Jaarverslag jaarprogamma 2012-2013 by Regionaal Landschap Rivierenland vzw

JAARVERSLAG 2012 - JAARPROGRAMMA 2013

Regionaal Landschap Rivierenland vzw Vrijbroekpark - Hombeeksesteenweg 264 - 2800 Mechelen info@rlrl.be - www.rlrl.be - T 015 21 98 53

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Jaarverslag 2012 - Jaarprogramma 2013 Regionaal Landschap Rivierenland vzw

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Regionaal Landschap Rivierenland vzw JAARVERSLAG 2012- JAARPROGRAMMA 2013 Inhoud

WERKINGSGEBIED REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND

1.1

Situering werkingsgebied

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL

1.3

Geografisch onderscheiden van de omliggende streken

ORGANISATIE EN STRUCTUUR

2.1

Oprichting en erkenningstraject

2.2

Bestuursorganen

2.3

Personeel

2.4

Professionalisering van de organisatie

2.5

Huisvesting

2.6

Overleg en samenwerking met actoren

2.7

Communicatie

ACTIEFICHES 2012 - 2013

VERPLICHTE ACTIVITEITEN

136

4.1

Landschapskrant

136

4.2

Vormingsactiviteiten

137

4.3

Publieksactiviteiten

138

4.4

Terreinacties en acties gericht op participatie van derden aan natuurbehoud en KLE

139

RELATIE DOELSTELLINGEN-ACTIVITEITEN EN GEOGRAFISCHE SPREIDING

142

FINANCIEEL VERSLAG

144

6.1

Balans en resultatenrekening 2011

144

6.2

Begroting 2013

146

6.3

Aanwending verminderde subsidies subsidiërende overheden

147

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

AANBEVELINGEN ADVISERENDE INSTANTIES

148

7.1

Aanbevelingen betreffende de bestuursorganen

148

7.2

Aanbevelingen betreffende het werkingsgebied

150

7.3

Administratieve aanbevelingen

150

7.4

Inhoudelijke aanbevelingen en suggesties

151

8 8.1

INSTANDHOUDINGSDOELSTELLINGEN IN RLRL Kansen in RLRL

BIJLAGEN

153 153

157

Lijst van tabellen Tabel 1-1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners Tabel 2-1 Huidige samenstelling Algemene Vergadering RLRL (sinds 13/02/2012) Tabel 2-2 Huidige samenstelling Raad van Bestuur RLRL (sinds 13/02/2012) Tabel 2-3 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 13/02/2013) Tabel 2-4 Personeel RLRL 2012 Tabel 2-5 Taakomschrijving teamleden in 2012 Tabel 2-6 Geplande taakomschrijving teamleden in 2013 Tabel 2-7 Overzicht studiedagen en vormingen 2012 Tabel 2-8 Overzicht verschenen artikels in 2012 over RLRL (zie ook Bijlage 7) Tabel 3-1 Overzicht actiefiches RLRL 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen Tabel 3-2 Overzicht kunstnestenactie in 2012 Tabel 3-3 Resultaten amfibie-overzetacties 2008-2012 Tabel 3-4 Aanplantingen uitgevoerd door landschapsteam in 2012 Tabel 3-5 Overzicht van aangelegde en herstelde poelen 2010 t.e.m. 2012 Tabel 3-6 Locaties voor poelaanleg of -herstel in 2013 Tabel 3-7 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 31/12/2012 per gemeente Tabel 3-8 Evolutie beheerovereenkomsten in RLRL tussen begin 2011 en begin 2013 Tabel 4-1 Vormingsactiviteiten 2012 Tabel 4-2 Publieksactiviteiten 2012 Tabel 4-3 Bekendmakingen werking RLRL op evenementen/publieksactiviteiten van derden Tabel 4-4 Terreinacties en acties gericht op participatie van derden aan natuurbehoud en kleine landschapselementen 2012 Tabel 5-1 Overzicht actiefiches RLRL 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen Tabel 6-1 Resultatenrekening RLRL 2012 Tabel 6-2 Balans RLRL 2012 Tabel 6-3 Begroting RLRL 2013 Tabel 8-1 Habitatrichtlijngebieden in RLRL Tabel 8-2 Habitats en habitatrichtlijnsoorten van de habitatrichtlijngebieden in werkingsgebied RLRL

8 11 13 15 16 16 17 17 33 39 41 45 50 53 55 72 73 137 138 139 139 142 144 145 146 154 155

Lijst van figuren Fig. 1-1 RLRL omvat 12 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen 7 Fig. 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de getijdezoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel 9 Fig. 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland 9 Fig. 2-1 Logo Regionaal Landschap Rivierenland 28 Fig. 2-2 Communicatiemiddelen RLRL: infostand, brochure landschapsanimator, brochure fauna-akkers 29 Fig. 2-3 Een blik op de RLRL-website 30 4

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 2-4 Evolutie van het aantal bezoekers van de RLRL-website 30 Fig. 2-5 Evolutie van het aantal lezers van de nieuwsbrief van RLRL 31 Fig. 3-1: Aanvragen en plaatsing kunstnesten 2011 en 2012 41 Fig. 3-2 Resultaten kunstnestenactie 2012 42 Fig. 3-3 Inhoud van een amfibieënoverzetkit en monitoringskit 46 Fig. 3-4 Verspreidingsgebied bruine vuurvlinder (oranje) in Vlaanderen en RLRL (zwarte lijn) 47 Fig. 3-5 Plantlocaties hagen en houtkanten 2009-2013 (2012 uitgelicht) 51 Fig. 3-6 Locaties van afgewerkte poelen 2010-2012 en geplande poelen 2013 53 Fig. 3-7 Locaties met aantal en type geknotte bomen tijdens winterseizoen 2011-2012 58 Fig. 3-8 Locaties ingezaaide fauna-akkers in de Provincie Antwerpen in 2012 60 Fig. 3-9 Fauna-akkers ingezaaid in Rivierenland in 2012 61 Fig. 3-10 Terreinbezoeken autochtone groeiplaatsen in RLRL in 2012 65 Fig. 3-11 Locaties landschapsherstel in omgeving wandeltrajecten RL Rivierenland 69 Fig. 3-12 Aandachtzone voor beheerovereenkomsten: het noordelijk deel van projectgebied ‘De Goren’ 71 Fig. 3-13 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 2012 74 Fig. 3-14 Kleine landschapselementen – Kleine Steilen te Boom 74 Fig. 3-15 Terreinbezoeken ter prospectie van binnengekomen voorstellen voor de landschapswerking van de landschapsanimator (met aanduiding van stand van zake van het project). 77 Fig. 3-16 Cover brochure ‘Landschapsbelevenissen’ en fietsroute 96 Fig. 3-17 Evolutie van het aantal bezoekers van de RLRL-website 102 Fig. 3-18 Evolutie van het aantal lezers van de nieuwsbrief in 2012 103 Fig. 3-19 Infostand RLRL 106 Fig. 3-20 Eén van de 15 borden op de rondwandeling met oude postkaarten en rivierweetjes over de Nete op festival 4riVIEREN (02/09/2012, Kessel) 117 Fig. 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2012 143 Fig. 8-1 Habitatrichtlijngebieden in RLRL 155

Lijst van bijlagen Bijlage 1 Neerleggingsdocumenten Bijlage 2 Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 3 Landschapskranten Bijlage 4 Bewijsstukken vormingsactiviteiten Bijlage 5 Illustratiemateriaal publieksactiviteiten Bijlage 6 Publicaties Bijlage 7 Persartikels Bijlage 8 Financiële documenten

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

OVERZICHT ACTIEFICHES RLRL (realisaties 2012 en planning 2013) I - Natuurbehoud en kleine landschapselementen 1. Zwaluwen 2. AmfibieĂŤn op pad 3. Vlinders 4. Hagen en houtkanten 5. Poelen 6. Hoogstamboomgaarden 7. Knotboom zoekt kachel 8. Fauna-akkers II - Landschapszorg en streekeigen karakter 9. Autochtone bomen en struiken 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten 13. Landschapsanimator en landschapsteams 14. Herstel klein bouwkundig erfgoed 15. Gebiedsgerichte projecten 16. Landschapsbeheerplan Kesselse Heide 17. Streekontwikkeling Rupelstreek 18. Buiten-gewone plekjes III - Recreatief medegebruik en natuurrecreatie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland 20. Themawandellussen 21. Landschapsbelevenissen 22. Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen IV - Natuureducatie en sensibilisatie 23. Landschapskrant, website en e-nieuwsbrief 24. Bekendmaking RLRL op evenementen van partners 25. Educatieve activiteiten hoogstamboomgaarden 26. Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen en struiken 27. Educatieve activiteiten poelen 28. Opleiding Rivierenland-knotteam 29. Educatieve activiteiten zwaluwen 30. Otter gespot 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker 32. Rivierfilms - Rupelfilm 33. Opleidingsreeks Rivierkenner 34. Onbekend onbemind? 35. 4riVIERen 36. Publieke plantactie speelbos Reet 37. Plechtige opening speelbos Kruiskensberg 38. Openingen wandeltrajecten Rivierenland 39. Wandelhelpersdag 40. Zomerzoektochten 41. Wandelactiviteiten in Rivierenland 42. Erfgoeddag 43. Scheldehappening

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Werkingsgebied Regionaal Landschap Rivierenland

1.1 Situering werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland ligt in het zuidwesten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 12 gemeenten: Berlaar, Bonheiden, Boom, Heistop-den-Berg, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Putte, Rumst, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek (Fig. 1-1).

Fig. 1-1 RLRL omvat 12 gemeenten in het zuidwesten van de provincie Antwerpen

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

1.2

Administratieve afbakening en oppervlakte van RLRL

Het werkingsgebied van RLRL is volledig gelegen in de Provincie Antwerpen en omvat het grondgebied van de gemeenten Berlaar, Bonheiden, Boom, Heist-op-den-Berg, Lier, Mechelen, Niel, Nijlen, Putte, Rumst, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek (Tabel 1-1 en Fig. 1-1). Boom, Niel en Rumst behoren tot het arrondissement Antwerpen; de overige gemeenten tot het arrondissement Mechelen. De totale oppervlakte van het werkingsgebied RLRL bedraagt 42.672,64 ha. De oppervlakte per gemeente, evenals het aantal inwoners wordt weergegeven in Tabel 1-1. Tabel 1-1 Gemeenten aangesloten bij RLRL, hun absolute en relatieve oppervlakte en aantal inwoners

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

gemeente Berlaar Bonheiden Boom Heist-op-den-berg Lier Mechelen Niel Nijlen Putte Rumst Sint-Katelijne-Waver Willebroek totaal

oppervlakte (ha) 2.452,46 2.912,32 737,32 8.665,95 4.978,85 6.574,43 530,97 3.915,68 3.518,99 2.021,87 3.622,10 2.741,70 42.672,64

% oppervlakte 5,75 6,82 1,73 20,31 11,67 15,41 1,24 9,18 8,25 4,74 8,49 6,42 100

aantal inwoners (01/01/2010) 10.887 14.668 16.670 39.866 33.924 80.885 9.280 21.572 16.382 14.653 20.147 24.204 303.138

% aantal inwoners 3,59 4,84 5,50 13,15 11,19 26,68 3,06 7,12 5,40 4,83 6,65 7,98 100

1.3 Geografisch onderscheiden van de omliggende streken Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland is opgebouwd rond de benedenlopen van de grote getijdegebonden zoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel. Het typische zoetwatergetijdenrivierenlandschap, met haar valleien en interfluvia, vormt de ‘blauwe draad’ doorheen het landschap (Fig. 1-2). Het voorkomen van getijdegebonden delen van de zoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel vormt meteen ook het onderscheid met de omliggende streken. De getijdewerking beïnvloedt de gehele loop van de Rupel, en de benedenlopen van de Dijle, Zenne en Nete. Verder stroomopwaarts stopt deze invloed en krijgt het landschap ook andere dominerende kenmerken. Zo gaat het landschap rondom RL Rivierenland naar het noorden en het noordoosten toe over in de echte Kempen met haar typische zandgronden (RL de Voorkempen en RL Kleine en Grote Nete), terwijl in het zuiden de overgang gevormd wordt naar de iets zwaardere bodemtexturen en een andere geomorfologie met een meer geaccidenteerd reliëf (RL Groene Corridor, RL Dijleland, RL Noord-Hageland). Regionaal Landschap Rivierenland is dus te onderscheiden van de omliggende streken door vooral de aanwezigheid van de getijde gebonden delen van de zoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel, en de daarmee geassocieerde geografische, landschappelijke en ecologische kenmerken (geïllustreerd in Fig. 1-3).

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 1-2 RLRL ligt rondom de benedenlopen van de getijdezoetwaterrivieren Nete, Dijle, Zenne en Rupel

Fig. 1-3 Enkele typische streekbeelden uit het Rivierenland (van boven links naar onder rechts: Zenne, kleiput, trage weg met kleine landschapselementen, schrale graslanden op rivierdonk met hoeve, broekbos, natte ruigte met dotterbloem, vochtige hooilanden met echte koekoeksbloem, Zennegat met riviergehuchtje, vollegrondsgroententeelt)

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Organisatie en structuur

2.1 Oprichting en erkenningstraject 2.1.1 Oprichting Gegroeid uit de twee gebiedsgerichte projecten ‘Natuurproject Beneden-Dijle’ en ‘Itterbeekvalleiproject’ en uitgebreid met de gemeente Nijlen en de Rupelgemeenten Rumst, Boom en Niel werd op 3 juli 2008 Regionaal Landschap Rivierenland opgericht tijdens de officiële oprichtingsvergadering in het Provinciaal Instituut voor Milieueducatie in Lier. Tot de Algemene Vergadering traden 48 vaste leden, 8 adviserende leden en 9 geassocieerde leden toe (zie verder). De statuten werden door alle partners goedgekeurd en ondertekend. Er werd een Raad van Bestuur, een Dagelijks Bestuur, een voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester verkozen (zie verder). De oprichtingsakte met statuten, het verslag van de oprichtingsvergadering, het ledenregister, de lijst van bestuurders en volmachthouders werden neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel te Mechelen op 09/07/2008. De oprichtingsakte verscheen in het Belgisch Staatsblad op 18/07/2008. Vanaf 3 juli 2008 was Regionaal Landschap Rivierenland vzw dus officieel gestart, al werd de werking van de twee gebiedsgerichte projecten verdergezet. De nieuwe vzw ontving vanaf dan eigen subsidies van de deelnemende gemeenten, de provincie en Stad Mechelen. In de loop van 2008 werden drie personeelsleden aangeworven op de vzw, die de projectwerking verder professioneel uitbouwden. De afkorting van Regionaal Landschap Rivierenland vzw is voorlopig officieel RLR vzw, maar in de praktijk RLRL vzw wegens de bezette domeinnaam rlr.be.

2.1.2 Statuten De oprichtingsstatuten van de vzw werden goedgekeurd tijdens de oprichtingsvergadering van 3 juli 2008, neergelegd bij de Griffie van de Rechtbank van Koophandel te Mechelen op 09/07/2008 en gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 18/07/2008. Sindsdien werden de statuten niet meer gewijzigd.

2.1.3 Voordracht door deputatie In de zitting van 28 februari 2008 besliste de deputatie van de provincie Antwerpen om een regionaal landschap op te richten in de regio Mechelen-Lier (toen nog met werknaam ‘Regionaal Landschap NeteDijle-Rupel’). Op 26 juni 2008 besliste de provincieraad van de provincie Antwerpen om toe te treden tot het regionaal landschap, nu onder de officiële naam Rivierenland. Na een werkperiode van twee jaar droeg de deputatie het regionaal landschap halverwege 2010 voor ter erkenning door de Vlaamse regering.

2.1.4 Erkenning door Vlaams minister voor leefmilieu Op voordracht van de provincie Antwerpen werd op 3 juni 2010 het dossier ter aanvraag van een voorlopige erkenning door de Vlaamse Regering, ingediend bij het kabinet van de minister bevoegd voor leefmilieu. Op 30 november 2010 keurde minister Schauvliege de voorlopige erkenning van Regionaal Landschap Rivierenland goed, met ingang van 1 december 2010.

2.1.5 Erkenning door Vlaams minister voor Onroerend Erfgoed Op 8 mei 2011 diende RLRL een dossier ter aanvraag van een erkenning door de Vlaams minister van Onroerend Erfgoed. Dit dossier werd door minister Bourgeois goedgekeurd op 18 juli 2011. De werking van een landschapsanimator startte officieel vanaf 1 januari 2012.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

2.2 Bestuursorganen 2.2.1 Algemene vergadering De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties, conform het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/1998. Op vraag van verschillende organisaties werd in de statuten voorzien dat de Algemene Vergadering kan worden uitgebreid met ‘geassocieerde leden’, die zonder stemrecht de vergaderingen kunnen bijwonen. De Algemene Vergadering werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering op 03/07/2008, en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 19/02/2009, van 11/03/2010, van 17/02/2011 en de Algemene Vergadering van 13/02/2012 (zie neerleggingsdocumenten in Bijlage 1). In Tabel 2-1 is de huidige samenstelling van de Algemene Vergadering weergegeven. Het verslag van de Algemene Vergadering van 13/02/2012 is te vinden in Bijlage 2. Van de 98 vertegenwoordigers van de 49 vaste leden van de Algemene Vergadering zijn 75 mannen en 23 vrouwen (24%), bij de 14 vertegenwoordigers van de 7 adviserende leden zijn er 7 mannen en 7 vrouwen (50%), en bij de 20 vertegenwoordigers van de 13 geassocieerde leden zijn er 22 mannen en 1 vrouw (4%). Tabel 2-1 Huidige samenstelling Algemene Vergadering RLRL (sinds 13/02/2012) VASTE LEDEN (stemgerechtigd) - de leden van de Raad van Bestuur zijn vetgedrukt Organisatie

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

Provincie Antwerpen

Rik Röttger

Bart De Nijn

Gemeente Berlaar

Ingeborg Van Hoof

Walter Horemans

Gemeente Bonheiden

Steven Morrens

Sonia Nicolet

Gemeente Boom

Anita Ceulemans

Patrick Marnef

Gemeente Heist-op-den-Berg

Luc Vleugels

Carl Verelst

Gemeente Niel

Freddy Vermeiren

Tom De Vries

Gemeente Nijlen

Griet Van Olmen

Stad Lier

Guido Van den Bogaert

Gert Van Eester

Stad Mechelen

Marina De Bie

Karel Geys

Gemeente Putte

Maria Liekens

Alfons Vekemans

Gemeente Rumst

Wendy Weckhuysen

Chris Ceuppens

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Bert De Keyser

Jan Van Asch

Gemeente Willebroek

Guido Kerremans

Marc De Laet

Jeugdbond voor Natuur en Milieu Mechelen

Hanne Hendrickx

Wim Verbist

Natuurpunt

Jan Soors

Stefan Versweyveld

Natuurpunt Beheer

Willy Ibens

Sabine Lemaire

Natuurpunt De Putter

Peter Hendrickx

Eddy Mampaey

Natuurpunt De Wielewaal

Luc Swaegers

Paul De Haes

Natuurpunt Grote Nete kern Heist-o/d-berg

Stefaan Janssens

Sjaak Schoonderwoerd

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Bert Delanoeije

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Tom Andries

Filip Van den Wyngaert

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Ann Pinceel

Godelieve Janssens

Natuurpunt MR kern Willebroek

Carl Van den Broeck

Wim Candries

Natuurpunt Oude Spoorweg

Johan Asselberghs

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Rupelstreek

Erik De Keersmaecker

Francis Mertens

GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

VASTE LEDEN (stemgerechtigd)

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Rita Claes

Fried Happaerts

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

Geert Bekaert

Danny Dewelde

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Rutger Steenmeijer

Erik Baptist

Algemeen Boerensyndicaat

René Van Beveren

Luc Van Dommelen

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Evi Van Camp

Peter Bartels

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Wim Blockx

Gert Van De Moortel

Groene Kring

Ellen Vos

Benny Casteels

Katholiek Vormingswerk van Landelijke Vrouwen - Agra

Kathleen Janssen

Landelijke Gilden

Marc Van Praet

Gidsenbond Mechelen

Herman Vermeulen

Frans De Wachter

Kempens Landschap

Philippe De Backer

Annemie Nagels

Lier en het Pallieterland

Paul Boënne

Christine De Ceuster

Pasar

Willy Van Asbroeck

Sofie Verschueren

Toerisme Provincie Antwerpen

Gilles Facon

Gaston Maes

Toerisme Rupelstreek - Vaartland

Stijn Bogaert

Karin De Mulder

Toerisme Scheldeland

Chris Ceuppens

Inge Stevens

Toerisme Sint-Katelijne-Waver

Eric Janssens

Harry Vermeir

V.V.V. Mechelen

Frank Nobels

Rebekka Koch

Gidsenvereniging Scheldelanders vzw

André Gysemans

Annemie Goris

WBE Antwerpen Zuid - Rupelstreek

Daniël Vanherbergen

Florent Jacobs

WBE Berg en Dal

Paul Van Roosbroeck

Jan De Meutter

WBE Jaboom

Wouter Dits

Michel Schueremans

WBE Regio Lier

Paul Van Camp

Frans Bisaerts

WBE Rupeldal - De Bocht

Jean-Pierre Vanden Weghe

Patrick Huysmans

ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

Agentschap voor Natuur en Bos

Hans De Schryver

Koen Deheegher

Agentschap R-O Antwerpen - Onroerend Erfgoed

Jasmine Michielsen

Eddy Timmers

Toerisme Vlaanderen

Lisbeth Stalpaert

Hilde Thys

Willy Beullens

Adviserende leden

ADVISERENDE LEDEN (niet stemgerechtigd):

ALBON

Liesbeth Vandekerckhove

Tom Vander Elst

Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling

Yves Marcipont

Ilse Maes

Vlaamse Landmaatschappij

Ria Gielis

Johan De Ridder

Dienst milieu- en natuurbehoud provincie

Dirk Vandenbussche

Hilde Van Look

Gemeentelijke milieudiensten

Geassocieerde leden

GEASSOCIEERDE LEDEN (niet stemgerechtigd): GEASSOCIEERDE LEDEN (niet stemgerechtigd)

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

Bosgroep Antwerpen Zuid

Martine Van Goethem

Johan Teughels

Erf en Heem

Gert Renkin

Jan Segers

Midzeelhoeve - 't Grom

Jan Segers

Eric Janssens

Igemo

Peter De Bruyne

Jos Hellemans

Polder Battenbroek

Hubert De Meester

Paul Schelkens

Polder van Lier

John Roothooft

Bart Verreth

Polder van Willebroek

Eduard Muysoms

Gaston Weymiens

Werkgroep Hombeeks Plateau

Walter Verbruggen

Karel De Wit

Proefstation voor de Groententeelt vzw

Raf De Vis

Nationale Boomgaardenstichting - Mechelse Pomologen

Edhard Vets

Polder van Rumst

Jan Van Capellen

Provinciale Landbouwkamer

Alfons Gios

Bosgroep Zuiderkempen

Jan Milis

Peter Bartels

Jan Seynaeve

De Algemene vergadering werd in 2012 éénmaal samengeroepen: AV 13/02/2012 (verslag zie Bijlage 2)

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Van de 49 stemgerechtigde leden waren er 33 vertegenwoordigd (24 aanwezigen en 9 volmachten), 9 verontschuldigd en 7 afwezig: Hieronder volgt een overzicht van de agendapunten: • Goedkeuring vorig verslag • Hersamenstelling Algemene Vergadering en wijziging vertegenwoordigingen Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Dagelijks Bestuur • Verkiezing Raad van Bestuur • Wijziging statuten RLRL • Personeel RLRL • Jaarverslag 2011 – Jaarprogramma 2012 • Jaarrekening 2011 – begroting 2012 • Kwijting van de bestuurders • Varia

2.2.2 Raad van bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Rivierenland is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden. De Raad van Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (03/07/2008), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 19/02/2009, van 11/03/2010, van 17/02/2011 en de Algemene Vergadering van 13/02/2012 (zie neerleggingsdocumenten in Bijlage 1). In Tabel 2-2 is de huidige samenstelling van de Raad van Bestuur weergegeven. De verslagen van de Raad van Bestuur zijn te vinden in Bijlage 2. De 1/3-regel uit het Besluit op de regionale landschappen werd geëerbiedigd: precies 1/3 van de bestuurders komt uit de groep van overheden, precies 1/3 uit de groep van erkende natuur- en milieuverenigingen, en precies 1/3 uit de groep van erkende landbouwverenigingen, erkende toerismeverenigingen en erkende wildbeheereenheden. Van de 39 bestuurders + 1 adviserende bestuurder zijn 32 mannen en 8 vrouwen (20%). Tabel 2-2 Huidige samenstelling Raad van Bestuur RLRL (sinds 13/02/2012) vertegenwoordiger

Organisatie

GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger

Provincie Antwerpen

Ingeborg Van Hoof

Gemeente Berlaar

Steven Morrens

Gemeente Bonheiden

Anita Ceulemans

Gemeente Boom

Luc Vleugels

Gemeente Heist-op-den-Berg

Freddy Vermeiren

Gemeente Niel

Griet Van Olmen

Gemeente Nijlen

Guido Van den Bogaert

Stad Lier

Karel Geys

Stad Mechelen

Maria Liekens

Gemeente Putte

Wendy Weckhuysen

Gemeente Rumst

Bert De Keyser

Gemeente Sint-Katelijne-Waver

Guido Kerremans

Gemeente Willebroek

Jan Soors

Natuurpunt

Willy Ibens

Natuurpunt Beheer

Luc Swaegers

Natuurpunt De Wielewaal

Stefaan Janssens

Natuurpunt Grote Nete kern Heist-o/d-berg

Bert Delanoeije

Natuurpunt Mechels Rivierengebied (MR)

Tom Andries

Natuurpunt MR kern Cassenbroek/Bonheiden

Ann Pinceel

Natuurpunt MR kern Sint-Katelijne-Waver

Carl Van den Broeck

Natuurpunt MR kern Willebroek

Ludo Bakkovens

Natuurpunt Oude Spoorweg

Erik De Keersmaecker

Natuurpunt Rupelstreek

Rita Claes

Natuurpunt Rupelstreek kern Boom-Rumst

Geert Bekaert

Vereniging voor Milieueducatie Provincie Antwerpen

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Rutger Steenmeijer

Vereniging voor Natuur en Stedenschoon

Rene Van Beveren

Algemeen Boerensyndicaat

Evi Van Camp

Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen

Wim Blockx

Boerenbond Arrondissementsraad Mechelen

Marc Van Praet

Landelijke Gilden

Philippe De Backer

Kempens Landschap

Paul Boënne

Lier en het Pallieterland

Gilles Facon

Toerisme Provincie Antwerpen

Stijn Bogaert

Toerisme Rupelstreek - Vaartland

Chris Ceuppens

Toerisme Scheldeland

Daniël Vanherbergen

WBE Antwerpen Zuid - Rupelstreek

Paul Van Roosbroeck

WBE Berg en Dal

Wouter Dits

WBE Jaboom

Jean-Pierre Vanden Weghe ADVISEREND LID (niet stemgerechtigd)

WBE Rupeldal - De Bocht

Hans De Schryver

Agentschap voor Natuur en Bos

Jasmine Michielsen /Eline Buyle

Agentschap Ruimte en Erfgoed

Vergaderingen van de Raad van Bestuur in 2012: Op 13/02/2012 (23 van de 39 stemgerechtigde leden aanwezig of vertegenwoordigd) werden volgende agendapunten behandeld: • Goedkeuring vorig verslag • Personeel • Algemene zaken en financiën (Jaarrekening 2011 – begroting 2012) • Stavaza projecten (fauna-akkers, wandelgebied RLRL-oost …) • Eerste voorstel jaarprogramma 2012 • Varia Op 05/06/2012 (23 van de 39 stemgerechtigde leden aanwezig of vertegenwoordigd) werden volgende agendapunten behandeld: • Woordje uitleg door Gemeente Rumst over de plannen rond natuur en landschap • Goedkeuring vorig verslag • Personeel + wissel DB • Interne staatshervorming – witboek doorbraak 64 • Nieuwe projecten voor 2013 –PDPO Buitengewone plekjes (Moïra Heyn (VIA medewerker) • Stand van zaken lopende projecten • Huisvesting RLRL • Varia Op 20/09/2012 (21 van de 39 stemgerechtigde leden aanwezig of vertegenwoordigd) werden volgende agendapunten behandeld: • Woordje uitleg door Gemeente Nijlen over de plannen rond natuur en landschap • Goedkeuring vorig verslag • Presentatie Landschapsbeelden door Sandra Vandewiele (Provincie Antwerpen) • Personeel • Financieel • Interne staatshervorming – witboek doorbraak 64 • Stand van zaken lopende projecten (poelen, zwaluwen, wandelproject Rivierenland, Plant van Hier, LSK…) • Voorbereiding jaarprogramma 2013 + definitief erkenningsdossier 2013-2020 • Huisvesting RLRL • Varia Op 12/12/12 (21 van de 39 stemgerechtigde leden aanwezig of vertegenwoordigd) werden volgende agendapunten behandeld: • Toelichting Stad Mechelen natuur en landschap • Goedkeuring vorig verslag 14

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 • • • • • • • •

Personeel Witboek – interne staatshervorming - stavaza Projecten stavaza – jaarverslag 2012 Jaarplanning 2013 + lange termijnplanning definitieve erkenningsaanvraag + begroting 2013 Huisvesting RLRL Verkiezingen RvB en DB 2013 Uitbreiding werkingsgebied RLRL? Varia

2.2.3 Dagelijks bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Het Dagelijks Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (03/07/2008), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 19/02/2009, van 11/03/2010, en bleef gelijk in 2011 en 2012 (zie neerleggingsdocumenten in Bijlage 1). In Tabel 2-3 is de huidige samenstelling van het Dagelijks Bestuur weergegeven. Tijdens de Raad van Bestuur van 05/06/12 werd de vervanging van Evi Van Camp (BB) door Marc Van Praet (LG) als penningmeester goedgekeurd. Van de 5 dagelijks bestuurders zijn er 5 mannen en 0 vrouwen (0%) sinds de tweede helft van 2012. RLRL heeft een vrouwelijke coördinator en een vrouwelijke waarnemende coördinator. Tabel 2-3 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLRL (sinds 13/02/2013) Doelgroep provincie en /of gemeenten Karel Geys, vertegenwoordiger stad Mechelen (voorzitter) Steven Morrens, vertegenwoordiger gemeente Bonheiden (ondervoorzitter) Rik Röttger, vertegenwoordiger provincie Antwerpen Doelgroep erkende milieu- en natuurverenigingen Bert Delanoeije, vertegenwoordiger Natuurpunt Mechels Rivierengebied (secretaris) Doelgroep erkende verenigingen voor toerisme, landbouw en wildbeheer Evi Van Camp, vertegenwoordiger Boerenbond Arrondissementsraad Antwerpen (penningmeester) Marc Van Praet, consulent Landelijke Gilden (vervangt Evi Van Camp sinds 05/06/12)

Het Dagelijks Bestuur kwam in 2012 zes maal samen: op 27/02/2012, 23/04/2012, 30/05/2012, 20/08/2012, 26/11/2012 en 12/12/2012. De vaste agendapunten zijn: algemene zaken, personeel, projecten - samenwerkingen, voorbereiding bestuursvergaderingen.

2.3 Personeel 2.3.1 Personeelsbestand RLRL In 2012 werd de landschapsanimator aangesteld (middelen vanuit Onroerend Erfgoed vanaf 1/1/12), de communicatiemedewerker vervangen (tijdelijk door Sophie Thiebaut en definitief door Bart Vermylen), de polyvalent medewerker vervangen (ontslag wegens jobaanbieding bij Mina-raad) door een (tijdelijke) projectmedewerker (definitief vervangen vanaf 1/1/2013 door Joke Maes), en de stafmedewerker vervangen voor de 4 Antwerpse regionale landschappen (wegens nieuwe functie Sabine Caremans binnen provincie Antwerpen) en een extra projectmedewerker aangeworven in het kader van het PDPO project Buitengewone plekjes (RLRL coördineert het project). De personeelsbezetting in 2012 is weergegeven in Tabel 2-4 (ongeveer 5,6 VTE op de loonrol van RLRL), de functieverdeling in Tabel 2-5.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Tabel 2-4 Personeel RLRL 2012 Functie

naam

regime

loonrol

Coördinator

Martine Couvreur

100%

RLRL

* * *

* *

* * * * * * *

waarnemend coördinator

Ankatrien Boulanger

100%

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

RLRL

x x x

x x

x x x x

landschapsanimator (KLE, autochtone bomen en struiken, Tim Ghysels 100% speelbos, voorbereiding projecten landschapsanimator) polyvalent medewerker (algemene Anke Geeraerts 100% ondersteuning, projectmedewerker Flor natuurrecreatie, soortbescherming) 80% Verschaeren projectmedewerker (kleine landschapselementen (poelen – knotbomen), rivierprojecten)

100%

Sophie Thiebaut

80%

Bart Vermylen

100%

RLRL

Projectmedewerker PDPO Buitengewone Plekjes

Charlotte Wit

100%

PDPO en RLRL

bedrijfsplanner

Katrien Proost

50% vanuit VLM in RLRL

VLM

Moïra Heyn

100% voor de 4 Antwerpse RL’en

RLDV**

stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen (VIA)

a s o n d

RLRL

Elly Vaes

communicatiemedewerker

f m a m j

RLRL

x x x

x x

x x x x x x x

x x

x - -

- -

- - x x x x x

x x

x x x x x x x

RLRL: basisfinanciering ANB, OE, provincie en gemeenten * moederschapsrust, ouderschapsverlof, onbetaald verlof, wettelijk en bijkomend verlof - : ziekteverlof ** met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Tabel 2-5 Taakomschrijving teamleden in 2012 functie

naam

waarnemend coördinator

Ankatrien Boulanger

landschapsanimator

Tim Ghysels

projectmedewerker natuur en landschap

Elly Vaes

polyvalent medewerker

Anke Geeraerts / Flor Verschaeren

projectmedewerker PDPO

Charlotte De Wit

100%

Voorbereiding Buitengewone plekjes PDPO project + ontwerpen plantacties/terreininrichtingen/poelen

communicatiemedewerker

Sophie Thiebaut /Bart Vermylen

100%

Communicatiemedia en pers, IT-ondersteuning, ondersteuning vormingen en publieksactiviteiten

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

bedrijfsplanner

stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen

Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLRL-projecten met landbouwraakvlakken

Katrien Proost

100% (VLM)

Moïra Heyn

Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse 100% regionale landschappen, gemeenschappelijke (Antw. projectaanvragen Antwerpse RL’en, afstemmen RL’en) onderlinge werking en potentiële synergiën;

In 2013 blijft de waarnemend coördinator de coördinator vervangen (wegens ouderschapsverlof en onbetaald verlof, tijdskrediet voor 3 jaar voorzien vanaf 2014). De vervanging van de polyvalent medewerker door een projectmedewerker natuur en natuurrecreatie gaat van start op 1 januari 2013. In kader van het goedgekeurde PDPO project ‘Buitengewone Plekjes’ werft RLRL een extra projectmedewerker om de coördinatie van het project binnen de provincie Antwerpen in goede banen te leiden. Bovendien zal zij ook de realisatie op terrein organiseren in kader van het landschapsbeheerplan ‘Kesselse Heide’. De geplande functieverdeling voor 2013 is opgenomen in Tabel 2-6. Tabel 2-6 Geplande taakomschrijving teamleden in 2013 functie

naam

waarnemend coördinator

Ankatrien Boulanger

landschapsanimator

Tim Ghysels

projectmedewerker natuur Elly Vaes en landschap projectmedewerker natuur Joke Maes en natuurrecreatie

projectmedewerker PDPO

Charlotte De Wit

communicatiemedewerker

Bart Vermylen

bedrijfsplanner

Katrien Proost

stafmedewerker Antwerpse Moïra Heyn regionale landschappen

regime taakomschrijving Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid 100% programmatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, eindredactie communicatie Landschapsherstel, kleine landschapselementen (hagen, heggen en houtkanten, bosaanplanten…), autochtone 100% bomen en struiken, klein bouwkundig erfgoed, vormingen en publieksactiviteiten Projecten natuurbehoud, kleine landschapselementen 100% (poelen en knotbomen), , vormingen en publieksactiviteiten Projecten soortbescherming, natuurrecreatie 100% (wandelproject, themalussen…), natuureducatie, vormingen en publieksactiviteiten Buitengewone plekjes PDPO project, uitvoering landschapsbeheerplan, ondersteuning 100% landschapsherstelplannen, vormingen en publieksactiviteiten Communicatiemedia en pers, IT-ondersteuning, 100% ondersteuning vormingen en publieksactiviteiten Promotie en opvolgen van beheerovereenkomsten met 100% landbouwers voor agromilieumaatregelen op (VLM) landbouwbedrijven; participatie in RLRL-projecten met landbouwraakvlakken Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse 100% regionale landschappen, gemeenschappelijke (Antw. projectaanvragen Antwerpse RL’en, afstemmen RL’en) onderlinge werking en potentiële synergiën;

2.3.2 Deelname aan studiedagen en vormingen Het personeel van RLRL neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken (Tabel 2-7). Tabel 2-7 Overzicht studiedagen en vormingen 2012 datum 11/01/2012

plaats Nijlen

titel

organisator

deelnemer RLRL

Rivierkenner

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek

Ankatrien, Elly, Tim

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

14/01/2012

Bonheiden

Knotcursus

RLRL

Tim, Katrien

25/01/2012

Lier

Rivierkenner

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek

Ankatrien, Elly, Anke

02/02/2012

Boom

Netwerkmoment landschapswandeling

Provincie Antwerpen

Ankatrien, Tim, Sophie, Elly

08/02/2012

Boom

Rivierkenner

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek

Ankatrien, Tim, Elly

11/02/2012

Antwerpen

Contactdag Ankona

Ankona, UA

Tim, Elly

29/02/2012

Klein-Willebroek

Rivierkenner

03/03/2012

Boom

Boottocht Rivierkenner

07/03/2012

Hasselt

SOLABIO

08/03/2012

Willebroek

Creatief met wilgenvlechtwerk

Inverde

Elly

15/03/2012

Wintam

Expertensessie Scheldehelden

VLM

Ankatrien

17/03/2012

Mechelen

Rivierkenner

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek

Elly

27/03/2012

Boom

Congres: Planning our Green Heritage

Provincie Antwerpen

Tim Ghysels

31/03/2012

Kruibeke/Hamme

Rivierkenner

14/03/2012

Lier

Rivierkenner

18/04/2012

Antwerpen

Fortenoverlegdag

Provincie Antwerpen

Tim

05/05/2012

Boom

Opening Ecohuis

Gemeente Boom

Ankatrien

10/05/2012

Antwerpen

Infosessie Terra Nova

Provincie Antwerpen

Elly

14/05/2012

Brussel

20 jaar Natura 2000

ANB

Ankatrien

12/06/2012

Brussel

Colloquium Trage Wegen

22/06/2012

Brussel

AGNABIO

25/06/2012

Itegem

Infomarkt Sigmaplan Grote Nete + toelichting voor landbouwers

ANB, W&Z

Elly

28/06/2012

Schoten

cursus hagen snoeien

Inverde

Tim

23/08/2012

Antwerpen

Infosessie Geloket

Provincie Antwerpen

Ankatrien

18/09/2012

Antwerpen

vorming: 'Sociale actualia: Tijdskrediet & Europese aanvullende vakantie'

Securex

Ankatrien

18/10/2012

Mechelen

infosessie Erfgoeddag 2013

Erfgoedcel Mechelen Tim, Bart

14/11/2012

Leuven

Landbouwer en recreant

Vlaams Ruraal Netwerk

Flor

20/11/2012

Mechelen

Cursus Venice boekhouden

RLRL

Ankatrien, Rina

22/11/2012

Averbode

Workshop toeristischrecreatieve ontsluiting klein religieus erfgoed

Kempens Landschap

Tim

24/11/2012

Mechelen

Studiedag ‘Bijen in nood’

Natuurpunt

Elly

28/11/2012

Boom

Netwerkevent: Bedrijven Rupelstreek als ecologische brug naar biodiversiteit

ELAH

Ankatrien

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek RLRL, TRVL en NP Rupelstreek Provincie Limburg, RLLK, RLKM, RLHV, ANB, NP, VLM…

RLRL, TRVL en NP Rupelstreek RLRL, TRVL en NP Rupelstreek

VVP en vzw Trage Wegen LV, LNE, VLM, VMM & INBO

Elly, Ankatrien Elly, Ankatrien Ankatrien

Elly, Ankatrien Elly, Ankatrien

Anke Ankatrien

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Leuven

Stedenbouw, groenvoorziening en biodiversiteit

vzw Vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud

Ankatrien

7/12/2012

Brussel

Voorstelling rapport: Aanbevelingen voor natuurbeleid in landbouwgebied

INBO

Ankatrien

11/12/2012

Loonbeek

Cursus heggen leggen

Inverde

Tim

14/12/2012

Sint-KatelijneWaver

Autocarrit Erfgoed SKW

Toerisme SintKatelijne-Waver

Tim

19/12/2012

Loonbeek

Heggen leggen

Inverde

Elly

6/12/2012

2.4 Professionalisering van de organisatie 2.4.1 Personeelsbeleid Regionaal Landschap Rivierenland streeft naar een efficiënt, duurzaam en personeelsvriendelijk personeelsbeleid. In dat kader wordt volgende werkwijze gehanteerd: Elektronische prestatie-ingaven en agendabeheer • Prestatiestaten en verlofplanning worden dagelijks digitaal ingevoerd door alle medewerkers. • Afspraken worden door ieder teamlid ingevoerd op een gedeelde online agenda. Personeelsvriendelijk en duurzaam vervoersbeleid • Woonwerkvervoer met openbaar vervoer wordt volledig terugbetaald via een ‘derdebetalersovereenkomst’; woonwerkvervoer per fiets wordt vergoed via een fietsvergoeding. • Voor de dienstverplaatsingen werd een contract afgesloten met ‘Cambio autodelen’, zodat medewerkers zonder eigen wagen of medewerkers die ver van de werkplek wonen vlakbij het secretariaat van RLRL een wagen kunnen reserveren. • Om dienstverplaatsingen met de trein en per fiets efficiënter te maken investeerde RLRL in de aankoop en het onderhoud van een plooifiets. Gunstig personeelsbeleid Medewerkers van RLRL beschikken over een gunstige verlofregeling, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, fietsvergoeding, een hospitalisatieverzekering en maaltijdcheques. Regelmatig teamoverleg Tweewekelijks worden algemene zaken, lopende en komende projecten en varia besproken tijdens het teamoverleg. Hiervan wordt een verslag bijgehouden. Daarnaast is er frequent informeel overleg en uitwisseling over de dagdagelijkse werking. Ruimte voor vorming en bijscholing Medewerkers krijgen de kans om hun kennis en vaardigheden uit te breiden door deelname aan studiedagen, workshops, vormingen en bijscholing. Medewerkers kunnen erg zelfstandig werken en krijgen veel ruimte voor eigen inbreng. Jaarlijkse functioneringsgesprekken Jaarlijks is er een functioneringsgesprek tussen de coördinator en elke medewerker. Een verslag hiervan wordt door beiden ondertekend en gebruikt als insteek voor het volgende jaar. Medewerkers kunnen doorheen het jaar beroep doen op de coördinator om persoonlijke verwachtingen, problemen e.d. te bespreken. Bij zaken die binnen het team niet kunnen opgelost worden, wordt het Dagelijks Bestuur betrokken.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Transparante aanwervingsprocedure Aanwerving van personeel gebeurt volgens een vaste procedure (inzake publicatie van de vacature, behandeling van de kandidaturen, communicatie, sollicitatieproef en beslissingsprocedure).

2.4.2 Administratief beleid Ter ondersteuning van het administratief beleid werden volgende stappen ondernomen: Opstellen van een huishoudelijk reglement In het huishoudelijk reglement, goedgekeurd door de Raad van Bestuur, wordt bepaald hoe de dagelijkse werking van RLRL verloopt (verantwoordelijkheden coördinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen). Ondersteunend personeel Sinds mei 2011 werkt RLRL samen met ATEL, een Mechelse organisatie die via een ‘WEP+’-contract mensen met beperkte kansen op de arbeidsmarkt opleidt en op stage zendt bij diverse organisaties. Zo doet RLRL mits een beperkte vergoeding beroep op een halftijds administratieve medewerker, die de algemene administratieve ondersteuning van de vzw verzorgt. Elke stagiair blijft maximaal zes maanden. Tot het takenpakket behoren onder meer ondersteuning van de boekhouding en de algemene administratieve taken. Sinds de start van 2012 is er (opnieuw) een communicatiemedewerker in dienst. Tot het takenpakket behoren onder meer professionalisering van het communicatiebeleid (website, elektronische nieuwsbrief, perscontacten, persmomenten, landschapsflits, Facebook…), het uitwerken van een communicatieplan, ondersteunen projectmedewerkers bij hun communicatie, redactie landschapskrant in samenwerking met het team enzoverder. Ondersteuning projectwerking • Ten bate van een efficiënte projectwerking investeerde RLRL in de aankoop van Esri-software voor GIS-toepassingen (ArcGIS), zodat medewerkers vlot toegang hebben tot relevante elektronische vectoriële en rastergegevens over de regio. • Er werden een aantal naslagwerken voor de interne bibliotheek aangekocht om de interne kennis te vergroten. • Voor specifieke projecten word er een basisuitrusting aangekocht (bv. toestel om omtrek bomen te meten, laarzen, Ferraris-atlas, educatief materiaal…).

2.4.3 Financieel beheer Automatisering van de financiële verrichtingen en keuze voor duurzaam sparen Betalingen worden online uitgevoerd; de waarnemend coördinator is gemachtigd betalingen uit te voeren binnen de perken van de goedgekeurde begroting (cf. huishoudelijk reglement, door Raad van Bestuur bekrachtigd). Uitbetalingen van bezoldigingen en patronale RSZ-bijdragen gebeuren via een automatische betalingsopdracht. RLRL beschikt over een bankkaart voor elektronische betalingen op verplaatsing en een Visakaart voor online-aankopen. De spaarrekening van RLRL is ondergebracht bij Triodos Bank, die veruit het hoogst scoort qua duurzaamheid (investeringen in ethisch verantwoorde projecten). Professionalisering van de boekhouding Vanaf de opstart van RLRL werd een dubbele boekhouding gevoerd. Hiertoe huren we het professioneel boekhoudpakket ‘Venice’. Onze polyvalente medewerker volgde een basisopleiding dubbel boekhouden en coördineert de dagdagelijkse invoer van boekhoudkundige documenten in het softwareprogramma door de administratieve medewerker. Op elk document komt een stempel waarin volgende gegevens worden aangevuld: datum ontvangst document, bevestiging van controle door de betrokken medewerker, akkoord voor betaling door coördinator, betalingsdatum, evt. bestelbonnummer, projectcode, boekhoudkundig(e) rekeningnummer(s) waarop de uitgave geboekt wordt. Investeringen worden afgeschreven conform de waarderingsregels vastgelegd door de Raad van Bestuur. Een erkend accountant volgt de boekhouding op en doet jaarlijks de controle van de jaarrekening. Sinds het vertrek van de polyvalent medewerker wordt er ook tijdens het jaar beroep gedaan op een externe boekhouder voor advies (overleg 07/05/12 en 20/12/12). De waarnemend coördinator en de administratieve medewerker volgden samen een korte infosessie over het boekhoudprogramma ‘Venice’. 20

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Navolging van de wet op de overheidsopdrachten Als vzw die het grootse aandeel van haar inkomsten haalt uit overheidssubsidies, is Regionaal Landschap Rivierenland gebonden aan de wetgeving op de overheidsopdrachten. Volgende werkwijze wordt gevolgd (cf. de procedure van Regionaal Landschap Kempen en Maasland, die hierrond ook een infosessie organiseerden voor de regionale landschappen op 19/06/2009): • Voor elke aankoop wordt standaard een prijsvergelijking gedaan, waarvan een beknopte neerslag wordt bijgehouden. • Voor aankopen < 5.500 € zonder BTW worden minimum drie offertes gevraagd, en wordt gewerkt met een bestelbon, die door de coördinator wordt afgetekend ter goedkeuring van de bestelling. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, offertes, bestelbonnen) bijgehouden en gearchiveerd. • Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag > 5.500 € zonder BTW wordt een bestek (onderhandelingsprocedure) uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door het Dagelijks Bestuur of de Raad van Bestuur. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur (voor bedragen vanaf 10.000 €), of door het Dagelijks Bestuur voor lagere bedragen of indien deze het mandaat hiervoor heeft van de Raad van Bestuur (standaard bij niet overeenkomende timing van de vergaderingen van de Raad van Bestuur). Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd. • Voor aankopen of opdrachten voor een bedrag > 67.000 € zonder BTW wordt een bestek uitgeschreven dat wordt goedgekeurd door de Raad van Bestuur en gepubliceerd op www.publicationsonline.be. Gunningen worden voorbereid door een jury en bekrachtigd door de Raad van Bestuur. Steeds worden alle bewijsstukken (prijsvergelijkingen, bestekken, offertes, gunningsverslagen, overeenkomsten met opdrachthouders) bijgehouden en gearchiveerd.

2.5 Huisvesting In 2012 is RLRL nog steeds gehuisvest in het gebouw aan de verkeerstuin in het Vrijbroekpark te Mechelen. Wegens vertraging van de renovatie van het historisch pand in de Sint-Katelijnestraat te Mechelen is de verhuis uitgesteld naar eind 2013.

2.6 Overleg en samenwerking met actoren Regionaal Landschap Rivierenland streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Naast overleg in het kader van de lopende acties, neemt RLRL ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Telefonische adviesverlening aan de inwoners van het werkingsgebied behoort ook tot het takenpakket van het regionaal landschap.

2.6.1 Provinciaal beleid en overleg regionale landschappen • Antwerps Overleg Regionale Landschappen (AORL): forum tot uitwisseling, afstemming, uitwerking gemeenschappelijke thema’s en projectideeën en overleg tussen de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie (bij gelegenheid ook andere diensten). De vergadering wordt voorbereid door de VIA-medewerker voor de Antwerpse regionale landschappen. Deze medewerker schrijft samen met de Antwerpse coördinatoren nieuwe projecten uit (ook Europese projectdossiers zoals LIFE+) om zo extra middelen voor realisaties op terrein te verwerven. Regelmatig worden ook andere actoren uitgenodigd (ANKONA, Hooibeekhoeve, PIME, MOS, ILVO, regiowerking…). In 2012 vond een AORL plaats op 06/03/12, 20/04/12, 31/05/12, 27/06/2012, 12/10/12,19/11/2012 en 22/11/12. • Trefdag ‘natuur en landschap’: de VIA medewerker heeft ook als opdracht in elk Antwerps regionaal landschap een trefdag te organiseren om alle spelers in het werkingsveld van natuur en landschap bij elkaar te brengen en kennis te laten maken met elkaars werking en projecten. De trefdag is gericht op gemeenten en bovenlokale samenwerkingsverbanden zoals regionale landschappen, bosgroepen, waterschappen, Natuurpunt, Kempens Landschap vzw, leadergebieden, RURANT vzw en toeristische clusters, en ook het Agentschap voor Natuur en Bos, Ruimte en Erfgoed Vlaanderen, Vlaamse

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

•

• •

•

Milieumaatschappij, Vlaamse Landmaatschappij en provincie Antwerpen (Dienst waterbeleid, Dienst duurzaam milieu- en natuurbeleid, Dienst landbouw en plattelandsbeleid en de Dienst recreatie, sport en toerisme) samen te brengen. Aan de hand van een fietstocht in het werkingsgebied van elk RL worden projecten toegelicht en ieders rol toegelicht. Door de personeelswissel van de VIAmedewerker functie ging deze dag in 2012 niet door. De bedoeling is dat Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie Antwerpen dit opnieuw organiseert in 2013. Contacten met provinciale diensten: de stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen verzorgt contacten met de Dienst Waterbeleid, Recreatie en Toerisme, Landbouw en plattelandsbeleid, RURANT, Duurzaam milieu- en Natuurbeleid, Cultuur en Erfgoed, Regiowerking. In 2012 organiseerde de deputé voor Leefmilieu een netwerkmoment voor de regionale landschappen en een aantal diensten met betrekking tot natuur en landschapszorg. Dit resulteerde in een landschapswandeling op 2/2/12 in de gemeente Boom (kleiputten en steenbakkerijverleden). Op 6/3/12 sprak RLRL en RLSD af met de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid voor een kennismakingsronde omwille van nieuwe coördinatoren. Vermelding op website provincie en publicaties over RL’en in tijdschrift ‘zOOm’ van de provincie. In 2012 verschenen er enkele artikels: in zOOm 2012/3 werd de landschapsanimatorwerking toegelicht (De landschapsteams werken aan je landschap), in zOOm 2012/4 werd het project ‘Fauna-akkers’ vermeld in het artikel over natuur en landschap in de Antwerpse Zuidrand. Geregeld informeel overleg tussen de Antwerpse regionale landschappen onderling (telefoon, mail, voor en na vergaderingen…) Overleg in kader van gezamenlijke projecten met de Antwerpse regionale landschappen om kennis en investeringen beter te laten renderen: samenwerking in het kader van project(aanvrag)en en activiteiten (in 2012: vervolg PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’; opstart en uitvoering PDPO-project Fauna-akkers in alle Antwerpse regionale landschappen, indiening PDPO-aanvraag ‘Buitengewone plekjes’ en ‘Fauna-akkers: duurzame samenwerking’). Het trekken en initiëren van een aantal gezamenlijke projecten behoort mee tot het takenpakket van de VIA-medewerker. Samenwerking ikv publieksactiviteiten (met gemeenschappelijke infostand): 11/2/12: Contactdag Ankona; 2/9/12: Prominant; 9/4/12: Scheldehappening (enkel met RLSD). Samenwerking ikv projecten samen met de provincie: in 2012 kreeg RLRL (financiële) steun van de Dienst Milieu en Natuur rond de projecten ‘Amfibieën op pad’, ‘Opleiding Rivierkenner’, ‘Natte voeten in het speelbos’ en ‘Een hart voor zwaluwen’. RLRL zit ook mee in de stuurgroep voor de opmaak van het landschapsbeheerplan in de Kesselse Heide te Nijlen. Er werd ook gevraagd door de provincie Antwerpen om trekker te zijn voor de realisaties op terrein in kader van het opgemaakte en goed te keuren landschapsbeheerplan. Provincie Antwerpen departement Recreatie, Sport en Recreatie steunt het wandelproject financieel. RLRL werkte ook mee aan de communicatie betreffende het project ‘Vrome bomen’ van het Provinciaal Instituut voor Hygiëne. Een overleg vond plaats op 13/12/12. Samenwerking met vzw Toerisme Provincie Antwerpen (TPA): in kader van de nieuwe kaart ‘Wandelgebied Pallieterland’ (coördinatie en realisatie RLRL) en ‘Wandelnetwerk Kempense Netevallei (coördinatie en realisatie TPA) werd er intensief samengewerkt. Omwille van de complementariteit van de kaarten werd er intensief afgestemd (stuurgroepvergadering Wandelgebied Pallieterland op 13/2/12, 21/05/12, 24/07/12 en 14/09/12 en stuurgroepvergadering Wandelnetwerk Kempense Netevallei op 20/06/12). RLRL en TPA organiseerde samen een infoavond voor de inwoners van de betrokken gemeenten in Heist-op-den-Berg op 12/01/2012. RLRL was aanwezig op de opening van ‘Wandelnetwerk Kempense Netevallei’ op 21/09/12. In kader van ‘Wandelknooppuntennetwerk Rivierenland’ riep TPA op 18/12/12 de stuurgroep bijeen conform de overeenkomst die van kracht is sinds juli 2011. Ook in het kader van het project Routedokter werd afgestemd (overleg op 16/01/12 en informeel via mail). Tot slot organiseerde TPA een infovergadering omtrent paalkamperen in de provincie Antwerpen op 18/10/12. Opvolging netwerkdagen van ELAH-Rupel (Erfgoed- en Landschapshuis Rupel, met uitvalsbasis in het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre in Boom). Afstemming communicatieprojecten in de Rupelstreek samen met het ELAH op 24/05/12. Volgende netwetwerkmomenten gingen door georganiseerd door het ELAH: 10/11/12, 11/06/12 en 28/11/12. Opvolging Strategisch Project Rupel onder coördinatie van de provincie (coördinatieteam op 13/02/12, 18/04/12 en 31/05/12; Werkgroep Natuur op 13/01/12, 06/04/12 en 22/05/12; Klankbordgroep op 28/02/12 en een infomoment op 05/05/12; Invulling Watertoren op 06/04/12, 03/05/12, 03/07/12 en 12/07/12)

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 • Opvolging project Landschapsbeelden biodiversiteit van de provincie Antwerpen. RLRL maakt deel uit van de stuurgroep (overleg op 22/03/12) en werd intensief betrokken bij de soortenworkshops in de regio georganiseerd door Provincie Antwerpen (RLRL was aanwezig op 07/09/12) • Overleg met de groen- en recreatiedomeinen van de Provincie Antwerpen: informeel overleg met recreatiedomein De Schorre vond plaats op 20/1/2012 tijdens een nieuwjaarsreceptie, kennismaking en afspraken omtrent samenwerking met het diensthoofd van het Vrijbroekpark op 25/1/12 (+ informeel overleg)

2.6.2 Gemeentelijk beleid RLRL wil een goede voeling houden met het gemeentelijke beleid, zodat optimaal kan samengewerkt worden en kan ingespeeld worden op lokale kansen. Omwille van de gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2012 zal er in 2013 opnieuw systematisch contact opgenomen worden met de verschillende gemeentelijke diensten en colleges. •

•

• • •

• •

RLRL organiseert jaarlijks een overleg met de milieuambtenaren van de aangesloten gemeenten over de samenwerking met RLRL. De bedoeling is om hier ook de stedenbouwkundige ambtenaren uit te nodigen, om bijvoorbeeld in het vergunningenbeleid meer aandacht voor ecologie en natuur te stimuleren. In 2012 vond dit plaats op 11/09/12 te Mechelen. Overleg tussen RLRL en de individuele gemeenten van het werkingsgebied (coördinator van RLRL en schepen van milieu en milieuambtenaar of college van burgemeester en schepenen) over de werking en projecten van RLRL, en over de prioriteiten en kansen tot samenwerking in elke individuele gemeente. In 2012 gingen deze overleggen door op: o 30/01/12: schepencollege Putte o 31/01/12: schepen, groendienst en milieuambtenaar Boom o 13/06/12: milieuraad Lier o 29/11/12: schepen toerisme, diensthoofd milieudienst en deskundige grondgebiedzaken Niel o 20/12/12: schepen toerisme en deskundige grondgebiedzaken Niel Op vraag geeft RLRL toelichtingen over de werking op milieuraden, landbouwraden en andere vergaderingen: 13/06/12: milieuraad Lier Afstemming van de projectwerking op de werking van de intercommunale IGEMO. In 2012 was er een overleg op 06/02/12 in kader van de opmaak van de kaart Wandelgebied Pallieterland. Samenwerking ikv recreatieve projecten: o RLRL coördineerde in 2012 de realisatie van Wandelgebied Pallieterland (afstemming en verfijning van bestaande en nieuwe routes van gemeenten en andere partners, organisatie werkgroepen stuurgroepvergaderingen, participatieluik, uitvoering op terrein, inhuldiging op 30 september 2012) in de gemeenten van het oostelijk deel van het werkingsgebied (Putte, Lier, Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg). De gemeenten (voornamelijk diensten Toerisme) zijn hierbij uiteraard intensief betrokken. Buiten de stuurgroep werd er verschillende overlegmomenten georganiseerd per gemeente: 12/01/12: toerisme Lier en werkgroep TW Koningshooikt 26/01/12: dienst toerisme Berlaar 31/01/12: schepen en dienst toerisme Heist-op-den-Berg 28/02/12: dienst toerisme Putte o In 2012 werd er samengewerkt in het kader van een nieuwe themalus geënt op het Wandelnetwerk Rivierenland: Groene longenwandeling in Boom – Kleibroodroute. Formeel overleg met de gemeente Boom en andere partners vond plaats op 18/04/12, o Afstemming recreatieve werking RLRL met Toerisme Mechelen op 23/03/2012 en met Toerisme Rupelstreek-Vaartland op 24/05/12. RLRL stelde in 2010 een uniform gemeentelijk subsidiereglement rond KLE en zwaluwen aan de gemeenten voor, ter goedkeuring aan de colleges. De goedkeuring hiervan werd verder opgevolgd in 2012 en zal opnieuw besproken worden met de nieuwe gemeentebesturen in 2013. Samenwerking i.k.v. soortbeschermingsprojecten: in 2012 werden volgende projecten verder uitgewerkt: soortbescherming amfibieën i.s.m. alle aangesloten gemeenten en Hyla; zwaluwenproject i.s.m. gemeenten en andere partners (overleg op 23/04/12 te Mechelen met de milieuambtenaren)… 23

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 •

•

Samenwerking i.k.v. projecten rond kleine landschapselementen: in 2012 werden volgende projecten verdergezet: project autochtone bomen en struiken (verschillende gemeenten steunden de oogstacties via terbeschikkingstelling van werkuren van Minawerkers of groenarbeiders); cursusreeks hoogstamfruit en sappers; poelenproject (o.a. project speelbos i.s.m. Stad Mechelen). Sinds 2012: knotcursus op 14/01/12 te Bonheiden (opleiding knotteam Rivierenland zodat er minstens 1 knotter per gemeente is). Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de gemeenten (via de Raad van Bestuur), om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. In 2012: 15/01/12: opening Trage Weg Terhagen; 9/4/12: Scheldehappening Boom; 15/04/12: opening Stuifzandrug Willebroek; 10/05/12: activiteit Personeelsdag stad Mechelen; 17/06/12: Opening Groene Longen Wandeling in Boom; 24/06/12: Ottertrotter; 02/09/12: 4riVIERENfestival; 22/09/12: opening Watertoren Rumst; 29/09/12: sappers fruit; 30/09/12: opening speelbos Kruiskensberg; 30/09/12: opening Wandelgebied Pallieterland; 18/11/12: aanplant speelbos Rumst. Publicatie van artikels in gemeentebladen en websites (zie paragraaf 2.7.10)

2.6.3 Natuurorganisaties De lokale Natuurpuntafdelingen worden betrokken bij de werking van RLRL via inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. • Regelmatig sectoroverleg met alle natuurverenigingen in het werkingsgebied in het kader van programmatie, afstemming en samenwerking. Daarnaast gebeurt overleg in het kader van specifieke projecten. In 2012 ging dit sectoroverleg door op 11/10/2012. • Samenwerking bij educatieve activiteiten: In 2012: 11/2/12-25/01/12-08/02/12-29/02/12-03/03/1217/03/12-31/03/12: Rivierkenner theorie en excursies; 24/03/12: ophanging zwaluwnesten Lier; 09/04/12: Scheldehappening (vismoment); 22/04/12: zwaluwententoonstelling PTS Boom; 03/06/12: Opening zwaluwstraat Rumst; 10/06/12: zwaluwfietstocht; 02/09/12: landschapswandeling 4riVIEREN; 30/09/2012: natuurwandeling Wandelgebied Pallieterland; … • Samenwerking i.k.v. wandelproject: RLRL coördineerde in 2012 de realisatie van Wandelgebied Pallieterland (afstemming en verfijning van bestaande en nieuwe routes van gemeenten en andere partners, organisatie werkgroepen stuurgroepvergaderingen, participatieluik, uitvoering op terrein, inhuldiging op 30 september 2012) in de gemeenten van het oostelijk deel van het werkingsgebied (Putte, Lier, Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg). Natuurpunt is hierbij intensief betrokken (bv. werkgroep en stuurgroep, uitdenken en verfijnen van de routes, mede-organisatie van de opening op 30/09/12…). Ook in 2012 werd verder samengewerkt rond de uitwerking van themalussen, de aanleg van infrastructuur langsheen de wandelroutes, de aanmaak van infoborden, de organisatie van geleide wandelingen langsheen de routes, wandelhelpersdag voor peters en meters… • Overleg tussen RLRL, Natuurpunt Studie, lokale Natuurpuntafdelingen, Hyla… in het kader van soortbeschermingsprojecten (zwaluwen, amfibieën, otter-bever, bijen…). • Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de natuursector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen en samen te organiseren. In 2012: 09/04/12: Scheldehappening; 15/04/12: Opening Stuifzandrug; 22/04/12: Erfgoeddag Fort Van Walem; zomer 2012: Wandelzoektocht Natuurpunt Mechels Broek; 02/09/12: 4riVIERENfestival; 30/09/12: openingen Wandelgebied Pallieterland; 18/11/12: bosplantacties.

2.6.4 Toeristische en recreatieve organisaties Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt samengewerkt en overlegd met de toeristische verenigingen. • Regelmatig sectoroverleg met alle toeristische verenigingen en (gemeentelijke) toeristische diensten in het werkingsgebied. Op de agenda staan afstemming, planning en samenwerking. In 2012 ging dit sectoroverleg door op 25/09/2012. • Samenwerking i.k.v. wandelproject: RLRL coördineerde in 2012 de realisatie van Wandelgebied Pallieterland (afstemming en verfijning van bestaande en nieuwe routes van gemeenten en andere partners, organisatie werkgroepen stuurgroepvergaderingen, participatieluik, uitvoering op terrein, inhuldiging op 30 september 2012) in de gemeenten van het oostelijk deel van het werkingsgebied (Putte, Lier, Nijlen, Berlaar en Heist-op-den-Berg). De toeristische verenigingen Toerisme Provincie

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

• • •

Antwerpen, Toerisme Lier en Pallieterland, Toerisme Lier, Kempens Landschap vzw, Pasar, evenals de toeristische diensten van Nijlen, Putte, Berlaar en Heist-op-den-Berg zijn hierbij intensief betrokken (bv. werkgroep en stuurgroep, uitdenken en verfijnen van de routes, terreinbestek, mede-organisatie van de opening, onderhoud…). In kader van ‘Wandelknooppuntennetwerk Rivierenland’ riep Toerisme Provincie Antwerpen op 18/12/12 de stuurgroep bijeen conform de overeenkomst die van kracht is sinds juli 2011. Op 22/2/12 vond er overleg plaats met Toerisme Vlaanderen met betrekking tot het subsidiedossier ‘Wandelproject Rivierenland’. Samenwerking met Toerisme Rupelstreek-Vaartland i.k.v. projecten en publieksevenementen: Opleiding Rivierkenner, Scheldehappening en Otter gespot. Overleg met Pasar Mechelen betreffende communitynet en Wandelgebied Pallieterland op 20/01/12. Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de toeristische sector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. In 2012: 09/4/12: Scheldehappening; 22/09/12: opening Watertoren Rumst; 30/09/2012: opening Wandelgebied Pallieterland.

2.6.5 Landbouworganisaties Verschillende landbouworganisaties worden betrokken bij de werking van RLRL via inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. • Regelmatig sectoroverleg met alle landbouwverenigingen in het werkingsgebied. Op de agenda staan afstemming, planning en samenwerking. In 2012 ging dit sectoroverleg door op 27/09/2012. • Sinds 2009 werkt RLRL samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, om de lokale landbouwers te informeren over de mogelijkheden tot het afsluiten van beheerovereenkomsten. In 2012 werd er op 14/02/12 samen met de VLM opnieuw een lijst met prioritaire gebieden opgesteld om de inspanningen van de bedrijfsplanner gebiedsgericht in te zetten. Deze werden verder onderzocht door de bedrijfsplanner. • De werking van RLRL tracht in te spelen op mogelijke projecten ism landbouwers (bv. projecten rond aanleg van hagen en houtkanten, hoogstamboomgaarden en poelen, streekproducten, fauna-akkers, agrarisch natuurbeheer, bijen…). In samenwerking met de andere Antwerpse Regionale Landschappen werkt RLRL mee aan een provinciebreed fauna-akkerproject. In 2012 werd het project ‘onbekend onbemind’ goedgekeurd in kader van subsidies voor ‘Draagvlakverbreding Landbouw en Milieu’ georganiseerd door Departement Leefmilieu, Natuur en Energie, Departement Landbouw en Visserij, VLM en ANB. • Overleg in kader van Pure Hubs (Europees project van stad Mechelen en RURANT vzw): op 18/01/12 stemde RLRL haar projecten en activiteiten af met de projectcoördinator van Pure Hubs, verder is er regelmatig overleg met betrekking tot projecten op het Hombeeks Plateau (14/03/12 – 06/09/12 – 29/11/12). • Overleg en toelichtingen in het kader van projecten: toelichting regioraad Mechelen - Sint-KatelijneWaver van Boerenbond en Landelijke Gilden (27/03/12); Overleg en toelichting met ECO² (19/06/12); overleg en brainstorm omtrent project ‘onbekend onbemind’ met regioconsulent, fruitteeltconsulent en tuinbouwconsulent Boerenbond (27/09/2012) • Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de landbouwsector, om eventueel publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. In 2012: 01/07/2012: Hoevefeesten Op het veld te Kessel (Landelijke Gilden); 02/09/12: 4riVIEREN-festival; 02/09/12; 08/09/12: Heistse Landbouwdag Wiekevorst.

2.6.6 Wildbeheereenheden De wildbeheereenheden worden betrokken bij projecten van RLRL via inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van bepaalde projecten en publieksevenementen. • Regelmatig sectoroverleg met alle wildbeheereenheden in het werkingsgebied. Op de agenda staan afstemming, planning en samenwerking. In 2012 ging dit sectoroverleg door samen met het landbouwoverleg op 27/09/12. • In 2012 speelt RLRL in op de bepaalde projecten i.s.m. wildbeheereenheden. Naast de lopende projecten zoals projecten rond aanleg van hagen en houtkanten, hoogstamboomgaarden en poelen,

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

• •

knotbomen, … breidde het fauna-akkers project uit onder meer naar RLRL. De fauna-akker stuurgroep kwam samen op 09/02/12 te Antwerpen. Een eerste overleg van RLRL met de wildbeheereenheden van de regio vond plaats op 16/02/2012 te Mechelen. Informeel overleg vond ook plaats met de Hubertus Vereniging Vlaanderen vzw en de lokale wildbeheereenheden tijdens evenementen en vergaderingen van derden (o.a. op 09/12/12). Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de wildbeheereenheden, om eventueel publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen. Zo werd er samengewerkt voor het 4riVIERENfestival op 02/09/12 te Nijlen.

2.6.7 Waterlopenoverleg Indien relevant voor RLRL vzw wordt er deelgenomen aan overlegstructuren die werken rond het beheer van waterlopen (dus in principe geen deelname aan structureel overleg rond waterlopen, maar gezien het belang van de rivieren in het werkingsgebied van RLRL wel thematisch en projectmatig overleg). • Ook in 2012 volgt RLRL de vergaderingen rond de geactualiseerde Sigmaplannen (cluster boven-Dijle, cluster Dijlemonding, cluster Nete en Kleine Nete – effectief aanwezig op 25/06/12 anders via verslagen/publicaties). In kader van het wandelproject en mogelijke omleidingen omwille van Sigmawerken vond er op 05/01/12 een overleg plaats. • In 2012 werd regelmatig overleg gepleegd met NV Waterwegen en Zeekanaal in het kader van het wandelproject, een oeverzwaluwwand en poel langs de Rupeldijk en de opleiding Rivierkenner (WenZ gaven een lezing op 29/02/2012). • Overleg ikv projecten met dienst Waterbeleid Provincie Antwerpen op 30/08/12. • De polderbesturen zijn als geassocieerd lid aangesloten bij RLRL en worden betrokken bij verschillende projecten van RLRL (o.a. poelen, zwaluwen, otter-bever beleving…). Regelmatig wordt er samen op terrein gegaan (21/02/12-.

2.6.8 Bosgroepen RLRL stemt af met de bosgroepen in het kader van mogelijke gemeenschappelijke projecten. • Sinds 2010 wordt er samengewerkt met Bosgroep Antwerpen-Zuid i.k.v. het project rond autochtone bomen en struiken (gezamenlijke organisatie professionele zaadoogst en publieke zaadoogst, samenwerking bij herstel autochtone groeiplaatsen) en i.k.v. het landschapsbeheerplan in de Kesselse heide. Deze projecten en samenwerking liepen verder in 2012. • Overleg met nieuwe coördinator van Bosgroep Antwerpen-Zuid vond plaats op 27/06/12. Informeel overleg vond in 2012 plaats met Bosgroep Zuiderkempen, die actief is in de gemeente Heist-op-denBerg. • Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de bosgroepen, om eventueel projecten en publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen. In 2012 werd er o.a. samengewerkt voor het 4riVIERENfestival op 02/09/12 te Nijlen.

2.6.9 Kempens Landschap vzw RLRL stemt af met de vzw Kempens Landschap, die zich inzet voor het behoud van het Kempisch landschap en cultuurpatrimonium. Binnen het werkingsgebied van RLRL zijn meerdere domeinen in eigendom van Kempens Landschap vzw: in Sint-Katelijne-Waver het domein Roosendael, in Putte (Beerzel) het domein Ter Speelbergen, en in Heist-op-den-Berg Speelbergenbos (gelegen naast Pelgrimhof en deel van de Heistse hovengordel), het kapelletje Celen (op de weg tussen HodB en Hulshout), en eigendom Joly (vallei van de Grote Nete, uitbreiding van het gebied rond Kruiskensberg). Daarnaast werkt de vzw aan de landschappelijke opwaardering van het beschermd dorpsgezicht Gestel (Berlaar). • Regelmatig sectoroverleg met alle toeristische verenigingen en ook Kempens Landschap vzw. Op de agenda staan afstemming, planning en samenwerking. In 2012 ging dit sectoroverleg door op 25/09/2012. • Regelmatig afstemming in kader van projecten: In 2012 werd Kempens Landschap betrokken ikv het wandelproject tijdens de stuurgroep van het Wandelproject Rivierenland op 18/12/12. Op 30/09/12 lanceerde RLRL de kaart wandelgebied Pallieterland en vond de opening plaats in het domein Ter Speelbergen i.s.m. onder meer Kempens Landschap vzw. De landschapsanimator van RLRL werkt samen met KL vzw voor het herstel van klein bouwkundig erfgoed.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 •

Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met Kempens Landschap vzw, om projecten en publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen (overleg op 24/11/2012).

2.6.10 Ankona - Antwerpse koepel voor Natuurstudie RLRL bekijkt in overleg met de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (Ankona) de mogelijkheden te voor het enten/bijschaven van projecten op basis van resultaten van lokaal studiewerk. RLRL participeert aan contactdagen en aan het tijdschrift van ANKONA. • In 2012 droeg RLRL bij aan de contactdag van Ankona (11/02/12) via een gemeenschappelijke infostand van de Antwerpse regionale landschappen.

2.6.11 Andere organisaties In het kader van specifieke projecten betrekt RLRL zoveel mogelijk relevante organisaties: • Er wordt afgestemd met de intercommunale Igemo: i.k.v. afstemming van het wandelproject van RLRL en het trage-wegenproject van Igemo. In 2012 ging dit voornamelijk over de gemeenten Putte, Berlaar, Nijlen, Lier en Heist-op-den-Berg (opmaak kaart Wandelgebied Pallieterland) • Voor het wandelproject en de opmaak van themalussen wordt actief samengewerkt met de werkgroep Hombeeks plateau, er werd overleg gepleegd met de wandelverenigingen, de seniorenverenigingen, gidsenverenigingen, particulieren, Werkgroepen Trage Wegen… • Voor het hoogstamboomgaardenproject wordt samengewerkt met Pomona Belgica, de Mechelse Pomologen en de Nationale Boomgaardenstichting.

2.6.12 Vlaams overleg •

•

Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL): gemiddeld vijf maal per jaar vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen; uitwisselen van ideeën… Sinds de opstart neemt RLRL deel aan het VORL. Tussen de regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg. Het VORL formuleerde in 2012 opnieuw verschillende adviezen en nodigde vele partners uit voor overleg. Data VORL 2012: 9-10/01/12, 21/03/12, 09/05/12, 13/06/12, 12/09/12, 05/12/12 en 17/12/12. Een overzicht: o Op 9 en 10/01/2012 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een tweedaags conclaaf voor de coördinatoren in Antwerpen. Hoofdthema van dit conclaaf was de toekomst van de regionale landschappen i.k.v. de interne staatshervorming en het uitwerken van een ruimtelijk kader waarbinnen regionale landschappen passen. o Naturawal (Wallonië) en Nationale Landschappen (Nederland) (VORL 21/03/2012) o Bosgroepen: overleg op VORL 09/05/2012 en ter opvolging verschillende overlegmomenten i.v.m. afstemming standpunten interne staatshervorming en mogelijke gezamenlijke life+ projectaanvraag. o Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed i.k.v. samenwerking rond de erfgoedbalans (VORL 13/06/2012) o Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen (05/12/12) o Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie Instandhoudingdoelstellingen (VORL 17/12/2012). o Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europese Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape. o Tenslotte organiseerde Regionaal Landschap Meetjesland op 24/08/2012 een persmoment “aanleg 2000ste poel” in naam van alle Regionale Landschappen. Minister voor leefmilieu Joke Schauvliege nam naar aanleiding hiervan zelf plaats in de kraan voor uitvoering van de graafwerken. Overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed in het kader van de voorbereiding van de werking van de landschapsanimator vond in 2012 enkel informeel plaats omdat de functie van erfgoedconsulent (nog) niet ingevuld werd. Overleg met de provinciale erfgoedconsulent van het Agentschap Onroerend Erfgoed in het kader van de voorbereiding van de werking van de landschapsanimator vond plaats op 11/10/12. 27

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 • •

•

Overleg met Toerisme Vlaanderen over het wandelproject op 22/02/12 (i.k.v. subsidiedossier voor uitvoering van het wandelknooppuntennetwerk en het wandellussengebied door TVL goedgekeurd in juni 2009). Overleg met VLM : in 2012 werd op 14/02/12 overlegd tussen VLM en RLRL i.k.v. de aandachtsgebieden voor beheerovereenkomsten en informatieoverdracht over mogelijke projecten op terrein met landbouwers. De bedrijfsplanner volgde regelmatig de teamoverlegmomenten bij van RLRL. In kader van het project Scheldehelden van VLM vergaderde RLRL mee op 15/03/12, 26/07/12 en 11/12/12. Overleg met Agentschap voor Natuur en Bos: op 14/11/12 met de centrale diensten en op 23/11/12 met de provinciale afdeling Antwerpen. Regelmatig overleg en terreinbezoeken in kader van projecten zoals poelen, otter-bever beleving, Wandelnetwerk Rivierenland… vonden plaats op onder meer 5/10/12, 21/11/12, 28/11/12 en 19/12/12. Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met ANB Antwerpen om eventueel projecten en publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen. Op 17/09/12 werd RLRL samen met de andere Vlaamse regionale landschappen uitgenodigd door Agentschap voor Natuur en Bos en de Vlaamse Vereniging van Provincies om samen met de Bosgroepen over doorbraak 64 van het Witboek voor interne staatshervorming te overleggen.

2.6.13 Europese samenwerking Regionaal Landschap Rivierenland probeert Europese subsidies naar de streek te trekken door PDPO projecten in te dienen en/of mee te werken samen met de Antwerpse Regionale Landschappen. • Plant van Hier, Platteland van Hier: in het kader van het herstel van groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken loopt er sinds 2011 het project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’ i.s.m. de andere Antwerpse RL’en getrokken door RL Kleine en Grote Nete. Dit liep verder in 2012. • Fauna-akkers: Hoofdpromotor RL De Voorkempen diende samen met RLRL en de andere Antwerpse RL’en als copromotor eind 2011 een projectaanvraag in rond fauna-akkers (goedgekeurd). In 2012 werd de aanleg van fauna-akkers ook in Rivierenland gepromoot. • Buiten-gewone plekjes: In 2012 bereidde de Antwerpse VIA-medewerker samen met de Antwerpse RL’en een nieuw projectdossier voor. Dit dossier werd goedgekeurd voor uitvoering in 2013 en 2014. RLRL is hoofdpromotor.

2.7 Communicatie 2.7.1 Logo en huisstijl Het logo van Regionaal Landschap Rivierenland (Fig. 2-1) is de basis voor de huisstijl, die doorgetrokken is in de landschapskrant, website, nieuwsbrief, presentaties, publicaties, briefpapier, enveloppen, vlaggen, mappen, naamkaartjes en vriendelijke groeten-kaartjes.

Fig. 2-1 Logo Regionaal Landschap Rivierenland

2.7.2 Promotiemateriaal Voor de zichtbaarheid van Regionaal Landschap Rivierenland op evenementen, studiedagen, vormingen, publieksactiviteiten en in de aangesloten gemeenten gebruiken we een infostand (Fig. 2-2), projectbrochures, een voorstellingsfolder, vlaggen, landschapskranten en eventueel specifieke informatie over bepaalde projecten in posterformaat of infostand. • De infostand (nieuw sinds 2011) bestaat uit 12 panelen die via een Clipsdisplay-systeem worden getoond op evenementen. • De voorstellingsbrochure licht bondig toe wat een regionaal landschap is en kan betekenen. 28

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 •

De projectbrochures ‘Fauna-akkers in Rivierenland’ en ‘Landschapsanimator in actie’ geven een bondig overzicht van de inhoud van beide projecten. Deze worden uitgedeeld tijdens publieksevenementen maar ook aan gemeentebesturen en andere partners van RLRL.

Fig. 2-2 Communicatiemiddelen RLRL: infostand, brochure landschapsanimator, brochure fauna-akkers

2.7.3 Website Sinds 2008 heeft RLRL een eigen website (www.rlrl.be), met volgende webpagina’s (Fig. 2-3): • Homepagina - nieuwspagina, met ook links naar laatste landschapskrant en nieuwsbrief. De homepagina bevat actua over lopende activiteiten en projecten, vacatures, … Ook de recent geupdate items kunnen via een speciale link snel gevonden worden. • Rivierenland - info over het werkingsgebied (met link naar andere regionale landschappen, organisatie, team, bestuur, leden) • Projecten - info over de werking van RLRL, opgebouwd rond de thema’s landschap, natuur, platteland, natuureducatie en natuurrecreatie • Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, … • Publicaties - downloadbare publicaties in pfd-formaat (landschapskranten, e-nieuwsbrieven, brochures) • Zelf aan de slag - zeer concrete informatie voor inwoners m.b.t. subsidiemogelijkheden, … • Contact - contactgegevens en links 29

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 2-3 Een blik op de RLRL-website Een constante updating van de website blijft een belangrijk item in onze communicatiestrategie. Het eerste jaar dat onze website online ging kende deze een duidelijke stijging. Daarna merken we dat het aantal bezoekers hoofdzakelijk piekt bij grote publieksactiviteiten of promotiestunts zoals de opening van het wandelnetwerk Rivierenland (april 2010), de wandelkaartenwebsite van de Gazet van Antwerpen (augustus, 2010) en het 4riVIERENfestival (september 2012) (Fig. 2-4).

Fig. 2-4 Evolutie van het aantal bezoekers van de RLRL-website

2.7.4 Elektronische nieuwsbrief Sinds najaar 2009 publiceert RLRL een elektronische nieuwsbrief, die per mail verspreid wordt naar een uitgebreid adressenbestand van geïnteresseerden. Het betreft een thematische nieuwsbrief, die verstuurd wordt ‘als er nieuws is’ over projecten of activiteiten van het regionaal landschap. Uitgegeven in 2012: • Nieuwsbrief januari 2012: ‘Leer bij in Rivierenland’ • Nieuwsbrief februari 2012: ‘Rivierenland in vogelvlucht’ • Nieuwsbrief juni 2012: ‘Rivierenland heeft drukke agenda’ • Nieuwsbrief augustus 2012: ‘Genieten van Rivierenland’ • Nieuwsbrief oktober 2012: ‘Rivierenland plukt vruchten van noeste arbeid’ • Nieuwsbrief december 2012: ‘Rivierenland gaat de versiertoer op’

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Voor de verspreiding van de nieuwsbrief maken we gebruik van een online platform voor het versturen van nieuwsbrieven. Hierbij kunnen we precies volgen hoeveel mensen de nieuwsbrief openen en hoeveel mensen doorklikken naar onze website (zie Fig. 2-5). Het adressenbestand wordt geregeld bijgewerkt, en mensen kunnen zich steeds in- of uitschrijven op de nieuwsbrief.

Fig. 2-5 Evolutie van het aantal lezers van de nieuwsbrief van RLRL

2.7.5 Landschapskrant In 2012 werden twee landschapskranten uitgegeven (zie Bijlage 3) en in nagenoeg alle gemeenten bus aan bus verdeeld (enkele gemeenten kozen voor verdeling via centrale verdeelpunten en mogelijkheid tot abonneren voor de inwoners); oplage >140.000 exemplaren. In de landschapskrant van mei 2012 (zie Bijlage 3) kwamen volgende thema's aan bod: -

artikel Rivierenland organiseert eerste rivierenfestival aankondiging wandelen in Sint-Katelijne-Waver aankondiging zwaluwenfietstocht aankondiging cursus ‘Hoe onderhoud ik mijn poel’ artikel nieuwe wandelkaarten voor Rivierenland in de maak artikel de landschapsanimator in actie • snoeiwerken zwarte populier gestart • knoteiken in nood • verfraaiing poortmuur en afsluiting steenbakkerijcultuur in Terhaegen • landschapsherstel ‘vallei van de Bruinbeek’ • geen landschapsanimator zonder landschapsteam artikel agrarisch natuurbeheer in Rivierenland artikel fauna-akkers: bloemenrijke akkers bieden voedsel- en schuilgelegenheden terugblik activiteitenkalender en landschapsquiz

In de landschapskrant van oktober 2012 (zie Bijlage 3) kwamen volgende thema's aan bod:

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

artikel wandelgebied Pallieterland aankondiging praktijkcursus hoogstamfruit oproep knotbeurt in ruil voor brandhout oproep fauna-akkers artikel de kapelboom van Nijlen terugblik 4riVIERENfestival de landschapsanimator in actie • herstel poortmuur en kapel Celen • op zoek naar nieuwe projecten • nieuwe bossen in Rivierenland • oproep houtige lijnen in het landschap; bestelformulier Plant van Hier terugblik activiteitenkalender en landschapsquiz

2.7.6 Landschapsflits Sinds 2011 geeft RLRL een ‘Landschapsflits’ uit, die per mail en in brochurevorm verspreid wordt naar de partners van RLRL (in het bijzonder de gemeentebesturen). Het betreft een brochure waarin alle lopende projecten van RLRL bondig worden voorgesteld. Dit document geeft -veel sneller dan het jaarverslag- een goed beeld van het actieveld en de realisaties van RLRL. Minstens jaarlijks verschijnt een nieuwe Landschapsflits. De Landschapsflits is ook te downloaden op onze website www.rlrl.be bij ‘publicaties’. De editie van 2012 biedt onze partners een toegankelijk en up-to-date overzicht van de activiteiten van het afgelopen jaar. Landschapsflits 2012 breidt uit met een apart katern voor elke gemeente met de terreinrealisaties per gemeente weergegeven.

2.7.7 Issuu – al onze publicaties online Sinds eind 2010 stelt RLRL al haar publicaties online beschikbaar op de site http://issuu.com/regionaallandschaprivierenland. Zo kunnen publicaties zowel op de website van RLRL als op andere websites in een handige viewer bezichtigd worden. De brochure ‘De Rupelkleiroute’ werd op deze manier 4268 keer bekeken sinds de publicatie op 06/07/2011. Op 20/12/2012 bedroeg het totaal aantal views van alle publicaties samen 6937.

2.7.8 Slideshare – presentaties online Om bepaalde presentaties gemakkelijk beschikbaar te maken, startte RLRL in november 2010 met het gebruik van Slideshare (http://www.slideshare.net/RLRivierenland), een manier om presentaties op een vlotte manier te bekijken op verschillende websites (vergelijkbaar met een Youtube-filmpje). Aangezien deze site vooral bedoeld is voor presentaties, werden de andere publicaties geüpload op Issuu. Ondertussen werd de presentatie ‘Speelzone Geerdegembos’ bijvoorbeeld meer dan 2400 keer bekeken. Ook de ‘Landschapsbelevenissenbrochure’ werd meer dan 1500 keer bekeken. In 2012 werden de presentaties van de cursus rivierkenner echter (tijdelijk) op de speciaal hiervoor ontworpen website geplaatst.

2.7.9 Sociale media Sinds 2012 maakt Regionaal Landschap Rivierenland gebruik van de sociale media fora Twitter en Facebook. Dit om zoveel mogelijk communicatiekanalen in te zetten om partners, sympathisanten en deelnemers te bereiken of hen de mogelijkheid te bieden ons te bereiken. Bovendien fungeren deze fora als openbaar fotoboek en meldpunt om onze realisatie tentoon te stellen en korte oproepen te verspreiden. 32

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

2.7.10 Perscontacten en overzicht persartikels Persberichten Regelmatig worden persberichten verstuurd om activiteiten of nieuwigheden i.v.m. projecten van RLRL aan te kondigen (zie ook Tabel 2-8 en Bijlage 7). Persmomenten Bij belangrijke momenten of projectrealisaties organiseert RLRL persmomenten (persmappen ter inzage op secretariaat): • 03/03/2012: Rivierkenner • 20/03/2012: Ophanging zwaluwnesten PTS Boom • 15/04/2012: Opening Stuifzandrug Willebroek • 17/06/2012: Opening Groene Longen Wandeling • 08/08/2012: Opstart werf Poortmuur Terhagen • 02/09/2012: 4riVIERENfestival • 14/09/2012: Speelbos Schensbossen • 30/09/2012: Opening wandelgebied Pallieterland Tabel 2-8 Overzicht verschenen artikels in 2012 over RLRL (zie ook Bijlage 7)

Titel Knotboom zoekt kachel

Nieuwsmedium Peperbus

Datum 1/01/2012

knotwilgen knotten in de Kelderijlei

De Streekkrant

11/01/2012

Ben jij een echte knotter?

De Streekkrant (HodB)

11/01/2012

Paddenoverzet Lage Vosberg

Rupelkoerier

11/01/2012

Commissie waakt over ontwikkeling Mechels stadsrandbos

Gazet van Antwerpen

12/01/2012

Groene Gordelcommissie opgestart

Het laatste nieuws

13/01/2012

Ontwikkeling wandellussennetwerk 'rivierenland-Oost principieel goedgekeurd

Stad Lier

Wandelknooppunten

Gazet van Antwerpen

23/02/2012

Rivierkenners in spe maken eerste uitstap

De Zondag

4/03/2012

Al 505 padden overgezet aan Lage Vosberg

Nieuwsblad

5/03/2012

Wandelnetwerk Rivierenland en Rupelkleiroute opnieuw bewandelbaar

Nieuwsblad

Rivierkenners in spe gaan rivieren op

Gazet van Antwerpen

6/03/2012

overzetactie van Natuurpunt is een succes

Nieuwsblad

7/03/2012

Zeldzame zwarte populier in Muizen hersteld

Gazet van Antwerpen

7/03/2012

15 16 17

Unieke knotboom hersteld

Radio Reflex Nieuwsblad RTV Gazet van Antwerpen

7/03/2012 7/03/2012 7/03/2012

Rivierenland en Rupelkleiroute opnieuw bewandeld Eerste snoeiwerken aan de laatste zwarte populier "Je moet niet ver wegtrekken om nieuwe dingen te leren"

Lions zorgen voor extra bossen

De streekkrant

7/03/2012

Rivierenland herstelt zeldzame zwarte populier in Muizen

Gazet van Antwerpen

8/03/2012

Extra nestgelegenheid voor zwaluwkolonies

Gazet van Antwerpen

20/03/2012

Wandelpad vrij

Streekkrant

21/03/2012

Zwaluwen hebben extra nestkasten in Boom

Gazet van Antwerpen

26/03/2012

Extra steun voor zwaluwen

Rupelkoerier

28/03/2012

Nesten wachten op huiszwaluwpaartjes

Passe-Partout

28/03/2012

Leren over vissen in de Rupel

GvA.be

9/04/2012

Vissen in Rupel aan tweede leven begonnen

Gazet van Antwerpen

10/04/2012

Tweede leven voor vissen in Rupel

Gazet van Antwerpen

10/04/2012

24/01/2012

5/03/2012

7/03/2012

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Gemeente opent nieuw wandelpad Donk te Heindonk

Het laatste nieuws

17/04/2012

Natuurpunt zet Fort van Walem in de kijker op Erfgoeddag

Nieuwsblad

19/04/2012

Restant van laatste ijstijd krijgt herwaardering

Nieuwsblad

19/04/2012

Stuifzandrug Heindonk is zeldzame landduin

Gazet van Antwerpen

19/04/2012

Leren over vissen in de Rupel

Gazet van Antwerpen

19/04/2012

Leren over vissen in de Rupel

Nieuwsblad

19/04/2012

Uniek stukje Natuur

De Streekkrant

9/05/2012

Natuurpunt Rupelstreek huisvest de gierzwaluw

Nieuwsblad

9/05/2012

Zwaluwenoffensief gaat verder

Rupelflits

20/05/2012

Rupelkleiroute in de running voor wandeling van het jaar

Rupelflits

20/05/2012

Rupelkleiroute, wandelroute

reisroutes.be

20/05/2012

SOS ik zoek bomen om te knotten

Streekkrant

23/05/2012

Werken aan natuur (Kruiskensberg)

Streekkrant

30/05/2012

Molenveld is dĂŠ zwaluwstraat in Rumst

Nieuwsblad

4/06/2012

Alle zwaluwen voelen zich prima thuis in Molenveld Rumst

Gazet van Antwerpen

7/06/2012

Molenveld is zwaluwstraat

Gazet van Antwerpen

11/06/2012

45 46

Zwaluwen in het woonzorgcentrum

Rupelbrug

Groene Longen wandeling met hernieuwde Kleibroodroute vzw Trage wegen moedigt stad aan met de prijs

Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen

12/06/2012 13/06/2012

Kleibroodroute verbindt vier groengebieden

Gazet van Antwerpen

Zennegatbrug officieel ingewandeld Nieuwe wandelen fietsbrug

Nieuwsblad De Streekkrant

Rupelkleiroute gaat voor winst

Rupelblad

1/07/2012

De landschapsteams werken aan je landschap

zOOm

1/07/2012

Big Jump

Gazet van Antwerpen

7/07/2012

Wandelaars krijgen nog meer routes in Heist-op-den-Berg

Gazet van Antwerpen

25/07/2012

Rivierenfestival 4riVIEREN

Den Balder

1/08/2012

Zomerzoektocht in Mechels broek

Nieuwsblad

8/08/2012

Poortmuur oude steenbakkerij in ere hersteld

Nieuwsblad

9/08/2012

Gemeente behoedt poortmuur en 'lein' voor verval

Het laatste nieuws

10/08/2012

In ere hersteld

Rupelkoerier

22/08/2012

4riVIERENfestival

Nest

24/08/2012

Regionale landschappen zorgen voor 2000 poelen

Nieuwsbrief Vilt

28/08/2012

Opening 2000ste poel Lange Moeyakker

www.jokeschauvliege.be

28/08/2012

4riVIERENfestival

Streekkrant

29/08/2012

4riVIERENfestival Kessel op zondag 2 september

Nmnieuws

30/08/2012

Festival 4riVIEREN

Antwerpse Kempen

30/08/2012

Nieuwe wandelingen

De Zondag

30/08/2012

4riVIERENfestival brengt ode aan de natuur

Gazet van Antwerpen

31/08/2012

Eerste vierrivierenfestival strijkt neer in Kessel

Gazet van Antwerpen

31/08/2012

Kessel: '4riVIEREN" festival in de natuur

Passe-Partout

1/09/2012

Festival voor open ruimte

Gazet Van Antwerpen

1/09/2012

Eerste vierrivierenfestival zet open ruimte in de kijker

Gazet van Antwerpen

1/09/2012

4riVIERENfestival in melkveebedrijf

Het laatste nieuws

1/09/2012

Opening Wandelgebied Pallieterland

Peperbus

1/09/2012

47 48 49

13/06/2012 17/06/2012 23/06/2012 27/06/2012

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

RiVIERENfestival 4riVIEREN op zondag 2 september

Rijmheide

1/09/2012

Opening Wandelgebied Pallieterland

Den Balder

1/09/2012

Site de Beukelaar toegankelijker

Passe Partout

5/09/2012

Opening Wandelgebied Pallieterland

Nieuwsbrief de Kleitrappers

12/09/2012

Kapel is weer in goede staat

Gazet van Antwerpen

17/09/2012

Kapelletje Celen in ere hersteld

Peter Bellens

17/09/2012

Kapelletje Celen in ere hersteld

Kempens landschap

17/09/2012

Eerste bomen speelbos aangeplant

Nieuwsblad

18/09/2012

Huiszwaluwen blijven op peil

Rupelflits

19/09/2012

Wandelaars verwend

Streekkrant

26/09/2012

Nieuwsblad

84 85

Zondagnamiddag feestelijke opening wandelgebied Pallieterland Ons wandelparadijs

Pallieter achterna

Gazet van Antwerpen

28/09/2012

Wandelen in Pallieterland

Gazet van Antwerpen

28/09/2012

Opening speelbos Kruiskensberg

RTV

Wandelkaart en inspiratieboekje Pallieterland

Eindeloos wandelen in de regio

30/09/2012 http://www.groteroutepaden.be 1/10/2012 C-magazine 1/10/2012

Scheldehelden - Dubbelslag Natuurpunt

Rupelflits

1/10/2012

WBE Nete en Wimp viert 4riVIEREN

De Vlaamse jager

1/10/2012

Bosgroep Antwerpen Zuid op het 4riVIERENfestival

Bosgazet

1/10/2012

Rivierenland: Opening wandelgebied Pallieterland

Wandelnieuws

1/10/2012

Stad verkoopt zeven betaalbare flats

Gazet van Antwerpen

4/10/2012

Stad wil invalstraten nieuw leven inblazen

Nieuwsblad

5/10/2012

Krotten maken plaats voor betaalbare woningen

Streekkrant

17/10/2012

Huiszwaluwen bouwen volop nesten

Gazet van Antwerpen

25/10/2012

Meer bewoonde nesten

Rupelkoerier

31/10/2012

100

Het Schensbos: Een nieuw speelbos in Rumst

Gemeentelijk infoblad Rumst

1/11/2012

101

Festival 4riVIEREN: Nete, Dijle, Zenne en Rupel

http://enneemmee.blogspot.be

21/08/2012

102

Bekoorlijk Koningshooikt' zoekt trage wegen op

Nieuwsblad

17/11/2012

103

Werkgroep Trage Wegen geeft boekje 'Bekoorlijk' uit

Het laatste nieuws

20/11/2012

104

Zagen en klieven om warm te blijven

Nieuwsblad

10/11/2012

105

Aanleg en herstel poelen in Rivierenland vorderen goed

Nnieuws.be

5/12/2012

106

Aanleg en herstel poelen in regio rond Mechelen succesvol

Radio 2

5/12/2012

107

Aanleg en herstel poelen in regio rond Mechelen succesvol

Radio 2

5/12/2012

108

Aanleg poelen steeds populairder

Gazet van Antwerpen

18/12/2012

109

Zuiden van de van de provincie Antwerpen 50 poelen rijker

Vilt

21/12/2012

26/09/2012 Streekkrant

26/09/2012

2.7.11 Profilering op studiedagen Regelmatig neemt RLRL deel aan studiedagen, om de kennis te vergroten over bepaalde themaâ&#x20AC;&#x2122;s, om de zichtbaarheid van de vereniging te vergroten, en te netwerken. Soms is onze aanwezigheid gekoppeld aan een infostand of een presentatie. Een overzicht van de gevolgde studiedagen en vormingen door de teamleden van Regionaal Landschap Rivierenland in 2012 vind je terug in paragraaf 2.3.2 en Tabel 2-7.

2.7.11.1

Verdere bekendmaking van het regionaal landschap

In 2012 werd via volgende acties de bekendheid van het regionaal landschap vergroot:

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 •

•

Vormingen 2012 - 11/01/12 - Rivierkenner sessie 1 Nijlen - 50 deelnemers - 12/01/12 - Infoavond wandelgebied oost Heist-op-den-Berg -15 deelnemers - 14/01/12 - Knotcursus Bonheiden - 30 deelnemers - 25/01/12 - Rivierkenner sessie 2 Lier - 50 deelnemers - 08/02/12 - Rivierkenner sessie 3 Boom - 50 deelnemers - 29/02/12 - Rivierkenner sessie 4 Klein-Willebroek - 50 deelnemers - 03/03/12 - Rivierkenner excursie 1 boottocht - 50 deelnemers - 17/03/12 - Rivierkenner excursie 2 Mechelen - 50 deelnemers - 31/03/12 - Rivierkenner excursie 3 Sigma - 50 deelnemers - 29/04/12 - Voorjaarswandeling Rupelkleiroute - 12 deelnemers - 10/05/12 - Personeelsdag stad Mechelen - 30 deelnemers - 20/05/12 - Wandelhelpersfeest Sint-Katelijne-Waver - 15 deelnemers - 22/05/12 - Fietstocht Lessius Hogeschool Mechelen / Toerisme - > 25 deelnemers - 03/06/12 - Opening zwaluwstraat Rumst 3/6 - +-30 deelnemers - 10/06/12 - Zwaluwenfietstocht Lier - 6 deelnemers - 22/09/12 - Theorie Hoogstamboomgaarden Willebroek - 10 deelnemers - 13/10/12 - Onderhoud poelen (Nijlen) - 13 deelnemers - 03/11/12 - Praktijk Hoogstamboomgaarden - 44 deelnemers Publieksactiviteiten 2012 - 04/03/12 - Plantactie The Lions - > 30 deelnemers - 24/03/12 - Ophanging nesten Lier - 25 deelnemers - 09/04/12 - Scheldehappening Boom - > 500 deelnemers - 15/04/12 - Opening Stuifzandrug Willebroek - 100 deelnemers - 22/04/12 - Erfgoeddag Fort van Walem - 400 deelnemers - 05/05/12 – Opening Ecohuis Boom - +-100 deelnemers - 20/05/12 - Wandeling Sint-Katelijne-Waver 20/5 - > 25 deelnemers - 17/06/12 - Opening Groene Longen Wandeling in Boom - > 100 deelnemers - 01/07/12 - 16/09/12 - Wandelzoektocht NP Mechels Broek zomer 2012 - > 5.000 deelnemers - 02/09/12 - 4riVIEREN-festival Nijlen - +-2.000 deelnemers - 05/09/12 - Peter en meter avond Wandelgebied Pallieterland - 20 deelnemers - 23/09/12 - Langste en Leukste Wandeling, Willebroek - 200 deelnemers - 29/09/12 - Sappers Willebroek - 24 deelnemers - 30/09/12 - Opening wandelgebied Pallieterland - > 200 man - 18/11/12 - Aanplanting Speelbos Rumst - 300 deelnemers - 18/11/12 - Bosaanplantactie Gasthuisbossen NP SKW - >100 deelnemers - 18/11/12 - Bosaanplantactie Brede Zeype NP Lier - >100 deelnemers Bekendmakingen op activiteiten van derden 2012 - 15/01/12 - Opening Trage Weg Terhagen - > 1000 deelnemers - 11/02/12 - Contactdag Ankona (infostand) - > 100 deelnemers - 22/04/12 - Zwaluwententoonstelling PTS Boom - > 300 deelnemers - 27/05/12 – Dag van het park – Vrijbroekpark Mechelen - >300 deelnemers - 24/06/12 - Ottertrotter Mechelen - > 25 deelnemers (slecht weer) - 01/07/12 - Hoevefeesten ‘Op het veld’ te Kessel (Landelijke Gilden) - >500 deelnemers - 08/07/12 - Big Jump Mechelen - 150 deelnemers - 30/06/12-30/09/12 – Natuur.Fietszoektocht Aartselaar-Rupelstreek - 600 deelnemers - 26/08/12 - Oogstfeesten Vrijbroekpark, Mechelen - > 50 deelnemers (slecht weer) - 02/09/12 - Prominant (infostand werking RL’en Provincie Antwerpen) – >3.000 deelnemers - 08/09/12 - Heistse Landbouwdag Wiekevorst - > 3.000 deelnemers - 22/09/12 - Opening Watertoren Rumst - >750 deelnemers - 30/09/12 - Opening speelbos Kruiskensberg - >50 deelnemers Toelichtingen 2012 - 30/01/12: schepencollege Putte - 31/01/12: schepen, groendienst en milieuambtenaar Boom - 13/06/12: milieuraad Lier - 29/11/12: schepen toerisme, diensthoofd milieudienst en deskundige grondgebied zaken Niel - 20/12/12: schepen toerisme en deskundige grondgebied zaken Niel 36

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013 •

• • •

Persmomenten 2012: - 03/03/2012: Rivierkenner - 20/03/2012: Ophanging zwaluwnesten PTS Boom - 15/04/2012: Opening Stuifzandrug Willebroek - 17/06/2012: Opening Groene Longen Wandeling - 08/08/2012: Opstart werf Poortmuur Terhagen - 02/09/2012: 4riVIERENfestival - 14/09/2012: Speelbos Schensbossen - 30/09/2012: Opening wandelgebied Pallieterland Verdeling van landschapskranten in het werkingsgebied, twee maal per jaar Website, e-nieuwsbrief en facebook RLRL Telefonische adviesverlening

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actiefiches 2012 - 2013

In dit hoofdstuk wordt de projectwerking van Regionaal Landschap Rivierenland in 2012 toegelicht, evenals de planning voor 2013, via actiefiches voor alle projecten, vormings- en publieksactiviteiten. Tabel 3-1 geeft een overzicht weer van de actiefiches 2012-2013. In Bijlage 3, Bijlage 4, Bijlage 5, Bijlage 6 en Bijlage 7 zijn artikels, bewijsstukken, illustratiemateriaal en persartikels over de acties en projecten opgenomen. OVERZICHT ACTIEFICHES RLRL (realisaties 2012 en planning 2013) I - -Natuurbehoud en kleine landschapselementen 1. Zwaluwen 2. AmfibieĂŤn op pad 3. Vlinders 4. Hagen en houtkanten 5. Poelen 6. Hoogstamboomgaarden 7. Knotboom zoekt kachel 8. Fauna-akkers II - Landschapszorg en streekeigen karakter 9. Autochtone bomen en struiken 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten 13. Landschapsanimator en landschapsteams 14. Herstel klein bouwkundig erfgoed 15. Gebiedsgerichte projecten 16. Landschapsbeheerplan Kesselse Heide 17. Streekontwikkeling Rupelstreek 18. Buiten-gewone plekjes III - Recreatief medegebruik en natuurrecreatie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland 20. Themawandellussen 21. Landschapsbelevenissen 22. Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen IV - Natuureducatie en sensibilisatie 23. Landschapskrant, website en e-nieuwsbrief 24. Bekendmaking RLRL op evenementen van partners 25. Educatieve activiteiten hoogstamboomgaarden 26. Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen en struiken 27. Educatieve activiteiten poelen 28. Opleiding Rivierenland-knotteam 29. Educatieve activiteiten zwaluwen 30. Otter gespot 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker 32. Rivierfilms - Rupelfilm 33. Opleidingsreeks Rivierkenner 34. Onbekend onbemind? 35. 4riVIERen 36. Publieke plantactie speelbos Reet 37. Plechtige opening speelbos Kruiskensberg 38. Openingen wandeltrajecten Rivierenland 39. Wandelhelpersdag 40. Zomerzoektochten 41. Wandelactiviteiten in Rivierenland 42. Erfgoeddag 43. Scheldehappening

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Tabel 3-1 Overzicht actiefiches RLRL 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen

x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x

x x x x x x x x x x

x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x

x x x x x

x x

x x x x

x x x x x x x

x x

x x x

x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x

x x x x x

x x x x

x x x x x x

x x x x x x x

Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen

Natuurrecreatie

Recreatief medegebruik

x x x

x x x x

Natuureducatie

Streekeigen karakter

Landschapszorg en erfgoed

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Beheer, herstel en aanleg KLE

x x x x x x x x x x x x

Doelstellingen regionale landschappen Natuurbehoud

TITEL ACTIE Soortbescherming zwaluwen AmfibieĂŤn op pad (ondersteuning overzetacties) Vlinders Hagen en Houtkanten (promotie, aanleg en herstel) Poelen (promotie, aanleg en herstel) Hoogstamboomgaarden (promotie, aanleg en herstel) Knotboom zoekt kachel Fauna-akkers Autochtone bomen en struiken (zaadoogst, beheer en opkweek) Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Landschapsanimator en landschapsteams Herstel klein bouwkundig erfgoed Gebiedsgerichte projecten Landschapsbeheerplan Kessels Heide Streekontwikkeling Rupelstreek Buiten-gewone plekjes Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Themalussen op wandelroutes Landschapsbelevenissen Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen Landschapskrant, website en e-nieuwsbrief Bekendmaking RLRL op evenementen van partners Educatieve activiteiten hoogstamboomgaarden Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen Educatieve activiteiten poelen Opleiding Rivierenland-knotteam Educatieve activiteiten zwaluwen Otter-gespot Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker Rivierfilms - Rupelfilm Opleidingsreeks Rivierkenner Onbekend onbemind? 4 riVIERen Publieke plantactie speelbos Rumst Plechtige opening speelbos Kruiskensberg Openingen wandeltrajecten Rivierenland Wandelhelpersdag Zomerzoektochten Wandelactiviteiten in Rivierenland Erfgoeddag Scheldehappening

2013

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Timing

2012

nr. actie

Acties Regionaal Landschap Rivierenland 2012-2013

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

I - Natuurbehoud en kleine landschapselementen Actie 1. Zwaluwen (huis-, boeren-, gier-, oeverzwaluwen) Initiatiefnemer/trekker Initieel Natuurpunt; nadien ook RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts Partners Natuurpunt (lokale afdelingen en vogelwerkgroep), ANB, gemeenten Doelgroepen Landbouwers, particulieren, gemeenten, scholen Doelstelling In nauwe samenwerking met partners die al rond zwaluwen actief zijn de achteruitgang van huiszwaluw, boerenzwaluw, gierzwaluw en oeverzwaluw helpen tegengaan via laagdrempelige acties: het aanbieden van nestgelegenheid, optimaliseren van voedselaanbod en nestlocaties, sensibilisatie en educatie. Omschrijving Zwaluwen hebben het erg moeilijk, o.m. door vernietiging van of gebrek aan nestgelegenheid of nestbouwmateriaal, maar zeker ook door het slinkend voedselaanbod (insecten). - RLRL werkt mee aan de zwaluweninventarisatie door de vogelwerkgroep van Natuurpunt, en stemt af met Natuurpunt, ANB en Landelijke Gilden i.v.m. terreinacties rond zwaluwen (bv. monitoring van broedplaatsen, controles in het kader van zwaluwenpremies, ophanging kunstnesten). - RLRL stimuleert de gemeenten om een zwaluwenpremie te voorzien in hun gemeentelijk subsidiereglement (bestaat nu al in een 5-tal gemeenten). - RLRL wil een draagvlak creëren door sensibilisatie naar de doelgroepen toe (landbouwers, particulieren, bedrijfseigenaars, …). - RLRL wil grondeigenaars stimuleren om zwaluwvriendelijke maatregelen te nemen zoals: meer vegetatietypes toelaten waar insecten gedijen (vb. ruigtes met KLE), modderpoelen aanleggen, insecticiden beperken en ophangen van kunstnesten in de buurt van bestaande kolonies. - Scholen kunnen bij voor renovatieprojecten van dakgoten waar zwaluwnesten hangen hulp vragen aan RLRL, en beroep doen op een zwaluwententoonstelling en educatieve zwaluwen Cd-rom. - Voor oeverzwaluwen willen we onderzoeken waar we nestgelegenheid kunnen creëren. Verloop actie Uitgevoerd 2009 – 2010 - 2011 - Samenwerking opgezet met partners ((vogelwerkgroep) Natuurpunt, Landelijke Gilden, Boerenbond, gemeenten) inzake communicatie en terreinwerk (overleg, terreinbezoeken, uitlijning methodiek) + regelmatig overleg en bezoek Regionaal Landschap Schelde-Durme wegens werkzaam rond zwaluwen - Terreinacties: o ophanging kunstnesten: kunstnesten voor huis-, boeren-, en gierzwaluwen; mogelijkheid tot plaatsen van mestplankjes en steunlatjes, advies op terrein i.v.m. voorzien van modder - Sensibilisatie en educatie: o vormingsactiviteiten en educatie: zwaluwenfietstocht en opstelling zwaluwtentoonstelling o overleg en informatieverspreiding: vnl. via lokale afdelingen Landelijke Gilden en Natuurpunt, sectoroverleg, vaste communicatiemiddelen RLRL (LSK, nieuwsbrief, website), organisatie persmomenten o uniform subsidiereglement voor behoud van zwaluwnesten voorgelegd aan gemeenten; - Inventarisatie: o oproep voor melden van bestaande kolonies/nestplaatsen; verwerking zwaluwinventarisatiegegevens in GIS en op www.waarnemingen.be; jaarlijks aanvullen database geïnteresseerden; selectie van zwaluwkolonies binnen werkingsgebied; prospectie door RLRL of één van haar partners op terrein, coördinatie ophang nestkasten, advies/steun bij renovatie 40

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

onderzoek mogelijkheid creatie van nestgelegenheid voor oeverzwaluwen;

Fig. 3-1: Aanvragen en plaatsing kunstnesten 2011 en 2012 Uitgevoerd 2012 Terreinacties: In 2012 verscheen er geen nieuwe oproep voor kunstnesten in de landschapskrant omdat werd besloten (sectoroverleg natuur september 2011) meer gebiedsgericht en proactief te werk te gaan (zie ook planning 2013). Projecten van 2012 werden afgewerkt. Tabel 3-2 geeft een kwantitatief overzicht van de terreinacties in 2012. In 2012 werd ook voor de eerste keer het landschapsteam ingeschakeld voor het ophangen van nestkasten op een 10-tal locaties in het najaar (zie ook Fig. 3-1 en Fig. 3-2). Tabel 3-2 Overzicht kunstnestenactie in 2012

Gierzwaluw

Aantal Totaal aantal mestplankjes nesten opgehangen opgehangen 2012

Aantal steunlatjes opgehangen 2012

Aantal kunstnesten opgehangen 2012

Kunstnesten zwaluwen 2012

Aantal goedgekeurde aanvragen 2012

Berlaar

Bonheiden

Boom

Heist-op-den1 Berg Lier

Huiszwaluw

Boerenzwaluw

Niel

Nijlen

Mechelen

Putte

Rumst

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

SintKatelijneWaver

Willebroek

Fig. 3-2 Resultaten kunstnestenactie 2012 Educatie en sensibilisatie: RLRL sensibiliseert gemeenten, inwoners en scholen via de volgende acties: - Gratis verdeling zwaluwbordjes: in 2012 werden de zwaluwbordjes verdeeld, rechtstreeks aan particulieren van het kunstnestenproject, en onrechtstreeks via de gemeentelijke milieudiensten. - Stimuleren van gemeenten tot het in voege brengen van een gemeentelijk subsidiereglement voor behoud van zwaluwen (bestond reeds in 5-tal gemeenten) in 2012 werd hier verder geen actie in ondernomen. - Het ter beschikking stellen van een zwaluwententoonstelling voor verenigingen, scholen, rusthuizen, enz.: de zwaluwtentoonstelling werd 8 keer uitgeleend aan scholen en rusthuizen, en tijdens persmomenten, met name Provinciale School voor Techniek en Tuinbouw te Boom (persmoment en opendeurdag), OLVI Middenschool Boom (opendeurdag en ophanging nesten), Rusthuis Maria Boodschap te Niel (ikv zwaluwworkshop), Heilig Hartkerk te Terhagen (opendeurdag), persmoment Zwaluwenstraat te Rumst, persmoment ophanging huiszwaluwnesten te Lier (Netekanaal). - Het geven van de zwaluwenworkshop ‘zwaluwen op school’: samen met Natuurpunt werd een zwaluwenworkshop ‘zwaluwen op school’ opgestart. Deze workshop omvat een interactieve PowerPoint met werkbladen en educatief materiaal en een bezoek aan een kolonie zwaluwen in de buurt. Deze workshop werd 3x gegeven in de OLVI Middenschool te Boom (B-stroom). Het materiaal diende als basis voor een zwaluwworkshop gegevens door een stagiair in de PTS te Boom. - Het plaatsen van infoborden over zwaluwen: bij de plaatsingen aan de scholen en kerken in de Rupelstreek werd een gezamenlijk infobord geplaatst door Natuurpunt en RLRL. - Het organiseren van activiteiten rond zwaluwen: in 2012 werden twee activiteiten rond zwaluwen georganiseerd: - Inhuldiging zwaluwenstraat: op 3 juni 2012 werd het Molenveld te Rumst ingehuldigd als zwaluwenstraat. De bewoners kregen een receptie aangeboden. Kinderen konden een tekening 42

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

inkleuren en maakten kans op een mooie prijs. Er werd tevens een infobord ‘zwaluwenstraat’ opgehangen. Zwaluwenfietstocht: op 10 juni 2012 fietsten we de zwaluwen achterna te Lier in samenwerking met Natuurpunt De Wielewaal. Het publiceren van een zwaluwenflyer: er werd een beknopte zwaluwenflyer ontworpen en gedrukt (ca. 400 exemplaren) om inwoners van het werkingsgebied op de hoogte te stellen van de zwaluwacties van RLRL en Natuurpunt.

Sfeerbeelden activiteiten 2012: (van links naar rechts, boven naar onder) Ophanging gierzwaluwnestkasten in Onze-Lieve-Vrouwinstituut in Boom, inhuldiging Zwaluwenstraat te Mechelen, zwaluwenworkshop en ophanging zwaluwbordjes bij nestkasten aan brug in Lier. Inventarisatie en onderzoek: Hoewel inventariseren niet de kerntaak van het regionaal landschap is, wil RLRL voornamelijk door zijn samenwerkingen een volledig beeld krijgen van de resterende zwaluwpopulaties in Rivierenland. Ook in 2012 werd er geïnventariseerd via oproepen samen met de landbouwtelling. Nieuw dit jaar was de voorbereiding voor de gebiedsgerichte werking: een vrijwilliger ging op tocht in Putte, Berlaar en Willebroek om de kolonies te inventariseren. In 2012 werd ook een aanzet gegeven aan het onderzoek om mogelijkheden na te gaan voor de aanleg van een oeverzwaluwennestgelegenheid in de Nete- en Rupelvallei. Vroeger broedden daar honderden oeverzwaluwen in afgekalfde inhammen, tot eind jaren ’80 deze broedgelegenheid door de versteviging van de kanaalwanden en opvulling van de gaten verdween, en daarmee ook de oeverzwaluwen. Aangezien er elk jaar honderden oeverzwaluwen op trek passeren in de Beneden-Netevallei op zoek naar een broedplaats, lijken de kansen tot kolonisatie van een oeverzwaluwenwand realistisch. Er werd overleg gepleegd met ANB, het Polderbestuur Willebroek, WenZ, Natuurpunt en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Specifiek te Heindonk werd een locatie gevonden. Echter door de nakende dijkwerken kon hier nog geen permanente wand worden gerealiseerd vooraleer meer duidelijkheid te krijgen over deze werken.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Zwaluwenbordjes voor zwaluwengastlocaties (a) met broedgevallen, (b) wachtend op broedgevallen Gepland 2013 - aanpassing projectstrategie om meer gebiedsgericht te gaan werken via inzet ‘twitchers’ om geschikte locaties voor kunstnesten op te sporen in de gemeenten Berlaar, Willebroek en Putte om via actieve prospectie kunstnesten op te hangen bij particulieren i.s.m. Natuurpunt - Uniform subsidiereglement: verder zetten van (het stimuleren van) communicatie over subsidies in deelnemende gemeenten in combinatie met het verdelen van de zwaluwbordjes ter promotie - Ontwikkelen van een eigen zwaluwententoonstelling welke ter beschikking kan worden gesteld aan verenigingen, scholen en rusthuizen. - Geven van zwaluwenworkshops voor scholen in samenwerking met Natuurpunt (o.a. basisschool Sleutelhof in Rumst en De Luchtballon in Mechelen waar ook gierzwaluwnestkasten zullen opgehangen worden). - Onderzoek mogelijkheden en realisatie oeverzwaluwnestgelegenheid/heden in de Nete-en Rupelvallei. - Kunstnestenactie verder uitwerken: aanvullen van de database geïnteresseerden, prospectie door RLRL of één van haar partners op terrein, coördinatie ophang nestkasten en advies/steun bij renovatie. - Ondersteuning van projectontwikkelaar Stedelijk Ontwikkelingsbedrijf Lier autonoom gemeentebedrijf (Solag) bij het uitvoeren van beheersmaatregelen voor de gierzwaluw tijdens de sloop van de stadsloodsen op de Sionsite en de opname van inbouwnestkasten in de nieuwe woonsten, dit in samenwerking met Natuurpunt. - Voorstel tot organisatie en verwerking van zwaluweninventarisatie i.s.m. de gemeenten. Nazorg en opvolging Locaties waar acties voor zwaluwen worden gerealiseerd worden jaarlijks gemonitord i.s.m. partners. De gegevens worden gebundeld en in een GIS databank opgeslagen. Via de projectpagina van Natuurpunt kunnen jaarlijks de meldingen van broedgevallen geregistreerd, bijgehouden en vergeleken worden. Samenwerking en financiering - Projectkosten: RLRL via projectsubsidies provincie en basissubsidies gemeenten, provincie (DMN) en ANB - Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Actie 29: Educatieve activiteiten zwaluwen

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 2. Amfibieën op pad Initiatiefnemer/trekker Natuurpunt, Hyla, RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Natuurpunt, Hyla, gemeenten Doelgroepen Iedereen die wil helpen met acties ter bescherming van amfibieën (overzetacties, monitoring,…) Doelstelling Sensibiliseren en logistieke ondersteuning bieden aan amfibieën overzetacties en monitoringacties binnen het hele werkingsgebied. Omschrijving In heel wat gemeenten zetten vrijwilligers zich in om tijdens de jaarlijkse amfibieëntrek tussen overwinteringsplaats en voortplantingspoel amfibieën te helpen bij het oversteken van verkeersaders. Tabel 3-3 geeft een overzicht van het aantal overgezette amfibieën en het aantal amfibieën dat sneuvelde als verkeersslachtoffer, en geeft een opsomming van de RLRL-gemeenten waarvoor in het betreffende jaar gegevens beschikbaar waren via het Hyla-portaal (http://www.hylawerkgroep.be). Tabel 3-3 Resultaten amfibie-overzetacties 2008-2012 amfibieën overgezet

amfibieën gesneuveld

2008

9667

653

6 (Bonheiden, Heist-o/d-Berg, Nijlen, Putte, St.-Kat.-Waver, Willebroek)

2009

5408

487

2010

10252

670

6 (Bonheiden, Heist-o/d-Berg, Mechelen, Putte, Rumst, St.-Kat.-Waver) 7 (Bonheiden, Heist-o/d-Berg, Mechelen, Putte, Rumst, St.-Kat.-Waver, Willebroek)

2011

7555

395

2012

>6476

458

jaar

gemeenten

6 (Heist-o/d-Berg, Mechelen, Nijlen, Putte, Rumst, St.-Kat.-Waver) 7 (Berlaar, Bonheiden, Heist-o/d-Berg, Mechelen, Nijlen, Putte, Rumst, St.Kat.-Waver)

RLRL ondersteunt de overzetacties logistiek. Aan iedere gemeente binnen het werkingsgebied stelt RLRL een ‘amfibieënkit’ ter beschikking, bestaande uit o.a. emmers, schermen, weerstation, hoofdlampen, fluovestjes, determinatiegids en zoekkaarten. Hiermee willen we de huidige vrijwilligers ondersteunen en eventueel nieuwe mensen enthousiasmeren. Er staan ook een 6-tal fuiken ter beschikking voor monitoring (voor personen met een vergunning). De bedoeling is om uit het cijfermateriaal afkomstig van de overzetacties en de expertise van de paddenoverzetters focusgebieden voor de aanleg van poelen te destilleren. Hier zal RLRL actief het poelenproject (zie actie 5) promoten bij de inwoners. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 -

organisatie infoavond i.s.m. Hyla (5/2/10, PIME Lier) aankoop en ter beschikking stellen materiaal voor amfibieënkits en monitoring (zie Fig. 3-3). Hierdoor werkten heel wat geïnteresseerde vrijwilligers mee en konden enkele nieuwe overzetlocaties worden opgestart (onder meer in de Roozendaalweg in Sint-Katelijne-Waver en de Lage Vosberg in Rumst). ter beschikking stellen van fuiken aan personen met een vergunning communicatie en promotie ter voorbereiding op overzetacties (landschapskrant, website) jaarlijkse opvolging resultaten overzetacties

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 - aanvulling en uitbreiding overzetkits - communicatie en promotie ter voorbereiding op overzetacties (landschapskrant, website) - opvolging resultaten overzetacties Gepland 2013 - communicatie en promotie ter voorbereiding op overzetacties (landschapskrant, website) - opvolging resultaten overzetacties

Fig. 3-3 Inhoud van een amfibieënoverzetkit en monitoringskit Nazorg en opvolging De amfibieënoverzetkits worden jaarlijks gecontroleerd op volledigheid/schade en indien nodig aangevuld i.o.m. de lokale overzetters. De overzetkits worden tijdens de niet-gebruiksmaanden gestockeerd op de gemeentelijke milieudiensten; de monitoringskits kunnen uitgeleend worden vanuit twee locaties in ons werkingsgebied (vanwaar wordt toegezien op de vergunning van de ontleners). De resultaten van de overzetacties worden gerapporteerd door de coördinatoren van de lokale overzetgroepen via de website van Hyla. De monitoringsresultaten worden aangewend om de poelenactie bij te sturen. Samenwerking en financiering - Aankoop en uitbreiding overzetkits: RLRL via projectsubsidies provincie Antwerpen - Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 5. Poelen

Actie 3. Vlinders Initiatiefnemer/trekker Initieel Natuurpunt; momenteel partnerschap en RLRL Contactpersoon RLRL Joke Maes

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Partners Gemeenten, Natuurpunt, provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, bosgroepen (specifiek voor de bruine vuurvlinder gemeente Heist-op-den-Berg, gemeente Begijnendijk, Regionaal Landschap Noord-Hageland, Natuurpunt Grote Nete kern Heist-op-den-Berg, provincie Vlaams-Brabant) Doelgroepen Gemeenten, diverse grondeigenaars en terreinbeheerders: particulieren, landbouwers, boseigenaars, natuurverenigingenâ&#x20AC;Ś. Doelstelling Het bevorderen en aanmoedigen van realisaties van geschikte biotopen voor vlinderpopulaties. Dit kan onder meer door maatregelen mee op te nemen in beheerplannen. Lokale besturen, organisaties en particulieren gericht informeren over aanplanten van vlindervriendelijke struiken en andere maatregelen ter bescherming van vlinderpopulaties. Via een brede sensibilisatie de kennis over vlinders en daarmee ook het draagvlak vergroten om duurzame beschermingsmaatregelen te ondernemen. Acties specifiek voor de bruine vuurvlinder (komt voor in zuidoosten van RLRL, zie Fig. 3-4): lokale en gerichte sensibilisatie en aanmoedigen tot ecologisch beheer van bermen, en gerichte (her)inrichtingsmaatregelen op verwaarloosde (verruigde) terreinen, waarbij kleinschaligheid en structuurvariatie worden nagestreefd. Via een brede sensibilisatie het draagvlak in het verspreidingsgebied van de vlinder vergroten en via kennisoverdracht duurzame beschermingsmaatregelen verzekeren. Omschrijving Het project kadert in een resolutie aangenomen door het Vlaams Parlement over vlinders op 7 november 2012 en specifiek in het verderzetten van het soortbeschermingsproject voor de bruine vuurvlinder (rode lijstsoort: met uitsterven bedreigd). Deze vlindersoort komt in Vlaanderen enkel nog ter hoogte van de gemeenten Heist-op-den-Berg, Begijnendijk, Aarschot en Tremelo voor.

Fig. 3-4 Verspreidingsgebied bruine vuurvlinder (oranje) in Vlaanderen en RLRL (zwarte lijn) De vaststelling dat het aantal vlinders in Vlaanderen serieus is afgenomen en dat het verdwijnen van geschikte biotopen de voornaamste oorzaak is (inclusief de toenemende versnippering van hun leefgebieden) maakt het noodzakelijk om het beschermen van vlinders de volgende jaren de nodige aandacht te geven. RLRL plant de aanmaak van informatiemateriaal omtrent vlinders en vlindervriendelijk beheer voor een brede sensibilisatie. Specifiek voor de bruine vuurvlinder worden er concreet maatregelen uitgewerkt en uitgevoerd die voortvloeien uit twee rapporten, opgemaakt naar aanleiding van de herontdekking van de in Vlaanderen uitgestorven gewaande bruine vuurvlinder: - Vanreusel, W. & Jacobs, I. 2007. Toestand van de bruine vuurvlinder in Vlaanderen. Ecologie, verspreiding en aanzet tot soortbescherming. Rapport Natuurpunt Studie 2007/12 - Jacobs, I. & Vanreusel W., 2008. Aanzet tot beschermingsmaatregelen voor een populatie bruine vuurvlinder in versnipperd buitengebied in Vlaams-Brabant. Rapport Natuurpunt Studie 2008/5

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Typisch graslandperceel geschikt als leefgebied voor de bruine vuurvlinder, met waardplant veldzuring Aangezien de bruine vuurvlinder vooral voorkomt buiten de natuurgebieden (eerder in het kleinschalige landschap tussen bewoning en landbouwpercelen), is zijn voortbestaan sterk afhankelijk van particuliere grondeigenaars om het beheer van hun percelen af te stemmen op de noden van de bruine vuurvlinder. Concreet: • omwonenden en betrokken eigenaars contacteren, informeren en sensibiliseren; • percelen herinrichten die niet (meer) geschikt zijn als habitat voor de soort (indien bereidheid van de eigenaar tot uitvoeren van inrichtingsmaatregelen, maaibeheer in juiste periodes, gefaseerd maaibeheer, mantel-zoombeheer); • tot 2011 konden er beheerovereenkomsten afgesloten worden voor soortspecifiek beheer (financiering door ANB); • advies verlenen over beheermaatregelen aan particulieren en terreinbeheerders; • soortbeschermingsmaatregelen integreren in gemeentelijke bermbeheerplannen en RUP’s. Verloop actie Uitgevoerd 2008-2011 - Oprichten partnerschap (betrokken gemeenten, RLRL, RLNH, NP): officiële ondertekening van de samenwerkingsovereenkomst op 02/04/2009, regelmatig overleg, schrijven ‘natuurproject’, zoeken financiële middelen (gemeenten, DMN, ANB), taakverdeling en programma opstellen - Communicatie: persmomenten, artikels en oproepen tot medewerking via gemeentebladen, ledenblad Natuurpunt, landschapskranten, websites. - Sensibilisatie en vorming: opleiding tot bruine-vuurvlinderkenner (door Natuurpunt aan de RL’en) opmaak posters en folder publieksmomenten/tentoonstelling, aanmaak terreinfiches voor tijdens monitoring en afsluiten overeenkomsten, organisatie infoavond met excursie (03/05/2009 Aarschot), organisatie opleiding voor graslandeigenaars “maaibeheer in de praktijk” (04/07/2009 Booischot), organisatie ‘feest van de bruine vuurvlinder’(06/06/2010 Booischot) - Monitoring: inventarisatie van de bruine vuurvlinder op 08/08/2009 met vrijwilligers in volledig verspreidingsgebied: 24 exemplaren werden geteld, ook op terreinen waar bruine vuurvlinder nooit eerder was waargenomen (o.a. in Booischot, Heist-op-den-Berg). - Beheer en inrichting van percelen: terreinbezoeken en selectie van geschikte percelen i.s.m. Natuurpunt Studie en ANB, afsluiten van maaibeheerovereenkomsten met graslandeigenaars:, begeleiding en advies overtuigde graslandeigenaars, controle van percelen waarvoor overeenkomst is afgesloten, overleg met uitvoerders van maaiwerk op percelen met een overeenkomst bruinevuurvlindervriendelijk beheer op eigendommen van de lokale Natuurpuntafdelingen. Uitgevoerd in 2012 Bij de start van 2012 nam de natuurmedewerker van RLRL contact op met Regionaal Landschap NoordHageland en Natuurpunt Studie. RLNH liet ons weten dat ze gericht met de gemeente Tremelo zouden samenwerken rond de bruine vuurvlinder. Natuurpunt Studie liet weten dat het niet in hun jaarplanning paste om het project opnieuw te ondersteunen. Hierdoor werden er in 2012 geen nieuwe initiatieven in het kader van dit project ondernomen.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Gepland 2013 - Communicatie en sensibilisatie: Opmaak projectpanelen over vlinders voor publieksevenementen (informatie over vlindervriendelijke inrichting tuinen, bermbeheer, bosranden, biotoopherstel, verhogen vlinderkennis o.a. soorten in de streek…) - Partnerschap Bruine Vuurvlinder: Gezien het belang van het project voor het voortbestaan van de bruine vuurvlinder zal RLRL specifiek contact opnemen met de gemeente Heist-op-den-Berg en (hopelijk) daarna het overleg met de partners opnieuw opstarten. Nazorg en opvolging Jaarlijks kort na de afgesproken maaidatum wordt op terrein gecontroleerd of graslandeigenaars die een beheerovereenkomst afsloten deze correct opvolgen. De gegevens worden in een rapport bijgehouden. Samenwerkende eigenaars krijgen regelmatig nieuws over het project. Samenwerking en financiering - Projectkosten: Regionaal Landschap Rivierenland via basissubsidies en evt. via projectsubsidies provincie Antwerpen - Lopende beheerovereenkomsten: Agentschap voor Natuur en Bos – er kunnen geen nieuwe afgesloten worden in 2013 - 2014 - Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 4: Hagen en houtkanten Actie 8: Fauna-akkers

Actie 4. Hagen en houtkanten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, … Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van hagen en houtkanten in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken. Omschrijving Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van hagen en houtkanten in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de ‘provinciale landschapskaart’, PIH 2007). Voor de aanplant van hagen en houtkanten wordt rekening gehouden met: • cultuurhistorisch voorkomen van hagen en houtkanten • wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuur- en landschapswaarden • meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag /houtkant). • overeenkomst met eigenaar: bijdrage van 30% in de kosten, akkoord over soortenkeuze (autochtoon en standplaatsgeschikt), haag/houtkant te onderhouden en te behouden voor een 49

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

minimumperiode van 10 jaar, geen pesticiden te gebruiken in de aanplant, toelaten monitoring en publicatie van gegevens; RLRL levert plantschema en organiseert de eventuele aanbesteding. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - oproep geïnteresseerde grondeigenaars op website RLRL - terreinbezoeken op potentieel geschikte locaties en bezorgen autochtoon plantgoed (zie actie 7) - medewerking bij opstellen “plantwijzer: plantadvies voor bomen en struiken in de provincie Antwerpen” - afstemmen van gemeentelijke subsidiereglementen (zie actie 10) - oogst van zaden voor het voorzien van autochtoon plantgoed publieke zaadoogstactie op door jobstudent geïnventariseerde locatie(s) binnen werkingsgebied opstart overleg met partners rond afzet van autochtoon plantgoed vanaf 2012 overname van overschotten aan autochtoon plantgoed van andere partners (regionale landschappen) indiening PDPO-projectaanvraag ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’ (zie actie 9) verspreiding plantgoed in RLRL via haagplantacties Opmaak beplantingsplannen voor uitvoering door het landschapsteam op zes locaties + uitvoering aanplantingen ondersteuning plantacties van partners (opmaak beplantingsplannen, promotie en aanleveren autochtoon plantgoed, deelname acties) + toelichting op infoavond ‘Behaag natuurlijk’ Uitgevoerd 2012 (zie Fig. 3-5) - opvolging implementatie uniform gemeentelijk subsidiereglement rond KLE (zie actie 8) - verspreiding plantgoed via haagplantactie en uitvoering plantacties door landschapsteam op 6 locaties (3429 stuks) (met plantgoed opgekweekt uit eigen zaadoogsten en overschotten van autochtoon plantgoed uit Brabants District West) - ondersteuning plantactie Natuurpunt ter uitbreiding van de Gasthuisbossen te Sint-Katelijne-Waver (18/11/2012) en Brede Zeype te Lier (25/02/2012 en 18/11/2012) (restanten van het historische Waverwoud) met een totaal van 5749 stuks plantgoed. - Ondersteuning aanplant speelbos Rumst met 1420 stuks plantgoed en Netekant, Berlaar met 5135 stuks plantgoed ‘(zie ook Tabel 3-4) - Terreinbezoeken en opmaak van aanplantingsplannen voor uitvoer 2013, momenteel op 9 locaties – 6324 stuks. Tabel 3-4 Aanplantingen uitgevoerd door landschapsteam in 2012 Nr

Gemeente

Adres

Type

Aantal stuks

Bonheiden

Molenlei

Haag

556

Mechelen

Oude Leestsebaan

Haag, Heg & Knotbomenrij

717

Bonheiden

Krankhoefpad

Houtkanten

748

Lier

Bossen

Houtkanten

1203

Putte

Tinstraat

Haag

200

Lier

Paaiestraat

Haag & Heg

455

Willebroek

Kleine Bergen

Houtkant

550 TOTAAL 2011-2012 3429

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-5 Plantlocaties hagen en houtkanten 2009-2013 (2012 uitgelicht) Gepland 2013 Verspreiding plantgoed via haagplantactie in voorjaar 2013 Aanplantingen hagen en houtkanten door landschapsteam in voorjaar en najaar 2013 Terreinbezoeken en opmaken aanplantingsplannen voor uitvoering in plantseizoen 2013-2014 Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde hagen en houtkanten worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de haag of houtkant en de vegetatie beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering - Verspreiding plantgoed en eventueel aanplant: 70% door RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB, en subsidies AOE; 30% door grondeigenaars - Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB en via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen

Actie 5. Poelen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes, Tim Ghysels

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Partners Gemeenten, Natuurpunt, Hyla, landbouworganisaties, wildbeheereenheden Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, natuurverenigingen, gemeentebesturen en andere openbare besturen, … Doelstelling Het poelennetwerk in het werkingsgebied versterken en zo het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeteren, verbinden en uitbreiden; via sensibilisatie en promotie verschillende doelgroepen overtuigen van de waarde van natuurlijke poelen. Omschrijving We willen een zicht krijgen op het vroegere en huidige poelennetwerk in het werkingsgebied, via onderzoek van historische en recente karteringen (o.a. provinciale landschapskaart, PIH 2007), en eventuele extra informatie van terreinbeheerders of eigenaars. Waar wenselijk proberen we het poelennetwerk te herstellen (poelen uitbaggeren), of uit te breiden (poelaanleg). Wetenschappelijke informatie (bv. uit het Pondscape project van de federale dienst wetenschapsbeleid en uit lokale informatie die voortvloeit uit het project ‘Amfibieën op pad’ (zie actie 2) moet de selectie van potentiële locaties voor nieuwe poelen mee onderbouwen. Via vergelijking en afstemming van de gemeentelijke subsidiereglementen rond poelen bij de gemeenten van het werkingsgebied van RLRL (zie actie 10), en overleg met relevante partners willen we de poelenactie afstemmen op bestaande initiatieven. Voor onze actie rond poelherstel en -aanleg maken we een eerste selectie van de aanvragen op basis van GIS-data en een telefoongesprek met de eigenaar. Vervolgens wordt een terreinbezoek uitgevoerd: inschatten omgeving (kolonisatiekansen voor planten en dieren), uitvoering boring om de grondwaterstand te controleren, nagaan of er geen kwetsbare vegetaties kunnen vernietigd worden, verifiëren van de toegankelijkheid voor de kraan, afstemmen van de voorwaarden van RLRL (eigenaar betaalt 30%, behoudt de poel voor min. 10 jaar, staat in voor regulier onderhoud, zet geen planten of dieren uit, gebruikt geen pesticiden in de omgeving van de poel, beschermt de poel tegen grote grazers, laat monitoring en publicatie van gegevens toe) met de verwachtingen van de eigenaar. Bij akkoord wordt een contract opgemaakt en organiseert RLRL de uitvoering van de werken. Aangelegde en herstelde poelen worden minstens om de drie jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de poel en de vegetatie beschreven en i.s.m. met de plaatselijke amfibieënliefhebbers gemonitord. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - promotie en sensibilisatie naar verschillende doelgroepen: landbouwers, particulieren,... - afstemmen gemeentelijk poelenreglement (zie actie 10) - infodag aanleg en herstel van poelen (20/02/2011, Berlaar) - aanleg van 14 poelen, herstel van 5 poelen, en nazorg (zie ook Tabel 3-5) Uitgevoerd 2012 - aanleg van 4 poelen en herstel van 3 poelen (zie Fig. 3-6 en illustraties) - organisatie cursus ‘Hoe onderhoud ik mijn poel?’ (13/10/2012, Nijlen) - poelaanleg en -herstel i.k.v. soortbescherming kamsalamander in Niels Broek i.s.m. Natuurpunt Rupelstreek: bouwaanvraag vergund. De aanleg is uitgesteld naar 2013 omwille van beroep tegen stedenbouwkundige vergunning (bestendige deputatie wees beroep af, NP en RLRL beslissen om toch een aantal wijzigingen aan de diepte en vorm van de vlasrootput door te voeren om tegemoet te komen).

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-6 Locaties van afgewerkte poelen 2010-2012 en geplande poelen 2013 Tabel 3-5 Overzicht van aangelegde en herstelde poelen 2010 t.e.m. 2012 Jaar 2010 2010 2010 2010 2010 2010

Werken Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg

Volgnr. A41 A42 A45 A48 A57 A60

2010 2010 2010 2010 2010

Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Herstel

A62 A66 A68 / H10

2010 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2012 2012 2012

Herstel Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Herstel Herstel Herstel Aanleg Aanleg Aanleg

H24 A33 A50 A58 A46 H19 H23 H17 A56 A74 A69

2012 2012 2012 2012

Aanleg Herstel Herstel Herstel

A79 H12 / H7

Gemeente Beerzel (Putte) Booischot (Heist-o/d-Berg) Putte Berlaar Kessel (Nijlen) Onze-Lieve-Vrouw-Waver (SKW) Wiekevorst (Heist-o/d-Berg) Sint-Katelijne-Waver Itegem (Heist-o/d-Berg) Rijmenam (Bonheiden) Berlaar Kessel (Nijlen) Rijmenam (Bonheiden) Walem (Mechelen) Leest (Mechelen) Rijmenam (Bonheiden) Leest (Mechelen) Leest (Mechelen) Putte Berlaar Kessel (Nijlen) Onze-Lieve-Vrouw-Waver (SKW) Berlaar Berlaar Mechelen Putte

Adres Steenovenstraat 21 Brandstraat 8A Paalstraat (weide) Bosstraat 52 Berlaarsesteenweg 55 Bergstraat 39

Eigenaar Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier

Turfstraat 6 Clemenceaustraat 192 Bevelsesteenweg 85 Aan Huurstraat Aan monding Gestelbeek in Grote Nete Bartstraat 29 Molenlei 9 Lange Zandstraat 34 Pastoor de Heuckstraat 7 Schranshoeflei 5 Pastoor de Heuckstraat 7 Kleine Heide 15 Rijpelsweg 1 Molenlei (natuurgebied) Bartstraat Hoogstraat 64

Particulier Particulier Particulier Gemeente Gemeente Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier Particulier Vereniging Vereniging Particulier

Netekant Molenlei (natuurgebied) Geerdegemstraat (speelbos) Kaaslei 6

Gemeente Vereniging Gemeente Particulier

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Illustraties poelaanleg en -herstel 2012 Aanleg A56

Foto 05/10/2012

Aanleg A74

Foto 06/11/2012

Aanleg A69

Foto 03/10/2012

Aanleg A79

Foto 06/11/2012

Herstel H12

Foto 03/10/2012

Herstel

Foto 20/08/2012

Herstel H17

Foto 16/11/2012

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Gepland 2013 aanleg van 15 poelen en herstel van 8 poelen (zie Tabel 3-6 ) nazorg en opvolging van poelen aangelegd en hersteld in 2010 (foto’s, monitoring vegetatie en amfibieën) Tabel 3-6 Locaties voor poelaanleg of -herstel in 2013 Werken

Locatie poel

Relictzone

Ankerplaats

Type eigenaar

Aanleg

Krankhoefpad 16, Bonheiden Bonheidensteenweg 54, Muizen Bonheidensteenweg 54, Muizen tussen Kesselhof en Grote Nete, Kessel Brede Zeyp, Koningshooikt Muizenhoekstraat 6, Mechelen Bemortel 18, SintKatelijne-Waver Schuurvelden 16, Sint-Katelijne-Waver Noeveren 196, Boom Herdersstraat 31, Nijlen

Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam Dijlevallei tussen Mechelen en Rijmenam Omgeving van Gestel

particulier

Aanleg

Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek / Raambeek Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven

natuurvereniging

Dijle-vallei tussen Mechelen en Rijmenam /

particulier

Bos- en akkercomplex Zwartwater, Kruiskensberg, Herlaar en Merodese Bossen Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke Vallei van de Grote Nete

Kruiskensberg

erfgoedverenigin g vereniging

polderbestuur

natuurvereniging

Omgeving van Gestel

particulier

Zennevallei met haar beemden ten noorden van het Brussels Gewest Scheldevallei van Dendermonde tot Kruibeke Vallei van de Grote Nete

Vrijbroek

provincie

natuurvereniging

Omgeving van Gestel

particulier

Bos- en akkercomplex HulshoutWesterlo Vallei van de Grote Nete

natuurvereniging

Zijbeken van de Grote Nete

particulier

Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver Zijbeken van de Grote Nete

natuurvereniging

Dijle-vallei tussen Mechelen en Rijmenam

Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven

particulier

Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg Aanleg

Aanleg Aanleg

Heindonkstraat, Willebroek Broeklei, Niel

Aanleg

Broeklei, Niel

Aanleg

Bevelsesteenweg 101, Itegem Hombeeksesteenwe g 264, Mechelen Broeklei, Niel

Aanleg Herstel Herstel Herstel Herstel Herstel Herstel Herstel

Herstel

Bogaertsheide 2, Kessel De Goren, Heist-opden-Berg Moerbeemden, Hallaar Terlakenweg, Berlaar Brede Zeyp, Koningshooikt d'Elzen, Kerkebroekweg, Kessel Streepkensdreef 4, Rijmenam

Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Vallei van de Grote Nete Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver Dijle-vallei stroomafwaarts Leuven Kasteel- en hoevedomeinen Land van St.-Katelijne-Waver /

particulier particulier natuurvereniging

particulier

Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde poelen worden minstens om de drie jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de poel en de vegetatie beschreven en i.s.m. met de plaatselijke amfibieënliefhebbers gemonitord (zij kunnen gebruik maken van de monitoringskits die door RLRL ter beschikking worden gesteld; zie actie 2). Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Poeleigenaars worden uitgenodigd op educatieve activiteiten rond poelen.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Samenwerking en financiering - Projectkosten poelaanleg of -herstel: 70% RLRL via projectsubsidies provincie en via subsidies AOE; 30% door grondeigenaars - Loon- en werkingskosten: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 2. Amfibieën op pad Actie 10. Stroomlijnen van gemeentelijke subsidiereglementen

Actie 6. Hoogstamboomgaarden Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Mechelse pomologen, Nationale Boomgaardenstichting, gemeenten Doelgroepen Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, … Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van de hoogstamboomgaarden binnen het werkingsgebied Omschrijving De regio rond Mechelen was vroeger een echte fruitstreek. De laatste decennia zijn echter heel wat hoogstamboomgaarden uit ons landschap verdwenen. Hoogstamboomgaarden hebben, naast hun landschappelijke en (beperkte) economische waarde ook een ecologische waarde, enerzijds omdat ze zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden, en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels en kleine zoogdieren. RLRL wil hoogstamfruit opnieuw in de kijker plaatsen, de kennis erover vergroten en het herstel en de aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied ondersteunen, met bijzondere aandacht voor het gebruik van streekeigen variëteiten en een goed onderbouwde vorming van geïnteresseerde grondeigenaars. De voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een hoogstamboomgaard op plaatsen met voldoende landschaps- en natuurwaarde. Voor hoogstamboomgaarden worden de typische streekrassen aangeraden die gepubliceerd zijn in de ‘FruitWijzer’, een naslagwerk over hoogstamfruit in de provincie Antwerpen. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 communicatie via diverse kanalen: artikel en oproep in landschapskranten, website; thematische e-nieuwsbrief, gemeentelijke infobladen, promotie ‘Fruit-Wijzer’ opmaak voorstel en stimuleren uniform gemeentelijke subsidiereglementen (zie actie 10) adviesverlening over aanleg en herstel hoogstamboomgaarden in samenwerking met specialist(en) aanleg en herstel nieuwe (hoogstamfruit)boomgaarden + omzomen boomgaarden met houtkanten educatieve activiteiten hoogstamboomgaarden (infoavonden, theorieen praktijkcursussen zoals zomersnoei - fruitvariëteiten – fruithagen, sappersing) Bloeiende perenboom

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 Cursus ‘De boomgaard als biotoop’ te Putte op 24/03/2012 Basiscursus Hoogstamboomgaarden, theorie 28/09/2012 te Willebroek en praktijk 03/11/2012 te Heist-op-den-Berg Sappersing 22/09/2012 op landbouwbedrijf Moortgat te Willebroek, ca 4000 liter sap geperst. Opmaak aanplantingsplan hoogstamboomgaard in Reet Opmaak van aanplantingsplannen in Reet en integratie 10 historische fruitrassen langs wandelpad in speelbos Schensbos, Rumst Gepland 2013 Stimuleren van de aanleg van hoogstamboomgaarden in eerste instantie relictzones en ankerplaatsen Aanplant van hoogstamboomgaard in Reet en integratie 10 historische fruitrassen langs wandelpad in speelbos Schensbos, Rumst Nazorg en opvolging Informatie over de aangelegde en herstelde hoogstamboomgaarden wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Eigenaars worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten rond hoogstamfruit en gestimuleerd om een correct beheer toe te passen. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskosten, organisatie educatieve activiteiten en advisering particulieren: RLRL via basissubsidies (gemeenten, provincie en ANB) en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 10. Stroomlijnen van gemeentelijke subsidiereglementen Actie 25. Educatieve activiteiten hoogstamfruit

Actie 7. Knotboom zoekt kachel Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Onroerend Erfgoed Doelgroepen Brandhoutliefhebbers en grondeigenaars met knotbomen of hakhoutbomen: landbouwers, particulieren, natuurverenigingen, openbare besturen, wildbeheereenheden, … Doelstelling Het onderhoud van knotbomen bevorderen door vrijwilligers op te leiden als ‘knotters’. Eigenaars van knotbomen en gebruikers van hout(kachels) samen te brengen. Omschrijving In het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland vormen knotwilgen een onmiskenbaar deel van het typische cultuur- en natuurhistorische riviervalleilandschap. Helaas worden heel veel knotbomen slecht beheerd en dreigen daardoor vroegtijdig af te takelen of zelfs te verdwijnen. Onder andere vanuit de hoek van de landbouwers komt geregeld het signaal dat het onderhoud van deze knotbomen als een last ervaren wordt (en er is geen beheerovereenkomst van de VLM die het onderhoud subsidieert). Daarentegen gebruiken heel wat mensen hout als verwarmingsbron (o.a. via de erg energie-efficiënte speksteenkachels, tegelkachels of leemkachels) en zijn hier kansen om win-winsituaties te creëren (gratis hout in ruil voor knotwerken). Regionaal Landschap Rivierenland wil hier faciliterend optreden door beide groepen bij elkaar te brengen, knotters op te leiden en te verzekeren tijdens hun knotwerken, een basisondersteuning te bieden bij de

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

opstart van ‘knotteams’, en op te volgen in hoeverre dit systeem tot het behoud van het karakteristieke knotwilgenlandschap kan leiden. Naast knotwilgen in de riviervalleien, komen ook heel wat waardevolle knoteiken voor in de hoger gelegen delen van het werkingsgebied. Ook deze cultuurhistorische relicten zijn het waard om via dergelijke actie in de kijker te stellen én hun voortbestaan te helpen garanderen. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - inwerking in projectthematiek en overleg met verschillende RL’en die dergelijk project reeds uitvoeren - terugkoppeling aan Raad van Bestuur en aftasting draagvlak bij de sectoren - voorbereiding eerste opleidingsdag voor knotters - oproep naar kandidaat-knotters en knotboomeigenaars via landschapskrant, nieuwsbrief en website Uitgevoerd 2012 - promotie en sensibilisatie via landschapskrant, nieuwsbrief en website - eerste opleidingsdag voor knotters (14/01/2012, Bonheiden) - knotten van 415 knotbomen op 21 verschillende locaties door het Rivierenland-knotteam (zie Fig. 3-7)

Fig. 3-7 Locaties met aantal en type geknotte bomen tijdens winterseizoen 2011-2012 Gepland 2013 - tweede opleidingsdag voor knotters (12/01/2013, Putte) - verwerken aanvragen, terreinbezoeken, werkverdeling - opvolging resultaten (controle uitgevoerde werken) - evaluatiemoment met knotters Nazorg en opvolging RLRL zal deze actie opvolgen om te evalueren in hoeverre dit systeem tot het behoud van het karakteristieke knotbomenlandschap kan leiden. Knotters worden door RLRL opgeleid en zijn verzekerd tijdens hun knotactiviteit.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Samenwerking en financiering Personeel-, werkings- en projectkost via subsidies van OE voor de landschapsanimator. Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen

Actie 8. Fauna-akkers Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Wildbeheereenheden, Boerenbond, Landelijke Gilden, Natuurpunt, gemeenten Doelgroepen Grondeigenaars met maïsakkers en monocultuurakkers (jagers, landbouwers, eventueel ook overheden en andere verenigingen), particulieren, gemeentebesturen Doelstelling De natuurwaarde van maïs- en monocultuurakkerranden (tijdelijk) verhogen door het inzaaien van ‘faunaranden’: zaadmengsels met diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die jaar rond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren. In het bijzonder de doelgroepen jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur. Omschrijving Via dit project willen we via het inspelen op gemeenschappelijke belangen de doelgroepen jacht en landbouw betrekken bij de thema’s biodiversiteit en natuur: jagers zien hun jachtkansen toenemen bij een stijging van de biodiversiteit, en ook landbouwers hebben baat bij een toegenomen aantal bestuivers in de omgeving van hun landbouwgewassen. Daarom krijgen zij via dit project de kans om randen van maïsakkers in te zaaien met zaadmengsels met diverse nectar-, blad-, zaad- en knolgewassen die jaarrond voedsel of schuilplaats bieden aan een brede groep van insecten, vogels en zoogdieren. Het is niet de bedoeling om via dit project waardevolle vegetatietypen (bosranden, hooilandranden, …) in te zaaien; enkel de ecologisch oninteressante akkervegetaties zoals maïsakkers komen in aanmerking (zowel in landbouwproductie als wildakkers). Het project voorziet ook de nodige kennisverspreiding over de inhoud van de zaadmengsels, ideale inzaaidiepte en -dichtheid, beheer, te verwachten diersoorten, kennis relevant voor landbouwers inzake aangifte bij de mestbank e.d.). Daarnaast voorzien we ervaringuitwisselingskansen en zal voorzien worden in een monitoringssysteem. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - inwerking in projectthematiek en overleg met Antwerpse RL’en over gezamenlijke aanpak - toelichting aan Raad van Bestuur (m.m.v. RL de Voorkempen) en aftasting draagvlak bij de sectoren - gezamenlijk indienen van twee subsidiedossiers met de Antwerpse RL’en (draagvlakverbredingsproject niet goedgekeurd; PDPO-project goedgekeurd) Uitgevoerd 2012 - opstart project: afspraken met doelgroepen, oproep inzaailocaties, aankoop en verspreiding zaadmengsels, kennisverspreiding - WBE-overlegmoment met uitwisseling van kennis en ervaring: nadruk op kennismaking project, evaluatie bestaande zaadmengsel, handleiding grondvoorbereiding en inzaaimethode… (16/02/12 te Mechelen) - Aanbieden fauna-akkermengsel in RL Rivierenland en omgeving

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Inzaai fauna-akker op 24 locaties in 6 RLRL-gemeenten en 2 gemeenten niet aangesloten bij een Antwerps RL (Aartselaar, Kapelle-op-den-Bos). In totaal werd 116,8ha ingezaaid (68,25ha landbouwmengsel, 37,05ha gras-kruidenmengsel en 11,5ha klavermengsel) (zie Fig. 3-8 en Fig. 3-9) 2 bekendmakingsactie brede publiek: ‘Je eigen fauna-akker op 1m ’ tijdens Ottertrotter (24/06/2012, e Mechelen), festival 4riVIEREN (02/12/2012, Nijlen) en de 49 Heistse Landbouwdag (08/09/2012, Heist-op-den-Berg) + realisatie brochure ‘Fauna-akkers in Rivierenland’ voor het brede publiek Evaluatie d.m.v. schriftelijke bevraging van de deelnemende WBE’s, landbouwers, natuurverenigingen en particulieren

Fig. 3-8 Locaties ingezaaide fauna-akkers in de Provincie Antwerpen in 2012

Ingezaaide fauna-akker in de maand juli 2012 (landbouwmengsel)

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Bekendmakingsactie fauna-akkers

Fig. 3-9 Fauna-akkers ingezaaid in Rivierenland in 2012 Gepland 2013 - op 1 januari 2013 start het PDPO-vervolgproject fauna-akkers ‘een duurzame samenwerking’ met als doelstellingen: o provinciebreed aanbieden van geschikte zaadmengsels o benaderen van fauna-akkers in functie van netwerk KLE’s (autochtone bomen, landschapsbeelden,…) o opstarten laagdrempelige monitoring o kennisopbouw en –uitwisseling via opleidingsmomenten, presentaties voor doelgroepen, evaluatie, technische fiche, ontmoetingsmoment landbouwers-jagers o handhaven van regelmatig overleg via stuurgroep en lokaal WBE-overleg - overleg met Antwerpse RL’en over aanpak 2013 - oproep inzaailocaties, aankoop en verspreiding zaadmengsels, kennisverspreiding, uitwisseling, opvolging en monitoring Nazorg en opvolging RLRL zal via een monitoringssysteem de resultaten van de actie opvolgen. Zo kunnen we evalueren in hoeverre de fauna-akkers tot meer biodiversiteit en een grotere betrokkenheid van de sectoren jacht en landbouw bij de thematiek kunnen leiden. Bij succesvolle locaties zullen we de grondeigenaars stimuleren

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

om fauna-akkers te blijven inzaaien. Via terreinbezoeken zal er gezocht worden naar aansluiting met andere KLE. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost via basissubsidies RLRL Projectkost via PDPO Agentschap voor Natuur en Bos: via projectsubsidies aan WBEâ&#x20AC;&#x2122;s aankoop zaadmengsels Gelinkte acties Actie 3. Vlinders Actie 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

II - Landschapszorg en streekeigen karakter Actie 9. Autochtone bomen en struiken Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Regionale landschappen (RLGC, RLSD, RLKGN, RLDV, RLD), INBO, ANB, bosgroepen (BG Antwerpen-Zuid, BG Groene Corridor, BG Dijle-Geteland, BG Zuiderkempen), VLM, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, gemeenten, provincie Antwerpen, Natuurpunt, IGO Leuven Doelgroepen Alle actoren die autochtoon plantgoed (Plant van Hier-plantgoed) willen planten: particulieren, gemeenten, natuurverenigingen, landbouwverenigingen, wildbeheereenheden, bosgroepen, … Doelstelling Bijdragen aan de instandhouding van autochtone bomen en struiken uit de streek, door autochtoon plantgoed te voorzien voor (op termijn alle) plantacties binnen het werkingsgebied, door resterende autochtone groeiplaatsen te helpen beschermen en beheren, en de vraag naar autochtoon plantgoed verhogen door sensibilisatie en promotie van het label ‘Plant van Hier’. Omschrijving Autochtone bomen en struiken bezitten het oorspronkelijk genetisch materiaal van de streek, en zijn dus een belangrijk aspect van het landschappelijk erfgoed. Door een veranderd landgebruik zijn de meeste groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken, zoals bossen, hagen en houtkanten, verdwenen uit het landschap. Bovendien worden tegenwoordig de meeste heraanplantingen gedaan met plantmateriaal uit andere delen van Europa, vaak met aanzienlijk verschillende erfelijk materiaal, wat problemen kan opleveren ivm bloeitijdstip en ziekteresistentie. Om de bewaring van het genetisch erfgoed van de streek te ondersteunen oogst RLRL zaden van geïnventariseerde autochtone herkomstgebieden en gebruikt het plantsoen – na opkweek door een erkend boomkweker –voor landschapsherstelprojecten in de streek. Voor de zaadoogst werkt Regionaal Landschap Rivierenland samen met partners in beide herkomstgebieden die het werkingsgebied telt (Brabants District West en Kempens District). Zo kan de genetische diversiteit bewaard blijven en kan de oogstinspanning per soort optimaal verdeeld worden. Voor het behoud van de nog aanwezige locaties met autochtone bomen en struiken, loopt in de provincie Antwerpen een PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’, waarin alle regionale landschappen en bosgroepen met lokale partners inzetten op 1) sensibiliseren over en herstellen van bestaande (bedreigde) autochtone restpopulaties in de provincie door aangepast (achterstallig) beheer, 2) verhogen van het aanbod aan autochtoon plantgoed, door oogsten op geïnventariseerde en erkende groeiplaatsen en opkweek van de autochtone zaden door erkende boomkwekers, 3) meehelpen aan de erkenning van autochtone groeiplaatsen in de provincie en inburgering van het label ‘Plant van Hier’, 4) vraag en aanbod in de provincie op elkaar afstemmen via breed partnerschap en 5) sensibilisatie van grondeigenaars, grondgebruikers, milieuambtenaren, brede publiek en doorstroming van het plantgoed naar plantacties in het Antwerpse platteland. Verloop actie Uitgevoerd 2008-2011 - Overleg partners: uitbouw partnerschap en regelmatig overleg met INBO, bosgroep Antwerpen-Zuid, Bosgroep Zuiderkempen ANB, andere regionale landschappen, provincie, kwekers… binnen elk van de twee herkomstgebieden, afspraak rond ‘overschotten’ van autochtoon plantgoed van andere RL’en, overleg rond afzet van autochtoon plantgoed vanaf 2012

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Inventarisatie en erkenning autochtone groeiplaatsen: voorselectie potentieel ‘beste’ groeiplaatsen op basis van inventaris ANB, terreinbezoek en inventarisatie voorgeselecteerde potentiële locaties (invullen standaardfiche, foto’s, kaartmateriaal), opmaak rapport en terreinplan van iedere locatie, selectie en terreinbezoek locaties die in aanmerking komen voor erkenning (vooral m.b.t. criterium van ruimtelijke isolatie), opmaak (door gespecialiseerd boomverzorger) van meerjarenbeheerplan voor gefaseerde snoei van de enige autochtone zwarte populier in de provincie Antwerpen (op grondgebied Mechelen). Evaluatie van dit plan in samenspraak met VIOE en INBO. Opmaak bestek eerste snoeifase, terreinbezoeken i.f.v. opmaak beheerplannen voor achterstallig beheer autochtone groeiplaatsen in RLRL. Zaadoogst: organisatie publieke zaadoogstactie, afspraken met gemeenten voor inzet van arbeidsuren (technische ploegen) voor zaadoogst, stekname van de laatste zwarte populier, afspraak verdeling oogstlocatie met bosgroepen, opvolging oogst op terrein en verzameling van de zaden bij RLRL, soorten die werden geoogst: veldesdoorn, rode kornoelje, éénstijlige meidoorn, mispel, zwarte populier, sleedoorn, sporkehout, hondsroos, gewone vlier, lijsterbes, gelderse roos, gewone es, zomereik, ingeven van zaden in online databank INBO Verspreiding autochtoon plantgoed: aanplanting verschillende houtkanten, PDPO-project: In november 2010 diende RLRL het PDPO project ‘Plant van hier, platteland van hier’ in. Met dit project, dat povinciebreed is opgevat, wil RLRL i.s.m. de andere Antwerpse regionale landschappen en bosgroepen de bestaande autochtone groeiplaatsen herstellen en beter beheren, het aanbod aan autochtoon plantgoed verder verhogen en milieuambtenaren en particulieren verder informeren over de thematiek. Het project werd goedgekeurd voor wat betreft de projectmiddelen. Het PDPO-project werd overgedragen naar RL Kleine en Grote Nete (wegens opportuniteit combinatie met project rond de promotie van het label ‘Plant van Hier’ op Vlaamse schaal). Hierin kadert: o afstemming met de Antwerpse RL’en en andere partners o update inventaris autochtone groeiplaatsen in RLRL voor planning achterstallig beheer o opmaak promotiemateriaal en sensibilisatiematerieel (o.a. posters voor elke gemeente met detailkaart en gegevens over alle autochtone groeiplaatsen op hun grondgebied) o promotie van het label ‘Plant van Hier’. Sensibilisatie en vorming: toelichtingen, organisatie opleiding “zaden oogsten in de praktijk”, medeorganisatie infoavond ‘Behaag natuurlijk’, bekendmaking project en promotie label ‘Plant van Hier’ tijdens verschillende publiekevenementen Communicatie via diverse kanalen over project met partners zoals artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen RLRL… medewerking RLRL bij opstellen “plantwijzer: plantadvies voor bomen en struiken in de provincie Antwerpen”.

Sfeerbeeld Twee trotse boomverzorgers na de eerste snoeibeurt van de Zwarte populier in Muizen

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-10 Terreinbezoeken autochtone groeiplaatsen in RLRL in 2012 Uitgevoerd 2012 Bescherming bestaande autochtone groeiplaatsen - contacteren eigenaars van autochtone groeilocaties ifv opmaak beheerplannen en achterstallig beheer (zie Fig. 3-10) - verdeling sensibilisatiepakket Plant Van Hier aan elke gemeente - afstemming aanbesteding en oogsten met andere partners uit beide herkomstdistricten - grondeigenaars sensibiliseren m.b.t. goed beheer autochtone groeiplaatsen, locaties 464, 458, 695, 694, 455 en 692 - eerste snoeifase van de enige autochtone zwarte populier in de provincie Antwerpen (op grondgebied Mechelen) door een gespecialiseerd boomverzorger, locatie 437 - uitvoering proefsnoei oud eikenhakhout te Willebroek, locatie 435 - aanplant bufferstrook rond locaties 726 en 467 tijdens bosplantactie Bos voor Iedereen Sensibilisatie en vorming - verdere communicatie en promotie via artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen Verspreiding autochtoon plantgoed - integratie label ‘Plant van Hier’ in het kader van een vlotte communicatie en vermarkting van autochtone bomen en struiken; eerste particuliere verkooppunten gerealiseerd in 2012 - aanplantingen in werkingsgebied RLRL in plantseizoen 2011-2012, voor het eerst met autochtoon plantgoed uit zelf geoogst zaad, verderzetting in plantseizoen 2012-2013 Zaadoogst - afspraken met gemeenten voor inzet van arbeidsuren (technische ploegen) voor zaadoogst - opzetten samenwerkingsverband Kempens district naar de richtlijnen binnen het project Plant Van Hier (kwekers sturen zelf sociale economie aan, RL’en verdelen oogstlocaties) - selectie oogstlocaties o.b.v. rapport jobstudent in gemeenten die technische ploegen inzetten - overleg met ploegleiders en planning van zaadoogst op basis van soorten die geoogst worden - opvolging oogst op terrein en verzameling van de zaden bij RLRL: Wegens de slechte zaadzetting is er enkel kunnen geoogst worden in Mechelen op de soorten meidoorn, sleedoorn, veldesdoorn en hondsroos (ca. 10kg). - afleveren van de geoogste zaden bij de kwekers - ingeven van zaden in online databank INBO 65

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Gepland 2013 Bescherming bestaande autochtone groeiplaatsen - voortzetting lopende projecten ter behoud, bescherming en herstel van autochtone groeiplaatsen - grondeigenaars sensibiliseren m.b.t. goed beheer autochtone groeiplaatsen - opvolging hergroei Zwarte populier te Muizen, nagaan of er kan gestart worden met de tweede snoeifase Sensibilisatie en vorming - verdere communicatie en promotie via artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen Verspreiding autochtoon plantgoed - verdere integratie label ‘Plant van Hier’ in het kader van een vlotte communicatie en vermarkting van autochtone bomen en struiken - aanplantingen in werkingsgebied RLRL met Plant Van Hier voortzetten (o.a. landschappelijke inkleding volkstuinen…) Zaadoogst In het voorjaar van 2013 zal een overleg plaatsvinden met alle PDPO-partners en boomkwekers om afspraken te maken omtrent organisatie van zaadoogsten en bedeling en verkoop van autochtoon plantgoed. Afhankelijk van de beslissing zal RLRL de gevraagde acties ondernemen om de zaadoogsten in goede banen te leiden. Nazorg en opvolging Voor autochtone groeiplaatsen die tijdens onze inventarisatie werden beoordeeld als suboptimaal beheerd, willen we een aangepast beheer voorstellen/uitvoeren/stimuleren i.s.m. de eigenaar. De opkweek van geoogst autochtoon zaad wordt geregeld opgevolgd bij de kweker. Aangeplant autochtoon plantgoed wordt om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, en de evolutie van het plantgoed beschreven. Alle informatie wordt in een GIS-gerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering - Autochtone zaadoogst: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB en via subsidies OE - ondersteuning via gemeenten door ter beschikkingstelling arbeidsuren voor zaadoogst - Verspreiding autochtoon plantgoed: 70% RLRL via basismiddelen gemeenten, provincie en ANB) en via - subsidies OE; 30% grondeigenaar - Herstel van autochtone groeiplaatsen en projectcommunicatie: PDPO-projectsubsidies - Loon- en werkingskosten medewerker Plant van Hier (op loonrol van RLKGN): Provincie Antwerpen - Loon- en werkingskosten medewerker RLRL: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB en via subsidies OE Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Actie 26. Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen en struiken

Actie 10. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen inzake natuur en landschap Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeenten

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelgroepen Gemeenten, inwoners Doelstelling Binnen het werkingsgebied van RLRL de gemeentelijke subsidiereglementen die raakvlakken vertonen met de werkthema’s van regionale landschappen (KLE, zwaluwen, …) vergelijken en proberen op elkaar af te stemmen. Het uniform subsidiereglement dat hieruit voortvloeit proberen ingang te doen vinden bij de gemeenten, en dit promoten bij de inwoners. Omschrijving RLRL wil de bestaande subsidiereglementen van de gemeenten binnen het werkingsgebied vergelijken, via overleg met de schepenen en milieuambtenaren van de individuele gemeenten, en vergelijking van de (digitaal beschikbare) subsidiereglementen. Daarboven wordt per “subsidietak” bekeken of ook subsidiemogelijkheden bij hogere overheden mogelijk zijn. RLRL wil op basis van deze inventarisatie een uniform subsidiereglement ontwikkelen dat met de gemeenten (milieuambtenaars) wordt teruggekoppeld. Hierbij worden de afstemming met bestaande initiatieven en met de projectwerking van RLRL, en de eenduidigheid naar de inwoners toe vooropgesteld. Bovendien wordt belang gehecht aan het inpassen van bijkomende voorwaarden die de ecologie van het werkingsgebied ten goede komen: stimuleren van gebruik van autochtoon plantgoed, zorgen voor optimale plantafstanden per soort, kiezen voor cultuurhistorische fruitvariëteiten, … Het uniform subsidiereglement dat uit deze inspanningen voortvloeit wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de gemeenten en nadien gecommuniceerd naar de inwoners (website, landschapskrant, nieuwsbrief). De gemeenten hebben de mogelijkheid om het reglement in fasen goed te keuren. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - inventarisatie digitaal beschikbare subsidiereglementen, overleg andere mogelijke partners, vergelijking subsidiereglementen en zoeken naar gemene deler, inpassen bijkomende voorwaarden in samenspraak met ervaringsdeskundigen (andere RL, provincie), terugkoppeling uniform subsidiereglement met gemeenten - voorlegging en opvolging subsidiereglement ter goedkeuring aan gemeenten, communicatie en promotie (goedgekeurd in Bonheiden, Sint-Katelijne-Waver, Rumst) communicatie en promotie naar de bevolking Uitgevoerd 2012 Wegens gemeenteraadsverkiezingen in oktober 2012 lieten de meeste gemeenten weten dat dit best aan het nieuwe bestuur voorgelegd wordt. Gepland 2013 Start overlegronde met individuele gemeenten van het werkingsgebied met prioriteit aan nieuwe gemeentebesturen (schepen en milieuambtenaar) met interesse in het uniform KLE-subsidiereglementen als één van de agendapunten Nazorg en opvolging De (gefaseerde) goedkeuring van het uniform subsidiereglement door de gemeentebesturen wordt opgevolgd en in de projectwerking meegenomen. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskosten: RLRL via basissubsidies provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 1. Zwaluwen Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 6. Hoogstamboomgaarden Actie 9. Autochtone bomen en struiken 67

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels, Elly Vaes Partners Gemeenten, provincie, Natuurpunt, landbouwverenigingen, Agentschap Onroerend Erfgoed, andere Doelgroepen Openbare en particuliere grondeigenaars, recreanten Doelstelling Vanuit natuurrecreatie draagvlakverbreding voor landschapsherstel creëren en in de omgeving van de wandeltrajecten (o.a. Wandelnetwerk Rivierenland en Wandelgebied Rivierenland) het landschap herstellen. Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland coördineerde in de periode 2008-2010 de realisatie en publicatie van de recreatieve wandelstructuren ‘Wandelnetwerk Rivierenland’ en ‘Wandelgebied Rivierenland’, en het recreatieve fietstraject ‘Landschapsbelevenissen in Rivierenland’. Vanaf de start was het de bedoeling om de inzet van RLRL rond natuurrecreatie te koppelen aan landschapsherstel; m.a.w. de routestructuren in te zetten als hefboom voor landschapsherstel in de omgeving van de trajecten. Hierbij is het de bedoeling om kleine landschapselementen (poelen, hagen en houtkanten, hoogstamboomgaarden) te herstellen, eventueel landschap verstorende elementen te saneren, en hierover te communiceren naar de recreanten. Als basis voor de landschapsherstelprojecten kunnen o.a. de inventarisaties van kleine landschapselementen die voor sommige gemeenten reeds beschikbaar zijn, gebruikt worden. Verloop actie Uitgevoerd 2010-2011 - start landschapsherstel in omgeving wandelpaden - communicatie in landschapskrant, gemeentebladen, website Uitgevoerd 2012 herstelacties in de omgeving van de recreatieve paden o.a. (zie Fig. 3-11): o Herstel poortmuur De Beukelaer en lein, Terhagen, Rumst; o Inzaaien van vijf hectare fauna-akker langs wandelwegen o Aanplant 5153 bomen in bosverband en aanleg van een poel langs een trage weg in Berlaar o … communicatie naar de recreanten Gepland 2013 - verderzetting selectie landschapsherstel langsheen wandelen fietspaden: o Heraanplant historische kasteeldreven in Schriek langs het Kasteelpad, Wandelgebied Pallieterland o … - aandacht voor oostelijke gemeenten van RLRL waar in 2012 nieuwe wandelkaarten gerealiseerd werden (Wandelgebied Pallieterland en Wandelnetwerk Kempense Netevallei) - Communicatie naar recreanten, gemeentebesturen, toeristische verenigingen…

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-11 Locaties landschapsherstel in omgeving wandeltrajecten RL Rivierenland Nazorg en opvolging De herstelacties worden degelijk opgevolgd en gecommuniceerd naar de recreanten. Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten: RLRL via basissubsidies provincie en gemeenten; in ankerplaatsen en relictzones door Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 6. Hoogstamboomgaarden Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 20. Themawandellussen Actie 21. Landschapsbelevenissen

Actie 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLRL Katrien Proost Partners Landbouwverenigingen, VLM

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelgroepen Landbouwers Doelstelling Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, dit met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft voor het landschap. Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. In RLRL startte deze samenwerking in april 2009. Door het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op zal richten, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bv. aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - Communicatie: geregeld overleg tussen RLRL en VLM i.k.v. de overeenkomst inzake de bedrijfsplanner en i.k.v. de aandachtsgebieden voor beheerovereenkomsten, toelichtingen bedrijfsplanner aan verschillende verenigingen, deelname bedrijfsplanner aan sectoroverleg van RLRL met doelgroep landbouw-jacht, artikels in landschapskranten RLRL, samenwerking in projecten zoals poelen-landschapsbelevenissen-workshops-excursies in het werkingsgebied (zie actie 21), oproep naar gemeenten en sectoren om aandachtsgebieden voor gebiedsgerichte inzet van beheerovereenkomsten voor te stellen - Beheerovereenkomsten niet-gebiedsgericht: afsluiten van beheerovereenkomsten in het werkingsgebied van RLRL. - Beheerovereenkomsten gebiedsgericht (in ‘aandachtsgebieden’ voor actieve prospectie inzake BO): na oproep bij gemeenten en partners RLRL waren er verschillende kandidaat gebieden: in 2011 stonden De Goren (noordelijk landbouwgebied) en de zone tussen het Fort van Lier en de Grote Nete op het programma. Aandachtsgebied ‘De Goren’ - partners: Onroerend Erfgoed, gemeente Bonheiden, Natuurpunt afdeling Grote Nete, Bosgroep Antwerpen-Zuid, ANB, bedrijfsplanner VLM, RLRL - ligging: in relictzone ‘Bos- en akkercomplex Hulshout – Westerlo’ (zie Fig. 3-12) - situering: de Wiekevorstse Goren maken deel uit van de Goorhyde, gelegen te Westerlo, Hulshout en Wiekevorst (Heist-op-den-Berg), op de kaart van Eugéne Fricx (1740). Dit gebied was oorspronkelijk (tot omstreeks 1600) een weidegebied van buurtschaapherders. De heide voorzag ook in brandstof en bouwmateriaal. Volgens de kaart van Ferraris was deze heide nog zeer uitgestrekt. Het zuidelijke gedeelte van de Goren is een zeer gaaf landschap waarbij de ontginningsstructuur nog zeer duidelijk zichtbaar is in de perceelstructuur (historische continuïteit). Tijdens deze periode waren er op de Goorhyde twee windmolens aanwezig. De Kaasstrooimolen, een houten staakmolen, is de enige resterende molen in de oude heerlijkheid Mechelen. Deze molen is als monument beschermd sinds 19 april 1955. - mogelijkheden: Voor het projectgebied is reeds een Masterplan De Goren - Pandoerenhoeve opgesteld door de gemeente Heist-op-den-Berg met o.a. de ontsluiting van het gebied door fiets- en wandelpaden. Het Masterplan stelt vier themalandschappen voor: grote open akkers met dreven, vochtig natuurreservaat, vochtige graslanden met veenputten in een grid van grachten en houtkanten en een cultuurhistorische entiteit rond de Kaasstrooimolen en Pandoerenhoeve. In het masterplan wordt gekozen voor tal van verbindingen in de vorm van kleine landschapselementen. Eveneens staat een hoogstamboomgaard op de planning aan de Pandoerenhoeve. Het projectgebied ligt in de zoekzone van TPA voor het wandelnetwerk Grote Nete (opmaak in 2012). Een toplocatie met autochtone bomen en struiken bevindt zich langs enkele dreven. De gemeente diende een PDPOII project as 3 in voor uitvoer van het masterplan. Naar beheerovereenkomsten toe komt enkel het noordelijk deel in aanmerking (ongeveer 20 landbouwers actief), omdat het zuidelijk deel volledig in uitbreidingszone van een erkend natuurreservaat ligt en hier dus geen beheerovereenkomsten 70

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

kunnen afgesloten worden. In het projectgebied is het niet mogelijk beheerovereenkomsten af te sluiten voor Botanisch Beheer, Weidevogels of Akkervogels. gepland: afsluiten van beheerovereenkomsten in het noordelijke deel van het projectgebied door de bedrijfsplanner (komen in aanmerking: BO aanleg en herstel KLE en BO perceelsranden natuur en milieu ter bescherming van kwetsbare zones), heideherstel via plaggen door Natuurpunt, herstel van een relict van een historisch ven of turfput door RLRL, ontwikkeling wandelnetwerk door TPA, communicatie over het project. uitgevoerd: opmaak projectfiche, overleg met gemeente Heist-op-den-Berg en RLRL op 4/7/11; aanschrijven van alle landbouwers n.a.v. 10 jaar BO op 23/7/11)

Fig. 3-12 Aandachtzone voor beheerovereenkomsten: het noordelijk deel van projectgebied ‘De Goren’

Uitgevoerd 2012 - Beheerovereenkomsten niet-gebiedsgericht: In 2012 werden de spontane aanvragen van landbouwers die interesse hadden in een beheerovereenkomst gecontacteerd en bezocht. Het valt op dat de gemeentes waar de beheerovereenkomsten al vrij goed aanwezig zijn, het sterkst blijven groeien in aantal. Voor de regio RLRL blijft de totale oppervlakte van perceelsrandenbeheer stijgen naar bijna 23ha. De oppervlakte van beheer van soortenrijke graslanden en akkers is gestegen naar bijna 20ha. Het aantal poelen in aanleg/beheer bedraagt momenteel 13. De totaal beheerde oppervlakte van houtkanten begin 2013 bedraagt 8.25 ha. Verder is er eveneens een lichte stijging merkbaar qua betreft aanplant en beheer hagen en heggen, deze bedraagt momenteel een totale lengte van 10,435 km. Het aantal landbouwers binnen RLRL met een beheerovereenkomst blijft groeien. De teller staat nu op 81 landbouwers (zie Tabel 3-7 en Tabel 3-8 en Fig. 3-13). -

Beheerovereenkomsten gebiedsgericht (in ‘aandachtsgebieden’ voor actieve prospectie inzake BO): Goren, Heist-op-den-Berg: Alle landbouwers die een perceel in gebruik hebben binnen de perimeter van De Goren werden aangeschreven op 2 maart 2012. Hierin werd kort uitgelegd wat beheerovereenkomsten zijn en welke beheerovereenkomsten in aanmerking komen voor dit gebied. Volgende beheerovereenkomsten zijn mogelijk binnen de perimeter De Goren: perceelsrand milieu, perceelsrand natuur, onderhoud hagen, heggen en houtkanten, aanleggen hagen, heggen en houtkanten. De landbouwers werden telefonisch gecontacteerd met de vraag of ze eventueel interesse hebben in het afsluiten van beheerovereenkomsten en of ze een bezoek wensen om samen met de bedrijfsplanner te bekijken welke beheerovereenkomsten passen binnen hun bedrijfsvoering. 71

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Resultaten: Van de 23 landbouwers gaven 9 aan dat ze geïnteresseerd zijn op de één of andere manier. 8 landbouwers hadden misschien interesse maar moesten er nog eens over nadenken en 6 gaven aan geen interesse te hebben in beheerovereenkomsten. Van de 9 geïnteresseerde landbouwers hebben 7 landbouwers een bezoek gevraagd van de bedrijfsplanner en er werd voor hen een bedrijfsvoorstel op maat uitgewerkt. Uiteindelijk zijn er 3 landbouwers ingestapt op het bedrijfsvoorstel en gestart met beheerovereenkomsten op 1/1/2013. Binnen de perimeter De Goren levert dit 50.68 are onderhoud houtkanten op en 1.1281 ha perceelsrand natuur. De geïnteresseerde landbouwers brengen zowel binnen als buiten de Goren het volgende resultaat: 57.97 are onderhoud houtkant en 1.6405 ha perceelsrand natuur. Conclusie: Van de gecontacteerde landbouwers stapt er effectief 13% in op beheerovereenkomsten, dit is een goed resultaat gezien de moeilijke overgangsperiode naar het nieuwe GLB. Het feit dat 26% totaal geen interesse heeft in beheerovereenkomsten kan meerdere oorzaken hebben; gebrek aan de juiste informatie, stopzetten van bedrijf, onzekerheid over blijvend gebruik van de percelen, verkoop van de gronden, ouderdom van de landbouwer,. De perceelsranden die zullen aangelegd worden binnen De Goren zullen zeker en vast een goed voorbeeld geven voor de landbouwers die nog twijfelden en toch wel wat interesse hadden maar tot op heden nog geen beheerovereenkomst sloten. Tabel 3-7 Aantal en type detailbeheerovereenkomsten op 31/12/2012 per gemeente Overzicht beheerovereenkomsten binnen Regionaal Landschap Rivierenland stand van zaken 1 januari 2013

opp./lengte

aantal objecten

opp./lengte

aantal objecten

opp./lengte

aantal objecten

opp./lengte

aantal objecten

opp./lengte

7 3 3 2 15

10,57 3,08 3,08 2,99 19,72

ha ha ha ha ha

1 0 0 0 1

0,66 0 0 0 0,66

0 0 0 0 0

0 0 3 0 3

0 0 3,08 0 3,08

0 0 0 0 0

0 2 0 0 2

0 1,84 0 0 1,84

5 1 0 2 8

5,406 1,24 0 2,99 9,636

0 0 0 0 0

1 0 0 0 1

4,5 0 0 0 4,5

KLE (her)aanleg poel KLE onderhoud poel totaal poelen

7 6 13

1082 m² 926 m² 2008 m²

0 0 0

4 0 4

600 0 600

0 0 0

2 3 5

210 615 825

1 1 2

150 150 300

1 0 1

122 0 122

0 0 0

0 1 1

0 161 161

0 0 0

KLE aanplant haag streekeigen KLE aanplant haag autochtoon KLE onderhoud haag

25 12 25

2413 m 1983 m 3577 m

664

6 3 3

645 642 358

4 3 7

303 728 1407

3 0 3

272 0 163

1 1 3

130 44 179

3 1 2

257 50 166

1 3 1

60 359 85

6 1 0

444 160 0

1 0 3

302 0 334

0 0 1

0 0 221

KLE aanplant heg s treekeigen KLE aanplant heg autochtoon KLE onderhoud heg totaal heggen/hagen

8 3 17 90

78 100 94 1917

108 772

1 1 1 15

1 3

2 17

120 2626

1 0 3 10

65 0 309 809

1 0 1 7

83 0 141 577

4 1 3 14

437 81 190 1181

0 1 2 8

0 25 118 647

0 0 0 7

0 0 0 604

0 0 3 7

0 0 329 965

0 0 1 2

0 0 106 327

KLE aanplant houtkant/-wal streekeigen KLE aanplant houtkant/-wal autochtoon KLE onderhoud houtkant/-wal totaal houtkant/-wal

12 12 91 115

76,7500 149,0200 599,2800 825,0500

are are are are

12 12

82,82 82,82

1 1 11 13

6 14,6 79,04 99,64

5 2 23 30

25,2 14,68 173,71 213,59

3 1 15 19

29,55 24 102,42 155,97

1 0 7 8

3,35 0 28,89 32,24

0 1 12 13

0 2,64 79,04 81,68

2 2 3 7

12,65 6,4 11,48 30,53

0 5 0 5

0 86,7 0 86,7

0 0 7 7

0 0 37,38 37,38

0 0 1 1

0 0 4,5 4,5

PR milieu PR natuur (maaien vanaf 15 juni) PR natuur (maaien vanaf 15 juli) totaal perceelsrandenbeheer

4 107 11 122

0,7703 20,2823 1,9234 22,9760

ha ha ha ha

1 1

0,102 0,102

0 9 0 9

0 1,3302 0 1,3302

0 19 7 26

0 3,5445 1,4574 5,0019

0 5 0 5

0 1,0044 0 1,0044

1 11 0 12

0,1218 1,5482 0 1,67

1 12 3 16

0,045 2,7199 0,364 3,1289

2 10 0 12

0,6035 0,8233 0 1,4268

0 16 0 16

0 4,591 0 4,591

0 3 0 3

0 0,7077 0 0,7077

0 22 0 22

0 4,0131 0 4,0131

aantal objecten per gemeente aantal landbouwers met bo in RLRL totaal lijnvormige elementen totaal vlakvormige elementen

731 206 1515 10425

eenheid

pakket

m m m m

355 81 10425 m 511473 m²

17 6

37 10

80 20

34 11

opp./lengte

BB gras land (maaien 1 juni) BB gras land (maaien 16 juni) BB gras land (beweiden) BB akkerland totaal botanisch beheer

opp./lengte

aantal objecten

St.Kat.-Waver Willebroek

opp./lengte

Rumst

aantal objecten

Putte

aantal objecten

Nijlen

opp./lengte

Mechelen

aantal objecten

Lier

opp./lengte

Heist-od-Berg

aantal objecten

Bonheiden

opp./lengte

Berlaar

aantal objecten

TOTAAL

aantal objecten

stand van zaken op 1/1/2013

34 8

53 10

28 7

28 3

18 8

26 5

10,425 km 51,1473 ha

Gepland 2013 In 2007 keurde de Europese Commissie het Vlaamse Programmadocument voor Plattelandsontwikkeling 2007-2013 (PDPO II) definitief goed. Dit vormde het kader voor het Vlaamse plattelandsbeleid voor de programmaperiode 2007-2013. De beheerovereenkomsten zijn een onderdeel van het PDPO II. Dit loopt dus af in 2013. Tot op heden is er nog geen zekerheid over de inhoud van de pakketten die aangeboden zullen worden en de voorwaarden tot afsluiten van nieuwe beheerovereenkomsten in PDPO III (20142020). Bijgevolg is het niet mogelijk om voor 2013 een gebiedsgerichte werking vast te leggen. Wel zal de bedrijfsplanner gerichte sensibilisatieacties op poten zetten omtrent KLE’s in het Hombeeks plateau te Mechelen en Kleine Steilen te Boom (zie Fig. 3-14). Deze activiteiten zullen gecombineerd worden met: vervolledigen lopende BO dossiers analoog/digitaal, kort opvolgen van de startende BO’s op terrein, lopende beheerovereenkomsten bezoeken en individueel begeleiden, adviseren en indien nodig bijsturen, draagvlakverbredingproject natuur-landbouw m.b.t. bijen maar ook agrarisch natuurbeheer…

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

eenheid

opp/lengte totaal jan. 2012

eenheid

aantal objecten jan. 2011

opp/lengte totaal jan. 2013

aantal objecten jan. 2012

Pakket beheerovereenkom sten

aantal objecten jan. 2013

Tabel 3-8 Evolutie beheerovereenkomsten in RLRL tussen begin 2011 en begin 2013

opp/lengte totaal jan. 2011

eenheid

BB grasland (maaien 1 juni)

105.700,00 m ²

127.000,00 m²

98.500,00 m²

BB grasland (maaien 16 juni)

30.800,00 m ²

23.300,00 m²

5.000,00 m²

BB grasland (bew eiden)

30.800,00 m ²

m²

2 15

29.900,00 m ² 197.200,00 m ²

0 12

m² m²

m² 103.500,00 m ²

KLE (her)aanleg poel

1.082,00 m ²

932,00 m²

810,00 m²

KLE onderhoud poel totaal poelen

6 13

926,00 m ² 2.008,00 m ²

5 12

926,00 m² 1.858,00 m ²

3 9

590,00 m² 1.400,00 m ²

BB akkerland totaal botanisch beheer

150.300,00

KLE aanplant haag streekeigen

2.413,00 m

1.630,00 m

302,00 m

KLE aanplant haag autochtoon

1.983,00 m

1.205,00 m

511,00 m

KLE onderhoud haag

3.577,00 m

3.395,00 m

1.869,00 m 272,00 m

KLE aanplant heg streekeigen

731,00 m

723,00 m

KLE aanplant heg autochtoon

206,00 m

125,00 m

25,00 m

17 90

1.515,00 m 10.425,00 m

13 69

1.128,00 m 8.206,00 m

6 28

454,00 m 3.433,00 m

KLE onderhoud heg totaal heggen/hagen KLE aanplant houtk./w al streekeigen

7.675,00 m ²

10.072,60 m²

3.208,00 m²

KLE aanplant houtk./w al autocht.

14.902,00 m ²

6.122,00 m²

3.556,00 m²

91 115

59.928,00 m ² 82.505,00 m ²

72 80

44.741,00 m² 50.863,00 m ²

44 52

28.348,00 m² 35.112,00 m ²

KLE onderhoud houtkant/-w al totaal houtkant/-w al

7.703,00 m ²

7.253,00 m²

1.920,00 m²

PR natuur (maaien vanaf 15 juni)

PR milieu

107

202.823,00 m ²

172.955,00 m²

10.864,00 m²

PR natuur (maaien vanaf 15 juli) totaal perceelsrandenbeheer

11 122

19.234,00 m ² 229.760,00 m ²

3 105

3.640,00 m² 183.848,00 m ²

43 56

73.314,00 m² 86.098,00 m ²

aantal landbouw ers m et BO

januari 2013

aantal objecten in Rivierenland

81 355

januari 2012

52 289

januari 2011

33 155

totaal vlak- en lijnvorm ige BO vlakvormige lijnvormige

511.473 m ² 10.425 m

400.110 m² 8.206 m

225.110 m² 3.433 m

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-13 Locaties beheerovereenkomsten in werkingsgebied RLRL anno 2012

Fig. 3-14 Kleine landschapselementen â&#x20AC;&#x201C; Kleine Steilen te Boom Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Samenwerking en financiering - Vergoedingen voor beheerovereenkomsten: VLM met Europese steun 74

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

- Loon- en werking bedrijfsplanner: VLM met Europese steun - Loon- en werking voor opvolging vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 11. Landschapsherstel langs recreatieve paden Actie Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.: Onbekend onbemind?

Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels, Elly Vaes Partners Onroerend Erfgoed Vlaanderen en Onroerend Erfgoed Antwerpen Doelgroepen Grondeigenaars (particulieren, verenigingen, overheden) in ankerplaatsen en relictzones (met uitzondering van beschermde landschappen, beschermde monumenten, beschermde stads- en dorpsgezichten en erfgoedlandschappen). Doelstelling Cultuurhistorisch herstel van landschappen en klein bouwkundig erfgoed in ankerplaatsen en relictzones (met uitzondering van beschermde landschappen, beschermde monumenten, beschermde stads- en dorpsgezichten en erfgoedlandschappen), promotie van het instrumentarium van het landschapsbeleid in de andere zones. Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met Onroerend Erfgoed (OE) in het kader van hun landschapswerking, dankzij subsidies voor een landschapsanimator en landschapsteams. Landschapsanimatoren stimuleren, bemiddelen en motiveren overheden en particulieren (landbouwers, grondeigenaars en grondgebruikers…) tot het meewerken aan of realiseren van concrete thematische en gebiedsgerichte projecten en acties inzake landschapszorg met inzet van het bestaande instrumentarium van het landschapsbeleid. De bedoeling is om flexibel te werken en in te gaan op kansen die zich aanbieden en te werken op maat van het werkingsgebied van het regionaal landschap. Onroerend Erfgoed voorzag in het verleden voor regionale landschappen een subsidie voor een landschapsanimator vanaf het eerste volledige jaar na ingaan van de voorlopige erkenning. In december 2010 werd echter een nieuw uitvoeringsbesluit goedgekeurd door de Vlaamse regering, dat bepaalt dat regionale landschappen die hun voorlopige erkenning behaalden na 1 januari 2010, voor 1 juni van het jaar volgend op hun voorlopige erkenning door de minister bevoegd voor leefmilieu, een erkenningsdossier moeten indienen bij de minister bevoegd voor Onroerend Erfgoed. Dit dossier dient o.a. een visienota over de werking rond landschappen te bevatten, en een werkprogramma voor het komende jaar. Pas in het jaar volgend op goedkeuring van dit dossier kan een regionaal landschap dan aanspraak maken op subsidies. Deze bestaan uit een basisbedrag van 90.000 €, vermeerderd met 5.000 € per volledige schijf van 5.000 ha relictzone of ankerplaats (voor RLRL komt dit in totaal neer op 100.000 € i.p.v. de vroeger voorziene 125.733 €). Dit bedrag is bestemd voor loon- en werkingskosten voor een landschapsanimator, en projectkosten (uitvoering via zogenaamde landschapsteams). Voor RLRL betekent dit concreet in 2012 een subsidie van 100.000 €, een budget waarmee in datzelfde jaar dus reeds heel wat projecten zullen kunnen uitgevoerd worden. In 2011 werden deze projecten voorbereid.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - Uitbouw beperkte werking die past in de opdracht van een landschapsanimator (rond aanleg en herstel van kleine landschapselementen, autochtone bomen en struiken, …), lid beheercommissie voor landschapsbeheerplan Kesselse Heide, opvolging nieuw uitvoeringsbesluit over de werking en subsidies van landschapsanimatoren, oproep in landschapskrant voor projecten rond herstel van landschappelijk en klein bouwkundig erfgoed… - Overleg met OE-Vlaanderen i.v.m. start landschapsanimator in werkingsgebied RLRL, vergaderingen van de Vlaamse Landschapsanimatoren, bevraging gemeenten en verenigingen i.v.m. projectvoorstellen, terugkoppeling na toetsing aan criteria, opmaak en indiening erkenningsdossier voor ARE, m.i.v. visienota en werkplanning landschapsanimator, voorbereiding uitbouw volwaardige werking landschapsanimator (vanaf 2012 subsidies), voorbereiding afsprakennota 2012 en concrete projectrealisaties 2012 op terrein Uitgevoerd 2012 Vanaf begin 2012 is de landschapsanimator officieel gestart bij RLRL. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de acties waarbij de landschapsanimator betrokken is. De terreinprojecten en sensibiliserende acties worden hieronder opgesomd en eveneens besproken in andere actiefiches in dit verslag; de acties i.k.v. prospectie, vertaling en promotie van het bestaand instrumentarium rond landschapsbeleid worden enkel hieronder opgelijst (zie ook Fig. 3-15). - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o herstel klein bouwkundig erfgoed (kapellen, steenbakkerijerfgoed en bakhuizen) o inventarisatie erfgoedrelicten in en langs de Rupel o gebiedsgerichte projecten (Kesselse heide, Vallei van de Bruine Beek, De Goren) - sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o opstart project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o participatie in organisatie van Erfgoeddag 2012 (thema Helden) o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: rivierfilms, wandelkaarten, cursus rivierkenner, … o -sensibilisering via landschapskrant, nieuwsbrief, website, gemeentebladen, … - prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o Beschermd landschap Gemeentepark Boom, Boom o Beschermd landschap Abdij van Roosendael, Sint-Katelijne-Waver & Mechelen o Beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor, Nijlen o Beschermd landschap Mispeldonck – Dijlevallei, Mechelen o Erfgoedlandschap Battenbroek, Willebroek & Mechelen o Beschermd landschap Kruiskensberg en omgeving, Nijlen o Beschermd landschap Park rond het Kasteel van Laar, Rumst o Beschermd dorpsgezicht Omgeving van het kasteel van Berentrode, Bonheiden o Beschermd dorpsgezicht Het kerkplein met omgeving, Heist-op-den-Berg o Beschermd dorpsgezicht Onmiddellijke omgeving Hellegat 41, Niel o Beschermd dorpsgezicht De Wijk Noeveren, Boom o Beschermd monument Hof ter Laken en omgeving, Heist-op-den-Berg o Beschermd monument fort van Walem, Mechelen o Beschermd monument Kastanjeboom Domein van Blaasveld, Willebroek o Beschermd monument Sint-Franciscuskapel, Willebroek promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-15 Terreinbezoeken ter prospectie van binnengekomen voorstellen voor de landschapswerking van de landschapsanimator (met aanduiding van stand van zake van het project). Sfeerbeelden werken 2012

Gepland 2013 - terreinprojecten in ankerplaatsen en relictzones (zie ook andere actiefiches): o aanleg en herstel van poelen en waterplassen o promotie en herstel autochtone bomen en struiken o promotie en herstel streekeigen hoogstamboomgaarden o facilitatie knotbomenbeheer o herstel klein bouwkundig erfgoed (kapellen, steenbakkerijerfgoed, bakhuizenâ&#x20AC;Ś) o gebiedsgerichte projecten Kesselse heide, Vallei van de Bruine Beek, De Goren, Waverwoud - Onderzoek mogelijkheid om een groenblauwe verbinding aan te leggen tussen de Hondsbossen en het Gasthuisbos langs de Dorpsbeek in SintKatelijne-Waver in samenwerking met de Dienst Waterbeleid van de provincie Antwerpen en Natuurpunt. Mits integratie van een trage weg kan het 77

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Waverwoudpad langs deze verbinding verlegd worden en enkele honderden meters verharde weg vervangen. Uitwerken landschappelijke integratie rond fort van Koningshooikt i.s.m. ANB en Bosgroep Antwerpen Zuid sensibiliserende acties (zie ook andere actiefiches): o verspreiding autochtoon plantgoed o opstart project ‘Knotboom zoekt kachel’ (knotbeheer door knotteams in ruil voor brandhout) o participatie in organisatie van Erfgoeddag 2012 (thema Helden) o inbreng erfgoedluik in diverse RLRL-projecten: rivierfilms, wandelkaarten, cursus rivierkenner, … o -sensibilisering via landschapskrant, nieuwsbrief, website, gemeentebladen, … prospectie, vertaling en promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid o beschermd landschap en erfgoedlandschap: beheer van autochtone zwarte populier te Mechelen uitvoering beheerplan landschapsbeheerplan Kesselse Heide, Nijlen o beschermd dorps- en stadsgezicht: ondersteuning gemeente Niel i.k.v. Hellegat 41, Niel in functie van herwaardering Gloriëtte ondersteuning en advisering werken Noeveren ifv herwaardering museumsite en herstel tunnel onder Nielsestraat o beschermd monument: beheercommissie Fort van Walem, Mechelen advies in werkgroep Masterplan fort Lier, Kempens Landschap ondersteuning herstel Sint-Franciscuskapel Domein Blaasveld ondersteuning herstel Kastanjeboom Domein Blaasveld o promotie en realisatie van beheerovereenkomsten i.s.m. bedrijfsplanner

Nazorg en opvolging De gerealiseerde projecten in het kader van landschapszorg worden na uitvoering op regelmatige tijdstippen bezocht en opgevolgd (zie ook gelinkte acties). Samenwerking en financiering - Loonkosten voor voorbereiding projecten en erkenningsdossier in 2011: RLRL via basissubsidies - Loon-, werkings- en projectkosten landschapsanimator vanaf 2012: Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 5. Poelen Actie 6. Hoogstamboomgaarden Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve routes Actie 13. Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 15. Gebiedsgerichte projecten Actie 16. Landschapsbeheerplan Kesselse Heide

Actie 14. Herstel klein bouwkundig erfgoed Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht, gemeente, …

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelgroepen Eigenaars van klein bouwkundig erfgoed (gemeenten, inwoners, particulieren), brede publiek Doelstelling Klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in het werkingsgebied van RLRL herstellen. Omschrijving Klein bouwkundig erfgoed (kapelletjes, ijskelders, veldkruisen, grenspalen, …)bepaalt mee het uitzicht en streek specifieke karakter van een streek. Vele van die, vaak niet beschermde, bouwwerkjes hebben nood aan (beperkte) verfraaiingswerken om verder verval tegen te gaan. RLRL voert daarom (in het kader van de werking van de landschapsanimator) herstel en landschappelijke herwaardering uit van klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen in het werkingsgebied. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - oproep naar partners en inwoners via landschapskrant, overleg met gemeenten, nieuwsbrief, … - selectie van kandidaat-projecten Uitgevoerd 2012 Verfraaiing en landschappelijke herwaardering kapel ‘Celen’ in Heist-op-den-Berg - Kleine bakstenen wegkapel op rechthoekige plattegrond. De kapel is gebouwd rond 1860 en hersteld in 1980. De kapel heeft een puntgevel met hoeklisenen en een rondboognisje met plaasteren OnzeLieve-Vrouwenbeeld (nu niet meer aanwezig). Het bekronende kruis is afgebroken en verdwenen. De verfraaiing van de kapel sluit aan bij een toeristisch-recreatief ontsluitingsproces van Kempens Landschap. - gelegen in de relictzone ‘Vallei van de Grote Nete’. - eigenaar en aanvrager restauratie: Kempens Landschap vzw - partners: Onroerend Erfgoed, Kempens Landschap vzw, heemkundige Kring, gemeente Heist-op-denBerg - Herstelwerken uitgevoerd in augustus 2012 Sfeerbeelden werken toegangspoort in Rumst (2012)

Herstel toegangspoort en afsluiting steenbakcultuur in Rumst - De baksteenindustrie heeft een grote invloed gehad op de ontwikkelingsgeschiedenis van de Rupelstreek, ook op de cultuur, het landschap en de natuur. Momenteel vindt men nog verschillende restanten terug van deze baksteenindustrie. Eén van de restanten is een bakstenen toegangspoort in Terhagen, Rumst. Deze poort gaf toegang tot de droogloodsen van Steenbakkerij De Beuckelaer. De poort dateert uit de periode 1938-1940. De toegangspoort is overwoekerd door klimop, met muurschade ten gevolge. De poort is het startpunt van de Rupelkleiroute, met een infobord van RLRL. Langs beide kanten van de poortmuur vindt men nog overblijfselen van de lein terug, geplaatst tussen 1898 en 1905. De lein is een metalen afsluiting die vroeger het voetpad van de lagergelegen ontginningsgronden scheidde. Dit moest voorkomen dat kinderen, volwassenen en goederenvervoer in de diepte zouden terechtkomen. De lein vervulde eveneens een belangrijke maatschappelijke rol: in de zomermaanden hingen de mensen met bosjes tegen de leuning en werden er sociale contacten gelegd. - gelegen op de grens van de relictzone ‘Kleiontginningsgebied Niel, Boom en Rumst’ - eigenaar en aanvrager restauratie: gemeente Rumst 79

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

partners: Onroerend Erfgoed, Monumentenwacht Antwerpen, provincie Antwerpen (GSPR), Rumst kostenraming en bestek opgesteld in 2011 herstelwerken aan de poortmuur en de lein uitgevoerd in augustus-september 2012, met persmoment bij start werken en publieksactiviteit rond verdwenen gehuchtjes in augustus. Bij de herstelwerken werd een trap blootgelegd die vroeger naar de momenteel opgespoten putten met droogloodsen leidde. De trap werd voor de helft blootgelegd en afgedekt met een gegalvaniseerd rooster om passage toe te laten en tegelijkertijd dit stukje trap zichtbaar te maken. In 2013 volgt de plaatsing van originele (of nagemaakte) letters ‘Steenbakkerij De Beukelaer’ die vroeger boven de poort prijkten.

Inventarisatie Bakhuizen Rijmenam - Overleg met Heemkring ’t Hoefyser – Rijmenam in functie van hun inventaris van bakhuizen op het grondgebied Rijmenam uit 2008 - Ingeven inventaris in GIS-project, overlap met relictzones en ankerplaatsen zichtbaar Gepland 2013 Herstel toegangspoort en afsluiting steenbakcultuur in Rumst Productie oorspronkelijke letters voor de naamplaat boven de poortmuur. Verfraaiing en landschappelijke herwaardering kapel ‘Zoete naam Jezus’ in Heist-op-en-Berg - Uitvoering werken op basis van inspectieverslag Monumentenwacht Antwerpen Verfraaiing en landschappelijke herwaardering kapel ‘Onze-Lieve-Vrouw Troost der Bedrukten in Berlaar - Uitvoering werken op basis van inspectieverslag Monumentenwacht Antwerpen Herstelprojecten Bakhuizen Rijmenam - Op basis van de inventaris van de heemkring worden opportuniteiten gezocht om een of enkele bakhuizen in Rijmenam te herstellen, eventueel zodat ze terug kunnen gebruikt worden. - Herstel geselecteerde bakhuizen mits medewerking eigenaar Tunnel onder Nielsestraat ter hoogte van beschermd dorpsgezicht Noeveren - Wegens de noodzaak aan dringende herstelmaatregelen wordt onderzocht in welke mate RLRL de particulieren die eigenaar zijn ondersteuning kan geven, vooral op administratief vlak Bouwkundig erfgoed polder Heindonk - Er wordt onderzocht welke kleine bouwwerken in de polder van Heindonk hersteld kunnen worden, op basis van de informatie uit de terreinbezoeken met het polderbestuur uit 2012. Paddekot langs de Paddekotenwandeling te Nijlen - De Paddekotenwandeling in het Noorden van Nijlen (wandelgebied Pallieterland) is genoemd naar de specifieke woonstijl van de inwoners van dit gebied. Er wordt gedacht om zo’n typische woning, met maar een stenen/houten zijde te herbouwen. Op die manier brengen we de verhalen over dit gebied terug in de kijker. Nazorg en opvolging De bedoeling is dat de gerestaureerde bouwwerkjes ook een meerwaarde vormen voor het brede publiek. RLRL zal daarom de openstelling of wandelingen langsheen de bouwwerkjes mee ondersteunen en stimuleren. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via subsidies AOE Projectkost: 70% door RLRL via subsidies AOE; 30% door eigenaar Gelinkte acties Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 15. Gebiedsgerichte projecten Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, gemeente, bosgroep, Natuurpunt, lokale organisaties, … Doelgroepen Diverse eigenaars en landgebruikers van gebieden met een grote landschappelijke samenhang (overheden, landbouwers, boseigenaars, jagers, particulieren, natuurverenigingen, …), brede publiek Doelstelling Via een gebiedsgerichte benadering landschappelijk waardevolle gebieden helpen beschermen en opwaarderen via opmaak en (stimulatie tot) realisatie van een visie rond o.a. herstel en aanleg van kleine landschapselementen en cultuurhistorische erfgoedelementen, landschappelijke integratie van functies, realisatie van bos- en natuurverbindingen, en faciliteren van natuurrecreatie met oog voor de draagkracht van het gebied. Omschrijving In het werkingsgebied van RLRL zijn nog een redelijk aantal waardevolle landschappen te vinden, waar samenwerking tussen verschillende eigenaars en partners tot een significante meerwaarde kan leiden op vlak van landschapsontwikkeling (natuur, bos, erfgoed, recreatie, integratie van functies, …). RLRL participeert in de visievorming rond een aantal van dergelijke gebieden en (stimuleert) de uitvoering op terrein in overleg met de eigenaars. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Stimulering uitvoering beheerplan Kesselse heide, Nijlen - ligging: de Kesselse heide is gelegen in beschermd landschap - partners: provincie Antwerpen, Onroerend Erfgoed, gemeente Nijlen, Natuurpunt afdeling De Wielewaal, Bosgroep Antwerpen-Zuid, grondeigenaars - Situering: de provincie Antwerpen trekt momenteel de opmaak van een landschapsbeheerplan voor het gebied. RLRL zetelt in de beheercommissie en zal meewerken aan de stimulering van de grondeigenaars tot uitvoer van het landschapsbeheerplan (promotie van het instrumentarium van het landschapsbeleid) - uitgevoerd 2012: zie Actiefiche 16 - gepland 2013: zie Actiefiche 16 Landschapsherstel ‘Vallei van de Bruine Beek, Bonheiden’ partners: Onroerend Erfgoed, gemeente Bonheiden, Natuurpunt afdeling Mechels Rivierengebied kern Bonheiden, (Bosgroep Antwerpen-Zuid, ANB) ligging: het gebied valt bijna volledig samen met de Ankerplaats ‘Vallei van de Bruine Beek met kasteeldomeinen Berentrode en Zellaar’ en Relictzone ‘Bos- en valleigebied Bruine Beek, Krekelbeek, Zwartwaterbeek/Raambeek’. Het gaat om een gesloten, bosrijk landschap met een grote afwisseling aan kleine landschapselementen. e uitgevoerd 2011: overleg werkgroep, eerste terreininventarisatie (1/3 gebied) uitgevoerd 2012: terreininventarisatie, vastlegging prioritaire ingrepen, benadering eigenaars ivm herstelwerken op terrein via persoonlijk schrijven, overleg met rentmeester van het Kasteel van Zellaer en Dienst Waterbeleid, provincie Antwerpen, communicatie over het project. Aanleg van circa 300m houtkant bij 1 particulier. Opmaak van aanplantingsplannen voor 5000m² bosaanplant, 100m haag en 40m heg bij 2 particulieren

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

gepland 2013: In 2013 wordt verder overlegd met de familie die eigenaar is van het Kasteel van Zellaer en een groot deel van de percelen in deze zone. In samenwerking met de Dienst Waterbeleid van de provincie Antwerpen wordt bekeken of er een hermeandering van de Bruinbeek kan gerealiseerd worden. Wegens de beperkte reactie van eigenaars in 2012, zal RLRL deze zone pragmatisch aanpakken en via voorbeeldprojecten proberen het draagvlak voldoende te vergroten voor verdere ontwikkeling. Acties en planning - Overleg met dienst Waterbeleid Provincie Antwerpen en rentmeester: voorjaar 2013 - Terreinbezoek en consultatie geïnteresseerde eigenaars projectgebied: zomer 2013 - Terugkoppeling naar eigenaars: zomer 2013 - Opmaak concrete uitvoeringsplannen: zomer 2013 - Aanvraag eventuele vergunningen: zomer 2013 - Aanvraag offertes en bestellen werken: nazomer 2013 - Eerste realisaties: november – december 2013

Landschapsherstel De Goren, Heist-op-den-Berg partners: Onroerend Erfgoed, gemeente Bonheiden, Natuurpunt afdeling Grote Nete, Bosgroep Antwerpen-Zuid, ANB, bedrijfsplanner VLM ligging: in relictzone ‘Bos- en akkercomplex Hulshout – Westerlo’ situering: de Wiekevorstse Goren maken deel uit van de Goorhyde, gelegen te Westerlo, Hulshout en Wiekevorst, op de kaart van Eugéne Fricx (1740). Dit gebied was oorspronkelijk (tot omstreeks 1600) een weidegebied van buurtschaapherders. De heide voorzag ook in brandstof en bouwmateriaal. Volgens de kaart van Ferraris was deze heide nog zeer uitgestrekt. Het zuidelijke gedeelte van de Goren is een zeer gaaf landschap waarbij de ontginningsstructuur nog zeer duidelijk zichtbaar is in de percelering (historische continuïteit). Tijdens deze periode waren er op de Goorhyde twee windmolens aanwezig. De Kaasstrooimolen, een houten staakmolen, is de enige resterende molen in de oude heerlijkheid Mechelen. Deze molen is als monument beschermd sinds 19 april 1955. uitgevoerd: opstart vergunningsdossier voor het herstel van een relict van een historisch ven of turfput door RLRL, ontwikkeling wandelnetwerk door TPA, communicatie over het project gepland 2013: Het vergunningsdossier is in opmaak en de herstelwerken worden ingepland in het najaar van 2013. Acties en planning o Slibanalyse door PIH: maart 2013 o Opmaak natuurvergunningsaanvraag: april 2013 o Uitschrijven bestek en organiseren werken: april - mei 2013 o Uitvoeren werken: najaar 2013 Nazorg en opvolging RLRL zal de projecten in principe blijven opvolgen. Eigenaars kunnen met vragen bij RLRL terecht. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via subsidies AOE Projectkost: 70% door RLRL via subsidies AOE; 30% door eigenaar Gelinkte acties Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams

Actie 16. Beschermd landschap Kesselse Heide – Het Goor Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels, Charlotte De Wit, Moïra Heyn (VIA) Partners Provincie Antwerpen, Agentschap Natuur en Bos, Onroerend Erfgoed, gemeente Nijlen, Natuurpunt afdeling De Wielewaal, Bosgroep Antwerpen-Zuid, beheercommissie Kesselse Heide, grondeigenaars 82

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelgroepen Diverse eigenaars en landgebruikers van de Kesselse Heide (overheden, landbouwers, boseigenaars, jagers, particulieren, natuurverenigingen, wandelaars, …) Doelstelling In samenwerking met Bosgroep Antwerpen-Zuid zal RLRL de uitvoering van de actiepunten in het landschapsbeheerplan Kesselse Heide- Het Goor coördineren. In een eerste fase worden alle betrokken grondeigenaars geïnformeerd over het landschapsbeheerplan (communicatie verloopt samen met Bosgroep Antwerpen-Zuid in geval van boseigenaars). Het is de bedoeling hen te stimuleren in hun rol als landschapsherstellers zodat een aantal knelpunten in de Kesselse Heide weggewerkt kunnen worden. Dit d.m.v. herstel van KLE’s voor benadrukking historische percelering, exotenbestrijding, beperking toevoer nutriënten, aangepast beheer van bossen en heide (opmaak bosbeheerplan samen met de bosgroep), mogelijkheid houtverkoop (via bosgroep) aanpak wandelen fietspaden, landschappelijke inpassing gebouwen en erven, enz. Op die manier kan er een duurzame relatie opgebouwd worden met wederzijds begrip tussen de verschillende instanties: Ondersteunen van lokale actoren, bevorderen van wederzijds begrip en samenwerking (bottom-up, netwerken en sociale samenhang realiseren d.m.v. gezamenlijk uitwerken van geïntegreerd gebiedsgericht project) Actie op terrein, een aantal knelpunten wegwerken; stimuleren van onderhoud en leefbaarheid van het platteland door landbouwers Bewoners en actoren (brede publiek) betrekken, resultaten uitdragen: communicatie, appreciatie en inspiratie. Deze meervoudig impuls zal resulteren in een verhoogde betrokkenheid, concrete terreinacties, activiteiten en kennisoverdracht. Omschrijving De Kesselse Heide – Het Goor is gelegen in een beschermd landschap. Provincie Antwerpen heeft voor dit gebied een landschapsbeheerplan opgesteld dat begin 2013 wordt gefinaliseerd en goedgekeurd. De rol van RLRL zal erin bestaan om in samenwerking met Bosgroep Antwerpen-Zuid de uitvoering van de actiepunten op het terrein te stimuleren. Dit in overleg met de eigenaars en d.m.v. landschapspremies. Om de uitvoering van deze actiepunten te stimuleren, zullen een aantal infomomenten, contactdagen en demonstratieprojecten aangepakt worden die kaderen binnen de vooropgestelde maatregelen. Lokale actoren en bewoners worden op die manier actief betrokken bij het waarderen en ontwikkelen van de landschappelijke kwaliteiten van dit beschermd landschap. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2012 Oprichting stuurgroep en opmaak landschapsbeheerplan: Er werd een officieuze beheercommissie samengesteld vanuit de stuurgroep om voldoende input en feedback te krijgen voor de opmaak van het landschapsbeheerplan Kesselse Heide – Het Goor. Hierin kregen ook eigenaars (incl. erfpachters, huurders...) de mogelijkheid om te zetelen. Zij werden aangesproken d.m.v. brieven en een brochure. Verder worden ook de verenigingen (o.a. Natuurpunt, Kempens Landschap), overheden (OE, ANB), gemeenten, provincie, Bosgroep Antwerpen-Zuid en Regionaal Landschap vertegenwoordigd in deze commissie. De provincie Antwerpen werkt het plan concreet uit en koppelt dit steeds terug met de beheercommissie. Er werden jaarlijks vergaderingen gekoppeld met wandelingen georganiseerd ter verduidelijking van het landschapsbeheerplan. Gepland 2013 Finalisatie en goedkeuring landschapsbeheerplan Kesselse Heide – Het Goor: Provincie Antwerpen legt de laatste hand aan het landschapsbeheerplan en roept hierna de beheercommissie nog eens samen voor goedkeuring. Hierna zal dit nog voorgelegd worden aan gemeente en Minister. Dit zal vermoedelijk voor begin 2013 zijn. Voorbeeld Brechtse Heide: RLRL steekt zijn licht op bij RL de Voorkempen dat ondertussen al een paar jaar ervaring heeft in het beschermd landschap De Brechtse Heide. Hoe pakten zij dit aan? Hoe verkregen ze het engagement van de verschillende instanties en in het bijzonder van de grondeigenaars? Ze werkten in 3 fases: (1) kennisuitwisseling: a.d.h.v. de organisatie van info- en contactdagen tussen alle actoren en 83

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

grondeigenaars; (2) demonstratieprojecten: realisatie voorbeeldprojecten om het landschapsbeheerplan te illustreren met actieve betrekking van alle actoren; (3) publieksactiviteiten: o.a. zomerpicknick op Brechtse Heide. Coördinatie RLRL in samenwerking met Bosgroep Antwerpen Zuid en gemeente Nijlen: Na officiële goedkeuring van het landschapsbeheerplan wordt er op terrein gegaan met betrokken actoren ter voorbereiding van de actiepunten en kennisname van het terrein. Starten met de uitvoering en sensibilisatie van het landschapsbeheerplan via stimulerende projecten: Opmaak informatiewand over de Kesselse Heide – Het Goor die eenvoudig uitgeleend kan worden door participerende instanties of tentoongesteld kan worden op de gemeente Nijlen Opzetten en begeleiden werkgroepen om kennis en ervaring uit te wisselen Begeleiden deelnemers in het aanvragen van vergunningen en landschapspremies Organiseren van cursusmomenten over beheer en onderhoud kleine landschapselementen Uitvoeren demonstratieprojecten rond onderhoud en herstel kleine landschapselementen Organiseren van publieksactiviteiten rond de Kesselse Heide voor inwoners betrokken gemeenten Opmaak van tijdelijke informatieborden bij de werkzaamheden zodat voorbijgangers weten waarom wat gebeurt Organiseren van een themadag/studiedag rond agrarisch natuur- en landschapsbeheer Overleg beheercommissie 2 maal per jaar. Nazorg en opvolging RLRL speelt een centrale rol spelen in de coördinatie van de actiepunten in het landschapsbeheerplan. Het is echter de bedoeling dat eigenaars na enkele jaren zelfstandig verder kunnen werken aan het landschap van de Kesselse Heide – Het Goor en met ondersteuning van de beheercommissie. RLRL blijft voor advies nog steeds bereikbaar maar zal geen intensieve rol meer vervullen. Samenwerking en financiering RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Grondeigenaars via landschapspremies (en evt. via beheerovereenkomsten vanaf 2014) Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 7. Knotboom zoekt kachel Actie 8. Fauna-akkers Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteams Actie 15. Gebiedsgerichte projecten

Actie 17. Streekontwikkeling Rupelstreek Initiatiefnemer/trekker Provincie Antwerpen Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Tim Ghysels, Joke Maes Partners Provincie Antwerpen, gemeente Boom, Niel, Rumst, Natuurpunt Rupelstreek, Natuurpunt Studie, Toerisme Rupelstreek-Vaartland, Hyla, Wienerberger, steenbakkerijmusea, TPA, WBE Rupelstreek, ANB, INBO Doelgroepen Brede publiek, recreanten, natuur- en cultuurliefhebbers, scholen

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelstelling Een evenwichtige ontwikkeling van een nieuwe landschapsvorm in relatie tot ontginning, recreatie, landbouw, natuur en bos in het projectgebied te Boom en Rumst. Omschrijving Het dagzomen van de Boomse klei (cuestafront gelegen net ten noorden van de Rupel) heeft de economische, sociale en landschappelijke geschiedenis van de Rupelstreek bepaald. Eeuwenlang (sinds omstreeks 1244 tot op heden) was de streek het decor voor -steeds grootschaligere- kleiontginningen. Het industriële verleden weerspiegelt zich nog in de oude steenbakkerijen met droogloodsen en bakovens en de typische arbeiderswijken eromheen (bv. Hellegat en Noeveren). Ook het landschap is onherstelbaar getekend, met de typische kleiputten (ondertussen al dan niet terug dichtgespoten). In de loop der jaren heeft de natuur veel van de verlaten kleiputten heroverd. Zo komen er onder meer uitgestrekte vijvers, pioniersbossen en zandvlakten met ruderale planten- en dierengemeenschappen voor. Rugstreeppad, verscheidene libellensoorten, oeverzwaluw en boomvalk zijn maar enkele van de kleiputtenbewoners. De pioniersgemeenschappen die in de kleiputten ontstonden zijn echter afhankelijk van externe dynamiek voor hun voortbestaan, anders zal de successie naar verdere climaxvegetaties zich onverminderd doorzetten. Bij de provincie Antwerpen loopt het 3-jarige ‘Strategisch Project Rupel’ met als doel één integrale visie te ontwikkeling over het landschap in een afgebakend visiegebied. In dit gebied zijn vele functies aanwezig: in het noordelijk deel landbouwgronden, het noordoosten het huidige klei-ontginningsfront, in het zuiden dorpskern Terhagen en de sterk geïndustrialiseerde zone naast de Rupel en ten westen de gemeente Boom en het Provinciaal Recreatiedomein De Schorre. Al deze actoren en privéeigenaars formuleerden onafhankelijk reeds ontwikkelingsvisies. Tijdens de looptijd van het Strategisch Project Rupel wordt een kaderplan en een uitvoeringsgericht actieplan opgesteld voor het visiegebied. Het is ook de bedoeling om strategische acties op terrein re realiseren en communicatie rond de Rupelstreek te voeren, i.s.m. verschillende provinciale diensten, de Rupelgemeenten, Toerisme Rupelstreek-Vaartland, de ontginningsfirma Wienerberger, Natuurpunt Rupelstreek, Natuurpunt Studie, ANB, INBO en RLRL. Er is binnen de werkgroepen van het strategisch project aandacht voor afstemming en actie-uitvoering rond o.a. landschapsontwikkeling, natuurbehoud en soortbescherming, erfgoed, natuurrecreatieve en educatieve ontsluiting van delen van de kleiputten, en afstemming van allerlei lopende initiatieven en ideeën/plannen.

Kleiputten uitgegraven voor de baksteenindustrie typeren de Rupelstreek Verloop actie Uitgevoerd 2008-2011 Medewerking projecten met raakvlakken aan de thematiek van het Strategisch project Rupelstreek: studiedag ‘Ecomusea’, educatieve inrichting watertoren Rumst, realisatie van ‘Wandelnetwerk Rivierenland’, opmaak brochure ‘Rupelkleiroute… Deelname overlegmomenten i.k.v. het Strategisch Project Rupel: algemeen coördinatieoverleg, werkgroep natuur, werkgroep toerisme en recreatie, werkgroep erfgoed en klankbordwerkgroep.

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 Medewerking projecten met raakvlakken aan de thematiek van het Strategisch project Rupelstreek: uitwerking educatieve invulling opmaak infobord werking RLRL en deelname opening watertoren in Rumst tot ‘poort’ van de Rupelstreek (project ingediend bij Toerisme Vlaanderen). De watertoren is gelegen op de cuestarug net ten noorden van de Rupelvallei ter hoogte van de actuele kleiontginningen, met een uniek zicht over de kleiputten en een ligging langsheen Wandelnetwerk Rivierenland. De watertoren werd educatief ingericht, met bovenop een uitkijkpost met informatiepanelen, en binnenin een permanente tentoonstelling rond klei- en waterontginning, de cultuurhistorie van de Rupelstreek en de natuurwaarden gekoppeld aan de kleiputten, en doorverwijzingen naar de verschillende bezienswaardigheden in de streek. Deelname overlegmomenten i.k.v. het Strategisch Project Rupel: coördinatieteam (13/02/12, 18/04/12, 31/05/12); Werkgroep Natuur (13/01/12, 06/04/12, 22/05/12); invulling Watertoren (06/04/12, 03/05/12, 03/07/12, 12/07/12); klankbordgroep (28/02/12). Gepland 2013 Opvolging coördinatieoverleg en werkgroepen natuur, toerisme en recreatie, en erfgoed van het Strategisch Project Rupel (opvolging vorderingen en input in actieplan rond Rupelstreek) Eind juni zou de visie voor de Rupelstreek klaar moeten zijn. Op basis hiervan worden actieplannen opgemaakt. RLRL zal zich inzetten om enkele van deze actieplannen (i.k.v. natuurontwikkeling, soortbescherming, natuurrecreatie, draagvlakverbreding…) mee te realiseren op terrein. Voortzetting lopende werking in de Rupelstreek en afstemming RLRL-acties op visie die ontwikkeld is i.k.v. het Strategisch Project Rupel Nazorg en opvolging De opvolging van het streekontwikkelingsproject zal door verschillende lokale partners gedragen worden. Samenwerking en financiering Provincie Antwerpen, Rupelgemeenten, Natuurpunt Rupelstreek…

toerismeverenigingen,

ontginningsfirma

Wienerberger,

Gelinkte acties Actie 2. Amfibieën op pad Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Actie 20. Themawandellussen

Actie 18. PDPO Buiten-gewone plekjes Initiatiefnemer/trekker RLRL (hoofdpromotor) i.s.m. Antwerpse Regionale Landschappen Contactpersoon RLRL Charlotte De Wit, Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, RL de Voorkempen, RL Schelde-Durme, RL Kleine Grote Nete, Landschapspark Zuidrand, Antwerpse gemeenten, overige instanties, brede publiek… Doelgroepen Brede publiek (gemeenten, open ruimte gebruikers, andere instanties, …) Doelstelling Door opknappen en vergroenen willen de Antwerpse regionale landschappen 50 locaties in de provincie Antwerpen transformeren tot “buiten-gewone plekjes”. Dit door een participatieve benadering waarbij het brede publiek een centrale rol speelt in het project. Zij zorgen voor het aanmelden van locaties en kunnen ook ingeschakeld worden bij de opknapwerken. We willen aantonen dat je met vele kleintjes een groot verschil kan maken. Volgende doelstellingen staan hierbij voorop: 86

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes De buiten-gewone plekjes fungeren als demonstratieprojecten waarmee een katalysator-effect wordt beoogd om bijkomende locaties aan te pakken

Omschrijving Via dit project zullen in heel de provincie Antwerpen zo’n 50 locaties opgefleurd worden. Dit is niet alleen ten voordelen van de natuur maar ook ten voordelen van de openruimte gebruikers van deze locaties. Er zijn zoveel plekjes en hoekjes in de provincie die tussen de mazen van het net glippen. We zetten daarom ook vooral in op de sociale betekenis van het groen om zo een breed publiek aan te spreken en een mooie samenwerking tussen mens en natuur tot stand te brengen die ook na het project nog blijft voortbestaan. Door het opknappen van deze plekjes tonen we aan het brede publiek dat je met relatief kleine ingrepen (zonder vergunningplicht) grote veranderingen kan maken. Het project werkt daardoor mee aan landschapszorg maar speelt ook een belangrijke rol in de sensibilisatie van het thema. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Projectvoorstel PDPO Buiten-gewone plekjes werd opgemaakt en ingediend door de provincie Antwerpen. Gepland 2013 Uitvoering van het project door de Antwerpse regionale landschappen volgens de vooropgestelde planning in het projectvoorstel: Informeren en sensibiliseren van de gemeenten met de vraag hen mee te engageren voor het project. Dit vooral voor de communicatie naar hun inwoners toe alsook financieel indien de gekozen locatie op gemeentelijke grond ligt. Informatiecampagne naar het brede publiek d.m.v. opmaak projectwebsite, affiche en flyer. Er worden zoveel mogelijk informatiekanalen aangesproken om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Zoektocht 50 geschikte locaties in de provincie Antwerpen: Deze zal starten vanaf het voorjaar 2013. - Fase 1: aanmelden van verrommelde locaties door het brede publiek waarbij de projectwebsite als eerste aanmeldpunt fungeert - Fase 2: er wordt per gemeente een shortlist (3-5 plekjes per gemeente) samengesteld van alle aanmeldingen waarop iedereen kan stemmen om zo tot 50 locaties te komen Ontwerp en aanleg Buiten-gewone plekjes komend winterseizoen. Buurtbewoners, jeugdbewegingen, scholen, andere verenigingen en openruimte gebruikers worden betrokken bij ontwerp en aanleg. Dit kan gaan van het maken van een insectenhotel tot het aanplanten van een boomgaard. Er zal vanuit RLRL ook getracht worden om gevarieerde ontwerpen te maken zodat er een aantal demonstratieprojecten zijn om achteraf te gebruiken bij de stimulatie bijkomende plekjes aan te pakken. Na de werken worden de realisaties in de kijker gezet, o.a. op de projectwebsite. - Fase 3: opzetten van publiekswedstrijd waarin het brede publiek kan stemmen op het mooiste buiten-gewone plekje. Er worden 3 plekjes verkozen die dan een publieksevenement verdienen. Organisatie van een publieksevenement bij de 3 winnende plekjes in samenspraak met de gemeenten om de locatie en het projectthema in de kijker te zetten bij het brede publiek. Opzet buiten-gewone plekjes (VOOR – NA)

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Nazorg en opvolging RLRL zal de opgeknapte plekjes na 2 en na 5 jaar gaan bezoeken ter ondersteuning van de eigenaar. Er zal ook getracht worden bijkomende locaties vanop de shortlist aan te pakken en eigenaars hierin ook te stimuleren. Hier kan de landschapsanimator ook bijspringen indien de locaties in ankerplaats of relictzone gelegen zijn. Samenwerking en financiering Personeelskost (0.4 VTE) en overige projectkost via PDPO Financiering opknap- en ingroeningswerken 50 plekjes: â&#x201A;Ź 65% door PDPO en 35% door eigenaar Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 6. Hoogstamboomgaarden Actie 9. Autochtone bomen en struiken Actie 11. Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

III - Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts, Flor Verschaeren, Ankatrien Boulanger, Joke Maes Partners Gemeenten van RLRL, Toerisme Provincie Antwerpen (TPA), Toerisme Rupelstreek-Vaartland, Toerisme Sint-Katelijne-Waver, Toerisme Lier en het Pallieterland, Natuurpunt, werkgroep Hombeeks Plateau, Kempens Landschap vzw, … Doelgroepen Brede publiek, recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL Doelstelling Door het wandelaanbod in het werkingsgebied van RLRL te optimaliseren en als één geheel te promoten willen we (1) de streekidentiteit versterken, (2) de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie van het Rivierenland te (her)ontdekken, (3) een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen, (4) kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, streekproducten. Omschrijving Bestaande en nieuwe wandelroutes van verschillende partners binnen het werkingsgebied (gemeenten, toeristische verenigingen, Natuurpunt, lokale werkgroepen) worden samengebracht, op elkaar afgestemd en verfijnd tot een coherent wandelaanbod, afgestemd op de criteria van Toerisme Vlaanderen. Om praktische redenen werd gefaseerd gewerkt en eerst gefocust op de westelijke helft van RLRL, waar ook de vraag vanuit de lokale partners het grootst was. In 2012 werd ook in het oostelijk deel een wandelgebied gerealiseerd. In de zeven westelijke gemeenten van RLRL ontwikkelden we in overleg met de lokale partners en rekening houdend met de zoekzones voor wandelknooppuntennetwerken (afgebakend door Toerisme Vlaanderen) een wandelknooppuntennetwerk en een geheel van wandellussen. De routes worden bewegwijzerd en waar nodig voorzien van infrastructuur zoals poortjes, brugjes, vlonderpaden, infoborden, …. Er wordt veel aandacht besteed aan het lokale draagvlak, en wordt zoveel mogelijk gekozen voor routes met een hoge landschappelijke kwaliteit, liefst langsheen toegankelijke trage wegen of onverharde wegen. In Rijmenam werd ook een trage weg hersteld doorheen een historisch landschap. In de vijf oostelijke gemeenten van RLRL werd in eigen coördinatie een wandellussengebied gerealiseerd. Toerisme Provincie Antwerpen ontwikkelde een knooppuntenkaart die de zoekzone in de oostelijke gemeenten bestrijkt. Beide kaarten zijn complementair. Het geheel van wandeltrajecten wordt gepromoot via vier wandelkaarten in Wandelbox Rivierenland: 1. “Wandelnetwerk RIVIERENLAND - Langs Nete, Dijle, Zenne en Rupel” 2. “Wandelgebied RIVIERENLAND - Beneden-Dijlevallei - Waverwoud - Groentestreek” 3. “Wandelgebied PALLIETERLAND – Netevallei” 4. “Wandelnetwerk KEMPENSE NETEVALLEI” Op de wandelkaarten worden openbaar vervoer, horeca en cultuurhistorische bezienswaardigheden vermeld, maar de nadruk in de teksten ligt geheel op het landschap en de natuur in het Rivierenland. Ook routes geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers worden op de kaart aangeduid. Peters en meters helpen bij de signalisatie van problemen en de monitoring van het netwerk. 89

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Verloop actie Uitgevoerd 2008 - 2011 RLRL-west (Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden) Werkgroep vergaderingen met TPA, Natuurpunt, gemeentebesturen, werkgroep Hombeeks plateau, organisatie publieke infovergaderingen, oproep in landschapskrant voor vrijwilligers –peter en meter, organisatie wandelhelpersdag (zie actie 39) Opmaak subsidiedossier Toerisme Vlaanderen (goedgekeurd in juni 2009) en Interreg (i.s.m. TPA) Realisatie van knooppuntennetwerk Rivierenland (310 km lang en 304 knooppunten) en wandelgebied Rivierenland (14 wandellussen, 100 km lang) met bijhorende wandelkaarten Openingsmomenten in Mechelen - Sint-Katelijne-Waver - Niel - Bonheiden - Terhagen (zie actie 38) Infrastructuurwerken langsheen wandeltrajecten (vlonderpad, wandelsluis…), herstel- en correctierondes bewegwijzering, opmaak en plaatsing van 19 infoborden, herdruk en promotie wandelkaart, overdracht onderhoud wandelnetwerk aan routedokter RLRL-oost (Putte, Lier, Nijlen, Berlaar, Heist-op-den-Berg) Participatie in stuurgroep Wandelnetwerk in de vallei van de Grote Nete Aftasten mogelijkheden tot ontwikkeling wandellussengebied in oostelijke helft werkingsgebied RLRL

Knooppuntwegwijzers en doorverwijsbordje Wandelnetwerk Rivierenland

Covers van de wandelkaarten ‘Wandelnetwerk Rivierenland’ en ‘Wandelgebied Rivierenland’ Uitgevoerd 2012 RLRL-west (Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden) Ondersteuning ontwikkeling themalussen op wandeltrajecten (zie actie 20) Organisatie van de ‘Wandelhelpersdag’ op 20/05/2012 te Sint-Katelijne-Waver met een netwerkmoment voor de vrijwilligers tijdens een lunch en een begeleide wandeling. Infrastructuurwerken wandelproject: o.a. aanleg plankenpad in St.-Michielsdomein in Sint-KatelijneWaver, veekeerroosters Mechels Broek… 90

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Vlonderpad in het St.-Michielsdomein Uitgevoerd 2012 RLRL-oost (Putte, Lier, Nijlen, Berlaar, Heist-op-den-Berg) Participatie in stuurgroep wandelnetwerk in de vallei van de Grote Nete Coördinatie stuurgroep wandelgebied RLRL-oost Organisatie infoavond rond wandelproject RLRL-oost (12/1/2012 te Heist-op-den-Berg) Opmaak subsidiedossier voor ontwikkeling wandellussengebied in oostelijke helft werkingsgebied RLRL (Toerisme Vlaanderen – niet goedgekeurd) Opmaak wandelkaart en infoborden wandellussengebied in oostelijke helft werkingsgebied RLRL Plaatsing bewegwijzering wandelgebied (29 wandellussen, 222.3 km lang) Opmaak, redactie, druk en promotie van de wandelkaart ‘Wandelgebied Pallieterland’ en het bijhorende inspiratieboekje, i.s.m. partners. Organisatie infoavond wandelpeters en meters (05/09/2012 te Putte). Feestelijke opening wandelgebied (30/09/2012 te Putte) Realisatie Wandelbox Rivierenland: in deze wandelbox zitten de vier wandelkaarten die het volledige werkingsgebied van RLRL bestrijken en de themalussenbrochures, Rupelkleiroute en de Groene Longenwandeling. De box zelf is een stevige brooddoos waar nog plaats is voor de komende inspiratieboekjes en themalussenbrochures.

Cover van Wandelgebied Pallieterland en van de wandelbox Rivierenland startbord Wandelgebied Pallieterland

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Wandelbox Rivierenland Gepland 2013 - Verbeteringen aan de infrastructuur van Wandelnetwerk en Wandelgebied Rivierenland. o Onderzoek naar en eventuele realisatie van een begaanbaar wandelpad in het Robbroek (knooppunt 128-64-66) te Mechelen en aanleg van een vlonderpad in het Boom N bos in Boom (knooppunt 105-243). o Onderzoek naar en eventuele realisatie van een bijkomend traject in het Battenbroek (knooppunt 169 tot aansluiting dijk). o Onderzoeken van de mogelijkheid om een bijkomend traject te realiseren langs de oostelijke oever van de Kleine Vijver in Walem en verbindingen naar het dorp. o Onderzoek naar en eventuele realisatie van wandelpad aan de Gloriëtte aan de Rupeldijk. o Onderzoek naar en eventuele realisatie van herstellingswerken aan de grote brug Boeimeerbeek o plaatsen van picknicktafels in gebied “den Battelaar” en aan het bezoekerscentrum van het Mechels Broek. o Onderzoek naar en eventuele realisatie van plaatsing van twee dubbele poorten met een klappoort in functie van fietsers o Onderzoek naar en eventuele realisatie van plaatsing van een plankenpad in gebied “den Battelaar” (max 100 meter, minimum 30 meter) tot aan de uitkijktoren. o Onderzoek naar en eventuele realisatie van plaatsing van plankenpad in gebied “Mechels Broek” (75cm breed 11m lang) o Onderzoek naar en eventuele realisatie van een brug aan de Gasthuisvelden. o Productie en plaatsing (tijdelijk) infoborden aan de Bosstraat in Boom. - Voorbereidingen herdruk Wandelnetwerk Rivierenland: Onderzoek naar mogelijke trajectaanpassingen in overleg met stuurgroep en Toerisme Vlaanderen: whiskystokerij te Blaasveld Harmoniummuseum te Klein-Willebroek – Walenhoek, starten met opmaak inspiratieboekje van wandelnetwerk Rivierenland - Optimalisatie en correcties aan wandelbewijzering Wandelgebied Pallieterland - Promotie en verkoop Wandelbox Rivierenland Nazorg en opvolging Voor herstel van beschadigde of verdwenen wegwijzers en voor herstel en onderhoud van de wandelpaden wordt met de gemeenten, wandelpeters en -meters en met de routedokter van TPA samengewerkt. RLRL zal de wandeltrajecten als kapstok voor de ontwikkeling van themalussen en landschapsprojecten gebruiken en promoten. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker natuurrecreatie: RLRL via extra toelage betrokken gemeenten (zowel west als oost)

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Productiekost Wandelnetwerk Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen, 15% provincie Antwerpen, stuk in arr. Antwerpen 50% door Europa (Interreg), restbedragen door betrokken gemeenten. Productiekost Wandelgebied Rivierenland: 60% Toerisme Vlaanderen, restbedrag gemeenten. Productiekost Wandelgebied Pallieterland en inspiratieboekje: 15% provincie Antwerpen, 25% deelnemende gemeente. Onderhoud bewegwijzering: wandelnetwerk door TPA (routedokter); wandelgebied door gemeenten (i.s.m. peters en meters, en RLRL als meldpunt) Onderhoud paden: in hun gebieden: Natuurpunt, ANB, Kempens Landschap vzw, BLOSO Hazewinkel, provinciale domeinen; buiten deze gebieden: gemeenten

Gelinkte acties Actie 20. Themawandellussen Actie 38. Opening wandeltrajecten Rivierenland Actie 39. Wandelhelpersdag

Actie 20. Themawandellussen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts, Bart Vermylen, Joke Maes Partners Gemeenten, toeristische verenigingen, natuurverenigingen, lokale werkgroepen Doelgroepen Recreanten Doelstelling Mensen betrekken bij hun streek, landschap en erfgoed via de uitwerking en publicatie van themalussen op de routestructuren in RLRL (wandelnetwerken, wandelgebieden). Omschrijving Wandelnetwerken bieden een uitstekende houvast voor de ontwikkeling van themalussen (kortere trajecten geschikt voor één wandeling, waarbij een bepaald thema centraal staat. RLRL wil lokale verenigingen en gemeenten ondersteunen bij de uitwerking en publicatie van dergelijke themalussen. De streekidentiteit, de cultuurhistorie en het landschap staan vaak centraal. Als eerste themalus werd de ‘Rupelkleiroute, in de voetsporen van Piet van Aken’ in Terhagen (Rumst) uitgewerkt. Deze route belicht de steenbakkerijgeschiedenis van de Rupelstreek, geïllustreerd via citaten uit boeken van lokaal schrijver en tijdgenoot Piet van Aken. Door de combinatie van elementen van landschapshistoriek, sociaal verleden en industrieel erfgoed wordt de unieke Rupelstreekidentiteit bij de recreant tot leven gebracht. De tweede themalus die we realiseerden was de Groene Longenwandeling in Boom, dit in samenwerking met o.a. de gemeente Boom, Natuurpunt Rupelstreek, ATB de Natuurvrienden en WSV de Schorrestappers. De wandeling plaatst het verstedelijkte boom in een groen daglicht. De ondertitel van de wandeling is Kleibroodroute, dit aangezien grote delen van de Rupelstreek kleiontginningsgebieden waren en mensen hiermee hun brood verdienden. De wandeling start en eindigt aan het Ecohuis (genaamd ’t Kleibrood) in Boom. De themalussen op het Hombeeks Plateau zijn het derde themalus-project dat nu in de pijplijn zit. Deze worden gerealiseerd in samenwerking met de lokale werkgroep Hombeeks Plateau, TRVL, Igemo en Pure Hubs. Deze lussen volgen het Knooppuntennetwerk Rivierenland en de wandelaar beweegt door het mooie landbouwlandschap van het plateau in de rand van de stad Mechelen. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Realisatie themalus ‘Rupelkleiroute, in de voetsporen van Piet van Aken’ met feestelijke opening op 24/6/11 in Terhagen. 93

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 - Rupelkleiroute: organisatie geleide voorjaarswandeling op 29/04/2012. - Realisatie van de themalus en bijhorende brochure ‘Groene longenwandeling in Boom” met als ondertitel “Kleibroodroute”. - overleg met partners over route en inhoud, concept en vormgeving brochure en infobord - redactie, eindredactie en lay-out brochure, infobord aan het Ecohuis in Boom - aanbesteding druk en productie brochure en infobord - opvolging plaatsing infoborden en verspreiding brochure - communicatie via website en Facebook - Feestelijke opening van de wandeling en persmoment op 17 juni 2012 aan het Ecohuis in Boom. - Ondersteuning lokale werkgroep rond ontwikkeling van historische landschapsthemalussen op het Hombeeks plateau. o Vormgeven definitieve lussen: lus Battel-Heffen-Leest, hoofdlus Leest + uitbreidingslus en hoofdlus Hombeek +uitbreidingslus. o Verzamelen van bezienswaardigheden langs de lus en teksten hierover, dit in nauwe samenwerking met de lokale werkgroep en partners.

Sfeerbeeld voorjaarswandeling Rupelkleiroute

Sfeerbeelden opening van de Groene Longenwandeling op 17 juni 2012

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Cover van de brochure Groene Longen wandeling en sfeerbeeld van de wandeling Gepland 2013 Opmaak, lay-out en druk van de brochure ‘Hombeeks Plateau’ Feestelijke opening/inhuldiging van de brochure en de bijhorende wandellussen. Herdrukken van de themalusbrochure ‘Rupelkleiroute’ Prospectie realisatie themalusbrochure in de omgeving Walenhoek te Niel Nazorg en opvolging Aangezien de themalussen geënt worden op bestaande routestructuren, vergen ze geen extra onderhoud. Themalusbrochures worden herdrukt bij uitputting van de voorraad. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Druk- en productiekosten brochure en infoborden: deels gemeente Rumst voor Rupelkleiroute, deels RLRL Druk- en productiekosten herdruk brochure Rupelkleiroute: deels gemeente Rumst voor Rupelkleiroute, deels RLRL Druk-en productiekosten brochure Groene Longen wandeling: deels gemeente Boom, deels RLRL Druk-en productiekosten brochure Hombeeks Plateau: voorlopig RLRL Gelinkte acties Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod Rivierenland

Actie 21. Landschapsbelevenissen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Joke Maes Partners LNE, provincie, gemeenten, sectoren landbouw, natuur, toerisme, RL de Voorkempen, RL Kleine en Grote Nete, TPA, Rurant, Hooibeekhoeve, Kempens Landschap vzw, … Doelgroepen Landbouwers, natuurbeschermers, recreanten Doelstelling Draagvlakverbreding tussen de participerende sectoren in RLRL (vooral landbouwsector en de milieu- en natuursector, maar ook overheden en toerismesector). Via het gezamenlijk ontwerpen van een fietstocht met haltes in het landschap een positieve ervaring creëren voor actoren in het landschap, die op een

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

duurzame manier het begrip en vertrouwen tussen de sectoren landbouw, natuur en toerisme vergroot, met het oog op eventuele toekomstige samenwerkingen. Omschrijving De Antwerpse regionale landschappen Rivierenland, de Voorkempen en Kleine en Grote Nete kregen een budget van LNE voor een project rond draagvlakverbreding tussen landbouw en milieu. Hiermee proberen we om het wederzijds begrip te vergroten door gezamenlijk een positief project uit te werken met medewerking van alle sectoren. In elk regionaal landschap ontwikkelen de sectoren landbouw, natuur en toerisme samen met de gemeenten een fietstocht die geënt is op het fietsknooppuntennetwerk, met haltes op interessante plaatsen waar vanuit het oogpunt van die verschillende sectoren het landschap wordt belicht (boerderijen, natuurgebieden, bouwkundig erfgoed, kleine landschapselementen, …). De route wordt feestelijk geopend en is nadien blijvend befietsbaar. De landschapsbelevenissenroute wordt als themalus met brochure uitgegeven. Het project Landschapsbelevenissen geldt als een ‘voorbeeldproject’ binnen de opmaak van de inventaris ‘Toeristische hoevepunten en landbouwbeleving’ door RURANT i.s.m. TPA. Hierbij is het de bedoeling een link te creëren tussen het zacht recreatief (fiets- en wandelroute)aanbod en de recreatief interessante hoeve uitbatingen en landbouwbelevingspunten in de provincie Antwerpen, via de opmaak van een provincie dekkende inventaris van de hoeveproducenten, hoeveverkooppunten, recreatief interessante hoeve uitbatingen, hoevelogies en landbouwbelevingselementen (vb. producenten en verkooppunten van hoeve- en streekgebonden producten, landbouwleerpaden, kijkhoeves, infopanelen, maïsdoolhoven, kinderboerderijen, …). Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 Voorbereiding subsidiedossier LNE, overleg sectoren voor input routes en haltes fietsroute Nijlen, Berlaar, Putte, Heist-op-den-Berg, Lier, werkgroep vergaderingen en infietsmomenten… Opmaak, lay-out, druk brochure ‘Landschapsbelevenissen I’ (zie Fig. 3-16), verdeling naar toeristische diensten Communicatie via diverse mediakanalen zoals website en landschapskrant Feestelijke opening route voor het brede publiek Herdruk en verdeling van de brochure ‘Landschapsbelevenissen’ ideevorming rond uitgave nieuwe routes o ‘Landschapsbelevenissen II’ in het centrum-westen van RLRL (gemeenten Willebroek, SintKatelijne-Waver, Bonheiden en Mechelen) o.b.v. route van Trefdag Rivierenland (zie gelinkte acties). o ‘Landschapsbelevenissen III’ in het noordwesten van RLRL (gemeenten Niel, Boom, Rumst) obv route van Zomerzoektocht Rupelstreek (zie gelinkte acties).

Fig. 3-16 Cover brochure ‘Landschapsbelevenissen’ en fietsroute 96

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 Wegens tijdsgebrek, ontstaan door de vele recreatieprojecten (onder meer Wandelgebied Pallieterland) die afgerond moesten zijn voor de verkiezingen, is er in 2012 geen actie ondernomen. De realisatie van Landschapsbelevenissen II wordt bijgevolg verplaatst naar 2013. Gepland 2013 Uitwerking en publicatie ‘Landschapsbelevenissen II’ in het centrum-westen van RLRL (gemeenten Willebroek, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden en Mechelen) o.b.v. route van Trefdag Rivierenland. Volgende stopplaatsen kunnen in de brochure aan bod komen: water en samenleving in de Mechelse binnenstad, beemdenlandschap Zennevallei, beheerovereenkomsten VLM, Domeinbos het Broek (ANB), Stuifzandrug Heindonk, historische dijk en wielen aan Koeienstaart, Zennegat en geactualiseerd Sigmaplan, Domein Roosendael, Oude spoorweg, Groentenmuseum ’t Grom, Boscomplex Zellaer, Blijdenberghoeve, autochtone locaties Dijlevallei, Zwarte populier, Mechels Broek. Nazorg en opvolging Aangezien de fietsroutes nagenoeg volledig langsheen het fietsknooppuntennetwerk loopt, wordt het onderhoud van de fietspaden op die manier verzorgd. Door publicatie van landschapsbelevenissenbrochures door RLRL kunnen mensen ook in de toekomst van de landschapsbelevenissenroute genieten. Samenwerking en financiering Landschapsbelevenissen I: draagvlakproject door LNE (7500 € voor RLRL, RLDV en RLKGN), loonkosten via VIA-subsidies, provinciale subsidies en basissubsidies RLRL, drukkosten via PDPO-subsidies aan RURANT/TPA Landschapsbelevenissen II: DMN subsidies Provincie Antwerpen en RLRL Gelinkte acties Actie 11. Landschapsherstel langs recreatieve trajecten

Actie 22. Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen Initiatiefnemer/trekker RLRL, stad Mechelen Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeente, jeugdbeweging, Natuurpunt, ANB, JNM, Vereniging voor Bos in Vlaanderen Doelgroepen Jeugdbeweging, kinderen en jeugd, recreanten Doelstelling Een voorbeeldproject uitbouwen rond de inrichting van speelbossen; de speelzones en -bossen in kaart brengen voor het werkingsgebied van RLRL; kinderen en jeugd in contact brengen met bos en natuur; de toegankelijkheid van de bossen in RLRL promoten Omschrijving Stad Mechelen plant de inrichting van een vijftal speelbossen op haar grondgebied. Als eerste komt het speelbos ‘Thila Coloma’ (Geerdegembos) aan de beurt. Het bos is in eigendom van de stad en in gebruik door de lokale scouts. De bedoeling is om een voorbeeldproject te realiseren, waarbij volgende elementen belangrijk zijn: veiligheid (spelen nabij spoorweg en nabij vijver), respect voor de draagkracht van de vegetatie, acceptatie van ‘storende vegetatie’ zoals bramen en brandnetels als speelprikkels, eventueel inzet van de scouts in het beheer (o.a. knotten van wilgen) en integratie van beheerresten in vlechtwerkconstructies in het scoutsterrein. RLRL helpt de stad bij het realiseren van dit voorbeeldproject. Voor het toegankelijkheidsreglement kunnen de nieuwe iconen van ANB 97

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

gebruikt worden (enkel van toepassing voor bos- of natuurgebied). Voor expertise m.b.t. het betrekken van jeugd bij speelzones en m.b.t. de voorwaarden hierrond, wordt Steunpunt Jeugd gecontacteerd. Ook in andere gemeenten wordt de inrichting van speelbossen gepland. RLRL zal onderzoeken wat de mogelijkheden zijn tot ondersteuning van dit project. De speelzones en speelbossen binnen het werkingsgebied van RLRL zullen in kaart gebracht worden en in een brochure worden gepubliceerd. Om de toegankelijkheid van bepaalde bossen in het werkingsgebied te promoten wil RLRL de mogelijkheden onderzoeken om veilige fietsverbindingen vanuit stads- en dorpscentra naar deze bossen te publiceren in een brochure

Verloop actie Uitgevoerd 2010-2011 overleg met betrokkenen rond Geerdegembos (stad Mechelen, scouts, JNM), opmaak dossier officiële erkenning als speelzone (toegankelijkheidsreglement), realisatie: terreinbezoeken en inventarisatie, optekenen plannen in GIS, uitwerking inrichtingsplannen, uitvoering van de inrichtingswerken Geerdegembos op terrein cf. inrichtingsplan, voorbereiding herstel poel in het speelbos communicatie: bewonersvergadering voor omwonenden, verzameling info ter voorbereiding uitgave brochure speelzones en speelbossen opening speelbos ‘Geerdegem - Thilo Coloma’ (25/9/2011) tijdens publieksactiviteit terreinbezoek speelbos ‘Verloren Hoek’ te Sint-Katelijne-Waver met Groencomité Sint-KatelijneWaver en Natuur- en Landschapszorg. Advisering extra speelmogelijkheden op basis van resterend hout van beheerwerken. Uitgevoerd 2012 - uitvoering poelherstel in speelbos Geerdegembos - Uitvoering werken speelbos ‘Verloren Hoek’ te Sint-Katelijne-Waver door het Groencomité en plechtige heropening. - Opmaak inrichtingsplan speelzone Kruiskensberg in samenspraak met de gemeente Nijlen (jeugddienst, groendienst, milieudienst). Uitvoering inrichtingswerken en officiële opening van de speelzone op 30/09 - Presentatie over speelbossen voor de gemeente Rumst. Mede-organisatie inrichtingsplan speelbos Schensbos te Reet. Bestelling plantgoed en officiële plantactie op 18/11 i.s.m. gemeente en Lions Aartselaar-Cleydael.

Sfeerbeelden opening speelbos Kruiskensberg (links) en jeugd vlecht mee wilgenhutten bij de aanplant van het speelbos in Rumst -

Opvolgen projectidee m.b.t. de toegankelijkheid van bepaalde bossen in het werkingsgebied helpen promoten door meewerken aan veilige wandelen fietsverbindingen vanuit stads- en dorpscentra (het OCMW van Mechelen sloot een overeenkomst met Natuurpunt om 300 ha bossen tot Mechels stadsrandbos om te vormen met wandelen fietsroutes en natuureducatie. We zouden in 2012 uitgenodigd worden op de ‘groene gordelcommissie’ met vertegenwoordigers van het OCMW, 98

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Natuurpunt, Stad Mechelen en Regionaal Landschap Rivierenland om het project op te volgen. Landbouwers en wildbeheereenheden zullen de evolutie van de wildschade opvolgen. Deze vergadering is echter niet doorgegaan. Ondersteuning uitbreiding Waverwoud (leveren plantgoed) door Natuurpunt aan de Gasthuisbossen en de Brede Zeype. Terreinbezoek met ANB in het Robbroek om opties te bespreken om deze groene long attractiever te maken voor de bewoners van Mechelen Terreinbezoek bosje aan de Gloriëtte in Niel met gemeente en TRVL, met intentie volgend jaar om te vormen tot speelbos. Eerste contacten met Kerkfabriek Rumoldus om populierenbos aan de Gestellei in Bonheiden open te stellen als speelbos.

Gepland 2013 - Verder opvolgen ‘Groene Gordelcommissie’ projectidee toegankelijkheid van bepaalde bossen in het werkingsgebied helpen promoten door meewerken aan veilige wandelen fietsverbindingen vanuit stads- en dorpscentra Ook het ANB-domein Robbroek kadert hier in. ANB wil dit domein recreatief toegankelijk(er) maken (zie actie 19). - Realisatie speelbossen in Niel (Gloriëtte) en Bonheiden (Gestellei). - Verder inzetten op meer speelbossen in de gemeenten van RLRL. - Webpagina op de website van RLRL met overzicht van de speelbossen in het werkingsgebied en link naar www.natuurenbosspel.be Nazorg en opvolging Gemeente staat in voor de opvolging van haar speelbossen en speelzones; RLRL verzamelt info over alle speelbossen en -zones binnen het werkingsgebied voor publicatie. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost projectmedewerker: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB Kostprijs inrichtingswerken: gemeente (70% steun voor aanplant autochtoon plantgoed door RLRL) Participatie in uitvoering en inhuldiging: jeugdverenigingen, natuurverenigingen Gelinkte acties Actie 36. Publieke plantactie speelbos Rumst Actie 37. Plechtige opening speelbos Kruiskensberg Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

IV - Natuureducatie en sensibilisatie Actie 23. Landschapskrant, website en e-nieuwsbrief Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Ankatrien Boulanger Partners Alle doelgroepen van RLRL Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLRL; RLRL bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten.

Landschapskrant Omschrijving Tweemaal per jaar wordt een landschapskrant uitgegeven (zie Bijlage 3), waarin volgende rubrieken aan bod komen: - Voorwoord - Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie - Verslagen van concrete projecten en activiteiten - Oproepen voor deelname aan projecten - Activiteitenkalender - Landschapsquiz De redactie gebeurt door RLRL zelf. Lay-out en druk worden uitbesteed. De bedeling gebeurt in nagenoeg alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); enkele gemeenten kozen voor verdeling via centrale verdeelpunten en mogelijkheid tot abonneren voor de inwoners (Lier, Nijlen, Niel). Verloop actie Uitgevoerd 2012 In de landschapskrant van mei 2012, (zie Bijlage 3), kwamen volgende thema's aan bod: -

artikel Rivierenland organiseert eerste rivierenfestival aankondiging wandelen in Sint-Katelijne-Waver aankondiging zwaluwenfietstocht aankondiging cursus ‘Hoe onderhoud ik mijn poel’ artikel nieuwe wandelkaarten voor Rivierenland in de maak artikel de landschapsanimator in actie o snoeiwerken zwarte populier gestart o knoteiken in nood o verfraaiing poortmuur en afsluiting steenbakkerijcultuur in Terhagen o landschapsherstel ‘vallei van de Bruinbeek’ o geen landschapsanimator zonder landschapsteam artikel agrarisch natuurbeheer in Rivierenland terugblik activiteitenkalender en landschapsquiz

100

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

In de landschapskrant van oktober 2012 (zie Bijlage 3Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.), kwamen volgende thema's aan bod: -

artikel wandelgebied Pallieterland aankondiging praktijkcursus hoogstamfruit oproep knotbeurt in ruil voor brandhout oproep fauna-akkers artikel de kapelboom van Nijlen terugblik 4riVIERENfestival de landschapsanimator in actie o herstel poortmuur en kapel Celen o op zoek naar nieuwe projecten o nieuwe bossen in Rivierenland o oproep houtige lijnen in het landschap; bestelformulier Plant van Hier terugblik activiteitenkalender en landschapsquiz

Gepland 2013 Uitgave en verspreiding van 2 landschapskranten (mei en oktober). Nazorg en opvolging Via de landschapsquiz op de achterzijde van de landschapskrant (met vragen waarvan de antwoorden in de landschapskrant te vinden zijn) krijgen we telkens een idee van het minimum aantal mensen die de krant helemaal doorlezen. Gemiddeld is dit zo’n 0,1% van het aantal bedeelde exemplaren (oplage ongeveer 120.000). Ook de respons op aankondigingen en oproepen in de landschapskrant (bv. de aankondigingen praktijkcursus hoogstamfruit, knotbeurt in ruil voor brandhout), en de opkomst op activiteiten van RLRL geven een idee van de ‘effectiviteit’ van de landschapskrant. Samenwerking en financiering 2012: redactie, druk en lay-out door RLRL via basissubsidies; 50% van de bedeling door gemeenten (50% van de kosten door RLRL). Gelinkte acties Alle acties komen aan bod in de landschapskrant, de nieuwsbrief en/of de website; de landschapskrant bevat ook een kalender met alle RLRL-activiteiten.

Website Omschrijving RLRL heeft een website Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.(www.rlrl.be), waarin volgende webpagina’s aan bod komen: - Homepagina - nieuwspagina, met ook links naar laatste landschapskrant en nieuwsbrief. De homepagina bevat recente weetjes over activiteiten en projecten, vacatures, … Ook de recent geüpdatete items kunnen via een speciale link snel gevonden worden. - Rivierenland - info over het werkingsgebied (met link naar andere regionale landschappen, organisatie, team, bestuur, leden) - Projecten - info over de werking van RLRL, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie - Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, … - Publicaties - downloadbare publicaties in pdf-formaat (brochures, nieuwsbrieven, landschapskranten) - Zelf aan de slag - zeer concrete informatie voor inwoners m.b.t. subsidiemogelijkhede … - Contact - contactgegevens en links

101

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitgevoerd 2012 In de loop van 2012 werd de website meerdere keren per maand geüpdatet. Waarbij de items op de homepagina, de activiteitenpagina en de publicatiepagina steeds worden aangepast aan de actualiteit. Daarnaast werden er ook twee nieuwe platforms gecreëerd, toegankelijk vanuit de homepagina, voor de opleiding rivierkenner en voor het 4riVIEREN festival.

http://www.rlrl.be/rivierkenner.php

http://www.rlrl.be/4riVIEREN/4riVIEREN.php

Gepland 2013 Ook in 2013 blijft het constant up-to-date houden van de website erg belangrijk in onze communicatiestrategie. Verder zouden we via een CMS (Content Management System) applicatie de mogelijkheid willen creëren voor gebruikers om zelf documenten en gegevens op onze website te publiceren, te beheren en te delen. Sinds de publicatie in 2009 kent de website een duidelijke stijging van het aantal bezoekers. Fig. 3-17 toont pieken tijdens grote publieksactiviteiten en belangrijke momenten zoals dit jaar het 4riVIERENfestival (2 september 2012) en de opening van het wandelgebied Pallieterland (30 september). Nazorg en opvolging De redactie en publicatie gebeurt door RLRL zelf, en wordt zorgvuldig opgevolgd door de communicatiemedewerker. Op basis van de evolutie van het aantal bezoekers hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt (zie Fig. 3-17).

Fig. 3-17 Evolutie van het aantal bezoekers van de RLRL-website

102

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

e-nieuwsbrief Omschrijving Vanaf najaar 2009 is RLRL gestart met een elektronische nieuwsbrief, die per mail verspreid wordt naar een uitgebreid adressenbestand van geïnteresseerden. Het betreft een thematische nieuwsbrief, die verstuurd wordt ‘als er nieuws is’. De nieuwsbrieven zijn eveneens te downloaden op onze website bij ‘publicaties’. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - Nieuwsbrief april 2011: ‘De zwaluwen zijn terug’ - Nieuwsbrief juni 2011: ‘De Rupel in beeld’ - Nieuwsbrief augustus 2011: ‘Zomeren in Rivierenland’ - Nieuwsbrief september 2011: ‘Ruimte voor bos in Rivierenland’ - Nieuwsbrief oktober 2011: ‘Trek erop uit in Rivierenland’ - Nieuwsbrief december 2011: ‘Houtige lijnen in het landschap’ Uitgevoerd 2012 - Nieuwsbrief januari 2012: ‘Leer bij in Rivierenland’ - Nieuwsbrief februari 2012: ‘Rivierenland in vogelvlucht’ - Nieuwsbrief juni 2012: ‘Rivierenland heeft drukke agenda’ - Nieuwsbrief augustus 2012: ‘Genieten van Rivierenland’ - Nieuwsbrief oktober 2012: ‘Rivierenland plukt vruchten van noeste arbeid’ - Nieuwsbrief december 2012: ‘Rivierenland gaat de versiertoer op’ Nazorg en opvolging Voor de verspreiding van de nieuwsbrief maken we gebruik van een online platform voor het versturen van nieuwsbrieven. Hierbij kunnen we precies volgen hoeveel mensen de nieuwsbrief openen en hoeveel mensen doorklikken naar onze website (zie Fig. 3-18). Het adressenbestand wordt geregeld bijgewerkt, en mensen kunnen zich steeds in- of uitschrijven op de nieuwsbrief.

Fig. 3-18 Evolutie van het aantal lezers van de nieuwsbrief in 2012

Gebruik sociale media Sinds 2012 maakt Regionaal Landschap Rivierenland gebruik van de sociale media fora Twitter en Facebook. Dit om zoveel mogelijk communicatiekanalen in te zetten om partners, sympathisanten en deelnemers te bereiken of hen de mogelijkheid te bieden ons te bereiken. Bovendien fungeren deze fora

103

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

als openbaar fotoboek en meldpunt om onze realisatie tentoon te stellen en korte oproepen te verspreiden.

Landschapsflits Omschrijving Sinds najaar 2011 geeft RLRL een ‘Landschapsflits’ uit, die per mail en in brochurevorm verspreid wordt naar de partners van RLRL (in het bijzonder de gemeentebesturen). Het betreft een brochure waarin alle lopende projecten van RLRL bondig worden voorgesteld. Dit document geeft -veel sneller dan het jaarverslag- een goed beeld van het actieveld en de realisaties van RLRL. Minstens jaarlijks verschijnt een nieuwe Landschapsflits. De Landschapsflits is te downloaden op onze website bij ‘publicaties’. Verloop actie Eind 2011 verscheen de eerste Landschapsflits (12 pagina’s). Op het einde van 2012 startte RLRL met de opmaak van de tweede editie. Gepland 2013 De uitgave van de Landschapsflits 2012 waarin de activiteiten van het afgelopen jaar worden voorgesteld wordt begin 2013 uitgegeven. Nazorg en opvolging Via de Landschapsflits bieden we onze partners een toegankelijk en up-to-date overzicht van de RLRLactiviteiten. De Landschapsflits is uit te breiden met een katern waarin de resultaten per project uitgesplitst per gemeente worden weergegeven. Gelinkte acties Alle acties

Actie 24. Bekendmaking RLRL: toelichtingen, infostanden, ondersteuning activiteiten en evenementen van partners Initiatiefnemer/trekker Diverse partners Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Ankatrien Boulanger Partners Alle doelgroepen van RLRL Doelgroepen Brede publiek (publieksactiviteiten) of specifieke doelgroep (bv. gemeentebesturen, politici, studenten, milieu- of landbouwraden, …) Doel RL Rivierenland bekendmaken, enerzijds door aanwezigheid met infostand tijdens publieksactiviteiten georganiseerd door partnerverenigingen; anderzijds door toelichtingen over RLRL voor diverse doelgroepen. Omschrijving Verschillende verenigingen organiseren regelmatig publieksactiviteiten, studiedagen of symposia in het werkingsgebied van RLRL, waarbij de thema’s landschap, natuur, natuureducatie of natuurrecreatie aan bod komen of goed aansluiten. Om RLRL verder bekend te maken proberen we geregeld met een infostand (zie Fig. 3-19) aanwezig te zijn op dergelijke activiteiten. RLRL kondigt de activiteit dan in 104

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

principe ook aan in haar communicatiekanalen, en steekt eventueel financieel of organisatorisch een handje toe. Soms is de ondersteuning vooral promotioneel. Er zijn ook heel wat specifieke doelgroepen betrokken bij of geïnteresseerd in de werking van RLRL. Op vraag voorzien we een toelichting op maat over de georganiseerde activiteit, regionale landschappen in het algemeen, RL Rivierenland in het bijzonder, of specifieke projecten van RLRL. Verloop actie Uitgevoerd 2008-2011 - Aanwezigheid publieksevenementen en studiedagen partners: ANKONA, Prominant, Dag van de Landbouw, Kortweg, Ecodroom… - Toelichtingen werking RLRL aan/op: milieuraden gemeenten RLRL, schepencolleges, gemeentelijke ambtenaren i.k.v. project (toerisme, milieu…), raden, vergaderingen, studenten, verenigingen… Uitgevoerd 2012 • Publieksactiviteiten 2012 - 04/03/12 - Plantactie The Lions - > 30 deelnemers - 24/03/12 - Ophanging nesten Lier - 25 deelnemers - 09/04/12 - Scheldehappening Boom - > 500 deelnemers - 15/04/12 - Opening Stuifzandrug Willebroek - 100 deelnemers - 22/04/12 - Erfgoeddag Fort van Walem - 400 deelnemers - 05/05/12 – Opening Ecohuis Boom - +-100 deelnemers - 20/05/12 - Wandeling Sint-Katelijne-Waver 20/5 - > 25 deelnemers - 17/06/12 - Opening Groene Longen Wandeling in Boom - > 100 deelnemers - 01/07/12 - 16/09/12 - Wandelzoektocht NP Mechels Broek zomer 2012- >5.000 deelnemers - 02/09/12 - 4riVIEREN-festival Nijlen - +-2.000 deelnemers - 05/09/12 - Peter en meter avond Wandelgebied Pallieterland - 20 deelnemers - 23/09/12 - Langste en Leukste Wandeling, Willebroek - 200 deelnemers - 29/09/12 - Sappers Willebroek - 24 deelnemers - 30/09/12 - Opening wandelgebied Pallieterland - > 200 man - 18/11/12 - Aanplanting Speelbos Rumst - 300 deelnemers - 18/11/12 - Bosaanplantactie Gasthuisbossen NP SKW - >100 deelnemers - 18/11/12 - Bosaanplantactie Brede Zeype NP Lier - >100 deelnemers • Bekendmakingen op activiteiten van derden 2012 - 15/01/12 - Opening Trage Weg Terhagen - > 1000 deelnemers - 11/02/12 - Contactdag Ankona (infostand) - > 100 deelnemers - 22/04/12 - Zwaluwententoonstelling PTS Boom - > 300 deelnemers - 27/05/12 – Dag van het park – Vrijbroekpark Mechelen - >300 deelnemers - 24/06/12 - Ottertrotter Mechelen - > 25 deelnemers (slecht weer) - 01/07/12 - Hoevefeesten ‘Op het veld’ te Kessel (Landelijke Gilden) - >500 deelnemers - 08/07/12 - Big Jump Mechelen - 150 deelnemers - 30/06/12-30/09/12 – Natuur.Fietszoektocht Aartselaar-Rupelstreek - 600 deelnemers - 26/08/12 - Oogstfeesten Vrijbroekpark, Mechelen - > 50 deelnemers (slecht weer) - 02/09/12 - Prominant (infostand werking RL’en van Provincie Antwerpen) – 3.000 deelnemers - 08/09/12 - Heistse Landbouwdag Wiekevorst - > 3.000 deelnemers - 22/09/12 - Opening Watertoren Rumst - >250 deelnemers - 30/09/12 - Opening speelbos Kruiskensberg - >50 deelnemers • Toelichtingen 2012 - 30/01/12: schepencollege Putte - 31/01/12: schepen, groendienst en milieuambtenaar Boom - 13/06/12: milieuraad Lier - 29/11/12: schepen toerisme, diensthoofd milieudienst en deskundige grondgebiedzaken Niel - 20/12/12: schepen toerisme en deskundige grondgebiedzaken Niel

105

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-19 Infostand RLRL Gepland 2013 - Scheldehappening (1 april 2013) - Erfgoeddag (21 april 2013) - Dag van het park (26 mei 2013) - Natuurhappening Pinzieleke herleeft (i.s.m. Natuurpunt afdeling Grote Nete - 23 juni 2013) - Ottertrotter (30 juni 2013) - Big Jump (14 juli 2013) - 4riVIERENfestival (1 september 2013) - Heiste Landbouwdag (14 september 2013) - â&#x20AC;Ś Financiering en samenwerking Organisatie activiteiten door partners, loonkost medewerker RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Alle acties Financiering en samenwerking Organisatie activiteiten door partners, loonkost medewerker RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Alle acties

Actie 25. Educatieve activiteiten hoogstamfruit Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Pomona Belgica, Mechelse Pomologen, Houtlandse Tuinsappen (mobiele pers), gemeenten Doelgroepen Eigenaars of liefhebbers van hoogstamboomgaarden

106

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelstelling Hoogstamfruitboomgaarden en lokale fruitvariëteiten in de kijker zetten, mensen ondersteunen bij het beheer en aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied. Omschrijving Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland was vroeger een echte fruitstreek, met verschillende streekeigen fruitvariëteiten. Ook nu nog zijn de ‘Mechelse pomologen’ actief rond het thema. Om dit erfgoed opnieuw in de kijker te zetten, ondersteunt RLRL mensen bij aanleg en herstel van hoogstamfruitboomgaarden, en organiseert educatieve activiteiten rond hoogstamfruit? Via een veelzijdige opleidingsreeks willen we zoveel mogelijk aspecten aan bod laten komen: - algemene infoavond (geeft mensen een idee over wat allemaal bij een boomgaard komt kijken - cursus aanplant, beheer en wintersnoei van hoogstamfruitbomen (theorie en praktijk) - cursus zomersnoei van hoogstamfruitbomen - cursus fruitvariëteiten (over smaak, bewaareigenschappen en toepassingsmogelijkheden van een waaier aan (lokale) variëteiten van vooral appels en peren, om op die manier de soortkeuze bij eventuele aanleg van een boomgaard te onderbouwen) - cursus fruithagen (bepaalde lokale variëteiten doen het niet goed op hoogstam; via een fruithaag kunnen zij toch bewaard blijven en kunnen ook mensen met een kleine tuin genieten van streekeigen fruit) - een sappersing op terrein biedt mensen met een hoogstamfruit de mogelijkheid om hun zefgekweekt fruit tot hoogwaardig sap te verwerken en op die manier een extra (economische) waarde aan hoogstamfruit te geven - cursus ‘De boomgaard als biotoop’ (gaat in op de ecologische meerwaarde van een natuurlijk onderhouden hoogstamboomgaard, de relatie tussen beheer en biodiversiteit, ook van bestuivers en natuurlijke plaagbestrijders) Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - regelmatig overleg met Mechelse Pomologen en Nationale Boomgaardenstichting - voorbereiding van de activiteiten (samenstelling programma, aankondigingen in gemeentebladen, landschapskrant en website, aanmaak cursusmateriaal, afspraken met boomgaardeigenaars ivm cursuslocatie, afspraken met mobiele sapperser) - organisatie activiteiten Cursus ‘zomersnoei van hoogstamboomgaarden’, Cursus ‘fruitvariëteiten’, Mobiele sappersing, informatieavond ‘zelf biologisch fruit kweken’, Basiscursus hoogstamfruit, cursus streekeigen fruitvariëteiten, cursus streekeigen fruitvariëteiten in een fruithaag Uitgevoerd 2012 - cursus ‘De boomgaard als biotoop’ in Putte op 24/03/2012 - mobiele sappersing in Willebroek op 29/09/12 - theoriecursus hoogstamboomgaarden in Willebroek op 22/09/12 - praktijkcursus hoogstamboomgaarden in Heist-op-den-Berg (03/11/ 2012)

Sfeerbeelden (links) praktijkcursus hoogstamboomgaarden 2013 (rechts) sappers

107

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Gepland 2013 Mobiele sappers in combinatie met een theoriecursus Praktijkcursus hoogstamboomgaarden in Heist-op-den-Berg (najaar 2013) Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen en ontvangen de nieuwsbrief van RLRL. Mensen die interesse hebben om zelf een hoogstamfruitboomgaard aan te leggen of te herstellen krijgen deskundig advies (RLRL heeft hiervoor een samenwerking met de een specialist van de Mechelse Pomologen). Resultaten hiervan worden ingevoerd in de GIS-gerelateerde projectendatabank. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeenten, provincie, ANB) en via subsidies AOE Organisatiekost: RLRL via basissubsidies (gemeenten, provincie, ANB) en via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 6: Hoogstamboomgaarden

Actie 26. Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen en struiken Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Regionale landschappen, bosgroepen, gemeenten, INBO, ANB, Vereniging voor Bos in Vlaanderen, Natuurpunt, Provincie Antwerpen Doelgroepen Gemeentebesturen, natuurverenigingen, sociale economiebedrijven, brede publiek, kinderen, scholen Doelstelling Verschillende doelgroepen en het brede publiek actief betrekken bij de instandhouding van autochtone bomen en struiken, informatie en advies verstrekken rond het onderwerp, vraag en aanbod van autochtoon plantgoed vergroten, autochtone zaden oogsten voor opkweek, plantacties ondersteunen. Omschrijving RLRL wil de vraag en aanbod aan autochtoon plantgoed verhogen via het betrekken van diverse doelgroepen bij het thema. Dit doen we door (1) de oogst van autochtone zaden op geïnventariseerde groeiplaatsen door publiek en door technische ploegen, (2) theoretische en technische kennisverspreiding over oogst, behandeling en opkweek van autochtone zaden en plantgoed (aan overheden, socialeeconomiebedrijven), en (3) ondersteuning van plantacties met autochtoon plantgoed (samen met diverse partners). Op die manier wordt het onderwerp bekendgemaakt bij het brede publiek, en wordt werk gemaakt van de verhoging van het aanbod van autochtoon plantgoed (de geoogste zaden worden opgekweekt bij boomkwekers en ingegeven in de online databank van het INBO), en gebeuren meer en meer plantacties met autochtoon plantmateriaal. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - publieke zaadoogsten, medeorganisatie vorming rond autochtone zaadoogst, oogsten door technische ploegen van gemeenten op geïnventariseerde locatie(s), , plantacties, bekendmakingen, verspreiding van autochtoon plantgoed …

108

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

communicatie en promotie via artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen, toelichting op studienamiddag-infoavonden, medewerking RLRL bij opstellen “plantwijzer: plantadvies voor bomen en struiken in de provincie Antwerpen”

Uitgevoerd 2012 - communicatie over het thema en promotie via artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen, eventueel vormingen - verspreiding van autochtoon plantgoed in werkingsgebied RLRL (voor het eerst met autochtoon plantgoed opgekweekt uit eigen zaad) aan 41 particulieren (3684 stuks plantgoed van zeven verschillende soorten). - ondersteuning plantacties met levering autochtoon plantgoed voor Natuurpuntactie ‘Bos voor Iedereen’ en geboortebos Lier 800 - Plantacties met autochtoon plantgoed aan speelbos Schensbos, Rumst en Netekant, Berlaar.

Sfeerbeelden van de plantacties Rumst (links) en Sint-Katelijne-Waver (rechts ) Gepland 2013 19/02/2013: uitbreiding van 400m bestaande houtkant en aanplant van 300m nieuwe houtkant in Rumst. Wildbeheereenheid Rupelstreek – Antwerpen-Zuid en Natuurpunt Rupelstreek slaan de handen in elkaar om natuurlijke verbindingen te creeëren. 02/03/2013: JNM Hageland – Zuiderkempen plant 400m doornige haag aan bij landbouwer in Wiekevorst. 05/03/2013: aanplant van een doornige haag, gemengde heg en houtkant van Zwarte els op de terreinen van zorgboerderij Emiliushoeve te Nijlen. De gasten van dit dagverblijf ontdekken op een speelse manier verschillende soorten bomen en struiken en steken de handen uit de mouwen om de aanplant zelf uit te voeren. communicatie over het thema en promotie via artikels landschapskrant, website, gemeentelijke infobladen, eventueel vormingen verspreiding van autochtoon plantgoed met autochtoon plantgoed opgekweekt uit eigen zaad aan particulieren en in werkingsgebied RLRL plantactie speelbos Kruiskensberg met autochtoon plantgoed… Nazorg en opvolging Deelnemers aan de zaadoogstacties werden achteraf op de hoogte gebracht van de hoeveelheden geoogste zaden. Ze worden op de hoogte gesteld van onder meer de verkoop van autochtoon plantgoed. Samenwerking en financiering Personeelskost medewerker en organisatiekosten: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB, en via subsidies OE; ondersteuning via arbeiders van de gemeenten Aankoop plantgoed: RLRL via basissubsidies gemeenten, provincie en ANB, en via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 4. Hagen en houtkanten Actie 9. Autochtone bomen en struiken 109

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 27. Educatieve activiteiten poelen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Hyla, Natuurpunt Doelgroepen Geïnteresseerden in aanleg of herstel van een poel, poeleigenaars, natuurbeheerders Doelstelling Mensen op een aangename manier informeren over de aanleg en het herstel van poelen. Omschrijving De infomomenten over poelen kunnen verschillende aspecten behandelen: het RLRL poelenproject , de ecologie en het manueel onderhoud van een poel, historisch-culturele aspecten van poelen (vlasrootputten, bomputten, veedrinkpoelen,…)… Doorgaans wordt een theoretisch deel gecombineerd met een excursie of een praktijkervaring op terrein. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Organisatie infonamiddag poelen (20/02/11, Berlaar): 40 deelnemers De infonamiddag bestond uit een theoretisch gedeelte (presentatie over werkwijze RLRL bij poelaanlegen herstel, door de eigenaar te tekenen overeenkomst en financiële bijdrage, timing, administratieve aspecten, te verwachten resultaten, en een presentatie over het belang van poelen als biodiversiteitshotspots in een cultuurhistorisch landschap), gevolgd door een gegidste wandeling langs enkele poelen die RLRL in 2010 aanlegde of herstelde. Uitgevoerd 2012 Organisatie opleiding ‘Manueel onderhoud van poelen’ (13/10/12, Kessel) i.s.m. Inverde. De voormiddag spitst zich toe op de basisbeginselen van een poel, het bijhorende waterleven en het beheer. In de namiddag wordt samen met de cursisten de theorie in de praktijk omgezet en ruimen we manueel een (deels) verlande poel.

Sfeerbeeld cursus ‘Hoe onderhoud ik mijn poel?’ (13/10/12 in Kessel) Gepland 2013 In 2013 zal er door RLRL geen cursus – opleiding omtrent poelen georganiseerd worden. Wel zullen er heel wat nieuwe poelen aangelegd/hersteld worden. Voor deze nieuwe groep poeleigenaars zullen we

110

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

vanaf 2014 nieuwe vormingen organiseren. In tussentijd kan iedereen voor advies omtrent poelen verder terecht bij RLRL. Nazorg en opvolging Geïnteresseerde deelnemers kunnen een aanvraag indienen voor poelaanlegen herstel of kunnen voor verder advies rond poelen bij RLRL terecht. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies en via subsidies AOE Organisatiekost: RLRL via projectsubsidies provincie en via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 2. Amfibieën op pad Actie 5. Poelen

Actie 28. Opleiding ‘Rivierenland-knotteam’ Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Inverde Doelgroepen Mensen die brandhout gebruiken en hiervoor de handen uit te mouwen willen steken. Doelstelling Brandhoutliefhebbers opleiden die in ruil voor het brandhout knotbomen willen gaan knotten bij eigenaars van knotbomen die hun bomen niet (kunnen) beheren. Omschrijving Brandhoutliefhebbers die deel willen uitmaken van het ‘Rivierenland-knotteam’ volgen verplicht een opleidingsdag. Deze bestaat enerzijds uit een theoretisch gedeelte over veiligheidsaspecten en de regels van de kunst van het knotten verschillende knotbomen. Daarna volgt een praktijkgedeelte over veilig werken met de motorzaag. Knotters krijgen nadien contactgegevens van knotboomeigenaars waar ze kunnen knotten en zijn daarbij verzekerd door RLRL. Verloop actie Uitgevoerd 2011-2012 - promotie via landschapskrant, nieuwsbrief, website en gemeentelijke media - opleiding van 29 personen tot ‘Rivierenland-knotter’ (14/01/12,Bonheiden): theorie en praktijk o.l.v. gecertificeerd lesgever. Aan bod komen: persoonlijke veiligheidsmaatregelen, de werking van de kettingzaag, optimale kettingzaagtechnieken en hoe het brandhout te verwerken. Afsluitend worden enkele knotbomen in verschillende generatiestadia geknot en de knotwerken besproken en bediscussieerd. - knotten van 415 knotbomen op 21 verschillende locaties Gepland 2013 - uitbreiding van het knotteam van Rivierenland d.m.v. een tweede opleiding tot ‘Rivierenland-knotter’ (+-30 personen, 12/01/13 te Putte) - uitvoering van nieuwe knotaanvragen (+- 45 aanvragen eind 2012)

111

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Sfeerbeeld knotcursus 14/01/2012 te Bonheiden Nazorg en opvolging Deelnemers kunnen deel uitmaken van het Rivierenland-knotteam en worden in contact gebracht met knotboomeigenaars waar ze kunnen knotten in ruil voor brandhout. Knotters zijn verzekerd door RLRL. Een knotdatabase met knotlocaties en woonplaatsen van de knotters wordt opgemaakt om de vervoersafstand voor de knotters te beperken, en knotboomeigenaars in de toekomst proactief te kunnen contacteren bij de aanvang van een nieuwe knotcyclus (±5 jaar voor knotwilgen, -elzen en -populieren, ±6 à 7 jaar voor knotessen en ±8 à 10 jaar voor knoteiken en –haagbeuken). Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeenten, provincie, ANB) en via subsidies AOE Organisatiekost: RLRL via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 7. Knotboom zoekt kachel

Actie 29. Educatieve activiteiten zwaluwen Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts Partners Natuurpunt, gemeenten Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Mensen op een aangename manier laten genieten van zwaluwen, kennis bijbrengen en informeren over de nestkastactie van RLRL. Omschrijving Om mensen opnieuw in contact te brengen met zwaluwen organiseren we o.a. i.s.m. Natuurpunt en de gemeenten divers activiteiten rond zwaluwen. Verloop actie Uitgevoerd 2010-2011 - voorbereiding zwaluwenproject, zwaluwfietstocht, - communicatie naar scholen in werkingsgebied RLRL en uitleen zwaluwententoonstelling

112

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Uitnodiging zwaluwenfietstocht (10/06/2012 in Lier)

Uitgevoerd 2012 - Gratis verdeling zwaluwbordjes: in 2012 werden de zwaluwbordjes verdeeld, rechtstreeks aan particulieren van het kunstnestenproject, en onrechtstreeks via de gemeentelijke milieudiensten. - Het ter beschikking stellen van een zwaluwententoonstelling voor verenigingen, scholen, rusthuizen, enz.: de zwaluwtentoonstelling werd 8 keer uitgeleend aan scholen en rusthuizen, en tijdens persmomenten, met name Provinciale School voor Techniek en Tuinbouw te Boom (persmoment en opendeurdag), OLVI Middenschool Boom (opendeurdag en ophanging nesten), Rusthuis Maria Boodschap te Niel (ikv zwaluwworkshop), Heilig Hartkerk te Terhagen (opendeurdag), persmoment Zwaluwenstraat te Rumst, persmoment ophanging huiszwaluwnesten te Lier (Netekanaal). - Het geven van de zwaluwenworkshop ‘zwaluwen op school’: samen met Natuurpunt werd een zwaluwenworkshop ‘zwaluwen op school’ opgestart. Deze workshop omvat een interactieve PowerPoint met werkbladen en educatief materiaal en een bezoek aan een kolonie zwaluwen in de buurt. Deze workshop werd 3x gegeven in de OLVI Middenschool te Boom (B-stroom). Het materiaal diende als basis voor een zwaluwworkshop gegevens door een stagiair in de PTS te Boom. - Het plaatsen van infoborden over zwaluwen: bij de plaatsingen aan de scholen en kerken in de Rupelstreek werd een gezamenlijk infobord geplaatst door Natuurpunt en RLRL. - Het organiseren van activiteiten rond zwaluwen: in 2012 werden twee activiteiten rond zwaluwen georganiseerd: - Inhuldiging zwaluwenstraat: op 3 juni 2012 werd het Molenveld te Rumst ingehuldigd als zwaluwenstraat. De bewoners kregen een receptie aangeboden. Kinderen konden een tekening inkleuren en maakten kans op een mooie prijs. Er werd tevens een infobord ‘zwaluwenstraat’ opgehangen. - Zwaluwenfietstocht: op 10 juni 2012 fietsten we de zwaluwen achterna te Lier in samenwerking met Natuurpunt De Wielewaal. - Het publiceren van een zwaluwenflyer: er werd een beknopte zwaluwenflyer ontworpen en gedrukt (ca. 400 exemplaren) om inwoners van het werkingsgebied op de hoogte te stellen van de zwaluwacties van RLRL en Natuurpunt.

113

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Sfeerbeelden opening zwaluwenstraat Rumst (links) en workshop PTS Boom (rechts) Gepland 2013 - Verder verdeling van de zwaluwbordjes aan terreineigenaars met zwaluwnesten - Zwaluwtentoonstelling: RLRL plant een eigen tentoonstelling te maken in combinatie met het uitwerken en verspreiden van zwaluwflyer - Promotie rond uitleen van zwaluwen tentoonstelling voor verenigingen, scholen, rusthuizen, enz. - Zwaluwenfietstocht: In 2013 zouden we de zwaluwfietstocht willen koppelen aan de fietstocht van de milieuraad van Lier. Nazorg en opvolging Geïnteresseerde deelnemers aan de educatieve zwaluwenactiviteiten kunnen via de nestkastactie van RLRL gratis kunstnesten ter beschikking krijgen indien ze een geschikte locatie hebben. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies Organisatiekost: RLRL via projectsubsidies provincie Gelinkte acties Actie 1. Zwaluwen

Actie 30. Otter gespot Initiatiefnemer/trekker Toerisme Rupelstreek Vaartland (hoofdpromotor), RLRL (uitvoering) Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger, Bart Vermylen Partners Provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Natuurpunt Educatie, Natuurpunt werkgroep zoogdieren, Natuurpunt Rupelstreek, Natuurpunt kern Willebroek, Provinciale Groendomeinen -Broek De Naeyer, W&Z, INBO… Doelgroepen Brede publiek, gezinnen en recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL met apart educatief en recreatief luik voor scholen en kinderen. Doelstelling Het brede publiek laten kennismaken met de terugkeer van otter en bever in Rivierenland. De hernieuwde aanwezigheid van deze twee zwemkampioenen toont immers aan dat de waterkwaliteit van onze rivieren en natuurdomeinen erg verbeterd is. Bovendien zijn beide dieren interessante medebewoners van onze rivierenregio en was hun terugkeer voor velen hét natuurmoment van de afgelopen jaren.

114

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Bever (castor fiber)

Otter (lutra lutra)

Omschrijving 1) Via een vaste otter-bever tentoonstelling in het Scheyvaertshof te Blaasveld, Willebroek, willen we bezoekers informeren over de leefwijze, leefomgeving en typische kenmerken van deze twee zoogdieren. We leggen uit waarom ze verdwenen zijn en waarom ze zijn terug gekomen. 2) Voor schoolgroepen wordt er in het Broek een educatief otter-bevereiland ontworpen waar kinderen al doende van naderbij kunnen kennismaken met otter en bever. 3) Verder kan het grote publiek in Broek De Naeyer (provinciedomein) met mogelijke uitbreiding naar Biezenweide (Natuurpunt) een belevingstraject van otter en bever volgen Uitgevoerd 2012 - -Op vraag van de Provincie Antwerpen werd er een werkgroep opgericht om de terugkeer van otter en bever in Rivierenland in de spotlight te plaatsen (23/8) - -Brainstormsessie betreffende de mogelijkheden en te volgen pistes (5/10) - -bespreking 3 luik (tentoonstelling, speelzone, wandeltraject) (28/11) - -vergadering betreffende tentoonstellingsruimte en inrichting (19/12) Gepland 2013 - Terreinbezoeken om belevingstraject Broek De Nayer en Biezenweide vast te leggen - Ontwerp belevingstraject Broek de Nayer en Biezenweide - Opstellen tentoonstelling Scheyvaertshof, Broek te Blaasveld - Samenstellen educatieve beverrugzakken te gebruiken voor educatief bevereiland, Broek Blaasveld - Ontwerp bevereiland, Broek Blaasveld - Officiële opening 3-luik Nazorg en opvolging Aangezien de belevingsroute geënt worden op bestaande routestructuren, vergen ze geen extra onderhoud. Het onderhoud van het educatief materiaal op de route wordt in samenspraak met de betrokken terreinbeheerders onderhouden. Brochures worden herdrukt bij uitputting van de voorraad. Samenwerking en financiering Personeelskost: deels via projectsubsidies toegekend aan TRVL en RLRL + basissubsidies RLRL Werkingskost: via projectsubsidies Provincie Antwerpen TRVL Gelinkte acties Actie 20. Themawandellussen Actie 22: Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen

Actie 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker Initiatiefnemer/trekker Diverse organisaties Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts, Elly Vaes 115

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Partners Natuurpunt, gemeenten, provincie, toerismeverenigingen, waterschappen, WenZ, Sigma, … Doelgroepen Recreanten, brede publiek Doelstelling Positieve sensibilisatie rond de zoetwatergetijdenrivieren, eigen aan het Rivierenland. Omschrijving De zoetwatergetijdenrivieren typeren bij uitstek het Rivierenland. De overstromingsdynamiek van de getijdenrivieren werd echter in het verleden getemd met hoge dijken. Met de geactualiseeerde Sigmaplannen komt daar in het werkingsgebied van RLRL weer (deels) verandering in. Op verschillende locaties zullen Sigmawerken doorgaan: cluster Boven-Dijle, cluster Dijlemonding, cluster Netes. Zo zal bv. in Heist-op-den-Berg meer dan 500 ha graslanden worden omgezet naar vloeibeemden met getijdenwerking. De rivieren zijn ondanks alle antropologische ingrepen nog steeds één van onze meest waardevolle ecosystemen, en zoetwatergetijdenrivieren zijn in Europa zeer zeldzaam geworden. Rond dit thema wil RLRL positief sensibiliseren naar een brede doelgroep. Via laagdrempelige activiteiten willen we mensen laten kennismaken met de natuurlijke rijkdom van de rivieren (tonen wat er leeft in de bodem, onder stenen, in de waterkolom, het belang aantonen voor watervogels, als natuurverbindingsgebieden, landschapsvormers, als waterzuiverende entiteiten, … ).

Slikken aan de Zenne-oevers te Leest Verloop actie Uitgevoerd 2010-2011 - ondersteuning biodiversiteitszoektocht in de Dijlevallei - de rivieren kregen een centrale rol op de achterzijde van de wandelkaarten van ‘Wandelnetwerk Rivierenland’ en ‘Wandelgebied Rivierenland’ - ondersteuning educatieve winterse boottocht op de Rupel en de Dijle, promotie in landschapskrant - Scheldehappening: lancering Rupelfilm (Nautisch bezoekerscentrum, Boom) en verspreiding naar verschillende doelgroepen - participatie thematische werkgroepen Sigma Uitgevoerd 2012 - opleiding ‘Rivierkenner’ (januari-april 2012) en beschikbaar maken presentaties via website - mede-organisatie Scheldehappening 2012, met demonstratie-bemonstering van de vissen in de Rupel, plaatsing infobord, organisatie workshop i.s.m. Natuurpunt Rupelstreek - festival 4riVIERen (Kessel, 02/09/2012) met o.a. een rondwandeling langs 15 plakkaten met historische postkaarten van de Nete en bijhorende ‘rivierweetjes’, een fototentoonstelling over de Nete (zie Fig. 3-20) , gegidste wandelingen langs de rivier, en infostanden van partners (vb. over het Sigmaplan)

116

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Fig. 3-20 Eén van de 15 borden op de rondwandeling met oude postkaarten en rivierweetjes over de Nete op festival 4riVIEREN (02/09/2012, Kessel) Gepland 2013 - mede-organisatie Scheldehappening 2013 - Boottocht ‘Stop de tijd/het tij’ in kader van Erfgoeddag 2013 - ‘vier rivieren’-voorjaarswandeling aan het Zennegat gegidst door Rivierkenners - de tentoonstelling met historische postkaarten van de Nete wordt opnieuw ingezet op evenement (Natuurhapening Pinzieleke herleeft op 23 juni 2013) en digitaal ter beschikking gesteld via de website - festival 4riVIEREN aan de Zenne, met opnieuw een historische postkaartenwandeling, een fototentoonstelling over de Zenne, gegidste rivierwandelingen en infostanden van partners - voorbereiding organisatie ‘Rivierkenner II’ (voorjaar 2014) Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost bijdragen RLRL: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB) projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie of basissubsidies (gemeente, provincie, ANB, OE) Gelinkte acties Actie 32. Rivierfilms - Rupelfilm Actie 33. Opleidingsreeks Rivierkenner Actie 35. 4riVIERen Actie 42. Erfgoeddag Actie 43. Scheldehappening

Actie 32. Rivierfilms Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts, Elly Vaes

117

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Partners Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek-Vaartland, Erfgoed- en Landschapshuis Rupel – provincie Antwerpen, INBO, WenZ… Doelgroepen Recreanten, brede publiek, scholen, … Doelstelling Educatie rond de zoetwatergetijdenrivieren, kenmerkend voor het Rivierenland. Omschrijving Om inwoners op een aangename manier te laten bijleren over de zoetwatergetijdenrivieren en hun valleien maakt RLRL laagdrempelige filmpjes over de vier zoetwatergetijdenrivieren in het Rivierenland. Hierbij worden aspecten als historiek, actuele verandering, erfgoed- en natuurwaarde, belevingswaarde en toegankelijkheid meegenomen. De films worden gratis verspreid naar de lokale overheden, scholen, natuurverenigingen, bibliotheken, erfgoedverenigingen, … van de betrokken gemeenten. Verloop actie Uitgevoerd 2011 In 2011 realiseerde RLRL samen met Toerisme Rupelstreek-Vaartland en Natuurpunt Rupelstreek een kortfilm over de Rupel: ‘De Rupel, opnieuw een natuurmonument’. Volgende thema’s komen hierin aan bod: riviersysteem, natuur, landschap en erfgoed, Sigmaplan en beleving. De film werd gelanceerd tijdens de Scheldehappening 2011 in het Nautisch Bezoekerscentrum in Boom, is te bekijken op http://www.rlrl.be/publicaties_video.php en werd gratis verspreid naar overheden, scholen, natuurverenigingen, bibliotheken, erfgoedverenigingen, … in Rupelstreek-Vaartland.

Cover van de Rupelfilm-DVD Uitgevoerd 2012 Uit navraag bij verschillende partners bleek er nood aan evaluatiegegevens over het gebruik van de Rupelfilm zelf. Het bestuur van RLRL besliste om dit in 2013 prioritair uit te voeren mede omdat de personeelsinzet voor het maken van dergelijke film vrij hoog ligt is het noodzakelijk om dergelijk rapport op te maken. Gepland 2013 In 2013 zullen de aanvragers van de Rupelfilm een evaluatieformulier toegestuurd krijgen. Dit analyse hiervan zal mede bepalen hoe we deze actie verderzetten. Sowieso willen we graag in alle vier seizoenen beelden draaien waardoor de volgende film pas voor een van de komende jaren zal zijn. Nazorg en opvolging Bij de doelgroepen zal gepeild worden of en hoe ze de rivierfilms gebruiken. De films kunnen steeds gratis aangevraagd worden bij RLRL.

118

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost bijdragen RLRL: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB) Projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie of basissubsidies (gemeente, provincie, ANB, AOE) Gelinkte acties Actie 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker Actie 33. Opleidingsreeks Rivierkenner Actie 35. 4 riVIERen

Actie 33. Opleidingsreeks Rivierkenner Initiatiefnemer/trekker RLRL, Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek-Vaartland Contactpersoon RLRL Elly Vaes Partners Provincie Antwerpen, INBO, WenZ, Stad Mechelen, Aquafin, ANB, UA, Gidsenbond Scheldelanders, Koninklijke Gidsenbond Mechelen, Natuurpunt De Wielewaal Doelgroepen Gidsenverenigingen, natuurverenigingen, geïnteresseerden Doelstelling Kennisverspreiding over de zoetwatergetijdenrivieren in het Rivierenland stimuleren en faciliteren door een veelzijdige opleidingsreeks aan te bieden aan natuur-, rivier-, en toeristische gidsen en geïnteresseerden uit het werkingsgebied. Omschrijving Regionaal Landschap Rivierenland wil met een opleidingsreeks rond de vier zoetwatergetijdenrivieren, hun bijhorend ecosysteem en landschappelijk verhaal de kennis bij gidsen en indirect het brede publiek rond deze thema’s vergroten. Met de opleidingsreeks worden 50 deelnemers opgeleid om de inhoud nadien zoveel mogelijk door te geven aan anderen. Gidsen en andere geïnteresseerden krijgen zo de kans een meer verdiepende en verbredende kennis over onze zoetwatergetijdenrivieren op te bouwen. De opleidingsreeks bestaat uit vijf theoretische vormingsmomenten en drie excursies rond verscheidene aspecten van het thema ‘zoetwatergetijdenrivieren’, gegeven door gerenommeerde sprekers. Elk vormingsmoment vindt plaats op een andere riviergebonden locatie in het Rivierenland. Een opleidingsavond bestaat uit twee sessies van elk 50 minuten presentatie en 20 minuten vragenronde met tussenin 10 minuten pauze. Daarnaast zijn drie excursies voorzien (boottocht, busexcursie en valleiwandeling). Voor de opleidingsreeks is een aparte website opgestart: www.rlrl.be/rivierenkenner.php met alle informatie over het programma. De inhoud van de presentaties wordt zo volledig mogelijk online beschikbaar gesteld. Verloop actie Uitgevoerd 2011 - brainstorming, uitwerken programma, contacteren sprekers, vastleggen zalen en excursies - promotie opleiding via landschapskrant, nieuwsbrief en kanalen van partners - constructie van een website met alle info over de opleiding, waar nadien ook de presentaties op gezet werden - afronding inschrijvingen Uitgevoerd 2012 - verdere organisatie van de details van de opleidingsreeks - voorbereiding met sprekers - video-opname van de presentaties 119

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

feestelijke afsluiting met uitreiking certificaat aan cursisten evaluatie door de cursisten (schriftelijke bevraging) en daarop volgende evaluatievergadering met de organiserende partners CD voor elke cursist met neerslag van alle presentaties, foto’s, persberichten, extra informatie, deelnemerslijst, programma, en informatie over de organisatoren

Gepland 2013 - brainstorming, uitwerken programma, contacteren sprekers, vastleggen zalen en excursies voor ‘Rivierkenner II’ (voorjaar 2014) - promotie opleiding via landschapskrant, nieuwsbrief en kanalen van partners - afronding inschrijvingen

Boottocht op onze zoetwatergetijdenrivieren i.k.v. opleiding ‘Rivierkenner’ Nazorg en opvolging De cursisten krijgen nadien een neerslag van de opleidingsreeks op CD en worden gestimuleerd om de opgedane kennis te gebruiken bij gidsbeurten in het werkingsgebied van RLRL. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB, AOE) Projectkost: RLRL via projectsubsidies provincie Gelinkte acties Actie 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker Actie 32. Rivierfilms - Rupelfilm Actie 35. 4riVIEREN

Actie 34. Onbekend onbemind Initiatiefnemer/trekker RLRL

120

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Contactpersoon RLRL Joke Maes, Ankatrien Boulanger, Elly Vaes, Charlotte De Wit, Katrien Proost Partners Boerenbond, Kringwerking Boerenbond, VLM, Landelijke Gilden, Natuurpunt en haar lokale afdelingen, ECO², Agentschap voor Natuur en Bos, Provincie Antwerpen, gemeentebesturen, gemeentelijke diensten voor landbouw… Doelgroepen Landbouwers zonder ervaring met agrarisch natuurbeheer, landbouwers met ervaring met agrarisch natuurbeheer, natuurverenigingen Doelstelling RLRL wil landbouwers op een laagdrempelige manier laten kennismaken met agrarisch natuurbeheer in verschillende vormen om het draagvlak hiervoor te vergroten. Bovendien kunnen de geïnteresseerde landbouwers nadien regelmatig betrokken worden bij het uitwerken van (nieuwe) projecten (o.a. Landschapsbelevenissen, fauna-akkers…) om het inlevingsmoment te verduurzamen. Op termijn zouden we willen streven naar een samenwerking in de vorm van bijvoorbeeld agrarisch natuurbeheer en/of gezamenlijke soortbeschermingsprojecten, die kan leiden tot de oprichting van een agrobeheergroep in een bepaald gebied. Omschrijving Op dit moment is er nog geen agro-beheergroep actief in Rivierenland. Ook kan de landbouw in het bevorderen van de biodiversiteit een prominente rol spelen, zeker in een verstedelijkte omgeving. Een voorbeeld hiervan is het zoeken naar oplossingen om de bijencrisis aan te pakken. Zowel honingbijen als wilde bijen gaan de laatste jaren sterk achteruit. Het probleem is deels te verhelpen door wilde bijen meer leefruimte te geven, samen met een slim natuurbeheer. Zo kunnen er bijvoorbeeld bijenhotels geplaatst worden. Door in de buurt van landbouwgronden wilde terreinen te beschermen of aan te leggen zodat er veel wilde bijen in een rijke soortenvariatie kunnen leven, kan men de landbouwproductie verhogen en het tekort aan honingbijen enigszins opvangen. Deze win-win is nog vaak onbekend. Bij het vergroten van het vertrouwen tussen landbouw en natuur ligt de uitdaging in eerste instantie in kennismaken met de kansen en opportuniteiten van een multifunctionele ruimte. Regionaal Landschap Rivierenland wil in samenwerking met andere (landbouw)organisaties land- en tuinbouwers motiveren eens bij elkaar op bezoek te gaan. Om dit te realiseren kiest RLRL er voor om een heel laagdrempelige activiteit te organiseren die een eerste kennismaking met dergelijke initiatieven tot stand brengt. Concreet wil dit zeggen dat landbouwers die reeds (al is het zeer kleinschalig) ervaringen hebben met agrarisch natuurbeheer, beheerovereenkomsten, inzaaien van bloemenweiden etc. zullen gevraagd worden om hun projecten voor te stellen aan andere landbouwers. Het thema van de excursie is gedragen door hen aangezien ze het zelf mee gekozen hebben. In eerste instantie gaan we in samenwerking met onze partners op zoek naar land- en tuinbouwers die openstaan voor een uitstap om iets bij te leren. Via ons fauna-akkerproject komen we ook in contact met landbouwers die zeer nauw samenwerken met de wildbeheereenheden in de regio. De zoektocht zal gebeuren door gesprekken op terrein en via mond aan mond reclame. Samen met hen bepalen we de inhoud van de dag/namiddag. In dezelfde periode organiseren we samen met Natuurpunt Educatie een voordracht/terreinbezoek over de mogelijkheden voor een bijvriendelijk(er) beheer van landbouwgebieden (met specifieke aandacht voor bedrijfsvoeringen zoals glasteelt en fruitteelt). Uit onderzoek blijkt dat bijen - en vooral honingbijen - uitermate belangrijk zijn voor de bestuiving van de wilde flora en de land- en tuinbouwgewassen. Dit ontmoetingsmoment is opnieuw een aangelegenheid om landbouwers met interesse in natuurbeheer te ontmoeten. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Projectvoorstel ‘Onbekend Onbemind’ werd opgemaakt en ingediend ikv ‘Draagvlakverbreding Landbouw en Milieu’. Gepland 2013 - Kennismaken met de kansen en opportuniteiten op het terrein

121

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Contacten met landbouwers met ervaring in agrarisch natuurbeheer, beheerovereenkomsten, draagvlakverbreding voor agrarisch natuurbeheer en soortbeschermingsprojecten Bekendmaking in de Landschapskrant (bedeeld in iedere postbus van het werkingsgebied), in de digitale nieuwsbrief, op de website en in sociale media Organisatie van een kwaliteitsvolle en interessante voordracht/terreinbezoek over bijvriendelijk beheer De organisatie van een laagdrempelige excursie georganiseerd voor en door landbouwers (thema kennismaking met (verschillende vormen van) natuurbeheer): Voorafgaand overleg met partners, terreinwerk: contacten met mogelijks geïnteresseerde landbouwers, prospectie van mogelijk te bezoeken locaties, voorbereiding excursie, promotie in eigen media en media partners, excursie Samenwerking op poten zetten tussen landbouwers, natuurverenigingen en/of imkers

Nazorg en opvolging Ontstaan van duurzame samenwerkingsverbanden die een meerwaarde zijn voor de werking van RLRL in de toekomst ook in het kader van nieuwe projecten: ⁻ Landbouwers en VLM: onder de vorm van beheerovereenkomsten. ⁻ Landbouwers en natuurverenigingen: door het bijvriendelijk inrichten van landbouwgebieden. ⁻ In andere regio’s bestaat er reeds samenwerking tussen imkerij en landbouw. We hopen dat er in Rivierenland ook kansen ontstaan. Deze samenwerking kan leiden tot wederzijdse voordelen: bijvoorbeeld imkers halen meer honing binnen en landbouwers halen een betere opbrengst. ⁻ Landbouwers en natuurverenigingen (lange termijn): Landbouwer staat in voor onderhoud en beheer van natuurgebieden. Landbouwers verdienen een cent bij door hun bijdrage in het beheer. Samenwerking en financiering Project en personeelskosten: deels RLRL en deels gefinancierd door Departement LNE, Departement Landbouw en Visserij, VLM en ANB. Gelinkte acties Actie 8. Fauna-Akkers Actie 12. Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Actie 21. Landschapsbelevenissen

Actie 35. 4riVIEREN Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Bart Vermylen, Flor Verschaeren, Ankatrien Boulanger Partners Provincie Antwerpen, TerraNova, Natuurpunt, VMM, ANB, INBO, VLM, heemkundige kring, bosgroepen, gemeenten, Boerenbond, (voor editie Nete: gemeente Nijlen, WBE Nete & Wimp, Landelijke Gilden Kessel-Bevel…) Doelgroep Brede publiek Doelstelling Organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van het regionaal landschap onder de aandacht brengt, het draagvlak voor natuur en landschap in de streek verhoogt, de zoetwatergetijdenrivieren in het Rivierenland in de kijker zet en de streekidentiteit verhoogt. Omschrijving Om het brede publiek kennis te laten maken met het unieke rivierenlandschap in eigen streek wil RLRL een grote publiekshappening ‘4riVIERen’ organiseren. I.s.m. verschillende partners willen we ‘s zomers de zoetwatergetijdenrivieren, het Rivierenland en de werking van RLRL (en betrokken partners) in de kijker zetten. Het evenement zal elk jaar in een andere gemeente plaatsvinden, telkens aan een andere 122

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

zoetwatergetijderivier (als eerste de Nete). In het programma kunnen diverse zaken aan bod komen, bv. geleide wandelingen voor verschillende doelgroepen (families, kinderen…), educatieve sessies rond het leven in, op en rond de rivier (vistrap, vissen, watervogels, …), kinderanimatie en vertelsessies, streekgebonden producten… Verloop actie Uitgevoerd 2012 - aanvraag bijdrage Terra Nova, stuurgroep 4riVIEREN samenstellen + uitwerken activiteit i.s.m. gemeenten en organisaties - promotie via affiches, flyers, website, landschapskrant, persberichten, Facebook, RTV… - realisatie 4riVIEREN: De Nete beet dit jaar op 2 september de spits af. Het festival vond plaats op de terreinen van melkveebedrijf Dirk en Kizzy Jacobs-Dockx, Bartstraat 38, Kessel (Nijlen), gelegen aan de oevers van de Nete, tussen 11u en 18u. We verwelkomden meer dan 2000 enthousiaste bezoekers die met volle teugen genoten van de belevenissenmarkt de meer dan 20 interactieve stands, streekproductenkraampjes, strobalenspeelberg, het hoeveterras, de natuurwandelingen, de melkkoetoeren, het bezoek aan het fort van Kessel, de live muziek, de Nete-honden, het circusterrein, de oevers van de Nete… - evaluatie en bijsturing naar editie 2013

123

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Sfeerbeelden 4riVIERENfestival 2/09/12 Gepland 2013 - zoeken financiële middelen, zoeken locatie, stuurgroep 4riVIEREN samenstellen + uitwerken activiteit i.s.m. gemeenten en organisaties en eigenaar terreinen - promotie via affiches, flyers, website, landschapskrant, persberichten, Facebook, RTV… - evaluatie Nazorg en opvolging Het evenement wordt jaarlijks geëvalueerd en bijgestuurd. Samenwerking en financiering Personeels- en werkingskost: RLRL via basissubsidies (gemeente, provincie, ANB, OE) en met steun van de gastgemeente Projectkost: nog financiële middelen zoeken evt. Terra Nova? Gelinkte acties Actie 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker

Actie 36. Publieke plantactie speelbos Reet Initiatiefnemer/trekker Gemeente Rumst Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeente Rumst (jeugddienst en milieudienst), Lions club Cleydael-Aartselaar, Milieuraad Reet, Regionaal Landschap Rivierenland, jeugdbewegingen Doelgroepen Kinderen en jongeren Doelstelling Via een groots publiek plantevenement van een nieuw speelbos kinderen en jongeren op een speelse manier dichter bij natuur en bos brengen.

124

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Omschrijving RLRL werkte mee aan de opmaak van het inrichtingsplan, leverde autochtoon plantgoed voor de actie en volgde de uitvoering van de werken op. Naast een persmoment op 14/09/2012 met aanplant van enkele symbolische hoogstammige bomen ging de aanplant verder op 18/11/2012, waarbij alle kinderen geboren na 2000 met hun ouders welkom waren om hun boom te planten. Tal van jeugdbewegingen kwamen hun steentje bijdragen aan de aanplant en wilgenvlechtwerk. Samen met de andere partners werkte RLRL mee aan de feestelijke inkleding van het openingsevenement. Verloop actie Uitgevoerd 2012 - inrichting van het speelbos (opmaak inrichtingsplan, opvolging werken) - voorbereiding openingsevenement samen met partners - medeorganisatie plantactie

Sfeerbeelden plantactie speelbos Schensbos (18/11/2012 in Rumst) Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost voor bijdrage vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies, plantgoed via provinciale projectsubsidies (DMN) Gelinkte acties Actie 22. Speelbossen en speelzones, toegankelijkheid bossen

Actie 37. Publieke opening speelbos Kruiskensberg Initiatiefnemer/trekker Gemeente Nijlen Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Gemeente Nijlen (milieudienst, jeugddienst, milieuraad), Agentschap Natuur en Bos, Regionaal Landschap Rivierenland Doelgroepen Kinderen en jongeren Doelstelling Kinderen en jongeren op een speelse manier in contact brengen met het speelbos Kruiskensberg Omschrijving RLRL maakte een inrichtingsplan op voor de speelzone in Kruiskensberg, waar een grootschalige eindkap en dunning uitgevoerd werden. Op 30/09/12 was de officiĂŤle inhuldiging van het speelbos in 125

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

aanwezigheid van schepen van leefmilieu en jeugd Carrie Verrelst. Samen met de andere partners werkte RLRL mee aan de feestelijke inkleding van het openingsevenement. Verloop actie Uitgevoerd 2012 - inrichting van het speelbos (opmaak inrichtingsplan, opvolging werken) - realisatie wilgentunnel en opleiding vlechtwerk aan gemeentearbeiders

Sfeerbeelden opening en inrichtingswerken Kruiskensberg Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost voor bijdrage vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies. Inrichtingswerkzaamheden door gemeente. Gelinkte acties Actie 22. Speelbossen en speelzones, toegankelijkheid bossen

Actie 38. Openingen wandeltrajecten Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL, gemeenten, toerismeverenigingen, … Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts, Flor Verschaeren Partners Gemeenten, toerismeverenigingen, Natuurpunt, lokale organisaties,... Doelgroepen Brede publiek, recreanten van binnen en buiten het werkingsgebied van RLRL Doelstelling Zoveel mogelijk mensen laten kennismaken met de wandelroutestructuren die RLRL i.s.m. verschillende partners realiseert, zodat de waardering voor eigen streek en landschap toeneemt. Omschrijving RLRL werkt samen met een brede waaier aan partners aan de afstemming, optimalisatie en bewegwijzering van het wandelaanbod in haar werkingsgebied. Telkens worden de nieuwe wandelstructuren feestelijk geopend i.s.m. de betrokken gemeenten en organisaties. Sinds april 2010 zijn ‘Wandelnetwerk Rivierenland’ en ‘Wandelgebied Rivierenland’ (in de westelijke helft van RLRL) op terrein bewegwijzerd en op wandelkaart uitgebracht. Zowel in 2011 als in en 2012 werd een themalus ontwikkeld op het wandelnetwerk. Sinds september 2012 is “Wandelgebied Pallieterland” op terrein bewegwijzerd en op kaart uitgebracht. Daarmee finaliseerde RLRL haar langverwachte Wandelbox 126

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Rivierenland. Op 30 september 2012 werd dit wandelgebied feestelijk en officieel geopend in ter Speelbergen te Putte. Ook “wandelbox Rivierenland” werd hier voor de eerste maal voorgesteld. Verloop actie Uitgevoerd 2009-2011 - Realisatie van Wandelnetwerk RIVIERENLAND en Wandelgebied RIVIERENLAND, organisatie openingsevenementen (18-25 april 2010), feestelijke inhuldiging Rupelkleiroute (24 juni 2011) - Communicatie via diverse kanalen zoals de landschapskrant, gemeentebladen, website RLRL, Marching… Uitgevoerd 2012 - Participatie aan inhuldiging Trage Weg die de dorpskernen van Reet en Terhagen verbindt (initiatief provincie)

: Sfeerbeelden inhuldiging Trage Weg Terhagen-Rumst (15/01/2012) -

Participatie aan inhuldiging Wandelnetwerk rondom de vallei van de Grote Nete op 22/09/2012 (initiatief TPA) Participatie aan evenement Leukste en Langste Wandeling georganiseerd door TPA ter viering van de afgewerkte wandelnetwerken. RLRL had een informatiestand op de route in Klein-Willebroek

Sfeerbeelden Langste en Leukste Wandeling op 23/09/2012 -

Feestelijke inhuldiging Wandelgebied Pallieterland - Netevallei (initiatief RLRL) - realisatie van het wandelgebied Pallieterland + voorbereiding van het openingsevenement(vastleggen datum en locatie, partners, programma) - communicatie: aankondiging openingsevenement in de landschapskrant, gemeentebladen, website, Facebook, op andere activiteiten (4riVIERENfestival, cursus sappersing, Heistse Landbouwdag), …In de gemeentebladen van de gemeenten Lier, Berlaar, Putte, Heist-op-den-

127

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Berg en Nijlen werd bij de aankondiging van de opening een bon voor een gratis hoeve-ijsje bijgevoegd. op 30 september 2012 werd in domein Ter Speelbergen in Putte het wandelgebied Pallieterland feestelijk ingehuldigd met medewerking van de betrokken gemeenten, de lokale natuur- en wandelverenigingen, vrijetijdsverenigingen en partners. Het wandelgebied werd geopend door het in elkaar puzzelen van de wandelkaart door de schepenen van de gemeenten. Schepen voor Toerisme van de gemeente Heist-op-den-Berg, Anja Van Dijk, gaf een toespraak en ook waarnemend coördinator Ankatrien Boulanger gaf een korte toespraak waarin ze “Wandelbox Rivierenland” voorstelde. Dit is een stevige kunststofdoos die de vier wandelkaarten bevat die het volledige werkingsgebied van RLRL bestrijken. Men kan nu doorheen het hele Rivierenland wandelen op twee lussenkaarten en twee knooppuntenkaarten. Op het terrein liep een RLRL medewerker verkleed als wandelende box die fungeerde als eyecatcher en informatiepunt. Er waren verschillende geleide wandelingen met erfgoed of natuur als onderwerp. De bezoekers konden ook op eigen houtje wandelen met, de juist gekochte, wandelkaart Pallieterland of met het plannetje dat meegegeven werd met het dagprogramma. Op de route van deze wandeling werd er hoeve-ijs aangeboden door een zuivelboerderij die hoeveproducten verkoopt. Met het invullen van een fotozoektocht konden de bezoekers leuke prijzen winnen zoals een stappenteller, een wandelkaart,… ook voor de kinderen was er een bewegwijzerde wandeling voorzien waarbij ze onderweg letters moesten zoeken die samen een woord vormden. De kinderprijzen bestonden uit amfibie-fluohesjes, potloden, T-shirts en stappentellers. De Wandelmarkt bestond uit verschillende standen van volgende organisaties: Toerisme Lier en Pallieterland, Toerisme Nijlen, Toerisme Putte, Toerisme Heist-op-den-Berg, Natuurpunt de Wielewaal, Natuurpunt Putte-Grasheide, Trage Wegen Koningshooikt, Regionaal Landschap Rivierenland, Kempens Landschap, Vlaamse Wandelfederatie en Pasar. Op de eet- en speelweide stonden volgende standen: microbrouwerij Achilles, Jean Sur Mer met kiblings, ambachtelijke bakker in het bakhuis en KWB Zonderschot baatte een bar uit. Op de speelweide waren ook verschillende speeltuigen aanwezig zodat de allerkleinsten zich konden uitleven (aantal deelnemers: circa 500).

128

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Sfeerbeelden Opening Wandelgebied Pallieterland 30/09/2012 Nazorg en opvolging RLRL maakt blijvend werk van de promotie van het wandelaanbod in Rivierenland via o.a. verkoop van de wandelkaarten en de organisatie van wandelopeningen en wandelactiviteiten, zodat het verhaal van het landschap en de natuur in het Rivierenland het brede publiek blijft bereiken via de koppeling aan recreatief wandelen. Zo was TPA ook aanwezig op de opening van het Wandelgebied Pallieterland. Samenwerking en financiering De organisatie van de wandelopeningsevenementen wordt gedragen door verschillende betrokken organisaties (RLRL, gemeenten, toerismeverenigingen, …). De realisatie van de wandelroutestructuren zelf gebeurt met steun van Toerisme Vlaanderen, provincie Antwerpen, gemeenten, Europa, Toerisme Provincie Antwerpen. Bij sommige promotie-evenementen zijn ook andere partners betrokken (bv. UIT/IN Mechelen, Natuurpunt, …). Gelinkte acties Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod Rivierenland Actie 20. Themawandellussen Actie 39. Wandelhelpersdag

Actie 39. Wandelhelpersdag Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts Partners Natuurpunt Rupelstreek, TPA Doelgroepen Wandelhelpers: mensen die meehielpen aan de realisatie van de wandelroutestructuren in RLRL (mee routes uitwerken, peters en meters van de wandelroutes, leden van de stuurgroep, …) Doelstelling De wandelhelpers van de wandelroutestructuren in RLRL jaarlijks op de hoogte brengen van de evoluties binnen het wandelproject, en hen in de bloemetjes zetten via een hapje en drankje gevolgd door een geleide wandeling. Omschrijving Bij de realisatie van de wandelroutestructuren in RLRL werken we samen met heel wat mensen die (vrijwillig) mee nadenken over de routes, in de stuurgroep zetelen, routes op terrein gaan controleren, problemen signaleren, gidsen tijdens wandelingen, mee openingen organiseren, fouten in de

129

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

bewegwijzering signaleren, peter of meter van een deel van de routes worden, …). Om deze mensen te informeren, te ondersteunen en te bedanken, organiseert RLRL jaarlijks een ‘wandelhelpersdag’. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Organisatie eerste wandelhelpersdag op 30/04/11, bezoekerscentrum De Paardenstal in Niel: Uitgevoerd 2012 Organisatie tweede wandelhelpersdag op 20/05/12, Sint-Michielsdomein in Sint-Katelijne-Waver - informatief gedeelte (presentatie over terugblik en stand van zaken wandelproject door RLRL en presentatie over de overgave van het onderhoud van het wandelnetwerk) - culinair gedeelte met drankjes en veggie-buffet - natuurgedeelte: geleide wandeling in Sint-Katelijne-Waver langsheen onder meer het nieuwe vlonderpad aangelegd in januari 2012

Sfeerbeelden Wandelhelpersdag 20/05/12 Gepland 2013 Organisatie derde wandelhelpersdag in de zomer van 2013. Hier zullen ook de nieuwe peters en meters van het Wandelgebied Pallieterland uitgenodigd worden Nazorg en opvolging Wandelhelpers worden geregeld gebriefd over evoluties in het wandelproject en kunnen jaarlijks deelnemen aan de wandelhelpersdag. Samenwerking en financiering Organisatie- en personeelskost: RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod Rivierenland Actie 38. Openingen wandeltrajecten Rivierenland

Actie 40. Zomerzoektochten Zomerzoektocht Mechels Broek Initiatiefnemer/trekker Natuurpunt Mechels Rivierengebied Contactpersoon RLRL Ankatrien Boulanger Partners RLRL

130

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelgroepen Het brede publiek, de inwoners van Rivierenland Doelstelling Een zeer grote groep recreanten op een actieve manier de veelzijdigheid van de Rupelstreek laten ontdekken via een breed gepromote zoektocht. Wandelzoektocht Mechels Broek Kennismaking met het Mechels Broek, de specifieke fauna en flora en het waardevolle karakter van dit natuurgebied vlakbij de stad Mechelen. Via deze zoektocht wordt de deelnemers hun nieuwsgierigheid geprikkeld, krijgen ze zinvolle informatie en beleven ze een fijne namiddag in de vrije natuur. Natuurfietstocht in Aartselaar en de Rupelstreek Via een gezinsvriendelijke natuurfietszoektocht de deelnemers laten kennis maken met de mooiste natuurplekjes van Aartselaar en bij uitbreiding de Rupelstreek. Omschrijving Wandelzoektocht Mechels Broek Aangename wandelzoektocht langsheen de bestaande blauwe wandellus met allerhande interessante vragen en opdrachten die de bezoeker zijn kennis test over het Mechels Broek. De 2 euro inschrijfgeld wordt gebruikt voor de bescherming van dit waardevolle gebied. De uitgelote winnaar krijgt een Natuurpunt-verwendag met een arrangement voor 12 personen. Natuurfietstocht in Aartselaar en de Rupelstreek De tocht leidt langs natuurgebieden zoals het Cleydael, Walenhoek, Maaienhoek, Niels Broek en De Reukens. Je passeert park Solhof in Aartselaar en het park van Boom. Je kan even verpozen in recreatiedomein De Schorre en je wordt geleid door het toekomstige Stadsrandbos. De route is lusvormig. Je kan dus overal instappen. Op de verschillende aandachtsplekken zal je gevarieerde vragen kunnen oplossen. Ook fotovragen zullen je aandacht vasthouden. Soms laten we je even te voet in een natuurgebiedje stappen Verloop actie Uitgevoerd 2012 Medewerking aan promotie voor beide tochten via landschapskrant, website, Facebook, sponsoring prijzen als wandelkaarten RLRL Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost voor bijdrage vanuit RLRL: RLRL via basissubsidies Bijdrage in drukkosten: RLRL via basissubsidies Gelinkte acties Actie 31. Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker

Actie 41. Wandelactiviteiten in Rivierenland Initiatiefnemer/trekker RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts Partners Gidsenverenigingen, Natuurpunt, gemeenten, â&#x20AC;Ś Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Inwoners op een aangename manier laten kennismaken met hun eigen omgeving via geleide wandelactiviteiten. 131

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Omschrijving Gegidste wandelingen zijn een ideale manier om inwoners hun eigen streek te laten beleven en kennis bij te brengen. RLRL zet zich sterk in voor de optimalisatie van het wandelaanbod in haar werkingsgebied, en via de organisatie van geleide wandelingen (i.s.m. diverse partners) willen we de nieuwe wandelstructuren en het omliggende landschap ‘tot bij de mensen brengen’. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Landschapswandeling Steynehofpad Nijlen (14/08/2011)- 15 deelnemers Uitgevoerd 2012 Wandeling Stuifzandrug Willebroek (15/04/2012) Zondag 15 april openden het gemeentebestuur van Willebroek, Natuurpunt kern Willebroek en Regionaal Landschap Rivierenland het wandelpad op de stuifzandrug. Een nieuw infobord van Wandelnetwerk Rivierenland werd onthuld aan de voetbalvelden. Tussen 13u30 en 15u wandelden zo'n honderd enthousiaste natuurliefhebbers langs een wandelroute die speciaal voor deze opening werd uitgestippeld. Op verschillende plaatsen stonden ervaren gidsen die de wandelaars wat informatie gaven over het landschap, de natuur en de beheerwerken die de gemeente hier uitvoert. Voorjaarswandeling Rupelkleiroute Rumst (29/04/2012) In 2011 publiceerde RLRL i.s.m. gemeente Rumst en verschillende andere organisaties de ‘Rupelkleiroute, in de voetsporen van Piet van Aken’, een themawandeling op Wandelnetwerk Rivierenland. Deze route werd op 24/06/11 plechtig geopend, met voorstelling van de wandelbrochure, een groot infobord en 10 kleine infoborden. In het voorjaar van 2012 willen we inwoners opnieuw de kans geven om de Rupelkleiroute met een gids te beleven. Wandeling Hombeeks Plateau Mechelen (10/05/2012) In het Hombeeks Plateau werkt RLRL mee aan een themalus rond het thema landschap en historiek. Bij de voorbereidingen van de opmaak van de brochure werden de voorgestelde lussen ingewandeld (en geëvalueerd) door een deel van het personeel van de stad Mechelen tijdens hun personeelsdag. Wandeling Sint-Michielsdomein - Sint-Katelijne-Waver (20/05/2012) Op zondag 20 mei bewandelden we een uitgestippelde route langs de knooppunten van het Wandelnetwerk Rivierenland. Je kon er het nieuwe vlonderpad en een aantal unieke plekjes in de buurt van het Sint-Michielskasteel ontdekken. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost: RLRL via basissubsidies; organisatiekost soms via specifieke projectsubsidies Gelinkte acties Actie 19. Optimalisatie wandelaanbod Rivierenland Actie 20. Themawandellussen

Actie 42. Erfgoeddag Initiatiefnemer/trekker Erfgoedcellen, Natuurpunt, … Contactpersoon RLRL Tim Ghysels Partners Erfgoedcellen, gemeenten, OE, toeristische verenigingen, natuurverenigingen, … Doelgroepen Brede publiek 132

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Doelstelling Het brede publiek laten kennismaken met het (landschappelijk) erfgoed in het werkingsgebied van RLRL. Omschrijving Erfgoeddag is een sensibiliseringsactie rond cultureel erfgoed voor publiek, sector, pers en beleid in Vlaanderen en Brussel (Algemene coördinatie: FARO-Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw). Een feestdag voor het ganse gezin die jaarlijks doorgaat op de eerste zondag na de Paasvakantie. Erfgoeddag focust op het roerend (voorwerpen) en immaterieel (verhalen, technieken en vaardigheden) cultureel erfgoed en onderscheidt zich zo van de Open Monumentendag, die zich op het onroerend erfgoed toespitst. Jaarlijks heeft de Erfgoeddag een ander thema. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Deelname infosessies voor Erfgoeddag 2012, met als thema ‘Helden’ te Mechelen en te Putte, kennismaking met de werking van erfgoeddag en om het netwerk van spelers in het erfgoedveld te leren kennen. RLRL zal in 2012 participeren door ondersteuning en samenwerking bij reeds geplande activiteiten door partnerverenigingen die aansluiten bij de werkingsthema’s van RLRL. Uitgevoerd 2012 Mede-organisatie Erfgoeddag 2012 (op 22/04/2012) in Mechelen en Putte. - ondersteuning Erfgoeddag in Putte (de gemeenten Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Putte en Duffel hebben een beurtrol voor de organisatie): uitwerken fietsroute en opmaak brochure in samenwerking met Pasar Putte. Start van de fietstocht aan het heemmuseum in Putte. - Ondersteuning Erfgoeddag in het Fort van Walem Gepland 2013 - Uitwerken eigen activiteit Erfgoeddag 2013: Stop de tijd, met zenuwcentrum rond de Lamotsite in Mechelen. RLRL linkt het thema van Erfgoeddag met het tij, en hoe het tij het leven van de mensen in de riviervallei beïnvloedde, soms zelf letterlijk de tijd stopzette. - Uitwerken tijdelijk infobord met de uren van de getijden op bepaalde belangrijke plaatsen langs onze zoetwatergetijdenrivieren. - Ondersteuning Erfgoeddag Niel: Tijdens Erfgoeddag 2013 zal het Scheldeheldenproject: Grachten van de Broeklei voorgesteld worden aan het publiek. Een project waarbij natuur en erfgoed hand in hand gaan, en waarbij Natuurpunt samenwerkt met de gemeente Niel, Regionaal Landschap Rivierenland en het Woon- en Zorgcentrum Maria Boodschap. Voornaamste doelstelling is de oude afwateringsgrachten langs de historische dreef de Broeklei opnieuw uit te graven en ecologisch in te richten, ge(co)financierd in het kader van het plattelandsproject Scheldelandschapspark, in opdracht van de Vlaamse regering. Een ander project, dat nauw aansluit bij deze projecten is het herstel van een oude vlasrootput langs de Broeklei, een project waarbij erfgoed en natuur intens verbonden zijn. Op 21 april 2012 staan tussen 12u en 17u de infostands van Natuurpunt en Regionaal Landschap Rivierenland opgesteld aan de ingang van het WZC Maria Boodschap te Niel. Nazorg en opvolging Indien opportuun zal RLRL regelmatig participeren aan Erfgoeddag. Samenwerking en financiering Organisatie Erfgoeddag: Erfgoedcel Mechelen – Erfgoed Rupelstreek, het Niels Erfgoedarchief, de Cultuurraad Niel, het gemeentebestuur van Niel en de geschiedkundige kring Het Wiel. Partnerverenigingen Bijdrage van RLRL (loon- en werkingskost): RLRL via subsidies AOE Gelinkte acties Actie 13. Landschapsanimator en landschapsteam Actie 14. Herstel klein bouwkundig erfgoed Actie 5. Poelen

133

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 43. Scheldehappening Initiatiefnemer/trekker Natuurpunt Rupelstreek en RLRL Contactpersoon RLRL Anke Geeraerts Partners Rivertours, Natuurpunt Rupelstreek, Toerisme Rupelstreek-Vaartland, Instituut voor Natuur en Bos, Waterwegen en Zeekanaal, gemeente Boom Doelgroepen Recreanten, brede publiek Doelstelling Positieve sensibilisatie rond de zoetwatergetijdenrivieren, eigen aan het Rivierenland. Het doel is de mensen kennis te laten maken met de streek, met als eenheid het rivierenlandschap. Omschrijving Het jaarlijkse evenement ‘Scheldehappening’ georganiseerd door Rivertours en RLSD laat recreanten al varend, fietsend en wandelend genieten van de natuurpracht en erfgoed van de Schelde en zijn zijrivieren Durme, Dender en Rupel. Omdat rivieren een blauwe draad zijn doorheen de werking van RLRL, neemt RLRL sinds 2011 actief deel aan dit evenement. Verloop actie Uitgevoerd 2011 Doorlopende vertoning Rupelfilm Uitgevoerd 2012 - Deelname overlegmoment met Rivertours en alle lokale partners – halte Boom - Productie en plaatsing infobord: vissen in de Rupel - Organisatie infodorp aan ’t Steencayken te Boom met infostands van TRVL, RLRL, Natuurpunt, vzw De Steenschuit. - Organisatie dagprogramma rond zoetwatergetijdenrivieren, zoetwatergetijdendiertjes en vissen in de Rupel: o 10u: vertoning Rupelfilm (RLRL, Natuurpunt en TRVL) o 10u30: Verhalen Zoetwaterrivieren (RLRL en Natuurpunt) o 11u: bodemdiertjes Rupel (RLRL en Natuurpunt) o 13u30: presentatie vissen in de Rupel (INBO) o 14u: onthulling infobord (alle partners) o 14.15u: bemonstering Rupel (INBO) o Nautisch Centrum is geopend van 10u tot 16.30u. - Evaluatievergadering evenement 2012 + voorbereiding Scheldehappening 2013 Gepland 2013 - Deelname overleg ter voorbereiding van het evenement - Organisatie dagprogramma en activiteiten op de infostand o Infostands: Toerisme Rupel VaartLand, Regionaal Landschap RivierenLand (RLRL), Natuurpunt Rupelstreek, Nautisch Centrum (10u-16.30u), o Aquariums: vissen uit de Rupel. Bemonstering bodemdiertjes uit de Rupel (11u), o doorlopend vertoning film 'De Rupel... opnieuw een natuurmonument', o bemonstering visfuiken in de Rupel (15u), o retro - vis/ligweide met o.m inkleuren tekeningen aprilvissen door kinderen (RLRL Natuurpunt - TRVL). - Evaluatie happening 2013 + voorbereiding happening 2014

134

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Sfeerbeelden Scheldehappening 2012 Samenwerking en financiering Basissubsidies (gemeente, provincie, ANB) Gelinkte acties Actie 31: Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker

135

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Verplichte activiteiten

Conform het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/1998 zijn regionale en verplicht om jaarlijks minstens 2 landschapskranten uit te geven en breed te verspreiden in het werkingsgebied, minstens drie vormingsactiviteiten voor telkens minstens 25 deelnemers en minstens drie publieksactiviteiten voor telkens minstens 100 deelnemers te organiseren. Hieronder worden de landschapskrant, de vormingsactiviteiten en publieksactiviteiten toegelicht. Voor illustratiemateriaal wordt verwezen naar Bijlage 3, Bijlage 4, Bijlage 5, Bijlage 6 en Bijlage 7.

4.1 Landschapskrant Regionaal Landschap Rivierenland geeft twee maal per jaar een landschapskrant uit (zie Bijlage 3), die breed verspreid wordt in het werkingsgebied. De bedeling gebeurt in nagenoeg alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); enkele gemeenten kozen voor verdeling via centrale verdeelpunten en mogelijkheid tot abonneren voor de inwoners (Lier, Nijlen, Niel). In de landschapskrant van mei 2012 (zie Bijlage 3) kwamen volgende thema's aan bod: -

In de landschapskrant van oktober 2012 (zie Bijlage 3) kwamen volgende thema's aan bod: -

136

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

4.2 Vormingsactiviteiten Tabel 4-1 toont een overzicht van de vormingen waarvan Regionaal Landschap Rivierenland enige organisator, hoofdorganisator of medeorganisator was. In Bijlage 4 zijn de deelnemerslijsten opgenomen. Tabel 4-1 Vormingsactiviteiten 2012 Datum 11-01-12

Titel Rivierkenner sessie 1 Nijlen**

Omschrijving Kennismaking met de getijdenrivieren in het Rivierenland: Nete, Dijle, Zenne en Rupel

Deelnemers 50

12-01-12

Infoavond wandelgebied oost Heist-op-den-Berg**

14-01-12

Knotcursus Bonheiden*

Informatieavond over de nieuwe wandelkaarten in opmaak voor de inwoners van de betrokken gemeenten Opleiding 30 knotters in Rivierenland ikv knotboom zoekt kachel

25-01-12

Rivierkenner sessie 2 Lier**

08-02-12

Rivierkenner sessie 3 Boom**

Ontstaan en geologie van een riviersysteem, volksgeschiedenis en landschapsevolutie in het Rivierenland Biodiversiteit van zoetwatergetijdenrivieren.

29-02-12

Rivierkenner sessie 4 KleinWillebroek**

Geactualiseerd Sigmaplan: waterveiligheid en natuurinrichting hand in hand.

03-03-12

Rivierkenner excursie 1 boottocht**

Boottocht door het Rivierenland.

17-03-12

Rivierkenner excursie 2 Mechelen**

Water en samenleving stadswandeling)

gegidste

31-03-12

Rivierkenner excursie 3 Sigma**

Blik in de toekomst: bezoek aan het Lippenbroek (Hamme) en GOG Kruibeke-Bazel-Rupelmonde.

29-04-12

Voorjaarswandeling Rupelkleiroute*

10-05-12

Personeelsdag stad Mechelen*

20-05-12

Wandelhelpersfeest SintKatelijne-Waver*

22-05-12

Fietstocht Lessius Hogeschool Mechelen/Toerisme*

Wandeling ‘Rupelkleiroute’ (een themawandeling op Wandelnetwerk Rivierenland) met gids voor alle inwoners. Inwandeling door deel van het personeel van de stad Mechelen ter voorbereiding van de opmaak van de themalus-brochure op het Hombeeks Plateau. Jaarlijkse activiteit voor wandelhelpers van de wandelroutestructuren in RLRL: stavaza wandelproject, bedanking via hapje en drankje gevolgd door een geleide wandeling. Kennismaking werking RLRL door middel van fietstocht rond Mechelen.

03-06-12

Opening Zwaluwstraat Rumst***

Inhuldiging Molenveld zwaluwenstraat.

als

-+30

10-06-12

Zwaluwenfietstocht Lier***

Samen met NP De Wielewaal fietsten we de zwaluwen achterna te Lier.

22-09-12

Theorie Hoogstamboomgaarden Willebroek** Onderhoud poelen (Nijlen)**

Basiscursus hoogstamfruit: stappenplan naar een ecologische boomgaard (theorie)

Praktische cursus voor poeleigenaars

Praktijkcursus fruitbomen

13-10-12 03-11-12

Praktijk Hoogstamboomgaarden Itegem**

(met

Rumst

* RLRL enige organisator; ** RLRL hoofdorganisator; *** RLRL medeorganisator

137

Actie 33

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

4.3 Publieksactiviteiten Tabel 4-2 en Tabel 4-3 toont een overzicht van de publieksactiviteiten waarvan Regionaal Landschap Rivierenland enige organisator (*), hoofdorganisator (**) of medeorganisator (***) was, of aanwezig met infostand of toelichting op evenementen van derden (****). Tabel 4-2 Publieksactiviteiten 2012 Datum 04-03-12

Titel Plantactie The Lions***

24-03-12

Ophanging nesten Lier***

09-04-12

Scheldehappening Boom**

15-04-12 22-04-12

Opening Stuifzandrug Willebroek*** Erfgoeddag Fort van Walem***

22-04-12

Erfgoeddag Putte

05-05-12

Opening Echohuis Boom****

20-05-12

Wandeling Sint-Katelijne-Waver*

17-06-12

Opening Groene Longen Wandeling in Boom***

Omschrijving bijdrage RLRL Verschillende doelgroepen en het brede publiek actief betrekken bij plantactie + aanleveren plantgoed. Aanleveren en organisatie ophangen zwaluwnesten. Deelname overlegmoment, productie en plaatsing infobord: vissen in de Rupel, organisatie infodorp aan â&#x20AC;&#x2122;t Steencayken te Boom met infostands, Organisatie dagprogramma rond zoetwatergetijdenrivieren, zoetwatergetijdendiertjes en vissen in de Rupel Opening wandelpad op de stuifzandrug + productie en inhuldiging nieuw infobord. Ondersteuning organisatie erfgoeddag + infostand RLRL + RLRL zat aan het onthaal Ondersteuning Erfgoeddag in Putte, uitwerken fietsroute en opmaak brochure in samenwerking met Pasar Putte. Opmaak en realisatie permanente tentoonstelling werking RLRL RLRL organiseerde een gegidste wandeling langs de knooppunten van het Wandelnetwerk Rivierenland Realisatie en uitwerking brochure + medeorganisatie inhuldiging

01-0712-1609/12 02-09-12

Wandelzoektocht NP Mechels Broek zomer 2012***

Zoektocht in het Mechels Broek, RLRL ondersteunde het drukwerk

4riVIEREN Festival Nijlen**

05-09-12

Peter en meter avond Wandelgebied Pallieterland*

23-09-12

Langste en Leukste Wandeling, Willebroek*** Sappers Willebroek**

Organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van het regionaal landschap onder de aandacht brengt, het draagvlak voor natuur en landschap in de streek verhoogt, de zoetwatergetijdenrivieren in het Rivierenland in de kijker zet en de streekidentiteit verhoogt Zoektocht naar peters en meters voor de nieuwe wandelkaart, informatieavond over werking Infostand langs de Rupeldijk over werking RLRL Organisatie gelegenheid tot persen van meegebracht fruit tot sap Inhuldiging nieuwe kaart Wandelgebied Pallieterland, organisatie evenement en persmoment + promotie Wandelbox Rivierenland, infostand RLRL

29-09-12 30-09-12

Opening Wandelgebied Pallieterland**

Deelnemers 30

Actie 26

>500

100

400

+-250

+-100

>25

>100

38,41

>5.000

+-2.000

200

>200

138

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

18-11-12

Aanplanting Speelbos Rumst***

18-11-12

Bosaanplantactie Gasthuisbossen NP Sint-Katelijne-Waver*** Bosaanplantactie Brede Zeype NP Lier***

18-11-12

Plantacties met autochtone bomen en struiken + toelichting werking RLRL Plantacties met autochtone bomen en struiken + infostand PvH Plantacties met autochtone bomen en struiken + infostand PvH

300

9,26,36

>100

9,26

>100

9,26

* RLRL enige organisator; ** RLRL hoofdorganisator; *** RLRL medeorganisator, ****RLRL aanwezig op evenement van derden met toelichting of infostand Tabel 4-3 Bekendmakingen werking RLRL op evenementen/publieksactiviteiten van derden Datum 15-01-12

Titel Opening Trage Weg Terhagen

11-02-12 24-04-12

Contactdag ANKONA Zwaluwententoonstelling PTS Boom Dag van het park Ottertrotter Mechelen

27-05-12 24-06-12 01-07-12

Hoevefeesten ‘op het veld’ te Kessel (landelijke Gilden)

08-07-12 30-06-1230/09/12 26-08-12

Big Jump Mechelen Natuur.fietszoektocht Aartselaar-Rupelstreek Oogstfeesten Vrijbroekpark Mechelen Prominant

02-09-12 08-09-12

Heiste Landbouwdag Wiekevorst

22-09-12 30-09-12

Opening Watertoren Rumst Opening Speelbos Kruiskensberg

Omschrijving bijdrag RLRL Infostand RLRL + organisatie kinderactiviteit – maak een landschapsschilderij Infostand Antwerpse RL’en Uitleen en opbouw zwaluwententoonstelling + zwaluwworkshop Onbemande infostand Plant van Hier. Infostand RLRL met promotie 1m² fauna-akkers + natuureducatieve kinderanimatie Infostand Regionaal Landschap Rivierenland met promoten van Fauna-Akkers en Landschapsbelevenissen I. RLRL springt in Dijle RLRL schenkt wandelkaarten voor de winnaars fietszoektocht Infostand Regionaal Landschap Rivierenland met uitleg infostand werking Regionale Landschappen van Provincie Antwerpen Infostand Regionaal Landschap Rivierenland met promoten van Fauna-Akkers en Landschapsbelevenissen I. Infostand RLRL + deelname opening Deelname opening

Deelnemers >1000 >100 >300 >300 >25 >500

150 600 50(slecht weer) >3.000 >3.000

>250 >50

4.4 Terreinacties en acties gericht op participatie van derden aan natuurbehoud en KLE Tabel 4-4 toont een overzicht van de terreinacties en acties gericht op participatie van derden aan natuurbehoud en kleine landschapselementen waarvan Regionaal Landschap Rivierenland initiatiefnemer en trekker (*), actief maar geen initiatiefnemer (**) of ondersteunend (***) was. Tabel 4-4 Terreinacties en acties gericht op participatie van derden aan natuurbehoud en kleine landschapselementen 2012 Titel Zwaluwen**

Gemeente alle

Omschrijving Aanbieden nestgelegenheid voor zwaluwen; inventarisatie zwaluwkolonies

Amfibieën op pad**

alle

Vlinders**

Heist-opden-Berg

Ondersteuning amfibieën overzetacties in elke gemeente met overzetkits Verbetering en uitbreiding leefgebied via

Resultaat 2012 Uitleen zwaluwententoonstelling, zwaluwenworkshop, infoborden, opmaak zwaluwflyer… Uitbreiding overzetkits, oproep overzetters, opvolging resultaten Voorlopig geen extra beheerovereenkomsten

Actie 1

139

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

beheerovereenkomsten met grondeigenaars Verspreiding van autochtoon plantgoed voor hagen en houtkanten Herstel en aanleg van poelen

Hagen en houtkanten*

alle

Poelen*

alle

Hoogstamboomgaarden*

alle

Advies bij aanleg en herstel van hoogstamboomgaarden

Knotboom zoekt kachel*

alle

Vrijwillige knotters opleiden die in ruil voor brandhout knotten bij knotboomeigenaars

Fauna-akkers*

alle

Maïsakkerranden inzaaien met gevarieerde zaadmengsels

Autochtone bomen en struiken*

alle

Oogst autochtone zaden voor opkweek tot plantgoed; inventarisatie autochtone groeiplaatsen

Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen*

alle

Landschapsherstel omgeving wandelpaden*

alle

Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten***

alle

Landschapsanimator en landschapsteams*

alle

Voorleggen uniform voorstel subsidiereglementen voor KLE’s en zwaluwen Herstel en aanleg KLE en gebiedsgerichte projecten in de omgeving van de wandeltrajecten Afsluiten beheerovereenkomsten voor agro-milieumaatregelen op landbouwbedrijven Herstel van historische landschappen en klein bouwkundig erfgoed in relictzones en ankerplaatsen

Landschapsbeheerplan Kesselse Heide**

Nijlen

Uitvoering en communicatie Landschapsbeheerplan

Buiten-gewone plekjes*

alle

Wandelnetwerk en Wandelgebied Rivierenland*

Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Mechelen,

Opknappen en vergroenen van 50 locaties in de provincie Antwerpen door een participatieve benadering (betrekking brede publiek) Afstemming wandelaanbod; ontwikkeling en bewegwijzering wandelknooppuntennetwerk;

41 particulieren (3684 stuks plantgoed van zeven verschillende soorten) 4 poelen aangelegd en 3 poelen hersteld, poel ikv soortbescherming Niels Broek, sensibilisatie Advies voor nieuwe boomgaarden + aanplantingsplan boomgaarden Opleiding knotters, opstart knotteam Rivierenland, oproep knotaanbod, 415 knotbomen geknot op 21 locaties… Opstart project, overleg WBE’s, bestelling en aanbieden zaadmengsels, 12ha ingezaaid in RLRL, evaluatie, sensibilisatie… Beheerplan zwarte populier, sensibilisatiepakket PvH ikv bescherming autochtone groeiplaatsen, zaadoogst, bekendmaking Plant van Hier, aanplantingen, levering plantgoed Geen verdere acties omwille van gemeenteraadsverkiezingen Verschillende herstelprojecten rondom wandelpaden (aanleg en herstel KLE): 29 extra landbouwers met beheerovereenkomsten

Sensibiliserende acties en uitvoering terreinprojecten, promotie bestaand instrumentarium landschapsbeleid, herstel klein bouwkundig erfgoed, gebiedsgerichte projecten… Deelname beheercommissie opmaak landschapsbeheerplan, opmaak plan + terreinbezoeken, … Uitwerken projectvoorstel + indienen dossier

Wandelhelpersdag, realisatie en promotie wandelbox

140

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Wandelgebied Pallieterland*

St.-Kat.Waver, Bonheiden Lier, Nijlen, Berlaar, Putte en Heist-opden-Berg

aanmaak wandelkaarten en infoborden, opvolging Afstemming wandelaanbod; ontwikkeling en bewegwijzering wandellussengebied; aanmaak wandelkaarten, inspiratieboekjes en infoborden, opvolging

Themawandellussen**

Rumst, Boom, Mechelen

Uitwerken van themalussen op routestructuren (voorbeeldproject: Rupelkleiroute)

Landschapsbelevenissen*

Nijlen, Berlaar, Putte, Heistop-den-Berg

Speelbossen en speelzones**

alle

Fietsroute met haltes in het landschap, toegelicht in een brochure. Samenwerking sectoren landbouw, natuur, toerisme en gemeenten Opmaak inrichtingsplannen voor speelbos + ondersteuning uitvoering werken

Wandelgebied Pallieterland: realisatie (bewegwijzering, kaart en inspiratieboekje, infoborden…), peters en meters avond, opening op 30/9, nazorg en afwerking, Netevallei… Realisatie themalus ‘Groene longenwandeling in Boom’, plaatsen infobord Ecohuis, feestelijke opening en persmoment, voorbereiding lussen HP + indienen dossier KBS… Herdruk en verdere verdeling Landschapsbelevenissen I

Herstel poel speelbos Mechelen, officiële openingen speelbossen (SKW, Rumst, Nijlen), opvolging projectidee toegankelijke bossen……

* RLRL initiatiefnemer en trekker; ** RLRL actief maar geen initiatiefnemer; *** RLRL ondersteunend

141

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Relatie doelstellingen-activiteiten en geografische spreiding

Tabel 5-1 toont hoe de activiteiten en projecten in 2011-2012 van Regionaal Landschap Rivierenland corresponderen met de doelstellingen van regionale landschappen, zoals bepaald in het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08/12/1998. Tabel 5-1 Overzicht actiefiches RLRL 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen

x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x

x x x x x x x x x x

x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x

x x x x x

x x

x x x x

x x x x x x x

x x

x x x

x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x

x x x x x

x x x x

x x x x x x

x x x x x x x

Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen

Natuurrecreatie

Recreatief medegebruik

x x x

x x x x

Natuureducatie

Streekeigen karakter

Landschapszorg en erfgoed

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

Beheer, herstel en aanleg KLE

x x x x x x x x x x x x

Doelstellingen regionale landschappen Natuurbehoud

TITEL ACTIE Soortbescherming zwaluwen Amfibieën op pad (ondersteuning overzetacties) Vlinders Hagen en Houtkanten (promotie, aanleg en herstel) Poelen (promotie, aanleg en herstel) Hoogstamboomgaarden (promotie, aanleg en herstel) Knotboom zoekt kachel Fauna-akkers Autochtone bomen en struiken (zaadoogst, beheer en opkweek) Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Landschapsherstel omgeving recreatieve trajecten Bedrijfsplanner en beheerovereenkomsten Landschapsanimator en landschapsteams Herstel klein bouwkundig erfgoed Gebiedsgerichte projecten Landschapsbeheerplan Kessels Heide Streekontwikkeling Rupelstreek Buiten-gewone plekjes Optimalisatie wandelaanbod in Rivierenland Themalussen op wandelroutes Landschapsbelevenissen Speelbossen en speelzones, toegankelijke bossen Landschapskrant, website en e-nieuwsbrief Bekendmaking RLRL op evenementen van partners Educatieve activiteiten hoogstamboomgaarden Educatieve acties oogst en aanplant autochtone bomen Educatieve activiteiten poelen Opleiding Rivierenland-knotteam Educatieve activiteiten zwaluwen Otter-gespot Zoetwatergetijdenrivieren in de kijker Rivierfilms - Rupelfilm Opleidingsreeks Rivierkenner Onbekend onbemind? 4 riVIERen Publieke plantactie speelbos Rumst Plechtige opening speelbos Kruiskensberg Openingen wandeltrajecten Rivierenland Wandelhelpersdag Zomerzoektochten Wandelactiviteiten in Rivierenland Erfgoeddag Scheldehappening

2013

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Timing

2012

nr. actie

Acties Regionaal Landschap Rivierenland 2012-2013

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

142

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

In Fig. 5-1 wordt weergegeven hoe de activiteiten en projecten van Regionaal Landschap Rivierenland uitgevoerd in 2011 gespreid zijn over de verschillende gemeenten van het werkingsgebied. Projecten, vormingen, publieksactiviteiten en persmomenten zijn met puntvormige symbolen weergegeven; georganiseerde wandelingen, fiets- of boottrajecten met lijnvormige symbolen; en gebiedsgerichte projecten met vlakvormige symbolen.

Fig. 5-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLRL in 2012

143

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Financieel verslag

6.1 Balans en resultatenrekening 2011 Zie Bijlage 8: boekhoudkundig verslag van erkend accountant, proef- en saldibalans, fiscale balans 2012 Tabel 6-1 en Tabel 6-2 geven een overzicht van de resultatenrekening resp. balans van het boekjaar 2012. Tabel 6-1 Resultatenrekening RLRL 2012 Inkomsten en uitgaven 2012 DEBET / UITGAVEN 60

HANDELSGOEDEREN

603

onderaannemingen grondwerken

CREDIT / INKOMSTEN 19.372,14

7.615,23

OMZET

32.539,36

Restfinanciering poelen

10.530,13

Restfinanciering hoogstamfruithagen-houtkanten Restfinanciering autocht. plantgoed

604

aankopen autochtoon plantgoed/publicaties

11.756,91

DIENSTEN EN DIVERSE GOEDEREN

6100

Huur en huurlasten huisvesting

1.306,71

Wandelkaarten

6100

Huur en huurlasten cursusruimten en machines

1927,27

Restfinanciering klein bouwkundig erfgoed

6100

Onderhoud en herstellingen

213.351,32

998,25

6100

Aannemers

88.483,80

6103

Boekhouder

435,6

6103

Sprekers-gidsen-begeleiders activiteiten

6103

Sociaal secretariaat

6103

cursus rivierkenner bijdrage activiteiten(Floriade uitstap)

667,72 3.846,85 13.930,61 616,55 2550,00 397,5

1141,4 LIDGELD, SCHENKINGEN, LEGATEN EN SUBSIDIES Gemeenten jaarbijdragen/ projectsubsidie Provincie basissubsidie/projectsubsidie

552.414,65

2.998,11

Ereloon maaltijdcheques

418,34

730

6103

Administratie

148,17

731

6103

Lidgelden

440

731

ANB basissubsidie

38.882,75

6103

Interventies

453,3

731

Uitbreiding toelagen gemeenten

59.316,98

6103

Fotografie

118,90

731

PDPO subsidies

13.718,50

6103

Schoonmaak huisvesting

1.630,48

731

OE subsidie landschapsanimator

50.000,00

6103

Stagiairs

2.541,00

6103

Muzikanten

530,42

6104

Kantoorbenodigdheden

801,28

6104

Computers, andere hardware en software

6104

Boeken, publicaties, kaartmateriaal, fotokopieën

OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN

6104

Verzendingskosten, postzegels

1185,15

6104

Dienstverplaatsingen en parking personeel/vrijwilligers

6.151,28

6104

vzw-kosten

FINANCIËLE OPBRENGSTEN

6105

Verzekeringen (niet personeel)

6107

Telefonie

6108 6108 6108 6108

Advertenties & publiciteit - documentatie & druk Advertenties & publiciteit – catering/ geschenken/relatiegeschenken Advertenties & publiciteit tentoonstelling/infoborden Advertenties & publiciteit - opleidingen

196.719,45 180.018,20

3062,14 340,59

176,2

527,21

3.549,78

312,26 2.208,30 26.279,33 3.099,77 28.003,03 625,82

144

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

6108

Advertenties & publiciteit - landschapskrant

6108

Advertenties & publiciteit - nieuwsbrief

6108

Advertenties & publiciteit - evenementen

6108

Educatieve uitstappen

6110

Bureelbenodigdheden - klein

6110

Klein gereedschap allerlei /sanitaire benodigheden

754,48

6110

Klein gereedschap (project amfibieën)

405,00

6110

Klein gereedschap (wandelproject)

721,00

6110

Klein gereedschap (zwaluwproject)

5.697,68

6110

Klein gereedschap (educatie)

BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN EN PENSIOENEN

AFSCHRIJVINGEN, WAARDEVERMINDERINGEN EN VOORZIENINGEN

ANDERE BEDRIJFSKOSTEN

FINANCIËLE KOSTEN

OVERBOEKING

TOTAAL DEBET

36.205,76 98,01 1.046,75 702,50 1.745,51

62,46 274.322,27 3.201,31 83,12 691,47 78.009,37 TOTAAL CREDIT

589.031,00

Tabel 6-2 Balans RLRL 2012 Balans 2012 ACTIEF 2 24 28

OPRICHTINGSKOSTEN, VASTE ACTIVA, VORDERINGEN > 1 J Bureelmaterieel, meubilair en rollend materieel in volle eigendom Diverse waarborgen

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

PASSIEF 12.231,82 3.348,82 8.883,00

37.325,33

Handelsdebiteuren

13.894,94

4 9

Af te grenzen kosten (voorraad)

23.430,39

GELDBELEGGINGEN EN LIQUIDE MIDDELEN

412.577,50

Op meer dan een jaar

198.916,58

Standaard banken

213.006,18

Kas

TOTAAL ACTIEF

1 1 4 1 6

4 4 4 4 5 4 9

EIGEN VERMOGEN, SCHULDEN

VOORZIENINGEN

Overgedragen resultaat Voorzieningen verpl.

pensioenen

251.902,46 176.902,46

soortgelijke

VORDERINGEN EN SCHULDEN OP < 1 JAAR

75.000

210.232,19

Leveranciers

50.871,36

Personeelsvoorzieningen

23.950,83

Over te dragen opbrengsten

135.410,00

654,74 462.134,65

TOTAAL PASSIEF

462.134,65

De inkomsten in 2012 bestonden hoofdzakelijk uit gemeentebijdragen, provinciale subsidies voor basiswerking, een toelage van Stad Mechelen, basissubsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos, subsidies van Onroerend Erfgoed, projectsubsidies van de provincie en inkomsten uit de verkoop van wandelkaarten. De uitgaven bestonden voornamelijk uit personeelskosten en kosten verbonden aan de werking van het secretariaat en projecten. De vzw heeft op 31/12/2012 nog 37.325,33 € aan openstaande vorderingen: van handelsdebiteuren (13.894,94 €) en voorraadwaarde (23.430,39 €), en is nog 210.232,19 € schuldig: aan leveranciers (50.871,36 €), voorzieningen voor vakantiegeld (23.950,83€, conform de loonlastdocumenten van het sociaal secretariaat), en voorzieningen voor projecten waarvan een deel van de subsidies reeds in 2012 uitbetaald werden (DMN Provincie Antwerpern) en voorzieningen voor

145

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

verwachte tekorten nu de extra toelage van de stad Mechelen stopgezet werd – zie ook begroting 2013 (totaal 135.410,00 €). Het boekjaar 2012 wordt afgesloten met een positief resultaat van 78.009,37€, dat opgeteld bij het overgedragen resultaat van 2011 (98.893,09€) aanleiding geeft tot een resultaat van 176.902,46€. Samen met de voorzieningen pensioenen en soortgelijke zoals sociaal passief (75.000 €) komt dit neer op 251.902,46€. Op het einde van 2012 stond er 213.006,18€ euro op de bankrekeningen. Het vermogen van de vzw komt neer op 462.134,65€. In het verslag van de erkend accountant over de jaarrekeningen van 2012 wordt aangegeven dat de boekhouding van de vzw werd onderzocht over de periode 01/01/2012 t/m 31/12/2012 aan de hand van de voorgelegde bewijsstukken. De accountant bevestigt dat de boekhouding is gevoerd volgens de huidige wettelijke normen en dat de balans met balanstotaal van 462.134,65€ en de resultatenrekening met een positief resultaat van 78.009,37€ de financiële toestand en de resultaten van de vzw waarheidsgetrouw weergeven.

6.2 Begroting 2013 Zie Bijlage 8 en Tabel 6-3: begroting 2013 De inkomsten in 2013 zijn begroot op 530.524,13€, bestaande uit de transfer van het vorig boekjaar, gemeentebijdragen (77.650,25€), provinciale subsidies (107.000 €), subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos (62.770,59 €), subsidies Agentschap Onroerend Erfgoed (100.000€). Voor 2013 werden ook de reeds goedgekeurde subsidiebedragen voor een aantal geplande projecten in 2013 (DMN – LNE – PDPO – TVL) mee opgenomen. Op deze manier tracht RLRL reeds een deel van de vroegere extra toelage van stad Mechelen te compenseren. De uitgaven in 2013 zijn verdeeld over loonkosten voor een 7-koppig team (318.000 € - 1 persoon neemt voltijds ouderschapsverlof, verlof en onbetaald verlof), werkingskosten (23.000€), aanmaak en helft bedelingskosten van 2 landschapskranten (27.000 €), reeds geplande prefinanciering voor subsidieprojecten en andere diverse projectkosten (79.974,13€). Er wordt ook een bedrag voorzien voor provisie vakantiegeld (24.000 €), opbouw van het sociaal passief (20.000 €), en verenigings- en financiële kosten (1050€). Tabel 6-3 Begroting RLRL 2013 Begroting 2013 INKOMSTEN 79 73

TRANSFER VORIG BOEKJAAR SUBSIDIES Basissubsidie 12 gemeenten

401.129,76 61 WERKINGSKOSTEN 77.650,25

318.000,00 23.000,00

27.000,00

Basissubsidie Agentschap voor Natuur en Bos

107.000,00 61 PROJECTKOSTEN 0,00 landschapskranten 61.564,51 projecten divers

Subsidie Agentschap Ruimte en Erfgoed

100.000,00

projecten landschapsanimator

40.000,00

62 FISCALE PROVISIE VAKANTIEGELD

24.000,00

Basissubsidie provincie Toelage stad Mechelen

projectmiddelen Provincie Antwerpen projectmiddelen LNE draagvlakverbreding projectmiddelen PDPO projectmiddelen TVL en TRP 70

UITGAVEN 78.009,37 62 PERSONEELSKOSTEN

22.000,00 7.500,00 31.800,00 25.000,00

OMZET

20.000,00 62 OPBOUW SOCIAAL PASSIEF

Restfinanciering particulieren

15.000,00 64 ANDERE VERENIGINGSKOSTEN

Inkomsten wandelkaarten TOTAAL INKOMSTEN

79.974,13

5.000,00 65 FINANCIELE KOSTEN 530.524,13 TOTAAL UITGAVEN

20.000,00 300,00 750,00 530.524,13

146

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Wegens de besparingen bij de Vlaamse overheid bedragen de subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos en de subsidies van het Agentschap Ruimte en Erfgoed minder dan de oorspronkelijk verwachte bedragen zoals opgenomen in de meerjarenbegroting van het erkenningsdossier (zie ook verder). De extra toelage door de stad Mechelen is ook niet meer opgenomen in de begroting omdat deze afliep in 2012. Aangezien RLRL nog maar sinds 1 december 2010 voorlopig erkend is door de minister bevoegd voor leefmilieu en sinds 18 juli 2011 erkend is door de minister bevoegd voor onroerend erfgoed, betekenen deze besparingen vooral een beperking van de uitbouw van ons jong regionaal landschap, eerder dan bijvoorbeeld een noodgedwongen personeelsinkrimping. Op lange termijn dient er dan ook uitgegaan te worden van een beperktere groei tegenover de oorspronkelijk verwachte. In de begroting van 2013 zijn de verminderde subsidiebedragen opgenomen. Voor 2013 kunnen de inkomsten min of meer gehandhaafd worden omwille van een aantal goedgekeurde subsidiedossiers. Deze vereisen weliswaar extra personeelsinzet.

6.3 Aanwending verminderde subsidies subsidiërende overheden Sinds 1 december 2010 is Regionaal Landschap Rivierenland voorlopig erkend door de minister bevoegd voor leefmilieu en sinds 18 juli 2011 door de minister bevoegd voor onroerend erfgoed. RLRL ontvangt naast de structurele subsidies van de aangesloten gemeenten en de provincie Antwerpen, nu ook subsidies van het Agentschap voor Natuur en Bos en het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid. Deze middelen worden aangewend om de personeels- en werkingskosten van het huidige vaste team (6 VTE met contract van onbepaalde duur: wnd. coördinator, 2 projectmedewerker, PDPOprojectmedewerker, landschapsanimator en communicatiemedewerker), en een basisprojectwerking te garanderen. Extra projecten worden indien mogelijk gefinancierd met aparte subsidies (bv. subsidies van gemeenten, subsidies van de provincie, Toerisme Vlaanderen, Interreg, Europa, Vlaamse overheid zoals VLM - LNE - …) Toelichting bij de subsidies van de Vlaamse Overheid: • Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) voorziet volgens het uitvoeringsbesluit vanaf het moment van voorlopige erkenning in principe een jaarlijkse subsidie van zo’n 80.462,54€ (bedrag o.b.v. indexering 2010) voor een regionaal landschap met de grootte van Regionaal Landschap Rivierenland. Wegens besparingen werd deze subsidie met zo’n 20% verminderd en bedraagt in 2012 slechts 64.804,58€. In 2013 verlaagt deze subsidie waarschijnlijk nogmaals met 5%. De subsidies van het ANB worden geïnvesteerd in loon- en werkingskosten en projectkosten voor natuurgerelateerde projecten. De verminderde subsidies hebben tot gevolg dat minder middelen in personeel, werking en projecten kunnen worden geïnvesteerd. Voor RLRL heeft dit vooral een beperkend effect op de groei. • Het Agentschap Onroerend Erfgoed voorzag in het verleden voor regionale landschappen een subsidie voor een landschapsanimator vanaf het eerste volledige jaar na ingaan van de voorlopige erkenning. In december 2010 werd echter een nieuw uitvoeringsbesluit goedgekeurd door de Vlaamse regering, dat bepaalt dat regionale landschappen die hun voorlopige erkenning behaalden na 1 januari 2010, voor 1 juni van het jaar volgend op hun voorlopige erkenning door de minister bevoegd voor leefmilieu, een erkenningsdossier moeten indienen bij de minister bevoegd voor onroerend erfgoed. Dit erkenningsdossier dient o.a. een visienota over de werking rond landschappen te bevatten, en een werkprogramma voor het komende jaar. Pas in het jaar volgend op goedkeuring van dit dossier kan een regionaal landschap aanspraak maken op subsidies. Deze bestaan uit een basisbedrag van 90.000 €, vermeerderd met 5.000 € per volledige schijf van 5.000 ha relictzone of ankerplaats. Voor RLRL komt dit in totaal neer op 100.000 € (ipv de vroeger voorziene 125.733 €), bestemd voor loonkosten voor een landschapsanimator, werkingskosten en projectkosten (uitvoering via zogenaamde landschapsteams). De landschapsanimator heeft als taak het stimuleren, bemiddelen en motiveren van overheden en particulieren (landbouwers, grondeigenaars en grondgebruikers…) tot het meewerken aan of realiseren van concrete thematische en gebiedsgerichte projecten en acties (in ankerplaatsen en relictzones) inzake landschapszorg, met inzet van het bestaande instrumentarium van het landschapsbeleid. De bedoeling is om flexibel te werken en in te gaan op kansen die zich aanbieden en te werken op maat van het werkingsgebied van het regionaal landschap. 147

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Aanbevelingen adviserende instanties

Bij de beoordeling van het dossier ter aanvraag van de voorlopige erkenning van Regionaal Landschap Rivierenland vzw werd door de adviserende instanties (gewestelijke MINA-raad, provinciale dienst van het Agentschap voor Natuur en Bos en centrale diensten van het Agentschap voor Natuur en Bos) een aantal adviezen geformuleerd. RLRL dient deze adviezen ter harte te nemen en te rapporteren over de inspanningen om eraan tegemoet te komen. Hieronder worden de betreffende aanbevelingen opgesomd. In de periode van voorlopige erkenning zal stelselmatig aan de opvolging van deze aanbevelingen gewerkt worden en zal in het jaarverslag telkens teruggegrepen worden naar deze aanbevelingen. In 2012 ontving Regionaal Landschap Rivierenland echter begin december 2012 de brief met adviezen van ANB betreffende de evaluatie van de werking 2011 van RLRL. Deze zullen besproken worden op de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering op 21/02/2013. De antwoorden en tegemoetkomingen zijn weergegeven in volgende paragraaf. Het laatste advies van de Minaraad ging over de werking van de regionale landschappen in 2011 dateert van september 2012.

7.1 Aanbevelingen betreffende de bestuursorganen 7.1.1 Algemene Vergadering Algemene Vergadering De Minaraad wijst op het grote aandeel van groep C (erkende vertegenwoordigers voor landbouwtoerisme-wildbeheer): groep C maakt 43% van het totaal aantal leden uit, en binnen groep C bestaat 48% uit vertegenwoordigers van de toeristische sector. Deze groep kent hierdoor de op één na grootste procentuele vertegenwoordiging in de Algemene Vergadering van alle regionale landschappen. De Raad besluit dan ook dat een evenwichtige inspraak- en taakverdeling extra bewaakt zal moeten worden. Tevens merkt de Minaraad op dat de landeigenaars niet expliciet zijn opgenomen in de Algemene Vergadering. Aangezien bos een significant areaal bestrijkt in de provincie Antwerpen, zijn de boseigenaars niet voldoende vertegenwoordigd. De Raad van Bestuur ziet het niet als een nadeel dat een zo breed mogelijke groep van organisaties lid kan zijn van de AV. Mogelijk kan aan een aantal organisaties gevraagd worden of ze willen overgaan van vast lid naar geassocieerd lid; op die manier krijgen ze evenveel informatie en hebben in de praktijk nog evenveel kans om input te leveren. Bosgroep Zuiderkempen is als geassocieerd lid toegetreden tot de Algemene Vergadering sinds 17/02/2011. Daarmee zijn nu alle bosgroepen die actief zijn in het werkingsgebied van RLRL vertegenwoordigd (Bosgroep Antwerpen-Zuid was al geassocieerd lid sinds de oprichting van RLRL op 03/07/2008).

7.1.2 Raad van Bestuur Volgens het verslag van de Algemene Vergadering van 3 juli 2008 is uitgegaan van een maximale invulling van de Raad van Bestuur. Het ANB - centrale diensten vindt dat een Raad van Bestuur die uit 80% van de stemgerechtigde leden van de Algemene Vergadering bestaat in verhouding tot de AV te omvangrijk is. Volgens de vzw-wetgeving moet de AV minstens 1 lid meer tellen dan de RvB, op dat vlak is er dus geen wettelijk probleem. En ook al klopt het dat een omvangrijke RvB nadelen heeft op vlak van discussievoering en besluitvorming, is het regelmatig en structureel betrekken van een brede groep organisaties toch ook erg belangrijk voor het regionaal landschap. Het is wel belangrijk dat de leden van de RvB regelmatig de vergaderingen bijwonen of minstens een geldige volmacht geven. Omwille van de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 was het niet opportuun om de Raad van Bestuur af te slanken en bijvoorbeeld een bestuurlijk overleg in te voeren. Met de nieuwe afvaaardiging van groep A zal er in 2013 actief gepraat worden over mogelijke formules om een afslanking te bevorderen.

7.1.3 Dagelijks Bestuur De samenstelling van het Dagelijks Bestuur bestaat uit drie vertegenwoordigers van groep A (provincie en gemeentebesturen), één vertegenwoordiger van groep B (erkende milieu- en natuurverenigingen) en één vertegenwoordiger van groep C (erkende vertegenwoordigers voor landbouw-toerisme-wildbeheer). Het ANB-Antwerpen wijst erop dat de verdeling van de leden van het Dagelijks Bestuur best niet te sterk 148

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

afwijkt van deze van de Raad van Bestuur. Dit zou tot een oververtegenwoordiging kunnen leiden van een bepaalde groep in de beslissingen. In 2013 werd er een nieuw Dagelijks Bestuur gekozen tijdens de Algemene Vergadering bestaande uit twee vertegenwoordigers van groep A (provincie en gemeentebesturen), één vertegenwoordiger van groep B (erkende milieu- en natuurverenigingen) en één vertegenwoordiger van groep C (erkende vertegenwoordigers voor landbouw-toerismewildbeheer). Op deze manier is de oververtegenwoordiging van groep A beperkter dan voorheen.

7.1.4 Algemeen Het Regionaal Landschap moet voldoende een eigen identiteit ontwikkelen en kan geen instrument worden van het provinciaal of gemeentelijk beleid. Hierover waakt de Raad van Bestuur. Het Regionaal Landschap moet streven naar een meer evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in haar bestuursorganen. De vzw kan zich hiervoor inspireren op de 1/3-regel die van toepassing is bij de Vlaamse overheid. Momenteel zetelen 21 vrouwen en 75 mannen als effectief en plaatsvervangend vertegenwoordiger van de vaste leden in de AV (22% vrouwen), 8 vrouwen en 6 mannen als effectief en plaatsvervangend vertegenwoordiger van de adviserende leden in de AV (57% vrouwen), 1 vrouwen en 21 mannen als effectief en plaatsvervangend vertegenwoordiger van de geassocieerde leden in de AV (5% vrouwen), 8 vrouwen en 31 mannen in de RvB (20% vrouwen) en 1 vrouw en 4 mannen in het DB (20% vrouwen). De verhouding 1/3 wordt dus meestal niet gehaald; het is namelijk moeilijk om vrouwelijke vertegenwoordigers te vinden. Het Regionaal Landschap zit nog in de groeifase. Gelet op de toename van het personeelsbestand (landschapsanimator) en de projectmiddelen in de begroting van 2012 wordt een verdere groei in het aantal terreinrealisaties noodzakelijk geacht. Het klopt dat ook het personeelsbestand is toegenomen sinds de opstart van het regionaal landschap. Dit uit zicht zeker in het aantal terreinrealisaties. In 2012 werd er ook een communicatiemedewerker aangeworven ter ondersteuning van de huidige projectmedewerkers en de communicatie van hun projecten. Eind 2012 kon RLRL in kader van het PDPO project Buitengewone plekjes een extra medewerker aanwerven. De uitvoering maar ook de coördinatie van het project in de Provincie Antwerpen is de taak van RL Rivierenland. Regionaal Landschap Rivierenland dient haar werking meer te ‘verkopen’ zodat het draagvlak bij bepaalde gemeenten of organisaties nog verder toeneemt. In 2012 werd er ook een communicatiemedewerker aangeworven ter ondersteuning van de huidige projectmedewerkers en de communicatie van hun projecten. Deze communicatiemedewerker organiseerde ook mee het eerste eigen rivierenfestival van RLRL in samenwerking met al de partners van het regionaal landschap. Verder is RLRL er zich van bewust dat de communicatie naar de (verschillende diensten) gemeenten extra aandacht nodig heeft. Hier zal in 2013 ook extra aandacht aan besteed worden door middel van toelichtingen over de werking van RLRL specifief aan de (nieuwe) gemeentebesturen. De Minaraad meldt volgende blijvende aandachtspunten: de opvolging van lopende en gefinaliseerde projecten en het expliciet besteden van aandacht aan de instandhoudingsdoelstellingen. Regionaal Landschap Rivierenland gaat akkoord met deze aandachtspunten. Een voorbeeld van opvolging is terug te vinden bij het project poelen. Van bij de opstart van het project werd er vooropgesteld dat aangelegde en herstelde poelen minstens om de drie jaar bezocht zullen worden; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie van de poel en de vegetatie beschreven en i.s.m. met de plaatselijke amfibieënliefhebbers gemonitord. Dit zal voor de eerste maal op gezet worden voor de 12 poelen die in 2010 werden aangelegd en hersteld. Met betrekking tot de aandacht voor instandhoudingsdoelstellingen zie hoofdstuk 8.

149

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

7.2 Aanbevelingen betreffende het werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Rivierenland strekt zich uit over 12 aaneengesloten gemeenten. In het erkenningsdossier worden bijkomend nog acht extra gemeenten vermeld die landschappelijk aansluiten bij het werkingsgebied. Om landschappelijke volledigheid na te streven, is de Minaraad er voorstander van om deze gemeenten in de toekomst in het werkingsgebied op te nemen, op voorwaarde dat dit lokaal gedragen wordt en een duurzame ontwikkeling van de betrokken open ruimte ten goede komt. Het ANB - centrale diensten merkt bij deze uitbreidingsperimeter op dat de gemeente Zemst momenteel deel uitmaakt van het erkend Regionaal Landschap Groene Corridor. Zoals de Minaraad in zijn advies heeft aangegeven, is naast het landschappelijke criterium ook de affiniteit die een gemeente heeft met een regio van belang. Dit biedt de beste perspectieven op een ‘duurzaam samenwerkingsverband’. In artikel 5 van de statuten wordt de gemeente Duffel vermeld als behorende tot het werkingsgebied terwijl deze gemeente niet is toegetreden tot het samenwerkingsverband. Het ANB - centrale diensten is van mening dat ten laatste tegen de aanvraag van een definitieve erkenning van het regionaal landschap hierover duidelijkheid moet zijn. Indien de gemeente Duffel in de loop van de periode van voorlopige erkenning niet toetreedt, moeten de statuten ook in die zin worden aangepast. Het regionaal landschap dient tijdens de duur van de voorlopige erkenning de nodige initiatieven te ondernemen voor de aansluiting van de gemeente Duffel bij het samenwerkingsverband. Sinds de gemeenteraadsverkiezingen in 2012 is er opnieuw contact opgenomen met de gemeente Duffel. RLRL gaf op 8 februari 2013 een toelichting aan een deel van het schepencollege en de milieuambtenaar van de gemeente Duffel over haar werking en mogelijkheden tot toetreding van de gemeente tot het Regionaal Landschap. Deze vraag komt in maart 2013 op het schepencollege en gemeenteraad..

7.3 Administratieve aanbevelingen Het regionaal landschap neemt de opmerkingen geformuleerd in de adviezen en het eindadvies ter harte. Het regionaal landschap neemt binnen de maand na haar erkenning contact op met de provinciale dienst Antwerpen van het ANB om de nodige afspraken te maken over het opstarten van een structureel overleg tussen de coördinator van het regionaal landschap en het ANB. Hiertoe werd contact opgenomen met het ANB. Vanuit het ANB werd voorgesteld om op de reeds bestaande manier te blijven overleggen. Het regionaal landschap rapporteert herkenbaar en afzonderlijk over de basistaken die het regionaal landschap uitvoert in het kader van haar basisfinanciering. Dit zal zo worden opgenomen in de jaarverslagen. Het herhalen van statutaire bepalingen in een Huishoudelijk Reglement moet vermeden worden. Het huishoudelijk reglement zal worden aangepast zodat er geen herhalingen meer in voorkomen. De Raad van Bestuur geeft tijdens de vergadering van 16/06/2011 het mandaat hiervoor. Het ANB beschouwt de geografische aanduiding van terreinrealisaties of -aanvragen als een meerwaarde aangezien dit enerzijds opvolging mogelijk maakt van de projecten en anderzijds ook weergeeft waar het regionaal landschap actief is. Dit wordt reeds zo gedaan in de jaarverslagen en zal verder zo gedaan worden. De provinciale dienst ANB-Antwerpen doet de suggestie om de vergaderingen van de Raad van Bestuur alternerend te laten plaatsvinden in een van de gemeenten uit het werkingsgebied. e e e Dit wordt sinds 2011 zo gedaan: de 1 RvB vond plaats in Boom; de 2 in Bonheiden; de 3 in Lier; de e e 4 in Berlaar. Het principe werd ook aangehouden in 2012: 1 RvB vond plaats in Sint-Katelijnee e e Waver, 2 RvB vond plaats in Rumst, 3 RvB vond plaats in Nijlen en de 4 in Mechelen. Het ANB-Antwerpen stelt vast dat in de meerjarenbegroting het budget voor projecten niet toeneemt. Er mag evenwel verwacht worden dat met een toename van het personeel en een uitbreiding van de 150

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

werking er meer projectmiddelen gegenereerd worden. Dit zal moeten blijken uit de jaarprogramma’s. De provinciale dienst beveelt ook aan om bij de begrotingsopmaak een voorzichtige inschatting te maken van de inkomstenzijde omwille van besparingen op de overheidsfinanciën. De inkomsten worden begroot op basis van het bedrag verminderd met het besparingsbedrag.

7.4 Inhoudelijke aanbevelingen en suggesties Het regionaal landschap besteedt bij de uitvoering van haar werkingsprogramma 2010-2013 aandacht aan haar basistaken die zich situeren binnen het doelgroepenbeleid van het natuurbehoud. Deze taken dienen een essentieel en herkenbaar onderdeel uit te maken van de werking van het regionaal landschap. Hiervan wordt verder werk gemaakt. De Minaraad wijst op het voorkomen van stedelijke kernen zoals Mechelen in het werkingsgebied. De Raad benadrukt dat deze kernen -ook al heeft een dergelijke stadsomgeving in se minder natuurpotentieel in vergelijking met de omringende landelijke omgeving- een uitermate belangrijke rol hebben in de draagvlakverbreding en sensibilisatie voor natuurbeleving- en ontwikkeling in de periurbane omgeving. Gezien deze verstedelijkingsdruk in het werkingsgebied, is het belangrijk dat het regionaal landschap ook initiatieven uitwerkt die op een positieve manier omgaan met deze potentiële bedreiging van de open ruimte. RLRL zal extra aandacht besteden aan deze uitdaging. Buiten de riviervalleien zijn er ook nog tal van verspreid liggende (openbare) bossen, kasteelparken en kleine landschapselementen aanwezig die een grote uitdaging vormen voor Regionaal Landschap Rivierenland. RLRL zal zoeken naar extra kansen rond deze thema’s. De ontwikkeling en het in kaart brengen van recreatieve trajecten maakt ook dat er een inventarisatie bestaat van de vaak verspreide bossen en kleine landschapselementen. De ontwikkelde kaarten zijn een communicatiemiddel om de groene elementen in de kijker te zetten en op die manier het draagvlak voor landschapszorg te vergroten. In 2012 werden er opnieuw inrichtingsplannen uitgewerkt zowel voor bosaanplantingen als voor speelbossen. Daarnaast geeft de provinciale dienst van het ANB nog enkele suggesties mee voor bijkomende acties (in de evaluatie van het dossier ter voorlopige erkenning alsook in de evaluatie van de werking van 2010): de aanleg van oeverzwaluwwanden in de vallei van de Rupel (eventueel in samenwerking met Regionaal Landschap Schelde-Durme), de aanleg van kleine landschapselementen als verbindingselementen tussen de forten -overwinteringsplaatsen voor vleermuizen- en de omliggende jachtgebieden van de vleermuizen, een voortgezette aandacht voor de bescherming van de bruine vuurvlinder, actieve prospectie voor poelaanleg en -herstel i.k.v. soortbescherming van bv. kamsalamander en rugstreeppad, de locatie van de aandachtsgebieden voor beheerovereenkomsten met landbouwers, meer aandacht voor landschapsherstel in de omgeving van de wandelpaden. Omtrent de locatie voor de oeverzwaluwenwand in de Rupelstreek (dit zou gaan over grondresten in bedrijvenzones in de omgeving van het kanaal Brussel-Willebroek) zal RLRL deze mogelijkheid onderzoeken. In 2013 zal er werk gemaakt worden van een realisatie van een oeverzwaluwwand in de Rupelstreek. Wat betreft vleermuizen: RLRL zal de mogelijkheden nagaan. Wat betreft de bruine vuurvlinder: RLRL zal in 2013 opnieuw een verhoogde aandacht voor dit project hebben. Wat betreft poelen i.k.v. kamsalamander en rugstreeppad: RLRL zoekt via de werkgroep natuur van het Strategisch Project Rupel mee naar kansen om de rugstreeppad meer leefruimte te geven via instandhouding/uitbreiding van o.a. voortplantingspoelen. Voor de kamsalamander zal RLRL in 2012-2013 verschillende voorstellocaties voor poelaanleg behandelen. Wat betreft de locaties van aandachtsgebieden voor beheerovereenkomsten: zie kaartje bij actiefiche 12. Wat betreft landschapsherstel in de omgeving van de wandelpaden: zie actiefiche 11. Het regionaal landschap zorgt bij de uitvoering van het werkprogramma voor de nodige afstemming met reeds bestaande initiatieven zoals SIGMA en ‘IHD Kleine Nete’. De Kleine Netevallei is voor een deel gesitueerd in het Habitatrichtlijngebied ‘Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden’. ANB-Antwerpen wijst erop dat er bij de uitvoering van het werkprogramma dient afgestemd te worden op de instandhoudingsdoelstellingen die in ontwerp zijn bij het ANB. 151

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Hier zal RLRL aandacht aan besteden. In het kader van het Geactualiseerd Sigmaplan werd reeds uitvoerig gecommuniceerd bij de opmaak van de Rupelfilm en tijdens ‘Trefdag Rivierenland’. RLRL maakt ook deel uit van de SIGMA thematische subwerkgroep ‘natuur en recreatie’. In 2012 kwam het Sigmaverhaal uitvoerig aan bod in de ‘Opleidingsreeks Rivierkenner’. Ook op 4riVIERENfestival werd er een infostand opgezet over SIGMA. Fauna-akkers: ANB Provincie Antwerpen geeft volgende aandachtspunten bij de uitvoering: begeleiding van de WBE’s rond een goede locatiekeuze (bosdecreeet – vergunningen – ontheffingen) en het bijhouden van de locaties in GIS als evaluatie van het project o.a. in relatie tot natuurverbinding en IHD’s. De ingezaaide akkerlocaties worden bijgehouden in GIS. 2012 was het eerste jaar dat RLRL faunaakkers promootte in haar werkingsgebied. In 2013 zal er (nog) stricter toegekeken worden op de nauwkeurigheid en accuraatheid van de ingevulde fiches met betrekking tot de akkers. Opnieuw maken terreinbezoeken deel uit van het project. Streekontwikkeling Rupelstreek: De rol van het RLRL ligt niet in het uitwerken en afstemmen van visies binnen het Strategisch project Rupelstreek. Het kan – in een latere fase – wel bijdragen tot de uitvoering van bepaalde acties RLRL neemt nota van dit advies en zal hiermee rekening houden in haar werking. Ontwikkeling ‘wandelnetwerk Rivierenland’ en ‘Wandelgebied Rivierenland’: de rol van een RL ligt in eerste instantie in de landschappelijke aankleding van de wandelnetwerken en niet zozeer de realisatie van het recreatief netwerk zelf. In 2012 finaliseerde RLRL haar Wandelbox Rivierenland. Dit maakt dat er vanaf nu een duidelijk recreatief netwerk bestaat dat (verder) landschappelijk ingekleed kan worden. In 2012 werden reeds een aantal landschapszorgprojecten en herstel van klein onroerend erfgoed gerealiseerd langsheen de recreatieve paden doorheen Rivierenland. Ook werd er een nieuwe themalus in Boom uitgewerkt. Eind 2012 werden de voorbereidingen voor themalussen in het Hombeeks Plateau opgestart.

152

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Instandhoudingsdoelstellingen in RLRL

De Habitat- en Vogelrichtlijn vormen samen de hoeksteen van het Europese natuurbeleid. Dit werd opgebouwd rond twee pijlers: enerzijds het Natura 2000 netwerk van beschermde gebieden en anderzijds het strikte systeem van soortbescherming. De richtlijnen hebben tot doel het beschermen en herstellen van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna, waarbij de nadruk ligt op habitats en soorten die op het Europese niveau bedreigd zijn. Deze zijn in de bijlagen van de richtlijnen opgesomd. Bijlage II van de habitatrichtlijn bevat dieren plantensoorten waarvan de instandhouding de aanwijzing van speciale beschermingszones vereist. Bijlage IV bevat dieren plantensoorten die strikt moeten worden beschermd. Bijlage V bevat dieren plantensoorten waarvan het onttrekken aan de natuur en de exploitatie kunnen worden onderworpen aan beheersmaatregelen. De Europese regelgeving is omgezet in Vlaamse wetgevingen. Een essentieel onderdeel ervan is de realisatie van een Europees ecologisch netwerk van beschermde gebieden, het Natura 2000 netwerk. In die gebieden, “Speciale beschermingszones” of “vogel- en habitatrichtlijngebieden” genoemd, dienen maatregelen genomen en randvoorwaarden gesteld om de aanwezig soorten en habitattypen te behouden of hun toestand te verbeteren. Om aan deze verplichting tegemoet te komen heeft Vlaanderen beslist eerst gewestelijke instandhoudingdoelstellingen op te maken voor heel Vlaanderen en die vervolgens te vertalen naar de afzonderlijke Speciale Beschermingszones. Instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) zijn de doelstellingen voor de instandhouding van de leefgebieden en van de habitats of populaties van in het wild levende dieren plantensoorten, voor zover vereist op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn. IHD’s omvatten de doelstellingen en voorwaarden om te komen tot een gunstige staat van instandhouding voor alle Europees te beschermen habitats en soorten. Daarbij wordt prioriteit gegeven aan de habitatrichtlijngebieden. Regionale landschappen kunnen vanuit hun platformwerking een belangrijk meerwaarde bieden bij de draagvlakvorming van G-IHD’s (gewestelijke niveau doelstellingen), de ondersteuning van het hiervoor beschikbare instrumentarium en het stimuleren van maatregelen om de doelstellingen hieromtrent te behalen. Nu al verhogen regionale landschappen de natuurwaarden in het buitengebied (buiten de erkende natuurreservaten en domeinbossen) enorm via de vele terreingerichte concrete projecten en acties. Het is daarom duidelijk dat er voor de RL’en een belangrijke taak ligt in het creëren van draagvlak voor Natura 2000 bij het grote publiek en de betrokken particulieren in het bijzonder. Een overzicht van de expertise van de regionale landschappen. In het proces en het realiseren van het Natura 2000 netwerk kunnen de regionale landschappen dus een belangrijke rol vervullen. RL’en beschikken over heel wat troeven om deze taken op zich te kunnen nemen: - Ze beschikken over de knowhow van soortgericht werken en gebiedsgericht werken; - Ze zijn aanvaard als gesprekspartner bij vele actoren die eerder huiverig staan tegenover natuurbeheer; - Ze hebben geen beleidstaken of vergunningsbevoegdheid maar zijn draagvlak- en uitvoeringsgericht; - Ze benaderen de omgeving via een brede insteek van natuur – landschap – erfgoed; - Ze beschikken over multi-inzetbare teams met naast biologen en bio-ingenieurs ook communicatiemedewerkers, erfgoeddeskundigen en educatieve medewerkers; - Ze spelen vlot in op bijkomende subsidiemogelijkheden als Interreg, Life, PDPO, Leader… waardoor zij een groot multiplicator effect teweegbrengen en extra middelen kunnen aantrekken; - Ze hebben een werking die is afgestemd op de specifieke streek en op de kenmerkende actoren van de streek, ze leveren passend maatwerk.

8.1 Kansen in RLRL Delen van het Natura 2000 netwerk liggen op gronden van private eigenaars, lokale overheden, landbouwers… In de gebieden die in particulier bezit zijn, is in de praktijk weinig of geen aandacht besteed aan de Europese doelstellingen, tenzij in het kader van het vergunningenbeleid. Het is duidelijk dat er 153

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

voor de RL’n daarom een grote opdracht ligt in het creëren van draagvlak voor de Natura 2000 gebieden bij het grote publiek en de betrokken particulieren in het bijzonder. Er zullen inspanningen geleverd worden om particulieren daadwerkelijk bij te staan via communicatie, educatie, concrete ondersteuning en het opzetten van samenwerkingsverbanden. Regionaal Landschap Rivierenland kan financiële ondersteuning en concrete bijstand leveren bij het opmaken van plannen, vergunningen en andere documenten. Ook bij lokale overheden ontbreekt het vaak aan expertise, tijd en middelen en kunnen ondersteund worden door het regionaal landschap. Tabel 8-1 Habitatrichtlijngebieden in RLRL

Code habitatrichtlijn

Naam habitatrichtlijngebied

Opp. in RLRL (ha)

% van totale habitatrichtlijngebied in RLRL

Opp.% van werkingsgebied RLRL

Bos-en heidegebieden ten oosten van Antwerpen

BE2100017

46,74

12,55

0,11

Bossen van het zuidoosten van de Zandleemstreek

BE2300044

137,64

36,96

0,32

Historische fortengordels van Antwerpen als vleermuizenhabitats

BE2100045

68,18

18,31

0,16

Schelde- en Durmeëstuarium van de Nederlandse grens tot Gent

BE2300006

119,82

32,18

0,28

Valleigebied van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en heiden

BE2100026

128,07

34,39

0,30

372,38

100

0,87

Totaal

In het werkingsgebied van RLRL werden vijf habitatrichtlijngebieden aangeduid (Fig. 8-1). In totaal gaat het om 372,38 ha habitatrichtlijngebied in RLRL (Tabel 8-1). Elk gebied vraagt om maatwerk dat niet door één partner kan gedragen en gerealiseerd worden maar door vele handen samen. Al deze gebieden liggen in een relictzone of een ankerplaats, het werkingsgebied van de landschapsanimator waarover Rivierenland vanaf 2012 beschikt. Aangezien dat landschapsanimatoren overheden en particulieren (landbouwers, grondeigenaars en grondgebruikers…) stimuleren, bemiddelen en motiveren tot het meewerken aan of realiseren van concrete thematische en gebiedsgerichte projecten en acties inzake landschapszorg, is dit een kans om de instandhoudingsdoelstellingen mee te nemen in een gebiedsgerichte aanpak. De inzet van de middelen van de landschapsanimator in deze gebieden zullen echter de instandhoudingsdoelstellingen slechts deels tegemoet komen. De middelen hebben een eigen erfgoed- finaliteit die niet steeds gelijk loopt met IHD’s. Indien nodig zullen er extra projectmiddelen gezocht worden via andere subsidiekanalen. Een aantal habitrichtlijngebieden in Rivierenland zijn in eigendom van de Natuurpunt zoals het estuarium Schelde-Durme en de bos en heidegebieden ten oosten van Antwerpen. In het estuarium is er sprake van (project wordt onderzocht) de aanleg van een aantal extra poelen (in samenwerking met RLRL) wat voor een aantal soorten zoals de kamsalamander ten goede zou komen. Verder liggen er ook heel wat kansen (oa voor vleermuizen) bij de historische fortengordels van Antwerpen (Walem, Lier, Koningshooikt en Kessel). In 2013 zal er in samenwerking met ANB en Bosgroep Antwerpen Zuid actief samengewerkt worden aan landschappelijke integratie van het Fort van Koningshooikt. Kempens Landschap werkt samen met de stad Lier een masterplan uit voor het fort van Lier. RLRL overlegt regelmatig met Kempens Landschap om mogelijke opportuniteiten en advies omtrent IHD’s op te volgen. In Tabel 8-2 worden de habitattypes en habitatrichtlijnsoorten opgelijst die aangeduid zijn voor de verschillende habitatrichtlijngebieden (niet noodzakelijk allemaal aanwezig in RLRL). Verschillende acties die Regionaal Landschap Rivierenland plant in 2012 zetten ook in op bepaalde habitattypes en habitatrichtlijnsoorten maar ook op draagvlakverbreding van een gebiedsgericht natuurbeleid. Een overzicht: - Actie 2: Amfibieën op pad - Actie 5: Poelen - Actie 9: Autochtone bomen en struiken - Actie 11: Landschapsherstel omgeving recreatieve omgevingen - Actie 12: Bedrijfsplanner en beheeroveeenkomsten - Actie 13: Landschapsanimator en landschapsteams - Actie 15: Gebiedsgerichte projecten - Actie 16: Landschapsbeheerplan Kesselse Heide - Actie 17: Streekontwikkeling Rupelstreek

154

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Actie 25: Educatieve activiteiten poelen Actie 30: Otter gespot Actie 33: Opleidingsreeks Rivierkenner

Fig. 8-1 Habitatrichtlijngebieden in RLRL

BE2100026

BE2100045

BE2300044

BE2300006

Code habitatrichtlijngebied

BE2100017

Tabel 8-2 Habitats en habitatrichtlijnsoorten van de habitatrichtlijngebieden in werkingsgebied RLRL

Habitats 1130

Estuaria

1140

Bij eb droogvallende slikwadden en zandplaten

1310

Eénjarige pioniersvegetaties van slik- en zandgebieden met Salicornia-soorten en andere zoutminnende planten

1320

Schorren met slijkgrasvegetaties (Spartinion)

1330

Atlantische schorren (Glauco-Puccinellietalia maritimae)

2310

Psammofiele heide met Calluna- en Genista-soorten

2330

Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen

3110 3130

Mineraalarme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten met amfibische vegetatie: Lobelia, Littorellia en Isoëtes Oligotrofe wateren van het Midden-Europese en peri-alpiene gebied met Littorella- of Isoëtes-vegetatie of met eenjarige vegetatie op drooggevallen oevers (Nanocyperetalia)

3150

Van nature eutrofe meren met vegetatie van het type Magnopotamium of Hydrocharition

3260

Drijvende Ranunculus-vegetatie van submontane en planitaire rivieren

4010

Noordatlantische vochtige heide met Erica tetralix

4030

Droge heide (alle subtypen)

6230

Soortenrijke heischrale graslanden op arme bodems

6410

Grasland met Molinia op kalkhoudende bodem en kleibodem (Eu-Molinion)

x x

155

Regionaal Landschap Rivierenland – Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

6430

Voedselrijke ruigten

6510

Laaggelegen, schraal hooiland (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)

7140

Overgangs- en trilveen

7150

Slenken in veengronden (Rhynchosporion)

7210

Kalkhoudende moerassen met Cladium mariscus en Carex davalliana

7230

Alkalisch laagveen

9120

Beukenbossen van het type met Ilex- en Taxus-soorten, rijk aan epifyten (Ilici-Fagetum)

9130

Beukenbossen van het type Asperulo-Fagetum

9160

Eikenbossen van het type Stellario-Carpinetum

9190

Oude zuurminnende bossen met Quercus robur op zandvlakten

91E0

Overblijvende of relictbossen op alluviale grond (Alnion glutinoso-incanae)

x x x

Soorten 1040

Leucorrhinia pectoralis - Gevlekte witsnuitlibel

1096

Lampetra planeri – Beekprik

1099

Lampetra fluviatilis – Rivierprik

1145

Misgurnus fossilis - Grote modderkruiper

1149

Cobitis taenia - Kleine modderkruiper

1163

Cottus gobio – Rivierdonderpad

1166

Triturus cristatus – Kamsalamander

1393

Drepanocladus vernicosus - Geel schorpioenmos

1831

Luronium natans - Drijvende waterweegbree

1614

Apium repens - Kruipend moerasscherm

1318

Myotis dascyneme – Meervleermuis

1321

Myotis emarginatus - Ingekorven vleermuis

1903

Liparis loeselii – Groenknolorchis

x x x x

x x

156

Regionaal Landschap Rivierenland â&#x20AC;&#x201C; Jaarverslag 2012 - jaarprogramma 2013

Bijlagen Bijlage 1 Neerleggingsdocumenten Bijlage 2 Verslagen Algemene Vergadering en Raad van Bestuur Bijlage 3 Landschapskranten Bijlage 4 Bewijsstukken vormingsactiviteiten Bijlage 5 Illustratiemateriaal publieksactiviteiten Bijlage 6 Publicaties Bijlage 7 Persartikels Bijlage 8 FinanciĂŤle documenten

157