LANDSCHAPSKRANT REGIONAAL LANDSCHAP
RIVIERENLAND Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel
JAARGANG 7 - NUMMER 12 - APRIL 2014
Deze landschapskrant van Regionaal Landschap Rivierenland wordt verspreid in de gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, St-Katelijne-Waver, Bonheiden, Lier, Nijlen, Berlaar, Heist-op-den-Berg, Duffel, Schelle en Hemiksem.
Fauna-akker © Hilde Frateur
Dwergmuis geniet in meidoorn van het zonnetje © Chantal Deschepper
Mijn landschapskrant, Rivierenland HET IS NIET OMDAT DE WINTER DIT JAAR ELDERS OVERWINTERDE DAT WE DE LENTE EN DE ZOMER NIET MET OPEN ARMEN MOGEN ONTVANGEN. Rosse Metselbij © Aiwok2
Hellegat - Rupeldijk
IN DIT NUMMER Mijn Landschapskrant Landschapszorg & Streekeigen karakter Werkingsgebied Natuureducatie Natuurrecreatie Kalender en quiz
landschapskrant_RLR_12_def.indd 1
1 2 3 4-5 6 7 8
De afgelopen weken kregen we de zon en de hiermee gepaard gaande natuurpracht veelvuldig te zien. Het rivierenlandschap wist bewoners en bezoekers te betoveren met haar machtige waterlopen in een lappendeken van kleurrijke weiden, broekbossen, houtkanten, robuuste knotbomenrijen, bloeiende fauna-akkers, levendige poelen en prachtige fruitbloesems. Iedereen zette hierbij zijn of haar beste beentje voor, van mens tot dwergmuis, van metselbij tot erfgoedrelict. Maar niet alleen de seizoenswisseling brengt veranderingen met zich mee, ook organisatorisch ondergaat ons landschap enkele belangrijke wijzigingen. Ten eerste is Regionaal Landschap Rivierenland sinds december 2013 definitief erkend door Vlaams Minister van Leefmilieu en Natuur, Joke Schauvliege. Ten tweede wordt de Provincie Antwerpen vanaf heden bevoegd voor de subsidiëring, opvolging en evaluatie van de vzw.
Ten derde breidde het werkingsgebied uit met de gemeenten Schelle en Hemiksem. In de middenpagina’s van deze landschapskrant vind je een overzichtskaar t van ons werkingsgebied terug. Graag laten we, ter inspiratie, een greep uit onze recente activiteiten en projecten zien die we samen met gemeenten, verenigingen en particulieren realiseren. Deze zijn onderverdeeld in volgende thema’s: landschapszorg en streekeigen karakter, natuurrecreatie en natuureducatie. Wij wensen je alvast veel leesplezier bij het doorbladeren van ons prachtige landschap. Rik Röttger Voorzitter Regionaal Landschap Rivierenland Gedeputeerde van de Provincie Antwerpen
14-04-14 12:07
Lanschapszorg en streekeigen karakter SAMEN MET ONZE PARTNERS HET TYPISCHE LANDSCHAP HELPEN BEHOUDEN, BESCHERMEN EN HERSTELLEN
Blik op Buiten-gewone plekjes Met het project ‘Buiten-gewone plekjes’ willen we enerzijds verloedering van de open ruimte tegengaan en anderzijds landschapsbeleving een zo breed mogelijk draagvlak bezorgen met inspraak van de gebruikers en omwonenden. Op de foto’s zie je hoe buurtbewoners, scholen en lokale jeugdbewegingen de handen uit de mouwen steken om in hun gemeente een buiten-gewoon plekje te realiseren. Alle inrichtingsplannen en foto’s zijn te bekijken via de website.
Als feestelijke afsluiter krijgen de mooiste ‘buiten-gewone plekjes’ van de provincie Antwerpen een heus publieksevenement cadeau. Stem jouw favoriet plekje via de website naar de overwinning en kom samen met je vrienden en familie mee feesten. De wedstrijd loopt van 2 juni tot 31 juli.
MEER INFO charlotte@rlrl.be – 015 21 98 53 www.buitengewoneplekjes.be
--
Herstel kapellen in Heist-op-den-Berg Regionaal Landschap Rivierenland werkt ook projecten uit rond herstel en behoud van klein bouwkundig erfgoed zoals kapellen, poortmuren of bakhuizen. In Heistop-den-Berg restaureerde onze landschapsanimator in het najaar van 2013 zowel kapel Celen als kapel Zoete Naam Jezus. MEER INFO tim@rlrl.be – 015 21 98 53 Brochure landschapsanimator
2
landschapskrant_RLR_12_def.indd 2
14-04-14 12:07
Bomputten in Lier Waar bommen tijdens de eerste en tweede wereldoorlog vaak met dramatische gevolgen het landschap uitvaagden, zijn de kraters die ze achterlieten nu zélf onderdeel van het landschap geworden. Deze stille getuigen van een wreed verleden herbergen vaak heel wat plant- en diersoorten en zijn erfgoedkundig erg belangrijk. De Brede Zeyp te Lier, een boscomplex dat ooit deel uitmaakte van het uitgestrekte Waverwoud, telt twee zulke bomputten. De twee bommen waren waarschijnlijk bedoeld voor het Fort van Koningshooikt, maar kwamen een beetje verder in het bos terecht. Sluikstortafval en dichtslibbing verhinderden echter een waardevolle natuurlijke invulling. Regionaal Landschap Rivierenland en Natuurpunt De Wielewaal besloten daarom de krachten te bundelen en de putten te ruimen. Geruimde bomputten op vochtige ondergrond zijn immers net als poelen - unieke biodiverse schatkamers.
Ruiming bomput
Dit herstel kadert in een breder pakket van maatregelen om dit natuurgebied te beheren en uit te breiden. Er werd ook een nieuwe poel gegraven en tijdens de meest recente Natuurpuntcampagne ‘Bos voor iedereen’ werd er twee hectare extra bos aangeplant met autochtoon plantgoed.
Aanleg poel
Plantactie Bos voor iedereen
Houtkanten in Berlaar In het landschap vind je nog heel wat hagen, heggen, houtkanten en knotbomenrijen terug. Jammer genoeg verdwijnen deze typische kleine landschapselementen steeds vaker. Nochtans leveren houtkanten heel wat voordelen: ze zorgen voor een natuurlijke drainage en beschutting, verminderen erosie, leveren gebruikshout, noten en bessen en fungeren als voedselbron en nestgelegeheid voor heel wat vogels, insecten en kleine zoogdieren. r
Aanplant houtkanten Berlaa
Wil u zelf een haag, heg, houtkant, poel of hoogstamboomgaard laten aanleggen of herstellen, neem dan contact op met info@rlrl.be of bel ons op het nummer 015 21 98 53.
KLE’s in een notendop
Cijfers
Hagen, heggen, houtkanten
50 000 stuks (sinds 2009)
Onderhoud knotbomen
1 150 stuks (sinds 2012)
Aanleg poelen
42 stuks (sinds 2010)
Aanplant Hoogstamboomgaarden 4 hectare Inzaaien fauna-akkers
24 hectare (sinds 2012)
3
landschapskrant_RLR_12_def.indd 3
14-04-14 12:07
Werkingsgebied OP HET KAARTJE ZIE JE HOE DE ZOETWATERGETIJDENRIVIEREN ONS WERKINGSGEBIED DOORADEREN EN HET LANDSCHAP MEE VORM GEVEN. DE FOTO’S ILLUSTREREN ENKELE GEVARIEERDE LANDSCHAPPEN DIE ONZE REGIO RIJK IS. ABSOLUUT DE MOEITE OM TER PLEKKE EEN KIJKJE TE GAAN NEMEN.
Schelde Hemiksem
Vliet Schelle
Tunnelpijler Walenhoek Niel
Steenbakkerij-erfgoed Boom
Broek Willebroek
Erfgoedrelicten Rumst
4
landschapskrant_RLR_12_def.indd 4
14-04-14 12:07
Ter Elst Duffel
Kesselse Heide Nijlen
Hof Van Rameyen Berlaar
Jutse Plassen Lier
Heist-op-den-Berg
Groentestreek Sint-Katelijne-Waver
Hombeeks Plateau Mechelen
Pikhakendonk Rijmenam
5
landschapskrant_RLR_12_def.indd 5
14-04-14 12:07
Natuureducatie DOOR TE LEREN OVER NATUUR EN LANDSCHAP KRIJGEN MENSEN MEER BESEF VAN HET BELANG VAN NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHOUD. DAAROM ORGANISEREN WIJ PROJECTEN, CURSUSSEN, STUDIEDAGEN EN VORMINGEN ROND NATUUR EN LANDSCHAP IN BREDE ZIN, VAAK IN SAMENWERKING MET ANDERE PARTNERS.
Groene scholen in Willebroek Mos groeit niet alleen tussen stenen, maar ook in scholen. MOS staat voor Milieuzorg Op School en stimuleert basis- en secundaire scholen om voor een milieuvriendelijke en duurzame leeromgeving te zorgen. Met het project ‘Vergroening op School’ geven wij kinderen de kans om te genieten van - en te leren over - speelnatuur binnen de schoolmuren. De leerlingen zijn zelf verantwoordelijk voor het onderhoud en de opvolging. De gemeente Willebroek gaf met de scholen de Tovertuin, Klim-Op en het Atheneum alvast het goede voorbeeld.
Vlaanderen: Landschappen voor het leven Johan Van Den Bosch, projectleider Nationaal Park Hoge Kempen, schreef een uniek boek over de regionale landschappen in Vlaanderen. Hij bespreekt de rol van de Regionale landschappen in Vlaanderen en behandelt thema’s als natuurtoerisme, streekidentiteit, landschapszorg. Het boek is een inspiratiebron voor iedereen die bij natuureducatie en -recreatie en terreinwerk betrokken is.
Zwaluwen vertellen hun verhaal in Boom Samen met Natuurpunt Rupelstreek zetten we ons in voor de zwaluwen. Deze sierlijke vogels hebben het erg moeilijk met het vinden van nestgelegenheid. In Boom werden kunstnesten opgehangen aan basisschool De Kade met de hulp van de brandweer. Om de leerlingen en de bewoners te sensibiliseren organiseren we er deze lente een zwaluwworkshop, een zwaluwexcursie en lenen we onze zwaluwtentoonstelling uit.
Gastvrij voor de bij: Schelle en Nijlen Dat ooievaars baby’s gewikkeld in een doek voor onze huizen neerleggen moet je ons niet meer wijsmaken, maar het verhaal over de bloemetjes en de bijtjes geloven wij maar al te graag. Om de wilde bijen te helpen, zaaien wij akkerranden en fauna-akkers in en bouwen wij bijenhotels. Zo plaatsten we in Nijlen met steun van de Vlaamse Landmaatschappij en het Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling een luxe bijenhotel bij zorgboerderij Iona vzw. Wil je meer te weten komen over wilde bijen, bezoek dan het gloednieuwe bijenhotelleerpad in Schelle dat op zzzzondag 1 juni feestelijk geopend zal worden met een gezellige picknick, bijenworkshops, kinderanimatie en lekkere honinghapjes. Je maakt er kennis met de metselbij, de zandbij, de honingbij en de behangersbij. Help hen spelenderwijs het leven weer zoet te maken.
Mechelen, historische stad in een landelijke omgeving Interesse in de natuur en de geschiedenis van de Mechelse rand? Dan is de cursus ‘Ambassadeur Hombeeks Plateau en de vallei van de Zenne’ zeker iets voor jou. Tijdens vier lezingen en drie excursies kom je alles te weten over het ontstaan en de ontwikkeling van de landelijke Mechelse dorpen Battel, Heffen, Leest en Hombeek en hoe deze beïnvloed werden door de rivier de Zenne. Info via 015 21 98 53
6
landschapskrant_RLR_12_def.indd 6
14-04-14 12:07
Natuurrecreatie OM DE INWONERS VAN HET RIVIERENLAND TE LATEN GENIETEN VAN HET LANDSCHAP EN DE NATUUR, WERKEN WIJ MEE AAN DE UITBOUW VAN ZACHTE, NATUURGERICHTE RECREATIE. ZO HOPEN WE DE BAND TUSSEN DE STREEK EN HAAR BEWONERS TE VERSTERKEN. GENIET ERVAN!
Wandelen langs heden en verleden in Niel en Rumst
Beleef het landschap in Sint-Katelijne-Waver
De nieuwe wandellus ‘De Klinkaartroute’ vertelt het verhaal over het steenbakkersverleden van de gemeenten Niel en Boom. De dorpswandeling gidst je langs authentieke steenbakkerijgehuchten. De natuurwandeling laat je kennismaken met het natuurgebied Walenhoek, een voormalig kleiputtencomplex. In 2014 werkt RLRL samen met de gemeente Niel aan de realisatie van een speelbos aan de Rupeldijk langsheen de route.
Samen met de landbouwsector, de natuursector en de lokale toeristische diensten ontwikkelt RLRL fietstochten met interessante haltes in het landschap. Sint-Katelijne-Waver is één van de vier gemeenten waar onze nieuwste fietsroute, Landschapsbelevenissen II, doorheen loopt. Je maakt er onderweg kennis met de geschiedenis van het domein Roosendael, je komt in het Groentemuseum ’t Grom te weten waarom sommige groenten liever onder de grond groeien en je maakt kennis met BelOrta, de grootste coöperatieve veiling van Europa.
Het Lazaruspad, tussen boer en tuinder, in Rumst laat de wandelaar kennismaken met de veelzijdige en gespecialiseerde land- en tuinbouw van deze regio.
De Klinkaartroute wordt ingewandeld op 14 juni tijdens ‘Noeveren brandt’, het Lazaruspad wordt plechtig ingehuldigd op 3 mei.
Landschapsfeest in Bonheiden, 31/08 Om ons landschap in de kijker te zetten organiseren we elk jaar op het einde van de zomervakantie een landschapsfeest in één van onze gemeenten. Dit jaar zal het feest plaatsvinden in de gemeente Bonheiden waar we enkele opvallende kleine landschapselementen en hun bewoners zullen vieren. Meer informatie binnenkort op onze website: www.rlrl.be.
Wandelnetwerk Rivierenland tot in Duffel, Schelle en Hemiksem Het wandelnetwerk Rivierenland, een netwerk van 325 km wandelpaden langs landelijke wegen, dijken en bospaden die elkaar kruisen in genummerde knooppunten, wordt in 2014 uitgebreid met extra knooppunten in de gemeenten Duffel, Schelle en Hemiksem. Ook het Callebeekbos in Hemiksem zal hier mee in opgenomen worden. Op 10 mei wordt alvast de eerste stap gezet met een publieke opruimactie om zwerfvuil te verwijderen. Bij deze een warme oproep aan alle inwoners om niet langer te sluikstorten!
De verkooppunten van onze wandelkaarten en wandelbox zijn te vinden op onze website. Onze andere publicaties kan u er gratis downloaden: www.rlrl.be/publicaties_brochures.php.
7
landschapskrant_RLR_12_def.indd 7
14-04-14 12:07
Activiteitenkalender
COLOFON Deze landschapskrant is een uitgave van Regionaal Landschap Rivierenland vzw CONTACTADRES Vrijbroekpark Hombeeksesteenweg 264 2800 Mechelen tel. 015 21 98 53 info@rlrl.be www.rlrl.be Ontdek ons op Facebook via www.facebook.com/rivierenland
26/04
Inhuldiging Goorboslei,
start 11u Sint-Katelijne-Waver & Duffel
27/04
Erfgoeddag, Landschapswandeling voor kinderen en ouders
11u-14u30, vertrek Lamot, Van Beethovenstraat 8/10, Mechelen, inschrijven via info@rlrl.be
27/04
Plantenmarkt Hombeek
10u-17u Dorpskern Hombeek
01/05
Inschrijving cursus: Ambassadeurs van het Hombeeks Plateau
sept-dec, meer info en inschrijvingen info-ambassadeur-opleiding@skynet.be
03/05
Inhuldiging Lazaruspad
13u, Lazarusstraat 1, 2840 Rumst
04/05
Week van de Groentestreek, openingsevenement 10u-17u, Veilinghal Belorta, Mechelsesteenweg 120, Sint-Katelijne-Waver
10/05
Publieke opruimactie
13u, verzamelen aan het voetbalpleintje in de Callebeekstraat, Hemiksem
18/05
Opening Otter-bevereiland, geleide wandeling ‘Otters en bevers op het spoor’ i.k.v. Oxfam Trailwalker
11u start wandeling aan boswachtershuis Broek 1 Scheyvaertshof, 13u picknick otter-bevereiland, meer info via www.rlrl.be
01/06
Schelle Gastvrij voor de bij, Picknick en inhuldiging wandelleerpad
11u-16u gemeentelijk natuurgebied Kelderijlei (zijstraat Steenwinkelstraat)
14/06
Noeveren brandt, inhuldiging Klinkaartroute
15u30-17u30, vertrek Machinehal Peeters-Van Mechelen, Noeveren 261, Niel
02/06
Start publiekswedstrijd Buiten-gewone plekjes
www.buitengewoneplekjes.be
31/07
Einde publiekswedstrijd Buiten-gewone plekjes
www.buitengewoneplekjes.be
31/08
Landschapsfeest
10u-18u, Bonheiden
13/09
Heistse Landbouwdag
10u-17u, Heerweg, Wiekevorst
21/09
Dag van de Landbouw
verschillende locaties
Landschapsquiz
DOE MEE EN WIN !
Iedereen heeft er wel eens van gedroomd om te kunnen vliegen. Deze Rivierenlandbewoners doen het dagelijks. Weet jij over welke gevleugelde vrienden we het hebben in onderstaande foto’s? Je kan kiezen uit volgende lijst: gehoornde metselbij, kerkuil, zweefvlieg, watervleermuis, bruine korenbout, laatvlieger, bruine vuurvlinder, honingbij, Atalanta, watersnuffel, huiszwaluw, gierzwaluw, blauwe reiger, steenuil
Schrijf je in op onze elektronische nieuwsbrief door een email naar nieuwsbrief@rlrl.be VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ankatrien Boulanger, wnd coördinator RLRL vzw REDACTIE Regionaal Landschap Rivierenland vzw FOTO’S Chantal Deschepper, Hilde Frateur, Aiwok2, Louis Schoeters, Charlotte De Wit, Tim Ghysels, Joke Maes, Elly Vaes, Rudy Moens, Glenn Vermeersch, Wouter Vanreusel, Isabel Alba Gonzalez, Kristof Lauwers VORMGEVING Graffito/De Verbeelding
1
2
3
4
5
6
PRIJS: De drie winnaars ontvangen het boek Landschappen voor het leven SCHIFTINGSVRAAG: In hoeveel postbussen werd deze landschapskrant afgeleverd?
DRUK Drukkerij Buroform NV DANKZIJ DE FINANCIELE STEUN VAN Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, Provincie Antwerpen, Stad Mechelen, Stad Lier, gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Berlaar, Nijlen, Heist-op-den-Berg, Duffel, Schelle en Hemiksem
Voornaam: Naam: Adres: Postnummer: Gemeente:
Stuur deze strook voor 1 juli naar: Regionaal Landschap Rivierenland vzw, Vrijbroekpark, Hombeeksesteenweg 264 2800 Mechelen info@rlrl.be
Telefoonnummer: Deze krant werd gedrukt met bio-inkt op gerecycleerd papier.
landschapskrant_RLR_12_def.indd 8
E-mail:
14-04-14 12:07