Wat is de bedoeling van toezicht?

Waarom is vertrouwen zo belangrijk voor een goed functionerende samenleving? Welke rol speelt toezicht hierin? En waar liggen mogelijkheden om effectief toezicht te bevorderen? In gesprek met Femke de Vries, managing partner bij strategisch adviesbureau &samhoud en bijzonder hoogleraar toezicht.

Femke de Vries is managing partner bij strategisch adviesbureau &samhoud en bijzonder hoogleraar toezicht aan de Rijksuniversiteit Groningen. Eerder was zij onder meer bestuurslid van de Autoriteit Financiële Markten en secretaris-directeur van De Nederlandsche Bank.

V ER t R ou WEN IN EEN oo RDEE l

Als consument kunnen we niet of nauwelijks beoordelen of producten en diensten aan bepaalde kwaliteitseisen voldoen. We moeten dus grotendeels varen op het oordeel van anderen. Dat vraagt om vertrouwen: geloven we in de deskundigheid, integriteit en welwillendheid van bedrijven of instellingen?

Goed toezicht, bijvoorbeeld door partijen als de RvA, zorgt ervoor dat ons vertrouwen gerechtvaardigd is. Dat is van grote waarde, want vertrouwen houdt onze hele economie draaiende en draagt in belangrijke mate bij aan ons mentale welzijn: het neemt de onzekerheid bij mensen weg en brengt daarmee rust in de maatschappij.

o o G H ou DEN V oo R HE t H o GERE D o E l

Toezicht is dus een krachtig instrument. Tegelijkertijd moeten we waken voor onbedoelde effecten op langere termijn. Wat we ons nog te weinig realiseren, is dat iedere vorm van toezicht strategisch gedrag uitlokt. Als je de kwaliteit van accountantskantoren bijvoorbeeld afmeet aan de kwaliteit van de dossiers, zal de focus naar dat laatste verschuiven. Het middel (voldoen aan de eisen) wordt zo een doel op zich. Wat je vaak ziet, is dat mensen alleen nog maar bezig zijn met het afvinken van checklists en geen verantwoordelijkheid meer durven te nemen voor inhoudelijke keuzes. Dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn. Iedere toezichthouder zou zich dan ook regelmatig moeten afvragen tot welk strategisch gedrag zijn ‘meetmethode’ kan leiden.

I N DIA loo G ME t DE SEC to R

Door daarover in gesprek te gaan met de sector, voorkom je dat toezicht een soort kat-en-muisspel wordt. Toezicht functioneert bij de gratie van onderling vertrouwen. Bedrijven en instellingen moeten bereid zijn om informatie te verstrekken, het oordeel van de toezichthouder te accepteren, hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Omgekeerd kan hun inbreng ook helpen om effectief toezicht te bevorderen: zijn er dingen die nu over het hoofd worden gezien, maar die wel heel relevant zijn om het algehele kwaliteitsniveau te verbeteren? Die voortdurende dialoog moeten we van alle kanten stimuleren, want goed toezicht is in ieders belang.