november 2019
O n s Tw e e d e T h u i s
WAT KAN NIET MEER, MAAR VOORAL WAT KAN NOG WEL! Puzzelen, wandelen, haken, sjoelen, muziek: Louise heeft veel interesses
JIJ&IK Een goede oude dag, dat willen we toch allemaal? Hoe wil je zelf dat je oude dag eruit ziet? Eigenlijk is dat de belangrijkste vraag als je zorgt voor ouderen met een beperking. Natuurlijk is iedereen anders, maar je inleven in de oudere cliĂŤnt is de basis voor een goede zorg en begeleiding.
Empathische ondersteuning: je laat mensen in hun waarde en geeft hen de ondersteuning die zij nodig hebben. Dit ouderenmagazine gaat over een goede oude dag voor mensen met een beperking. Hoe ziet Ons Tweede Thuis die goede oude dag? Hoe kunnen we ouderen en familie ondersteunen? Waar vind je informatie, handvatten en deskundigheid? In de interviews en bij de korte berichten lees je persoonlijke verhalen van ouderen, hun familie en begeleiders. In de toolkit vind je een overzicht voor de begeleiding van vitale, kwetsbare of zeer kwetsbare ouderen. Lees het door, pak het erbij en praat erover als je vragen hebt over het begeleiden van ouderen. Veel leesplezier! Namens de kennisgroep ouderen, Elize Middelhoven, hoofd Behandeling
inhoud
Harry Urlings Ga met mensen om zoals je wilt dat mensen ook met jou omgaan als je afhankelijk wordt van anderen.
Ouderenmagazine 02 04 06 10 11
12 16 18 22
Voorwoord Louise: nog geen pensioen Ondersteuning is maatwerk doelgroepen ouderen Column Ben van Cranenburgh Werken na je pensioen bij de Tuingroep Goede oude dag bij sfeergroep Maccabiadelaan Textielgroep Ouderen: een goed leven - visie Methode Urlings: ken het levensverhaal Deskundigheid: kennis en samenwerken Familie zeer kwetsbare ouderen: personeel is nu meer familie
Op de omslag Louise
24 26 28 36
Quotes Reminiscentie: oude tijden herleven Toolkit: handvatten voor begeleiding Colofon
Voorheen koos Louise zelf de kleuren uit voor haar haakwerk, nu doe ik dat voor haar. Heidi, begeleider
In beeld Louise
NOG GEEN PENSIOEN Louise en begeleider Heidi van Hortensialaan gaan er echt even voor zitten: hoe is het om ouder te worden? Wat kan niet meer, maar vooral ook: wat kan nog wel? En... wanneer kun je eigenlijk met pensioen? Puzzelen, wandelen, haken, sjoelen, muziek: Louise heeft veel interesses. Zij gaat vier dagen per week naar dagcentrum Hortensialaan en doet actief mee met alles. Toch..., als je ouder wordt, heb je vaak meer hulp nodig. Louise: “Petra helpt mij thuis met douchen en met het huis schoonmaken. Mijn vriend Ton woont bij mij achter. In het weekend lopen we naar de bakker voor een bakkie koffie.”
Empathische ondersteuning Waar merkt Heidi aan dat Louise wat ouder wordt? Heidi: “Zij heeft net wat meer stimulans nodig. Voorheen koos Louise zelf de kleuren uit voor haar haakwerk, nu doe ik dat voor haar. Als cliënten ouder worden, hebben zij meer zorg nodig, zeker als zij lichamelijk achteruitgaan. Zij hebben meer behoefte aan overzicht.
We helpen mensen om te gaan met het ouder worden. Empathische ondersteuning: je laat mensen in hun waarde maar ondersteunt hen wel meer. Het is koorddansen, een mooie uitdaging. Signalen oppakken, zorgen voor rust maar wel zodanig dat niet de verveling toeslaat. Wat mij helpt? De methode Urlings, overleg met collega’s of de gedragsdeskundige en trainingen zoals die over tiltechnieken.” Het moeilijkste van ouder worden is dat dierbaren overlijden. Louise: “Mijn broers zijn overleden. Bert en Bob en Joop. Dat vind ik moeilijk. Heidi steunt me en Ton.”
DJ Wat is het bijzondere aan dagcentrum Hortensialaan? Heidi: “Hier maken we korte dagen. Je hoeft hier alleen te doen wat je leuk vindt en in je eigen tempo. Het gaat erom mensen een gezellige dag te geven.” Louise is 77 jaar maar gaat nog steeds graag naar dagcentrum Hortensialaan. Wanneer gaat zij met pensioen? “Niet, Heidi wil me niet missen”, lacht zij. Trouwens, zij is de dj van de groep. Ze kiest steeds de muziek uit. Wie zou dat anders moeten doen? Ons Tweede Thuis
Ouderen
|05
Doelgroep ouderen
ONDERSTEUNING IS MAATWERK Mensen worden over het algemeen steeds ouder. Mensen met een beperking worden ook ouder én krijgen op jongere leeftijd al te maken met ouderdomsproblemen. Zij hebben bovendien meer risico’s op ouderdomsverschijnselen. Wanneer iemand ouderdomsverschijnselen krijgt, hangt af van de leeftijd en de beperking. Gemiddeld is dat bij iemand met een verstandelijke beperking vanaf 50 jaar. Mensen met het syndroom van Down kunnen al op relatief jonge leeftijd de ziekte van Alzheimer krijgen.
Bij Ons Tweede Thuis ondersteunen we verschillende doelgroepen. Binnen die doelgroepen zijn ook weer veel verschillen. Daarom maken we binnen de doelgroep ouderen een onderscheid. Dat doen we op grond van de ernst van de (verstandelijke) beperking, bijkomende problematiek en mate van kwetsbaarheid. In de praktijk blijkt de volgende verdeling heel bruikbaar.
• Vitale ouderen • Kwetsbare ouderen • Zeer kwetsbare ouderen
Welke ondersteuning hebben zij nodig? • Over het algemeen krijgen vitale ouderen in de loop der jaren minder energie. Het kost steeds meer moeite om het sociale netwerk te onderhouden of om de vrije tijd zelf in te vullen.
VITALE OUDEREN Wie zijn zij? • Mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking, zonder bijkomende (gedrags)problematiek.
• Met een redelijk goede gezondheid. • Zij wonen vaak begeleid zelfstandig of in een appartement.
• Zij werken (of werkten) betaald
Eenzaamheid en verwaarlozing liggen dan op de loer, zeker bij appartementbewoners of mensen die ambulant begeleid worden.
• Mensen die de gehandicaptensector niet kennen, zijn geneigd om deze groep op één lijn te zetten met normaal begaafde ouderen. Het gaat echter om kwetsbare burgers die, als ze niet op tijd ondersteuning krijgen, vrij snel achteruitgaan en vereenzamen, vooral als de dagbesteding of hun werk wegvalt.
of onbetaald bij een bedrijf of in een
Signaleer dit op tijd en zoek andere
werkproject, zoals een kinderboerderij.
mogelijkheden voor invulling van de dag.
Tweede Thuis 06| Ons Ouderen
Doelgroep KWETSBARE OUDEREN Wie zijn zij? • Mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking, met bijkomende (gedrags)problematiek.
• Mensen met niet-aangeboren hersenletsel. • Mensen met autisme. • Mensen met een lichamelijke beperking. • Mensen met een lichte verstandelijke beperking met chronische psychiatrische problematiek, doelgroep SGLVG (sterke gedragsstoornissen en lichte verstandelijke beperking).
• Mensen met een verstandelijke beperking die lichamelijk of geestelijk extra kwetsbaar zijn.
• Mensen met Syndroom van Down, Het energieniveau en alertheid kunnen per dag wisselen of sterk afnemen naarmate iemand ouder wordt.
boven de 40 jaar, zonder dementie.
• Mensen die psychofarmaca of anti-epileptica slikken. • Zij wonen meestal in een beschermde. woonomgeving en krijgen dagbesteding die speciaal op hun behoeften is aangepast.
Welke ondersteuning hebben zij nodig? • Kwetsbare ouderen hebben speciale ondersteuning nodig door de bijkomende problematiek. De afstemming tussen wonen en werken of dagbesteding luistert nauw, omdat de ondersteuning consequent en continu moet zijn. De begeleidingsteams van wonen en werken zullen bij deze groep eerder besluiten tot 24 uurszorg dan bij vitale ouderen.
• Het energieniveau en alertheid kunnen per dag wisselen of sterk afnemen naarmate iemand ouder wordt. Vervoer van en naar het werk kan te inspannend worden. Zorg voor wonen en werken dicht bij elkaar.
• Zij hebben flexibele dagbesteding nodig: arbeidsmatig, creatief, een wat grotere groep of juist klein en overzichtelijk. Met flexibele starttijden en met rustmomenten. Met voldoende verschoningsruimte met aangepast sanitair en een ruimte om te rusten. Dagbesteding op een woonlocatie kan ook heel goed. Ons Tweede Thuis
Ouderen
|07
Het vraagt om maatwerk: je stemt per cliënt de ondersteuning af.
ZEER KWETSBARE OUDEREN Wie zijn zij? • Mensen met een ernstige tot zeer ernstige verstandelijke beperking, met bijkomende lichamelijke of psychische problematiek.
• Mensen die ernstig dementerend en zorgbehoevend zijn.
• Zij hebben door hun verstandelijke beperking en vaak bijkomende lichamelijke problematiek al van jongs af aan veel ondersteuning nodig.
• Zij wonen in een wooncentrum met dagcentrum of zij wonen in een groepswoning en krijgen thuis verpleging, dagbesteding en/of palliatieve zorg.
Welke ondersteuning hebben zij nodig? • Er is altijd 24 uurszorg: wonen en dagbesteding op één locatie met zorg en verpleging. De woonomgeving is rustig. Volg het persoonlijke dagritme, sluit aan op stemmingen, voorkeuren en behoeften en stel geen eisen.
Doelgroep • Het dagprogramma is flexibel en individueel. Wil iemand bijvoorbeeld om 11.00 uur douchen of pas om 16.00 uur, of ontbijten om 10.30 uur, dan kan dat. Het programma is niet heilig. Dagbesteding kan in de vorm van individuele of ambulante dagbesteding, bijvoorbeeld een uitgebreid badritueel, snoezelen op de eigen kamer, gaan wandelen, een huiskamerproject, enz.
• Het is heel belangrijk dat je het levensverhaal van de cliënt kent. Dat helpt je om de cliënt te kunnen begrijpen. Het contact met de familie wordt intensiever.
Voor alle ouderen geldt: ondersteuning is maatwerk Wat we hierboven schrijven is natuurlijk slechts een richtlijn. Altijd gaat het om inspelen op de kwetsbaarheid van de cliënt en aansluiten bij de veranderende behoeften in de ondersteuning. Dit vraagt om maatwerk: je stemt per cliënt de ondersteuning af. Bijvoorbeeld, een vitale oudere kan in de loop der jaren minder vitaal worden en gebruik maken van het aanbod voor de kwetsbare ouderen.
Diagnostiek Om op tijd dementie te herkennen, doen we een basismeting bij elke cliënt van 50 jaar of ouder en bij cliënten met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking of Syndroom van Down vanaf 40 jaar. Daarna is er resp. om het jaar en ieder jaar een vervolgonderzoek. Soms zijn ook video-opnamen en observaties nodig om voldoende informatie te krijgen.
Welke ouderdomsverschijnselen
• minder zien, horen, ruiken en voelen
komen vaak voor?
• verandering of afname van lichamelijke functies
Ouderen met een beperking hebben
• verminderde motorische vaardigheden (mobiliteit)
vaker gezondheidsproblemen en vaak
• verstoord slaap- en waakritme
meerdere aandoeningen tegelijk. Dat
• sneller moe zijn en minder aankunnen
heeft verschillende redenen: mensen
• minder initiatief nemen
hebben functionele beperkingen of een ongezonde leefstijl, zij doen onvoldoende mee aan bevolkingsonderzoeken, de kans bestaat dat we risicofactoren voor hart- en
• meer tijd nodig hebben om te leren • afname kortetermijngeheugen • prikkels anders verwerken
vaatziekte te laat of te weinig signaleren
• je minder makkelijk kunnen aanpassen
of dat we klachten niet signaleren en
• reageren op medicatie, o.a. bijwerkingen
daardoor aandoeningen missen.
• minder goed voor jezelf kunnen zorgen • verwardheid door een delier Ons Tweede Thuis
Ouderen
|09
NOOIT TE OUD OM TE LEREN Als je ouder wordt, is er meer hersenactiviteit nodig om een taak, zoals autorijden of aankleden, goed uit te voeren. Als een taak routine is geworden, kost dat echter minder moeite. Blijf als oudere dus vooral zo lang mogelijk dagelijkse taken zelf uitvoeren. Bij mensen met hersenbeschadiging kunnen de niet-beschadigde delen van de hersenen functies overnemen. We noemen dat de plasticiteit van het brein. Dat vind ik, nu zelf ik 74 jaar ben, nog steeds een fascinerend verschijnsel! Dat heeft wel een prijskaartje: je moet voor een bepaalde taak meer hersengebieden inzetten dan voorheen. Het brein zoekt constant omwegen voor wat niet meer vanzelfsprekend gaat. Zoals lopen, praten of de dag plannen. Veel hersengebieden zijn dan aan het werk en dat zorgt voor vermoeidheid. De gevolgen van hersenbeschadiging en van veroudering tellen op. Mensen met niet-aangeboren hersenletsel hebben dus minder reserves om het ouder worden te compenseren. Een actieve leefwijze en een stimulerende omgeving houdt de plasticiteit hoog. Met pensioen gaan en automatisch stoppen met dagbesteding, is niet mijn advies. Pensioen betekent dus niet uitrusten. Sluit in je begeleiding aan op sterke punten, zoals creativiteit of muzikaliteit. Blijf vooral talenten ontwikkelen, vanuit de interesse van de cliënt zelf. onstweedethuis.nl
Dr. Ben van Cranenburgh, neurowetenschapper en directeur van St. Iton
Werken na je pensioen BIJ DE TUINGROEP Bert en Gerrit zijn de 65+ers van de Tuingroep. Het is zo gezellig dat zij graag blijven werken. “Als ik me goed voel, blijf ik werken”, aldus Bert. Gerrit merkt op:
“Er is nog veel te veel werk te doen. Ik zaag door.” Beide mannen doen gewoon mee met de groep. Gerrit let zelf wel op wat hij aankan en doet het in zijn eigen tempo. Begeleider Remco moet Bert wel eens afremmen. “Ik zeg wel eens: doe een beetje rustig aan. Het gaat heel goed. Ze hebben plezier. Een beetje ‘mannen
onder
plagerijtjes.”
elkaar’
met
Korte berichten
Goede oude dag MACCABIADELAAN
Sfeergroep
Rika woont bij Maccabiadelaan en gaat naar de sfeergroep van het dagcentrum. Begeleider Diana: “Bij ons gaat het om een goede oude dag. Rika geniet van oud-Hollandse liedjes. Ze galmt lekker mee, zoals zij zelf zegt. We zorgen ervoor dat zij zich comfortabel voelt. Het is fijn om mooie zorg te bieden.” Begeleider Lynn: “Ik vind het mooi om te kunnen helpen waar het nodig is, maar ook om cliënten de dingen te laten doen die zij zelf nog kunnen. Met de kleinste dingen kunnen ze al erg blij zijn en dat geeft mij weer een goed gevoel. Het vertrouwen dat cliënten in ons hebben vind ik echt fantastisch!” Op de foto: Lynn en Rika
Textielgroep Mijn tassen gaan helemaal naar Zweden! Bij de Textielgroep werken allemaal vrouwen maar van verschillende leeftijden. Ook hier sluiten de begeleiders aan bij wat de cliënten willen en kunnen. Marja van der Meer: “We stimuleren de wat oudere cliënten om verschillende dingen te doen, maar als zij de hele dag willen breien, kan dat. Marianne is de ‘jongere oudere’ en wil nog van alles leren en proberen. Een slinger maken? Dan wel helemaal zelf en daar is zij terecht trots op. Tunisch haken? Leuk, zo’n nieuwe techniek. Marianne maakt veel tassen en iemand koopt die voor familie in Zweden. Dat is natuurlijk erg leuk voor haar. Laatst hadden we een petieterig karweitje: stof om knopen doen. Dat was nou net een klusje voor Marianne.” Ons Tweede Thuis
Ouderen
|11
Ouderen EEN GOED LEVEN Een goed leven, dat willen we ook als we ouder worden. Ons Tweede Thuis ondersteunt ouderen met een beperking bij een goed leven. We ondersteunen hen bij het behouden van vaardigheden, we passen de woonomgeving aan of zorgen voor nieuwbouw. We scholen medewerkers zodat zij oudere cliënten kunnen ondersteunen om een zo goed en normaal mogelijk leven te leiden. De speerpunten van Ons Tweede Thuis helpen ons daarbij. Deze speerpunten gebruiken we ook in dit hoofdstuk.
SAMENZEGGENSCHAP
EEN GOED LEVEN ONTWIKKELKRACHT
MAATWERK ONDERDEEL VAN DE SAMENLEVING INNOVATIE Samenzeggenschap Stel je hebt steeds meer ondersteuning nodig, ook dan wil je regie over je leven houden. Eigen keuzes maken en meedoen in de maatschappij. Dit geldt voor wonen, werken en in de vrije tijd. Samen zorgen we ervoor dat cliënten zoveel mogelijk zelf bepalen hoe hun leven eruit ziet.
Michael , Mozaiek
Tweede Thuis 12| Ons Ouderen
Visie
Samen helpen we de cliënt zijn talenten zo lang mogelijk te gebruiken en bezig te blijven.
Onder andere aan de hand van het jaarlijkse BIT-gesprek (Ben ik Tevreden). Als iemand dat zelf niet kan, kun je in gesprek met de wettelijke vertegenwoordiger, familie of andere nauw betrokkenen. Bij samenzeggenschap hoort ook inspraak over het eigen levenseinde van de cliënt. Hier kun je tijdens meerdere gespreksmomenten met de cliënt over praten. Zo kun je samen het boek ‘Zo wil ik het’ invullen.
Samen een besluit nemen, ervaar ik als zeer positief. Ik heb zeggenschap! Joost, cliënt
Ondersteuning bij een goed leven Iedere cliënt heeft recht op een goed leven. Een plek waar je jezelf kunt zijn en waar je op jouw manier oud mag worden. Wat een goed leven is, verschilt per cliënt. De ondersteuning die nodig is voor een goed leven, kan veranderen wanneer iemand ouder wordt. De mensen rond de cliënt passen zich voor zover mogelijk aan de behoeften en de wensen van de cliënt aan. Het is belangrijk dat iedereen de cliënt en zijn levensverhaal goed kent.
Voor mij is een goed leven: dat iemand mij accepteert zoals ik ben en dat ik in een omgeving ben die ik prettig vind. Tim, cliënt Ontwikkelkracht In ieder mens zit ontwikkelkracht. Ook een ouder wordende cliënt kan de behoefte hebben om iets nieuws mee te maken of uit te proberen. We kijken daarom naar de eigen (specifieke) talenten, wensen en behoeften van de cliënt. Samen helpen we de cliënt zijn talenten zo lang mogelijk te gebruiken en bezig te blijven. We zien waaraan iemand plezier beleeft en zorgen voor de juiste balans tussen de behoefte aan rust en stimulerende tijdsbesteding. Ons Tweede Thuis
Ouderen
|13
Maatwerk Op een gegeven moment kunnen ouderen bepaalde handelingen niet meer zelfstandig uitvoeren en hebben zij ondersteuning nodig. Het is belangrijk om veranderingen in hulpvragen, wensen en behoeftes op tijd te signaleren. Kennis (scholing) over ouder wordende cliënten helpt je hierbij. We blijven met elkaar kijken wat de cliënt zelf kan en daar waar nodig ondersteunen we of nemen we over.
Op onze groep komt een ouder wordende dame met psychiatrische problematiek. Zij heeft last van vaak negatieve stemmen die haar gedurende de dag dwarszitten. Deze stemmen beletten haar bij dagelijkse bezigheden en dit maakt haar onzeker. De begeleiders hebben de afspraak dat zij handelingen overnemen wanneer zij zien dat deze dame de betreffende handelingen niet kan uitvoeren en het haar te veel wordt of frustreert. Belangrijk blijft dat de begeleiders niet vanzelfsprekend alle bezigheden over gaan nemen. Het gevoel van autonomie en eigenwaarde van de cliënt blijft belangrijk. Kim, begeleider
Onderdeel van de samenleving
Innovatie
Ouder wordende cliënten willen betrokken
Om te zorgen voor een goed leven gebruiken
blijven bij hun omgeving. Zij hebben daar wel
of ontwikkelen we soms nieuwe manieren. Zo
hulp bij nodig. Net als bij het onderhouden van
zijn er steeds meer verschillende technologieën
contacten met het netwerk. Vooral de mensen
die aansluiten bij de behoefte van de ouder
die al lang deel uit maken van het leven van een
wordende cliënt of die kunnen ondersteunen
cliënt, zijn van grote waarde voor de kwaliteit
op de werkvloer. Bijvoorbeeld domotica:
van leven van de cliënt.
allerlei handige elektronische snufjes die het leven prettiger, veiliger of efficiënter maken.
Meedoen in de samenleving? Dat is dat ik kan aansluiten bij clubs als dat mogelijk is. Of dat ik gewoon een boodschap kan halen bij een winkel en dat niet alles naar de voorziening wordt gebracht. Piet, cliënt
Tweede Thuis 14| Ons Ouderen
Domotica kan zelfs een vrijheidsbeperkende maatregel voorkomen of vervangen.
Ik heb geleerd om op de computer te werken. Eerst door middel van spelletjes en daarna van alles opzoeken op internet. Je bent nooit te oud om te leren. Henk, cliënt
& Visie Visie op wonen en dagbesteding Wonen We willen dat ouderen zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving blijven wonen. Eventueel met extra ondersteuning en aanpassingen. Dat lukt niet altijd. Soms kunnen we binnen de vertrouwde woning niet meer voldoen aan de toenemende of meer specifieke zorgvraag. De eerste stap is om hier met de cliënt en/of met zijn netwerk over in gesprek te gaan. We bespreken hoe we toch kunnen komen tot de zorg die nodig is voor een goed leven en we zoeken met elkaar naar de beste oplossing.
Werk of dagbesteding Iemand die ouder wordt, krijgt vaak andere behoeftes voor werk of dagbesteding. Het gaat niet meer om iets af hebben of om vaardigheden. Het gaat dan vooral om fijne stimulerende tijdsbesteding en betrokken blijven bij je omgeving. Met elkaar zoeken we naar de juiste balans door zo goed mogelijk in te spelen op de behoeftes van de cliënt. Dit vraagt om maatwerk! Het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd betekent bijvoorbeeld niet automatisch dat een cliënt stopt of afbouwt met werk of dagbesteding. Sommige cliënten willen dit namelijk helemaal niet en kunnen dit nog prima aan. Cliënten kunnen dus zo lang mogelijk naar hun werk- of dagbesteding gaan. Als de zorgbehoefte van de cliënt verandert, zoeken we samen met de cliënt en/of zijn netwerk naar mogelijke aanpassingen. Denk hierbij ook aan flexibiliteit in begin- en eindtijden of extra rustmomenten. Op sommige locaties kunnen ouderen aansluiten bij huiskamerprojecten. Ons Tweede Thuis
Ouderen
|15
Methode Urlings
KEN HET LEVENSVERHAAL Ouderen en de methode Urlings, het lijkt een onafscheidelijk koppel. De methode geeft veel handvatten voor de begeleiding van oudere mensen met een beperking. Harry Urlings: “Het gaat eigenlijk om twee dingen: respectvol én methodisch handelen. Ga met mensen om zoals je wilt dat mensen ook met jou omgaan als je afhankelijk wordt van anderen. Dat is de basis maar dat is niet genoeg. Je moet ook kennis hebben van ouder worden, van dementie en je moet weten hoe je mensen kunt ondersteunen. Dat zit allemaal in de methode.”
Juist een boeiende doelgroep Karin Hoogervorst, van de kennisgroep ouderen en trainer, gaat met Harry Urlings in gesprek. Zelf zegt zij: “Ouderen zijn de mooiste doelgroep. Mensen hebben een heel leven achter zich. Je richt je heel sterk op de cliënten zelf. Wat vinden zij belangrijk? Het gaat om kleine dingen op een dag. Je kunt met kennis en met handvatten zoals uit de methode Urlings zoveel moois doen. In deze levensfase verandert de behoefte van de cliënt aan zorg en begeleiding. Het is heel boeiend om deze veranderingen te signaleren en er flexibel en respectvol in mee te gaan. Dat maakt het werken met ouderen mooi.”
Levensverhaal Een van de onderdelen van de methode is het levensverhaal. Harry: “Oude mensen zijn wie ze zijn door wat ze hebben meegemaakt. Je kunt meer begrip voor iemand hebben, ook voor ‘lastige eigenschappen’, als je weet waarom iemand zo is. Breng het levensverhaal in kaart met hulp van de familie en gebruik het. Ik kwam bij iemand met zware dementie. Op het nachtkastje stond een fotolijstje met de foto van haar moeder en met een gebedje dat haar moeder altijd uitsprak. Bezoekers konden dat gebedje voorlezen. Zo kon iedereen iets doen. Het levensverhaal geeft begeleiders een handvat, een insteek om contact te maken.”
Tweede Thuis 16| Ons Ouderen
& In beeld Uitpluizen wat er aan de hand is
Goede oude dag
In de methode Urlings zijn elementen uit
“Hoe zie je je eigen oude dag”, vraagt Karin aan
andere methodes gebundeld. Harry: “Naast
Harry. “Ik ben net opa geworden. Dat is een
de basiscursus is er nu ook een specialisatie.
rijkdom die ik cadeau krijg. Wat heb ik nodig
Deze specialisatie heb ik opgezet met
voor een goede oude dag? Zo zelfstandig
Lydia van der Linden, vandaar de naam
mogelijk blijven, mijn huis en mijn tuin. Ik
methode Urlings en Van der Linden. De
hoop dat ik later mensen om me heen heb die
specialisatiecursus geeft veel informatie
zorgen dat ik een goed leven heb. Voorlopig
over psychogeriatrie en een stappenplan.
werk ik nog met veel plezier. Ik draag graag
Met dit stappenplan kunnen persoonlijk
mijn kennis over en vind het erg leuk om dat
begeleiders en orthopedagogen uitpluizen
sinds een paar jaar met mijn dochter Chantal
wat er aan de hand is. ”
te kunnen doen. Er blijven steeds nieuwe gebieden om te ontwikkelen. Denk aan
We beseften: we doen het niet goed
ouderen met een verstandelijke beperking uit
Harry kreeg als begeleider en later als
andere culturen of religies,” aldus Harry, een
orthopedagoog te maken met ouderen
gedreven mens.
met dementie. “Ik heb veel stomme fouten gemaakt. Er was gewoon nog niet zo veel bekend over dementie bij mensen met een verstandelijke beperking. Ik zocht informatie, deed mee met onderzoeken, ging naar congressen en kreeg een heel netwerk. We beseften: we doen het niet goed. We zijn te veel op ontwikkeling gericht en op zelfstandigheid. Het werd een hele zoektocht hoe we ouderen met een
verstandelijke
beperking
konden
ondersteunen voor een zo goed mogelijk leven. Eind jaren negentig ontwikkelde ik de cursus, die anderen al snel de cursus Urlings noemden.” Het onderzoek van Kennisplein gehandicaptenzorg in 2017 noemde de
Harry Urlings Ga met mensen om zoals je wilt dat mensen ook met jou omgaan als je afhankelijk wordt van anderen.
methode Urlings “de methode die de beste handvatten biedt voor de begeleiding van de oudere en dementerende cliënt met een verstandelijke beperking.” Ons Tweede Thuis
Ouderen
|17
Kennis en samenwerken
DESKUNDIGHEID
In beeld We ondersteunen ouderen bij een goed leven. Betrokken en deskundig. We sluiten daarbij aan bij de specifieke zorgvraag van ouderen. Dat vraagt natuurlijk deskundigheid. Het vraagt ook plezier om mensen te helpen genieten van de kleine dagelijkse dingen. Daarnaast ondersteunen we ouderen bij confronterende en verdrietige zaken als achteruitgang, ziekte en sterven. Ook dat vraagt deskundigheid. Bij deskundigheid hoort goede scholing, coaching
door
samenwerking
leidinggevenden met
anderen.
en Met
professionals binnen en buiten Ons Tweede Thuis, zoals het Adviespunt, therapeuten,
Tip: Een multidisciplinair overleg zorgt voor een goede afstemming van de ondersteuning. Nodig ook het netwerk van de cliënt uit.
artsen, gedragsdeskundigen, specialistisch verpleegkundigen, GGZ.
BINNEN ONS TWEEDE THUIS
Competenties Als
algemene
Tweede
Thuis
richtlijn het
gebruikt
Ons
competentieprofiel
voor ouderen van de VGN. Je vindt dat op intranet en natuurlijk op de site van de VGN. Het profiel geeft een overzicht van basiskennis, -vaardigheden en -houding voor het begeleiden van de ouder wordende cliënt. Je kunt zelf nagaan of je over de juiste competenties beschikt en welke competenties je wil versterken. Het kan ook helpen bij de werving en selectie van medewerkers.
Welke trainingen kan ik doen en wie kan ik raadplegen
Basistraining ‘Ouder worden en de belevingsgerichte benadering’
• Je krijgt uitleg over de hersenen, ouder worden en dementie.
• Je leert signalen van ouder worden en dementie herkennen.
• Je krijgt uitleg over de methode Urlings. • Je leert praktische methodieken om de cliënt beter te ondersteunen in het dagelijks leven. Deze training kun je ook doen als opstapje voor of als opfristraining na de cursus methode Urlings. De methode Urlings is de meest gebruikte methode voor de begeleiding van
Er zijn veel trainingen en er is veel
ouderen. De training is voor adl’ers, assistent-
deskundigheid binnen en buiten Ons Tweede
begeleiders en persoonlijk begeleiders.
Thuis In dit hoofdstuk vind je daar veel
De basistraining duurt drie dagdelen.
informatie over.
lerenenontwikkelen@onstweedethuis.nl Ons Tweede Thuis
Ouderen
|19
BINNEN ONS TWEEDE THUIS
Consulenten palliatieve zorg De consulenten palliatieve zorg ondersteunen cliënt en teams als het levenseinde nadert, ook bij niet-medische aspecten. Zij trainen teams in palliatieve zorg. adviespunt@onstweedethuis.nl
Beweging en voeding
Tillen en verplaats-
De beweegcoaches en voedingscoaches van
technieken
Samen Fit ondersteunen en adviseren over gezonde voeding, ontspanning en beweging. samenfit@onstweedethuis.nl
Ook
fysiek
vraagt
de
ondersteuning van ouderen iets van je. In de training Tillen en verplaatsingstechnieken leer
Valpreventie Neem bij valrisico’s contact op met de arts van de locatie (AVG). In de OTTheek staat beleid rond valpreventie met een signaleringslijst. In overleg met de arts kan een fysio- of ergotherapeut de
en oefen je werkhouding, technieken om de cliënt goed in en buiten het bed te helpen met bewegen, tilnorm en hulpmiddelen voor transfers. lerenenontwikkelen@onstweedethuis.nl
valrisico’s proberen te verminderen.
Zingeving, ziekte, rouw en verlies Bij levens- en zingevingsvragen van cliënten kun je de pastoraal medewerkers benaderen. Je kunt hen en de rouw- en verliesbegeleider ook vragen bij rouw- en verliesprocessen van cliënten (individueel of in groepsverband). Zij kunnen teams ondersteunen bij deze onderwerpen of workshops verzorgen. pastoraat@onstweedethuis.nl
Slaap- en pijnteam
Slikken en verslikken
Slaap- en pijnproblemen komen
Veel cliënten boven de 50 jaar verslikken zich
vaker voor bij (oudere) mensen met een
regelmatig. Een logopedist kan je adviseren
beperking dan dat wij weten. Slecht
op slikgebied. Er is ook beleid: preventie en
slapen of pijn kan leiden tot moeilijk
omgaan met slikproblematiek. Medewerkers
verstaanbaar
krijgen elke vijf jaar een training. Je kunt bij
gedrag,
vermoeidheid
en gezondheidsproblemen. Het slaap-
de afdeling Leren & Ontwikkelen een (extra)
en pijnteam kan je als begeleider
training slikken en verslikken aanvragen.
ondersteunen.adviespunt@onstweedethuis.nl
adviespunt@onstweedethuis.nl (logopedist) lerenenontwikkelen@onstweedethuis.nl
20| Ouderen
Ons Tweede Thuis
BUITEN ONS TWEEDE THUIS
Risicovolle handelingen hebben
soms
Methode Urlings
zorg
nodig
In vijf dagen krijg je een compleet basispakket
zoals medicatie via injectie of
van kennis en vaardigheden voor de begeleiding
katheteriseren. Dat kan en mag niet
van oudere en dementerende mensen met een
iedereen doen! De specialistisch
verstandelijke beperking. De cursus gaat uitvoerig in
verpleegkundigen toetsen jaarlijks
op rouwprocessen, verlies- en stervensbegeleiding.
alle medewerkers die dit soort
Je oefent praktische vaardigheden en past deze toe
‘voorbehouden
in je directe werksituatie. www.buro-urlings.nl
Oudere
cliënten
verpleegtechnische
en
risicovolle
handelingen’ verrichten. Zij kunnen ook nieuwe handelingen aanleren
Methode Urlings en Van der Linden
of in sommige gevallen handelingen
Er is een specialisatiecursus, de methode Urlings
overnemen. Zij denken mee als
en Van der Linden: geriatrische kennis over en
iemand na ziekenhuisopname (van
begeleiding bij gedragsproblemen bij oudere
complexe aard) weer naar de woning
en dementerende mensen met verstandelijke
terugkeert.
beperkingen (drieëneenhalve dag). Lees ook het
adviespunt@onstweedethuis.nl
interview met Harrie Urlings op pagina 17. www.buro-urlings.nl
Omgevingszorg Bij de Brein Omgeving Methodiek gaat het om de invloed van de omgeving op het gedrag van mensen met een beschadigd brein. De Brein Omgeving Methodiek leert hoe je de fysieke omgeving, werk- en leefprocessen en dagbesteding gunstig kunt beïnvloeden. https://breincollectief.nl/brein-omgeving-methodiek/
Centrum voor Consultatie & Expertise, CCE
Zorg voor beter Kennisplein voor verpleging, verzorging, zorg thuis en eerste lijn.
Het CCE biedt een gratis e-learning
Over thema’s als dementie, ouderen
’Kijken naar gedrag’ met diverse
met een verstandelijke beperking,
modules
Onder
dagelijkse zorg. Met informatie en
andere over prikkelverwerking, fysieke omgeving,
tips, nieuwe ontwikkelingen, gratis
probleemgedrag, slechtziendheid, onrust in de groep.
e-learning. www.zorgvoorbeter.nl
over
dementie.
Ook bij CCE Podium en Leren van casussen komen regelmatig ouderen aan bod. www.cce.nl
Ons Tweede Thuis
Ouderen
|21
Familie zeer kwetsbare ouderen
PERSONEEL IS NU MEER ZIJN FAMILIE Ouder worden heeft voor mensen zelf gevolgen, maar ook voor familie. Rosa Buis en Maarten en Petra Streefland zijn familie van René (62) en Theo Limburg is broer van Wilma (64). “We merken aan alles dat René ouder wordt. Hij begrijpt veel niet meer. Hij is snel moe en kan niet veel meer. Telefonisch contact lukt niet meer. Dat hij ons niet meer kent is erg moeilijk voor ons. Eten is vaak een probleem en hij krijgt veel gemalen voedsel. Hij is erg achteruitgegaan na zijn heupoperatie”, aldus Rosa en Petra. “Wilma ging snel achteruit na een longontsteking”, merkt Theo op.
“Ze kent me nog wel maar ze kan minder aan. Ik moet bijvoorbeeld geen andere weg rijden dan we altijd deden. Dat geeft haar te veel stress.” Tweede Thuis 22| Ons Ouderen
In gesprek Onze lieve broer is veranderd Als mensen ouder worden en/of dementie krijgen, heeft dat ook gevolgen voor familie. Hoe is dat voor Rosa, Petra, Maarten en Theo? Petra: “We begrijpen het, maar vinden het wel moeilijk. René was heel humoristisch, zachtaardig en sociaal. Zijn karakter is veranderd. Hij huilt veel wanneer hij de dingen niet begrijpt, daarom stellen we hem zo weinig mogelijk vragen.”
Als broer of zus moet je ook beslissingen nemen over de laatste levensfase. Theo: “Dat zijn moeilijke beslissingen. We hebben bij de begeleiding aangegeven dat we elke stap zelf willen beslissen voor Wilma. In een protocol staat wat er moet gebeuren.”
Een goede oude dag Wat is er nodig voor een goede oude dag? Petra: “Die liefdevolle ‘gouwe wijve’ van woning C en het dagverblijf zijn onmisbaar voor René én voor ons. Personeel is nu meer zijn familie. Wij zijn hen daar erg dankbaar voor. Door hen kunnen wij gerust slapen. De begeleiders accepteren de bewoners zoals zij
Hij lust geen appeltaart meer, waar hij altijd gek op was.
zijn.” Theo: “Ja, niets is verplicht. Zij laten de bewoners in hun waarde. Een goed leven voor Wilma is nu een beetje structuur, een paar uur dagbesteding, samen eten. Huisgenoten zijn belangrijk.” Maarten: “Je voelt dat medewerkers echt geven om de bewoners.” De anderen beamen dat van harte. Ons Tweede Thuis
Ouderen
|23
Ik vind het moeilijk als mensen overlijden, zoals familie en vrienden.
Quotes
Die liefdevolle ‘gouwe wijve’ van woning C zijn onmisbaar voor onze broer. | Petra en Rosa | Ik word blij van een advocaatje met slagroom. | bezoeker 50+-middag | Ik vind het moeilijk als mensen overlijden, zoals familie en vrienden.| bezoeker 50+-middag | Ik ben 85. Ik hoef geen 86 te worden. | Hannie | Zo lang ik gezond ben en nog kan lopen ben ik blij. | Arjan | Precies op het moment dat ik dacht ‘poeh, dit is zwaar’ pakte Ronald mijn hand en zei ‘dankjewel hè ’. Dat was het moment dat ik in de gehandicaptenzorg wilde blijven werken. | Rosanne | Ik ga nog niet dood, want als ik bij de hemelpoort kom, zal Petrus mij terugsturen om nog flauwe grappen te vertellen. | Jan | Ik laat de ouderen zelf hun kopje koffie pakken. Vaak wordt koffie ingeschonken uit gemakzucht, maar als zij het zelf nog kunnen zijn ze trots! | Jörgen | Het is lastig om rustiger aan te doen, om iets anders te gaan doen dan werk. | bezoeker 50+-middag | Van buiten in de tuin zitten en van werken word ik blij. | bezoeker 50+-middag | Herinneringen ophalen, daar word ik emotioneel van. | bezoeker 50+-middag | Ik ga nog niet met pensioen. Er is nog veel te veel werk te doen. | Gerrit | De 50+-middag is gezellig. Herinneringen ophalen, oude bekenden zien. | bezoeker 50+-middag | Het is koorddansen, een mooie uitdaging. Signalen oppakken, zorgen voor rust maar wel zodanig dat niet de verveling toeslaat. | Heidi | Mijn vriend Ton woont bij mij achter. In het weekend lopen we naar de bakker voor een bakkie koffie. | Louise | Oude mensen zijn wie ze zijn door wat ze hebben meegemaakt. Breng het levensverhaal in kaart met hulp van de familie en gebruik het. | Harry | Je gaat mee in de behoefte van mensen en die behoefte verandert met de levensfase van de cliënt. Het is helemaal geen saaie doelgroep. | Karin | Voor mijn zus beslissingen nemen over haar laatste levensfase, dat is moeilijk. | Theo | Het is fijn om mooie zorg te bieden. | Diana
Tweede Thuis 26| Ons Ouderen
In beeld Oude tijden herleven
REMINISCENTIEKAMER Frits en Piet delen herinneringen. Dat gaat heel goed in de kamer met voorwerpen van vroeger. De sfeer van vroeger roept vanzelf herinneringen op: reminiscentie. Dat helpt je om je eigen verhaal te vertellen. Om weer te weten wie je bent.
Ons Tweede Thuis
Ouderen
|27
Handvatten voor begeleiding
TOOLKIT Als begeleider kun je kiezen uit verschillende methodieken en ondersteunende middelen. Wat gebruik je in welke fase van het ouder worden? Waar haal je inspiratie vandaan om je ondersteuning te optimaliseren? Dat vind je terug in deze toolkit ouderen. De toolkit geeft per doelgroep (vitale, kwetsbare en zeer kwetsbare ouderen) informatie over thema’s als basishouding, bejegening, levensverhaal, gezondheid. Hieronder vind je eerst een toelichting op de thema’s met ervaringsverhalen. In de toolkit zie je per thema en per doelgroep waar je op kunt letten. Wanneer een cliënt minder vitaal wordt, kun je in de toolkit opzoeken hoe je de ondersteuning kunt aanpassen. Je kunt zo de cliënt ondersteuning op maat geven, passend bij de fase van het ouder worden. Als laatste zie je enkele voorbeelden van middelen die je kunt gebruiken.
BASISHOUDING Je benadert de cliënt met respect, met een aangepast tempo en met volle aandacht. • Respectvol en flexibel • Rust • Zich inleven • Tempo aanpassen • Aandacht voor autonomie • Humor • Present zijn
Tweede Thuis 28| Ons Ouderen
• Openstellen voor de gevoelens van de cliënt • Rekening houden met nabijheidszones • Let op zorgtempo • Technieken in zitten, staan, draaien
Toolkit THEMA’S Bejegening Je kent en beheerst een aantal methodieken die je gebruikt op individueel of groepsniveau. De methodieken helpen je om contact te maken en om te communiceren met de cliënt op een respectvolle en gelijkwaardige manier. Validation is een van de methodieken om aan te sluiten bij de beleving van de cliënt. Bij validation ga je in de schoenen van de ander staan. Bas is erg verdrietig wanneer hij een van zijn lievelingscd’s van Frans Bauer niet kan vinden. Bas beschuldigt anderen ervan dat zij de cd hebben meegenomen. De begeleider benoemt Bas’ verdriet en dat het niet leuk is als je iets kwijt bent. De begeleider biedt aan om samen te zoeken en begint een van de bekende liedjes van Frans Bauer te zingen. Bas zingt mee en er verschijnt een lach op zijn gezicht. Samen vinden ze een cd met Hollandse hits, die gaat direct aan. Bas luistert en zingt mee!
Wensen en behoeften Je sluit aan bij de behoeften, beleving en wensen van de oudere cliënt. Deze kun je in kaart brengen en vervolgens verwerken in het cliëntplan. Benny is een ouder wordende man en wat aan de magere kant. Het zou beter zijn als hij wat aankomt. Begeleiding biedt hem daarom ’s avonds wat lekkers aan. Iedere keer weigert hij. Tijdens de teamvergadering staan we stil bij zijn Indonesische afkomst. We spreken af daar beter op aan te sluiten. We vragen aan familie at hij lekker vindt. Binnenkort gaan we samen langs de toko om spekkoek te halen.
Verzorging en verpleging Als je iemand verzorgt, stem je af op wat die persoon wel en niet (aan)kan. Dit thema geeft informatie welke vaardigheden en hulpmiddelen je nodig hebt en welke deskundigen je kunnen ondersteunen. Joke is een dame die er haar hele leven verzorgd uit heeft gezien. Iedereen kent Joke met een mooie ketting, armbanden en kleurrijke nagellak. Joke is nu een zeer kwetsbare oudere dame. De begeleiders verzorgen haar, legen en controleren ook de blaaskatheter volgens de afspraken. De specialistisch verpleegkundige heeft de begeleiders hierin getraind. Joke krijgt nu dagelijks de zorg van vertrouwde begeleiders. Begeleiders die weten dat ook de mooie ketting en armband bij de verzorging hoort. Ons Tweede Thuis
Ouderen
|29
Daginvulling Een goede oude dag hebben, daar gaat het om. Onderzoek wat bij de cliënt past: dagbesteding, vrijwilligerswerk, enzovoort.
Jaap en Anita zijn getrouwd. Anita heeft dementie. Ze kunnen niet meer in hetzelfde appartement wonen en het contact tussen Jaap en Anita gaat moeizaam. Jaap heeft het moeilijk met de achteruitgang van zijn vrouw en heeft iedere maand een gesprekje met de pastoraal medewerker. Als Jaap en Anita samen zijn, kijken ze foto’s van vroeger die worden geprojecteerd op de muur. Daar genieten ze beiden heel erg van.
Levensverhaal Vroeger is heel belangrijk voor ouder wordende mensen. Pas de omgeving en de invulling van de dag aan met spullen en activiteiten van vroeger. Betrek het netwerk hierbij als dat kan, en sluit aan bij het levensverhaal van de cliënt. Een levensboek maken en samen bekijken is van grote waarde. Marisa is een dame met gevorderde dementie. Ze zit vaak in haar eigen wereld. Toen ik haar levensboek pakte en doorbladerde, kwamen we een foto van Corry Konings tegen. Marisa blijkt een groot fan te zijn. Ik zocht op mijn telefoon een liedje op van Corry Konings. Zodra het liedje begon te spelen, veranderde de blik van Marisa. Ze werd alert en begon binnen een minuut mee te zingen. Wat was dat een mooi moment!
Tweede Thuis 30| Ons Ouderen
Omgeving De omgeving heeft effect op een oudere zich voelt en gedraagt. Een veilige omgeving met de juiste prikkels, licht, geluid en kleuren heeft een gunstig effect. Begeleider Mieke ziet dat Jan in de gang van de woongroep loopt. Jan heeft een stapeltje schone was in zijn handen voor in de kast. Jan kijkt naar een deur en doet deze open. Jan schudt zijn hoofd, het blijkt de deur van zijn buurman. Het valt begeleider Mieke op dat dit niet de eerste keer is. Eerder was Jan ook al eens teruggekomen met zijn schone was. Jan maakte een boze indruk. Mieke bespreekt met de bewoners en collega’s van deze woongroep om de deuren herkenbaar te maken. De huidige naambordjes zijn niet genoeg. Alle cliënten kiezen een mooie foto van zichzelf en hangen er iets persoonlijks bij. Jan en Mieke zijn trots op het resultaat! Jan vindt zijn kamer door de herkenbare foto en een fluitje uit zijn verzameling.
Gezondheid Ouderen met een verstandelijke beperking hebben vaak meerdere aandoeningen tegelijk. Een aantal aandoeningen komt vaker voor zoals dementie, visuele en auditieve beperkingen, diabetes, aandoeningen aan het bewegingsapparaat, problemen met de motoriek, psychiatrische stoornissen, slaapstoornissen, slikproblemen. Zorg dat je kennis hebt van aandoeningen en let op klachten of veranderingen. Zo kun je tijdig een arts of deskundige inschakelen. De gezondheid van de kwetsbare Lida gaat achteruit. Lida’s zus maakt zich zorgen en de persoonlijk begeleider deelt deze zorgen. Er komt een overleg met de betrokken arts verstandelijk gehandicapten en gedragskundige. Met elkaar bespreken zij de signalen en zij besluiten welke stappen zij kunnen nemen. De zus van Lida beseft dat Lida een jasje uit heeft gedaan. Ze maken een vervolgafspraak om te praten over palliatieve zorg.
Ons Tweede Thuis
Ouderen
|31
VITALE OUDEREN Bejegening
Levensloop
• Respectvol en onopvallend oriënteren in tijd, plaats en persoon (ROB: realiteits-oriëntatiebenadering) • Zeggen wat je doet • Dag doorspreken • Emoties reguleren • Spiegelen
• • •
Wensen en behoeften • •
Met de cliënt wensen en behoeften omtrent: eten, drinken, slaaphouding, activiteiten, prikkels, hobby’s, enz. in kaart brengen Aandacht voor rouw en verlies
Aandacht voor reminiscentie Een zo compleet mogelijk beeld krijgen van het levensverhaal Een levensboek maken
Omgeving • Loopcircuits met themahoeken en met licht, beweging en geluid • Herkenbare inrichting (huiselijk) • Licht aanpassen aan moment van de dag • Veiligheid (valpreventie) • Dagstructuur • Plek in de ruimte
Gezondheid Verzorging • Ondersteunen waar nodig • Behouden van vaardigheden
Daginvulling • Passende dagbesteding • Balans rust/ inspanning • Activiteiten van vroeger • Geheugentraining • Bewegen • Deelname clubs/verenigingen • Activiteiten in de wijk
Tweede Thuis 32| Ons Ouderen
• Pijn/gezondheidsklachten signaleren • Rekening houden met fysieke achteruitgang • Bewegen ter voorkoming van chronische aandoeningen • Met cliënt overleggen over gezondheid • Beleid levenseinde bespreken
KWETSBARE OUDEREN Bejegening
Levensloop
• •
• • •
Validation: meegaan in beleving, aansluiten bij behoeften Communicatie: bevestigen, samenvatten, sleutelwoorden herhalen
Levensboek op centrale plek leggen Herinneringen ophalen Foto’s, voorwerpen, geuren, muziek, smaak, enz. gebruiken
• Wie-wat-waar vragen (geen waarom)
Omgeving Wensen en behoeften • • •
Indien mogelijk de cliënt zelf wensen laten aangeven Afgebakende keuze geven Aandacht voor rouw en verlies
Verzorging • Behouden van vaardigheden • Ondersteunen waar nodig • Flexibel overnemen
Daginvulling
• Loopcircuits met themahoeken en met licht, beweging en geluid • Vertrouwde/huiselijke inrichting • Gerichte prikkels aanbieden • (Contrast)kleuren • Oriëntatie in de ruimte: herkenbaarheid • Plek in de ruimte
Gezondheid • Pijn- en gezondheidsklachten signaleren • Slaap-waakritme bewaken • Beleid levenseinde bespreken
• Passende, belevingsgerichte dagbesteding • Balans rust/ inspanning • Activiteiten van vroeger • Bewegen • Plezier en gezelligheid • De natuur ingaan
Ons Tweede Thuis
Ouderen
|33
ZEER KWETSBARE OUDEREN Bejegening
Levensloop
• Warme zorg • Overnemen, zo comfortabel mogelijk • Observeren • Nabijheid bieden • Belevingsgerichte zorg
• Inspiratie halen uit het levensboek, bekende behoeften en observaties • Muziek
Wensen en behoeften • Bij bekende wensen en behoeften uit het cliëntplan aansluiten • Aandacht voor rouw en verlies
Omgeving • • • • • •
Prikkels doseren naar behoefte Minder piepjes, telefoongeluiden, enz. Voldoende (zon/dag)licht Favoriete muziek Kleine, eigen ruimte Plek in de ruimte
Verzorging • Verzorging zo comfortabel mogelijk maken met rust, muziek • Algemene dagelijkse handelingen overnemen en zorgen voor maximum aan comfort en rust • Cliënt bewustmaken van het lichaam
Daginvulling • Daginvulling afstemmen op draagkracht • Meebeleven van activiteiten van anderen • Snoezelen • Muziek • De natuur ingaan
Tweede Thuis 34| Ons Ouderen
Gezondheid • Pijn- en gezondheidsklachten signaleren • Comfort bieden • Beleid levenseinde hanteren indien nodig
VOORBEELDEN Hieronder vind je per thema uit de toolkit enkele voorbeelden van middelen. Op intranet van Ons Tweede Thuis staat de uitgebreide toolkit met meer middelen en met links naar handige websites of literatuur (kijk bij ‘kennis’ op intranet).
Bejegening
Levensloop
• Middelen voor oriëntatie in tijd en ruimte: kalender, looplijnen, deurstickers • Methode Urlings • Ondersteunende communicatie middelen: picto’s, gebaren, foto’s • Innovaties zoals cradle, Paro de zeehond, Tessa de robot
• Informatie vanuit netwerk • Levensboek • Reminiscentie: herinneringen ophalen met muziek, voorwerpen, foto’s
Wensen en behoeften • Ben ik Tevreden (BIT) • Vergeten, maar toch weten-boekje • Rouwverwerking: Ik-mis-jou-zo-map, rouwkubus, pastoraal medewerkers
Verzorging • Fysio, ergo, bewegingsagoog, specialistisch verpleegkundigen • Haptonomie • Verzorgingskaarten • PDL: methode om op prettige manier dagelijkse handelingen over te nemen (passieve dagelijkse levensverrichtingen)
Omgeving • Brein Omgeving Methodiek (BOM) • Oriëntatie in de ruimte • Reminiscentie
Gezondheid • Screening (Visio, Kentalis, enz.) • Betrek fysio, ergo, bewegingsagoog, slaap-pijnteam • Samen Fit • Wensenboek • Palliatief beleid
Daginvulling • 24 uursvisie: wonen + werken op één lijn • 50+-middagen Ons Tweede Thuis • Vrijwilligers • Massage • Muziektherapeut • Contactclowns • Snoezelen • (Spel)materiaal
Ons Tweede Thuis
Ouderen
|35
JIJ&IK Redactie Marianne Mak Kennisgroep ouderen: Karin Hoogervorst Susan Keunen Elsbeth Booij Nadine Slotboom Dorien de Vries Mirriam Delmee Rosanne Zuyderduyn Vormgeving Vanessa Dekker Deborah Cuiper Beeldmateriaal met medewerking van Karen van de Graaf Vanessa Dekker Deborah Cuiper Rosalie Hesselink Redactieadres Ons Tweede Thuis Vuurdoornstraat 11 1431 RM Aalsmeer 0297 353800 ouderen@onstweedethuis.nl www.onstweedethuis.nl