โครงการศึกษาภูมินิเวศชนบท สำหรับการวางแผนพัฒนาพื้นที่ที่สัมพันธ์กับระบบนิเวศและวิถีชีวิต

REFIELD LAB

บนทกจากการเดนทาง เกาะแมงดาและการทาเหมองแร: แมไมอาศยความชวยเหลอใดจาก มนษย ธรรมชาตกสามารถฟนฟตวเองกลบมาได เกาะแมงดา เปนเกาะเลนขนาดเลกทชาวบานเกาะเคยม อ.เมอง จ.พงงา คนในพนทเลาใหเราฟงวา พนทนเปนแหลงหาแมงดาทะเลและสตวนาอน ๆ ทพงพงปาชายเลนในการอยอาศย เชน หอย ปดา ปลากะพง เกาะแมงดา วนนมพชพรรณขนปกคลมดเขยวขจ แตใครจะรวา ในครงหนงเกาะแมงดา ไดถกทาลายลงจากการเปดหนาดนและขดเพอทาเหมองแรดบก เหม องแร ด บ กในแถบภ เก ตและพ งงาได ร บความน ยมมาตงแต ป พ.ศ. 2500 สลบกบการมสมปทานตดไมปาโกงกางของกรมปาไม เพอสงขาย ยงประเทศมาเลยเซยและสงคโปร จนกระทง พ.ศ. 2533 สมปทานเหมอง แรหมดลงพรอม ๆ กบเปนชวงทราคาดบกตกตาลง เหลาเหมองจงถอน ตวออกจากพนท การเขามาของเหมองแรและสมปทานปาไม ไดเปลยนแปลงวถชวตของ คนในพนท โดยการเปลยนอาชพไปตดไม รบจางรอนแรบนเรอขดแร แต เมอถงวนทสมปทานถอนตวออกจากพนท เหลอทงไวเพยงหาดเลนเตยน โลง และเตมไปดวยกอนกรวดทรายทถกสบขนมาเพอรอนหาแร พนทอย อาศยของสตวนาและททากนหายไป จานวนสตวทเคยจบไดกเหลอนอยลง จนนาตกใจ การฟนฟทดทสดคอการปลอยใหธรรมชาตดแลควบคไปกบการจดการ การใชทรพยากรของมนษย ตงแตปพ.ศ. 2535 เปนตนมา จากบรเวณท เกาะแมงดาเคยอย ไดคอย ๆ มเลนกลบมาทบถมและพชพรรณเดมกเจรญ แพรกระจายพนธกลบมายดพนทคน เมอนาลดลงเกาะแมงดาปรากฎเปน เกาะเลนทมหาดทรายรายลอม ชาวบานไดมาหาหอย จบแมงดาอยางเคย แตความสญเสยบางอยาง เมอเกดขนแลวกตองทงรอยแผลเปนไวดตาง หนาเปนเรองปกต พนททเปนจดทเรอขดแรเคยจอดอยไมไกลจากเกาะ แมงดา ไดทงเศษกรวดหนทเหลอจากกระบวนการรอนแรไวเปนกองเนน ขนาดใหญ ทาใหพนททแตเดมเปนดนเลนกลายเปนกรวดทราย ซงทาให พชพรรณปาชายเลนไมสามารถเตบโตได แมวาจะมความพยายามนาเอา เมลดพนธมาเพาะปลกแตกไมประสบผล บางทเรากคงตองยอมรบการเปลยนแปลงทเกดขนแลว และจดจามนให เปนเครองเตอนใจถงพฤตกรรมของมนษยทเขาไปเปลยนแปลงพนท เพอ แสวงหาความมงคง แลวทาลายทรพยากรจนสญเสยความสามารถเดม การกลบมาของเกาะแมงดา เปนตวพสจนถงความสามารถของการฟนฟ ตวเองของธรรมชาต โดยอาศยพลวตตามธรรมชาตและการเฝาดของผคน แมจะใชเวลากวา 30 ปในการฟนฟ แตกเปนการกลบมาแบบมนคงและเปน ไปตามครรลองของธรรมชาต โดยแทบไมเสยเงนสกบาทเพอพยายามนา เอาเกาะแมงดากลบมา

184 บนทกจากการเดนทาง ปาชมชน: ธนาคารทรพยากรทหลอเลยงชวตชมชน พนทชนบทนบวาเปนพนททใชทรพยากรไดโดยตรง สามารถเดนจากบาน เขาปาหาผลหมากรากไม เดนเลยบแมนาจบสตวเลกสตวนอยไดในเพยง เวลาไม ก นาท และเก บผลผล ตเหล าน นเพ ยงเพ อนามาร บประทานใน ครอบคร ว การใช ทร พยากรของช มชนจงม กคาน งถงปร มาณ ความ ต องการ และการด แลร กษาท จะต องเก บไว เพ อท จะสามารถเข ามาใช ทรพยากรนนซาไดอก เมอมการกาหนดขอบเขตพนทปาใหชดเจนขน การเขาปาถอวาเปนการ บ กร กพ นท ของร ฐ ซ งสอดคล องก บการขยายต วของระบบตลาดท ตองการของปามากขน ทาใหทรพยากรเหลอนอยลง กระทบตอสงมชวต อน ๆ และอาจสญพนธไปได ซงเปนเพยงกลมคนบางสวน แตกลบสงผล กระทบตอชมชนทใชทรพยากรในพนทอน ๆ ตามไปดวย การมองวาชมชน เปนผทาลายทรพยากรจงไมถกเสยทเดยว เพราะการทาลายทรพยากรนบ วาเปนการตดวงจรชวตของตนไปดวยเชนกน การจดการปาชมชนจงเรมตนขนเพอใหชมชนไดใชประโยชนจากทรพยากร ปาทไดรบการขออนญาตจากหนวยงานของรฐ เพอจดการดแล เขาไปใช งาน และรวมกนดแลรกษา โดยชมชนและเครอขาย เปนพนททมความเปน ปาอาจเชอมตอกบพนทปาธรรมชาต แตใหชมชนเขาไปเกบของปา หา อาหาร เกบวตถดบตอยอดอาชพ ปลกตนไมทดแทน ตดไมทลมตายมา กอสรางบานเรอน ปาชมชนจงเปนทรพยากรสาคญตอการดารงชวต ซง นบวาเปนธนาคารอาหาร (Food Bank) ของชมชน ธนาคารวสด-วตถดบ ของการประกอบอาชพ และการกอสรางทอยอาศย เลยกวาได . นอกจากการเปนปาใชประโยชนแลว ยงมการจดการปาชมชนเพอการ อนรกษ โดยหามเขาไปใชประโยชน เพอใหตนไมไดเจรญเตบโต และสมพนธ กบคตความเชอไปดวย ซงบางแหงจะเรยกวาเปนปาศกดสทธ ปาสสาน เปนตน มตของการใชงานทรพยากรจากปาของชมชนจงไมใชการทาลาย ปา แตเปนระบบบรการทนเวศมอบใหมนษยไดใชประโยชน และมนษยกเปน สวนในการททาใหปาเจรญเตบโตไปดวย ซงอาจจะตองอาศยการจดการ การใชทรพยากรทเหมาะสมตอภมนเวศนน ๆ ไมมากเกดขดความสามารถ ของนเวศทจะรบได ทจะตองทาขอตกลง ขอกาหนดการใชทรพยากรของ ชมชนใหชดเจนรวมดวย

185

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook

โครงการศึกษาภูมินิเวศชนบท สำหรับการวางแผนพัฒนาพื้นที่ที่สัมพันธ์กับระบบนิเวศและวิถีชีวิต

Published on Jan 3, 2023

RefieldLab

download https://www.refieldlab.com/works การศึกษานี้ได้ดำเนินการให้สอดคล้องกับพื้นที่โครงการบ้านมั่นคงชนบทปี พ.ศ. 2565 โดยคัดเลือกพื้นที่ที่มีภูมินิเวศแตกต่างกันเพื่อให้เกิดต้นแบบการศึกษาที่หลากหลาย และทดลองศึกษาให้เกิดการเปรียบเทียบในลักษณะภูมินิเวศทั้งในภูมินิเวศคล้ายกันและแตกต่างกัน ได้แก่ ภูมินิเวศที่ราบอีสาน ภูมินิเวศชายฝั่งทะเล และภูมินิเวศหุบเขา ซึ่งเป็นการสร้างบทสนทนาใหม่ให้การพัฒนาโครงการบ้านมั่นคงชนบทที่ไม่ได้พัฒนาเพียงเฉพาะที่อยู่อาศัยเท่านั้น แต่เสนอการพัฒนาบนพื้นฐานของภูมินิเวศ และใช้วิธีการที่แตกต่างกันตามเงื่อนไขของภูมินิเวศ ในแนวคิดของการแก้ปัญหาที่อาศัยธรรมชาติเป็นฐาน (Nature-based Solutions) และคาดว่าการศึกษาภูมินิเวศที่มากขึ้นจะเห็นตัวอย่างของการพัฒนาที่หลากหลายมากยิ่งขึ้นในอนาคต

Articles inside

โครงการศึกษาภูมินิเวศชนบท สำหรับการวางแผนพัฒนาพื้นที่ที่สัมพันธ์กับระบบนิเวศและวิถีชีวิต

2min

pages 9-12, 35-36, 47-48, 63-64, 67, 69, 71, 253-266