + นําสกั ้า +ดหมั สมุน�ไพร + น้กาจุล+ินหมั ไว้ 1-3 +คืนสมุวินธไพร ีใช้ นาน้ สมุกนรวมกั ไพรทีน่ ไว้ได้1-3 วิธีใช้ นำา�500 นํ้าสกัลิดตสมุ นไพรที ่ได้่อ1จะน ลิตาไปฉี ร ผสมนํ รวม 1 ลิคืตนร ผสมน้ ร รวมกั นเพื ด ฉี้า ด500 พ่นต้นลิพืตรชให้ กัเปี นเพื อ่ จะนำ �ไปฉีด่มตัฉี้งดแต่ พ่นพต้ืชนเริพื่มชงอก ให้เปียหรืกชุอม่ ก่อควรเริ ม่ ตัง้ แต่พชื เริม่ งอก หรือ ยกชุ ่ม ควรเริ นที่โรคและแมลงจะ ก่อนที่โรคและแมลงจะรบกวน รบกวน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

148 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

148

กำรทำน้ำหมักสมุนไพร การทำ�นํ้าหมักสมุนไพร ส่วนผสม : ผัก ผลไม้ หรือเศษอาหารเหลือทิง้ 1 ส่วน + กากน้าตาล

ส่วนผสม : ผัก ผลไม้ หรือเศษอาหารเหลือทิ้ง 1 ส่วน + กากนํ้า หรือน้าตาลทรายแดง 1 ส่วน ตาล หรือนํ้าตาลทรายแดง 1 ส่วน วิธีผสม : ผสมส่วนผสมเข้าด้วยกันทิ้งไว้ 7 วัน (น้าหมักจะเริ่มเป็นสี วิธีผมีสม ผสมส่วนผสมเข้ วยกันกทิมี้งสไว้ีน้าตาลอ่ 7 วัน (นํ น้ าตาลไหม้ กลิ่น: หอมอมเปรี ย้ ว ถ้าาน้ด้าหมั อน้าหมั และกจะเริ่ม เป็นสีนํ้าตาลไหม้ มีกลิ่นหอมอมเปรี้ยว ถ้านํ้าหมัก มีสีนํ้าตาลอ่อน และ กลิ่นบูดแสดงว่าใส่น้าตาลไม่พอให้เพิ่มกากน้าตาลลงไปอีก กลิ่นบูด กลิ่นบูดแสดงว่าใส่นํ้าตาลไม่พอให้เพิ่มกากนํ้าตาลลงไปอีก กลิ่นบูดจะ จะค่ อยๆหายไปหมั หายไปหมั อไปเรื ่อยๆ)ตวงน ตวงน้ าหมั กใส่ ขวดหรื อภาชนะเก็ บ ่ ค่อยๆ กต่กอต่ไปเรื ่อยๆ) ํ้าหมั กใส่ ขวดหรื อภาชนะเก็ บในที ในที ่มดื ในห้ องธรรมดาจะเก็ ด้น6านเดื6อนเดืถึองน 1ถึปีง 1 ปี มืด ในห้ องธรรมดาจะเก็ บไว้ไบด้ไว้นไาน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

149

149

กำรทำปุ๋ยชีวภำพแห้ง การทำ�ปุ๋ยชีวภาพแห้ง ส่วนผสม : เศษวัสดุจากพืช 10 ปี๊บ + แกลบ 10 ปี๊บ + มูล สั ตว์ 10 ส่ปีว๊บนผสม + ราอ่อ: นเศษวั 1 ปีส๊บดุ+จากพื น้าหมั นแกง +10กากน้ ช ก10พืชปี๊บ1 ช้+อแกลบ ปี๊บ +าตาล มูลสัตว์ 410ช้ปีอนแกง ๊บ + รำ�+อ่น้อาน 11 ถัปีง๊บฝัก+บันํว้า(18 หมักลิพืตชร) 1 ช้อนแกง + กากนํ้าตาล 4 ช้อน นผสมแห้ แกง + นํวิ้า ธีผ1 สม ถังฝั:กนบัาส่ ว ว(18 ลิตร) งทั้งหมดคลุกให้เข้ากันนาน้าผสมน้า หมักพืชและกากน้าตาล รดให้ทั่ว ตรวจสอบความชืน้ ของปุ๋ย โดยกา ในมือ วิเมืธ่อีผปล่ สมอยมื : นำอ�ออกจะจั ส่วนผสมแห้ เข้ากันนำอ�นแล้ นํ้าผสมนํ ไว้ บเป็นงทัก้​้งอหมดคลุ นหลอมๆกให้พอแตะก้ ว ้า หมักพืชนและกากนํ ตาล่ยกองปุ รดให้๋ยทให้ั่ว เสมอกั ตรวจสอบความชื แตกเป็ ใช้ได้ แล้ว้าเกลี นให้สูงจากพื้นน้ ของปุ ไม่เกิ๋ยน โดยกำ 30 �ไว้ ในมือเมตร เมือ่ ปล่คลุอมยมืด้วอยกระสอบป่ ออกจะจับเป็านนให้ ก้อมนหลอมๆ พอแตะก้ อนแล้ เซนติ ดิ ชิด ถ้าผสมปุ ๋ยในช่ วงเช้วาแตกเป็น ใช้ได้ แล้วเกลี่ยกองปุ๋ยให้เสมอกันให้สูงจากพื้นไม่เกิน 30 เซนติเมตร ตอนเย็นให้ทดสอบดู โดยสอดมือเข้าไปในกองปุ๋ยจะร้อนมาก และใน คลุมด้วยกระสอบป่านให้มิดชิด ถ้าผสมปุ๋ยในช่วงเช้า วัตอนเย็ นรุ่งขึน้ นจะเริ ่มมีเส้นใยขาวๆ ปรากฏบนผิ วกองปุ๋ย๋ยจะร้ แสดงว่ า จุลและในวั ินทรีย์ น ให้ทดสอบดู โดยสอดมื อเข้าไปในกองปุ อนมาก เริ วัน แล้วเปิ ดกระสอบป่วกองปุ านออกคลุ กกับา ปุ๋ยจุให้ ั่วอียก์เริ่ม รุ่ง่มขึท้นางานทิ จะเริ่ม้งมีไว้เส้น3ใยขาวๆ ปรากฏบนผิ ๋ยแสดงว่ ลินททรี ครั หนึ่ง ง้ แล้ ตามเดิมาอีนออกคลุ ก 3 - 4กวักันบต่ปุอย๋ มา ทำ�้งงานทิ ไว้ ว3ปิวัดนกระสอบไว้ แล้วเปิดกระสอบป่ ให้ทให้วั่ ทอีดสอบ กครัง้ หนึง่ ดูแล้อีวกปิถ้ดากระสอบไว้ ปุ๋ยมีความเย็ นถือมว่าอีใช้ ่ให้ทิ้งอไว้ีกตถ้อ่ าไปปุ๋ยมี ตามเดิ ก ไ3ด้-ถ้4ายัวังนมีต่คอวามร้ มา ให้อทนอยู ดสอบดู อว่า นใช้จึไงด้สามารถน ถ้ายังมีคาไปใช้ วามร้อได้นอยูใ่ ห้ทิง้ ไว้ตอ่ ไปอีกจนกว่าจะเย็น อีความเย็ กจนกว่นาถืจะเย็ จึงสามารถนำ�ไปใช้ได้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

150 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ การทำ�สารขับไล่แมลง

ส่วนผสม : นำ�นํ้าหมักพืช กากนํ้าตาล เหล้าขาว นํ้าส้มสายชู อย่างละ 1 ขวด (ขวดกลม) และนํ้าสะอาด 10 ขวด

วิธีทำ� : ผสมส่วนผสมให้เข้ากันแล้วหมักทิ้งไว้ 15 วัน (ควรมีฝา ปิดมิดชิด) ระหว่างการหมัก (ช่วง 15 วันแรก) ให้เปิดฝาคนทุกวันเช้า เย็น เพือ่ ไม่ให้เป็นตะกอนนอนก้นและเพือ่ ระบายแก๊สออกครบกำ�หนดให้ นำ�ไปใช้ได้ หัวเชื้อนี้สามารถเก็บได้นาน 3 เดือน โดยไม่ต้องเปิดฝาระบาย แก๊สเป็นครั้งคราว

การใช้ประโยชน์ : นำ�หัวเชื้อยาขับไล่แมลงนี้ไปผสมกับนํ้าใน อัตราส่วน 5 ช้อนแกง กากนํ้าตาล 5 ช้อนแกงผสมกับนํ้า 10 ลิตร จาก นัน้ นำ�ส่วนผสมไปฉีดพ่นต้นไม้สปั ดาห์ละ 1 - 2 ครัง้ หรือตามความจำ�เป็น (ใช้บ่อย ๆ ได้โดยไม่เป็นอันตรายต่อพืชและคน) โดยฉีดพ่นในช่วงเย็น สำ�หรับพืชทีก่ �ำ ลังแตกใบอ่อนให้ใช้ในอัตราส่วนทีเ่ จือจางลงโดยหัวเชื้อที่ ผสมนํ้าแล้วหากใช้ร่วมกับพืชสมุนไพรต่างๆ เช่น สะเดา ข่า ตระไคร้หอม ยาสูบโดยนำ�หัวเชื้อยาขับไล่แมลงใส่เพิ่มลงไปอีก 5 ช้อนแกง (ต่อนํ้า 10 ลิตร) จะทำ�ให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การทำ�ฮอร์โมนพืช

151

151

กำรทำฮอร์โมนพืช นผสม::ประกอบด้ ประกอบด้วยวยกล้กล้ วยน้ ก ก/ฟัทองแก่ กทองแก่ ัด /

ส่ส่ววนผสม วยน าํ้ ว้าว้ าสุากสุ/ฟั จดั จ/มะละกอ สุกมะละกอสุ อย่างละก1 อย่ กิโลกรั กพืมชน้2าหมั ช้อกนแกง ้าตาลกากน้ 2 ช้อาตาล นแกง างละม 1นํกิ้าโหมั ลกรั พืช 2กากนํ ช้อนแกง และนํ สะอาดและน้ 5 ลิตาสะอาด ร 2 ช้อ้านแกง 5 ลิตร วิธีทา : สับกล้วย ฟักทอง และมะละกอ (ทั้งเปลือกและเมล็ด)

วิธีทำ� : สับกล้วย ฟักทอง และมะละกอ (ทั้งเปลือกและเมล็ด) ให้ละเอียด (ส่วนแรก) จากนั้นนาน้าหมักพืช กากน้าตาล และน้า ให้ละเอียด (ส่วนแรก) จากนั้นนำ�นํ้าหมักพืช กากนํ้าตาล และนํ้าสะอาด ากัส่ นอง) (ส่วจากนั นที่สอง) ้นนาส่ง้ วสองส่ นผสมทั ้งสองส่กวเคล้ นมาาให้เข้า ให้สะอาดให้ เข้ากัน (ส่เวข้นที น้ นำ�จากนั ส่วนผสมทั วนมาคลุ าให้ลเงในถุ ข้ากันงปุแล้ วบรรจุกลไว้ งในถุ ๋ยโดยหมั ในถังพลาสติก- 8 กันคลุแล้กวเคล้ บรรจุ ย๋ โดยหมั ในถังงปุพลาสติ กปิกดไว้ฝาระยะเวลา 7 วันปิดฝาระยะเวลา 7 - 8 วัน การใช้ประโยชน์ : นาส่วนที่เป็นน้าจากการหมัก (ในถัง พลาสติการใช้ ประโยชน์ ส่วนที จากการหมั ก) ผสมกั บน้าในอั: นำต�ราส่ วนเ่ ป็2นช้นอาํ้ นแกงต่ อน้าก5(ในถั ลิตรงพลาสติ ฉีดพ่น ก) ผสมกั นํ้าในอั ราส่วงติ วนด2ดอกจะท ช้อนแกงต่ 5 ลิตส่รวนที ฉีด่เพ่ป็นนหรื หรือบรดต้ นไม้ตในช่ าให้อตนํดิ ้า ผลดี ไขมัอนรดต้ เหลืนอไม้งๆใน ช่วในถุ งติดงดอกจะทำ ติดผลดี นไขมัฯลฯ นเหลืช่วอยให้ งๆ ในถุ งปุ๋ย ใช้ทากิ่ง ปุ๋ย ใช้ทากิ�ให้ ่งตอน กิ่งปัส่กวชนที า กิ่เ่งป็ทาบ แตกรากดี ตอน กิ่งปักชำ� กิ่งทาบ ฯลฯ ช่วยให้แตกรากดี

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

152 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ การทำ�นํ้าหมักสมุนไพร

152

กำรทำน้ำหมักสมุนไพร ใช้สำ�หรับพืชผักสวนครัว ใช้สำหรั ส่วบนผสม เมล็ดสะเดา 2 กิโลกรัม หัวข่าแก่ 1 กิโลกรัม ตะไคร้ พืชผัก:สวนครั ว หอม 1 กิส่โลกรั ม และนํ กชีวภาพ วนผสม : เมล็้าดหมัสะเดา 2 กิโ10 ลกรัลิตมรหัวข่าแก่ 1 กิโลกรัม ตะไคร้หอม 1 กิโลกรัม และน้าหมักชีวภาพ 10 ลิตร

วิธีทำ� : นำ�ส่วนผสมมาผสมรวมกัน ทั้งหมดทิ้งไว้ 1 คืน แล้วใช้ วิ ธีทา ป: ระโยชน์ นาส่วนผสมมาผสมรวมกัน ทั้งหมดทิ้งไว้ 1 คืน แล้วใช้ ผ้ากรองมาใช้ ผ้ากรองมาใช้ประโยชน์ การใช้ บน้บานํ20

การใช้ปประโยชน์ ระโยชน์: น:าน้ นำ�าเชื นํ้า้อเชืที้อ่ไทีด้่ไ1ด้ ลิ1ตลิรตผสมกั ร ผสมกั ้า 20ลิตลิรตร องกั นเพลี น หนอนใยผั ก หนอนกระทู ้ หนอนคื บ เพลี ้ย ฉีดฉีพ่ดนพ่นป้อป้งกั นเพลี ้ยอ่้ยออ่นอหนอนใยผั ก หนอนกระทู ้ หนอนคื บ เพลี ้ยไฟใน ถั่วไฟในถั ฝักยาว่วฝัถัก่วยาว พู แคถั่วคะน้ า ฯลฯ พู แค คะน้า ฯลฯ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

การทำ�นํ้าหมักสมุนไพร

153

153

ส่วนผสม : หางไหล บอระเพ็ด หนอนตายยาก ตะไคร้หอม กำรทำน้ำหมักสมุนไพร เปลือกสะเดาหรือใบแก่ สาบเสือ ยาสูบ (ก้าน หรือใบสด ใช้อย่างใดอย่าง หนึ่งก็ได้)ส่วนผสม : หางไหล บอระเพ็ด หนอนตายยาก ตะไคร้หอม เปลือกสะเดาหรือใบแก่ สาบเสือ ยาสูบ (ก้าน หรือใบสด ใช้อย่างใด อย่างหนึ วิธ่งีทก็ำ�ได้:) นำ�ส่วนผสมมาสับให้ละเอียดใส่ในโอ่งหรือถังใส่นํ้าให้ ท่วมฝามืวิอธ(30 ตร) จากนั้นบใส่ ีทา :-น50 าส่วลินผสมมาสั ให้เลหล้ ะเอีาขาว ยดใส่1ใขวด นโอ่งตามด้ หรือถัวงยหั ใส่นวนําให้ ้ ้าส้ม 150 .ซี. (ถ้อาไม่ หรือมะนาวผ่ ซีก 21ลูขวด ก) หากมี น่ เหม็ ท่วซีมฝามื (30มีใ-ส่ผ50ลมะกรู ลิตร)ดจากนั ้นใส่เหล้าขาว ตามด้กลิวยหั วน ให้น้ใส่าส้กมากนํ สามารถนำ �ไปใช้ ได้ าซีก 2 ลูก) หาก 150้าตาล ซี.ซี.หมั (ถ้กาไว้ ไม่ม7ีใวัส่นผลมะกรู ด หรื อมะนาวผ่ มีกลิ่นเหม็นให้ใส่กากน้าตาล หมักไว้ 7 วัน สามารถนาไปใช้ได้

การใช้ประโยชน์ : ขับไล่หนอนใย หนอนกระทู้ เพลี้ยอ่อน และ การใช้ประโยชน์ : ขับไล่หนอนใย หนอนกระทู้ เพลี้ยอ่อน และป้องกัน ป้องกันกำ�จัดโรคเน่า โรคใบไหม้ในผักบางชนิด กาจัดโรคเน่า โรคใบไหม้ในผักบางชนิด

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

154 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 154

ปุ๋ยหมักชีวภาพสูตรเร่งรัด (3 วัน) ปุ๋ยหมักชีวภำพสูตรเร่งรัด (3 วัน)

ส่วนผสม : มูล (วัว, เป็ด, หมู) 1 ปีบ๊ ขี้เถ้าแกลบ 1 ปีบ๊ รำ�ละเอียด 1 กิส่โวลกรั ม นํ: ้ามูหมั นํ้า 20 1ลิปีต๊บร ราละเอียด 1 นผสม ล ก(วัชีวว,ภาพ เป็ด,50 หมู-100 ) 1 ปี๊บซีซขีเ้ี ถ้ต่าอแกลบ กิโลกรัม น้าหมักชีวภาพ 50 -100 ซีซี ต่อน้า 20 ลิตร วิธีทา วิ: ธนีทาส่ำ�ว:นผสม นำ�ส่วมาคลุ นผสมกเคล้ มาคลุ กเคล้ วนำก�นรดน้ ํ้าหมัาให้ ก ไรดน า แล้ วนา าน้แล้ าหมั ด้ ํ้าให้ได้ ความชื้น 50% สังเกตได้จากกำ�มือแล้วแบออกปุ๋ยจะค่อยๆ แตกตัวออก ความชื้น 50% สังเกตได้จากกามือแล้วแบออกปุ๋ยจะค่อยๆ แตกตัว ถ้าใช้ถุงพลาสติกคลุมหรือใช้กระสอบปุ๋ยหมักจะสามารถนำ�ปุ๋ยไปใช้ได้ ออก ถ้าใช้ถุงพลาสติกคลุมหรือใช้กระสอบปุ๋ยหมักจะสามารถนาปุ๋ย เร็วขึ้น ปุ๋ยที่จะนำ�ไปใช้ต้องหมดความร้อนก่อน ไปใช้ได้เร็วขึน้ ปุ๋ยที่จะนาไปใช้ตอ้ งหมดความร้อนก่อน ประโยชน์ : แก้ปัญ:หาดิ มสภาพในแปลงผั กโดยใส่ปกุ๋ยโดยใส่ หมัก การใช้การใช้ ประโยชน์ แก้นปเสื ัญ่อหาดิ นเสื่อมสภาพในแปลงผั วภาพ ตันต่1อตัไร่นต่(40 หรือใช้หรื น้าหมั ภาพ ดพ่นฉีทาง ปุ๋ยชีหมั กชีว1ภาพ อไร่กระสอบ) (40 กระสอบ) อใช้กนชีํ้าวหมั กชีวฉีภาพ ดพ่น ทางใบ ตรา 30-40 รา ใบ อัตอัรา 30-40 ซีซซี​ีซต่ี ต่ออน้นํา ้า 2020ลิลิตตรรทุทุกกๆๆ55 วัวันน หรือใช้ทางดิน อัตรา 100 อยตามท้ องร่ 100ซีซซี​ี ซต่ี อต่นํอ้า น้า2020ลิตลิรตรปล่ปล่ อยตามท้ องร่ององ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

155

การทำ�ปุ๋ยนํ้าหมักและสารไล่แมลง

วิธีการทำ�ปุ๋ยนํ้าหมักชีวภาพ

1. นำ�วัตถุดิบมาสับ บด โขลก หรือหั่นเป็นชิ้นเล็ก ๆ

2. เติมกากนาํ้ ตาล หรือนาํ้ ตาลทรายแดงหรือเติมหัวเชือ้ จุลนิ ทรีย์ และส่วนผสมอื่นๆลงไป ตามอัตราส่วน

3. คนหรือคลุกเคล้าให้เข้ากัน

4. บรรจุลงในภาชนะ ปิดฝาภาชนะ หมักไว้ 7-15 วัน

5. ครอบตามกำ�หนดปุ๋ยหมักนํ้าชีวภาพจะมีกลิ่นหอม

6. สำ�หรับปุ๋ยนํ้าหมักชีวภาพถั่วเหลือง และปุ๋ยนํ้าหมักชีวภาพ ปลาสดหรือหอยเชอรี่ ควรหมักอย่างน้อย 1 เดือน จึงนำ�ไปใช้ได้ และ ระหว่างหมักให้หมั่นคนส่วนผสมทุกวัน

7. หากมีกลิ่นเหม็นหรือบูดเน่าให้เติมกากนํ้าตาลหรือนํ้าตาล ทราย แล้วคนให้เข้ากันทิ้งไว้ 3-7 วัน กลิ่นเหม็นหรือกลิ่นบูดเน่าจะหาย ไป

8. การแยกกากและนํ้าชีวภาพ โดยใช้ถุงอาหารสัตว์ ถุงปุ๋ยเคมี หรือมุ้งเขียว รองรับกากและนํ้าชีวภาพจะไหลลงภาชนะที่เตรียมไว้ และ กากที่เหลือนำ�ไปคลุมโคนพืช หรือคลุมแปลงต่อไปได้อีก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

156 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ เคล็ดลับในการทำ�ปุ๋ยนํ้าหมักให้ได้ผลดี

1. เลือกใช้เศษพืชผัก ผลไม้ หรือเศษอาหารที่ยังไม่บูดเน่า สับ หรือบดให้เป็นชิ้นเล็ก ๆ ใส่ในภาชนะที่มีปากกว้าง เช่นถังพลาสติกหรือ โอ่ ง หากมี นํ้ า หมั ก ชี ว ภาพอยู่ แ ล้ ว ให้ เ ทผสมลงไปแล้ ว ลดปริ ม าณ กากนํ้าตาลลง ปิดฝาภาชนะทิ้งไว้จนได้เป็นนํ้าหมักชีวภาพจากนั้นกรอก ใส่ขวดปิดฝาให้สนิทรอการใช้งานต่อไป

2. ในระหว่างการหมัก ห้ามปิดฝาภาชนะจนแน่นสนิทเพราะอาจ ทำ�ให้ระเบิดได้เนื่องจากระหว่าง การหมักจะเกิดก๊าชต่างๆขึ้นเช่นก๊าซ คาร์บอนไดออกไซด์ก๊าซมีเทนเป็นต้น

3. ไม่ควรเลือกพืชจำ�พวกเปลือกส้มใช้ทำ�นํ้าหมักเพราะมีนํ้ามัน ทีผ่ วิ เปลือกจะทำ�ให้จลุ นิ ทรีไม่ยอ่ ยสลายการทำ�นาํ้ หมักชีวภาพ ไม่ใช่เรือ่ ง ยากแต่ตอ้ งอาศัยเวลาและความอดทน ทีส่ �ำ คัญนาํ้ หมักชีวภาพไม่มสี ตู ร ทีต่ ายตัว เราสามารถทดลองทำ�ปรับเปลีย่ นวัตถุดบิ ให้เหมาะสมกับต้นไม้ ของเรา เพราะสภาพแวดล้อมแต่ละท้องถิ่นมีความแตกต่างกัน ต้นไม้แต่ และถิ่นก็ต้องการการดูแลที่แตกต่างกัน นํ้าหมักชีวภาพจึงจำ�เป็นต้องมี ความแตกต่างกันตามท้องถิ่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

157 157

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรทำนำอินทรีย์

การทำ�นาปักดำ� โดยการคัดพันธ์ข้าวปลูกเอง เลือกเมล็ดที่ การทานาปักดา โดยการคัดพันธ์ข้าวปลูกเอง เลือกเมล็ดที่ สมบูรณ์ที่สุด ใช้พันธ์ข้าวเพียง 20 กิโลกรัม/ไร่ จากนั้นนำ�เมล็ดข้าวที่คัด รณ์ที่สุด้เถ้ใช้ ยง่อ20 กิโลกรั าเมล็�คัดนข้คูาวที ไว้สมบู ไปเพาะในขี าดำพ�ันสูงธ์ข1้านิวเพี ้ว (เพื กันมด) ขี้เถ้มา/ไร่ อุ้มนํจากนั ้าได้ด้นีแนละทำ นํ้า่ ดไว้ไปเพาะในขี ้เถ้าจดแล้ าสูวงกลบด้ 1 นิ้วว(เพื ขี้เถ้าอุ้มน้าได้ ดีและท ล้อคัมรอบ หว่านข้าวเสร็ ยขีเ้่อถ้กัานดำมด) �หนาประมาณ 1 เซนติ เมตรา คันคูน้าล้อมรอบ หว่านข้าวเสร็ จแล้�วนวน กลบด้ ดาหนาประมาณ ระยะเวลา 4 วัน ข้าวจะงอก จนครบจำ 8 ววัยขี น จึ้เถ้งาปล่ อยนํ้าออก เมื่อ เซนติเ18-20 มตร ระยะเวลา 4 กวัดำน�ข้าทีวจะงอก วัน จึง ข้า1วอายุ วัน นำ�ไปปั ่สำ�คัญห้าจนครบจ มใส่ปุ๋ยทุานวน กชนิด8 เพราะ เนืปล่ ่องจากจะทำ �ให้เมื รากยาวเกิ ทำ�ให้ยวัากต่ อการปั ใช้ อยน้าออก ่อข้าวอายุนไป18-20 น นาไปปั กดกาดำ�ที่สการปั าคัญกห้ดำา�มใส่ ระยะปลู ก 25-30 เซนติ่อเงจากจะท มตร ให้ปักาให้1 รต้ากยาวเกิ น-กอ ปักนดำไป�แบบตั จะ ปุ๋ยทุกชนิ ด เพราะเนื ทาให้วยแอล ากต่(L) อการ ทำ�ปัให้ าวไม่กลด้มา ถ้ใช้ารมีะยะปลู แมลงรบกวนให้ วภาพขั ไล่ปแักมลง กดตา้นข้การปั ก 25-30สารชี เซนติ เมตรบให้ 1 ต้โดยใช้ น-กอ เหล้ 1 ส่ววนแอล นํ้าส้(L) มสายชู 1 ส่ตว้นนข้กากนํ วน และหัวเชื้อ ปักาขาว ด าแบบตั จะท าให้ าวไม่้ลาตาล ้ ม ถ้า1มีแส่มลงรบกวนให้ จุลินทรีย์ 1 ส่วน หมักผสมกัน 24 ชั่วโมง นำ�ไปฉีดในอัตรา 1 ช้อนแกง ต่อ สารชีวภาพขับไล่แมลง โดยใช้เหล้าขาว 1 ส่วน น้าส้มสายชู 1 ส่วน นํ้า 5 ลิตร หรือใช้นํ้าส้มควันไม้ 1 ลิตร ผสมพริกแกง 3 ช้อนโต๊ะ หมัก กากน้าตาล 1 ส่วน และหัวเชื้อจุลินทรีย์ 1 ส่วน หมักผสมกัน 24 กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

158 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

158

่วโมง าไปฉีกรองเอากากออก ดในอัตรา 1 ช้อนแกง ต่อ�น้ไปผสมน า 5 ลิตรํ้า หรื ทิ้งชัไว้ 15 นนาที และนำ 20อใช้ลิตนร้าส้ฉีมดควัพ่น ไม้ 1 ลิต�รจัผสมพริ กแกงเพลี 3 ช้​้ยอกระโดดสี นโต๊ะ หมันกํ้าทิตาล ้งไว้ เพลี 15 นาที กรองเอากาก สามารถกำ ดหนอนกอ ้ยไฟในนาข้ าว โดย ฉีดออก 10 และน วันต่อาไปผสมน้ ครั้งได้ผลร้า อ20ยเปอร์ ยลดต้นทุาจั นยาฆ่ าแมลงและค่ ลิตรเซ็ฉีนดต์พ่ชน่วสามารถก ดหนอนกอ เพลี้ยา จ้ากระโดดสี งแรงงานฉี ดเพราะฉี ไม่ตา้อวงกลั วอันดตรายเหมื นยาฆ่ แมลง น้าตาล เพลีด้ยเองได้ ไฟในนาข้ โดยฉี 10 วันต่ออครั ้งได้ผาลร้ อย แบบเคมี เปอร์เซ็นต์ช่วยลดต้นทุนยาฆ่าแมลงและค่าจ้างแรงงานฉีดเพราะฉีด เองได้ไม่ตอ้ งกลัวอันตรายเหมือนยาฆ่าแมลงแบบเคมี

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

159 159

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรเลี้ยงกบ

การเลี้ยงกบในบ่อพลาสติกเพื่อขายพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ และลูก การเลี้ยงกบในบ่อพลาสติกเพื่อขายพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ และลูกกบ กบ ลูกอ๊อด หลักการและวิธีการเลี้ยง เริ่มแรกก็ไปซื้อลูกอ๊อดมาทา ลูกอ๊อด หลักการและวิธกี ารเลีย้ ง เริม่ แรกก็ไปซือ้ ลูกอ๊อดมาทำ�การเพาะ ้ยงเองโดยการท ขุดบ่อลึ1 กฟุประมาณ 1 ฟุกต เลีการเพาะเลี ้ยงเองโดยการทำ �บ่ออนุบาลาบ่ ขุดอบ่อนุ อลึบกาล ประมาณ ต แล้วใช้พลาสติ ื้นบ่ให้อเแล้ ห้เอต็มเพื มบ่อ่อเป็นใช้คอกและ มุ้งเขียว สีดแล้ำ�ปูวพใช้ื้นพบ่ลาสติ อแล้วกปล่สีดอาปู ยนํพ้าใส่ ต็มวบ่ปล่ อ อใช้ยน้ มุ้งาใส่ เขียใวล้ อมเพื องกันงูตไม่ มากิ นกบ และใช้ ตาข่​่ง าเพืยล้่ออป้มรอบ ป้อล้งกั นงู ่อไม่เป็ในห้คอกและป้ มากินกบ และใช้ าข่ใาห้ยล้ อมรอบอี กชั้นหนึ องกัน สัตอีว์กปชัีกน้ เข้หนึาไปกิ และหลั แลนดำ �มุและหลั งหลังคาเพื ่อป้ใช้อสงกัแลนด นแดดา ่ง เพืน่อกบ ป้องกั น สัตงว์คาก็ ปีกเข้ใช้าสไปกิ นกบ งคาก็ และให้ �บ่นอแดดและให้ ในลักษณะเดีรย่ มวกั นนี้ปกระมาณ ่อที่ มุ ง หลัร่มงเงาแก่ คาเพื่ อกป้บ อทำงกั เงาแก่ บ ท าบ่2-3 อ ในลับ่กอเพื ษณะ จะใช้ ป็นนบ่นีอ้ปคัระมาณ ดแยกลูก2-3 กบจากนั ำ�ลูกเป็อ๊นอบ่ดทีอคั่ซดื้อแยกลู มาประมาณ 1,000 เดียเวกั บ่อเพื้น่อก็ทีน่จะใช้ กกบจากนั ้นก็ ตัวนปล่ อ ยลงในบ่ อ ที ่ เ ตรี ย มไว้ และให้ อ าหารสำ � หรั บ ลู ก อ๊ อ ด หาซื ้ อ ได้ ใน าลูกอ๊อดที่ซอื้ มาประมาณ 1,000 ตัวปล่อยลงในบ่อที่เตรียมไว้ และ ตลาดทั่วไป จากนั้นเมื่อลูกอ๊อดอายุได้ประมาณ 1 อาทิตย์ หางจะหลุด ให้อาหารสาหรับลูกอ๊อด หาซื้อได้ในตลาดทั่วไป จากนั้นเมื่อลูกอ๊อด ออกจากก้นและจะกลายเป็นลูกกบหรือเป็นกบเล็ก แล้วให้ท�ำ การคัดแยก ได้ประมาณออนุ 1 บอาทิ ตย์ หางจะหลุ ออกจากก้ และจะกลายลู ลูกอายุ กบออกจากบ่ าลโดยการคั ดเลือดกเอาตั วที่มีขนนาดใกล้ เคียงกันก นกบเล็ วให้ทอาการคั บาล ที่สกบหรื ุดให้ออยูเป็่ในบ่ อเดียกวกันแล้และให้ าหารสำด�แยกลู หรับลูกกกบออกจากบ่ กบเล็ก จากนัอ้นอนุ กบอายุ โดยการคัดเลือกเอาตัวที่มขี นาดใกล้เคียงกันที่สุดให้อยู่ในบ่อเดียวกัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

160 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ ได้ประมาณ 1 เดือนก็ทำ�การแยกขนาดกบและแยกบ่ออีกครั้งหนึ่งเพื่อ ป้องกันตัวใหญ่กินตัวเล็ก และการเลี้ยงกบต้องเอาใจใส่มากสำ�หรับบ่อ กบของสมาชิกกลุ่มเกษตรอินทรีย์ได้ทำ�อุโมงค์ไว้ให้กบเข้าไปอาศัยและ การเลีย้ งเป็นแบบธรรมชาติเพราะช่วงเดือนตุลาคมปลายฝนต้นหนาวกบ จะไม่ค่อยกินเหยื่อจะเข้าหลบอยู่ในอุโมงค์ที่ทำ�ไว้ให้ และกบจะออกมา กินเหยื่ออีกครั้งก็ช่วงฝนใหม่ตกมาก็คือช่วงเดือนพฤษภาคม กบจะร้อง และออกมาจับคู่เพื่อจะผสมพันธุ์กัน กบตัวเพศผู้จะขึ้นขี่บนหลังกบเพศ เมียจากนัน้ ก็ใช้กระชอนตักทัง้ คูแ่ ยกจากกลุม่ มาลงในบ่ออีกต่างหากเพือ่ ให้แม่พันธุ์กบได้วางไข่เมื่อแม่กบวางไข่หมดท้องแล้วใช้กระชอนตักแม่ พันธุก์ บและพ่อพันธุก์ บออกจากบ่อไข่ เพือ่ ป้องกันแม่พนั ธุก์ บและพ่อพันธุ์ กบกินไข่ประมาณ 2-3 อาทิตย์ไข่กบก็จะฟักตัวออกมาเป็นลูกอ๊อด สามารถตักจำ�หน่ายได้แล้ว หรืออนุบาลอีกประมาณ 4 อาทิตย์ก็จะได้ ลูกกบไว้จำ�หน่ายและเลี้ยงลูกกบได้ประมาณ 5-6 เดือนก็จะได้กบรุ่น จำ�หน่ายโดยจำ�หน่ายในราคากิโลกรัมละ 100 บาทเลยทีเดียว การเลี้ยง กบสามารถทำ�รายได้ให้กบั สมาชิกกลุม่ เกษตรอินทรียไ์ ด้ดพี อสมควร ข้อ สำ�คัญอีกประการคือควรเปลี่ยนนํ้าในบ่อบ่อย ๆ อย่าปล่อยให้นํ้าเสีย เพราะจะทำ�ให้มีกลิ่นเหม็นและกบเป็นโรค

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

161 161

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรเลี้ยงจิ้งหรีด

จิ้งหรีด เป็นแมลงที่พบทั่วไปตามธรรมชาติ โดยเฉพาะ จิ้งหรีด เป็นแมลงที่พบทั่วไปตามธรรมชาติ โดยเฉพาะจิ้งหรีด จิ้งหรีดแดงทองลาย ้ง) มีขนาดประมาณ 4.85 1 แดงทองลาย (สะดิ้ง) มี(สะดิ ขนาดประมาณ 4.85 เซนติ เมตรเซนติ x 1เมตร เซนติxเมตร เมตร มีสนี อ้าตาลปนเหลื องกิชอบกระโดด กินปัพืจชจุเป็บนนั อาหาร มีสเซนติ นี าํ้ ตาลปนเหลื ง ชอบกระโดด นพืชเป็นอาหาร คนนิยมเลีย้ ง จุบโภคเป็ ันคนนินยอาหาร มเลี้ยงเพื ่อบริโภคเป็น่วอาหาร โดยการทอดคั เพืปั่อจบริ โดยการทอดคั แกง ห่ อหมก และยำ่ว� แกง จิ้งหรีดมี สารอาหารโปรตี ษ สามารถช่ ยแก้ไขปัญหาขาดสาร ห่อหมก และยานสูจิ้งหรีปลอดสารพิ ดมีสารอาหารโปรตี นสูงวปลอดสารพิ ษ อาหารได้ งง่ายไขปั ขยายพั นธุ์เร็ว ให้ผลผลิตสูเลีง เหมาะที ่เกษตรกรจะนำ สามารถช่เลีว้ยยแก้ ญหาขาดสารอาหารได้ ้ยงง่าย ขยายพั นธุ์เร็ว � มาเลี งเป็นตอาชี พเสริม ไว้่เกษตรกรจะน บริโภคและจำามาเลี �หน่ายเพิ ให้ผ้ยลผลิ สูง เหมาะที ้ยงเป็ม่ นรายได้ อาชีพเนื เสริอ่ มงจากเลี ไว้ ้ยง ไม่บริ มาก สามารถใช้ งจากการเพาะปลู มาดูมแากลจิสามารถใช้ ้งหรีดได้ภายใน โภคและจ าหน่าเวลาว่ ยเพิ่มารายได้ เนื่องจากเลีย้ กงไม่ เวลา 1 ปี เวลาว่างจากการเพาะปลูกมาดูแลจิ้งหรีดได้ภายในเวลา 1 ปี

จะสามารถเลี้ยงจิ้งหรีดได้ถึง 5 รุ่นปัจจัยที่จำ�เป็นต้องใช้ มีดังนี้ จะสามารถเลีย้ งจิ้งหรีดได้ถึง 5 รุ่นปัจจัยที่จาเป็นต้องใช้ มีดังนี้

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

162 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

1. ขันไข่ บ่อละ 5 ขัน

2. ท่อปูนพร้อมฝาปิดท่อ ขนาดกว้าง 80 เซนติเมตร สูง 50 เซนติเมตร จำ�นวน 1 ท่อ หรือกะละมังพลาสติก ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง กว้าง 72 เซนติเมตร สูง 30 เซนติเมตร หรือจะเป็นภาชนะทีใ่ ส่ได้ทกุ ขนาด

3. ตาข่ายไนล่อนเขียว 100 x 100 เซนติเมตร จำ�นวน 1 ผืน

4. แผ่นพลาสติก ขนาด 25 x 270 เซนติเมตร จำ�นวน 1 ผืน

5. ยางรัดปากบ่อหนา 1 เซนติเมตร จำ�นวน 1 เส้น

6. ถาดอาหาร-นํ้า กว้าง x ยาว = 5 x 10 เซนติเมตร ลึก 1.5 เซนติเมตร จำ�นวน 2 ถาด

7. กระบอกไม้ไผ่ ยาว 20 เซนติเมตร ผ่าครึ่งจำ�นวน 10 อัน หรือ กระดาษรังไข่ 3 อัน

8. ถาดหรือถุงพลาสติกใส่ดินร่วนปนทราย หนา 2 เซนติเมตร

9. เศษหญ้าแห้งวางหนา 2 เซนติเมตร

10. เทปกาว ขั้นตอนการดำ�เนินงาน

1. สร้างเรือนโรง หรือหลังคาป้องกันแดดและฝนโดยให้แดดส่องเช้า เย็น

2. ปรับพื้นที่กำ�จัดมดและศัตรูจิ้งหรีด

3. วางบ่ อ บนฝา ใช้ ปู น ผสมทรายฉาบปริ่ ม ขอบภายในและ ภายนอก ป้องกันมดเข้าทำ�ลายลูกจิ้งหรีด

4. ติดแผ่นพลาสติกด้านบนขอบบ่อหรือกะละมังด้วยเทปกาว

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

163

5. พันธุ์จิ้งหรีด หาพันธุ์ได้จากธรรมชาติ หรือซื้อได้โดยการคัด เลือก พ่อ-แม่พันธุ์ที่มีตัวโตแข็งแรง อวัยวะครบทุกส่วน การให้อาหารและนํ้า

พืชอาหาร ได้แก่ ต้นอ่อนและยอดอ่อนของพืชหรือหญ้าสดทุก ชนิด หญ้าขน หญ้าลูซี่ ผักตบชวา ใช้เลี้ยงจิ้งหรีดเจริญเติบโตเร็วและให้ ผลผลิตสูง โดย 2 วัน ให้หญ้า 1 ครั้งๆ ละ 1 กำ�มือโดยหญ้าเก่าไม่ต้องนำ� ออก จะเป็นที่อาศัยของจิ้งหรีดต่อไป อาหารเสริม รำ�อ่อน หรืออาหาร สำ�เร็จรูปทีใ่ ช้เลีย้ งไก่จงิ้ หรีด 1 บ่อ ใช้อาหาร 3 กิโลกรัม/รุน่ ราคาประมาณ 15 บาท/กิโลกรัม อาหารเสริมควรให้ในปริมาณที่กินหมดภายใน 2 วัน

การให้นํ้า ขวดนํ้าพลาสติกเจาะรูข้างขวด 2 รู ใช้ผ้าทำ�ความ สะอาดม้วนใส่รูเพื่อให้นํ้าซึมสำ�หรับจิ้งหรีดวัยตัวอ่อน ภาชนะสำ�หรับ วางไข่จิ้งหรีด ใช้ดินร่วนปนทรายและแกลบเผาใส่ขันสำ�หรับอาบนํ้า ใช้ฟ๊อกกี้ฉีดนํ้าทุก 3 วัน พอขึ้นไม่แฉะก่อนฉีดนํ้านำ�ถาดอาหารออกก่อน ถ้าเปียกจะเกิดเชื้อรา ใช้เฉพาะในช่วงที่มีตัวเต็มวัยที่จะวางไข่

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

164 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

164

กำรเลี้ยงปลำดุกในบ่อซีเมนต์

การเลี้ยงปลาดุกในบ่อซีเมนต์ เป็นวิธีการเลีย้ งปลาอีกวิธีหนึ่งที่

การเลี้ยงปลาดุกในบ่อซีเมนต์ เป็นวิธีการเลี้ยงปลาอีกวิธีหนึ่งที่ สามารถเลีย้ งกันได้ง่าย และสาหรับสถานที่ก็ใช้พ้ืนที่ไม่เยอะ และ สามารถเลีย้ งกันได้งา่ ย และสำ�หรับสถานทีก่ ใ็ ช้พนื้ ทีไ่ ม่เยอะ และสามารถ สามารถเคลื่อนย้ายท่อปูนซีเมนต์ได้ง่ายด้วย ค่าลงทุนในการการเลีย้ งก็ เคลื่อนย้ายท่อปูนซีเมนต์ได้ง่ายด้วย ค่าลงทุนในการเลี้ยงก็ไม่มากและ ไม่มากและสามารถน าไปประกอบเป็ อาชีมพได้เสริส่มวได้ ส่วนผลตอบแทนก็ สามารถนำ � ไปประกอบเป็ น อาชี พ นเสริ นผลตอบแทนก็ เ ป็ น จ การเตรี ยมอุ ปกรณ์1)1)ท่ท่ออปูปูนนซีซีเมนต์ เมนต์ขขนาด นาด 50 50 หรื ทีเป็่นน่าทีภู่นม่าิใภูจมใิการเตรี ยมอุ ปกรณ์ หรืออ 100 100 เซนติเมตร 2) ท่อพีวซี ี ขนาด 1 นินิ้วว้ ยาว ยาว 20 20 เซนติ เซนติเมตร เมตรจำจ�านวน นวน 11เส้เส้นนและ ยาว 40 เซนติ เมตรเมตร จำ�นวน 1 เส้น1 เส้ 3)นข้อ3)งอพี ซี ขี นาด นิว้ 1จำ�นินวน 1 อัน 14) และยาว 40 เซนติ จานวน ข้อวงอพี วีซีข1นาด ว้ จานวน ยางนอกรถสิ บล้อจำ�บนวน เส้น 5) กรยานยนต์ จ�ำ นวนจานวน 1 เส้น อัน 4) ยางนอกรถสิ ล้อจ1านวน 1 เส้ยางนอกรถจั น 5) ยางนอกรถจั กรยานยนต์ 6) หมัน้กาหมั สูตรเลี งปลา 7) หรับบเลี้ยง 1 เส้นนํ้า6) กสูต้ยรเลี ย้ งปลา ปู7)น ปูทราย น ทรายหินหิน8)8)อาหารสำ อาหารส�าหรั ปลาดุ ก 9) พืกช9)ผักพืทีชป่ ผัลากิ เช่นนผักเช่บุน้ง ผัผักกบุตบชวา ผั กกาดฯลฯ 10) ตาข่10) าย เลี้ยงปลาดุ กที่ปนลากิ ้ง ผักตบชวา ผักกาดฯลฯ 11) ลูกปลาดุก 70-80 ตัว ตาข่าย 11) ลูกปลาดุก 70-80 ตัว กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

165

การเตรียมบ่อปูนซีเมนต์สำ�หรับเลี้ยงปลาดุก คือ

1. จะต้องทำ�การฆ่ากรดฆ่าด่างในบ่อปูน โดยให้น�ำ ต้นกล้วยหรือ โคนกล้วยมาสับให้เป็นชิน้ เล็ก ๆ นำ�มูลวัวมาผสมคลุกเคล้าให้เข้ากัน แล้ว นำ�ใส่ไปในบ่อใส่นํ้าให้เต็ม แล้วหมักไว้ 5 วัน จากนั้นให้เปิดนํ้าทิ้งแล้วเอา โคนกล้วยออกทิ้งด้วย

2. นำ�นาํ้ สะอาดใส่ไปในบ่อแล้วแช่ทงิ้ ไว้ 1 วัน หลังจากนัน้ ก็ให้เปิด นํ้าทิ้ง

3. นำ�ผักบุ้งมาถูให้ทั่วบ่อ ทิ้งไว้ตากบ่อให้แห้ง

4. ใส่นํ้าให้มีความสูง 10 เซนติเมตร (ช่วงปลาขนาดเล็ก เพิ่งนำ� มาปล่อย) แล้วเติมนํ้าหมัก 1 ช้อนโต๊ะ

5. นำ�ปลาดุกมาแช่นํ้าในบ่อปูนทั้งถุง แล้วค่อย ๆ เปิดปากถุงให้ ปลาว่ายออกมาเอง

6. วันแรกที่นำ�ปลามาปล่อยไม่ต้องให้กินอาหาร

7. นำ�พืชผักทีป่ ลากิน เช่น ผักบุง้ ผักตบชวาและอืน่ ๆ มาใส่ในบ่อ

8. การให้อาหาร ปลา 1 ตัวให้อาหาร 5 เม็ด/ครั้ง ในช่วงปลาเล็ก ให้อาหารวันละ 2 ครัง้ เช้า-เย็น ปลาอายุ 1 เดือนครึง่ ให้อาหารปลาขนาด กลาง โดยให้อาหารวันละ 1 ครั้ง ให้ปลากินตอนเย็น หมายเหตุ ก่อนให้อาหารต้องนำ�อาหารมาแช่นํ้าก่อนเสมอประมาณ 10-15 นาที เหตุผลเพื่อ ปลาจะได้กินอาหารทุกตัว ปลาตัวที่แข็งแรงจะ ทำ�ให้ท้องไม่อืด ปลาไม่ป่วย การเจริญเติบโตใกล้เคียงกัน อาหารไม่เหลือ

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

166 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ 166 ในบ่อและนํา้ ก็ไม่เสียให้ท�ำ การถ่ายนา้ํ ทุก ๆ 7 วัน หรือ 10 วัน/ครัง้ ทุกครั้ง เหลื ในบ่้าจะต้ อและน้ าก็นไํ้าม่หมั เสียกให้1ทช้าการถ่ าทุกการจำ ๆ 7�วัหน่ น าหรืยปลา ก่ อ 10 วันอ/ครั ที่ถ่าอยนํ องใส่ อนโต๊าะยน้ เสมอ นจะ้ง ทุจำ�กหน่ ครัา้งยที่ถ2่ายน้ 1 ช้ออซันโต๊ เสมอ การจ ายปลา วันาจะต้ ให้นำ�อดิงใส่ นลูนก้าหมั รังสีแกดงหรื งข้าะวมาแช่ ไว้ในบ่าหน่ อ จะทำ �ให้ ก่ปลาดุ อนจะจ 2 วัน ขายได้ ให้นาดิรนาคาดี ลูกรังปลาดุ สีแดงหรื าวมาแช่ ว้ในบ่70อ ตัจะว กมีาหน่ สีเหลืายองสวย ก 3อซัเดืงอข้นครึ ่ง จำ�ไนวน หนักก14-15 โลกรัมขายได้ หรือประมาณ 4-5กตั3ว/กิเดืโลกรั ม ่งจำจ�หน่ าย ทจะมี าให้นปํ้าลาดุ มีสีเหลือกิงสวย ราคาดี ปลาดุ อนครึ านวน ได้กโิตัลกรั มละน้าหนั 60-70 บาท กิโลกรัม หรือประมาณ 4-5 ตัว/กิโลกรัม 70 ว จะมี ก 14-15 จาหน่ายได้กิโลกรัมละ 60-70 บาท

อำเภอเมื กศน.อ�ำเภอเมืกศน. องขอนแก่ น องขอนแก่น

167 167

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

กำรเลี้ยงหมูหลุม

หมู 10 ตัว จะใช้พ้ืนที่ในการเลี้ยงขนาดความกว้าง 3

หมู 10 ตัว จะใช้พื้นที่ในการเลี้ยงขนาดความกว้าง 3 เมตร x เมตร x ความยาว 6 เมตร หลังคายกสูงให้อากาศถ่ายเทได้สะดวก ความยาว 6 เมตร หลังคายกสูงให้อากาศถ่ายเทได้สะดวกลักษณะของ ลักษณะของโรงเรือน ตั้งอยู่บนที่สูง ที่ดอน สร้างโรงเรือนตามแนว โรงเรือน ตั้งอยู่บนที่สูง ที่ดอน สร้างโรงเรือนตามแนวทิศทางของตะวัน ทิออก-ตะวั ศทางของตะวั ตก วัสดุนมกระเบื ุงหลังคาควรเป็ นกระเบื ้อง หรื นตก นวัออก-ตะวั สดุมุงหลังนคาควรเป็ ้อง หรือหญ้ าคา หลั งคาอ หญ้ าคา เช่ หลันงคาสู ง-เอน เช่นเพิเพิ งหมาแหงน เพิงแบบจั หมาเหงนกลาย สูง-เอน เพิงหมาแหงน งหมาเหงนกลาย ่ว จั่ว 2 ชั้น จัแบบ ่ว 2 จัชัน้่ว กลาย จั่ว 2 การเตรี ชั้น จั่ว 2ยมคอก ชั้นกลาย ยมคอก ขุดลดิกึ นประมาณ ออกไปทั90้งหมดให้ ลึก ขุดดิการเตรี นออกไปทั ง้ หมดให้ เซนติเมตร ปรับขอบรอบ ๆ แล้เวมตร ผสมวั เหล่านี้ ใส่ๆแทนดิ ทีข่ ดุ ออกไป ดุทแี่ใทนดิ ช้ได้นแทีก่​่ ประมาณ 90 เซนติ ปรัสบดุขอบรอบ แล้วนผสมวั สดุเหล่าวันีส้ ใส่ ่อย หรือวัสแกลบหยาบ ่ขุดออก 10 ส่100 วน เกลื ขุขีด้เลืออกไป ดุที่ใช้ได้แก่ 100 ขี้เลื่อส่ยวนหรืดิอนทีแกลบหยาบ ส่วนอ 0.3-0.5 ดินที่ขุด ส่วน นำ10�วัส่สวดุนเหล่ คลุกเคล้าส่ผสมกั น ลงไป มตราผสมกั ใช้จุลินนทรีย์ ออก เกลืานีอ้ 0.3-0.5 วน นาวั สดุเหล่30านีเซนติ ้ คลุกเเคล้ ที่ได้จากการหมั พืช หรื ้อราขาวจากป่ ตราส่ น ย2์ ลงไป 30 เซนติเกมตร ใช้จอุลใช้ินจทรีุลินยทรี ์ที่ได้ย์เจชืากการหมั กพืชาไผ่ หรืออัใช้ จุลินวทรี ช้อนโต๊ะ ต่อนํ้า 10 ลิตร ราดลงบนวัสดุรองพื้น โรยดินชีวภาพเชื้อราขาว เชื้อราขาวจากป่าไผ่ อัตราส่วน 2 ช้อนโต๊ะ ต่อน้า 10 ลิตร ราดลงบน บางๆ ชั้นที่ 2 และ 3 ทำ�เหมือนชั้นแรก ชั้นสุดท้ายโรยแกลบดิบ ปิดหน้า วัสดุรองพื้น โรยดินชีวภาพเชื้อราขาวบางๆ ชั้นที่ 2 และ 3 ทาเหมือน กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

168 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ หนึ่งฝ่ามือ อาหารและการให้อาหาร ถังนา้ํ และรางอาหาร ควรตัง้ ไว้คนละ ด้าน เพือ่ หมูจะเดินไปมาเป็นการออกกำ�ลังกาย การเริม่ ต้นเลีย้ งหมู เมือ่ หย่านม จะเป็นการดีทฝ่ี กึ วิธกี ารเลีย้ งแบบธรรมชาติ การให้อาหารให้เพียง วันละ 1 ครัง้ (ปรับตามความเหมาะสม) อาหารทีใ่ ห้ใช้พชื ผักสีเขียวเป็นอาหาร เสริม อาหารหมัก ใช้ผกั สีเขียว เช่น หยวกกล้วย มะละกอดิบ ใบบอน วัชพืช ต่าง ๆ ที่หมูชอบ สับผักเป็นชิ้นเล็ก ๆ คลุกนํ้าตาลทรายแดง โดยหมัก ในอัตราส่วน 100:4:1 คือ ใช้พืช 100 กิโลกรัม:นํ้าตาล 4 กิโลกรัม : เกลือ 1 กิโลกรัม นำ�ไปเลี้ยงหมูโดยผสมปลายข้าว รำ�อ่อน ก็จะช่วยลดต้นทุน ในการเลีย้ ง ขัน้ ตอนการเตรียมอาหาร และนํา้ ดืม่ สำ�หรับหมู นาํ้ ดืม่ สำ�หรับ หมูหลุม ใช้นํ้า 1 ถัง (20 ลิตร) ส่วนผสมนํ้าดื่มให้หมู หัวเชื้อจุลินทรีย์ผัก หรือผลไม้ 2 ช้อนโต๊ะ นํ้าฮอร์โมนสมุนไพร 2 ช้อนโต๊ะ (เหล้าดองยา) นม เปรี้ยว 2 ช้อนโต๊ะ นํ้าหมักแคลเซียม 2 ช้อนโต๊ะ นํ้าสะอาด 20 ลิตรผสม ให้ดมื่ เป็นประจำ�ทุกวัน หากพืน้ คอกหมูแน่น หรือแข็ง ก็ใช้นาํ้ ดังกล่าวราด บนพื้นคอก จะทำ�ให้เกิดกลิ่นหอม จูงใจให้หมูขุดคุ้ยเป็นการกลับหน้าดิน ช่วยให้พื้นคอกร่วน โปร่ง ก่อนเริ่มการเลี้ยงหมูหลุม ควรศึกษาหาความ รู้เพิ่มเติม เรื่องต่อไปนี้ การเลือกพันธุ์ การตลาด วัตถุดิบทางการเกษตร ที่มี ต้องศึกษาหาความรู้ตลอดเวลา เป็นคนช่างสังเกต จดบันทึก

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

169 169

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ข้อข้ดีอขดีองการเลี ้ยงหมู หลุมหลุคืมอขี้หมูคืไอม่ขีเ้หหม็มูนไม่ประหยั าอาหารด ของการเลี ้ย งหมู เ หม็น ดค่ประหยั ได้ ร้อยละ 70 ให้อาหาร 2 มื้อ หรือ 1 มื้อ ตามใจผู้เลี้ยง ให้ผักสด และ ค่าอาหารได้ ร้อยละ 70 ให้อาหาร 2 มื้อ หรือ 1 มื้อ ตามใจผู้เลี้ยง ให้ พืชตลอดวัน เศษอาหารที่เหลือจากโรงครัว เพื่อนบ้าน ผักสด และพืชตลอดวัน เศษอาหารที่เหลือจากโรงครัว เพื่อนบ้าน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

170 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

170

กำรเลี้ยงไก่พนื้ เมืองไว้กินไข่

การเลี้ยงไก่พ้ืนเมืองไว้กินไข่ มีการจัดการง่าย ๆ แต่ผู้ที่เลี้ยง องต้อ้ยงเอาใจใส่ อสมควร จากแม่ ไก่พาืน้ ยเมืๆอแต่ งเริผ่มู้ทไข่ี่เลีให้ ผู้ ไก่พ้ืนเมื การเลี งไก่พื้นเมือพงไว้ กินไข่ มีเริก่มารจั ดการง่ ้ยงไก่ ่เลีอย้ งต้ งไก่อพงเอาใจใส่ ้ืนเมืองต้อพงเอาใจใส่ พอสมควร พื้นทีเมื อสมควร เริ ม่ จากแม่ไเริก่พ่มืจากแม่ ้นเมืองเริไก่ม่ พไข่ืน้ เมื ให้อผงเริ ู้ทเี่ ลี่ม้ยง ไก่ไข่พื้นให้เมืผอู้ทงต้ อสมควร จากแม่ ก่พอื้งไข่ นเมืดอกงเริแม่​่มไไข่ก่ ให้ผู้ที่ ี่เลีอ้ยงเอาใจใส่ งไก่พ้ืนเมือพงสั งเกตว่าถ้เริา่มแม่ ไก่พืน้ ไเมื เลีพื้ยน้งไก่ ื้นเมืองสังเกตว่ าถ้าแม่า ไพอรุ ก่พื้น่งเมื แม่อไีกก่พ1ื้นฟอง เมืองจะชอบไข่ เมืพองจะชอบไข่ ในตอนเช้ เช้อาขึงไข่ ้นก็ดจกะไข่ ให้ผู้ที่ ในตอนเช้ เช้าบขึไข่้นฟก็จองเก่ ะไข่อาออก ีก 1 ฟอง เลี้ยงไก่พา ้ืนพอรุ เมือ่งงเก็ และให้ให้เก็ผบู้ททุี่เลีก้ยๆงไก่วันพทีื้น่แเมืม่อไก่งเก็บไข่ ฟองเก่าออก และให้เก็บทุก ๆ วันที่แม่ไก่พื้นเมืองไข่ โดยให้เหลืออยู่ในรัง พืน้ เมืองไข่ โดยให้เหลืออยู่ในรังเพียงฟองเดียว แม่ไก่พ้ืนเมืองก็จะไข่ เพียงฟองเดียว แม่ไก่พื้นเมืองก็จะไข่ไปเรื่อย ๆ ถ้าผู้ที่เลี้ยงไก่พื้นเมือง อ่ ยนว่ๆา ถ้แม่ าผูไ้ทก่ี่เพลีนื้ ้ยเมื งไก่องจะเริ พืน้ เมืม่ อฟังสักงไข่เกตเห็ นว่อาจะกิ แม่ไนก่อาหารน้ พ้ืนเมืองจะเริ ่ม อ่ สังไปเรื เกตเห็ กล่าวคื อยลงเพื ล่าวคือให้จะกิ ่อบังคัไบก่พตัวื้นเองไม่ ให้ไข่งตไว้่อตไป่างหาก บังฟัคักบไข่ตักวเองไม่ ไข่ตจ่ออาหารน้ ไป จะต้ออยลงเพื งรีบแยกแม่ เมืองมาขั บแยกแม่ องมาขั งไว้ไก่ตพ่างหาก ซึ่งผูให้ท้ ฟี่เลีักย้ ไข่งไก่ ี่ไว้ ซึ่งจะต้ ผู้ที่เอลีงรี ้ยงไก่ ควรมีไทก่ี่ไพว้ส้ืนำ�เมืหรั บขังแม่ ื้นเมืองไม่ ได้ควรมี หลังทจาก บขังแม่ไก่​่มพีโปรตี ้ืนเมือนงไม่ ได้ หลัางวจากนั ้น หาอาหารที นั้นสาหรั หาอาหารที เช่นให้ฟรำ�ักไข่ปลายข้ และปลายป่ น หรือ่มถ้ี าหา กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

171

อาหารไก่ไข่ให้กนิ ได้จะดีมาก แล้วเอาไก่พืน้ เมืองตัวผูเ้ ข้าไปขังรวมไว้ดว้ ย ประมาณ 4-5 วัน แม่ไก่พืน้ เมืองจะเริม่ ให้ไข่อกี ซึง่ ผูเ้ ลีย้ งไก่พืน้ เมืองแบบ นี้จะได้ไข่ไก่พื้นเมืองตลอดเวลาและเป็นวิธีการเลี้ยงเพือ่ กินไข่โดยเฉพาะ แต่ถา้ เลีย้ งไก่พืน้ เมืองโดยทีผ่ เู้ ลีย้ งลืมปล่อยให้แม่ไก่พืน้ เมืองเริม่ ฟักไข่ไป ได้ประมาณ 2-3 วัน แล้วจึงแยกแม่ไก่พื้นเมืองออก จะต้องเสียเวลา ประมาณ 1-2 อาทิตย์ แม่ไก่พื้นเมืองจึงจะเริ่มไข่ใหม่ อาหารที่ใช้เลี้ยงไก่ พื้นเมืองมีอยู่หลายชนิด แต่ที่นิยมใช้กันอย่างแพร่หลาย คือ ข้าวเปลือก ปลายข้าว และรำ� ซึ่งเป็นอาหารที่มีอยู่ในท้องถิ่น นอกจากนี้ผู้ที่เลี้ยงไก่ พื้นเมืองอาจใช้ข้าวโพด ใบกระถินบดให้ละเอียด กากถัว่ เหลือง และปลา ป่น ฯลฯ โดยหลักการแล้ว ไก่พื้นเมืองต้องการอาหารที่ดีมีคุณภาพที่มี พร้อมทั้งไขมัน คาร์โบไฮเดรต โปรตีน แร่ธาตุ และวิตามิน ซึ่งมีพร้อมใน อาหารสำ�เร็จรูป แต่การเลีย้ งไก่พืน้ เมืองในชนบท จะเป็นการเลีย้ งเพือ่ รับ ประทานในครัวเรือน โดยปล่อยให้ไก่พื้นเมืองหาอาหารกินเองตาม ธรรมชาติ จะมีการให้อาหารเสริมบ้าง เช่น ปลายข้าวหรือข้าวเปลือก โปรยให้กินก่อนไก่พื้นเมืองเข้าโรงเรือน แต่สำ�หรับผู้เลี้ยงไก่พื้นเมืองที่ ต้องการให้ไก่พื้นเมืองเจริญเติบโตเร็ว ขายได้ราคาดี ควรให้อาหารที่มี คุณค่าครบถ้วนตามทีไ่ ก่พื้นเมืองต้องการอาจใช้หวั อาหารผสมกับปลาย ข้าวและรำ�ในอัตราส่วน 1 : 2 : 2 (หัวอาหาร 1 ส่วน ปลายข้าว 2 ส่วน รำ� 2 ส่วน)

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

172 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

172

กำรเลี้ยงเป็ดไข่

“ไข่ เป็ด” เป็นแหล่งอาหารที่ให้โปรตีนสูง และนามาประกอบ ธี แต่งใอาหารที นปัจจุบัน่ให้ไข่โปรตี เป็ดทีน่มสูขี งายอยู อาหารได้ “ไข่หลากหลายวิ เป็ด” เป็นแหล่ และนำ่ต�าม มาประกอบ ท้องตลาดมี ปริมาณไม่ธี เแต่ พียใงพอกั ้บริโภค เพราะ อาหารได้ หลากหลายวิ นปัจจุบบความต้ ันไข่เป็ดอทีง่มการของผู ีขายอยู่ตามท้ องตลาดมี ไข่เลีเย้ พีงค่ยงพอกั อนข้าบงยาก หากเป็ ดเกิดอาการตกใจหรื อดูแดลไม่ ปริเป็มดาณไม่ ความต้ องการของผู บ้ ริโภค เพราะเป็ ไข่เลีดย้ ีพงค่อก็อน ข้าจะไม่ งยากยอมไข่ หากเป็การเลี ดเกิด้ยอาการตกใจหรื ดูแดลไม่ จะไม่ยางพั อมไข่ งเป็ดไข่นิยมเลี้ยองเป็ พันดธุีพ์ผอก็ สมระหว่ นธุ์กการ ากี เลีแคมเบลล์ ้ยงเป็ดไข่นกิยับมเลี สมระหว่้ยงง่ างพั นธุ์กาากีทนทาน แคมเบลล์ พัน้ยธุงเป็ ์พืน้ ดเมืพัอนงธุ์ผเพราะเลี ายกว่ ให้ไกข่ดับกพันธุ์ พื้นประมาณ เมือง เพราะเลี ้ยงง่ายกว่ า ทนทาน 260 ฟองต่ อปี และให้ เนือ้ ดีให้ไข่ดกประมาณ 260 ฟองต่อปี และให้เนื้อดี ลักษณะของเป็ด พันธุ์กากีแคมเบลล์ผสมกับเป็ดพืน้ เมือง จะมี ขนสีนาตาล ้ ขนที่หลังและปีกมีสีสลับอ่อนกว่า ปากดาค่อนข้างไป

ลักษณะของเป็ด พันธุ์กากีแคมเบลล์ผสมกับเป็ดพื้นเมือง จะมี ในทางเขี จงอยปากต่ ้ บอ่อนกว่ ม ตัา วปากดำ เมียตั�วค่โตเต็ ่หนัก ขนสี นํ้าตาลยวขนที ่หลังและปีากตาสี มีสีสนลัาตาลเข้ อนข้มาทีงไปในทาง 2-5 า ลกรันมํ้าตาลเข้ จะเริ่มมให้ตัไข่วเมี เมืย่อตัอายุ ประมาณ เดือนครึ่ง2-5 เขีประมาณ ยว จงอยปากต ํ่กิโตาสี วโตเต็ มทีห่ นัก4ประมาณ กิโลกรัม จะเริ่มให้ไข่เมื่ออายุประมาณ 4 เดือนครึ่ง กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

173 173

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ยมโรงเรื อน เตรีอนยมโรงเรื อนสาหรั บเลี�หรั ้ยงเป็ าความ การเตรีการเตรี ยมโรงเรื เตรียมโรงเรื อนสำ บเลีด้ยทงเป็ ด ทำ�ความ สะอาดโรงเรื คอกโรยปู โรยปูนนขาวและพ่ ขาวและพ่นนยาฆ่ ยาฆ่าาเชืเชื้ออ้ โรคทิ โรคทิ้งง้เอาไว้ สะอาดโรงเรื อนอนปรัปรับบพืพื้นน้คอก ประมาณ 7 วัน ควรเป็ โรงเรืนอโรงเรื นที่กันอลมและกั นฝน อากาศถ่ ายเทได้ดี เอาไว้ประมาณ 7 วัน นควรเป็ นที่กันลมและกั นฝน อากาศ พื้นถ่เป็ นดินแข็ ต้องงแห้ งอยู่เสมอ โรงเรื องแบ่ งเป็อนนต้2อส่งวน ายเทได้ ดี งพืปนทราย ้นเป็นดินแข็ ปนทราย ต้องแห้ งอยูอ่เนต้ สมอ โรงเรื คือแบ่เป็งเป็ นลานกว้ นแดด ให้เกัป็นดลม วิ่งออกกำ น 2 ส่วานง คืมีอหลัเป็งนคา กั ลานกว้ าง มีกัหนลัลม งคากันกัฝน นแดด กันฝน�ลัง กายได้ จัดที่ให้อาหารและนํ้าอีกส่วนควรอยู่ริมนํ้า มีตาข่ายล้อมรอบกั้น ให้เป็ดวิ่งออกกาลังกายได้ จัดที่ให้อาหารและน้าอีกส่วนควรอยู่รมิ น้า เป็นเขต เพื่อให้เป็ดได้ว่ายนํ้า ออกกำ�ลังกาย มีตาข่ายล้อมรอบกั้นเป็นเขต เพื่อให้เป็ดได้ว่ายน้า ออกกาลังกาย

กำรให้การให้ อ หัวอาหารผสมกั บปลายข้ าวและรำ ข้ากวเคล้ คลุาก อำหำรอาหาร คือ หัวคือาหารผสมกั บปลายข้ าวและร าข้าว �คลุ เคล้าโดยเครื่องผสมอาหาร ให้อาหารวันละ 3 ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น โดยเครื่องผสมอาหาร ให้อาหารวันละ 3 ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น ถ้าเป็ดได้รับการเลี้ยงดูอย่างสมบูรณ์ จะเริ่มออกไข่เมื่ออายุประมาณ 5 รับการเลีต้ยอนเช้ งดูอย่าามืงสมบู รณ์ งจะเริ เมื่ออายุประมาณ เดืถ้อานเป็เป็ดดได้จะออกไข่ ด ตามแอ่ มุม่มต่ออกไข่ าง ๆ ของคอก 5 เดือน เป็ดจะออกไข่ตอนเช้ามืด ตามแอ่ง มุมต่าง ๆ ของคอก

วิธีการเก็บไข่ คือ ใช้มือเก็บไข่โดยหนีบไข่ไว้ข้างละ 3 ฟอง จะ วิธีกำรเก็บไข่ คือ ใช้มือเก็บไข่โดยหนีบไข่ไว้ข้างละ 3 ฟอง จะทาให้ ทำ�ให้รวดเร็วยิ่งขึ้น ควรเก็บใส่กระป๋องครั้งละมาก ๆ แล้วนำ�ไปคัดขนาด รวดเร็กวินยิกั่งบขึไข่ น้ เควรเก็ กระป๋องครั แยกไข่ พาะเชืบ้อใส่ ออกจากกั น ้งละมาก ๆ แล้วนาไปคัดขนาด แยกไข่กินกับไข่เพาะเชื้อออกจากกัน

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

175

174 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

ประวัตผิ ู้จัดทำ

กศน. อำเภอเมืองขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

175

1. ข้อมูลทั่วไป ชื่อ นายบุญส่ง ทองเชื่อม วันเกิด วันที่ 24 กันยายน 2502 สถานที่เกิด อ�ำเภอเมือง จังหวัดพังงา สถานที่อยู่ปัจจุบัน บ้านเลขที่ 191 /189 ถนนมะลิวัลย์

อ�ำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น ต�ำแหน่งหน้าที่การงาน ผู้อ�ำนวยการศูนย์การศึกษานอกระบบและ

การศึกษาตามอัธยาศัยอ�ำเภอเมืองขอนแก่น

จังหวัดขอนแก่น สถานที่ท�ำงานปัจจุบัน ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษา

ตามอัธยาศัยอ�ำเภอเมืองขอนแก่น

จังหวัดขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

176 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

2. ประวัติการศึกษา พ.ศ. 2514

พ.ศ. 2517

พ.ศ. 2520

พ.ศ. 2522

พ.ศ. 2524

พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2551

ประถมศึกษาปีที่ 7 โรงเรียนบ้านท้ายช้าง อำ�เภอเมือง จังหวัดพังงา มัธยมศึกษาปีที่ 3 โรงเรียนดีบุกพังงาวิทยายน อำ�เภอเมือง จังหวัดพังงา ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) โรงเรียนไทยวิจิตรศิลปะอาชีวศึกษา กรุงเทพฯ ประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) วิทยาลัยเทคโนโลยีและอาชีวศึกษา วิทยาเขตเพาะช่าง กรุงเทพฯ ปริญญาตรีศึกษาศาสตร์บัณฑิต (ศษ.บ.ศิลปกรรม) วิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตเพาะช่าง กรุงเทพฯ ปริญญาการศึกษามหาบัณฑิต (กศ.ม.) สาขาวิชาการศึกษานอกระบบ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม หลักสูตรประกาศนียบัตรบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์

3. ประวัติการท�ำงาน พ.ศ. 2526 พ.ศ. 2527

พ.ศ. 2528-2529

พ.ศ. 2530-2534

พ.ศ. 2534-2536

พ.ศ. 2537

177

ช่างศิลป์ 2 ศูนย์บริภัณฑ์เพื่อการศึกษา กรุงเทพฯ อาจารย์ 1 โรงเรียนฝึกฝนอาชีพเคลื่อนที่ จังหวัดบุรีรัมย์ อาจารย์ 1 ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน จังหวัดบุรีรัมย์ อาจารย์ 1 ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน จังหวัดขอนแก่น อาจารย์ 2 ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน จังหวัดขอนแก่น อาจารย์ 2 ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียน จังหวัดขอนแก่น ปฏิบัติราชการในหน้าที่หัวหน้าศูนย์ ศูนย์บริการการศึกษานอกโรงเรียน อำ�เภอน้ำ�พอง จังหวัดขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

178 ฟ้าหลังฝน เกษตรอินทรีย์ พ.ศ. 2537-2539

พ.ศ. 2540 (1 ต.ค. 2540)

พ.ศ. 2540 (16 ธ.ค. 2540)

พ.ศ. 2543-2548

พ.ศ. 2549-2553

พ.ศ. 2554

ตำ�แหน่งหัวหน้าศูนย์ 1 ศูนย์บริการการศึกษา นอกโรงเรียนอำ�เภอน้ำ�พอง จังหวัดขอนแก่น ตำ�แหน่งหัวหน้าศูนย์ 2 ศูนย์บริการการศึกษา นอกโรงเรียนอำ�เภอน้ำ�พอง จังหวัดขอนแก่น ตำ�แหน่งหัวหน้าศูนย์ 2 ศูนย์บริการ การศึกษานอกโรงเรียนอำ�เภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น ผู้อำ�นวยการศูนย์บริการการศึกษา นอกโรงเรียนอำ�เภอภูเวียง จังหวัดขอนแก่น ผู้อำ�นวยการศูนย์การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัยอำ�เภอหนองเรือ จังหวัดขอนแก่น ผู้อำ�นวยการศูนย์การศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย อำ�เภอเมืองขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น

กศน.อ�ำเภอเมืองขอนแก่น

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

Ă

บรรณานุ กรม

การปลูกพืชผักสวนครัวกินเอง. สืบคนเมื่อ 23 มีนาคม 2555 จาก http://www.oknation.net/blog/teetatfarm/2013/01/04/entry-2

การปลูกผักสวนครัว. สืบคนเมื่อ 23 มีนาคม 2555 จาก

http://www.farmkaset.org/contents/?content=01686 การปลูกผักสวนครัว สืบคนเมื่อ 24 มีนาคม 2555 จาก http://krusorndee.net/group/sungwhuen01 การปลูกผักสวนครัวอยางงาย ๆ. สืบคนเมื่อ 29 มีนาคม 2555 จาก http://home.kapook.com/view44743.html

การปลูกพืชผักสวนครัวปลอดสารพิษ. สืบคนเมื่อ 29 มีนาคม 2555 จาก http://www.kolseeds.com/2010/07/how-to-growvegetbale-in-your-back-yard.html การปลูกพืชผักสวนครัวในกระถาง. สืบคนเมื่อ 29 มีนาคม 2555 จาก http://www.thaihof.org/main/article/detail/2268 การปลูกพืชผักสวนครัว. สืบคนเมื่อ 29 มีนาคม 2555 จาก http://www.thaigoodview.com/library/studentshow การปลูกพืชผักสวนครัว. สืบคนเมื่อ 29 มีนาคม 2555 จาก http://www.kasetorganic.com

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

กรมสงเสริมการเกษตร .(2549). คูมือการเกษตร. กรุงเทพ:

สํานักพิมพไพลิน. สมุนไพรใกลตัว. กรุงเทพฯ: จิตรลดา ชมบุญ. (2549). ปลูกและใช สํานักพิมพมนัสการพิมพ.

ฉัตรไชย โพธิพัฒน. (2550). พืชผักสวนครัวปลูกงายๆ ดวย ตนเอง. กรุงเทพฯ: สํานักพิ มพสถาพรบุคส. ชอขวัญ วงศสุวรรณ. (2544). คูม ือการปลูกผักสวนครัว. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพเกษตรสาสน. นารี เจริญยิ่ง. (2551). พืชผักสมุน ไพรตานโรค. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพไทยควอลิตี้บุคส . นิจศิริ เรืองรังษี และพยอม ตันติวัฒน. พืชสมุนไพร. กรุงเทพฯ: โอเดียนโสตร, 2534. หนวยศึกษานิเทศก, กรมสามัญศึกษา. การปลูกพืชผักสวนครัว. กรุงเทพ ฯ : เอกสารอัดสําเนา, ไมปรากฏปที่พิมพ. ประภาศรี ไชยวงศ (2548). ผักสวนครัวและสมุนไพร. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพเกษตรสาสน. . เปรม แสงแกว. (2547). สมุนไพรกินได 100 ชนิด ตานโรคบํารุง สุขภาพ. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพไพลิน. เมฆ จันทรประยูร. (2541). ผักพื้นบาน. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพ ไททรรศน.

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ

Ă

Ă

Т Ù¡ wª ÙÛ| e

ศรานนท เจริญสุข. (2554). พืชผั กสวนครัว. กรุงเทพฯ: สํานักพิมพสงเสริมอาชีพธุรกิจเพชรกะรัต. สุธี วรคีรีนิมิต. (2543). รูจัก รูใช พืชสมุนไพร. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพพิมพทอง.

หนังสือเศรษฐกิจพอเพียง , องคการบริหารสวนจังหวัดนนทบุรี จาก สืบคนเมื่อ 23 มีนาคม 2555 http://www.rta.mi.th/21610u/Data/Data_pro/Popeaing/1.htm

หองสมุดกรมวิชาการเกษตร. สืบคนเมื่อ 23 มีนาคม 2555 จาก

http://aglib.doa.go.th/lib/index. http://www.doae.go.th/ : กรมสงเสริมการเกษตร กระทรวงเกษตรและ

สหกรณ. http://www.ku.ac.th/ : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร.

øĐğĐ Ĥŀ ţøĴĐĤĩùijėĤijĘĮ þĤĮĘijĤėþùĤĐĴøţ ijĩĤŀ ĐğĐø

Ă

e |ÛÙ ªw ¡Ù ¢ Ð

Ă

คณะผูจ ัดทํา

คณะผูดําเนินการจัดทํา

กศน. อําเภอเมืองขอนแกน นายบุญสง ทองเชื่อม ผูอํานวยการ

คณะครูและบุคลากรทางการศึ กษา กศน.อําเภอเมืองขอนแกน

บรรณาธิการ นางสาวอามรรัตน ศรีสรอย บรรณารักษชํานาญการ ออกแบบปก

นายบุญสง ทองเชื่อม ผูอํานวยการ กศน.อําเภอเมืองขอนแกน

øğĐ ĤŀĩijėĤijĘĮĤþùĤĐĴøţĐ