JAARVERSLAG 2015
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND
REGIONALE LANdSCHAPPEN IN VLAAnDEREn
FEITEN EN CIJFERS Kengetallen regionale landschappen in Vlaanderen in vergelijking met Regionaal Landschap Rivierenland rivieren-
MINIMUM
Gemiddelde
MAXIMUM
355
568
868
427
74.224
232.500
392.372
333.567
1.3
4,1
7.5
7,5
Aantal betrokken gemeenten
6
13
17
14
Effectieve leden vzw
24
42
80
63
Personeelsleden vzw (Voltijdse Equiv.)
3.8
7,5
27.0
6.5
290.000
885.578
3.250.000
576.619
Oppervlakte (km2) Aantal inwoners
Regionale Landschappen brengen inwoners, verenigingen en overheden samen voor een wervend streekverhaal met projecten rond landschapszorg, natuurbehoud, educatie en landschapsrecreatie.
REGIONAAL LANDSCHAP
Inwoners / ha
Jaaromzet vzw (Euro)
RIVIERENLAND
v z w
Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel
land
werkingsgebied & projectrealisaties
Natuurbehoud & Biodiversiteit
het herstel en het beheer van boomgaarden, hagen, poelen... of over natuurvriendelijke inrichting van een perceel, subsidiemogelijkheden of vergunningen. Ook in verband met historische waardevolle sites zoals (kasteel)parken, forten en bedrijventerreinen krijg je van ons een deskundig advies. Bij elk advies wordt bovendien rekening gehouden met het gebruik van streekeigen bomen en struiken en de cultuurhistorische waarden.
Natuur in Vlaanderen is niet beperkt tot natuurreservaten, maar vind je overal in het landschap. Ook in jouw tuin, dorp, stad en omgeving. Daarom zetten Regionale Landschappen natuurprojecten op met als doel de versterking van leefgebieden en het creëren van groene stapstenen en verbindingen voor waardevolle fauna en flora. Gemeenten, verenigingen, inwoners, landbouwers en jagers kunnen bij ons terecht voor advies en ondersteuning.
Wandelen & NATUURRECREATIE Regionale Landschappen bouwen in samenwerking met partners aan kwaliteitsvolle wandelgebieden en eindeloze wandelknooppuntennetwerken. Zo kan je de diversiteit van het landschap in alle seizoenen verkennen. De landschapswandelingen zijn bewegwijzerd en hebben een mooi uitgerust startpunt. Onderweg bieden rustbanken, picknickplaatsen en kijkhutten gelegenheid om even stil te staan bij het prachtige landschap.
organiseren van cursussen, evenementen en excursies kunnen inwoners proeven van hun streek en kennis maken met de bijzondere natuur en het unieke landschap.
Draagvlak voor natuur en landschap
Zorg voor landschappelijk erfgoed Het regionaal landschap is jouw aanspreekpunt voor landschapszorg in de streek. Wij beantwoorden al jouw vragen over de aanleg,
Landschapszorg
Legende
De regionale landschappen willen iedereen, ook jou, warm maken voor natuur en landschap. Uitdaging is om mensen die minder vertrouwd zijn met natuurbeleid toch te betrekken bij natuur- en landschapsontwikkeling. Door het
Broekbosfeest
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND Hallestraat 6 • 2800 Mechelen • info@rlrl.be • www.rlrl.be • 015/21 98 53 A N T W E RPE N W E S T -
V L AA NDE R E N
OOS T -
LI M BU RG
V L A A NDE R E N
PROVINCIE Antwerpen
AANTAL GEMEENTEN
14 (Berlaar, Bonheiden, Boom, Duffel, Heist-op-den-Berg, Hemiksem, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Rumst, Schelle, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek)
V L A A M S -B RABANT
OPGERICHT 2008
VOORLopig erkend 2010
DEFINitief erkend 2013
OPPERVLAKTE (km2) 427
inwoners (in 2012) 333.567
inwoners / Ha 7.5
Het Regionaal Landschap wordt financieel gesteund door de Vlaamse Overheid, Provincie Antwerpen, de gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver, Duffel, Lier, Heist-op-den-Berg, Berlaar, Hemiksem, Schelle en Nijlen.
JAARVERSLAG 2015
JAARVERSLAG 2015
1
REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND
Houtig erfgoed
landschapszorg & erfgoed In 2015 hebben we 21055 stuks autochtoon plantgoed aangeplant. Goed voor 2997m nieuwe hagen en heggen, 1378m houtkanten en 1,5ha bos. We legden 6 nieuwe hoogstamboomgaarden aan met 147 hoogstamfruitbomen, knotten 242 knotbomen en startten met het herstel van 6 historische dreven die in totaal meer dan 300 veteraanbomen huisvesten. De beheerwerken van de monumentale linde in Itegem, de zwarte populier in Muizen en de monumentale knotes in Bonheiden werden succesvol verder gezet.
2
POelen
3
landbouw
In totaal sloten 81 landbouwers in Rivierenland 323 natuurvriendelijke beheerovereenkomsten af met de bedrijfsplanner van de VLM. Daarnaast werden er 10,59 ha fauna-akkers ingezaaid bij 28 deelnemers en 12738m² akkerranden aangelegd bij 7 landbouwers. Dankzij de crowdfundingsactie van het project ‘Fleurig Landschap’ konden we de akkerranden in Heist-op-den-berg en Nijlen financieren. In het kader van de projectoproep Volkstuinen hielp RLRL bij de landschappelijke inrichting van de volkstuinen in Mechelen en Schelle. In SintKatelijne-Waver werd het nieuwe PDPO project Paard en Landschap voorgesteld waarbij we paardenhouders adviseren om een biodivers en landschappelijk waardevol inrichtingsvoorstel op te maken.
Vorig jaar herstelden we 3 veedrinkpoelen en 2 turfputten in de Vallei van de Grote Nete te Heist-op-den-Berg en voerden we grootschalige herstelwerken uit aan de 936m² grote poel in de Elzen te Kessel. Een zorgboerderij in Bevel en een paardenhouderij te Rijmenam kregen een nieuwe poel. De 11 aangelegde of herstelde poelen uit 2012 werden onderworpen aan een nauwkeurige monitoring. Tot slot onderzochten we de herstelmogelijkheden van de oude Netemeander te Gestel als voorbereiding op de vergunningsaanvraag en -werken in 2016.
Project Paard en Landschap
Klinkaartroute: Wandeling van het Jaar
5
wandelaanbod
Natuurrecreatie RL Rivierenland onderhoudt 661km wandelpad in functie van toegankelijkheid en bewegwijzering. We installeerden 21 nieuwe picknickbanken en -tafels langs de wandelpaden in ons werkingsgebied. Van alle landschapsherstelprojecten die we in 2015 uitvoerden, bevond 40% zich in een straal van 100m rondom een recreatief traject. In 2015 vernieuwden we de wandelbrochures: Vallei van de Zenne, de Klinkaartroute, de Rupelkleiroute en Otters en bevers op het spoor. De Klinkaartroute werd door Toerisme Provincie Antwerpen verkozen tot Wandeling van het Jaar. Het domein van kasteel Magniette te Hemiksem werd uitzonderlijk opengesteld voor een cultuurhistorische wandeling. Tot slot verkochten we 1033 wandelkaarten en werden er 5000 gratis wandel- en fietsbrochures verspreid.
Fleurig Landschap
7
landschapskrant & nieuwe website
publieksactiviteiten
Regionaal Landschap Rivierenland was (mede) organisator van 20 publieksactiviteiten met in totaal 2484 deelnemers, en was te gast om werking en projecten voor te stellen op 9 andere evenementen met een totaal van 9800 bezoekers. Aan onze 11 vormingsmomenten namen 418 mensen deel. Van alle publieksactiviteiten waren er 6 toeristisch gekleurd, 11 natuur-gerelateerd, 5 hadden betrekking op erfgoed en 7 waren verbonden met de landbouwsector. Tot slot organiseerden we het Broekbosfeest om de broekgebieden in Rivierenland in de kijker te zetten en de werking van onze partners te promoten.
6
prettig groen
communicatie
landschapszorg & natuurrecreatie
Ook dit jaar vielen er twee edities van de landschapskrant in de bus bij alle inwoners van Rivierenland, goed voor 282000 exemplaren. Er verschenen 13 nieuwsbrieven met gemiddeld 1000 respondenten. De website werd dit jaar volledig vernieuwd en had 9810 unieke bezoekers met een totaal van 35000 paginaweergaven. De website van het project Buiten-gewone plekjes ontving 3625 unieke bezoekers die samen 7640 webpagina’s bezochten. Om de streekidentiteit van Rivierenland te visualiseren, ontwikkelden we samen met de Provincie Antwerpen 7 typische landschapsbeelden in Rivierenland.
In Duffel werd buurtspeelplein ‘De Koddige Kater’ feestelijke ingehuldigd. Ook de voorbereidingswerken aan de dorpsboomgaard in Heist-op-den-Berg en het Natuur.huis de Paardenstal in Niel beloven Prettig Groen. Met het project Vergoening op School werden drie lagere scholen in ons werkingsgebied avontuurlijk vergroend. Tot slot gaven we adviezen voor speelbossen in Niel en Nijlen. Het project Buitengewone plekjes met 17 realisaties in Rivierenland werd afgerond met een thematische overzichtsbrochure.
8
jeugdig enthousiasme
draagvlakverbreding Zorg dragen voor het landschap begint op jonge leeftijd. Door een intense samenwerking met verschillende scholen en jeugdverenigingen laten we jongeren enerzijds kennismaken met het landschap en zijn bewoners zoals tijdens onze zwaluwworkshops. Anderzijds vragen we hen om mee te participeren aan concrete terreinrealisaties, zoals haagplantacties en het bouwen van wilgenhutten. Samen werken we aan projecten rond beleefbaar groen zoals de inrichting van scoutsterreinen en de aanleg van een akkerrand bij een lokale landbouwer. De resultaten mogen we trots voorstellen aan ouders, familie, vrienden en kennissen tijdens de vele publieksactiviteiten, wandelingen en workshops.
303 monumentale bomen beheerd
323 beheerovereenkomsten 81 landbouwers Rivierenlandschap
11
toekomst
Regionaal Landschap Rivierenland verhuisde dit jaar naar de Hallestraat, vlakbij de Grote Markt in Mechelen. We blikken met veel plezier terug op de afgelopen jaren waar we samen met onze partners de fundamenten legden voor een constructieve, streekgebonden landschapswerking, maar we kijken toch vooral uit naar het rivierenlandschap van de toekomst.
10,59
282.000
hectare fauna-akker
landschapskranten verspreid
14 poelaanvragen 11 poelen gemonitord 8 poelen hersteld
661
Zwaluwnestkastophanging
10
gebiedsgerichte projecten
landschapszorg & natuurrecreatie
Haagplantactie scouts Parcival Buurtpark Koddige Kater
Amfibieën, vlinders, bijen, libellen, zwaluwen, steenuilen en kleine zoogdieren liften mee met de meeste van onze terreinwerken (hagen en houtkanten, knotbomen, akkerranden, fauna-akkers, bloemenweides en poelen). Om de bedreigde zwaluwkolonies in Rivierenland een duwtje in de rug te geven hebben we bovendien 64 kunstnesten opgehangen.
natuureducatie & natuurrecreatie
Kwartel in fauna-akker
4
21055
soortbescherming natuurbehoud
NATUUrbehoud & draagvlakverbreding
landschapszorg & soorten
Landschapszorg - herstel veedrinkpoel
9
Landbouwcomice
autochtone struiken en bomen geplant
RLRL herstelt niet zomaar willekeurig kleine landschapselementen, maar linkt deze terreinrealisaties aan gebiedsgerichte projecten. Zo startten we in 2014, samen met Bosgroep Antwerpen Zuid een project in het Interufluvium van de Netes in Nijlen. Aandacht is er voor Europese doelsoorten maar ook voor de aanwezige beschermde landschappen. Samen met Natuurpunt en Agentschap Natuur en Bos willen we het groenblauwe netwerk in en rond Mechelen verankeren, verbinden en ontsluiten door middel van een goedgekeurd strategisch project. Dit gaat in 2016 van start. RLRL is tevens betrokken bij het Strategisch Project Gebiedsprogramma Rupelstreek (Provincie Antwerpen) en Landinrichting Rupel (VLM). Met het IMAGO project (ILVO en UGent) test RLRL mee enkele tools om aan actiegerichte gebiedsontwikkeling te doen meer bepaald langs de Grote Nete. Tot slot werden door het INBO de ecosysteemdiensten in Rivierenland in kaart gebracht. De inwoners van Rivierenland en de Raad van Bestuur-leden werden bevraagd. Het rapport verschijnt in najaar 2016.
Blik op de toekomst
147
hoogstamfruitbomen
12370 bezoekers publieksactiviteiten
Knotwerken
31
publieksactiviteiten
kilometer wandelpaden onderhouden
64
kunstzwaluwnesten
21
picknickbanken
1033 3
wandelkaarten verkocht
242
knotbomen historische dreven
6
scholen vergroend
7 landschapsbeelden 5 gebiedsgerichte projecten 58 knotters Hoogstamboomgaard