AURKIBIDEA - AZALA: Maddi Alzugarai
eta Olatz Pagola; Lorea Ugalde eta Naroa ViĂąao; Martxel Matxikote, Iker Zelaieta eta Kenai Garcia; Janire Etxegarai; Janire de la Cruz. - HH 3 URTE A: Ortzadarra eta begiak - Marrazkiak (4) - HH 3 URTE B: Ortzadarra eta begiak - Marrazkiak (6) - HH 4 URTE: Ortzadarra - Marrazkiak (8) - HH 5 URTE: Ortzadarra - Marrazkiak (11) - TRANTSIZIO UNITATEA: Argi eta irudien kuboa (13) - LH 1. maila: Eguzkia (14) - LH 2. maila: (17) - LH 3. maila A: Esperimentua (20)
Txisteak (38) Asmakizunak (39) - LH 3. maila B: Esperimentua (21) Horoskopo txinatarra (40) - LH 4. maila: Komikia (23) Komikia (26) Denborapasak (44) - LH 5. maila: Energia iturriak (27) Eguzkiaren garrantzia gure bizitzarentzat (27) Makinak (28) Tximistak (30) - LH 6. maila: Editoriala (3) Elkarrizketa: Laserra (32) Agurra (47) - Gurasoen txokoa: Ba al zenekien... (Aritz PĂŠrez) (31) - Emozio Hezkuntza Lan Taldearen Txokoa: Euri eta azukrezko errezetak (34) - Liburutegiko Lan Taldearen Txokoa: Eskolaren 35. urteurrena (36) - Taldeen argazkiak (42)
2
EDITORIALA
6. maila
Aurtengo Xiri-Miria argiari buruzkoa da, argiaren urtea delako. Horrez gain, eskolaren 35. urtea ospatu behar dugu. Gai honen inguruan, azpigai batzuk daude: ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Koloreak/Ortzadarra Argi indarra Begiak eta ikusmena Tresnak: mikroskopioa, teleskopioa, lupa... Eguzkia eta indarra Optika Argazkigintza Laserra Argia eta landareak...
Talde bakoitzak gai bat egingo du. Xiri-Mirian marrazkiak, elkarrizketak... egonen dira eta publizitatea baita ere. Eta beti bezala, 6.mailakoek euren agurra egin digute. Denon artean egin dugu aldizkaria, bakoitzak bere neurriko lana eginez. Udan, aspertuak egoten bazarete Xiri-Miri aldizkaria hartu eta denbora pasak egin, erreportajeak irakurri, marrazkiak ikusi... ahal izango dituzue. Espero dugu gustatzea. Agur bero bat 6.maila
3
ORTZADARRAK ETA BEGIAK
Haur Hezkuntza - 3 urte A
Ekaitz Errandonea
Mattin Urroz
Uxue Goia
Alaia Urroz
Jon Ugalde
Julene Alzuguren
4
Xiker Fernandez
Ibon Pombar
Mari Offroy
Mattin Lasaga
Alex Palomino
Xabat Lekuona Aimar Solano
Eneritz Tapia
5
ORTZADARRAK ETA BEGIAK
Haur Hezkuntza - 3 urte B
Garazi Iriarte
Unai Garcia
Urko Otxoteko 6
Xabat Mikelperizena
Xabier Perez
Amaia Urroz
Aner Del Pozo
Kenia Rico
Ibai Mazizior
Nerea Escag端es
Hegoi Retegi
Cosmin Jujescu
Mara Aracues
7
ORTZADARRA
Haur Hezkuntza - 4 urte
Go
o I za r
tx e n e G oi
e
rka
Ma
rti n e
z
Andoni Offroy Ixaro Elgorriaga
Ka i e
8
t Er ki z i a
rez a v l A o i g r Se
U xu e E I rai
rel a V de
txeg a ra
i
a
Iraia Korta Mikel Urroz
I ke r
E txe
pare Oi h a
ru z C e nD 9
An e Ver ti z
Xabier Castillo Ol a
tz I r a zo
ki
Onintze Etxenike 10
Li m
b
rca e b l er A
ORTZADARRA
Haur Hezkuntza - 5 urte
Ai zpea Ta pi a
O ie r M a rtin
ia An n e Azp
J u n e E rkizia
G orka Alzu g u re n
I bai M a
t x i ko t e
zu
M a rke l Ze la ie
Xike r Ru iz
ta
11
Aroa La rre
N ah i
a En
I 単 a ki U
txe a
d ara
en c r a B r e Oi
i re z m a R e n H el e
I za ro L 12
i za s o
g al d e
illa
txe e z e p A An d on i
Pal o Dan i el l a
a
mino
ARGI ETA IRUDIEN KUBOA
Trantsizio Unitatea
Aurten, Trantsizio Unitateko Zentzumenen Estimulazio Txokoan, ARGIArekin zerikusia duen proiektu bat aintzinera ateri dugu: ARGI ETA IRUDIEN KUBOA hain zuzen ere. Gure txoko honen helburu nagusia, haurrei oinarrizko zentzumen esperientziak eskaintzea da (ikusmenarekin, entzumenarekin, ukimenarekin, usaimenarekin eta dastamenarekin zerikusia dutenak), ingurura hurbiltzen lagunduko dietenak eta aldi berean erantzun kontziente eta boluntarioak eman ahal izateko posibilitatea eskainiko dietenak. Guzti hau "CAIXA FUNDAZIOA - GIZARTE-LANAK", eskolako Guraso Elkartearen bidez emandako diru laguntzari esker eraman ahal izan dugu aurrera. Ia ikasturte osoa pasa dugu egitura muntatzen eta beharrezko gauza guztiak eskuratzen, eta CAIXAri eskerrak emateaz gain, bertze hainbat pertsonei ere eskerrak eman beharrean gaude eskainitako laguntza guztiagatik. Eskerrik asko beraz guztiei, eta ikustera etorri nahi baduzue, badakizue non gauden.
13
EGUZKIA
1 . maila
14
15
16
ARGIAREKIN JOLASEAN
2. maila
17
18
IRAGARKIA
19
ESPERIMENTUA
3. maila A
Zer behar dugu egin ahal izateko? MATERIALA: - Kartoia - Kola - Newtonen diska
NEWTONEN DISKA
- Margoak - Arkatza - Aixturrak
NOLA EGIN: 1 .- Zirkulu bat marraztu eta 7 pusketan banatu. Hortxe duzu Newtonen diska!! 2.- Diskaren zatiak ortzadarraren koloreetan margotu; horia, laranja, gorria, morea, anila, urdina eta berdea. 3.- Diska moztu eta kartoian itsatsi. 4.- Gero diska moztu. 5.- Diskaren erdian arkatzarekin zulo bat egin. 6.- Bukatzeko arkatza sartu eta bueltak eman. ZER GERTATU DA? Diskari bueltak ematen dizkiogunean, kolore zuria agertzen da!! ONDORIOA: Argi zuria ortzadarraren 7 koloreekin osatuta dagoenez, kolore guztiak nahasten direnean kolore zuria agertzen da.
20
ESPERIMENTUA
3. maila B
ZEIN KOLORETAKOA DA EGUZKIAREN ARGIA? MATERIALA:
*Eguzkiaren argia *Ur ontzi bat *Ispilu bat *Paper xuri bat NOLA EGIN: *Lehenengo, ur ontzia Eguzkia dagoen toki batean jarri behar da. *Gero, ispilua ur ontzian sartu eta gero paper xuria aurrean jarri, islada ikusteko. *Bukatzeko ispilua mugitu, islada mugitzeko. ZER GERTATZEN DA?
Paperan ortzadarraren koloreak ikusten direla. Eguzkiaren argia deskonposatzen da. ONDORIOA : Eguzkiaren argi xuria ortzadarren kolorez osatua dago: gorria, laranja, horia, berdea, urdina eta anila.
IRAGARKIA
21
22
KOMIKIA
4. maila
23
24
25
KOMIKIA
4. maila
26
ENERGIA ITURRIAK
5. maila
ZER DA ENERGIA?
Sistema batean aldaketak sortzeko gai den indarrari deitzen diogu energia. Elektrizitatea lortzeko energia behar dugu. Gure gizartean gero eta elektrizitate gehiago behar dugu. Energia magnitude fisikoa da eta gorputzean aldaketak eragiteko ahalmena da. Energia bi motatan bereizten da: berriztagarria eta ez berriztagarria. Berriztagarriak ez dira inoiz bukatzen eta ez berriztagarriak bukatzen ahal dira eta gainera kutsatzen dute. Berriztagarrien artean sei energi iturri daude: energi-hidraulikoa (uratik lortzen dena), eguzki-energia (eguzkitik lortzen dena) , energia-eolikoa (haizetik lortzen dena), biomasa (egurretik lortzen dena) , energia-geotermikoa (lurretik lortzen dena), itsasoko-energia (itsasotik lortzen dena). Ez berriztagarrien artean 4 energi iturri daude: ikatza, petroleoa, gas naturala, erregai nuklearrak eta lau horiek aunitz kutsatzen dute. Bidasoa ibaian zehar hainbat zentral hidrauliko daude uraren indarra aprobetxatzen dutenak.
EGUZKIAREN GARRANTZIA GURE BIZITZARENTZAT
5. maila
Guk eguzkiaren energia bizitzeko oinarrizkoa dugu. Eguzkiak energia sortzen du. Ekosistema batean dauden bizidun batzuek beste batzuen elikagai izaten dira. FOTOSINTESIA
Landareak eguzkiaren argia erabiltzen dute fotosintesia egiteko eta substantziak sortzeko. Hostoen zelula eta zurtoin berdeetan gertatzen da, klorofila izeneko pigmentu berdea dute eta. Substantzia horrek eguzkiaren argia hartzen du. Hostoetan, karbono hidratoak izerdi gordinaren urarekin nahasten dira. Horrela sortzen da izerdi landua. Fotosintesia hostoen zelula eta zurtoin berdeetan gertatzen da, klorofila izeneko pigmentu berdea dute eta. Substantzia horrek eguzkiaren argia hartzen du. Izerdi landua landarearen zeluletara iristen da, eta beharrezko diren elikagai guztiak sortzen dira berarekin. Fotosintesiak oxigenoa produzitzen du hondakin modura. 27
ELIKA-KATEA
Elika katea izaki bizidunak bizitzeko jaten dugunarekin osatzen den katea da, landareak kenduta beti beste izaki bizidunak jaten ditugu. Landareak fotosintesia egiten bere elikagaiak sortzen dituzte horrexegatik oso inportanteak dira. Belarjaleek belarrak jaten dituzte. Haragijaleek belarjaleak eta haragijaleak jaten dituzte. Deskonposatzaileak hilak dauden bizidunetaz elikatzen dira. Oso inportanteak dira bizidun guztiak. EGUZKIAREN ENERGIRIK GABE EZ DAGO IZAKI BIZIDUNIK.
MAKINAK ZER DIRA MAKINAK?
5. maila
Makinak gure bizitza errazteko eta lanak arintzeko balio duten tresnak dira. MAKINA SINPLEAK
Makina sinpleak gizakiak antzinatik erabiltzen dituen eta lan fisikoa arindu eta rrazten dion oinarrizko tresna batzuk dira.
Indar baten erabilera zuzentzeko, bideratzeko edo erregulatzeko erabiltzen diren tresnak dira makina sinpleak. Honako hauek aipatuko ditugu: palanka, txirrika, tornua, torlojua, ziria eta planu inklinatua edo arranpla. PALANKA Makinarik zaharrenetarikoa eta gehiena erabilia da palanka. Gauza astunak errazago altxatzeko balio du. Barra zurrun bat da. Mugitu nahi den gorputzaren azpian barra jarri eta eustepuntua deitzen zaionaren gainean sostengatuz erabiltzen da. Libre geratzen den aldean indarra (potentzia) egiten da, altxa nahi dugun gorputzaren erresistentzia gaindituz.
28
TXIRRIKA Buelta osoan kanala duen gurpila da txirrika edo polea. Bere inguruan pasatzen den soka batetik tiratuz, mugitu egiten da. Txirrikak pisuak modu erosoago batean altxatzen laguntzen digu, indarra gorantz egin beharrean beherantz egiten baitugu.
TORNUA Ardatz baten inguruan biratzen duen zilindroz osatutako makina da. Bere muturretan eskutokiak ditu, eta hauei bira emanez soka bildu egiten da. Tornua azpian dituen pisuak bere mailara altxatzeko erabiltzen da.
ZIRIA Gai solidoan sartuz, irekidura bat egiteko zurezko edo metalezko mutur zorrotza da ziria. Indarra mailuz edo eta, aizkoraren kasua, kirtenaren bidez egiten zaio.
PLANU INKLINATUA EDO ARRANPLA Maila ezberdinean aurkitzen diren bi puntu edo planuen artean kokatutako planuari deitzen diogu arranpla. Planu hau material ezberdinez egina izan daiteke: egurrez, metalez... Gorputz astunak altxatzeko edo mantxoago jaisteko erabiltzen da: esate baterako, kamioiak kargatzeko eta deskargatzeko.
TORLOJUA Kiribilean bildutako haria duten iltzeen antzekoak MOTOR ELEKTRIKOA dira torlojuak eta gehienetan metalezko piezak Motor elektrikoa interakzio elektromagnetikoen izan ohi dira. Gainaldean burua dute eta bertako bidez energia elektrikoa energia mekanikoa zirrikitu edo erretenean bihurkinez edo buruari bilakatzen duen makina elektrikoa da berari giltzaz eraginez egiten da indarra. Torlojuari bira emanaraztean, gorputzetan (egurrean esate baterako) sartzen da edo azkoinarekin lotuz tarteko elementuak lotzen ditu.
IRAGARKIA
29
TXIMISTAK
5. maila
ZER DA TXIMISTA:
Tximista atmosferan gertatzen den deskarga elektrikoa da gehienetan hodeien barnealdean, bi hodeien artean eta, ez hain sarri, hodei baten eta lurraren artean sortzen dena. Tximistaren bi alderdiak: Soinuzkoa edo trumoia; eta argizkoa, tximista edo oinaztura deitua, eta beti batera gertatzen dira, baina ez dira guregana batera iristen. Tximistak zeharkatzean berotutako aireak jasaten duen dilatazio bortitzaren ondorio dira trumoiak. Tximisten argia trumoien soinua baino lehenago ikusten da. TXIMISTAREN ETA TRUMOIAREN ABIADURA: Argiaren abiadura 300.000km/s-koa da eta soinuaren abiadura berriz, 340m/s-koa da. Horrexegatik lehenago ikusten da entzun baino. Hedatze-denboraren diferentzia honek, trumoia tximista baino askoz beranduago sortutakoa den efektua egiten du, nahiz eta berez, batera sortuakoak izan. Bateren eta bestearen artean dagoen denbora-diferentziak aukera ematen du, ekaitza behatzailerengandik zein distantziatara dagoen kalkulatzeko.
Tximisten istorioak
Orain dela 64 urte, gizon bat garajean zegoela tximista bat garajetik sartu zen eta gizona tximistak jota hil egin zen. Horrexegatik ez da ona kalera ateratzea ekaitza egiten duenean, tximistak jota hiltzen ahal zarelako. BERTZE ISTORIO BAT Egun batean, lagun batzuk eta ni egur baten gainean eserita ginen. Egur hori aspaldian tximista batek jo zuen, eta erori zela aprobetxatuz exerleku bezala erabiltzen dugu. Lagunetako batek zerura begiratu eta beltz- beltza jartzen ari zela ikusirik, eserlekua eskuarekin seinalatu zuen eta beldurtu egin zen berriz bertze tximista bat eroriko zelakoan.
30
BA AL ZENEKIEN...
Gurasoen txokoa (Aritz PĂŠrez) BA AL ZENEKIEN... *Ez dagoela deus ere argia baino azkarragoa? Hain abudo mugitzen da, segundo batean 7 bira eta erdi ematen dizkiola munduari!
*Ortzadarra ongi ikusten denean, bigarren ortzadar bat ikusten ahal dela? Gainera, dituen koloreak alderantzizko ordenean agertzen dira! * Argi zuria kolore guztiak gehitzean osatzen dela
*Hosto bat berdea ikusten dugula, berdea izan ezik gainontzeko koloreak xurgatzen dituelako?
*Astronautek zerua beltza ikusten dutela? Guk zerua urdina ikusten dugu, eguzkitik datorren argi zuritik (kolore guztiek osatua) atmosferatik pasatzean, urdina delako gehien sakabanatzen den kolorea. Baina atmosferarik ez badago (espazioan bezala), ez dago inongo sakabanaketarik. 31
ELKARRIZKETA: LASERRA
6. maila
Pasa den maiatzaren 1 4an, 6. mailako ikasleok Aritz Perezi elkarrizketa egiteko aukera izan genuen. Aldez aurretik laserrari buruzko informazioa bilatu behar izan genuen gehienok ez genekielako gauza handirik gai honi buruz. Informazioa bilatu ondoren sortu zitzaizkigun zalantzak argitzeko balio izan digu Aritzi egindako elkarrizketak. Eskerrik asko Aritz oso ongi azaldu zenigulako!! 1-Zer da laserra? Eta fotoi bat?
3-Zenbat distantziara ailegatzen ahal
Aritz: Laserra,
ingelesatik datorren hitza da: da laserra? Light Amplification by Stimulated Emission of Aritz: Potentziaren arabera, metro gutxi Radiation. batzuetatik hasita, kilometro batzuetara ailegatu Propietate berdinak dituzten argi-izpiak sortzen daiteke. dituen sistema da. Azken finean, fotoiak bidaltzen ditu, hauek baitira argiaren oinarrizko partikulak. 2-Ze aplikazio ditu laserrak? Aritz: Aplikazio
aunitz ditu: -CD eta DVD irakurgailuak -Laserren bidezko inprimagailuak -Xagu optikoak -Supermerkatuetako kodeak irakurtzeko -Dantzalekuetan -Distantziak neurtzeko, tenperatura neurtzeko -Depilatzeko -Telekomunikazioetan -Medikuntzan -Industrian: sodadurak eta txapa mozketak.
4-Zenbateko tenperatura hartzen ahal du laserrak? Aritz: Potentzia
altuko laser bat erabili ezkero, metal xafla bat mozteraino ailegatu daiteke. 5-Zenbat mina egiten ahal du laserrak? Aritz: Eguneroko
bizitzan erabiltzen diren laserrak ez dira arriskutsuak(xagu optikoetan edo supermerkatuetan kode irakurgailuak adibidez) Beste batzuk erabili ahal izateko baimen ereziak behar dira eta erabilera mugatua dute. Hauek erredura larriak sor ditzakete azalean. 32
6-Laserra etxean egiten al da?
8-Zenbat argi kolore ezberdin izaten
Aritz: Egin,
ahal ditu laser batek?
egin ez baina beharrezkoak diren piezak erosi eta montatzera ailetzen ahal zara.
Aritz: Gehien
erabiltzen dena gorria da baina badaude urdinak, berdeak eta moreak adibidez. 9-Nola deskribatuko zenuke laser bat? Aritz: Zuek bakarrik egon
ezkero, itzalita dagoen kotxe bat ezingo zenukete mugitu baina klase osoa elkarlanean aritu ezkero bai. Ba laser batek antzeko zerbait egiten du: fotoiak elkarlanean jartzen ditu. Elkarlana hagitz garrantzitsua da gaur egun, ez bakarrik zientzia munduan baizik eta gizartean ere. 7-Nork asmatu zuen laserra? Aritz: Oinarriak Albert Einsteinek jarri
zituen. Laserrak sortu aurretik, maserrak sortu ziren, hauek laserren antzekoak dira baina argia beharrean mikrouhinak emititzen dituzte. Hemendik abiatuz, 1 960. urtean Theodore Maiman izeneko zientzilariak asmatu zuen laserra.
IRAGARKIA
33
EURI ETA AZUKREZKO ERREZETAK
Emozio Hezkuntza Lan Taldea
Emozioak denok sentitzen ditugu, jaiotzen garen momentu beretik eta, seguru aski, jaio baino lehen ere, gure amaren tripan gauden bitartean. Bertze gauza bat da, ordea, zer egiten dugun emozio horiekin, batez ere kontrolik eta abisurik gabe gure gainera etortzen zaizkigunean. Zorionez, badira munduan emozioak nola kontrolatu esperimentatu duten pertsona aunitz eta horietariko batek emozioak kontrolatzeko errezetez beteriko liburu zoragarria idatzi du: Euri eta azukrezko errezetak, izenekoa. Maiatzean eskolan ospatu genuen Liburuaren Eguneko aurkezpenean, errezeta horietariko bi ezagutzeko parada izan zuten gure ikasleek. Hementxe eskainiko dizkizuegu denei, bertze errezeta batzuekin batera. On egin!! Maitasuna:
Maitasuna nonahi aurkitzen bada ere batzuetan gordetzen 34
da, guk bila dezagun. Maitasunari izugarri gustatzen zaio guk ongi zaintzea edo landare bat balitz bezala, ureztatzea. Kasu horietan, loreak jaiotzen dira gutxien espero diren tokietan; ateetan, eskuetan edo txanoetan. Maitasuna sustatzeko hiru errezeta: 1 . Egunero besarkaden bokata bat merendatu. 2. Muxuen ispilu batekin praktikatu: zuk eman berari muxua eta berak zuri itzuliko dizu. 3. Laztanen kutxatxo bat erosi farmazian. Familia tamainakoa erosiz gero, bizkarreko bat ere oparitzen dute. Haserrea:
goxo hitz egitea, lasai dadin. Haserrea ahazteko hiru errezeta: 1 . Buruz behera jarri, pinuarena egiten. Hagitz deserosoa denez, haserrea berehala ahazten da. 2. Kantatu kanta bat atzekoz aurrera. Hain zaila denez zergatik zinen haserrea ere ahantziko duzu. 3. Oinetako behatzak kontatu, 5.000 edo 1 0.000 aldiz eta, bide batez, atzazkal luzeak dituzun begiratu. Beldurra:
Beldurra beti gordetzen da, hagitz beldurtia delako. Garai batean beldurra hagitz baliagarria zen arriskuetatik babesteko. Baina egun batean, ustekabean, iparraldeko haizeak bizkarra ukitu eta izugarrizko Haserreak, gutxien espero ikara hartu zuen. Geroztik duzunean agertzeko ohitura denaren beldur bizi da. Zenbat izaten du. Barnetik kanpora eta mesfidatiago orduan eta ateratzen den sumendi baten beldurtiago. Horrexegatik, gaur modukoa da. Hori gertatzen egun, beldurrak ez du denean, korrika atera beharrean deusetarako balio, arriskurik ez hoberena da berarekin goxo – duten gauzen beldur delako.
Beldurra galtzeko hiru errezeta: 1 . Lehoiaren hiru orro. Zoologikotik urrun bizi bazara zuk zeuk orro egin dezakezu. 2. Mamuen hiru kilo malko. Ez baduzu mamurik ezagutzen, zure amatxiri galdetu, berak baten bat ezagutuko du eta. 3. Ozenki kantatu. Beldurrari amorru handia ematen dio jendea kantari eta alai dagoela ikusteak.
Askatasuna:
Emozioak dituzula badakizu, ezta? Eta zure emozioen jabe eta erantzulea zarela? Emozioak ongi ezagutzen dituzunean, euren ardura hartzen duzunean, zaintzen dituzunean, hondartzara edo eskolara eramaten
dituzuneanK azken finean, ulertzen dituzunean erabakitzen ahal duzu zer egin beraiekin agertzen diren bakoitzean. Orduan, aske zarela nabarituko duzu. Hiru errezeta aske izateko: 1 . Beti irabazten baduzu, probatu tarteka zer sentitzen den galtzen duzunean. 2. Altxa zaitez eta erori. Berriro altxa eta erori. Egunero praktikatu. 3. Begiak itxi eta, tokitik mugitu gabe, nahi duzun tokira joan zaitez.
IRAGARKIA
35
ESKOLAREN 35. URTEURRENA
Liburutegiko Lan Taldea
1 980. urteko irailan ireki zen Ricardo Baroja eskola, “Colegio Nacional Mixto Comarcal Ricardo Baroja” izenarekin. Izen hori jartzea, urte bereko irailaren 1 5ean erabaki zuen Herriko Etxeko Udalbatzak, Ricardo Barojak herriarekin hain lotura handia izanik, ez zuelako oraindik inongo kale, plaza edota monumenturik bere izenean.
Hasieran, eskolara etortzen ziren beratar gehienak mutilak ziren, tradizioz Berako neska gehienak monjetako ikastetxean gelditzen baitziren. Baina hori 5. maila bitartean gertatzen zen, 6. mailatik aintzinera herrietako ikasleak etortzen zirenez, neska eta mutilen kopurua orekatuagoa egiten baitzen. Poliki-poliki jendea ohiturak hausten joan zen ordea, eta neskak ere lehendabiziko mailetara etortzen hasi ziren, eta neska eta mutilen arteko kopurua orekatzen. Eskola ireki zenean klase guztiak gazteleraz ematen ziren, baina handik guttira (1 983ko irailean) D eredua martxan jarri zen. Urteekin D eredua indartzen joan zen, eta 1 995-1 996 ikasturtea izan zen A ereduaren azkena.
1 988 - O.H.O.ko 5. eta 6. mailak
Zonaldeko eskola izan zen urte aunitzez, Oinarrizko Hezkuntza Orokorra (O.H.O, gazteleraz E.G.B.) desagertu eta gaur egungo Lehen Hezkuntza (L.H.) eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (D.B.H.) martxan jarri ziren arte. Honek suposatzen zuen 6. mailatik aintzinera, hau da O.H.O.ko goi zikloa egitera (6., 7., eta 8. mailak) Arantza, Etxalar eta Igantziko ikasleak etortzea, eta beraz, eskolako azken ziklo honetan, ikasle pilo bat egotea.
36
1 990 - O.H.O.ko 8.mailakoak Bartzelonan
1 983 - O.H.O.ko 8. mailakoak Bartzelonan
Geroztik eskolan D eredua baino ez daukagu. 1 993 urtean, eta LOGSEren eskutik, eskolak “Comarcal” izaera galdu zuen, hau da, eskualdeko eskola izatetik utzi zuen, eta Berako Lehen Hezkuntzako ikastetxea izatera pasa zen. Momentu horretatik aintzinera, herrietatik etortzen ziren ikasleak, Toki Ona institutura joaten hasi ziren, eta ikasleekin batera, gure eskolan urte aunitzez egondako irakasle batzuk ere Bigarren Hezkuntzara pasa ziren, gure eskola utzi zutelarik.
Momentu horretan, eta bat batean, eskola hustu egin zen. Hortik aintzinera aunitzez ikasle eta irakasle guttiago izanen ginen, eta ikasleak gainera, gehiengo haundi batean, beratarrak bakarrik.
Gaur egun ordea, berriro ere kopuru haundietara itzuli gara. Eskolan 200 ikasletik gora matrikulatuak daude, eta irakasleak 20 baino gehixeago gara. Taldeak berriro mailaka bilduak daude, eta ez ziklotan lehen bezala, eta maila pare batean, bi talde ere badaude. Zorionak beraz Ricardo Baroja eskolari bere 35. urteurrenean, eta segi orain bezain osasuntsu bertze hainbat urtez guttienez!!!
1 985 - Olentzero
Urteak pasa zituen eskolak hagitz ikasle kopuru ttikiarekin. Taldeak, mailaka bildu beharrean, ziklotan bildu behar izaten ziren, eta pasabide eta jolastokiak erdi hutsak ziruditen.
1 986 - O.H.O.ko 8. mailakoak Bartzelonan
201 4 Erreportaia egiteko 25. urteurrenerako argitaratu zen liburuxkan oinarritu gara. Argazkiak: Ricardo Baroja eskola 37
TXISTEAK
3. maila A
38
ASMAKIZUNAK
3. maila A
4.-Tripak zuri zuriak erazten baduzu malkoz beteko zaizkizu begiak. Zer da?
39
HOROSKOPO TXINATARRA
3. maila B
ZALDIA
1 978, 1 990, 2002, 201 4, 2026 AHUNTZA
ETXEAN: Animali bat oparituko dizute! ESKOLAN: Irakasleak etxeko lan gehiago emango dizu. LAGUNAK: Lagun batek ostiko bat emango dizu. ETXEAN: Jostailu berri bat oparituko dizute.
1 979, 1 991 , 2003 ESKOLAN: Kasurik ez dizute egingo. 201 5, 2027 LAGUNAK: Zure lagunak muxu bat emango dizu. HERENSUGEA ETXEAN:Komunera joango zara eta pixa gainean egingo duzu. 1 976, 1 988, ESKOLAN: Bost gomets gorri jarriko dizkizute. 2000, 201 2, 2024 LAGUNAK: Zure laguna baztertu egingo zaitu! SUGEA
ETXEAN: Zure jostailurik hoberena leihotik behera eroriko zaizu!
1 965,1 977,1 999, ESKOLAN: Motxila galduko zaizu. 2001 ,201 3
LAGUNAK: Zure lagunik hoberenak oihukatuko dizu.
IDIA-BEHIA
1 973, 1 985, 1 997, 2009, 2021 UNTXIA
ETXEAN: Gosaltzerakoan lokartuko zara eta eskolara berandu iritsiko zara. ESKOLAN: Zero bat aterako duzu azterketan. LAGUNAK: Mutiko batek muxu bat emango dizu ezpainetan.
ETXEAN: Zure arropa hautsiko da.
1 963, 1 975, ESKOLAN: Norbaitek zankadilla jarriko dizu. 1 987, 1 999, 2011 , LAGUNAK: Norbaitek zita bat eskatuko dizu. 2023 ETXEAN: Jotailu bat komun zulotik eroriko zaizu. TIGREA 1 962, 1 974, ESKOLAN: Gaur maiteminduko zara gelako mutil itsusienataz. 1 986, 1 998, 201 0, 2022 LAGUNAK: Zure lagunik hoberenak beso bat hautsiko dizu. ETXEAN: Gaur etxean amak errieta botako dizu. ARRATOIA 1 960, 1 972, 1 984, ESKOLAN: Azterketa sorpresa bat izango duzu. 1 996, 2008, 2020 LAGUNAK: Lagun batek ostikoa emango dizu.
40
TXIMINOA
ETXEAN: Arropa garbitu beharko duzu .
1 968, 1 980, 1 992, ESKOLAN: Irakasleari kasu gehiago egin! 2004, 201 6, 2028 LAGUNAK: Lagunak zaindu beharko dituzu . TXAKURRA ETXEAN: Ogia eske joan beharko zara . 2030, 201 8, 2006, ESKOLAN: Gaur kaka egin nahiko duzu eta komuna ataskatu 1 994, 1 982 zaizu . LAGUNAK: Bost neskekin joango zara eskolara . ETXEAN: Puzker piloa botako dituzu! TXERRIA 2031 , 201 9, 2007, ESKOLAN: Etxeko lanak ahaztuko zaizkizu . 1 995, 1 983 LAGUNAK: Kaka zapalduko duzu! ETXEAN: Eskaileratik beheiti eroriko zara . OILARRA 2029, 201 7, ESKOLAN: Irakaslek bronka emango dizu . 2005, LAGUNAK: Lagun batek joko dizu . 1 993,1 981
IRAGARKIA
41
TALDEEN ARGAZKIAK
rt HH - 3 u
HH -
eA
HH - 3 u
rte B
4 u rte
H H - 5 u rte
LH - 1 .
m ai l a LH - 2
42
. m ai l
a
a LH - 3. m
LH - 4 .
LH - 3. m
ila A
ai l a B
m ai l a
LH - 5. m a il a
LH - 6 . m a il a
43
DENBORAPASAK
4. maila
44
45
46
AGURRA
6. maila
Hagitz ongi egon gara 9 urte hauetan, baina gauzak bukatzen dira ikasturte hau bezala, institutora joateko unea iritsi zaigulako. Asko ikasi dugu; eskerrik asko eskola honetako irakasle guztiei. Eskerrik asko ere jangelako guztiei denetarik jaten erakutsi diguzuelako. Kanpaldiak eta eskursioak oso politak eta dibertigarriak izan dira. Nahiz eta batzuetan haserretu, ongi pasatu izan dugu eta pena handia sentitzen dugu eskolatik joatean. Hemen gelditzen zaretenak guk bezala eskola ongi aprobetxatzea eta disfrutatzea espero dugu. Izan pazientzia pixka bat eta laister institutoan ikusiko gara. Agur bero bat eta laister arte 6.maila.
47
"Ricardo Baroja" Haur eta Lehen Hezkuntzako ikastetxe publikoa Altzate 8 31 780 Bera Telefonoa: 94862501 9 Faxa: 948625082 Posta elektronikoa: cpbera@educacion.navarra.es Web gunea: www.ricardobarojaeskola.net