Corporate Report 2013

ALPHA BANK. ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 130 ΧΡΟΝΙΑ.

CORPORATE REPORT 2013

ΑΞΙΕΣ & ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Report 2013 Οι Εξελίξεις στους επιχειρηματικούς τομείς μέσα από τεκμηριωμένες έρευνες. Η διαμόρφωση των προοπτικών. Οι Αξίες & Αποδόσεις της οικονομικής δραστηριότητας μέσα από τα αποτελέσματα των «μεγάλων» της ελληνικής επιχειρηματικότητας.

Corp orate Rep or t 2013

3

CORPORATE REPORT 2013 / ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 2013

06 08

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ Ελληνική οικονομία: Σε σημείο καμπής // Επιχειρήσεις: Σε δύσκολους καιρούς // Παγκόσμια οικονομία: What comes in, goes out // Αναδιαρθρώσεις κρατικού χρέους: Υπάρχει πρόβλημα.

16

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΑΓΟΡΕΣ Μπερνάνκε: Πάμε καλύτερα και βλέπουμε… // Κουρόντα: Εκπαιδεύοντας τους επενδυτές // Ντράγκι: Κάνουμε ό,τι είναι δυνατό // Bras de fer από τον Zhou Xiaochuan.

22

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ Οι Έλληνες εξαγωγείς στρέφονται όλο και περισσότερο προς νέες αγορές. Περιθώρια υπάρχουν. Στις μεγάλες αγορές η παρουσία τους είναι ακόμα περιορισμένη.

26

CORPORATE REPORTING Οι εταιρείες παλεύουν να µειώσουν την ποσότητα της παρεχόμενης πληροφόρησης, ενώ οι εποπτικές αρχές να την αυξήσουν.

Από τον Χάρη Συριούνη, KPMG

Σ ε λ . 8 -1 3

Σε λ . 22-25

Σε λ. 42- 45

Σ ε λ . 1 0 5 -1 0 7

28

ΦΑΡΜΑΚΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Απαιτείται η δημιουργία σταθερού πλαισίου λειτουργίας και ενιαίας πολιτικής στον τομέα έρευνας, ώστε η φαρμακοβιομηχανία να βρει τον βηματισμό της.

Από τον Κωνσ ταν τίνο Ευριπίδη, GENESIS PHARMA

30

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Η ασφάλιση έναντι περιβαλλοντικών κινδύνων αποτελεί εργαλείο για την προστασία της φήμης και του ισολογισμού των επιχειρήσεων.

Α π ό τ ο ν Γι ά ν ν η Τ ζ ί τ ζ ι κ α , A I G

Εκδότης: Ευαγγελία Παπαϊωάννου Σύμβουλος Διαφήμισης: Μαρίνα Παπαϊωάννου ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:

32

Tηλ. 210 6894630 email: corporatereport@remdesign.gr

38

Ιδιοκτησία: REM DESIGN - DIGITAL & PRINT COMMUNICATION SERVICES Στεφάνου Δέλτα 12Α, 152 37 Αθήνα Τηλ. 210 6894630 email: info@remdesign.gr

προγραμματα εταιρικησ κοινωνικησ ευθυνησ Στην Ελλάδα της κρατικής αδυναµίας και της ύφεσης, για να καλύψει τις ελλείψεις κοινωνικών δοµών, περιβαλλοντικών παραλείψεων κ.ά., οι δράσεις ΕΚΕ αποκτούν μεγαλύτερη σηµασία. ΕΠΙΧΕΙΡHΜΑΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ Oι επιχειρήσεις που θα τονίσουν την κοινωνική ευαισθησία και την ηθική επιχειρηματική τους πλευρά θα εκτιμηθούν ιδιαίτερα από τους καταναλωτές.

Α π ό τ ο ν Α ν τ ώ ν η Γκ ο ρ τ ζ ή , E B E N

41-118

CORPORATE REPORT Οι εξελίξεις, οι προοπτικές και οι μεγάλοι παίκτες βασικών κλάδων της ελληνικής αγοράς

Από το Επιτε λείο του Corporate Report σε συνεργασία µε τον όμιλο IC AP και τη Stochasis Σύμβουλοι Επιχειρήσεων. ΤΡΑΠΕΖΕΣ - ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ - ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ - ΒΑΣΙΚΑ ΧΗΜΙΚΑ - ΦΑΡΜΑΚΑ - ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ - ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ - ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ - ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ - ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ - ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ - ΧΥΜΟΙ, ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΑ - ΖΥΜΑΡΙΚΑ - ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ ΠΟΤΑ- ΖΥΘΟΠΟΙΪΑ ΑΛΕΥΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ - ΙΧΘΥΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ - ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ ΓΙΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ - ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΕΦΟΔΙΑ - LOGISTICS - ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΪΚΑ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ & ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ON LINE MARKETING - REAL ESTATE - ΕΞΟΧΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ.

4

Corp orate Rep or t 2013

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του εντύπου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα.

Τιμή έκδοσης: 15€

Corp orate Rep or t 2013

απο την

εκδοση

Με το βλεμμα πΕρα απΟ τις

συμπληγΑδες

Η

προσοχή σήμερα επικεντρώνεται στη συνεχιζόμενη και παρατεταμένη ύφεση και την καταστροφικά υψηλή ανεργία, τις συμπληγάδες που πρέπει να ξεπεράσει η Ελλάδα. Η ασφαλΗς δΙοδος δεν είναι ακόμα εξασφαλισμένη, το κλίμα στην οικονομία επιβαρύνει η προοπτική λήψης νέων μέτρων. Αφενός οι πολίτες βλέπουν την προοπτική περαιτέρω μείωσης των εισοδημάτων τους υπαρκτή αφετέρου οι επιχειρήσεις, σε περιβάλλον στενότητας ρευστότητας, βλέπουν τη ζήτηση για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους να υποχωρεί και μόνη διέξοδο πλέον τις ξένες αγορές. ΥπΑρχουν ωστΟσο και θετικΑ, λίγα ομολογουμένως. Η συμφωνία για τον ΤΑΡ αποτελεί ένα από αυτά, αναβαθμίζει τη γεωστρατηγική θέση της χώρας στον ενεργειακό χάρτη και, εφόσον αναμειχθούν ενεργά ελληνικές εταιρείες στο κατασκευαστικό τμήμα, θα υπάρξει και άμεσο οικονομικό όφελος πέραν της δημιουργίας θέσεων εργασίας από τη λειτουργία του. Επίσης, το κινεζικό ενδιαφέρον για μεγαλύτερες επενδύσεις στον Πειραιά, που θα ενισχύσουν τη θέση της χώρας ως διαμετακομιστικού κόμβου και θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη υποστηρικτικών και συναφών δραστηριοτήτων. H καλύτερη πορεία του τουρισμού φέτος τονώνει τις τοπικές οικονομίες. Εξ άλλου, εφόσον υλοποιηθεί, η ταχύτερη και με μεγαλύτερη ευελιξία αξιοποίηση των χρηματοδοτικών οχημάτων του ΕΣΠΑ και της ΕΤΕπ –και για κεφάλαια κίνησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων- θα μπορούσε να τονώσει την επιχειρηματικότητα. Η τόνωση της ρευστότητας δεν αποτελεί από μόνη της εγγύηση για ανάκαμψη αλλά χωρίς αυτή δεν μπορεί να υπάρξει. Η πορεΙα της χΩρας εΙναι δρΟμος μετ’ εμποδΙων και μάλιστα μεγάλων. Για παράδειγμα, ο Πολ Τόμσεν, στην παρουσίαση της πρόσφατης έκθεσης του ΔΝΤ για την Ελλάδα τόνισε ότι η αντιστροφή της αρνητικής πορείας της οικονομίας στηρίζεται στην ανάκαμψη της κατανάλωσης και των επενδύσεων. Πώς όμως θα επιτευχθεί η πρώτη, όταν και μόνο η αναφορά στα ελλείμματα του ΕΟΠΠΥ (1 δισ. φέτος και 1,6 δισ. το 2014), τα ελλείμματα των ασφαλιστικών ταμείων που είναι εκτός στόχου λόγω της μείωσης των εισφορών που προκαλεί η ύφεση και η μείωση των αμοιβών, συνεπάγεται επιφύλαξη των πολιτών για οποιαδήποτε δαπάνη αφού έχουν πλέον συνειδητοποιήσει (έστω και καθυστερημένα) ότι αργά ή γρήγορα θα τα κα-

6

Corp orate Rep or t 2013

λύψουν με αύξηση φόρων, μείωση μισθών και συντάξεων ενώ στην ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και η υψηλή ανεργία; Στο περιβάλλον αυτό και οι επενδυσεις κινούνται καθοδικά, με το ΔΝΤ να προβλέπει άνοδο το 2014, μετά μια 6ετία μείωσης. Όμως, η μειούμενη κατανάλωση περιορίζει τα κίνητρα για επενδύσεις αφού ήδη η αξιοποίηση της παραγωγικής δυναμικότητας των επιχειρήσεων βρίσκεται σε πολύ χαμηλό επίπεδο, 65% στη βιομηχανία. Η ανάκαμψη των επενδύσεων θα εξαρτηθεί και από την πορεία των δημόσιων, που συρρικνώνονται. Καθοριστικοί παράγοντες είναι η επανεκκίνηση μεγάλων έργων, όπως οι αυτοκινητόδρομοι – που εκκινούν μόνο στα χαρτιά- και γενικότερα η πορεία του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων – σε όχι ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον καθώς η ύφεση στην ΕΕ περιορίζει τον αριθμό των ενδιαφερόμενων. Η αξιολΟγηση της τρΟικας για την πορεία υλοποίησης του δεύτερου Μνημονίου θα είναι καθοριστική για το αν θα υπάρξει νέο δάνειο για την Ελλάδα από τα μέσα του 2014 –οπότε λήγει το τρέχον πρόγραμμα χρηματοδοτικής στήριξης- για την κάλυψη του δημοσιονομικού κενού που θα υπάρξει από τότε (11 δισ. περίπου τη διετία 2015-2016). Η αβεβαιότητα ως προς αυτό μπορεί να διαταράξει τη σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο εξωτερικό έναντι της Ελλάδας και να αναστρέψει την ανάκαμψη του διεθνούς ενδιαφέροντος για επενδύσεις αλλά και στο εσωτερικό. Η επαναφορά της αβεβαιότητας δεν συμφέρει όμως και την ευρωζώνη. Η κρίση εμπιστοσύνης συνεπάγεται μεταφορά κεφαλαίων από Νότο σε Βορρά και οδηγεί τον Νότο σε πιστωτική ασφυξία με ότι αυτό συνεπάγεται για το σύνολο της. Άλλωστε και οι γερμανικές εξαγωγές επηρεάζονται. Το πρΟγραμμα για την ΕλλΑδα είχε μεγάλες αδυναμίες, όλοι πλην των Γερμανών το έχουν παραδεχτεί. Η έμφαση αρχικά μόνο στην ταχεία επίτευξη δημοσιονομικών στόχων και λιγότερο στις μεταρρυθμίσεις, αποδείχτηκε αναποτελεσματική, η αδυναμία επίτευξής τους ενέτεινε την αβεβαιότητα. Στη συνέχεια η μεγάλη μείωση του κατώτατου μισθού, που συμπαρέσυρε όλους, οδήγησε σε απώλειες στην εσωτερική αγορά πολύ μεγαλύτερες από τα κέρδη από την εξωτερική. Η Ελλάδα με καθυστέρηση έμαθε από την κρίση, αλλά και η ευρωζώνη - αν κριθεί από την αντιμετώπισή της - τώρα μαθαίνει.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

DNA 3 γράµµατα. Όλες οι απαντήσεις.

GEN/KTX/FACEDNA/1302

Η αποκωδικοποίηση του DNA ανοίγει κάθε µέρα νέους δρόµους θεραπείας. Όσο η επιστήµη θα παράγει διαρκώς νέα γνώση, τα όρια της υγείας θα διευρύνονται. Το αδύνατο θα γίνεται κάθε µέρα πιο δυνατό. Για εµάς στην GENESIS Pharma, η βιοτεχνολογία είναι ταυτόσηµη µε το µέλλον στο χώρο του φαρµάκου και µε την ελπίδα για την ανθρώπινη ζωή. Γι’ αυτό επιλέξαµε να εστιάσουµε εκεί όλες µας τις δυνάµεις. Εδώ και 16 χρόνια, εργαζόµαστε καθηµερινά για να διασφαλίσουµε στους Έλληνες ασθενείς άµεση πρόσβαση σε σύγχρονα και καινοτόµα φάρµακα βιοτεχνολογίας.

Μάθετε περισσότερα στο www.genesispharma.gr

ΕλληνικΗ οικονομΙα

Η ΕλλΑδα σε σημεΙο καμπΗς

Ο υπουργΟς ΟικονομικΩν, ΓιΑννης ΣτουρνΑρας, εντοπΙζει ΣΗΜΕΡΑ τουΣ κινδΥνους για το πρΟγραμμα προσαρμογΗς σε πολιτικΟ επίπεδο κυρΙως. Ομως, αυτοΙ αποτελοΥν τα «απΟνερα» των οικονομικΩν κινδΥνων. Επιτελειο Eκδοσησ

Μ

ε την κοινωνία σε πίεση λόγω της μείωσης των εισοδημάτων και της αύξησ ης τ ης φ ο ρολογ ικής ε πι β ά ρυ νσ η ς τ ων π ολι τών, την τρόικα των δανειστών μας να θέ τει θέμα χρηματοδότησης των ε λλειμμάτων του ΕΟΠΥΥ και των ασφαλιστικών ταμείων, τα φορολογικά έσοδα να υσ τ ε ρούν έ ναν τ ι των σ τόχων –λόγω της παρατεταμένης ύφεσης και της εξαιρετικά υψηλής ανεργίας, όπως παραδέ χεται το υπουργείο Οικονομικών- το πολιτικό περιβάλ λον για την κυβέ ρνησ η είναι δύσ κολο. Η κόπω ση των πολιτών από τα συνεχή μέτρα αλλά και, γενικότερα, των μεταρρυθμίσ εων ε ν τ είνε ται από την δυσμε νή οικονομική σ υγκυρία. Το κ λίμα επιδεινώνεται από τις ανακοινώσεις της τρόικας γ ια χρηματοδοτικό κε νό της χώρας την τριετία 2014-2016 (τα μέτρα

8

Corp orate Rep or t 2013

που δεν έχουν εξειδικευτεί εκτιμώνται σε 4 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ ) και την ανησυχία των πολιτών για το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων. Ο υπουργός Ο ι κο νο μι κώ ν, Γι ά ν ν η ς Στ ο υ ρνά ρ α ς , α ναγ νω ρίζ ε ι ότ ι οι κ ίνδυ νοι γ ια το πρόγραμμα προσαρμογής είναι περισσότ ε ρο πολιτ ικοί παρά οικονομικοί. Στο πε ριβάλ λον αυτό, η κυβέ ρνησ η πρέπει να τρέξει πιο γρήγορα τις μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και να πετύχει από τους επίσημους δανεισ τές νέα ελάφρυνση χρέους. Όσο και αν αυτή αναμένεται περιορισμένη θα είναι σημαντική για την Ελλάδα. Υπάρχουν θετικά σ τους αριθμούς για την οικονομία. Αυτά είναι η σημαντική μείωση των ελλειμμάτων χωρίς τους τόκους σ τα δημόσ ια οικονομι κά και η μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ωσ τόσο οι αριθμοί μπορεί να

ωραιοποιούν την εικόνα. Στα δημό σια οικονομικά η βελτίωση επιτυγχάνεται κυρίως με τη δραστική περικοπή των δημοσίων επενδύσεων (που όμως έχουν ισχυρό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία) και των προγραμματισμένων επισ τροφών φόρου για να καλυφθεί η υσ τέρηση των φορολογικών εσόδων . Στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η βε λτίωση προέ ρχε ται από τη μείωση λογω ύφεσης των εισαγωγών . Βέβαια, ούτως ή άλλως η μείωση είναι θετική αφού μειώνει το εξωτερικό χρέος της χώρας (σ ήμε ρα σ το 237% του αεπ) και ενώ η βελτίωση του τουρισμού φέτος αναμένεται να αντισταθμίσει τις απώλειες από τη ναυτιλία. Στα αρνητικά, η για 6ο έτος ύφεση, με την ε λπίδα ανακοπής της καθοδικής πορείας της οικονομίας να μετατίθε ται γ ια το 2014 και η εξαιρε τικά υψηλή ανεργία. Ό σ ον α φ ο ρ ά τ ο υ ς οικονο μικο ύ ς κ ι νδύ νο υ ς , τ ο ΙΟΒΕ π ρ ο βλ έ π ε ι γ ι α φ έ τ ο ς μ ε ί ω σ η τ η ς ι δι ω τ ι κ ή ς κα τ α νάλωσ ης 9%. Αυτή είναι υψηλότε ρη των προβλέψεων του μεσοπρόθεσμου π ρ ογρ ά μμ α τ ο ς και τ ο υ Δ Ν Τ και θ α οδηγήσ ει εκ τός τ ροχιάς τα δημόσ ια έσοδα. Αν η κυβέρνηση μπορέσει να το αν τιμετωπίσει με αναδιαρθρώσεις και εξοικονομήσεις σ το Δημόσ ιο, το πρόγραμμα θα παραμείνει σε τροχιά. Διαφ ο ρε τ ικά, ο οικονο μικό ς κ ίνδυ νος θα μετατραπεί σε πολιτικό, με τις αν τ ιδράσ ε ις σ τ η λήψη νέων δυσ βά στακτων μέτρων, και οι ισορροπίες θα αποδειχτούν εύθραυστες. Όπ ως και να έ χουν τα πράγματα π ρέπε ι να επιταχυν θε ί η με ταρρυθ μισ τ ική π ρο σ π άθ ε ια. Η ε πιτυχ ία σ ε αυτόν τον τομέα μπορεί να αποτε λέσ ε ι δι α π ρ α γ μ α τ ευ τ ικό «χα ρτ ί» σ τ ις συζητήσεις με τους δανεισ τές μας, σε π ε ρί π τ ω σ η π ο υ οι δ η μ ο σ ι ονο μι κοί σ τόχοι δεν επιτυγχάνονται –λόγω της ύφεσης- ώσ τε να μην επιβληθούν νέες οριζόντιες περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων. Αν η Ελ λάδα έμαθε από την κρίση, πληρώνοντας λάθη του παρε λθόν τος- το ίδιο ισ χύει και γ ια τ ην ευρω ζ ών η. Δ ε ν ε ίχε π ρο βλ έψ ε ι μηχαν ισμό διαχε ίρισ ης κρίσ εων και σ ήμε ρα δε ν θα π ρέπε ι να αγ νοήσ ε ι τους κινδύνους που θέτει η ύφεση στη δημοσιονομική προσαρμογή, οικονομικούς και πολιτικούς.

s

ÃÅÍÅÓÉÓ ÖÁÑÌÁ ÁÍÙÍÕÌÏÓ ÖÁÑÌÁÊÅÕÔÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ

Áñéèìüò Ìçôñþïõ Áíùíýìùí Åôáéñåéþí: 37369/01ÁÔ/Â/97/12 - Äéåýèõíóç ¸äñáò Åôáéñåßáò: Ëåùöüñïò Êçöéóßáò 270, 152 32, ×áëÜíäñé

ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÊÁÉ ÐËÇÑÏÖÏÑÉÅÓ ×ÑÇÓÇÓ áðü 1 Éáíïõáñßïõ 2012 Ýùò 31 Äåêåìâñßïõ 2012 (äçìïóéåõüìåíá âÜóåé ôïõ Í.2190/20, Üñèñï 135 ãéá åðé÷åéñÞóåéò ðïõ óõíôÜóóïõí åôÞóéåò ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò, åíïðïéçìÝíåò êáé ìç êáôÜ ôá Ä.Ð.×.Á.) Ôá ðáñáêÜôù óôïé÷åßá êáé ðëçñïöïñßåò, ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôéò ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò, óôï÷åýïõí óå ìßá ãåíéêÞ åíçìÝñùóç ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç êáé ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ÃÅÍÅÓÉÓ ÖÁÑÌÁ ÁÅ êáé ôïõ Ïìßëïõ. Óõíéóôïýìå åðïìÝíùò óôïí áíáãíþóôç, ðñéí ðñïâåß óå ïðïéïõäÞðïôå åßäïõò åðåíäõôéêÞ åðéëïãÞ Þ Üëëç óõíáëëáãÞ ìå ôçí Åôáéñåßá, íá áíáôñÝîåé óôç äéåýèõíóç äéáäéêôýïõ ôçò Åôáéñåßáò, üðïõ áíáñôþíôáé ïé ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò êáèþò êáé ç Ýêèåóç åëÝã÷ïõ ôïõ ïñêùôïý åëåãêôÞ ëïãéóôÞ. Áñìüäéá Íïìáñ÷ßá: Äéåýèõíóç äéáäéêôýïõ Åôáéñåßáò: Óýíèåóç Äéïéêçôéêïý Óõìâïõëßïõ:

Íïìáñ÷ßá Áèçíþí www.genesispharma.com ÁëÝîáíäñïò Éáêùâßäçò, ÁñéóôïêëÞò Éáêùâßäçò, Êùíóôáíôßíïò Åõñéðßäçò, ÓÜââáò Éáêùâßäçò, ÓùôÞñéïò Éáêùâßäçò

Çìåñïìçíßá Ýãêñéóçò áðü ôï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôùí åôÞóéùí ïéêïíïìéêþí êáôáóôÜóåùí: Ïñêùôüò åëåãêôÞ ëïãéóôÞò: ÅëåãêôéêÞ åôáéñåßá: Ôýðïò Ýêèåóçò åëÝã÷ïõ åëåãêôþí:

8 Ìáñôßïõ 2013 ÄçìÞôñéïò Óïýñìðçò Á.Ì.ÓÏÅË 16891 ÐÑÁÚÓÃÏÕÙÔÅÑ×ÁÏÕÓÊÏÕÐÅÑÓ ÁÅ Ìå óýìöùíç ãíþìç êáé èÝìá Ýìöáóçò

ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÉÓÏËÏÃÉÓÌÏÕ (ðïóÜ óå åõñþ)

ÅÍÅÑÃÇÔÉÊÏ

31/12/2012

Éäéï÷ñçóéìïðïéïýìåíá åíóþìáôá ðÜãéá óôïé÷åßá 620.081,19 ¢õëá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá 3.358.754,37 Ìáêñïðñüèåóìá äéáèÝóéìá ðñïò ðþëçóç ÷ñçìáôïïéêïíïìéêÜ ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá 911.504,02 Ìáêñïðñüèåóìåò åðåíäýóåéò äéáêñáôïýìåíåò Ýùò ôç ëÞîç 0,00 ËïéðÜ ìç êõêëïöïñïýíôá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá 25.888.831,79 ÁðïèÝìáôá 6.987.177,59 ÁðáéôÞóåéò áðü ðåëÜôåò 186.420.398,87 Âñá÷õðñüèåóìá äéáèÝóéìá ðñïò ðþëçóç ÷ñçìáôïïéêïíïìéêÜ ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá 532.912,00 Âñá÷õðñüèåóìåò åðåíäýóåéò äéáêñáôïýìåíåò Ýùò ôç ëÞîç 0,00 ËïéðÜ êõêëïöïñïýíôá ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá 58.701.064,39

ÓÕÍÏËÏ ÅÍÅÑÃÇÔÉÊÏÕ 283.420.724,22

ÏÌÉËÏÓ 31/12/2011 1.043.162,52 9.179.341,69

ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÊÁÔÁÓÔÁÓÇÓ ÓÕÍÏËÉÊÏÕ ÅÉÓÏÄÇÌÁÔÏÓ

(ðïóÜ óå åõñþ) Êýêëïò åñãáóéþí ÌéêôÜ êÝñäç ÊÝñäç / (æçìßåò) ðñï öüñùí, ÷ñçìáôïäïôéêþí êáé åðåíäõôéêþí áðïôåëåóìÜôùí ÊÝñäç / (æçìßåò) ðñï öüñùí ÊÝñäç / (æçìßåò) ìåôÜ áðü öüñïõò (á) Ëïéðü óõíïëéêü åéóüäçìá ìåôÜ áðü öüñïõò (â) ÅÔÁÉÑÅÉÁ Óõãêåíôñùôéêü óõíïëéêü åéóüäçìá ìåôÜ áðü öüñïõò (á)+(â) 31/12/2012 31/12/2011 ÊáôáíÝìïíôáé óå: Ìåôü÷ïõò ôçò åôáéñåßáò 474.936,19 878.096,52 ÊÝñäç / (æçìßåò) ðñï öüñùí, ÷ñçìáôïäïôéêþí, åðåíäõôéêþí 3.358.754,37 9.179.341,69 áðïôåëåóìÜôùí êáé óõíïëéêþí áðïóâÝóåùí

ÏÌÉËÏÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁ 01/01 01/01 01/01 01/01 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2011 188.564.429,35 212.034.675,01 182.274.447,53 207.439.158,86 73.575.613,71 77.501.380,89 71.283.803,96 75.729.197,63 92.317.015,25 -84.063.921,79 90.606.346,50 -84.577.074,05 76.177.879,35 -88.678.074,70 74.358.928,60 -89.322.351,96 60.547.253,29 -72.823.233,23 58.932.993,54 -73.373.484,49 61.056,68 0,00 116.019,68 0,00 60.608.309,97 -72.823.233,23 59.049.013,22 -73.373.484,49

60.608.309,97

-72.823.233,23

59.049.013,22

-73.373.484,49

97.335.733,61

-83.362.724,54

95.585.809,86

-83.927.906,80

0,00 ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÊÁÔÁÓÔÁÓÇÓ ÔÁÌÅÉÁÊÙÍ ÑÏÙÍ 23.069.287,93 ÏÌÉËÏÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁ 34.093.714,79 01/01 01/01 01/01 01/01 15.186.292,89 (ðïóÜ óå åõñþ) 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2011 123.872.583,47 ËåéôïõñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ÊÝñäç/(æçìßåò) ðñï öüñùí 76.177.879,35 -88.678.074,70 74.358.928,60 -89.322.351,96 0,00 454.250,00 0,00 ÐëÝïí/(ìåßïí) ðñïóáñìïãÝò ãéá: 26.171.576,48 0,00 26.111.678,48 ÁðïóâÝóåéò åíóþìáôùí ðáãßùí 455.332,01 655.753,63 416.077,01 603.723,63 67.486.067,35 53.561.443,39 63.500.148,35 ÁðïóâÝóåéò Üõëùí ðåñéïõóéáêþí óôïé÷åßùí 4.563.386,35 45.443,62 4.563.386,35 45.443,62 299.980.687,04 277.680.926,25 295.891.144,12 ÔÝëïò åéóüäïõ óôï èåôéêü êáôÜëïãï óõíôáãïãñáöïýìåíùí ÉÄÉÁ ÊÅÖÁËÁÉÁ ÊÁÉ ÕÐÏ×ÑÅÙÓÅÉÓ öáñìÜêùí 0,00 -8.982.590,25 0,00 -8.982.590,25 Ìåôï÷éêü êåöÜëáéï 1.500.000,00 1.500.000,00 1.500.000,00 1.500.000,00 Áðïìåßùóç ôÝëïõò åéóüäïõ 1.331.720,99 0,00 1.331.720,99 0,00 ËïéðÜ óôïé÷åßá éäßùí êåöáëáßùí 18.095.438,68 -42.512.871,29 12.661.542,17 -46.387.471,05 Ðñüâëåøç ãéá áðïæçìßùóç ðñïóùðéêïý - Ýîïäï ÷ñÞóçò 331.108,28 395.311,00 331.108,28 395.311,00 Óýíïëï éäßùí êåöáëáßùí (á) 19.595.438,68 -41.012.871,29 14.161.542,17 -44.887.471,05 Ðñüâëåøç áðïìåßùóçò åðåíäýóåùí äéáêñáôïýìåíùí óôç ËïéðÝò ìáêñïðñüèåóìåò õðï÷ñåþóåéò 2.054.954,76 1.723.846,48 2.054.954,76 1.723.846,48 ëÞîç - Ýîïäï ÷ñÞóçò 0,00 121.260.069,43 0,00 121.140.818,43 Âñá÷õðñüèåóìåò äáíåéáêÝò õðï÷ñåþóåéò 240.805.577,85 271.872.990,03 240.805.577,85 271.872.990,03 ÁðïôåëÝóìáôá (Ýóïäá, Ýîïäá, êÝñäç êáé æçìéÝò) ËïéðÝò âñá÷õðñüèåóìåò õðï÷ñåþóåéò 20.964.752,93 67.396.721,82 20.658.851,47 67.181.778,66 åðåíäõôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò 30.780,23 -2.319,05 -68,77 -3.186,05 Óýíïëï õðï÷ñåþóåùí (â) 263.825.285,54 340.993.558,33 263.519.384,08 340.778.615,17 Ðéóôùôéêïß ôüêïé êáé óõíáöÞ Ýóïäá -1.563.367,05 -17.313.779,88 -1.455.085,05 -17.182.654,88 ÓÕÍÏËÏ ÉÄÉÙÍ ÊÅÖÁËÁÉÙÍ ÊÁÉ ÕÐÏ×ÑÅÙÓÅÙÍ (á)+(â) 283.420.724,22 299.980.687,04 277.680.926,25 295.891.144,12 ×ñåùóôéêïß ôüêïé êáé óõíáöÞ Ýîïäá 17.702.502,95 21.927.932,79 17.702.502,95 21.927.932,79 ÐëÝïí/(ìåßïí) ðñïóáñìïãÝò ãéá ìåôáâïëÝò ëïãáñéáóìþí ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÊÁÔÁÓÔÁÓÇÓ ÌÅÔÁÂÏËÙÍ ÉÄÉÙÍ ÊÅÖÁËÁÉÙÍ êåöáëáßïõ êßíçóçò Þ ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôéò ëåéôïõñãéêÝò ÏÌÉËÏÓ ÅÔÁÉÑÅÉÁ äñáóôçñéüôçôåò: 01/01 01/01 01/01 01/01 Ìåßùóç/(áýîçóç) áðïèåìÜôùí 8.224.137,26 -2.699.675,22 8.251.686,01 -2.688.471,96 (ðïóÜ óå åõñþ) 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2011 Ìåßùóç/(áýîçóç) áðáéôÞóåùí -44.298.199,41 82.524.367,95 -43.979.985,96 82.321.010,10 Óýíïëï éäßùí êåöáëáßùí Ýíáñîçò ÷ñÞóåùò Áýîçóç/(ìåßùóç) õðï÷ñåþóåùí (ðëçí äáíåéáêþí) -50.759.738,20 4.681.471,60 -50.599.888,65 5.376.436,45 (01/01/2012 êáé 01/01/2011 áíôßóôïé÷á) -41.012.871,29 31.810.361,94 -44.887.471,05 28.486.013,44 Ìåßïí: Óõãêåíôñùôéêü óõíïëéêü åéóüäçìá ìåôÜ áðü öüñïõò 60.608.309,97 -72.823.233,23 59.049.013,22 -73.373.484,49 ×ñåùóôéêïß ôüêïé & óõíáöÞ Ýîïäá êáôáâåâëçìÝíá -18.841.979,46 -21.843.192,07 -18.841.979,46 -21.843.192,07 Óýíïëï éäßùí êåöáëáßùí ëÞîçò ÷ñÞóåùò ÐáñáêñáôçèÝíôåò/êáôáâåâëçìÝíïé Öüñïé 8.395.299,96 -8.582.748,19 8.548.042,96 -8.487.486,19

(31/12/2012 êáé 31/12/2011 áíôßóôïé÷á) 19.595.438,68 -41.012.871,29 14.161.542,17 -44.887.471,05 Óýíïëï åéóñïþí áðü ëåéôïõñãéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (á) 1.748.863,26 83.387.970,66 626.445,26 83.300.742,66 0,00 23.177.582,93 34.005.453,60 15.211.314,85 123.706.187,62

911.504,02 0,00 25.977.092,98 6.934.606,88 186.008.338,42

ÐÑÏÓÈÅÔÁ ÓÔÏÉ×ÅÉÁ ÊÁÉ ÐËÇÑÏÖÏÑÉÅÓ 1. Ïé ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò ôçò Åôáéñåßáò äåí ðåñéëáìâÜíïíôáé óôéò åíïðïéçìÝíåò ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò Üëëùí åôáéñåéþí.

2. Ç Åôáéñåßá Ý÷åé åëåã÷èåß áðü ôéò öïñïëïãéêÝò áñ÷Ýò ãéá üëåò ôéò ïéêïíïìéêÝò ÷ñÞóåéò Ýùò ôç ÷ñÞóç 2009 êáé áðü ôïõò ïñêùôïýò åëåãêôÝò-ëïãéóôÝò ãéá ôéò ÷ñÞóåéò 2011 êáé 2012 âÜóåé ôçò ðïë.1159/2011. Óôç óçìåßùóç 26 ôùí åíïðïéçìÝíùí êáé åôáéñéêþí ïéêïíïìéêþí êáôáóôÜóåùí ôçò 31/12/2012 ãéíåôáé áíáöïñÜ ôùí áíÝëåãêôùí öïñïëïãéêÜ ÷ñÞóåùí ôçò ìçôñéêÞò Åôáéñåßáò.

3. Äåí õðÜñ÷ïõí åðßäéêåò Þ õðü äéáéôçóßá äéáöïñÝò äéêáóôéêþí Þ äéïéêçôéêþí ïñãÜíùí ðïõ Ý÷ïõí Þ åíäÝ÷åôáé íá Ý÷ïõí óçìáíôéêÞ åðßðôùóç óôçí ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ Ïìßëïõ êáé ôçò Åôáéñåßáò.

4. Ïé åíïðïéçìÝíåò ïéêïíïìéêÝò êáôáóôÜóåéò ðåñéëáìâÜíïõí ôç ìçôñéêÞ Åôáéñåßá ÃÅÍÅÓÉÓ ÖÁÑÌÁ Á.Å. êáé ôç èõãáôñéêÞ Genesis Pharma (Cyprus) Limited ìå Ýäñá ôçí Êýðñï. Ç ìçôñéêÞ óõììåôÝ÷åé ìå ðïóïóôü 100% óôç èõãáôñéêÞ êáé ôçí åíïðïéåß ìå ôç ìÝèïäï ôçò ïëéêÞò åíïðïßçóçò.

5. Äåí Ý÷ïõí åðÝëèåé áëëáãÝò óôéò ëïãéóôéêÝò ðïëéôéêÝò êáé åêôéìÞóåéò êáé äåí Ý÷åé ãßíåé äéüñèùóç ëïãéóôéêïý ëÜèïõò ôùí ïéêïíïìéêþí êáôáóôÜóåùí êáôÜ ôçí êëåéüìåíç ÷ñÞóç.

6. Äåí õößóôáíôáé åìðñÜãìáôá âÜñç åðß ôùí ðáãßùí ðåñéïõóéáêþí óôïé÷åßùí ôïõ Ïìßëïõ êáé ôçò Åôáéñåßáò.

7. Ï áñéèìüò áðáó÷ïëïýìåíïõ ðñïóùðéêïý óôï ôÝëïò ôçò êëåéüìåíçò ÷ñÞóçò ôçò 31 Äåêåìâñßïõ 2012 ãéá ôïí ¼ìéëï åßíáé 215 Üôïìá êáé ãéá ôçí Åôáéñåßá 206 Üôïìá áíôßóôïé÷á, åíþ ãéá ôçí ðñïçãïýìåíç ÷ñÞóç ãéá ôïí ¼ìéëï Þôáí 220 Üôïìá êáé ãéá ôçí Åôáéñåßá 211 Üôïìá áíôßóôïé÷á.

8. Ôá ðïóÜ åóüäùí êáé åîüäùí, óùñåõôéêÜ áðü ôçí Ýíáñîç ôçò äéá÷åéñéóôéêÞò ÷ñÞóçò êáé ôá õðüëïéðá ôùí áðáéôÞóåùí êáé õðï÷ñåþóåùí ôçò Åôáéñåßáò óôç ëÞîç ôçò êëåéüìåíçò ÷ñÞóçò, ðïõ Ý÷ïõí ðñïêýøåé áðü óõíáëëáãÝò ôçò ìå ôá óõíäåüìåíá êáôÜ ôçí Ýííïéá ôïõ Ä.Ë.Ð. 24 ðñïò áõôÞí ìÝñç (óå € '000), åßíáé ùò åîÞò: ÐùëÞóåéò ðñïò ôç Genesis Pharma (Cyprus) Limited: 1.839 ÁðáéôÞóåéò áðü ôç Genesis Pharma (Cyprus) Limited: 472 ¸îïäá åíïéêßùí M.S.Jacovides ÅëëÜò ÁÅ, 242 Õðï÷ñåþóåéò ðñïò ôç M.S.Jacovides ÅëëÜò ÁÅ, 19 Ïé áìïéâÝò ôïõ Äéïéêçôéêïý Óõìâïõëßïõ ãéá ôçí êëåéüìåíç ÷ñÞóç áíÞëèáí óå €4,4 åêáôïììýñéá êáé ïé áìïéâÝò ôùí áíþôåñùí äéïéêçôéêþí óôåëå÷þí óå €1,7 åêáôïììýñéá ãéá ôïí ¼ìéëï êáé áíôßóôïé÷á €4,4 åêáôïììýñéá êáé €1,5 åêáôïììýñéá ãéá ôçí Åôáéñåßá.

9. Óôï ðëáßóéï ëÞîçò ôçò óõíåñãáóßáò ôçò Åôáéñåßáò ìå êýñéï ðñïìçèåõôÞ ôçò, õðåãñÜöç åíôüò ôïõ Áõãïýóôïõ 2012 óýìâáóç ìå âÜóç ôçí ïðïßá ï ¼ìéëïò êáé ç Åôáéñåßá óõìöþíçóáí íá ëÜâïõí ôï êáèáñü ðïóü ôùí ðåñßðïõ €50 åêáôïììõñßùí ìÝóù óõìøçöéóìïý ìå õðï÷ñåþóåéò ôçò ðñïò ôïí ðñïìçèåõôÞ êáé ôï ðïóü ôùí €3,9 åêáôïììõñßùí óå ìåôñçôÜ, ìå âÜóç ôçí ïðïßá ôá ìÝñç óõìöùíïýí íá ìçí åãåßñïõí óôï ìÝëëïí ïéåóäÞðïôå áîéþóåéò.

10.ÊáôÜ ôï äåýôåñï åîÜìçíï 2012 ç Åôáéñåßá ñåõóôïðïßçóå íÝá ïìüëïãá åêäüóåùò ôïõ Åëëçíéêïý Äçìïóßïõ êáé ïìüëïãá Ýêäïóçò ôïõ Åõñùðáúêïý Ôáìåßïõ ×ñçìáôïðéóôùôéêÞò Óôáèåñüôçôáò («ÅÔ×Ó») óõíïëéêÞò åýëïãçò áîßáò €48.272.466,41 êáé ðñáãìáôïðïßçóå êÝñäïò €10.454.728,18.

ÅðåíäõôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ÁãïñÜ åíóþìáôùí ðáãßùí ÁãïñÜ Üõëùí ðåñéïõóéáêþí óôïé÷åßùí ÅéóðñÜîåéò áðü ðùëÞóåéò åíóþìáôùí êáé Üõëùí ðÜãéùí óôïé÷åßùí Ôüêïé åéóðñá÷èÝíôåò Ìåßùóç - ËïéðÝò ìáêñïðñüèåóìåò áðáéôÞóåéò Óýíïëï åéóñïþí áðü åðåíäõôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (â) ×ñçìáôïäïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ÅéóðñÜîåéò áðü åêäïèÝíôá / áíáëçöèÝíôá äÜíåéá ÅîïöëÞóåéò äáíåßùí Óýíïëï åêñïþí ãéá ÷ñçìáôïäïôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò (ã) ÊáèáñÞ áýîçóç/(ìåßùóç) óôá ôáìåéáêÜ äéáèÝóéìá êáé éóïäýíáìá ÷ñÞóçò (á)+(â)+(ã) ÔáìåéáêÜ äéáèÝóéìá & éóïäýíáìá Ýíáñîçò ÷ñÞóçò ÔáìåéáêÜ äéáèÝóéìá & éóïäýíáìá ëÞîçò ÷ñÞóçò

-65.663,91 -74.520,02

-208.385,92 -33.466,40

-12.917,91 -74.520,02

-192.873,92 -33.466,40

2.633,00 11.196,16 70,00 3.196,16 1.563.367,05 389.903,05 1.455.085,05 258.778,05 23.454,18 21.051,82 23.454,18 21.051,82

1.449.270,30 180.298,71 1.391.171,30 56.685,71 15.000.000,00 296.050.877,00 15.000.000,00 296.050.877,00 -47.540.545,50 -355.852.586,36 -47.540.545,50 -355.852.586,36 -32.540.545,50 -59.801.709,36 -32.540.545,50 -59.801.709,36

-29.342.411,94 43.008.413,92 13.666.001,98

23.766.560,01 -30.522.928,94 19.241.853,91 39.063.866,92 43.008.413,92 8.540.937,98

23.555.719,01 15.508.147,91 39.063.866,92

×ÁËÁÍÄÑÉ, 8 Ìáñôßïõ 2013 Ï Ðñüåäñïò ôïõ Äéïéêçôéêïý Óõìâïõëßïõ Éáêùâßäçò ÁëÝîáíäñïò Añ.Äéáâáôçñßïõ C298920 Ï Áíôéðñüåäñïò Ïéêïíïìéêþí ÄñáóôçñéïôÞôùí ÑáìÜêçò Ìé÷áÞë Á.Ä.Ô. Ó 133198

Ï Äéåõèýíùí Óýìâïõëïò Åõñéðßäçò Êùíóôáíôßíïò Añ.Äéáâáôçñßïõ Å087876

Ï Ïéêïíïìéêüò ÄéåõèõíôÞò

Ï ÄéåõèõíôÞò Ëïãéóôçñßïõ

Ðáðáæáöåéñüðïõëïò ÁëÝîéïò Á.Ä.Ô. ÁÊ 012572

ÆÞóçò ÁíáóôÜóéïò Á.Ä.Ô. ÁÂ 223164

Corp orate Rep or tÁñ.Áä.

2013 Á' ÔÜîçò 9 18539

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Σε δυσκολους καιρους

Κεφαλαια κινησης για τις μικρομεσαιες και ενισχυση της ζητησης απο το εξωτερικο για τις μεγαλες, αποτελουν τις συνθηκες για την υπερβαση των τωρινων δυσκολιων του επιχειρηματικου τομεα. Επιτελειο Eκδοσησ

Τ

α με γέθη των επιχειρήσ εων, ό π ω ς α π ε ικον ί ζ ον τ αι σ τ ο υ ς ισολογισμούς τους, δείχνουν τ ις με γάλε ς προκ λήσ εις που αν τιμετωπίζουν. Αφενός μειωμένη ζήτηση καθώς το εισόδημα των καταναλωτών-πελατών τους περιορίζεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΣΤ, το διαθέσιμο εισόδημα τους έχει υποχωρήσει κατά σχεδόν το 1/4 την τριετία 2010 2012 και το 1ο τρίμηνο φέτος ο ρυθμός μείωσης είναι 7%. Στην εξωτερική αγορά, η μεγάλη επιβράδυνση στις ευρωπαϊκές οικονομίες συνεπάγεται και χαμηλότερη ζήτηση για τις ελληνικές 10

Corp orate Rep or t 2013

εξαγωγέ ς. Χαρακ τηρισ τ ικό είναι ότ ι τον περασμένο Μάιο μειώθηκαν 10%. Επιπλέον για τις μεγάλες ενεργοβόρες βιομηχανίε ς, πρόσ θετος επιβαρυν τικός παράγοντας είναι το υψηλό κόστος ε νέ ργειας, επιβαρυνόμε νο από τους φόρους κατανάλωσης –πολύ υψηλότερο των Ευρωπαίων ανταγωνιστών- που εξανεμίζει τα όποια κέρδη σε ανταγωνιστικότητα προήλθαν από τη μείωση των αμοιβών. Αυτό αφορά κυρίως τις αγορέ ς του εξωτερικού, αφού η μεγάλη πτώση της οικοδομικής δραστηριότ ητας, σ τ ην ο π οία κατ ευ θύνε ται μεγάλο ποσοστό των πωλήσεων τους, περιορίζει ασφυκτικά τις εργασίες στην

εσωτερική αγορά. Χαρακτηριστική του τελευταίου παράγοντα είναι η διακοπή λειτουργ ίας του ισ τορικού εργοσ τασίου τσιμέντου της ΑΓΕΤ Ηρακλής στη Χαλκ ίδα. Τη γε ν ικότ ε ρη ε ικόνα δε ίχνουν τα στοιχεία για την εξυπηρέτηση του δανεισμού των επιχειρήσεων. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έ χουν φτάσει σχεδόν στο 1/3 των συνολικών, με το πρόβλημα να ε ν τοπίζ ε ται σ τις μικρότερου μεγέθους επιχειρήσεις καθώς για τις μεγάλες σ το θέμα αυτό η εικόνα είναι καλή. Την εικόνα περιγράφουν οι αριθμοί για το 2012. Σύμφωνα με τα σ τοιχεία της ICAP, σε δείγμα των 4,4 χιλ. επιχειρήσεων, η γενική εικόνα είναι εκείνη της συνέχισης της ζημιογόνου πορείας συνολικά, αν και οι ζημίες περιορίζονται ελαφρά. Οι συνολικές ζημιές ήταν μεγαλύτερες από τα συνολικά κέρδη, 4,8 δισ. ευρώ οι πρώτ ε ς έ ναν τ ι 3,8 δισ. των δεύτερων. Συνολικά μόνο το 48% των επιχειρήσεων ήταν κερδοφόρες. Στη βιομηχανία το ποσοστό είναι 51%, στο εμπόριο το 54% (τα καλύτερα αποτελέσματα το 2012 οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη βελτίωση των αποτελεσμάτων των εταιρειών προμηθευτών υγείας που το 2011 είχαν μεγάλες ζημιές από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων) και σ τις υπηρεσίες (εκτός του τουρισμού) το ποσοσ τό των κερδοφόρων ήταν χαμηλότερο, 47%. Όσον αφορά τις εισηγμένε ς, αν τιμετωπίζουν πιέσεις ρευσ τότητας, περισσότερε ς από τις μισέ ς δε ν διανέμουν με ρίσματα ε νώ σ ε καλύτ ε ρη θέση βρίσκονται όσες αντλούν περισσότερο από τον μισό κύκλο εργασιών τους απ ό το εξωτ ε ρικό. Πε ρίπ ου το 1/4 των κερδών των εταιρειών με κέρδη άνω του 1 εκατ. προέρχεται από τις δυο μεγάλες εταιρείες προϊόντων πετρελαίου. Το παιχνίδι θα κριθεί σ τις μεν μικρότ ε ρε ς επιχε ιρήσ ε ις, από το κατά π ό σ ο θ α απ οκ τ ήσ ουν π ρό σ βασ η σ ε κεφάλαια για τη συνέχιση της λειτουργίας τους (η ΕΕΤ θεωρεί αναγκαία την μεγαλύτερη αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων του ΕΣΠΑ και της ΕΤΕπ για την παροχή κεφαλαίων κίνησης σε αυτές ώστε να ενισχυθεί η ρευσ τότητα των βιώσ ιμων,) ενώ για τις μεγαλύτερες, που εξάγουν και περισ σότερο, από την εξέ λιξη της ζήτησης από τις ξένες αγορές.

Corp orate Rep or t 2013

11

ΠαγκΟσμια οικονομΙα

What comes in, goes out

Σημερα κεφαλαια φευγουν απο τις αναδυομενες οικονομιες. Για αυτο ηταν αρκετη και μονο η πιθανοτητα περιορισμου της ποσοτικης χαλαρωσης στις ΗΠΑ. Επιτελειο Eκδοσησ

Μ

ε αυτά τα λόγια η επικεφαλής του ΔΝΤ Κρισ τιν Λ α γ κά ρ ν τ , π ε ρ ι έ γ ρ α ψ ε αρκετές φορές την πιθανή εξ έ λιξη σ τ ις α ναδυόμενες οικονομίες που προσέλκυαν τεράστια κεφάλαια από τις ανεπτυγμένες, τα οποία αναζητούσαν υψηλότερες αποδόσεις καθώς οι κεντρικές τράπεζες των τελευταίων προσ γείωναν τα επιτόκια τους σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης και την επιβράδυνση/ύφεση στις οικονομίες τους. Και ε νώ τα χαμηλά επιτόκια δη μ ι ο ύ ργ η σ α ν ρ ο έ ς κε φ α λα ί ω ν π ρ ο ς τις αναπτυσσόμενε ς χώρε ς - οι οποίες έπαιρναν μέτρα για να αποτρέψουν

12

Corp orate Rep or t 2013

άνοδο των νομισμάτων τους που θα έπληττε τις εξαγωγές τους και θα δημιουργούσε υπερθέρμανση και συνθήκες φούσκας σε ορισμένες αγορές τους όπως χρηματιστήρια, ακίνητα και μεγάλες ροές δανείων- σήμερα παρατηρούνται αντίστροφες τάσεις. Η φυγή κεφαλαίων οφείλεται στην σ την αναγ γε λία της πρόθεσης της αμερικαν ικής κε ν τ ρικής τ ράπεζας να πε ριορίσ ει τις αγορέ ς αμε ρικαν ικών τίτλων, δηλαδή την παροχή ρευστότητας σ τις αγορές, που θα συνεπαγόταν υψηλότερες αποδόσεις σ την αμερικανική αγορά. Και ενώ οι περισσότερες αναπτυσσόμε νε ς, όσε ς είχαν χαμηλό πλη θ ω ρισ μό, μ ε ιώνουν τα ε πιτό κ ια για να σ τηρίξουν τις οικονομίες τους

καθώς η παγκόσμια οικονομία (και οι εξαγωγές τους) επιβραδύνει, οι εκροές κεφαλαίων αλλάζουν το σκηνικό. Η Βραζιλία αύξησε μεν τα επιτόκιο σ το 8,5%, καθώς ο πληθωρισμός είναι σε άνοδο, κατάργησε όμως τον φόρο στις αγορέ ς από ξένους επενδυτέ ς κρατικών ομολόγων και παραγώγων -που είχε επιβάλ λει γ ια να πε ριορίσ ει τις εισροές «θερμών» κεφαλαίων- καθώς το νόμισμα της υποχωρεί ως συνέπεια εκροών κεφαλαίων. Οι μεγάλες εκροές δρουν αποσ ταθεροποιητικά ενώ η υπ οχώ ρησ η του νομίσ ματο ς φ έ ρνε ι πληθωρισμό. Η κεντρική τράπεζα της Ινδονησ ίας αύξησ ε το επιτόκ ιο της, για να σταθεροποιήσει τη ρουπία -την υποχώρησ η της οποίας απέδωσ ε σ ε εκτιμήσεις των επενδυτών για πιθανό περιορισμό της ποσοτικής χαλάρωσης σ τις ΗΠΑ και ε νώ πίεση δέ χον ται τα περισσότερα ασιατικά νομίσματα. Άλλες παρεμβαίνουν στην αγορά συναλλάγματος και άλ λε ς δεν μειώνουν τα επιτόκια τους παρά την επιβράδυνση των οικονομιών τους για να αποτρέψουν απότομη έξοδο κεφαλαίων. Το νόμισμα της Ινδίας υποχωρεί, η κεν τρική της τράπεζα επισημαίνει τους κινδύνους για τον πληθωρισμό και τονίζει ότι «οι μεταβολές στο κλίμα στις παγκόσμιε ς αγορέ ς μπορεί να πυρο δοτήσουν απότομη διακοπή των εισ ροών και έξοδο ξένων κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες και η Ινδία δεν αποτελεί εξαίρεση». Όπως τονίζει, η υποχώρηση ήταν αποτέλεσμα της φυγής κεφαλαίων θεσμικών επενδυτών οι οποίοι εκ τιμούσαν πιθανό περιορισμό της ποσοτικής χαλάρωσης σ τις ΗΠΑ και δηλώνει έτοιμη να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα. Συνεπώς, η Κρισ τίν Λαγκάρν τ επιβεβαιώνε ται. Οι μεγάλε ς εισροέ ς ωφέ λησαν τις αναδυόμενες χώρες, σήμερα ωσ τόσο αντιμετωπίζουν τα απόνερα της μαζικής στροφής των επενδυτών προς αυτές. Οι κεντρικές τράπεζες θα βρεθούν ενώπιων νέων διλημμάτων, υψηλότερα επιτόκια για συγκράτηση εκροών και του νομίσματος που πλήττουν τη δρασ τηριότητα ή χαμηλότερα γ ια τη σ τήριξη της οικονομίας που όμως θα επιταχύνουν βραχυπρόθεσμα την έξοδο κεφαλαίων και τον πληθωρισμό σε όσες έ χουν τέτοιο θέμα. Ούτως ή άλλως η ζωή είναι πολύ δύσκολη πλέον για τους κεντρικούς τραπεζίτες.

ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΕΙΣ

Κ ΡΑΤ ΙΚΟΥ Χ ρ ε οΥ σ

ΥπΑρχει πρΟβλημα ΚακΟ προηγοΥμενο αποτελοΥν οι holdouts, οι πιστωτΕς που δεν δΕχονται «κοΥρεμα» αλλΑ αποζημιΩνονται πλΗρως. Η ΕλλΑδα και οι περιπΕτειες της ΑργεντινΗς στα αμερικανικΑ δικαστΗρια φΕρνουν το θΕμα στο προσκΗνιο. Επιτελειο Ekδοσησ

Μ

ετά τις περιπτώσεις ομολογ ιούχων -κυρίω ς h e dge f u n d s - π ο υ δ ε ν σ υμμ ε τ ε ίχα ν σ τ ην α να δι ά ρ θ ρ ω σ η κ ρ α τ ι κού χρέους, όπως της Ελλάδας και της Αργεν τινής, το ΔΝΤ παρεμβαίνει – με ειδική έκθεσή του – για να αποτρέψει ότ ι θα αποτ ε λέσουν κακά προηγού μενα για το μέ λ λον. Όπως επισημαίνει, μπορεί να αποτε λέσει παράδειγμα ώσ τε περισσότεροι ομολογιούχοι να μην συμμετάσχουν σε μελλοντικές αναδιαρθρώσεις χωρών σε πρόβλημα αφού βλέπουν ότι κάποιοι τελικά αποζημιώνονται πλήρως. Το ελληνικό PSI ήταν το μεγαλύτερο στην ιστορία, κουρεύτηκε χρέος 205 δισ. ευρώ, με επόμενο της Αργεντινής με 82 δισ. δολ. Στην περίπτωση της Ελλάδας ομολογιούχοι (3% του συνόλου) αποζημιώνονται πλήρως, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Ιούλιο, όταν 1,3 δισ. ευρώ κατευθύνθηκαν σε hedge funds που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο PSI και αποπληρώνονται στο ακέραιο, αποκομίζοντας σημαντικά κερδη αφού είχαν αγοράσει τα ομόλογα στο 25%-40% της

ονομαστικής τους αξίας. Η Αργεντινή βρίσκεται ακόμα σε δικαστική διαμάχη αφού αρνείται να αποπληρώσει τους holdouts που σημειώνουν δικαστικές νίκες. Το ΔΝΤ προ ετών είχε προτείνει ένα σχέδιο το οποίο θα ρύθμιζε περιπτώσεις αναδιάρθρωσης και θα έθετε κανόνες. Αυτό δεν έγινε δεκτό από τις ΗΠΑ, τη χώρα με τη μεγαλύτερη συμμετοχή στον οργανισμό. Σήμερα αναζητεί τρόπους για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των holdout creditors με ομολόγα που δεν έχουν collective action clauses, ρήτρες συμμετοχής των πιστωτών σε διάσωση μιας χώρας. Στην Αργεντινή, μετά τη στάση πληρωμών στις αρχές της δεκαετίας, στις αναδιαρθρώσεις του 2005 και 2010 συμμετείχε το 75% των πιστωτών. Η Ελλάδα, όπου συμμετείχε το 97%, υπήρξε ιδιαίτερη περίπτωση, αφού η επικεφαλής του ΔΝΓ εξέδωσε δελτίο τύπου με το οποίο καλούσε όλους τους πιστωτές να συμμετάσχουν ώστε να υπάρξει βιωσιμότητα του χρέους. Το ΔΝΤ τονίζει ότι αν ισχύσουν οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις στα αμερικανικά δικαστήρια για την Αργεντινή, που επιβάλλουν ισότιμη μεταχεί-

ριση –δηλαδή πληρωμή των πιστωτών που δεν συμμετείχαν σ την αναδιάρ θρωση μαζί με εκείνους που συμμετείχαν (αρχή pare issu)– κινδυνεύει όλη η διαδικασία αναδιάρθρωσης. Αν δίνεται η δυνατότητα στους holdouts να μπλοκάρουν την πληρωμή των αναδιαρθρωμένων ομολόγων, λιγότεροι ομολογιούχοι θα συμμετέχουν αφού θα αντιμετωπίζουν επιπλέον τον κίνδυνο να μην αποπληρώνονται κανονικά στην περίπτωση που μια χώρα αρνηθεί να πληρώσει τους πρώτους. Επίσης, η άνιση μεταχείριση των πιστωτών μειώνει τα κίνητρα για συμμετοχή σε μελλοντικές αναδιαρθρώσεις. Η ελληνική εμπειρία αποτέλεσε την αιτία γε ν ικότ ε ρης κριτικής. Οι πρό σφατες αναδιαρθρώσεις, συχνά έγιναν με καθυστέρηση ή δεν ήταν στην αναγκαία έκταση με συνέπεια να μην εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους. Όπως τονίζει, δεν επιδιώκει απλώς να παίρνει (με τα δάνεια που χορηγεί) τη θέση των ιδιωτών πιστωτών που φεύγουν από τη χώρα και το πρόβλημα να παραμένει μέ χρι την αναδιάρθρωση, όπως έγινε στην Ελλάδα.

Corp orate Rep or t 2013

13

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

Με το βλEμμα στις διεθνεIς αγορEς

Οι επενδYσεις στηρIζουν τον εξαγωγικO

προσανατολισμo

Δημιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

Η ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΕΛΛΑΣ) Α.Ε. δραστηριοποιείται στον τομέα διύλισης και εμπορίας προϊόντων αργού πετρελαίου. Η Εταιρεία διαθέτει το μεγαλύτερο και πλέον σύγχρονο εγχώριο Διϋλιστήριο, με ετήσια παραγωγική δυναμικότητα 9,4 εκατ. μετρικούς τόνους, το οποίο ευρίσκεται στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων Κορινθίας και παράγει όλη τη γκάμα προϊόντων αργού πετρελαίου (μοναδικός παραγωγός βασικών λιπαντικών στη χώρα μας). Το Διυλιστήριο διαθέτει αποθηκευτικούς χώρους 2,5 εκατ. κυβικών μέτρων, σύγχρονες λιμενικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις φόρτωσης ενώ είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και από τα ελάχιστα στην Ευρώπη με πιστοποίηση τόσο για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης – ISO 14001:2004 – όσο και για το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας - ISO 9001:2008. Εκμεταλ λευόμενη την πολυπλοκότητα του Διυλισ τηρίου, η MOTOR OIL παράγει προϊόντα υψηλής προσ τιθέμενης αξίας προσαρμόζον τας το product mix σ τις ανάγκε ς της αγοράς, διασφαλίζον τας καλύτερε ς τιμέ ς διάθεσης, και επιτυγχάνο ντας καλύτερα περιθώρια διύλισης (refinery margins) έναντι των σύνθετων διυλιστηρίων της Μεσογείου. Τα προϊόντα της MOTOR OIL απευθύνονται σε τρεις αγορές (Εσωτερική, Εξαγωγέ ς, Ναυτιλία). Οι εγ χώριε ς πωλήσεις αν τισ τοιχούν σ το 30% ε νώ οι εξαγωγέ ς – ναυτιλία σ το 70% του σ υνολικού όγκου πωλήσεών της. Τη χρήση 2012 η MOTOR OIL πραγματοποίησε πωλήσεις προϊόν των 11,65 εκατ. μετρικών τόνων που αποτελεί νέο ιστορικό υψηλό για την Εταιρεία.

ΔΟΜΗ ΟΜΙΛΟΥ H MOTOR OIL είναι μοναδικός μέτοχος των “CORAL A.E.” (πρώην SHELL HELL AS) και “AVIN OIL” που αποτε λούν τους βασικούς βραχίονες του Ομίλου στον τομέα της λιανικής εμπορίας καυσίμων και λιπαντικών με πανελλαδικό δίκτυο 700 και 530 πρατηρίων αντίσ τοιχα και συνολικό μερίδιο αγοράς 30% περίπου. Επιπλέον η MOTOR OIL συμμετέχει με 100% στην “CORAL GAS” (πρώην SHELL GAS), που δραστηριοποιείται στον κλάδο υγροποιημένου υγραερίου στην Ελλάδα, και με 92% (από κοινού με την AVIN) στην 14

Corp orate Rep or t 2013

“OFC ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΥΣΙΜΟΥ Α.Ε.” που διαχειρίζεται το σύστημα ανε φοδιασμού αεροπορικού καυσίμου

και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών “Ελευθέριος Βενιζέλος”. Επιπρόσθετα, η MOTOR OIL συμμετέχει με 35% στην “ΚΟΡΙΝΘΟΣ POWER Α.Ε.” (65% ανήκει στον Όμιλο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ) η οποία διαθέτει μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ισχύος 440 MW με καύσιμο φυσικό αέριο που ευρίσκεται εντός των εγκαταστάσεων του Διϋλιστηρίου στους Αγίους Θεοδώρους Κορινθίας. Η εμπορική λειτουργία της “ΚΟΡΙΝΘΟΣ POWER Α.Ε.” ξεκίνησε τον Απρίλιο 2012. Τέλος, η MOTOR OIL συμμετέχει με 16% στο μετοχικό κεφάλαιο της “ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΓΩΓΟΥ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε.”.

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ & ΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το 2012 η MOTOR OIL συμπλήρωσε 40 χρόνια από την έναρξη της λειτουργίας της. Σε όλη τη διάρκεια της επιχειρηματικής της πορείας, υιοθέτησε τη στρατηγική των “συνεχών επενδύσεων” στοχεύοντας στην τεχνολογική υπεροχή του Διϋλιστηρίου της. Η συνολική επενδυτική δαπάνη της Εταιρείας από το 2001 ξεπέρασε το 1 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του Προγράμματος Επέκτασης του Διϋλιστηρίου (Refinery Expansion Program) και το μεγαλύτερο μέρος απορροφήθηκε από δύο επενδυτικούς κύκλους: 2003-2005 εγκατάσταση συγκροτήματος Υδρογονοπυρόλυσης (Hydrocracker) κόστους 350 εκατ. ευρώ, 2008-2010 κατασκευή νέας Μονάδας απόσ ταξης Αργού (new CDU) δυναμικότητας 60.000 βαρελιών/ημέρα κόσ τους 200 εκατ. ευρώ. Τα κύρια επενδυτικά έργα της Εταιρείας έχουν ολοκληρωθεί και ευρίσκονται σε στάδιο ωρίμανσης και βελτιστοποίησης. Τον Ιούλιο 2001 η MOTOR OIL εισήχθη σ το Χρηματισ τήριο Αθηνών. Κατά την περίοδο που ακολούθησε την εισαγωγή της στο Χ.Α. το συνολικό ποσό του διανεμόμενου μερίσματος ανήλθε ως απόλυτο ποσό σε 945 εκατ. ευρώ ενώ ως ποσοστό επί των καθαρών κερδών (dividend payout ratio) διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 80%.

ΑΡ. Γ.Ε.ΜΗ. 272801000 ΑΡ. Μ.Α.Ε. 1482/06/Β/86/26 Ε∆ΡΑ: ΗΡΩ∆ΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ 12Α, ΜΑΡΟΥΣΙ 151 24 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΠΟ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012 ΕΩΣ 31 ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2012 (δηµοσιευόµενα βάσει του κ.ν. 2190/20, άρθρο 135 για επιχειρήσεις που συντάσσουν ετήσιες οικονοµικές καταστάσεις, ενοποιηµένες και µη, κατά τα ∆ΛΠ) Τα παρακάτω στοιχεία και πληροφορίες, που προκύπτουν από τις οικονοµικές καταστάσεις, στοχεύουν σε µία γενική ενηµέρωση για την οικονοµική κατάσταση και τα αποτελέσµατα της "ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ (ΕΛΛΑΣ) ∆ΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΥ Α.Ε.". Συνιστούµε εποµένως στον αναγνώστη, πριν προβεί σε οποιαδήποτε είδους επενδυτική επιλογή ή άλλη συναλλαγή µε τον εκδότη, να ανατρέξει στη διεύθυνση διαδικτύου του εκδότη, όπου αναρτώνται οι οικονοµικές καταστάσεις καθώς και η έκθεση ελέγχου του νόµιµου ελεγκτή. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Υπουργείο Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδοµών, Μεταφορών και ∆ικτύων - ∆ιεύθυνση Α.Ε. και Πίστεως ∆ιεύθυνση διαδικτύου: www.moh.gr Σύνθεση ∆ιοικητικού Συµβουλίου: Πρόεδρος και ∆ιευθύνων Σύµβουλος: Βαρδής Ι. Βαρδινογιάννης Αντιπρόεδρος: Ιωάννης Β. Βαρδινογιάννης, Αναπληρωτές ∆ιευθύνοντες Σύµβουλοι: Ιωάννης Ν. Κοσµαδάκης, Πέτρος Τ. Τζαννετάκης, Μέλη: Νίκος Θ. Βαρδινογιάννης, Γεώργιος Π. Αλεξανδρίδης, Μιχαήλ-Ματθαίος Ι. Στειακάκης, Θεοφάνης Χρ. Βουτσαράς, Νίκη ∆. Στουφή, Κωνσταντίνος Β. Μαραβέας, Αντώνιος Θ. Θεοχάρης. Ηµεροµηνία έγκρισης από το ∆ιοικητικό Συµβούλιο των ετήσιων οικονοµικών καταστάσεων: 11 Μαρτίου 2013 Νόµιµος ελεγκτής: Τηλέµαχος Χ. Γεωργόπουλος Ελεγκτική εταιρία: Deloitte. Τύπος έκθεσης ελέγχου ελεγκτών: Με σύµφωνη γνώµη

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΩΝ Ι∆ΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

ΟΜΙΛΟΣ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 31.12.2012 31.12.2011

Αρµόδια Υπηρεσία:

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ

ΟΜΙΛΟΣ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 31.12.2012 31.12.2011

ΕΤΑΙΡΙΑ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 31.12.2012 31.12.2011

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ Ιδιοχρησιµοποιούµενα ενσώµατα πάγια στοιχεία Άυλα περιουσιακά στοιχεία Λοιπά µη κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία Αποθέµατα Απαιτήσεις από πελάτες Λοιπά κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ

1.104.802 53.051 98.051 651.633 379.405 282.609 2.569.551

1.140.406 54.204 88.550 652.230 413.994 216.715 2.566.099

831.717 265 171.036 609.727 253.902 211.677 2.078.324

856.202 125 148.714 599.530 289.537 138.206 2.032.314

Ι∆ΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ Μετοχικό κεφάλαιο Λοιπά στοιχεία ιδίων κεφαλαίων Σύνολο ιδίων κεφαλαίων ιδιοκτητών µητρικής (α) ∆ικαιώµατα µειοψηφίας (β) Σύνολο ιδίων κεφαλαίων (γ) = (α) + (β) Μακροπρόθεσµες δανειακές υποχρεώσεις Προβλέψεις / Λοιπές µακροπρόθεσµες υποχρεώσεις Βραχυπρόθεσµες δανειακές υποχρεώσεις Λοιπές βραχυπρόθεσµες υποχρεώσεις Σύνολο υποχρεώσεων (δ) ΣΥΝΟΛΟ Ι∆ΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ (γ) + (δ)

94.166 475.429 569.595 1.232 570.827 514.394 107.832 669.094 707.404 1.998.724 2.569.551

105.244 441.840 547.084 1.192 548.276 504.928 106.767 802.229 603.899 2.017.823 2.566.099

94.166 385.940 480.106 0 480.106 506.013 73.554 351.016 667.635 1.598.218 2.078.324

105.244 339.542 444.786 0 444.786 310.659 73.005 656.152 547.712 1.587.528 2.032.314

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΩΝ ΕΣΟ∆ΩΝ

Κύκλος εργασιών Μικτά κέρδη / (ζηµιές) Κέρδη / (ζηµιές) προ φόρων, χρηµατοδοτικών και επενδυτικών αποτελεσµάτων Κέρδη / (ζηµιές) προ φόρων Κέρδη / (ζηµιές) µετά από φόρους (Α)

-Ιδιοκτήτες µητρικής -∆ικαιώµατα µειοψηφίας

ΟΜΙΛΟΣ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 01.01-31.12.2012 01.01-31.12.2011 9.681.883 8.739.275 355.866 435.565

ΕΤΑΙΡΙΑ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 01.01-31.12.2012 01.01-31.12.2011 8.240.260 7.146.118 199.584 253.583

179.116 103.102 78.205

247.809 182.318 142.988

176.613 114.065 90.711

227.768 177.076 140.930

78.019 186

142.804 184

90.711 0

140.930 0

0

0

Λοιπά συνολικά έσοδα µετά από φόρους (Β) Συγκεντρωτικά συνολικά έσοδα µετά από φόρους (Α)+(Β)

(117)

0

78.088

142.988

90.711

140.930

-Ιδιοκτήτες µητρικής -∆ικαιώµατα µειοψηφίας

77.902 186

142.804 184

90.711 0

140.930 0

Κέρδη / (ζηµιές) µετά από φόρους ανά µετοχή - βασικά (σε Ευρώ) 0,7059 Προτεινόµενο µέρισµα ανά µετοχή - (σε Ευρώ) Κέρδη / (ζηµιές) προ φόρων, χρηµατοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσµάτων και συνολικών αποσβέσεων 269.790

1,2907

0,8188 0,3000

1,2721 0,4000

338.932

245.385

298.381

Σύνολο ιδίων κεφαλαίων έναρξης χρήσης (01.01.2012 και 01.01.2011 αντίστοιχα) Συγκεντρωτικά συνολικά έσοδα µετά από φόρους Μείωση Μετοχικού Κεφαλαίου ∆ιανεµηθέντα µερίσµατα Σύνολο ιδίων κεφαλαίων λήξης χρήσης (31.12.2012 και 31.12.2011 αντίστοιχα) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΑΜΕΙΑΚΩΝ ΡΟΩΝ Έµµεση µέθοδος

548.276 78.088 (11.078) (44.459)

460.812 142.988 (27.696) (27.828)

444.786 90.711 (11.078) (44.313)

359.249 140.930 (27.696) (27.697)

570.827

548.276

480.106

444.786

ΟΜΙΛΟΣ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 01.01-31.12.2012 01.01-31.12.2011

Λειτουργικές δραστηριότητες Κέρδη / (ζηµιές) προ φόρων Πλέον / µείον προσαρµογές για: Αποσβέσεις Προβλέψεις Συναλλαγµατικές διαφορές Αποτελέσµατα (έσοδα, έξοδα, κέρδη και ζηµιές) επενδυτικής δραστηριότητας Χρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα Πλέον / µείον προσαρµογές για µεταβολές λογαριασµών κεφαλαίου κίνησης ή που σχετίζονται µε τις λειτουργικές δραστηριότητες: Μείωση / (αύξηση) αποθεµάτων Μείωση / (αύξηση) απαιτήσεων (Μείωση) / αύξηση υποχρεώσεων (πλην δανειακών) Μείον: Χρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα καταβεβληµένα Καταβεβληµένοι φόροι Σύνολο εισροών / (εκροών) από λειτουργικές δραστηριότητες (α) Επενδυτικές δραστηριότητες Απόκτηση θυγατρικών, συγγενών, κοινοπραξιών και λοιπών επενδύσεων Αγορά ενσώµατων και άυλων παγίων στοιχείων Εισπράξεις από πωλήσεις ενσώµατων και άυλων παγίων στοιχείων Τόκοι εισπραχθέντες Μερίσµατα εισπραχθέντα Σύνολο εισροών / (εκροών) από επενδυτικές δραστηριότητες (β) Χρηµατοδοτικές δραστηριότητες Πληρωµές για µείωση µετοχικού κεφαλαίου Εισπράξεις από εκδοθέντα / αναληφθέντα δάνεια Εξοφλήσεις δανείων Εξοφλήσεις υποχρεώσεων από χρηµατοδοτικές µισθώσεις (χρεολύσια) Μερίσµατα πληρωθέντα Σύνολο εισροών / (εκροών) από χρηµατοδοτικές δραστηριότητες (γ) Καθαρή αύξηση / (µείωση) στα ταµιακά διαθέσιµα και ισοδύναµα χρήσης (α) + (β) + (γ) Ταµιακά διαθέσιµα και ισοδύναµα έναρξης χρήσης Ταµιακά διαθέσιµα και ισοδύναµα λήξης χρήσης

ΕΤΑΙΡΙΑ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 31.12.2012 31.12.2011

ΕΤΑΙΡΙΑ Ποσά σε χιλ. Ευρώ 01.01-31.12.2012 01.01-31.12.2011

103.102

182.318

114.065

177.076

91.504 2.593 (6.514) (7.704) 84.649

91.927 (5.163) (1.869) (6.080) 72.930

69.602 (1.037) (6.617) (2.340) 64.450

71.415 (1.611) (1.486) (4.142) 54.416

595 47.543 121.561

(50.634) (32.122) (352.207)

(10.197) 28.049 135.814

(64.193) (31.297) (284.709)

(86.556) (37.366) 313.407

(68.367) (45.865) (215.132)

(66.195) (35.999) 289.595

(50.513) (41.289) (176.333)

(12.315) (57.494) 2.167 654 136 (66.852)

(388) (71.318) 2.196 3.939 128 (65.443)

(22.315) (45.271) 0 542 983 (66.061)

(238) (44.793) 1.752 2.622 888 (39.769)

(11.078) 430.683 (551.348) (8) (44.459) (176.210)

(27.696) 2.160.332 (1.753.047) (220) (27.828) 351.541

(11.078) 391.919 (498.697) (8) (44.313) (162.177)

(27.696) 1.829.926 (1.479.823) (220) (27.697) 294.490

70.345 126.091 196.436

70.966 55.125 126.091

61.357 103.524 164.881

78.388 25.136 103.524

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1. Στη σηµείωση 16 επί των οικονοµικών καταστάσεων παρατίθενται αναλυτικά πληροφορίες σχετικά µε τις εταιρίες που περιλαµβάνονται στις ενοποιηµένες καταστάσεις (η έδρα τους, το ποσοστό συµµετοχής καθώς και η µέθοδος ενοποίησής τους). Οι εταιρίες “BRODERICO Ε.Π.Ε.”, “AVIN ALBANIA S.A.”, “ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΟΥΣΑΚΙΟΥ Α.Ε.” και “NUR-MOH ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΗΛΙΟΘΕΡΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ” περιλαµβάνονται στην ενοποίηση στο κόστος, λόγω επουσιώδους σηµασίας ή/και λόγω του ότι δεν έχουν δραστηριότητες (σηµείωση 16 επί των οικονοµικών καταστάσεων). Στην ενοποίηση της τρέχουσας περιόδου δεν περιλαµβάνεται η εταιρία "CORAL M.E.Π.E.", η οποία είχε ενσωµατωθεί στην αντίστοιχη περίοδο της προηγούµενης χρήσης, λόγω εκκαθάρισής της στις 30.12.2011. Επίσης, στην ενοποίηση συµπεριλαµβάνεται για πρώτη φορά η νεοαποκτηθείσα εταιρία "CYCLON ΕΛΛΑΣ Α.Ε.".

2. Υφίστανται επίδικες απαιτήσεις τρίτων κατά του Οµίλου συνολικού ποσού Ευρώ 15,0 εκατοµµυρίων περίπου (εκ των οποίων Ευρώ 2,0 εκατοµµύρια περίπου αφορούν την Εταιρία). Επίσης υπάρχουν επίδικες απαιτήσεις του Οµίλου κατά τρίτων συνολικού ποσού Ευρώ 58,4 εκατοµµυρίων περίπου (εκ των οποίων Ευρώ 28,6 εκατοµµύρια περίπου αφορούν την Εταιρία). Για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η τελική έκβασή τους δεν µπορεί προς το παρόν να προβλεφθεί. Επίσης, δεν αναµένεται να προκύψουν σηµαντικές υποχρεώσεις από τις ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις. Τα ποσά των σωρευτικών προβλέψεων που έχουν διενεργηθεί στον Όµιλο έχουν ως εξής: α) πρόβλεψη για επίδικες υποθέσεις ποσού Ευρώ 1.153 χιλιάδες (Εταιρία: Ευρώ 0 χιλιάδες), και β) προβλέψεις για αποχωρήσεις προσωπικού λόγω εξόδου από την υπηρεσία ποσού Ευρώ 44.264 χιλιάδες (Εταιρία: Ευρώ 35.356 χιλιάδες).

3. Για τις ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις, γίνεται σχετική αναφορά στη σηµείωση 30 επί των οικονοµικών καταστάσεων.

4. Η Ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση των µετόχων της 28ης Ιουνίου 2012 ενέκρινε την επιστροφή µετοχικού κεφαλαίου ποσού Ευρώ 11.078.298 (ή ποσού Ευρώ 0,10 ανά µετοχή) µε αντίστοιχη µείωση της ονοµαστικής αξίας της µετοχής. Η καταβολή της επιστροφής του µετοχικού κεφαλαίου πραγµατοποιήθηκε στις 13 Νοεµβρίου 2012.

5. O αριθµός απασχολούµενου προσωπικού την 31η ∆εκεµβρίου 2012 είναι για τον Όµιλο 1.763 άτοµα (31.12.2011: 1.841 άτοµα) και για την Εταιρία 1.201 άτοµα (31.12.2011: 1.242 άτοµα).

6. Στις 11 Απριλίου 2012 ολοκληρώθηκε η συναλλαγή για την εξαγορά του 26,71% του Μετοχικού Κεφαλαίου της εισηγµένης εταιρίας “CYCLON ΕΛΛΑΣ Ανώνυµη Βιοµηχανική Εταιρία Επεξεργασίας και Εµπορίας Λιπαντικών και Πετρελαιοειδών”, όπως αποφάσισε η έκτακτη Γενική Συνέλευση της 29ης Μαρτίου 2012 (σηµείωση 29 επί των οικονοµικών καταστάσεων).

7. Τα λοιπά συνολικά έσοδα µετά από φόρους για τον 'Οµιλο, αφορούν έξοδα αύξησης µετοχικού κεφαλαίου θυγατρικών Ευρώ 127 χιλιάδες µείον τον αντίστοιχο φόρο επί των λοιπών συνολικών εισοδηµάτων Ευρώ 10 χιλιάδες.

8. Πάσης φύσεως συναλλαγές (έσοδα, έξοδα) και υπόλοιπα απαιτήσεων και υποχρεώσεων του Οµίλου και της Εταιρίας µε τα συνδεδεµένα µέρη κατά την έννοια του ∆ΛΠ 24 σε χιλιάδες Ευρώ: ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΙΑ ΕΣΟ∆Α 430.919 1.893.366 ΕΞΟ∆Α 7.232 73.502 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ 26.074 69.783 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ 783 13.762 ΣΥΝΑΛΛΑΓΕΣ & ΑΜΟΙΒΕΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΙΚΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ 6.128 2.339 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΚΑΙ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ 0 0 ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ ΚΑΙ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ∆ΙΟΙΚΗΣΗΣ 0 0 Μαρούσι, 11 Μαρτίου 2013 Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ ΤΟΥ ∆ΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ∆ΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΒΑΡ∆ΗΣ Ι. ΒΑΡ∆ΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ A.∆.T. K 011385/82

Ο ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΕΤΡΟΣ Τ. ΤΖΑΝΝΕΤΑΚΗΣ Α.∆.Τ. Ρ 591984/94

Ο ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ Ν. ΠΟΡΦΥΡΗΣ A.∆.T. Ρ 557979/94 Αρ. Αδείας Ο.Ε.Ε. 0018076 Α’ Τάξης

Corp orate Rep or t 2013

ΚεντρικοI τραπεζIτες κ α ι α γο ρ E ς

Πάμε καλύτερα και βλέπουμε... Θα χαλαρώσει το γκάζι αλλά δεν πατά φρένο και αποποιείται των ευθυνών για αναστάτωση στις αναδυόμενες αγορές.

Θα προσγειώσω το αεροπλάνο ομαλά στο αεροπλανοφόρο, δήλωσε ο επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας, της Fed, Μπεν Μπερνάνκε, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με τη στρατηγική εξόδου από τη χαλαρή νομισματική πολιτική και τα μη συμβατικά μέτρα που έλαβε, όταν διασφαλιστεί η σταθερή ανάκαμψη της οικονομίας. Σχετικά αισιόδοξος, προτίθεται, αν οι εξελίξεις συμβαδίσουν με τις προβλέψεις του, να μειώσει τις αγορές της κεντρικής τράπεζας ομολόγων και τίτλων στεγαστικών δανείων -που φθάνουν τα 85 δισ. δολ. τον μήνα- και να τις διακόψει από τα μέσα του 2014. Δηλαδή -και υπό τον διάδοχό του από τις αρχές του 2014, οπότε και λήγει η δεύτερη θητεία του στο τιμόνι της Fed- η κεντρική τράπεζα θα περιορίσει το πρόγραµµα ποσοτικής χαλάρωσης (QE3). Παρομοίωσε τις κινήσεις της κεντρικής τράπεζας με του οδηγού ενός αυτοκινήτου που μειώνει την πίεση στο γκάζι καθώς το αυτοκίνητο επιταχύνει αλλά με κανένα τρόπο δεν πατά φρένο. Το φρένο ισοδυναμεί με αύξηση του επιτοκίου της από το σημερινό 0-0,25%, το οποίο διαβεβαιώνει ότι θα παραμείνει στο επίπεδο αυτό για αρκετό διάστημα αφού σταματήσουν οι αγορές τίτλων.

16

Corp orate Rep or t 2013

Επίσης, θέλοντας να κάνει σαφή την πρόθεση για συνεχή στήριξη της οικονομίας δηλώνει ότι το ποσοστό ανεργίας 6,5% (με πληθωρισμό ως 2,5%) δεν θα σηματοδοτήσει αυτομάτως λήξη του QE3 αλλά απλά την επανεξέτασή της. Στηρίζει την αισιοδοξία του στο ότι η οικονομία κινείται σχετικά καλά –δημιουργούνται 230 χιλ. θέσεις εργασίας κάθε μήνα, οι τιμές των κατοικιών ανεβαίνουν (+12%) και ο ρυθμός ανάπτυξης το 1ο τρίμηνο είναι 1,8%, παρά την περιοριστική δημοσιονομική πολιτική με τη μείωση του ομοσπονδιακού ελλείμματος κατά 1,5% του αεπ φέτος. Θεωρεί πολύ σημαντική τη σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό (στη συγκεκριμένη περίπτωση ότι δεν θα υπάρξει αποπληθωρισμός), που κινείται φέτος στο 1,2%-1,3%. Εφιστά την προσοχή στους κινδύνους που συνδέονται με τον πολύ χαμηλό πληθωρισμό (πολύ κάτω του στόχου του 2%): κίνδυνος αποπληθωρισμού (γενικευμένης και παρατεταμένης μείωσης των τιμών) και άνοδος των πραγματικών επιτοκίων ενώ καθιστά την απομόχλευση, τη μείωση του δανεισμού, επιχειρήσεων και ιδιωτών βραδύτερη και δυσκολότερη. (Στην Ελλάδα οι δυο τελευταίοι παράγοντες ισχύουν).

Δεν έχουμε ευθύνη Απαντά στις αιτιάσεις ότι η ποσοτική χαλάρωση της Fed, που πλημύρισε µε ρευσ τότητα τις διεθνείς αγορές και οδήγησε σε μεγάλες εισροές κεφαλαίων σ τις αναδυόμενε ς οικονομίε ς, έ χει ως συνέπεια σήμερα την αποσταθεροποίησή τους αφού τώρα κεφάλαια «φεύγουν» και μόνο µε την αναφορά στη πιθανή λήξη της. Αναγνωρίζει ότι καθώς με τη λήξη της τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα θα γίνουν πιο ελκυστικά για τους επενδυτές (θα αυξηθεί η απόδοσή τους αφού θα περιοριστούν οι αγορές από την κεντρική τράπεζα), κεφάλαια θα επιστρέψουν στις ΗΠΑ. Τονίζει όμως παράλληλα ότι τα κεφάλαια στο ταξίδι τους ανά τον κόσµο επηρεάζονται από τις αναπτυξιακές προοπτικές των χωρών προορισμού και την αν τίληψη κινδύνου που μεταβάλ λεται συνεχώς. Τρίτο παράγοντα ανέφερε την πολιτική των κεντρικών τραπεζών, που φυσ ικά περιλαμβάνει και τη Fed, κάτι που όπως είπε «λαµβάνει υπόψη». Όπως και να έχουν τα πράγματα τονίζει ότι από τη στήριξη της αμερικανικής οικονομίας ωφελούνται όλες οι χώρες.

Εκπαιδεύοντας τους επενδυτές Όταν οι καταθέσεις υπερβαίνουν τα δάνεια κατά σχεδόν το μισό αεπ της χώρας, οι μηχανισμοί των χρηματαγορών γίνονται ακόμα πιο περίπλοκοι. Τι συμβαίνει σ την Ιαπωνία; Καθώς βλέπει μεγάλες διακυμάνσεις στις τιμές των κρατικών ομολόγων, ο πρωθυπουργός Σινζο Άμπε, δηλώνει ότι περιμένει από τη κε ν τρική τράπεζα ότι θα αν τιδράσ ει κατάλ ληλα. Τι σ υνέ βη; Καθώς η τε λευταία ανακοίνωσε μεγάλε ς αγο ρές κρατικών ομολόγων -που θα πίεζαν ακόμη χαμηλότερα τις αποδόσεις τους και συνεπώς τα μακροπρόθεσμα επιτόκια και θα μετέδιδαν το μήνυμα ότι η κεντρική τράπεζα στοχεύει σε ακόμα πιο χαμηλά επίπεδα- διαπίστωσε ότι η αντίδραση των αγορών δεν είναι πάντα προβλέψιμη. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του διοικητή της, Χαρουχίκο Κουρόντα, με την αγορά ομολόγων η κεντρική τράπεζα θα ωθήσει τους άλλους παίκτες της αγοράς - τράπεζες, θεσμικούς κλπ- στην αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων με τοποθετήσεις σε μετοχέ ς, σε ξένα ομόλογα (που συμβαδίζουν με τον σ τόχο περαιτ έ ρω αποδυνάμωσ ης του γε ν) και τ ις τράπεζες να δανείζουν περισσότερα κεφάλαια στην οικονομία. Τι γίνεται όμως

όταν οι επενδυτές αυτοί –λόγω της αβεβαιότητας για την αποτελεσματικότητα της πολιτικής της- πωλούν ομόλογα πιο γρήγορα από ότι περιβλεπόταν; Οι τιμές τους υποχωρούν και οι αποδόσεις αυξάνονται. Αυτό συνέβη. Η ά ν ο δ ο ς τ ω ν α π ο δ ό σ ε ω ν (κα ι η μείωση της τιμής των ομολόγων), δηλαδή το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, εφόσον διατηρηθεί, θα είχε ως συνέπεια ζημίες για τις τράπεζες και απώλειες σ τον δείκτη κεφαλαιακής τους επάρκειας αφού οι τράπεζες είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής σ το κρατικό χ ρέος τ ης χώ ρας. Για τ ις με γάλε ς μια ά νο δ ο ς 1% - σ ήμ ε ρα κυμ αίνον ται μ εταξύ 0,5 - 0,9% - θ α σ ήμαινε απ ώλ ε ιε ς 10% στο core tier I σύμφωνα με την κεν τρική τράπεζα, παραμένον τας βέβαια κεφαλαιακά ισ χυρέ ς. Όπως τονίζ ει, αν αυτό συμβεί σε περίοδο βελτίωσης της οικονομίας και ανόδου των τ ιμών, οι απώλειε ς θα αν τισ ταθμίζον ται από τα κέρδη από τις αυξανόμενες χορηγήσεις. Το τε λευταίο βέβαια θα κριθεί από το κατά πόσο η άνοδος της δρασ τηριότη-

τας θα οδηγήσει σε επαρκή άνοδο της ζήτησης δανείων ώσ τε να βε λτιωθούν τα περιθώρια τους που είναι πολύ χαμηλά, λόγω και του ανταγωνισμού των τραπεζών. Σήμερα οι τράπεζες αντιμετωπίζουν μια κατάσ ταση όπου έ χουν υψηλά διαθέσιμα για επένδυση – οι καταθέσεις αυξάνον ται παρά τα οριακά επιτόκ ια (0,03% για 12 μήνες) καθώς οι Ιάπωνες θέ λουν ασφαλείς τοποθε τήσ εις- αλ λά αν τιμετωπίζουν χαμηλή ζήτηση δανείων. Χαρακτηριστικό είναι ότι απόσταση με ταξύ καταθέσ εων και χορηγήσ εων, υπέρ των πρώτων, είναι 230 τρισ. γεν ή 48% του αεπ της χώρας. Με άλλα λόγια έχουν ένα τεράσ τιο χρηματοδοτικό πλεόνασμα –σε αντίθεση με το χρηματοδοτικό κενό των ευρωπαϊκών τραπεζώνπου επενδύεται σε κρατικά ομόλογα. Ο Αμερικανός Μπεν Μπερνάνκε συμπαρίσταται στον Ιάπωνα ομόλογο του. Πρόσφατα επεσήμανε ότι η τεράστια ποσοτική χαλάρωση που ανακοίνωσε η ιαπωνική κεντρική τράπεζα δεν ευθύνεται για τη μεγάλη μεταβλητότητα στις τιμές των ιαπωνικών κρατικών ομολόγων που ακολούθησ ε την αναγγελία της. Την απέδωσε στο ότι οι επενδυτές τώρα «εκπαιδεύονται» σε επιθετικές κινήσεις από την κεντρική τράπεζα.

Corp orate Rep or t 2013

17

ΚεντρικοI τραπεζIτες κ α ι α γο ρ E ς

Κάνουμε ότι είναι δυνατό Δηλώνει διαρκή ετοιμότητα για τη διασφάλιση της σταθερότητας του ευρώ αλλά αναγνωρίζει ότι δεν έχει τις «μαγικές» δυνατότητες που έχουν εκχωρηθεί στον Αμερικανό ομόλογό του. Την δέσμευση, ότι η ΕΚΤ είναι σε διαρκή ετοιμότητα για να διασφαλίσει τη σταθερότητα της ευρωζώνης και του ευρώ, διατύπωσε, για ακόμη μια φορά, ο πρόεδρός της, Μάριο Ντράγκι, μιλώντας στη γαλλική εθνοσυνέλευση. Επισημαίνει ότι η ΕΚΤ έκανε ότι μπορούσε για τη σταθεροποίηση των αγορών και τη στήριξη της οικονομίας. Τη σκυτάλη παίρνουν τώρα οι κυβερνήσεις, πρέπει να πάρουν τα μέτρα που θα ενισχύσουν τη δυναμική της οικονομίας. Με την πολιτική του προσφέρει ρευστότητα στις τράπεζες, με στόχο να χρηματοδοτηθεί η οικονομία αφού τα τρία τέταρτα της χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων προέρχονται από τις τράπεζες σε αντίθεση με μόνο ένα τέταρτο στην αμερικανική αγορά. Ωστόσο βλέπει ότι αυτή δεν φτάνει στην πραγματική οικονομία, οι χορηγήσεις δανείων υποχωρούν στο σύνολό της - με ετήσιο ρυθμό 1,6%, -3,2 στις επιχειρήσεις ενώ το 0% στα νοικοκυριά προδιαγράφει αρνητικούς ρυθμούς σύντομα Περιέ γραψε την κατάσ ταση αναφέροντας ότι ακόμα και ισχυρές τράπεζες, όταν ερωτηθούν γιατί δεν αυξάνουν τις χορηγήσεις τους, η απάντηση που δίνουν είναι ότι η απόδοση των δανείων, λαμβανομένου υπόψη του πιστωτικού κινδύνου λόγω της ύφεσης/επιβράδυνσης που αυξάνει τις επισφάλειες, δεν είναι αρκετά υψηλή. Η ΕΚΤ συνέβαλλε στην άνοδο της απόδοσης, μειώνοντας το κόστος χρημα-

18

Corp orate Rep or t 2013

τοδότησης των τραπεζών, για τον μακροοικονομικό κίνδυνο όμως δεν μπορεί να κάνει κάτι. Ακολουθεί για πρώτη φορά τον Αμερικανό ομόλογό του, επικοινωνώντας στην αγορά τις προθέσεις της κεντρικής τράπεζας για τα επιτόκιά της ώστε να μειωθεί η αβεβαιότητα. Δηλώνει ότι θα διατηρηθούν στο τωρινό χαμηλό ή χαμηλότερο επίπεδο για παρατεταμένη περίοδο λόγω των χαμηλών εκτιμήσεων για τον πληθωρισμό (φόβος αποπληθωρισμού) και της εξασθένησης της οικονομίας. Ανάλογη δήλωση έκανε και ο νέος κεντρικός τραπεζίτης της Βρετανίας, ο Καναδός Μαρκ Κάρνει. Αναγνωρίζει τα λάθη της ευρωζώνης στην αντιμετώπιση της κρίσης χρέους το 2011, όταν έγιναν στρες τεστ των τραπεζών -που φανέρωσαν τα κενά κεφαλαίων- χωρίς οι κυβερνήσεις να έχουν συμφωνήσει σε ένα ανάχωμα που θα απέτρεπε την επιδείνωση της κρίσης. Τονίζει ότι στην Αμερική η εξέλιξη των πραγμάτων ήταν αντίστροφη, πρώτα θεσπίστηκε το ανάχωμα (διαθέσιμα κεφάλαια για τις τράπεζες), στη συνέχεια διενεργήθηκαν τα στρες τεστ και ακολούθησε η διαχείριση των προβλημάτων (αυξήσεις κεφαλαίου, με εγγύηση ελάχιστης τιμής που καθησύχασε τους επενδυτές και κάλυψη αδιάθετων μετοχών από το υπουργείο Οικονομικών). Έτσι η τραπεζική αγορά δεν οδηγήθηκε σε επιδείνωση. Με αυτά τα σχόλια παρότρυνε για τον ex ante, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επί-

πεδο, καθορισμό των διαθέσιμων κεφαλαίων για την πιθανώς αναγκαία κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών πριν γίνουν νέα στρες τεστ. Φυσικά, αφού εξαντληθούν όλα τα μέσα, όπως κεφαλαιακή ενίσχυση από τους μετόχους, πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων κλπ. Αναγνωρίζει, επίσης, ότι δεν έ χει τις «μαγικές» δυνατότητες της αμερικανικής Fed, κάτι που τόνισε σε ομιλία του σ την Ουάσ ιγκτον και ο Jorg Asmussen, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της ΕΚ Τ: «Η πορεία προς βαθύτερη οικονομική ένωση -με εκχώρηση περισσότερων αρμοδιοτήτων σε υπερεθνικά όργαναανάλογη της νομισματικής είναι αναγκαία διαδικασία. Σήμερα, με αργούς ρυθμούς, δρομολογείται. Στις ΗΠΑ δρομολογήθηκε εδώ και 250 χρόνια και χρειάστηκαν 150 για να ιδρυθεί η κεν τρική τράπεζα. Η ΕΕ είναι μόλις 60 ετών και το ευρώ μόλις 13.

Bras de fer από την κεντρική τράπεζα της Κίνας

Προειδοποιεί τις τράπεζες να μην περιμένουν στήριξη των υπερβολών τους και βάζει φρένο στη μόχλευση της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη. Η κεντρική τράπεζα έβλεπε μεν τον ρυθμό ανόδου των δανείων να παραμένει σταθερός στο 16%, όμως τα δάνεια σε συνάλλαγμα αυξάνονταν 37%, με ενδείξεις για τα τελευταία ότι χρηματοδοτούνται από εισροές δολαρίων με τεχνητή αύξηση των εξαγωγικών εισπράξεων από ορισμένες τράπεζες. Συνολικά οι χορηγήσεις των τραπεζών αναλογούν σε 140% του αεπ της χώρας, ποσοστό που συναντάται σε ευρωπαϊκές χώρες. Έβλεπε, όμως επίσης, ότι

μαζί με τη χρηματοδότηση από το σκιώδες τραπεζικό σύστημα (οχήματα εκτός ισολογισμού των τραπεζών και των τοπικών κυβερνήσεων), η συνολική αυξανόταν με ρυθμό διπλάσιο, δημιουργώντας συνθήκες υπερθέρμανσης σε ορισμένες αγορές όπως στο real estate. Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα –η εκτός των τραπεζών χρηματοπιστωτική δραστηριότητα- έχει αυξηθεί κατά 40% την τελευταία πενταετία. Από αυτό χρηματοδοτούνται και μειωμένης αποδοτικότητας επενδύσεις υποδομής των τοπικών κυβερνήσεων ενώ οι τράπεζες χρησιμοποιούν τα εκτός ισολογισμού οχήματα για να παρακάμψουν τους κανόνες της για συγκεκριμένο λόγο δανείων προς καταθέσεις. Επίσης ήθελε να περιορίσει την αλματώδη άνοδο των δανείων σε συνάλλαγμα. Περίμενε λοιπόν την κατάλληλη στιγμή για να πατήσει το φρένο. Αυτή ήρθε τον περασμένο Ιούνιο. Οι τράπεζες χρειάστηκαν περισσότερη χρηματοδότηση -λόγω της πληρωμής φόρων και της μεγάλης ανόδου των χορηγήσεων- ενώ ωρίμαζε και μεγάλος όγκος υποχρεώσεων των οχημάτων ειδικού σκοπού. Όταν το επιτόκιο στη διατραπεζική αγορά εκτοξεύτηκε από 5% σε 13% - δεν προσέφερε περισσότερη ρευστότητα στις τράπεζες αφού γνώριζε ότι υπήρχε στην αγορά αλλά απλά

ορισμένες τράπεζες δεν δάνειζαν τους ομολόγους τους. Υποχρέωσε, αφενός, τις μεγάλες κρατικές να δανείσουν στη διατραπεζική με συνέπεια να υποχωρήσουν τα επιτόκια. Αφετέρου έστειλε –με λιτή ανακοίνωσή της - σαφές μήνυμα για αυτοπειθαρχία στις τράπεζες. Τόνισε ότι στο εξής θα πρέπει να διαχειρίζονται καλύτερα τη ρευστότητα τους και να δώσουν έμφαση στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων -του αγροτικού τομέα και της προηγμένης μεταποίησης- χωρίς να περιμένουν τη στήριξη των υπερβολών τους από την κεντρική τράπεζα. Το μάθημα δόθηκε και πλέον η σταδιακή προσγείωση της οικονομίας σε χαμηλότερους αλλά διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης θα επιτευχθεί με το φρένο στις χορηγήσεις. Ωστόσο, ο κεντρικός τραπεζίτης Zhou Xiaochuan βάζει φρένο στις υπερβολές αλλά δεν επιθυμεί άμεση μείωση των χορηγήσεων. Γνωρίζει ότι μια άμεση μείωση θα συνεπαγόταν και άμεση μείωση των επενδύσεων χωρίς να έχει προλάβει να ενισχυθεί η κατανάλωση –που αποτελεί πλέον στόχο της κυβέρνησης- με αποτέλεσμα την απότομη προσγείωση της οικονομίας. Αυτό δεν θα ήταν χωρίς επιπτώσεις και στο παγκόσμιο σύστημα στο οποίο κατευθύνονται οι εξαγωγές της.

Corp orate Rep or t 2013

19

20

Corp orate Rep or t 2013

1.171,5 452,3 1.623,8 390,0 2.013,8 2.635,2 648,5 1.415,6 1.646,7 6.346,0 8.359,8

ΙΔΙΑ ΚΕΥΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΠΟΦΡΕΨ΢ΕΙ΢ Μετοχικό κεφάλαιο Λοιπά στοιχεία ιδίων κεφαλαίων ΢ύνολο ιδίων κεφαλαίων ιδιοκτητών μητρικής (α) Μη ελέγχουσες συμμετοχές (β) ΢ύνολο ιδίων κεφαλαίων (γ) = (α) + (β) Μακροπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις Προβλέψεις / Λοιπές μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις Βραχυπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις Λοιπές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις ΢ύνολο υποχρεώσεων (δ) ΢ΤΝΟΛΟ ΙΔΙΨΝ ΚΕΥΑΛΑΙΨΝ ΚΑΙ ΤΠΟΦΡΕΨ΢ΕΨΝ (γ) + (δ)

-

1.171,5 212,0 1.383,5 373,8 1.757,3 4.139,1 736,2 762,9 1.695,4 7.333,6 9.090,9

4.328,0 1.505,5 573,8 125,0 928,6 566,6 683,4 380,0 9.090,9

(13,6) 119,7 (133,3) 217,5 203,9

476,4 25,2 (246,7) 254,9

Κέρδη / (ζημίες) μετά από φόρους (Α) Κατανέμονται σε: -Ιδιοκτήτες μητρικής -Μη ελέγχουσες συμμετοχές Λοιπά συνολικά εισοδήματα / (ζημίες) μετά από φόρους (Β) ΢υγκεντρωτικά συνολικά εισοδήματα / (έξοδα) μετά από φόρους (A) + (B) Κατανέμονται σε:

115,1

609,3 501,6

Κέρδη / (ζημίες) προ φόρων

Κύκλος εργασιών Κέρδη προ φόρων, χρηματοδοτικών και επενδυτικών αποτελεσμάτων

ΟΜΙΛΟ΢ 01.0101.0131.12.2012 31.12.2011 4.680,3 5.038,3 615,2 352,6

2.777,8 1.602,0 552,5 795,5 874,3 3.824,3 6.602,1

1.171,5 1.606,3 2.777,8

6.602,1

1.508,9 50,0 4.118,1 16,5 409,1 107,2 392,3

-

-

3.145,5 2.715,7 664,5 280,7 956,3 4.617,2 7.762,7

1.171,5 1.974,0 3.145,5

1.682,7 31,8 4.538,7 21,9 495,1 456,5 156,0 380,0 7.762,7

(163,2) (206,1) (369,3)

(163,2)

(147,7)

-

Λειτουργικές δραστηριότητες Κέρδη / (ζημίες) προ φόρων Προσαρμογές για: Αποσβέσεις και απομειώσεις Δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών Κόστος προγράμματος πρόωρης αποχώρησης Πρόβλεψη για αποζημίωση προσωπικού Πρόβλεψη για λογαριασμό νεότητας Απομείωση αποθεμάτων Πρόβλεψη για επισφαλείς απαιτήσεις Λοιπές προβλέψεις ΢υναλλαγματικές διαφορές, καθαρές Πιστωτικοί τόκοι Έσοδα από μερίσματα (Κέρδη)/ Zημίες και απομειώσεις συμμετοχών Απόσβεση προκαταβολής σε ΕΔΕΚΣ Φρεωστικοί τόκοι Προσαρμογές για μεταβολές λογαριασμών κεφαλαίου κίνησης Μείωση / (Aύξηση) αποθεμάτων Μείωση / (Αύξηση) απαιτήσεων (Mείωση) / Αύξηση υποχρεώσεων (πλην δανεισμού) Πλέον / (μείον): Καταβολές προγραμμάτων πρόωρης αποχώρησης και εθελουσίας εξόδου Καταβολές αποζημίωσης προσωπικού και λογαριασμού νεότητας εκτός εισφορών εργαζομένων Φρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα καταβεβλημένα Υόροι εισοδήματος καταβληθέντες Καθαρές ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες (α)

(413,4) Απόκτηση θυγατρικής μείον τα ταμειακά διαθέσιμα αυτής Απόκτηση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (413,4) Πώληση ή λήξη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων - Αποπληρωμές εισπρακτέων δανείων 244,0 Αγορά ενσώματων και άυλων παγίων περιουσιακών στοιχείων (169,4) Δεσμευμένα ταμειακά διαθέσιμα Εισπράξεις από πώληση θυγατρικών/συμμετοχών

(372,5) Επενδυτικές δραστηριότητες

ΕΣΑΙΡΕΙΑ 01.0101.0131.12.2012 31.12.2011 1.704,0 1.912,2 69,0 201,1

΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΢ΤΝΟΛΙΚΨΝ Ε΢ΟΔΨΝ (ενοποιημένα και μη ενοποιημένα) Ποσά εκφρασμένα σε εκατ. Ευρώ

8.359,8

3.914,1 1.520,1 544,3 111,4 825,5 282,8 1.161,6

ΕΝΕΡΓΗΣΙΚΟ Eνσώματα πάγια στοιχεία Άυλα περιουσιακά στοιχεία Λοιπά μη κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία Αποθέματα Απαιτήσεις από πελάτες Λοιπά κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία Σαμειακά διαθέσιμα και ταμειακά ισοδύναμα Περιουσιακά στοιχεία προοριζόμενα για πώληση ΢ΤΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΗΣΙΚΟΤ

14,9 (86,9) 1,6 (113,9)

5,9 41,0 (56,7) (146,4)

(719,5) 1.060,9 10,3 (554,3) (65,1) 380,0

(10,5) (435,4) 93,7 9,8 (716,5) -

(82,4) (284,5) (188,5) 1.208,2

1.310,2 (2,6) 69,0 22,2 9,9 20,9 135,0 (4,5) (3,6) (22,2) (27,4) 0,6 35,2 290,1

918,7 1,6 123,0 22,2 (6,2) 7,7 117,1 2,7 1,4 (15,2) (3,9) (225,1) 248,7

(115,7) (246,7) (116,5) 1.166,9

115,1

609,3

ΟΜΙΛΟ΢ 01.0101.0131.12.2012 31.12.2011

(677,4) 1.018,8 10,3 (157,7) 380,0

(114,7) (172,3) (24,5) 126,4

(145,9)

5,4 118,7 (77,8)

308,1 0,3 123,0 19,4 (6,2) 21,4 2,5 (8,7) (41,9) 100,5 166,8

(147,7)

(435,0) 93,6 9,8 (181,4) -

(79,4) (174,0) (20,4) 264,8

(74,2)

(0,3) (25,1) (12,5)

332,1 (1,0) 27,1 20,1 9,9 6,3 24,5 (4,6) (2,3) (11,5) (28,6) 431,8 35,2 184,2

(372,5)

ΕΣΑΙΡΕΙΑ 01.0101.0131.12.2012 31.12.2011

΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΣΑΜΕΙΑΚΨΝ ΡΟΨΝ (ενοποιημένα και μη ενοποιημένα) Ποσά εκφρασμένα σε εκατ. Ευρώ

ΕΣΑΙΡΕΙΑ 31.12.2012 31.12.2011

΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ΢ ΘΕ΢Η΢ (ενοποιημένα και μη ενοποιημένα) Ποσά εκφρασμένα σε εκατ. Ευρώ ΟΜΙΛΟ΢ 31.12.2012 31.12.2011

΢ύνθεση Διοικητικού ΢υμβουλίου: 1.Μιχαήλ Σσαμάζ, Πρόεδρος και Διευθύνων ΢ύμβουλος - Εκτελεστικό Μέλος 7.Ευστάθιος Ανέστης, Μη Εκτελεστικό μέλος 2.Δημήτριος Σζουγανάτος, Αντιπρόεδρος - Ανεξάρτητο, Μη Εκτελεστικό Μέλος 8.Νικόλαος Καραμούζης, Μη Εκτελεστικό Μέλος 3. Μπάμπης Μαζαράκης, Εκτελεστικό Μέλος 9.Μιχαήλ Μπλέτσας, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 4.Timotheus Höttges, Μη εκτελεστικό Μέλος 10.Παναγιώτης Σαμπούρλος, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 5.Klaus Müller, Μη Εκτελεστικό Μέλος 11.Βασίλειος Υουρλής, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 6.Claudia Nemat, Μη Εκτελεστικό Μέλος

Αρμόδια Αρχή: Yπουργείο Ανάπτυξης, Δ/νση Ανωνύμων Εταιρειών & Πίστεως Διεύθυνση διαδικτύου Εταιρείας : www.ote.gr Ημερομηνία έγκρισης από το Διοικητικό ΢υμβούλιο των οικονομικών καταστάσεων: 27 Υεβρουαρίου 2013 Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής: Μάριος Χάλτης (ΑΜ ΢ΟΕΛ 38081) Ελεγκτική εταιρία: ΠραϊςγουωτερχαουςΚούπερς Ανώνυμος Eλεγκτική Εταιρεία (ΑΜ ΢ΟΕΛ 113) Σύπος έκθεσης ελέγχου: Με σύμφωνη γνώμη

συνταχθεί σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Φρηματοοικονομικής Αναφοράς όπως αυτά έχουν υιοθετηθεί από την Ε.Ε., καθώς και η έκθεση ελέγχου του νόμιμου ελεγκτή, όποτε αυτή απαιτείται.

("Όμιλος"). ΢υνιστούμε επομένως στον αναγνώστη, πριν προβεί σε οποιαδήποτε είδους επενδυτική επιλογή ή άλλη συναλλαγή με την Εταιρία ή τον Όμιλο να ανατρέξει στη διεύθυνση διαδικτύου του εκδότη, όπου αναρτώνται οι ενοποιημένες και οι εταιρικές οικονομικές καταστάσεις, που έχουν

Σα παρακάτω στοιχεία και πληροφορίες, που προκύπτουν από τις οικονομικές καταστάσεις, στοχεύουν σε μία γενική ενημέρωση για την οικονομική κατάσταση και τα αποτελέσματα της ΟΡΓΑΝΙ΢ΜΟ΢ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΨΝ ΣΗ΢ ΕΛΛΑΔΟ΢ ΑΝΨΝΤΜΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ("Εταιρεία") και του ΟΜΙΛΟΤ ΟΣΕ

ΑΡ.ΜΑΕ 347/06/Β86/10 ΕΔΡΑ: ΚΗΥΙ΢ΙΑ΢ 99 -15124 ΜΑΡΟΤ΢Ι, ΑΘΗΝΑ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ & ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΕ΢ ΠΕΡΙΟΔΟΤ ΑΠΟ 1 ΙΑΝΟΤΑΡΙΟΤ 2012 ΕΨ΢ 31 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΤ 2012 (Δημοσιευμένα βάσει του Κ.Ν. 2190/1920, άρθρο 135 για επιχειρήσεις που συντάσσουν ετήσιες οικονoμικές καταστάσεις, ενοποιημένες και μη, κατά τα Δ.Π.Φ.A.)

ΟΡΓΑΝΙ΢ΜΟ΢ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΨΝ ΣΗ΢ ΕΛΛΑΔΟ΢ ΑΝΨΝΤΜΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΟΤΟΡ ΟΪΛ

119,7 (133,3) 217,5 203,9 339,4 (135,5) 0,2442

1.662,8

476,4 25,2 (246,7) 254,9 238,7 16,2 0,9719

1.533,9

377,1

0,0000

(369,3) -

(163,2) (206,1) (369,3)

(163,2)

(147,7)

01.0131.12.2012 1.704,0 69,0

2.013,8

-

4,9 1.757,3 2.777,8

-

4,9 3.145,5

1.743,6 (2.142,1) (52,9) (43,7) (495,1) (317,9) 1.004,3 (3,0) 683,4

466,3 (1.298,9) (0,4) (833,0) 484,3 683,4 (6,1) 1.161,6

(10,5) (435,4) 93,7 9,8 (716,5) 17,5 10,4 (1.031,0)

(284,5) (188,5) 1.208,2

392,3

236,3 156,0 -

439,9 (1.022,6) (0,4) (583,1)

(677,4) 1.018,8 10,3 (157,7) 380,0 8,1 58,9 52,0 693,0

(172,3) (24,5) 126,4

(33,0) 189,0 156,0

1.743,6 (1.579,7) (52,9) 111,0

ενοποίηση ανέρχονται σε € 22,7 εκατ. και € 24,7 εκατ. αντίστοιχα. Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις του Ομίλου με τα συνδεμένα μέρη που προέρχονται από τις

ΣΟ ΜΕΛΟ΢ ΣΟΤ Δ.΢. & ΓΕΝΙΚΟ΢ ΔΙΕΤΘΤΝΣΗ΢ ΦΡΗΜΑΣΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΨΝ ΘΕΜΑΣΨΝ ΟΜΙΛΟΤ

ΜΠΑΜΠΗ΢ ΜΑΖΑΡΑΚΗ΢ Α.Δ.Σ. AE 096808 Αρ. Αδείας 0021943

Ο ΠΡΟΕΔΡΟ΢ ΣΟΤ Δ.΢. & ΔΙΕΤΘΤΝΨΝ ΢ΤΜΒΟΤΛΟ΢

ΜΙΦΑHΛ Σ΢ΑΜΑΖ Α.Δ.Σ. AB 516212

ΓΕΨΡΓΙΟ΢ ΜΑΤΡΑΚΗ΢ Α.Δ.Σ. T 004893

Ο ΓΕΝΙΚΟ΢ ΔΙΕΤΘΤΝΣΗ΢ FINANCIAL OPERATIONS ΟΜΙΛΟΤ

ΚΨΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟ΢ ΒΑ΢ΙΛΟΠΟΤΛΟ΢ Α.Δ.Σ. Π 529399 Αρ. Αδείας 032033

Ο ΔΙΕΤΘΤΝΣΗ΢ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΨΝ ΤΠΗΡΕ΢ΙΨΝ

10) Έχουν πραγματοποιηθεί αναταξινομήσεις κονδυλίων που δεν είχαν καμία επίδραση στα ίδια κεφάλαια ή στα αποτελέσματα της προηγούμενης χρήσης του Ομίλου και της Εταιρείας. Οι αναταξινομήσεις αυτές παρατίθενται στη ΢ημείωση 34 των οικονομικών καταστάσεων.

11) Σα σημαντικότερα γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν μεταγενέστερα της 31 Δεκεμβρίου 2012 παρατίθενται στη ΢ημείωση 35 των οικονομικών καταστάσεων.

9) Σα βασικά κέρδη ανά μετοχή υπολογίστηκαν με βάση το μέσο σταθμισμένο αριθμό επί του συνόλου των μετοχών.

Αθήνα, 27 Υεβρουαρίου 2013

διαφορές μετατροπής εκμεταλλεύσεων εξωτερικού € (36,0) εκατ., αναλογιστικά κέρδη € 1,5 εκατ. (καθαρά από αναβαλλόμενους φόρους) και στην καθαρή μεταβολή των διαθεσίμων προς πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων € (212,2) εκατ. (καθαρή από αναβαλλόμενους φόρους). Για την Εταιρεία, αφορούν σε αναλογιστικά κέρδη € 5,4 εκατ. (καθαρά από αναβαλλόμενους φόρους) και στην καθαρή μεταβολή των διαθεσίμων προς πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων € (211,5) εκατ. (καθαρή από αναβαλλόμενους φόρους).

6) Σα λοιπά συνολικά εισοδήματα / (ζημίες) μετά από φόρους που καταχωρήθηκαν απευθείας στα ίδια κεφάλαια το 2012 για τον Όμιλο αφορούν σε συναλλαγματικές

μεταξύ τους τρέχουσες συναλλαγές, και οι οποίες δεν απαλείφονται στην ενοποίηση ανέρχονται σε € 12,9 εκατ. και € 48,2 εκατ. αντίστοιχα.

δικαιώματα στα βασικά διοικητικά στελέχη. ΢ε επίπεδο Ομίλου, τα ποσά πωλήσεων και αγορών προς και από τα συνδεδεμένα μέρη που δεν απαλείφονται στην

σημαντικότερες εκκρεμείς νομικές υποθέσεις παρατίθενται στη ΢ημείωση 32 των οικονομικών καταστάσεων.

5) Αριθμός του απασχολούμενου προσωπικού στο τέλος της χρήσης: Όμιλος 27.330 (31.12.2011: 28.474), Εταιρεία 8.750 (31.12.2011: 10.569).

εκατ.. Με βάση το πρόγραμμα παροχής δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών του ΟΣΕ, μέχρι την 31 Δεκεμβρίου 2012 έχουν χορηγηθεί συνολικά 2.814.651

ανέρχονται: α) για τον Όμιλο σε € 88,9 εκατ. και σε € 29,6 εκατ. αντίστοιχα και β) για την Εταιρεία σε € 83,8 εκατ. και σε € 18,0 εκατ. αντιστοίχως. Οι

μελών του Διοικητικού ΢υμβουλίου και των βασικών διοικητικών στελεχών της Εταιρείας, που επιβάρυναν τα αποτελέσματα της χρήσης 2012 ανέρχονται σε € 5,5

από τα ληφθέντα δάνεια ανέρχονται σε € 1.565,1 εκατ.. Σα έσοδα από μερίσματα από συνδεδεμένα μέρη για το 2012 ανέρχονται σε € 38,0 εκατ.. Οι αμοιβές των

λήξη της χρήσης ανέρχονται σε € 80,3 εκατ. και € 190,8 εκατ. αντίστοιχα. Σο υπόλοιπο των υποχρεώσεων της Εταιρείας προς τα συνδεμένα μέρη που προέρχονται

ανέρχονται σε € 88,3 εκατ.. Σα υπόλοιπα των απαιτήσεων και υποχρεώσεων της Εταιρείας με συνδεμένα μέρη που προέρχονται από τρέχουσες συναλλαγές στη

ανέρχονται στο ποσό των € 121,6 εκατ. και € 272,4 εκατ. αντίστοιχα. Σα χρηματοοικονομικά έξοδα της Εταιρείας προς συνδεμένα μέρη σωρευτικά για το 2012

8) Οι συναλλαγές της Εταιρείας με τα συνδεμένα μέρη (σύμφωνα με το Δ.Λ.Π. 24) αναλύονται ως εξής: Σα ποσά των πωλήσεων και αγορών της Εταιρείας για το 2012,

ενοποίηση), με έδρα τη Γερμανία, η οποία συμμετέχει κατά 40,00% στο μετοχικό κεφάλαιο του ΟΣΕ την 31 Δεκεμβρίου 2012.

(174,0) (20,4) 264,8

(435,0) 93,6 9,8 (181,4) 10,6 11,6 82,0 (408,8)

7) Από την 6 Υεβρουαρίου 2009, οι οικονομικές καταστάσεις περιλαμβάνονται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της DEUTSCHE TELEKOM AG (πλήρης

Φρηματοδοτικές δραστηριότητες Εισπράξεις από χορηγούμενα δάνεια Εξοφλήσεις δανείων Μερίσματα πληρωθέντα σε μετόχους Εταιρείας Μερίσματα πληρωθέντα σε μετόχους μη ελεγχουσών συμμετοχών Καθαρές ταμειακές εισροές/(εκροές) από χρηματοδοτικές δραστηριότητες (γ) Καθαρή αύξηση /(μείωση) ταμειακών διαθεσίμων και ταμειακών ισοδυνάμων (α)+(β)+(γ) Σαμειακά διαθέσιμα και ισοδύναμα έναρξης χρήσης ΢υναλλαγματικές διαφορές στα διαθέσιμα Σαμειακά διαθέσιμα και ισοδύναμα λήξης χρήσης

(719,5) 1.060,9 10,3 (554,3) (65,1) 380,0 17,2 20,9 150,4

(246,7) (116,5) 1.166,9

προβλέψεων που έχουν σχηματιστεί κατά την 31 Δεκεμβρίου 2012 για επίδικες υποθέσεις και λοιπούς κινδύνους, όπως και για ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις

4) Η έκβαση των επίδικων υποθέσεων που εκκρεμούν δεν αναμένεται να έχει σημαντική επίδραση στις οικονομικές καταστάσεις. Σα ποσά των σωρευμένων

παρατίθενται στη ΢ημείωση 8 των οικονομικών καταστάσεων.

3) Σην 25 Ιανουαρίου 2012, ολοκληρώθηκε η πώληση του συνόλου του ποσοστού, ύψους 20%, που κατείχε ο ΟΣΕ στην TELEKOM SRBIJA. Επιπλέον πληροφορίες

παρατίθενται αναλυτικά στη ΢ημείωση 23 των οικονομικών καταστάσεων.

2) Οι ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις της Εταιρείας και των εταιρειών του Ομίλου καθώς και τα αποτελέσματα των φορολογικών ελέγχων που ολοκληρώθηκαν

των οικονομικών καταστάσεων.

συμμετοχής του Ομίλου (άμεσες και έμμεσες συμμετοχές) καθώς και η μέθοδος ενοποίησης που εφαρμόστηκε, παρατίθενται αναλυτικά στις ΢ημειώσεις 1 και 8

1) Οι εταιρείες του Ομίλου που περιλαμβάνονται στις ετήσιες ενοποιημένες και εταιρικές οικονομικές καταστάσεις με τις αντίστοιχες έδρες τους, τα ποσοστά

ΠΡΟ΢ΘΕΣΑ ΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΕ΢

΢ύνολο ιδίων κεφαλαίων έναρξης χρήσης (01.01.2012 και 01.01.2011) ΢υγκεντρωτικά συνολικά εισοδήματα / (ζημίες) μετά από φόρους Πρόγραμμα παροχής δικαιωμάτων προαίρεσης Μερίσματα Παρακρατούμενος φόρος που σχετίζεται με τη διανομή μερίσματος από έσοδα από μερίσματα που υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου ΢ύνολο ιδίων κεφαλαίων λήξης χρήσης (31.12.2012 και 31.12.2011)

533,2

(413,4) Απόκτηση θυγατρικής μείον τα ταμειακά διαθέσιμα αυτής Απόκτηση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (413,4) Πώληση ή λήξη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων - Αποπληρωμές εισπρακτέων δανείων 244,0 Αγορά ενσώματων και άυλων παγίων περιουσιακών στοιχείων (169,4) Δεσμευμένα ταμειακά διαθέσιμα Εισπράξεις από πώληση θυγατρικών/συμμετοχών (169,4) Πιστωτικοί τόκοι εισπραχθέντες - Μερίσματα εισπραχθέντα Επιστροφή κεφαλαίου επενδυμένου σε θυγατρική 0,0000 Καθαρές ταμειακές εισροές / (εκροές) από επενδυτικές δραστηριότητες (β)

(372,5) Επενδυτικές δραστηριότητες

01.01Φρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα καταβεβλημένα 31.12.2011 Υόροι εισοδήματος καταβληθέντες 1.912,2 Καθαρές ταμειακές ροές από λειτουργικές δραστηριότητες (α) 201,1

ΟΜΙΛΟ΢ ΕΣΑΙΡΕΙΑ 31.12.2012 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2011 1.757,3 1.652,6 3.145,5 3.370,4 254,9 203,9 (369,3) (169,4) 1,6 (2,6) 1,6 (2,6) (101,5) (57,8)

΢ΣΟΙΦΕΙΑ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Η΢ ΜΕΣΑΒΟΛΨΝ ΙΔΙΨΝ ΚΕΥΑΛΑΙΨΝ (ενοποιημένα και μη ενοποιημένα) Ποσά εκφρασμένα σε εκατ. Ευρώ

(13,6)

115,1

609,3 501,6

01.0131.12.2011 5.038,3 352,6

Κέρδη / (ζημίες) μετά από φόρους (Α) Κατανέμονται σε: -Ιδιοκτήτες μητρικής -Μη ελέγχουσες συμμετοχές Λοιπά συνολικά εισοδήματα / (ζημίες) μετά από φόρους (Β) ΢υγκεντρωτικά συνολικά εισοδήματα / (έξοδα) μετά από φόρους (A) + (B) Κατανέμονται σε: -Ιδιοκτήτες μητρικής -Μη ελέγχουσες συμμετοχές Κέρδη μετά από φόρους ανά μετοχή - βασικά (σε €) Προτεινόμενο μέρισμα ανά μετοχή (σε €) Κέρδη προ φόρων χρηματοδοτικών, επενδυτικών αποτελεσμάτων, συνολικών αποσβέσεων και απομειώσεων

01.0131.12.2012 4.680,3 615,2

Κέρδη / (ζημίες) προ φόρων

Κύκλος εργασιών Κέρδη προ φόρων, χρηματοδοτικών και επενδυτικών αποτελεσμάτων

Corp orate Rep or t 2013

ΕΛΛΑΔΑ

ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Τί και πού εξάγουμε ΤελικΑ μετΑ την αναθεΩρηση των στοιχεΙων απΟ την ΕΛ.ΣΤΑΤ, η πολυδιαφημισμΕνη Ανοδος των ελληνικΩν εξαγωγΩν το 2012 περιορΙστηκε σε μΟλις 0,8% απΟ 5%. Η επιδεΙνωση της οικονομΙας της ευρωζΩνης περιορΙζει τη ζήτηση για ελληνικΑ προϊΟντα και Ετσι οι Ελληνες εξαγωγεΙς στρΕφονται Ολο και περισσΟτερο προς νΕες αγορΕς. Τα περιθΩρια υπΑρχουν, αρκεΙ να αναφερθεΙ Οτι σε μεγΑλες αγορΕς, Οπως της ΡωσΙας και της ΚΙνας, η ελληνικΗ παρουσΙα εΙναι ακΟμα πολΥ περιορισμΕνη. Επιτελειο «E» 22

Corp orate Rep or t 2013

Η σταδιακή στροφή των Ελλήνων εξαγωγέων, πέραν των παραδοσιακών αγορών της ΕΕ αλλά και της Ν.Α. και Κ. Ευρώπης, είναι εμφανής στην αύξηση της χαμηλής συμμετοχής των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας στο ελληνικό εξαγωγικό εμπόριο.

Οι 20 πρώτες κατηγορίες εξαγωγών

εκατ. ευρώ ΦΡΟΥΤΑ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΜΗ ΣΙΔΗΡΟΥΧΑ ΜΕΤΑΛΛΑ

Κ

αθώς οι αγορές της ευρωζώνης χάνουν τη δυναμική τους, εξαιτίας της επιδείνωσης των οικονομιών της περιοχής, οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις στρέφονται σε νέες αγορές για τα προϊόντα τους. Αλλά και όλο και περισσότερες επιχειρήσεις αναζητούν διέξοδο στις αγορές που εξωτερικού καθώς η ζήτηση στην Ελλάδα υποχωρεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πανελλήνιου Συνδέσμου Εξαγωγέων, την τελευταία διετία περισσότερες από 2 χιλ. επιχειρήσεις δραστηριοποιηθήκαν για πρώτη φορά στις αγορές του εξωτερικού. Για

2012 1,771 1,515

2011 % μεταβολή 1,634 8.4 1,608 -5.8

ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΑΙ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΣΙΔΗΡΟΣ ΚΑΙ ΧΑΛΥΒΑΣ ΕΙΔΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΞΕΣΟΥΑΡ ΕΝΔΥΣΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΣΥΣΚΕΥΕΣ & ΜΕΡΗ ΑΥΤΩΝ ΨΑΡΙΑ,ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜ.ΑΥΤΩΝ,ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΗ,ΜΑΛΑΚ. ΔΙΑΦΟΡΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΙΔΗ ΜΗ ΚΑΤΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΑ ΥΦΑΝΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ (ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΜΑΛΛΙΝΑ ΝΗΜΑΤΑ) ΚΑΠΝΟΣ ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΡΓΑΣΜΕΝΟΣ ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΜΟΡΦΗ

960 811 747 724 613 529 451 428 425

916 1,104 810 707 629 536 264 389 428

4.8 -26.5 -7.8 2.5 -2.5 -1.3 70.8 9.8 -0.6

ΕΙΔΗ ΑΠΟ ΜΕΤΑΛΛΟ ΜΗ ΚΑΤΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΑΠΟ ΜΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ ΜΗ ΚΑΤΟΝΟΜΑΖ. ΛΑΔΙΑ & ΛΙΠΗ ΣΤΑΘΕΡΑ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛ.ΑΚΑΤΕΡ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΚΑΙ ΑΥΓΑ ΠΟΥΛΙΩΝ ΥΦΑΝΤΙΚΑ ΝΗΜΑΤΑ,ΥΦΑΣΜΑΤΑ ΕΤΟΙΜΑ ΚΛΠ.ΣΥΝΑΦΗ ΓΕΝΙΚΟΣ ΒΙΟΜΗΧ.ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ,ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΛΠ. ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ & ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΗΧΟΥ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΩΝ

395 381 374 372 367 356 350 331 330

430 300 330 340 419 350 336 314 318

-8.1 26.9 13.2 9.4 -12.4 1.8 4.1 5.6 3.8

αυτές η κρίση αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη για εξωστρέφεια. Η άνοδος των εξαγωγών –εκτός των πετρελαιοειδών– περιορίστηκε σε μόλις 0,8% το 2012 (μετά την αναθεώρηση των στοιχείων από την ΕΛΣΤΑΤ) από 8% το 2011 και 12% το 2010. Η χαμηλότερη άνοδος το 2012 οφείλεται στη μείωση κατά 4,5% των εξαγωγών προς την ΕΕ μετά σημαντική άνοδο την προηγούμενη διετία, ενώ καλύτερα κινήθηκαν οι εξαγωγές προς τις τρίτες χώρες, αυξήθηκαν 11%. Το 1ο εξάμηνο του 2013, οι εξαγωγές μειώθηκαν 2,5%, την άνοδο κατά 1% προς την ΕΕ υπεραντιστάθμισε

η μείωση κατα 8% προς τρίτες χώρες. Η σ ταδιακή σ τροφή των Ελλήνων εξαγωγέων, πέραν των παραδοσιακών αγορών της ΕΕ αλλά και της Ν.Α. και Κ. Ευρώπης, είναι εμφανής στην αύξηση της χαμηλής συμμετοχής των χωρών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής αλλά και των αναπτυσσόμενων χωρών της Ασίας στο ελληνικό εξαγωγικό εμπόριο. Ειδικά για την τελευταία κατηγορία το ποσοστό των ελληνικών εξαγωγών που κατευθύνθηκε εκεί αυξήθηκε από 1,6% το 2011 σε 4,4% το 2012. Φυσικά η συμμετοχή της ευρωζώνης κυριαρχεί, με 45% το 2011 και 41% το Corp orate Rep or t 2013

23

ΕΛΛΑΔΑ

ΕΞΑΓΩΓΕΣ 2012 και αντίστοιχα 51% και 55% των συνολικών εξαγωγών για την ΕΕ συνολικά.

Οι ευκαιρίες για την ελληνική εξωστρέφεια Ας δούμε σε ποιες αγορές κινήθηκαν δυναμικά οι ελληνικές επιχειρήσεις και που υπάρχουν περιθώρια (στα μεγέθη δεν περιλαμβάνονται οι εξαγωγές πετρελαιοειδών). Οι εξαγωγές προς τη Ρωσία αυξήθηκαν για 2ο συνεχόμενο έτος με

υψηλό ρυθμό, 19% καθώς οι Έλληνες εξαγωγείς διερευνούν και αξιοποιούν τις ευκαιρίες που παρουσιάζει η μεγάλη και αναπτυσσόμενη αγορά της. Ωστόσο αναλογούν ακόμη σε μόλις 2,7% των συνολικών, ενδεικτικό των περιθωρίων ανάπτυξης που υπάρχουν. Χαρακτηριστική των προσπαθειών που αναλαμβάνονται είναι η πρόσφατη επιχειρηματική αποσ τολή που διοργανώθηκε από τη Eurobank και τους τρεις μεγάλους εξαγωγικούς συνδέσμους της χώρας. Προς την Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών

(χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης) αυξήθηκαν επίσης σημαντικά, κατά 22%. Προς την Κίνα έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί την τελευταία τριετία, με άνοδο 7,5% το 2012 στα 290 εκατ. ευρώ, ωστόσο αναλογούν σε μόλις 1,7% των συνολικών, ενδεικτικό του αναξιοποίητου δυναμικού που υπάρχει σε μια πολύ μεγάλη αγορά. Επίσης, ενδεικτική της στροφής προς τις αγορές της Μέσης Ανατολής είναι και η μεγάλη άνοδος προς το Κουβέιτ (+53% το 2012), το Κατάρ (58%) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπου που τριπλασιάστηκαν σε μια τριετία. Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση είναι και ο τριπλασιασμός των εξαγωγών προς τη Λιβύη. Θετικές είναι και οι εξελίξεις στις αγορές των χωρών της Β. Αμερικής, όπου αυξήθηκαν 11%, εξέλιξη που οφείλεται κυρίως στην πολύ σημαντική άνοδο, κατά 27% των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό των ανακατατάξεων είναι ότι ως το 2010 οι πρώτοι πελάτες για

Επίσης, ενδεικτική της στροφής προς τις αγορές της Μέσης Ανατολής είναι και η μεγάλη άνοδος προς τη Σαουδική Αραβία (+54% το 2012) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπου που τριπλασιάστηκαν σε μια τριετία.

Τα 15 πρώτα εξαγωγικά προϊόντα

Σειρά Σειρά κατάταξης 2012 κατάταξης 2011 1 2 2 1 3 3 4 8 5 5 6 6 7 10 8 7 9 9 10 23 11 17 12 11 13 4 14 15 15 14 Πηγή: ΠΣΕ

24

Corp orate Rep or t 2013

εκατ. ευρώ Φάρμακα, σε μορφή δόσεων ή συσκευασμένα για λιανική πώληση Πλάκες, ταινίες και φύλλα αλουμινίου Ψάρια, νωπά Βαμβακι, μη λαναρισμενο ουτε χτενισμενο Σωλήνες κάθε είδους Λαχανικά, παρασκευασμένα ή διατηρημένα, όχι κατεψυγμένα Παρθένο λάδι Βερύκοκα, κεράσια και ροδάκινα Τυριά, εκτός από τα νωπά Ηλεκτρική ενέργεια Τηλεφωνικές συσκευές Είδη από γουνοδέρματα Ράβδοι από σίδηρο ή χάλυβες Καπνα Τσιγάρα

632.22 557.49 449.49 426.38 335.02 300.2 289.93 289.34 266.43 249.58 239.42 237.93 229.33 197.78 191.13

Εμπορικές συναλλαγές χωρίς τα πετρελαιοειδή 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Εξαγωγές

Εισαγωγές

12.3 13.5 15.1 16.1 16.8 14.2 15.8 17.1 17.2

39.9 38.7 43.3 50.4 51.3 43.4 38.8 33.9 31.3

τα ελληνικά προϊόντα ήταν η Γερμανία και η Ιταλία. Το 2011 στη 2η θέση αναδείχτηκε η Τουρκία και το 2012 ανέβηκε στην πρώτη. Ωστόσο ο κύριος όγκος των εξαγωγών προς την Τουρκία την τελευταία διετία αφορά τα πετρελαιοειδή στα οποία οφείλεται η άνοδος. Αν αφαιρεθούν, η Ιταλία και η Γερμανία παραμένουν οι κυριότεροι πελάτες μας με 11% και 10% των συνολικών εξαγωγών αντίστοιχα. Αλλά και η αγορά της Τουρκίας εμφανίζει μεγάλη δυναμική, οι πωλήσεις των ελληνικών επιχειρήσεων στην αγορά της, εκτός πετρελαιοειδών, αυξήθηκαν 20% στα 815 εκατ. ευρώ το 2012. Η μείωση των εξαγωγών προς την ΕΕ το 2012, οφείλεται στην μείωση των εξαγωγών προς την Ιταλία κατά 5,5 % (στα 1,9 δισ. ευρώ), τη Γερμανία κατά 2% (σε 1,7 δισ. ευρώ), τη Γαλλία κατά 2% (στα 619 εκατ. ευρώ) και την Ολλανδία κατά 8% (σε 420 εκατ. ευρώ). Αντίθετη πορεία ακολουθούν οι εξαγωγές προς τη βρετανική αγορά –το Ην. Βασίλειο είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εταίρος μας στην ΕΕ των 15 χωρών πριν τη διεύρυνση– αυξήθηκαν 3,7% (σε 820 εκατ. ευρώ). Στις νέες χώρες της ΕΕ, μετά τη διεύρυνση του 2004, κατευθύνεται το 10% των ελληνικών εξαγωγών, περίπου 1,7 δισ. ευρώ, με πολύ σημαντική την αγορά της Κύπρου όπου κατευθύνεται πάνω από το μισό των ελληνικών εξαγωγών σε αυτή την ομάδα χωρών (56% το 2012 και 60% το 2011). Στην Κύπρο κατευθύνε ται το 6% των συνολικών εξαγωγών, είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος μας μετά την Ιταλία και τη Γερμανία, ώστε η ύφεση της κυπριακής οικονομίας να αναμένεται ότι θα επηρεάσει τους Έλληνες εξαγωγείς.

Εμπορικό ισοζύγιο -27.6 -25.2 -28.2 -34.2 -34.6 -29.3 -22.9 -16.8 -14.0

Εξαγωγές % ΑΕΠ 6.6 7.0 7.3 7.2 7.2 6.1 7.1 8.2 8.9

Small is (can be very) beautiful

Στο δια ταύτα

Π ολύ σ η μ α ν τ ική ε ίναι η ά νο δ ο ς των εξαγωγών π ρος χώ ρε ς με π ολύ μικρή ακόμα συμμετοχή σ τις συνολικέ ς εξαγωγέ ς, που όμως αναδεικ νύ ε ι τ ις δυνατότ ητ ε ς διαφ ο ρο π οίησ ης π ρος νέ ε ς αγο ρέ ς. Χαρακ τ η ρισ τ ικέ ς περιπτώσεις είναι το Τουρκμενισ τάν, το Τατζικ ισ τάν, η Γεωργ ία, το Αζ ε ρ μπαϊτζάν και η Λευκορωσ ία σ την Αν. Ευρώπη αλ λά και ο Λίβανος, το Ισ ραήλ , το Κατάρ, το Κουβέ ιτ , και το Ιράκ σ τη Μέσ η Ανατολή. Επίσ ης, το Βιετνάμ, η Μαλαισ ία, η Σρι Λάνκα, η Ινδονησία και η Ταϊλάνδη σ τη Νοτιοανατολική Ασία αλλά και η Ν. Αφρική, η Ναμίμπια, η Τυνησ ία και η Αγκόλα σ την Αφρική. Στη Λατ ιν ική Αμε ρική οι απώλειες στην αγορά της Βραζιλίας υπεραντισταθμίστηκαν από το μεγάλο άνοιγμα στη Χιλή και τον Παναμά. Χαρακτηρισ τική περίπτωση αναζήτησης νέων αγορών είναι και το άνοιγμα της αγοράς της Μογγολίας, με πολύ χαμηλές εξαγωγές βέβαια ακόμα. Σημαντική είναι και η άνοδος των εξαγωγών προς την Ιαπωνία, 55% το 2012, απέχουν πολύ ωσ τόσο από τα υψηλά του 2007 ενώ πολύ καλά κινήθηκαν και οι εξαγωγές προς το Χονγκ Κονγκ. Όσον αφορά τα προϊόντα, σημαντική είναι η άνοδος σε παραδοσιακούς κλάδους, όπως των υφαν τικών ινών, των μη μεταλλικών ορυκτών αλλά και άλ λων κ λάδ ων ό π ω ς φ αίνε ται σ τον σ χετικό πίνακα. Γενικά, κατά μεγάλες κατηγορίε ς προϊόν των, καλά κινήθηκαν οι εξαγωγές πρώτων υλών (+55%) και των αγροτικών προϊόντων (+11%) ενώ μειώθηκαν ελαφρά (1,4%) οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων.

Το επόμενο βήμα-πρόκληση για τη χώρα, που πέραν των προϊόντων των παραδοσιακών βιομηχανικών κλάδων εξάγει προϊόντα τελευταίας τεχνολογίας, υλικό τηλεπικοινωνιών, διαθέτει εταιρείες αμυντικού εξοπλισμού αλλά και παράγει διαστημική τεχνολογία –παράδειγμα οι επιτυχίες των clusters του Corallia- είναι να διευρύνει τη βάση των επιχειρήσεων που παράγουν προϊόντα υψηλής προστιθεμένης αξίας. Πρόσθετο παράδειγμα αποτελεί η φαρμακοβιομηχανία, με έρευνα υψηλού επιπέδου και σημαντικές εξαγωγές φαρμάκων και καλλυντικών. Πολύ σημαντική, επίσης, είναι και κατάλληλη προώθηση της ελληνικής αγροτικής παραγωγής/τροφίμων. Χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν το 1/3 των νέων εξαγωγικών επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον κλάδο τροφίμων. Σε επίπεδο επιχειρηματικού περιβάλλοντος, εκτός των μέτρων που προωθούνται για την απλοποίηση των τελωνειακών διαδικασιών και των διοικητικών πράξεων για τους εξαγωγείς, που επιβαρύνουν την εξαγωγική προσπάθεια ιδίως των ΜΜΕ, πολύ σημαντική είναι η συντόμευση της επιστροφής ΦΠΑ στους εξαγωγείς, παράγοντας ιδιαίτερα σημαντικός σε περίοδο στενότητας ρευστότητας. Η συμμετοχή των εξαγωγών στο ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλή, όπως φαίνεται στον πίνακα. Η διαδικασία αύξησης συνδέεται καθοριστικά με τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος –που αφορά γενικά την οικονομία- αλλά και με δράσεις ενημέρωσης για τις δυνατότητες προώθησης της εξωστρέφειας των ΜΜΕ. Άλλωστε, η ευρεία βάση εξωστρεφών ΜΜΕ είναι που αποτελεί την ισχύ χωρών όπως η Γερμανία και η Ελβετία.

Corp orate Rep or t 2013

25

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ CORPORATE REPORTING

Η χρηματοοικονομική πληροφόρηση αποτελεί σημαντική πηγή αξιολόγησης των αποφάσεων της διοίκησης μιας εταιρείας και της απόδοσης μιας επιχείρησης. Η χ/ο πληροφόρηση για να έχει νόημα και σημασία πρέπει να ανταποκρίνεται στις συνθήκες που επικρατούν, καθώς και στις απαιτήσεις για ουσιαστική πληροφόρηση από τους χρήστες της, δηλαδή τους επενδυτές, τους πιστωτές και τις εποπτικές αρχές.

Μια νΕα προσΕγγιση στη

χρηματοοικονομικΗ

πληροφΟρηση

Η

κρίση του 2008 έχει φέρει μια σειρά από αλλαγές και προτάσεις για την αναδιοργάνωση του πιστωτικού συστήματος όπως και για τη βελτίωση στις γνωστοποιήσεις στις οικονομικές καταστάσεις. Η προσπάθεια να εμπλουτισθούν οι οικονομικές καταστάσεις με θέματα κινδύνων και εύλογης αξίας, η προσπάθεια σύγκλισης των Διεθνών Προτύπων Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ) με τα Λογιστικά Πρότυπα των ΗΠΑ (US GAAP) έχουν οδηγήσει σε μια σειρά από προτάσεις για τη ριζική αναμόρφωση και αναδιατύπωση της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης όπως την ξέραμε. Φαίνεται πως η παραδοσιακή δομή των οικονομικών καταστάσεων δεν καλύπτει τις αυξημένες απαιτήσεις των εποπτικών αρχών και των αρμοδίων οργάνων που αποφασίζουν για τις λογιστικές αρχές. Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει μια συζήτηση που οδηγεί σε μια νέα απεικόνιση με στόχο τη βελτίωση στην ποιότητα των οικονομικών καταστάσεων. Η ανάγκη για αλλαγές δεν τους βρίσκει όλους σύμφωνους. Από την πλευρά των εταιρειών ορισμένοι προβάλλουν το επιχείρημα ότι το κόστος για την αλλαγή στα συστήματα εσωτε-

26

Corp orate Rep or t 2013

Απο τον ΧΑρη ΣυροΥνη, γενικο διευθυντΗ, τμΗμα ελεγκτικΩν υπηρεσιΩν, KPMG

ρικής πληροφόρησης είναι για κάποιες εταιρείες σημαντικό και δεν βλέπουν το όφελος γιατί να απεικονίζουν παραπάνω στοιχεία σε τρίτους και ανταγωνιστές. Από την πλευρά τους οι επενδυτές απαιτούν πιο πρόσφατα στοιχεία μέσα στις οικονομικές καταστάσεις και πιέζουν για παραπάνω στοιχεία σε σχέση με την άποψη της διοίκησης κάθε εταιρείας για το μέλλον, ώστε να εκτιμήσουν καλύτερα την αξία της εταιρείας. Τέλος, οι εποπτικές αρχές θέλουν περισσότερα στοιχεία που να τεκμηριώνουν καλύτερα την κρίση των μελών του διοικητικού συμβουλίου των επιχειρήσεων και οι επιτροπές που καθορίζουν τα λογιστικά πρότυπα απαιτούν μεγαλύτερη ανάλυση στις γνωστοποιήσεις. Αναμφίβολα οι οικονομικές καταστάσεις έχουν ως κύριο αντικείμενο την πληροφόρηση και οποιαδήποτε συζήτηση για αλλαγές γίνεται προκειμένου να αυξηθεί η ποιότητα της πληροφόρησης. Η διαφωνία είναι στην ποσότητα και στο είδος. Από την μια μεριά οι εταιρείες παλεύουν για διάφορους λόγους να μειώσουν την ποσότητα ενώ οι εποπτικές αρχές να την αυξήσουν. Αναφορικά με το είδος της πληροφόρησης, οι επενδυτές θέλουν στοιχεία και δηλώσεις μέσα στις οικονομικές καταστάσεις για το μέλλον και την προοπτική τους, κάτι που βρίσκει

αντίθετους μια μεγάλη μερίδα οι οποίοι βλέπουν ότι υπάρχει μεγάλο ρίσκο και ευθύνη σε αυτό καθώς η αβεβαιότητα στην αγορά είναι μεγάλη. Η υιοθέτηση των ΔΠΧΑ έφερε μια επανάσταση σε ένα πλήθος επιχειρήσεων τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλη την Ευρώπη. Η υιοθέτηση των ΔΠΧΑ επέβαλλε τη συγκρισιμότητα μεταξύ των εταιρειών και βοήθησε τις παγκόσμιες χρηματαγορές. Όμως υπάρχει το πρόβλημα ότι οι γνωστοποιήσεις είναι δύσκολες, σύνθετες και άνευ σημασίας για την ίδια την εταιρεία. Η νέα προσέγγιση επικεντρώνεται στο ότι οι οικονομικέ ς κατασ τάσεις δεν αποτελούν το μόνο στοιχείο της χρηματοοικονομικής πληροφόρησης. Η συζήτηση για τη βελτίωση βρίσκεται στις άλλες αναφορές-στην έκθεση του διοικητικού συμβουλίου, στη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης, σ τα δε λτία τύπου ανακοίνωσης αποτελεσμάτων κλπ. Πρέπει να υπάρχει ενίσχυση της πληροφόρησης και του πλαισίου αρχών σε αυτά ώστε οι επενδυτές να έχουν ολοκληρωμένη άποψη για την οργανισμό. Είναι δεδομένο πως οι κίνδυνοι που βγήκαν στην επιφάνεια από την παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε το 2008 έκαναν επιτακτική την ανάγκη για καλύτερη ανάλυση και γνωστοποίηση. Χρειάζονται αλλαγές. Το θέμα είναι ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν και σε τι βάθος. Υπάρχουν πολλοί χρήστες της χ /ο πληροφόρησης που θέλουν κάτι διαφορετικό. Πρέπει να γίνει συζήτηση ώστε να βγουν αυτές οι απαιτήσεις στην επιφάνεια και μετά να γεφυρωθούν οι διαφορές. Η μεγάλη επανάσταση μπορεί να έρθει από το Πλαίσ ιο Αρχών για την Ολοκ ληρωμέ νη Πληροφόρηση που έχει βγει σε προσχέδιο για διαβούλευση από το Συμβούλιο Ολοκληρωμένης Πληροφόρησης (International Integrated Repor ting Council) την άνοιξη του 2013. Το κύριο σημείο είναι πως δεν γίνεται μια πρόταση για αλλαγή σε συγκεκριμένες γνωστοποιήσεις αλλά προτείνεται ένα πλαίσιο αρχών ώστε η κάθε επιχείρηση να δώσει τον απολογισμό της περιόδου με τον δικό

της τρόπο. Η προσπάθεια είναι να μην επικεντρωνόμασ τε σ το περιε χόμενο των γνωστοποιήσεων, αλλά στη βελτίωση των γνωστοποιήσεων που θα ενσωματωθούν στη χ/ο πληροφόρηση. Είναι μια αλλαγή φιλοσοφίας, όπου οι εταιρείες θα πρέπει να απαντήσουν τι πληροφόρηση χρειάζεται κάποιος να έ χει και όχι ποια πληροφόρηση απαιτείται. Ο σκοπός είναι το Ετήσιο Δελτίο, που περιέχει τις οικονομικές καταστάσεις, την Έκθεση του Δ.Σ, τη δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης και λοιπά στοιχεία, να αποτελέσει ένα κείμενο διαλόγου της διοίκησης με τους μετόχους και όχι μια απαίτηση της νομοθεσίας. Τα επτά σημεία μιας ολοκληρωμένης αναφοράς είναι τα εξής: 1 Εταιρικό μοντέλο 2 Περιγραφή του οργανισμού και της αγοράς 3 Ευκαιρίες και κίνδυνοι 4 Στρατηγική και κατανομή πόρων 5 Απόδοση 6 Προοπτική για το μέλλον 7 Εταιρική διακυβέρνηση. Αν η προσπάθεια αυτή πετύχει το αποτέλεσμα θα είναι μια νέα μορφή χ/ο πληροφόρησης που θα περιέχει δείκτες απόδοσης και αναμενόμενες ροές που θα είναι σχετικές με τη φύση της εταιρείας και θα βοηθήσει τους χρήστες της να: • γνωρίζουν την πρόοδο στην υλοποίηση της στρατηγικής και στη δημιουργία νέων πηγών αποτελεσμάτων.

• γ νω ρίζ ουν π ώ ς τα π ε ριουσ ια κά στοιχεία έχουν αξιοποιηθεί στο πλαίσιο εφαρμογής της στρατηγικής και στις αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον.

• γνωρίζουν ποια στοιχεία θα καθορίσουν τη μελλοντική απόδοση μαζί με τους κινδύνους και τις ευκαιρίες για αυτές ώστε οι χρήστες να αξιολογήσουν αντίστοιχα την απόδοση στο μέλλον. Η παραπάνω πρωτοβουλία αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αλλαγή στη σημερινή μορφή της χ/ο πληροφόρησης

και τον μετασχηματισμό της σε ένα κείμενο που θα δείχνει μια πορεία στο μέλλον παρά μια αξιολόγηση στοιχείων που έγιναν. Αν η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί τη σωστή απάντηση θα εξαρτηθεί και από άλλες ερωτήσεις όπως: • η διοίκηση απολογείται μόνο στο μέτοχο; • τι αλλαγές περιμένουν να δουν οι επενδυτές; • ποια θα είναι η ευθύνη του διοικητικού συμβουλίου σε αυτά που αναφέρονται στην έκθεση του Δ.Σ; • πόση έμφαση πρέπει να δοθεί για την πορεία σ το μέ λ λον σε σ χέση με την μέτρηση του χθες; Από πού βγαίνει η αξία μιας επιχείρησης; Ανεξάρτητα από το ποια μορφή θα περιέχεται στη χ/ο πληροφόρηση, το σίγουρο είναι πως η προσπάθεια για αλλαγές πρέπει να γίνει με γνώμονα την αύξηση της αξίας της πληροφόρησης. Ο διάλογος ξεκίνησε, μένει να δούμε το πότε.

Οι οικονοµικες καταστασεις εχουν ως κυριο αντικειµενο την πληροφορηση και οποιαδηποτε συζητηση για αλλαγες γινεται ΓΙΑ να αυξηθει η ποιοτητα της. Η διαφωνια ειναι στην ποσοτητα και στο ειδος. οι εταιρειες παλευουν για διαφορους λογους να µειωσουν την ποσοτητα ενω οι εποπτικες αρχες να την αυξησουν.

Corp orate Rep or t 2013

27

Άποψη // Φαρμακοβιομηχαν ία

Το κράτος οφείλει στις φαρμακευτικές εταιρείες 1,5 δισ. ευρώ και ενώ ο κλάδος υπέστη ζημιές από το PSI περίπου 1δισ. ευρώ. Επιπλέον, εφαρμόζονται δυο μέτρα και δυο σταθμά στη φαρμακευτική δαπάνη, ενώ τα φαρμακεία εξοφλούνται σε 3 μήνες, οι εταιρείες που πωλούν φάρμακα απευθείας στον ΕΟΠΥΥ και τα νοσοκομεία εξοφλούνται με μεγάλες καθυστερήσεις. Τώρα που χρήματα υπάρχουν για την τακτοποίηση των οφειλών και έχει επιτευχθεί μεγάλη εξοικονόμηση δαπανών στον τομέα της υγείας, απαιτείται η δημιουργία σταθερού πλαισίου λειτουργίας του φαρμακευτικού κλάδου και ενιαίας πολιτικής στον τομέα της έρευνας, ώστε η φαρμακοβιομηχανία να βρει τον βηματισμό της.

Σταθερο πλαισιο για τη φαρμακοβιομηχ ανια Από τον Κωνσταντίνο Ευριπίδη, διευθύνοντα σύμβουλο, GENESIS PHARMA

Η ανάγκη της πολιτείας να συμμορφωθεί στη νέα δημοσιονομική πολιτική, εκπληρώνοντας άμεσα τους στόχους των μνημονίων, οδήγησε τελικά στη λήψη πολλών μέτρων, χωρίς να έχει προηγηθεί σωστός προγραμματισμός και συντονισμός. Η προσπάθεια εξορθολογισμού των δημόσιων δαπανών ξεκίνησε χωρίς δομημένο σχέδιο, χωρίς όραμα για το μέλλον και με βασικό πρωταγωνιστή τον κλάδο της υγείας και το φάρμακο. Σήμερα, τρία χρόνια μετά, κερδίσαμε μεν τη μάχη της μείωσης της φαρμακευτικής δαπάνης στο μισό, αλλά υπάρχουν αρκετά κόστη τα οποία δεν έχουν ακόμη περιοριστεί. Όλο αυτό το διάστημα και παρά τις δυσκολίες, παραμείναμε στο πλευρό του ασθενή διασφαλίζοντας την πρόσβασή του στα φάρμακα. Από την πλευρά τους οι φαρμακευτικές εταιρείες τήρησαν κατά γράμμα τους όρους που τέθηκαν από

εχουν ηδη αρχισει να συσσωρευονται χρεη και για το 2013, τα οποια βασει νομοθεσιας θα επρεπε να εξοφλουνται εντος 90 ημερων, ακομα και αν τα προηγουμενα ετη μπουν σε ρυθμιση.

28

Corp orate Rep or t 2013

την κυβέρνηση για τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης. Και αλλεπάλληλες μειώσεις τιμών δέχθηκαν και clawback πλήρωσαν και τους φόρους τους κατέβαλαν. Δυστυχώς η αντιμετώπιση της πολιτείας δεν είναι το ίδιο συνεπής. Παρά το γεγονός ότι έχουμε καταφέρει να μειώσουμε τη δαπάνη των 5,1 δισ. ευρώ το 2009 στα 2,44 δισ. φέτος, σύμφωνα με τη μνημονιακή υποχρέωση της χώρας, παραμένουμε ανεξόφλητοι για συσσωρευμένες οφειλές από το 2010 που ξεπερνούν το 1,5 δισ. ευρώ στο σύνολο του κλάδου. Το παράδοξο όσον αφορά στην αποπληρωμή των χρεών είναι ότι τα κονδύλια πλέον υπάρχουν, αλλά η ισορροπία δεν αποκαταστάθηκε όπως θα περίμενε κανείς. Η πραγματικότητα είναι πως μόνο ένα ποσοστό των χρεών έχει αρχίσει να αποπληρώνεται και μάλιστα με αργούς ρυθμούς. Από την άλλη, έχουν ήδη αρχίσει να συσσωρεύονται χρέη και για το 2013, τα οποία βάσει νομοθεσίας θα έπρεπε να εξοφλούνται εντός 90 ημερών, ακόμα και αν τα προηγούμενα έτη μπουν σε ρύθμιση. Επιπλέον, παρά τις συντονισμένες κινήσεις όλου του φαρμακευτικού κλάδου, το κράτος δεν συναίνεσε στις προτεινόμενες λύσεις για τη φορολόγηση των φαρμακευτικών ομολόγων με στόχο τον συμψηφισμό της ζημίας από το PSI, που συνολικά ξεπέρασε το 1 δισ. ευρώ. Τονίζω το γεγονός ότι ενώ η ζημία ήταν άμεση και επιβλήθηκε βίαια από το κράτος, με τιμολόγια που περιελάμβαναν ΦΠΑ που είχε ήδη καταβληθεί από τις εταιρείες, έκριναν ότι ο ομαλότερος τρόπος

«αν τιμε τώπισης» του προβλήματος που το ίδιο το κράτος δημιούργησε είναι να γίνει σε 30 ίσες δόσεις που θα καταβληθούν σε 30 χρόνια. Αυτή η ζημιά ήταν η μεγαλύτερη που υπέστη ελληνική εταιρεία λόγω των ομολόγων μετά τις τράπεζες. Αυτό που περιμένουμε λοιπόν από την Πολιτεία είναι να μεριμνήσει για την άμεση αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών, να αποκαταστήσει τη ροή των πληρωμών του ΕΟΠΥΥ προς όλους τους προμηθευτές φαρμάκου σε ίδιο χρόνο και να διορθώσει την αδικία του φορολογικού νομοσχεδίου αντιμετωπίζοντας φορολογικά τη ζημία έως 30 έτη και όχι σε 30 έτη. Η πλειοψηφία των φαρμακευτικών πωλήσεων, αναφέρομαι στα φαρμακεία, εξοφλούνται σε 3 μήνες, ενώ οι εταιρείες που κατά κύριο λόγο πουλούν τα προϊόντα τους απευθείας στον ΕΟΠΥΥ και τα νοσοκομεία αντιμετωπίζονται εντελώς διαφορετικά, καθώς πληρώνον ται με με γάλε ς καθυσ τ ε ρήσ εις. Είναι αδικία να εφαρμό ζον ται από το κράτος δύο μέτρα και δύο σταθμά προς τους προμηθευτές φαρμάκων και το πλαίσιο αυτό πρέπει άμεσα να διορθωθεί. Παράλληλα, είναι αναγκαίο να ομαλοποιηθεί και το φλέγον ζήτημα της τιμολόγησης, τηρώντας τον νόμο του μέσου όρου των τριών χαμηλότερων τιμών στην Ευρώπη αναφορικά με τις τιμές όλων των φαρμάκων. Η δική μας εταιρεία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς έχουμε πληγεί περισσότερο από όλους, λόγω του ότι τα φάρμακά μας είναι στην πλειονότητά τους νοσοκομειακά και ο μεγάλος όγκος των πωλήσεών μας αφορά στα δημόσια νοσοκομεία και τον ΕΟΠΥΥ. Σήμερα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με υπόλοιπο χρεών μεγαλύτερο των 100 εκ. ευρώ. Παρόλ’ αυτά, μετά από σκληρή προσπάθεια και προσεκτικό στρατηγικό σχεδιασμό κατορθώσαμε να αναστρέψουμε την αρνητική εικόνα και να διασφαλίσουμε τη βιωσιμότητα και τη σταθεροποίηση της εταιρείας. Διαθέτουμε στο χαρτοφυλάκιό μας ισχυρά πρωτότυπα προϊόντα που καλύπτονται με μακροχρόνιες πατέ-

ντες και κυρίως διατηρήσαμε αμέριστη την εμπιστοσύνη των διεθνών συνεργατών μας, που μας στήριξαν παρά την αρνητική εικόνα της χώρας. Το δίκτυο των εταιρειών που αντιπροσωπεύουμε περιλαμβάνει μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες βιοτεχνολογίας παγκοσμίως, οι οποίες ενίσχυσαν περαιτέρω τις σχέσεις εμπιστοσύνης που έχουμε αναπτύξει κατά τη μακροχρόνια συνεργασία μας επεκτείνοντας χρονικά τα συμβόλαιά τους και συμφωνώντας για την εκπροσώπηση όλων των μελλοντικών τους προϊόντων. Από αυτά τα δεδομένα αντλούμε δύναμη για το μελλοντικό επιχειρησιακό μας πλάνο, το οποίο περιλαμβάνει νέες συνεργασίες, ανάπτυξη νέων προϊόντων μέσα από κλινικές μελέτες και ενίσχυση των εξαγωγών. Αν και έχουμε την τεχνογνωσία και τη θέληση να θέσουμε άμεσα σε εφαρμογή το επενδυτικό αυτό πλάνο, δυστυχώς παραμένουμε σε αναμονή λόγω των μη εξοφλημένων χρεών και της αδικίας του φορολογικού συστήματος. Πλέον και τα χρήματα υπάρχουν για την εξόφληση των οφειλών και η εξοικονόμηση των δαπανών έχει επιτευχθεί και μάλιστα στο μέγιστο, ώστε να μπορούμε να μιλάμε για καινοτομία και επενδύσεις. Και αν πράγματι δρομολογηθούν σύντομα οι πληρωμές, τότε θα μπορέσουμε να ενισχύσουμε περαιτέρω την ανάπτυξη και την απασχόληση. Από δω και στο εξής το στοίχημα έχει μετατοπιστεί στον έλεγχο και την ελαχιστοποίηση της σπατάλης σε όλα τα κέντρα κόστους της δημόσιας περίθαλψης και παράλληλα στη στήριξη της υγιούς επιχειρηματικότητας. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες αλλαγές οφείλουν να θέτουν τις βάσεις για ένα βιώσιμο μέλλον και να λειτουργούν στο πλαίσιο της διαφάνειας και του εκσυγχρονισμού. Τώρα, με τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, περιμένουμε και ως κλάδος με αγωνία τις σχετικές εξελίξεις. Φαίνεται πάντως πως υπάρχει η διάθεση να ληφθούν αποφάσεις, γεγονός που με κάνει να πιστεύω πως βρισκόμαστε στη σωστή κατεύθυνση. Είμαι αισιόδοξος ότι με συντονισμένη προσπάθεια για τη

Ειναι αναγκαιο να ομαλοποιηθει και το φλεγον ζητημα της τιμολογησης, τηρωντας τον νομο του μεσου ορου των τριων χαμηλοτερων τιμων στην Ευρωπη αναφορικα με τις τιμες ολων των φαρμακων. στήριξη ενός αναβαθμισμένου και υγιούς δημόσιου τομέα, για τη διαμόρφωση ενός σταθερού πλαισίου λειτουργίας του φαρμακευτικού κλάδου και την καθιέρωση μιας ενιαίας εθνικής πολιτικής στον τομέα της έρευνας θα μπορέσουμε να ανασυγκροτηθούμε αποτελεσματικά και να λειτουργήσουμε με τη ματιά μας στραμμένη στο μέλλον. Μόνο έτσι η αγορά θα ανακτήσει σταδιακά τη δυναμική της και η φαρμακοβιομηχανία θα βρει τον βηματισμό της.

Corp orate Rep or t 2013

29

ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Η περιβαλλοντική ευθύνη απασχολεί ολοένα και περισσότερο τις επιχειρήσεις ανά τον κόσμο. Με άμεσες επιπτώσεις στη φήμη και τον ισολογισμό μίας εταιρίας και το κανονιστικό πλαίσιο να γίνεται όλο και πιο αυστηρό, πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς κινδύνους που καλείται να αντιμετωπίσει μία εταιρία.

Συγχρονο επιχειρειν και αειφορια ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΤΕ ΤΗ ΦΗΜΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΑΣ

Απo τον Γιαννη Τζιτζικα, διευθυντη επιχειρηματικων ασφαλισεων AIG

Η ασφαλιση εναντι περιβαλλοντικων κινδυνων αποτελει ενα συγχρονο εργαλειο για τις επιχειρησεις, καθως τους επιτρεπει να μεταφερουν τις οικονομικες συνεπειες μιας ζημιας στην ασφαλιστικη εταιρια και αρα να προστατεψουν τον ισολογισμο τους.

30

Corp orate Rep or t 2013

Για να θέσουμε το ζήτημα τις περιβαλλοντικής ευθύνης στις πραγματικές του διασ τάσεις, αρκεί να φέρουμε σ το νου μας παραδείγματα ρύπανσης που είδαν το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια, καθώς και τον αντίκτυπό τους: υποβάθμιση του περιβάλλοντος, ζημίες στη βιοποικιλότητα, σημαντικές οικονομικές απώλειες από ίδιες ζημιές των επιχειρήσεων, υπέρογκα δικαστικά έξοδα, αρνητική δημοσιότητα, ενώ παράλληλα είδαν να κλονίζεται η εμπιστοσύνη των πελατών τους. Ποιοι όμως είναι οι λόγοι που την καθιστούν τόσο σημαντική; Κατά πρώτον έχουμε ένα κανονιστικό πλαίσιο που γίνεται ολοένα και πιο αυστηρό. Έχει ήδη ενσωματωθεί στο Ελληνικό δίκαιο η Ευρωπαϊκή Οδηγία που έχει ως στόχο την πρόληψη και αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ρύπανσης, εφαρμόζοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», δηλαδή

Μέ χρι πρότινος υπήρχε μία λανθασμένη αντίληψη πως η περιβαλλοντική ευθύνη ενδιαφέρει μόνο «βαριές» βιομηχανίες και μεγάλες παραγωγικές μονάδες, ωστόσο πλέον είναι σαφές πως το συγκεκριμένο ζήτημα αφορά πολύ περισσότερους κλάδους. Ουσιαστικά, ευθύνη έναντι του περιβάλλοντος έχουν οι πάσης φύσης επιχειρηματικές εγκαταστάσεις, όπως παραγωγικές, αποθηκευτικές, εμπορικές, διαχείρισης αποβλήτων ή ακόμη και γεωργικές ή κτηνοτροφικές μονάδες. Πέρα από τις εγκαταστάσεις, είναι εξίσου απαραίτητη για τον κλάδο των μεταφορών και των logistics, καθώς και για τα κατασκευαστικά έργα. Πώς μπορεί λοιπόν μια επιχείρηση να προστατευθεί από τις συνέπειες των συγκεκριμένων κινδύνων; Παλαιότερα, οι εταιρίες κατέφευγαν σε ασφαλιστήρια συμβόλαια γενικής αστικής ευθύνης για να καλύψουν τις ευθύνες έναντι τρίτων. Ωστόσο, το πλαίσιο κάλυψης των συγκεκριμένων ασφαλιστηρίων, σχεδιασμένο στη βάση του Αστικού Δικαίου, δεν μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να ανταποκρίνεται στις επιταγές της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Με παγκόσμια εμπειρία που μετρά

25 έτη σ την ανάληψη περιβαλλοντικών κινδύνων, η AIG με το EnviroPro προσφέρει ένα ευέλικτο και πρωτοποριακό πρόγραμμα, με υψηλό επίπεδο κάλυψης, απόλυτα προσιτό κόστος και άμεση αποζημίωση, για να καλύψει όλες τις παραμέτρους της ευρωπαϊκής Οδηγίας και να επιτρέψει στις επιχειρήσεις την απρόσκοπτη ροή των εργασ ιών τους. Η ασφάλιση έναν τι περιβαλλοντικών κινδύνων αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο για τις επιχειρήσεις, καθώς τους επιτρέπει να μεταφέρουν τις οικονομικές συνέπειες μιας ζημίας στην ασφαλιστική εταιρία και άρα να προστατέψουν τον ισολογισμό τους. Ταυτόχρονα σε μια αγορά που έχει πλέον πολύ υψηλότερη ευαισθησία στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, μέσω αυτής διασφαλίζεται η προστασία της εταιρικής φήμης.

Το νεο EnviroPro της AIG ενσωματωνει σε ενα ενιαιο συμβολαιο τις καλυψεις για αστικη και περιβαλλοντικη ευθυνη: • •

Δημιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

καθορίζοντας το πλαίσιο ευθύνης των επιχειρήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρίες θα έχουν αντικειμενική ευθύνη αλλά και αυστηρότερες υποχρεώσεις, καθώς θα πρέπει να πάρουν μέτρα όχι μόνο κατά τη διάρκεια, αλλά και για την πρόληψη μιας ζημιάς. Επιπλέον επίκειται η υπουργική απόφαση που θα καθορίσει το πλαίσιο υποχρεωτικής ασφάλισης των επιχειρήσεων Τονίζουμε ιδιαίτερα την αναδρομικότητα της Οδηγίας, που για την Ελλάδα είναι η 30η Απριλίου 2007 με βάση το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι από αυτή την ημερομηνία «τρέχει» ήδη η νομική ευθύνη των επιχειρήσεων έναντι του περιβάλλοντος και συνεπώς οι επιχειρήσεις που δεν ασφαλίζονται για περιβαλλοντική ευθύνη θα κληθούν να καταβάλουν μόνες τους το κόστος και τις αποζημιώσεις σε περίπτωση ρύπανσης. Ένας δεύτερος παράγοντας είναι η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σε περιβαλλοντικά θέματα, καθώς και οι πρακτικές του σύγχρονου επιχειρείν που επιβάλλουν μεγαλύτερη υπευθυνότητα, με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία. Υπό αυτό το πρίσμα, η προστασία και αποκατάσταση του περιβάλλοντος θεωρείται απαραίτητη για κάθε εταιρία, αν όχι αυτονόητη υποχρέωση, και οποιοδήποτε περιστατικό που επηρεάζει το περιβάλλον έχει σοβαρές επιπτώσεις στη φήμη και το όνομά της. Το τρίτο στοιχείο εδώ δεν είναι άλλο από τις οικονομικές απώλειες. Τα έξοδα αποκατάστασης του περιβάλλοντος στην πρότερη κατάστασή του μπορεί να ανέλθουν σε εκατομμύρια ευρώ, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα έξοδα υπεράσπισης, το κόστος αποτίμησης της ζημίας, αλλά και η απώλεια κερδών σε περίπτωση διακοπής εργασιών. Οι τρεις παραπάνω παράγοντες έχουν συντελέσει στο να ανέβει η περιβαλλοντική ευθύνη στην ατζέντα των διοικητικών συμβουλίων των εταιριών τα τελευταία χρόνια. Εδώ ακριβώς τίθεται και το επόμενο λογικό ερώτημα που δεν είναι άλλο από το ποιες εταιρίες επηρεάζονται.

Αποκατάσταση ή επαναφορά της βιοποικιλότητας Έξοδα υπεράσπισης για τη διερεύνηση, διευθέτηση και διακανονισμό καλυπτόμενων απαιτήσεων • Δαπάνες πρόληψης και μετριασμού των επιπτώσεων από συνθήκες ρύπανσης ή περιβαλλοντικής ζημίας • Ζημία προκαλούμενη από αιφνίδιο ή σταδιακό περιστατικό ρύπανσης • Κόστος καθαρισμού ιδίων ή και τρίτων εγκαταστάσεων • Σωματικές βλάβες και υλικές ζημίες που προκαλούνται από συνθήκες ρύπανσης • Προαιρετική κάλυψη για έξοδα διακοπής εργασιών λόγω συνθηκών ρύπανσης, περιβαλλοντική ζημία που σχετίζεται με μεταφορά προϊόντων/ αποβλήτων αλλά και κατασκευαστικά έργα

Corp orate Rep or t 2013

31

csr

Κο ι ν ω ων νιικκHH υυππεευθυ υθ υννOτ Oτηητα τα

Υπευθυνοι εταιρικοι πολιτες

ΕΚΕ σε καιρούς απαιτητικούς επιτελειο εκδοσησ

Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη -η ολοκλήρωση στην επιχειρηματική λειτουργία όλων των παικτών που συνθέτουν το περιβάλλον της επιχείρησης -της κοινωνίας και του περιβάλλοντος - πέρα από το όφελος για την κοινωνία, «χτίζει» σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες καταναλωτές και ενισχύει την εταιρική αξία.

32

Corp orate Rep or t 2013

Ο

ι επιχειρήσεις σήμερα πλέον αναγνωρίζουν τον ρόλο τους ως υπευθύνου εταιρικού πολίτ η εξαιρε τ ικά σημαντικό και αναπόσπαστο στοιχείο της εταιρικής στρατηγικής τους. Η ΕΚΕ, η υπεύθυνη εταιρική λειτουργία, αποτελεί σημαντική παράμετρο και σε επίπεδο ΕΕ, και ειδικότερα της Διεύθυνσης Επιχειρήσεων και Βιομηχανίας. Μπορεί για την Ελλάδα η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να είναι δεδομένη, όμως αυτό δεν ισχύει σε όλες τις χώρες, εκτός ευρωπαϊκών συνόρων, όπου δραστηριοποιούνται οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Η ΕΕ πρόσφατα δημοσίευσε σχετικές οδηγίες για τους κλάδους της πληροφορικής, των εταιρειών απασχόλησης (που αφορά τις άμεσες προσλήψεις αλλά και την «ενοικίαση» εργαζομένων) αλλά και του πετρελαϊκού κλάδου. Σύμφωνα με αυτή, όπου τα κράτη δεν τα προστατεύουν είναι καθήκον των εταιρειών να τα σέβονται στην πράξη. Σ χε τική είναι η δέσμευση 24 μεγάλων εταιρειών ενδυμάτων –μεταξύ των οποίων οι H&M, Inditex, Marks & Spencer- που έχουν αναθέσει παραγωγή προϊόντων τους σε επιχειρήσεις του Μπανγκλαντές. Μετά την πρόσφατη κατάρρευση κτιρίου που στέγαζε τοπικές βιομηχανίες ενδυμάτων με εκατοντάδες θύματα, δεσμεύονται για την εφαρμογή κανονισμών ασφαλείας ώστε κανένας εργαζόμενος να μην αντιμετωπίζει κίνδυνο στη διάρκεια της εργασίας του. Η Διεύθυνση Βιομηχανίας εξετάζει μάλιστα τη σχέση ΕΚΕ και ανταγωνιστικότητας σε συγκεκριμένους κλάδους. Στα

χημικά, για παράδειγμα, εξετάζει τη σύνδεση της ΕΚΕ και της ανταγωνιστικότητας αφού θέματα υγείας, ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος βρίσκονται πάντα στον πυρήνα της λειτουργίας των επιχειρήσεων του κλάδου. Όπως τονίζει η πρωτοβουλία «Υπεύθυνη Φροντίδα», βοήθησε τις επιχειρήσεις να ανταποκριθούν στις πιέσεις των ενδιαφερόμενων μερών (της κοινωνίας) και να προετοιμαστούν έγκαιρα για τις αυστηρότερες περιβαλλοντικές ρυθμίσεις. Αντίστοιχα για τη κλωστοϋφαντουργία και τη βιομηχανία ενδυμάτων, όπου υπάρχει αντίφαση μεταξύ των προτιμήσεων των καταναλωτών για φιλικά στο περιβάλλον προϊόντα αλλά και της απροθυμίας τους να πληρώσουν το υψηλότερο τίμημα που αυτό συνεπάγεται, τονίζει ότι η έρευνα και η καινοτομία είναι καθοριστικοί παράγοντες όσο και η ενημέρωση των καταναλωτών για τα οφέλη για το περιβάλλον. Σχετική με την έννοια του υπεύθυνου εταιρικού πολίτη είναι και η πρωτοβουλία του χρηματοπιστωτικού τομέα στο πλαίσιο του ΟΗΕ, το United Nations Environment Programme Finance Initiative. Σε αυτή συμμετέχον πάνω από 200 τράπεζες κυρίως –από ελληνικής πλευράς η Alpha Bank, η Eurobank και η Πειραιώς -αλλά και ασφαλιστικές εταιρείες (από την Ελλάδα η Interamerican) και επενδυτικοί οργανισμοί. Στόχος της είναι, μέσα από τη συνεργασία, την ανταλλαγή απόψεων και καλύτερων πρακτικών των μελών της, η δημιουργία του πλαισίου για ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που χρηματοδοτεί τη βιώσιμη ανάπτυξη και ελαχιστοποιεί το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα. Ανάλογοι είναι και οι στόχοι

Οι επιχειρήσεις που διακρίνονται για την κοινωνική τους δράση χτίζουν μια ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες -καταναλωτές των προϊόντων και υπηρεσιών τους, η οποία αποτελεί και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των αδιάφορων για την κοινωνία ανταγωνιστών τους. του Principles for Sustainable Insurance, ειδικά για τον ασφαλιστικό κλάδο. Επίσης, με τη Natural Capital Declaration, οι επικεφαλής των μεγαλύτερων τραπεζών αναγνωρίζουν το όφελος για τους οργανισμούς τους από τη μεγαλύτερη συμμετοχή συγκεκριμένων πλευρών του τρίπτυχου περιβάλλον-κοινωνία-διακυβέρνηση στη διαχείριση κινδύνου, τις δανειοδοτήσεις και τις επενδύσεις τους. Η έννοια της ΕΚΕ στην ουσία αφορά στην εθελοντική συνεισφορά της επιχείρησης στη βιώσιμη ανάπτυξη, με την Corp orate Rep or t 2013

33

csr

Κ ο ι ν ω ν ι κ H υ π ε υθυ ν Oτ η τα

ολοκλήρωση στη λειτουργία της όλων των παικτών που συνθέτουν το περιβάλλον της, δηλαδή και της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Καθοριστική για την επιστροφή στην κοινωνία μέρους του οφέλους που αποκομίζουν οι επιχειρήσεις από αυτή αυτή, είναι η ενημέρωση και η επικοινωνία με την πληθώρα φορέων της κοινωνίας, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς οργανισμούς ώστε οι δράσεις ΕΚΕ να έχουν το μεγαλύτερο αποτέλεσμα στην κοινωνία.

Η ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα της ύφεσης και της κρατικής αδυναμίας να καλύψει τις ανάγκες κοινωνικών δομών, το κόστος περιβαλλοντικών δράσεων κ.α., η ΕΚΕ αποκτά μεγαλύτερη ακόμα σημασ ία. Αυτή αφορά σε συνδροµή σε φορείς που καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες, όπως στήριξη κοινωφελών οργανώσεων και ευάλωτων κοινωνικών οµάδων, στήριξημή περιβαλλοντικών οργανώσεων και ευαισθητοποίηση των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέµατα, υποστήριξη εκπαιδευτικών δράσεων και οργανισµών, χορηγία πολιτιστικών δράσεων και ανάδειξης του πολιτισµού της χώρας αλλά και ενίσχυση της έρευνας και καινοτοµίας και στήριξη της εµπορικής αξιοποίησης της γνώσης, όπως το πρόγραµµα «Η Ελλάδα Καινοτομεί» της Eurobank. Τα ευρωπαϊκά βραβεία ΕΚΕ, που προκήρυξε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανάδειξη των καλύτερων εταιρικών πρακτικών, και τα οποία συνδιοργανώνονται από τα κατά τόπους δίκτυα –στην Ελλάδα από το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (ΕΔΕΚΕ)- στόχο έχουν 34

Corp orate Rep or t 2013

την αναγνώριση και τη μεταφορά των καλύτερων πρακτικών ώστε να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα στην επιχειρηματικότητα, αναδεικνύοντας τη σημασία της ΕΚΕ για την επιχείρηση, τη φήμη της στους πελάτες της και την κοινωνία αλλά και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Η ΕΚΕ εκτός από τη χορηγική στήριξη των δράσεων που αναφέρθηκαν αφορά και την ίδια τη λειτουργία της επιχείρησης: ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, από την παραγωγική διαδικασία ως την ανακύκλωση του τελικού προϊόντος μετά τη χρήση, καλύτερες

πρακτικές για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και κινητοποίησή του για ενεργό συμμετοχή σε κοινωνικές δράσεις.

Ενισχύοντας την εταιρική αξία

Οι δράσεις ΕΚΕ, εκτός από την επισ τ ρο φή σ τ ην κοινων ία μέ ρους των ωφελειών που αντλούν από αυτή με τη λειτουργία τους, αποτελούν σημαντική επένδυση όχι μόνο στον γενικό στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης αλλά και για την ίδια την εταιρική αξία. Οι επιχειρήσεις που διακρίνονται για την κοινωνική τους δράση χτίζουν μια ισχυρή σχέση εμπιστοσύνης με τους πελάτες -καταναλωτές των προϊόντων και υπηρεσιών τους, η οποία αποτελεί και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των αδιάφορων για την κοινωνία ανταγωνιστών τους. Η ενεργός συμμετοχή στην κοινωνία αποτελεί παράγοντα ανταγωνιστικότητας μακροπρόθεσμα. Η συνε χής αναζήτηση τρόπων για την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνία, επιπλέον, οδηγεί τις επιχειρήσεις στη συνεχή επαναξιολόγηση της αποτε λεσματικότητάς τους καθώς ένας ακόμα παράγοντας –το εξωτερικό περιβάλλον που συνθέτουν η κοινωνία και το περιβάλλον- υπεισέρχεται στην εταιρική στρατηγική. Κοινωνία και το περιβάλλον είναι πλέον ενδιαφερόμενα μέρη της εταιρικής λειτουργίας, πέρα από τους μετόχους και τους εργαζόμενους. Οι δράσεις στήριξης του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, οι φιλανθρωπικές δράσεις και οι δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος είναι το εθελοντικό αλλά πολύ σημαντικό μέρισμα για την προώθηση της ανάπτυξης και της συνεκτικής κοινωνίας, η δεύτερη απαραίτητη για την πρώτη.

HμEρα ΕθελοντισμοY ΟμIλου AlphaBank Στις 26 Μαΐου 2013, εθελοντικές ομάδες που απαρτίζονταν από μέλη του προσωπικού και τις οικογένειές τους πραγματοποίησαν δράσεις κοινωνικού ή περιβαλλοντικού χαρακτήρα στην Ελλάδα, και σε 7 ακόμη χώρες, προάγοντας με αυτό τον τρόπο την ομαδικότητα και τη συνεργασία. Στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις κοινωνικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα, στην Αθήνα, στον Βόλο, στο Ηράκλειο, στη Θεσσαλονίκη, στην Καλαμάτα, στην Καρδίτσα, στην Κέρκυρα, στην Κεφαλονιά, στην Πάτρα, στη Σάμο, στη Χαλκιδική, στα Χανιά και στη Χίο, με τη συμμετοχή συνολικά 343 εθελοντών. Στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε περιβαλλοντική-διαδραστική επίσκεψη στο “Κέντρο της Γης”, στον Βόλο, συλλογή τροφίμων για την ενίσχυση του Ιδρύματος “ΔοςΗμίν Σήμερον” και στην Καρδίτσα, συλλογή και προσφορά φαρμάκων στο Γηροκομείο Καρδίτσας. Στις υπόλοιπες πόλεις και νησιά, πραγματοποιήθηκαν καθαρισμοί ακτών.

Minetta Χορηγiα εξοπλισμοy στην Ομaδα ΖΗΤΑ Πιστή στο κοινωνικό της έργο, η Ευρωπαϊκή Ένωσις-Ασφάλειαι Μινέττα προχώρησε πρόσφατα στη χορηγία εξοπλισμού στην Ομάδα ΖΗΤΑ της Ελληνικής Αστυνομίας για δεύτερη συνεχή χρονιά. Συγκεκριμένα, αγόρασε και διέθεσε μπότες DAINESE, ειδικές για μοτοσικλετιστές. Η ενέργεια αυτή έρχεται να προστεθεί σε μια αλυσίδα ενεργειών , με κυριότερες την εθελοντική αιμοδοσία των εργαζομένων της, τη χορηγία ασφάλισης των εκθεμάτων του Μουσείου Μαρία Κάλλας και τη χορηγία συναυλιών με έντονο ελληνικό παραδοσιακό ύφος.

ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ

ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ Το ΔΣ του Ιδρύματος, ενέκρινε για το ακαδημαϊκό έτος 2013/2014 συνολικά 239 υποτροφίες, από τις οποίες 213 σε Έλληνες και 26 σε αλλοδαπούς. Σε Έλληνες χορηγούνται 115 υποτροφίες εξωτερικού για 15 χώρες, 74 υποτροφίες για την Ελλάδα και 24 υποτροφίες στο Ειδικό Πρόγραμμα για παιδιά ναυτικών του Ομίλου. Αντίστοιχα, σε αλλοδαπούς δίνονται 26 υποτροφίες, από τις οποίες, 16 είναι ερευνητικές χορηγίες που απευθύνονται σε Καθηγητές Πανεπιστημίου όλων των βαθμίδων, μεταδιδακτορικούς ερευνητές και καλλιτέχνες, και 10 εκπαιδευτικές υποτροφίες για μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες. Το Ίδρυμα Ωνάση καθιέρωσε από το 1978 πρόγραμμα παροχής υποτροφιών σε Έλληνες με σκοπό την πραγματοποίηση μεταπτυχιακών/διδακτορικών σπουδών στο εξωτερικό. Το 1998 καθιερώθηκε νέο πρόγραμμα με σκοπό την πραγματοποίηση μεταπτυχιακών/διδακτορικών σπουδών στην Ελλάδα. Σήμερα, πάνω από 5.000 υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς ανά τον κόσμο.

Hμeρα Εθελοντικhς Κοινωνικhς

προσφορaς της νovartis ηellas

Το δικό τους χέρι βοηθείας στην ενίσχυση φορέων και δομών κοινωνικής αλληλεγγύης και την ανακούφιση εκατοντάδων δοκιμαζόμενων συνανθρώπων μας, έδωσαν πρόσφατα η διοίκηση και το προσωπικό της φαρμακευτικής εταιρείας Novartis Hellas, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων των εταιρειών Alcon και Sandoz, για μια ακόμη χρονιά, τη 17η κατά σειρά. Στο πλαίσιο αυτό, στον πολυχώρο «Γωνιά Προσφοράς και Αλληλεγγύης», όπου στεγάζονται το Κοινωνικό Παντοπωλείο, το Γεύμα Αγάπης και η Ιματιοθήκη του Δήμου Αμαρουσίου, ο οποίος διακρίνεται για τις κοινωνικές του δομές που παρέχουν σταθερά υλικά αγαθά και υποστήριξη σε ευπαθείς ομάδες, προσφέρθηκαν 150 μερίδες φρέσκου μαγειρεμένου φαγητού στο Γεύμα Αγάπης. Οι μερίδες διανεμήθηκαν σε σπίτια ηλικιωμένων με οδηγό του Δήμου και σε οικογενειάρχες που είχαν προσκληθεί να προσέλθουν στο χώρο για να τις παραλάβουν. Επιπλέον, οι εθελοντές που συμμετείχαν στη δράση πακετοποίησαν τρόφιμα μακράς διαρκείας, όπως αλεύρι, ρύζι, όσπρια, μακαρόνια, καφέ, κονσέρβες, γάλα, λάδι κτλ, που, επίσης, προσέφερε η Novartis, τα οποία παρέλαβαν από το Κοινωνικό Παντοπωλείο οικογένειες με ανάγκη. Ταυτόχρονα, διαχώρισαν 15 σάκους με φάρμακα και ταξινόμησαν τα σκευάσματα με αλφαβητική σειρά στα ράφια του Κοινωνικού Φαρμακείου ώστε να είναι έτοιμα προς διάθεση στους πολίτες, ενώ τακτοποίησαν και δεκάδες σάκους από παιχνίδια, σχολικά είδη και ρούχα στη Δημοτική Ιματιοθήκη.

ΗΜΕΡΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΒ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Με αίσθημα Εταιρικής Υπευθυνότητας διοργάνωσε για τρίτη συνεχή χρονιά, στις 26 Μαΐου, δεκάδες δράσεις εθελοντισμού σε όλη την Ελλάδα, σε συνεργασία με τοπικές αρχές και φορείς στις περιοχές που δραστηριοποιείται. Στόχος των δράσεων αυτών, είναι η έμπρακτη ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών, αλλά και το χτίσιμο ισχυρών δεσμών συνεργασίας, ώστε να δημιουργηθεί μια δυνατή αλυσίδα ευθύνης που θα προσφέρει χαμόγελο και αισιοδοξία για το αύριο. Στην πανελλαδική εθελοντική ενέργεια της ΑΒ Βασιλόπουλος συμμετείχαν πάνω από 3.000 εθελοντές, από τα 272 καταστήματα, τα κεντρικά γραφεία και τις αποθήκες της εταιρείας.

Corp orate Rep or t 2013

35

csr

Κ ο ι ν ω ν ι κ H υ π ε υθυ ν Oτ η τα

Η VIVARTIA «μαζι για το παιδι» O Όμιλος Vivartia ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της Ένωσης κοινωφελών σωματείων «Μαζί για το Παιδί» και συμμετείχε ενεργά στο CorporateRelayRun, σ τον πρώτο αγώνα σκυταλοδρομίας εταιρειών, φιλανθρωπικού χαρακτήρα, που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 19 Μαΐου στο Φάληρο. Η ομάδα της Vivartia, με την εμφάνιση που δημιουργήθηκε ειδικά για τον αγώνα, απαρτίστηκε από 10 ομάδες ανδρών και μεικτές, με εκπροσώπηση από όλες τις εταιρείες του Ομίλου, ενώ προσέφερε για κάθε συμμετοχή το διπλάσιο του κόστους, ως ελάχιστη έκφραση της κοινωνικής ευαισθησίας για τα 10 κοινωφελή σωματεία που εργάζονται για την ευημερία περισσότερων από 10.000 παιδιών κάθε χρόνο.

Διεθνhς διaκριση για την Coca-Cola «aποστολh nερo» Το περιβαλλοντικό πρόγραμμα «Αποστολή Νερό» που υλοποιεί το Σύστημα της Coca-Cola στην Ελλάδα (Coca-Cola Τρία Έψιλον και Coca-Cola Hellas) από το 2006, τιμήθηκε με μια πολύ σημαντική διάκριση στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Βραβείων ΕΚΕ. Το πρόγραμμα κατέλαβε την πρώτη θέση στην κατηγορία «Μεγάλη Επιχείρηση» του θεσμού, στην οποία συμμετείχαν συνολικά 30 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Το πρόγραμμα «Αποστολή Νερό», το οποίο δρα σε συνεργασία με καταξιωμένους περιβαλλοντικούς φορείς -την GlobalWaterPartnership-Mediterranean, τη WWFHellas και τη MEDASSET- έχει πετύχει σημαντικά αποτελέσματα, συμβάλλοντας τόσο στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων, όσο και στην ευαισθητοποίηση χιλιάδων πολιτών για την ανάγκη της ορθολογικής διαχείρισης του νερού.

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ τησ γεφυρα α.ε.

Σύμπραξη & δράση πολιτών ενάντια στην εξάπλωση του πλαστικού στη θάλασσα

Η πλατφόρμα οικολογικών οργανώσεων, εθελοντικών κινήσεων και ναυταθλητικών ομίλων που ενεργοποιήθηκε με πρωτοβουλία της ΓΕΦΥΡΑ Α.Ε. και τη στήριξη του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ» δήλωσε - με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος - έτοιμη για δράση σε πολλά μέτωπα. Αντικείμενο της δραστηριοποίησης ήταν η προσπάθεια ανάσχεσης του πλαστικού στις θάλασσες, το οποίο μέσω της διατροφικής αλυσίδας απειλεί την υγεία του ανθρώπου και όχι μόνο. Αναπτύχθηκαν δραστηριότητες ενημέρωσης σε Αντίρριο, Μεσολόγγι, Ναύπακτο, Πάτρα και Ρίο. Η ανοιχτή κεντρική εκδήλωση που έλαβε χώρα τον Ιούνιο ήταν ένα βιωματικό μίνι-σεμινάριο που συντόνισε κλιμάκιο επιστημόνων από το «ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ», το οποίο βρέθηκε εκείνο το διάστημα στην Αχαΐα και την Αιτωλοακαρνανία, ενώ, μεταξύ άλλων, αναλύθηκαν τα στοιχεία αμμο-δειγματοληψίας που έγινε σε ακροθαλασσιές της περιοχής, προκειμένου να φανεί ο βαθμός συσσώρευσης μικροπλαστικών και μέσω αυτού το επίπεδο ρύπανσης.

Νeα ΔωρεΑ του Ιδρyματος Σταyρος Νιaρχος Με βασικό σκοπό να προσφέρει σε νέους, χαρισματικούς μαθητές στην Ελλάδα τη δυνατότητα παρακολούθησης προηγμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, το ΙΣΝ ανακοίνωσε πρόσφατα μία νέα σημαντική δωρεά για τη δημιουργία του πρώτου «Κέντρου για Χαρισματικά-Ταλαντούχα Παιδιά», στο Κολλέγιο Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, το οποίο θα καλύπτει την Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και θα ξεκινήσει τη λειτουργία του το καλοκαίρι του 2014, υποδεχόμενο τους πρώτους μαθητές σε συνεργασία με το διεθνούς φήμης Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. Η ίδρυση και λειτουργία του CTY Greece πραγματοποιείται στο πλαίσιο της σημαντικής πρωτοβουλίας των €100.000.000, που το Ίδρυμα αποφάσισε πέρυσι να διαθέσει σε διάστημα τριών ετών, επιπλέον των υπόλοιπων δωρεών του στην Ελλάδα και τον κόσμο, προκειμένου να συμβάλει στην ανακούφιση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης στη χώρα. Στόχος του CTY Greece είναι να εντοπίζει χαρισματικούς μαθητές της χώρας, ηλικίας 5 έως και 18 ετών, και να τους προσφέρει, μέσα από ολοκληρωμένα καλοκαιρινά προγράμματα 3 εβδομάδων, συνολικές εμπειρίες, άριστες εκπαιδευτικές προοπτικές, καθώς και τις απαραίτητες υποδομές, ώστε να ενισχυθεί η φιλομάθεια και η πνευματική τους ανάπτυξη, μέσα από καινοτόμες και πρωτοποριακές μεθόδους διδασκαλίας.

Citi eκπαιδευτικo πρoγραμμα για την oικονομiα Ολοκληρώθηκε και φέτος με μεγάλη επιτυχία το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Citi με τίτλο «Οικονομία: Γνώση … με αξία» που υλοποιήθηκε για ένατη συνεχή χρονιά σε συνεργασία με το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο σε δημόσια και ιδιωτικά δημοτικά σχολεία, με την πραγματοποίηση 162 εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη συμμετοχή 4.000 μαθητών. Για πρώτη φορά, η ολοκλήρωση του προγράμματος σηματοδοτείται από τη διοργάνωση μίας ξεχωριστής έκθεσης στο Παιδικό Μουσείο - Ο.Π.Α.Ν. Δήμου Αθηναίων με δημιουργίες μαθητών που παρακολούθησαν το πρόγραμμα τη σχολική χρονιά 2012-2013. Όπως όλα τα προγράμματα που διεξάγει το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο, έτσι και το συγκεκριμένο πραγματοποιήθηκε στη μορφή διαδραστικού παιχνιδιού και χρησιμοποιεί τη δημιουργία κατασκευών, από αφίσες, εφημερίδες, συσκευασίες προϊόντων μέχρι ό,τι βάλει ο «παιδικός νους», για την καλύτερη αφομοίωση των εννοιών και θεμάτων που παρακολούθησαν οι μαθητές. Στόχος των τριών διαφορετικών προγραμμάτων που διεξάγονται -ανάλογα με την τάξη του Δημοτικού- είναι η εξοικείωση των παιδιών με βασικές οικονομικές έννοιες που επηρεάζουν την καθημερινή τους ζωή, ώστε να εξελιχθούν σε ενημερωμένους πολίτες που αντιλαμβάνονται τις εξελίξεις και διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα οικονομικά τους.

36

Corp orate Rep or t 2013

Φειδωλοι στα λογια,

ουσιαστικοι στις πραξεις:

έτσι επιτάσσει η πραγματικότητα.

Δημιουργική παρουσίαση: AllmediaCreative

Υ

γεία, ευημερία, αγάπη, αλληλεγγύη, συμπαράσταση, κοινωνική προσφορά… απλές λέξεις που απομειώνεται το νόημά τους στη σκληρή πραγματικότητα... ή μήπως τώρα είναι που βρίσκουν το αληθινό τους νόημα; Ίσως κάποια στιγμή αυτές οι λέξεις να προβλήθηκαν περισσότερο απ’ όσο έπρεπε με τον κίνδυνο να χάνουν το ‘ειδικό βάρος’ τους. Ενδεχομένως ακόμα και κάποιες δράσεις κοινωνικής προσφοράς, στο παρελθόν, να πραγματοποιήθηκαν από … κεκτημένη ταχύτητα. Και όμως σήμερα περισσότερο από ποτέ, σε μια τόσο δυσ χερή συγκυρία με θεαματικές ανακατατάξεις, όχι μόνο σ την Ελ λάδα αλ λά παγκοσμίως, αυτές οι λέξεις οφείλουν να ανακτήσουν και ευτυχώς, ανακτούν την έννοια που τους αξίζει. Δεν είναι λέξεις κενές, γιατί φέρουν μαζί τους την βαρύτητα της ελπίδας για μια καλύτ ε ρη ζ ωή των συνανθρώπων μας, στη γειτονιά μας ή σε μια πιο μακρινή γειτονιά του κόσμου. Στις δύσκολες αυτές περιόδους, καλούμαστε να ενσκύψουμε στις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες και ευαισθησία και ψυχραιμία να ξεπεράσουμε τα εμπόδια ώστε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Δυστυχώς, τα αιτήματα βοήθειας που εισρέουν σε όλες τις εταιρείες είναι τόσο πολλά, ώστε δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν όλες οι ανάγκες. Παρόλα αυτά στην ELPEN, η ουσιώδης κοινωνική προσφορά, η προσφορά στον άνθρωπο, είναι ένας στόχος που κυνηγάμε καθημερινά και με κάθε τρόπο. Η ELPEN ως ένας ενεργός πολίτης, ως ‘ζωντανό’ μέρος μιας κοινωνίας, βιώνει κοινά προβλήματα, μοιράζεται κοινές ανησυχίες και περιλαμβάνει όσους περισσότερους ανθρώπους μπορεί σ τα προγράμματα ΕΚΕ, πρωτίσ τως σ την Ελλάδα αλλά και σε άλλα μέρη της γης. Γι’ αυτό αναλαμβάνουμε δράση και συμπεριλαμβάνουμε στο πρόγραμμα Εται-

ρικής Κοινωνικής Ευθύνης πέντε άξονες για να καλύψουμε όσες περισσότερες ανάγκες μπορούμε: Περιβάλλον, Πολιτισμός, Εκπαίδευση, Αθλητισμός και Φιλανθρωπία. Συμπαραστεκόμαστε, λοιπόν, σε αθλητές, κοινωφελείς οργανισμούς, κοινωνικά ευάλωτες ομάδες καθώς και σε πολιτισ τικούς ή περιβαλλοντικούς συλλόγους της περιφέρειας, σε άπορους αριστούχους και παιδιά πολύτεκνων οικογενειών. Στηρίζουμε το έργο της Ομάδας Αιγαίου για τη στήριξη και ενίσχυση των ακριτικών νησιών του Αιγαίου πελάγους και τ η ς Ο ργά ν ω σ η ς Δ ΙΑΖΩΜΑ για την ανασ τήλωση και ανάδειξη αρχαίων θεάτρων, ενώ προσφέρουμε βραβεία σ την Ένωση Πολυτέκνων Αθηνών και στους αριστούχος μαθητές, σπουδαστές και τους γονείς τους. Επιπ ρ ό σ θ ε τ α, σ υ ν εχ ίζ ουμε γ ια τ έ ταρτο χρόνο τη χορηγία του Χρυσού Ολυμπιονίκη Κολύ μ βη σ η ς Α ΜΕ Α , Χ ρ ή σ τ ο υ Τα μ π α ξ ή , ενώ παράλληλα, στηρίζ ουμε τ ην Πρωτα θλήτ ρια Σφυροβολίας, Αλεξάνδρα Παπαγεωργίου. Ξεπερνώντας τα σύνορα της Ελλάδας, συνεχίζουμε το έργο που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2010 με την επίσκεψη ομάδος ανθρώπων της ELPEN στο Κονγκό της Αφρικής, με υποτροφίες («πνευματικές υιοθεσίες») αριστούχων μαθητών της Ορθόδοξης Ιεραποστολής του Kolwezi. Στην ELPEN δεν θέλουμε και δεν επιδιώκουμε η κοινωνική προσφορά να περιορίζεται στην ανακοίνωση εταιρικών προγραμμάτων και δράσεων. Άλλωστε πιστεύουμε ακράδαντα οτι, τα καλύτερα προγράμματα ΕΚΕ είναι αυτά που παραμένουν άγνωστα στο κοινό. Γι’ αυτό επιλέγουμε τη μεστή και διακριτική συμμετοχή, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, ώστε στον απολογισμό που κάνουμε, να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι πράξεις μας, έχουν χαρίσει ειλικρινά, μια καλύτερη πραγματικότητα, μια καλύτερη ποιότητα ζωής και ένα καλύτερο μέλλον στους συνανθρώπους και στα παιδιά μας.

Corp orate Rep or t 2013

37

csr

Κ ο ι ν ω ν ι κ H υ π ε υθυ ν Oτ η τα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ

Απο τον Αντωνη Ε. Γκορτζη, προεδρο του Ελληνικου Ινστιτουτου Επιχειρηματικης Ηθικης.

(EBEN)

Η κοινωνική υπευθυνότητα εξελίσσεται σε προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις τις οποίες απασχολεί σοβαρά η βιώσιμη ανάπτυξή τους. Η ευημερία δεν διασφαλίζεται μόνο μέσα από ένα οικονομικό σύστημα αλλά και μέσω ηθικής συμπεριφοράς. Oι επιχειρήσεις που θα τονίσουν την κοινωνική ευαισθησία και την ηθική επιχειρηματική τους πλευρά θα εκτιμηθούν ιδιαίτερα από τους καταναλωτές.

Η

έλλειψη της εταιρικής ηθικής και της κοινωνικής υπευθυνότητας ήταν οι δυο βασικοί παράγοντες που οδήγησαν στην παγκόσμια οικονομική κρίση. Ο ρόλος της επιχειρηματικής ηθικής και της κοινωνικής υπευθυνότητας είναι μονόδρομος στην αποφυγή τέτοιων γεγονότων, ειδικά αν συνοδεύεται από ένα κατάλληλο εταιρικό και κρατικό θεσμικό πλαίσιο, καθώς και αν αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εταιρικής κουλτούρας, το οποίο συνεχώς καλλιεργείται στους υπαλλήλους και προβάλλεται δυναμικά από τη διοίκηση. Οι εταιρείες που θα τονίσουν αυτή την κοινωνική ευαισθησία και την ηθική επιχειρηματική τους πλευρά όχι μόνο θα καταφέρουν να αποκτήσουν μεγαλύτερη βιωσιμότητα, αλλά θα εκτιμηθούν ιδιαίτερα από το ευρύτερα καταναλωτικό κοινό. Οι επιχειρηματίες, τα στελέχη, οι ελεύθεροι επαγγελματίες συχνά έρχονται αντιμέτωποι με αποφάσεις που πρέπει να λάβουν, οι οποίες τους προκαλούν τρομερά ηθικά διλήμματα. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής προχώρησε σε δυο τολμηρά σχέδια. Κατ αρχάς παρουσίασε το νέο μοντέλο ΕΒΕΝ για μικρομεσαίες επιχειρήσεις ώστε να τις βοηθήσει να βελτιώσουν την κοινωνική ευαισθησία τους και την ηθική επιχειρηματική εικόνα τους προς το προσωπικό τους όπως επίσης και στους πελάτες τους.Επίσης, με 38

Corp orate Rep or t 2013

την πρωτοβουλία του για την εκπαίδευση των νέων στην έννοια της επιχειρηματικής ηθικής, τα εκπαιδευτήρια Γείτονα, στη Βάρη, αποφάσισαν να εντάξουν το μάθημα της επιχειρηματικής ηθικής στο πρόγραμμα ΙΒ,στις δυο τελευταίες τάξεις του Λυκείου. Ελπίζουμε αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα να απλωθεί όχι μόνο στα άλλα ιδιωτικά, αλλά προσδοκούμε να γίνει μάθημα σε όλα τα σχολεία της χώρας μας αλλά και της Ευρώπης. Εξ άλλου η οικονομία που δεν απευθύνεται στον άνθρωπο δεν είναι οικονομία. «Ηθική» κατά τον φιλοσοφικό εννοιολογικό ορισμό της είναι η μελέτη των ηθών (αξιών, αντιλήψεων, συμπεριφορών) μιας κοινωνίας και, κατ΄ επέκταση, το σύστημα των κανόνων σκέψης και συμπεριφοράς που ρυθμίζει τις πράξεις και τις στάσεις μιας κοινωνίας σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Η διδασκαλία της εταιρικής ηθικής και της κοινωνικής υπευθυνότητας εμφανίζεται, σύμφωνα με μελέτες, να είναι περισσότερο δημοφιλής στα δυτικοευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Η Επιχειρηματική Ηθική είναι η βάση όπου μια επιχείρηση θα χτίσει την κοινωνική της υπευθυνότητα. Εάν η διοίκηση δεν έχει μερικά χαρακτηριστικά όπως: Ακεραιότητα Αντικειμενικότητα Ανεξαρτησία Εμπιστευτικότητα Αξιοκρατία Ευθύνη

Βιωσιμότητα Σεβασμού της ανθρώπινης ζωής Προστασίας του περιβάλλοντος: η προστασία της σαν το σπίτι μας Προώθησης της Οικονομικής Δικαιοσύνης: Η ευημερία μας είναι πάντα μέρος του κόσμου πρόνοιας; δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει τίποτα από τις ενέργειες της κοινωνικής υπευθυνότητας.

Μια νέα προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις Η εταιρική κοινωνική υπευθυνότητα αναφέρεται στις ενέργειες των επιχειρήσεων που αποσκοπούν στη συμβολή αντιμετώπισης περιβαλλοντικών και κοινωνικών ζητημάτων. Συγκεκριμένα οι επιχειρήσεις αποτελούν οντότητες οι οποίες είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο δραστηριοποιούνται, επηρεάζοντας και επηρεαζόμενες από δεδομένα της εποχής και του χώρου δράσης τους. Πρόκειται δηλαδή για μια κοινωνικά υπεύθυνη στάση που διατηρούν εθελοντικά οι επιχειρήσεις, την οποία αποδεικνύουν με την εφαρμογή μιας δέσμης πολιτικών, πρακτικών και προγραμμάτων κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας, που εντάσσουν στις δραστηριότητες τους και είναι πέρα από τις νομικές τους υποχρεώσεις. Παρόλο που δεν αποτελεί μια καινούργια έννοια, η κοινωνική υπευθυνότητα (ΕΚΕ)

εξελίσσεται σε προτεραιότητα για τις επιχειρήσεις τις οποίες απασχολεί σοβαρά η βιώσιμη ανάπτυξή τους. Εδώ και 8 χρόνια έχουμε δημιουργήσει στην Ελλάδα το Βusiness Εxcellence ΕΒΕΝ GR μοντέλο για τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα αυτές που απασχολούν πάνω από 100 άτομα με αποτέλεσμα 20 εταιρίες να έχουν βραβευτεί. Το μοντέλο ΕΒΕΝ GR περικλείει όλες τις γνωστές εφαρμογές που αφορούν παγκοσμίως την επιχειρηματική ηθική, μέσω μιας αρμονικής και απόλυτα ισορροπημένης δόμησης μεταξύ των αρχών της Εταιρικής Διακυβέρνησης και της Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας, με αρχή την ύπαρξη ενός καθολικού κώδικα επιχειρηματικής ηθικής. Σαν πρώτα βήματα είναι η διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου για την ενημέρωση των κοινών στόχων για την επιχειρηματική ηθική, την κατανόηση της φύσης και των στόχων της, τη διάδοση και υιοθέτηση των πρακτικών της και τέλος τη δικτύωση των ενδιαφερόμενων οργανισμών και επιχειρήσεων και τη μετάδοση καλών πρακτικών, όχι μόνο στον ιδιωτικό τομέα αλλά και στο Δημόσιο. Για παράδειγμα, η εξυπηρέτηση του πελάτη είναι μια μεταβλητή στο Μάρκετινγκ που δυστυχώς ελάχιστες επιχειρήσεις έχουν ενστερνιστεί. Τι να το κάνεις το προϊόν, την τιμή εάν δεν έχεις τη σωστή και γρήγορη εξυπηρέτηση; Θυμηθείτε ότι εάν έχετε υψηλού επιπέδου εξυπηρέτηση, τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα για εσάς γιατί οι πελάτες σας θα είναι ευχαριστημένοι.Η εφαρμογή των κλασικών αρχών της ελληνικής σκέψης -που διατύπωσαν ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας και ο Σωκράτης- στην καθημερινή πρακτική της Εταιρικής Διακυβέρνησης και της Κοινωνικής υπευθυνότητας αναδείχτηκε καθοριστική για την αποτελεσματική λειτουργία και την επίτευξη των στόχων επιχειρήσεων του ιδιωτικού αλλά και οργανισμών του στενού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ως Επιχειρηματική Ηθική νοείται η εφαρμογή στην επιχειρηματική συμπεριφορά των γενικών αρχών περί ηθικής, με σκοπό τη δημιουργική εξισορρόπηση και σύνθεση προτύπων, συμπεριφορών και σχέσεων μεταξύ της επιχείρησης, των μετόχων, των εργαζομένων, του πολίτη, του πελάτη, του καταναλωτή και του γενικότερου κοινωνικού και οικονομικού περιβάλλοντος στο οποίο δραστηριοποιείται μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός. Τα κρίσιμα βήματα για την εφαρμογή της Επιχειρηματικής Ηθικής στο εργασιακό και επιχειρηματικό περιβάλλον είναι: Ανάλυση περιβάλλοντος

Σήμερα είναι μοναδική ευκαιρία το ελληνικό κράτος να συνεργαστεί με τα ινστιτούτα επιχειρηματικής ηθικής και εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας για την ανάπτυξη μιας πιο υγιούς κοινωνίας στο μέλλον. Μελέτη και προσαρμογή των αρχών της επιχειρηματικής ηθικής στην εταιρική κουλτούρα Σύνδεση των αρχών της επιχειρηματικής συμπεριφοράς με τις εταιρικές αξίες Διάχυση, διάδοση, επεξήγηση, κατανόηση, αποδοχή και εφαρμογή των αρχών της επιχειρηματικής συμπεριφοράς Μηχανισμός και διαδικασίες ελέγχου και βελτιστοποίησης της εφαρμογής των αρχών της επιχειρηματικής συμπεριφοράς Δέσμευση στην τήρηση των αρχών της Επιχειρηματικής Συμπεριφοράς

Το Business Ethics Model

ζωή, και αυτή η τάση συνεχίζεται έως και σήμερα. Νομίζω ότι έφτασε η ώρα για αναθεώρηση της προσέγγισης του Marketing σε κανόνες που επηρεάζονται από ηθικούς κανόνες και βασίζονται στο κοινωνικό Marketing. Η σημασία της Επιχειρηματικής Ηθικής και της κοινωνικής υπευθυνότητας στην καθημερινότητα θα μπορούσε να αποτρέψει πολλά από τα σημερινά δεινά της κρίσης. Το ΕΒΕΝ είναι ένα διακεκριμένο μη κερδοσκοπικό όργανο που εκφράζει την Ευρωπαϊκή άποψη αλλά και την επιθυμία σχετικά με την επιχειρηματική ηθική. Στη χώρα μας, το όραμά μας είναι η διάχυση των ηθικών αξιών και μεθόδων σε όλο τον επιχειρηματικό κόσμο. Το ΕΒΕΝ GR επιδιώκει να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο. Θα μπορούσε να συνοψιστεί στα ακόλουθα: Προώθηση της επιχειρηματικής ηθικής και της εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας. Ανάπτυξη της εταιρικής διακυβέρνησης Ανάπτυξη του εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου Ανάπτυξη διαλόγου με άλλους φορείς (π.χ. Πανεπιστήμια) Ανάπτυξη διαλόγου και ενημέρωση προσωπικού Εκπαίδευση στα ανωτέρω του προσωπικού Κανονισμοί και κώδικες επιχειρηματικής ηθικής. Η ιδέα λοιπόν είναι να έχουμε επιχειρήσεις που περιγράφουν ένα κοινωνικό πρόσωπο με αρχές και όραμα, και που το εφαρμόζουν.

Για την ορθή επίτευξη των στόχων, το Ινστιτούτο Επιχειρηματικής Ηθικής στην Ελλάδα προχώρησε στη δημιουργία ενός πρωτοποριακού μοντέλου με το όνομα EBEN GR Business Ethics Model(ΒΕΕ). Σήμερα είναι μοναδική ευκαιρία, το Ελληνικό κράτος να συνεργαστεί με τα ινστιτούτα επιχειρηματικής ηθικής, εταιρικής κοινωνικής υπευθυνότητας και διαφάνειας για την ανάπτυξη μιας πιο υγιούς κοινωνίας, τουλάχιστον για το μέλλον. Θεωρώ ότι η ευημερία δεν διασφαλίζεται μόνο μέσα από ένα οικονομικό σύστημα αλλά και μέσω ηθικής συμπεριφοράς. Καθώς το οικονομικό σύστημα απομακρύνεται από τους κανόνες της ηθικής, η κοινωνία χάνει τη σταθερότητά της. Για πολλά χρόνια, οι ηθικοί κανόνες είχαν χαθεί μέσα στην οικονομική Corp orate Rep or t 2013

39

CORPORATE REPORT 2013

Οι εξελίξεις, οι προοπτικές και οι μεγάλοι παίκτες βασικών κλάδων της ελληνικής αγοράς

Από το Επιτελείο του Corporate Report, σε συνεργασία µε τον όμιλο ICAP και τη Stochasis Σύμβουλοι Επιχειρήσεων.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Με θωρακισμένη την κεφαλαιακή τους θέση, το επόμενο θέμα για τις ελληνικές τράπεζες είναι η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Και ενώ ο Πρωθυπουργός συζήτησε με τους επικεφαλής των συστημικών τραπεζών τα περιθώρια μείωσης των επιτοκίων -ώστε να ελαφρυνθούν οι δανειολήπτες- και το θέμα της ρευστότητας στην οικονομία, η απάντηση που έλαβε είναι ότι για τις επιχειρήσεις το κύριο θέμα είναι οι αναδιαρθρώσεις των δανείων ενώ για τους ιδιώτες το βάρος πέφτει στις ρυθμίσεις αφού το ενδιαφέρον για νέα δάνεια είναι πολύ χαμηλό.

ΜετΑ την

ανακεφαλαιοποΙηση Από το Επιτελείο της έκδοσης Με την ολοκλήρωση του κύκλου αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου των συστημικών τραπεζών, μια νέα περίοδος ανοίγει για τις τράπεζες. Το τμήμα των ζημιών που υπέστησαν από το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων «μεταφράζεται» στη συμμετοχή του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ως κύριου πλέον μετόχου σε όλες, με τους τρεις πυλώνες να διατηρούν τον ιδιωτικό χαρακτήρα τους και τον τέταρτο να διατηρεί διοικητική αυτοτέλεια. Μετά τις ανακεφαλαιοποίησεις, ο κλάδος έχει δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας (Core Tier I) αρκετά υψηλότερο του ελάχιστου ορίου 9% που θέτει η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή με θετικό στοιχείο ότι προσέλκυσε ιδιωτικά κεφάλαια που υπερβαίνουν τα 3 δισ. ευρώ. Η Alpha Bank ήταν η πρώτη που κάλυψε το ποσοστό ιδιωτικής συμμετοχής άνω του 10% -προϋπόθεση για τη διατήρηση του έλεγχου στους ιδιώτες μετόχους- στην αύξηση κεφαλαίου 4.571 εκατ. ευρώ αντλώντας από ιδιώτες 457 εκατ. ευρώ. Όπως δήλωσε ο πρόεδρός της, Γιάννης Κωστόπουλος, «Η αύξηση με Δικαιώματα Προτιμήσεως και η Ιδιωτική Τοποθέτηση προσέλκυσε έντονο ενδιαφέρον από διεθνείς επενδυτές που πραγματοποίησαν νέες επενδύσεις σε αυτήν τη σημαντική στιγμή για τη χώρα. Με την ολοκλήρωση της κεφαλαιακής ενισχύσεως, η Αlpha Bank διατηρεί τον ιδιωτικό της χαρακτήρα και παραμένει το σημείο αναφοράς στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, όπως προβλέπει η μακροχρόνια στρατηγική της». Η τράπεζα, μετά και την εξαγορά της Εμπορικής, καλύπτει ποσοστό 21% στις καταθέσεις και 23% στις χορηγήσεις στην ελληνική αγορά και ο δείκτης Core Tier I, μετά την αύξηση κεφαλαίου, φθάνει το 13,7%.

42

Corp orate Rep or t 2013

Η Πειραιώς άντλησε από ιδιώτες 1,4 δισ. ευρώ ή 19,7% των κεφαλαιακών της αναγκών (7,3 δισ. ευρώ), το υψηλότερο ποσοστό από τις 4 συστημικές τράπεζες . Στην αύξηση συμμετείχαν όπως είχαν δεσμευθεί με 400 εκατ. ευρώ η πορτογαλική BCP (μητρική της Millennium) και με 170 εκατ. η Societe Generale ενώ συμμετείχαν και ξένοι θεσμικοί. Η συνολική αύξηση κεφαλαίου ήταν 8,4 δισ. από τα οποία 1,1 δισ. αφορούσε τις κεφαλαιακές ανάγκες της ΑΤΕ και των κυπριακών τραπεζών που εξαγόρασε και καλύφθηκαν πλήρως από το ΤΧΣ. Μετά την απόκτηση της υγιούς ΑΤΕ και της Γενικής το 2012, το 2013 εξαγόρασε της δραστηριότητες στην Ελλάδα των κυπριακών τραπεζών (Κύπρου, Λαϊκής, Ελληνικής Τράπεζας) και τη Millennium. Με τις κινήσεις αυτές το ενεργητικό του ομίλου σχεδόν διπλασιάστηκε, από 47 δισ. ευρώ τον Μάρτιο 2012 σε 94 δισ. τον Μάρτιο 2013 και μαζί με τη Millennium σε 99 δισ. Ο λόγος δανείων προς καταθέσεις διαμορφώνεται σε 115% συνολικά και 113% στην Ελλάδα. Τα ποσοστά του νέου σχήματος στις χορηγήσεις και τις καταθέσεις φθάνουν το 29% και ο δείκτης Core Tier I, μετά την αύξηση κεφαλαίου, ανέρχεται πλέον σε 14,8%. Η Εθνική άντλησε 1,1 δισ. ευρώ από ιδιώτες, παλαιούς και νέους μετόχους, ή 11% της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου, υπερκαλύπτοντας τον στόχο 10% για την ιδιωτική συμμετοχή. Οι παλαιοί μέτοχοι κάλυψαν το 75% ενώ περίπου το 50% της αύξησης μετοχικού κεφαλαίου (500 εκατ. ευρώ) καλύφθηκε από επενδυτικά κεφάλαια από το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων και Ελλήνων επενδυτών. Οι συνολικές ανάγκες της σε κεφάλαια ανέρχονταν σε 9,8 δισ. ευρώ. Με την επαναγορά μετοχών της από το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης (49%

Αλέξανδρος Τουρκολιάς, διευθύνων σύμβουλος Εθνικής: «Κατά την επανεκκίνηση της ανάπτυξης, η Εθνική, με εξασφαλισμένη ικανοποιητική ρευστότητα και επαρκώς κεφαλαιοποιημένη, με τεχνογνωσία και αποφασιστικότητα, θα παίξει τον ρόλο της: Θα εξακολουθήσει να μετέχει ενεργά στις διαδικασίες αναδιάταξης του πιστωτικού συστήματος που, κατά την εκτίμησή μας, θα έχουν συνέχεια και τα επόμενα χρόνια. Το εγχώριο πιστωτικό σύστημα έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει για να γίνει ανταγωνιστικό». Γιάννης Κωστόπουλος, πρόεδρος Alpha Bank: «Με τη συγχώνευση των δύο τραπεζών (Αlpha και Εμπορικής), δημιουργείται ένας ισχυρός όμιλος, με επαρκή κεφάλαια, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις σωρευτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσεως. Η ενιαία Τράπεζα έχει σημαίνουσα θέση σε όλους τους σημαντικούς τομείς τραπεζικών δραστηριοτήτων, ιδιαιτέρως στην επιχειρηματική και στεγαστική πίστη, τομείς ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα.» Μιχάλης Σάλλας, πρόεδρος Πειραιώς: «Η Τράπεζα Πειραιώς πέτυχε τους 12 τελευταίους μήνες να υπερδιπλασιάσει το ενεργητικό και τα μεγέθη της και να γίνει η μεγαλύτερη τράπεζα στην ελληνική αγορά με μερίδιο 29% περίπου στις καταθέσεις και τις χορηγήσεις. Προτεραιότητα θα δώσουμε σε κλάδους και επιχειρήσεις που παρουσιάζουν δυναμισμό και προοπτικές. Το 2015 θα είναι χρονιά κερδοφορίας για την τράπεζα.» Χρήστος Μεγάλου, διευθύνων σύμβουλος Eurobank: «Έχοντας ενισχύσει σηµαντικά τα κεφάλαια και τη ρευστότητά της, και αθροίζοντας τις δημιουργικές δυνάµεις του προσωπικού των τριών οργανισµών (σημ.: μαζί με Τ.Τ. και Proton), η Eurobank είναι σε θέση να στηρίξει τις ελληνικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, καθώς και να συµβάλει στην προσπάθεια επανεκκίνησης της ελληνικής οικονομίας. Στόχος µας παραµένει η επιτυχής επιστροφή της Eurobank στον ιδιωτικό τοµέα.» του συνόλου των εκεί μετοχών) αύξησε τον δείκτη Core Tier I σε 9,3%. Ιδιαίτερα κερδοφόρα είναι η συμμετοχή της στη Finansbank στην Τουρκία. Έμφαση θα δώσει στην ενίσχυση των κεφαλαίων της, τη μείωση του κόστους και την απομόχλευση με απαλλαγή από στοιχεία ενεργητικού που δεν αφορούν στον πυρήνα των δραστηριοτήτων της. Τον περασμένο Μάιο απορρόφησε το υγιές τμήμα της First Business Bank και τον Ιούλιο το υγιές τμήμα της Probank μετά την αποτυχία της τελευταίας να αντλήσει τα απαιτούμενα κεφάλαια από ιδιώτες επενδυτές. Ο λόγος δανείων

προς καταθέσεις στην Ελλάδα βελτιώθηκε σε 95% το 1ο τρίμηνο 2013 από 105% ένα χρόνο πριν. Η Eurobank, μετά την επιλογή προ σφυγής στο ΤΧΣ για την πλήρη κάλυψη της αύξησης κεφαλαίου – αφού όπως τόνισε η προηγούμενη διοίκηση, υπό τον Νικόλαο Νανόπουλο, ο περιορισμός της μετοχικής βάσης μετά το deal με την Εθνική που απέκτησε το 85% της τράπεζας (ενώ στη συνέχεια ακυρώθηκε η συγχώνευση τους, κατ’ εντολή της τρόικας που αρχικά ήταν θετική αιφνιδίως όμως ανέκρουσε πρύμνα) περιόριζε και τις δυνατό-

τητες άντλησης κεφαλαίων τη στιγμή που και ο βασικός μέτοχος αναζητούσε κεφάλαια- υπό τη νέα διοίκηση του Χρήστου Μεγάλου στόχο έχει την επιστροφή της στον ιδιωτικό τομέα με την προσέλκυση επενδυτών. Η τράπεζα καθίσταται πιο ελκυστική μετά την απόκ τηση του Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου (οι προσφορέ ς των 3 άλλων συστημικών τραπεζών αποκλείστηκαν, αφού αφορούσαν και μετρητά εκτός από μετοχές, κάτι που συνάντησε αιφνιδιαστικά την αντίθεση της ΕΚΤ που επέβαλλε να μην γίνουν αποδεκτές προσφορές σε μετρητά από τράCorp orate Rep or t 2013

43

ΤΡΑΠΕΖΕΣ πεζες που ενισχύθηκαν από το ΤΧΣ ) και δευτερευόντως της καλής Proton Bank. Στόχος του ΤΧΣ είναι η πώληση του 25%-30% της τράπεζας ως την επόμενη άνοιξη και οι προοπτικές, αν κρίνει κανείς από το ενδιαφέρον ξένων επε νδυτικών κεφαλαίων, είναι ευνοϊκές. Με την απόκτηση του ΤΤ οι καταθέσεις του ομίλου ενισχύονται με 12 δισ. ευρώ, 4 δισ. περισσότερο από την αύξηση των δανείων, και το ενεργητικό του αυξάνεται κατά 23% σ τα 79,4 δισ. ευρώ. Ο λόγος δανείων προς καταθέσεις βελτιώνεται από 132% σε 114%. Η συμμετοχή του ΤΧΣ μειώθηκε σε 93,6% από 98,6% μετά από ιδιωτική τοποθέτηση σε κατόχους υβριδικών και τίτλων μειωμένης εξασφάλισης. Από τ ις μικρότ ε ρε ς, η Attica Bank κάλυψε πλήρως τις ανάγκες της (200 εκατ. ευρώ) από τον ιδιωτικό τομέα. Το ΤΣΜΕΔΕ συμμετείχε σ την αύξηση κεφαλαίου, αυξάνον τας το ποσοσ τό του από 43% σε 51%. Μ ε τ ην α π ό κ τ η σ η τ ο υ Τ Τ α π ό τ η

Eurobank, και τον όρο της Τρόικας ότι η πώληση από το ΤΧΣ ποσοσ τού της θα αφορά μόνο ξένους επενδυτές αποκλείοντας τις συσ τημικές ελληνικέ ς τράπεζ ε ς, κλείνει μια φάση σ υγκέ ν τ ρωσ ης του τ ραπεζικού σ υ στήματος. Ωστόσο, η Τράπεζα της Ελλάδος τονίζ ει, σε πρόσφατη έκθεσή της, ότι το μέγεθος της αγοράς μπο ρεί να στηρίξει λιγότερες αριθμητικά αλλά ισχυρότερες τράπεζες, υποστηρίζοντας σ την ουσία νέες διαδικασίες συγχωνεύσεων και εξαγορών. Τις διαδικασ ίε ς θα καθορίσ ουν και τα νέα stress tests που θα διενεργήσει η Τράπεζα της Ελλάδος τον Δεκέμβριο σε περιβάλλον όπου στις 4 συστημικές βασικός μέτοχος είναι το ΤΧΣ. Τα stress test θα καθορίσουν τα «μαξιλάρια» ασφάλειας που θα πρέπει να δημιουργήσουν και να διατηρούν οι τράπεζ ες ώσ τε οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας να παραμέ νουν ικανοποιητικοί ακόμα και σε εξαιρετικά δυσ με ν ή σ ε νάρια. Στο π ε ριβάλ λον

αυτό, οι ελληνικές τράπεζες προσελκύουν το διερευνητικό ε νδιαφέρον ξένων επενδυτικών κεφαλαίων.

Η ε π Ο μ ε ν η φ Α ση Η ρευσ τότητα σ το τ ραπεζικό τοπίο σ ταδιακά βε λτιώνε ται, με τά τις μεγάλε ς πιέσεις του 2012, καθώς συνε χίζ ε ται η επισ τ ροφή καταθέσεων (+ 13 δισ. ευρώ από Ιούλιο 2012 ως τον Μάιο 2013) ενώ το χαρτοφυλάκιο τους ενισχύθηκε με τα ομόλογα του EFSF με τα οποία μπορούν να αντλούν ρευστότητα από την ΕΚΤ και τις αγορές. Έχουν βελτιωθεί συνεπώς οι δυνατότητε ς πρόσ βασ ης σ τις αγορέ ς, όπως έδειξαν σχετικά πρόσφατες περιπτώσεις, ωστόσο η εξομάλυνση των συνθηκών θα απαιτήσει πολύ χρόνο. Σήμε ρα με τά τ ην ολο κ λή ρω σ η τ ης διαδικασίας κεφαλαιακής ενίσ χυσης τους από το ΤΧΣ και την αγορά, παραμένει ένας άλλος παράγοντας προβληματισμού: η βαθιά ύφεση που συ-

Τα μεγέθη των μεγάλων Λειτουργικά κερδη

Προβλέψεις για πιστωτικό κίνδυνο, λοιπές απομειώσεις, απομειώσεις από PSI

Κέρδη προ φορων

ΤΡΑΠΕΖΑ

2011

2012

2011

2012

2011

2012

2011

2012

2011

2012

1ο 2013

Εθνική Πειραιώς Alpha Eurobank Συνολο εισηγμένων*

827 252 904 656 2.626

-379 882 -42 465 417

13.963 7.578 5.685 7.292 35.536

2.645 2.339 1.375 2.080 8.259

-13.136 -7.327 -4.782 -6.636 -32.910

-3.025 -1.456 -1.416 -1.615 -7.842

-12.145 -6.429 -3.843 -5.155 -28.754

-2.936 -805 -1.137 -1.364 -6.455

87.169 43.840 55.197 75.782

77.939 63.020 53.798 60.808

76.818 78.991 51.217 57.168

1.801 367 1.187 1.103

1.165 1.322 327 703

15.221 7.883 5.919 8078

3.151 2.508 1.672 2391

-13.420 -7.516 -4.732 -6.975

-1.986 -1.186 -1.345 -1.688

-12.325 -6.617 -3.809 -5.508

-2.144 -513 -1.086 -1.453

106.732 49.352 59.148 76.822

104.799 79.106 58.357 67.653

107.257 94.355 71.806 79.400

εκατ. ευρώ

Κέρδη μετά τους φορους

Ενεργητικό

ΟΜΙΛΟΣ Εθνική* Πειραιώς** Alpha** Eurobank***

* Το 2013 έχουν συνυπολογιστει τα στοιχεία της Probank με τα οποία το ενεργητικό αυξήθηκε το 2013 κατά 3 δισ ευρώ, τα δάνεια κατά 2,6 δισ. και οι καταθέσεις κατά 3,1 δισ. ευρώ ** Alpha Bank με Εμπορική Τράπεζα το 2013, Πειραιώς με ΑΤΕ, Γενική και τα εγχώρια δάνεια και καταθέσεις των υποκαταστημάτων στην Ελλάδα των κυπριακών τραπεζών *** Το 2013 έχουν ενσωματωθεί τα στοιχεια του Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και της Proton Bank, με τα οποία το ενεργητικό αυξήθηκε κατα 23%, από 64,5 δισ. ευρώ το 1ο τρίμηνο σε 79,4 δισ., οι καταθέσεις κατά 12 δισ. ευρώ και τα δάνεια κατά 7,8 δισ. Πηγή: Οικονομικές καταστάσεις και ανακοινώσεις τραπεζών

44

Corp orate Rep or t 2013

νεπάγεται άνοδο των επισφα1ο τρίμηνο 2013 1ο τρίμηνο 2012 λειών και των προβληματικών δανείων με συνέπεια ζ ημιέ ς Δάνεια (προ Δάνεια (προ ΟΜΙΛΟΣ Καταθέσεις Καταθέσεις από αυξημέ νε ς π ρο βλέψε ις. προβλέψεων) προβλέψεων) Τα δ ά ν ε ι α σ ε κα θ υ σ τ έ ρη σ η Εθνική* 63.609 73.505 57.419 69.647 σ τα τ έ λη του 2012 έφτασαν Πειραιώς** 53.340 71.868 20.946 35.999 το 25% του συνόλου από 16% Alpha** 42.045 65.033 27.863 48.953 ένα χρόνο πριν -στην κατηγοEurobank*** 44.197 55.199 30.505 49.029 ρία των καταναλωτικών μάλιστα το ποσοστό είναι πολύ υψηλότεκαι αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων, με εισοδήματα και η αύξηση των φορορο- η διαχείριση των οποίων απαιτεί στόχο να διατηρηθούν εν ζωή, με την λογικών βαρών περιορίζουν τον όγκο μια «μακροπρόθεσμα βιώσιμη λύση» αναζ ήτηση επε νδυτών και την ανατων αποταμιεύσεων που μπορούν να σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελ λάδιάρθρωση των υποχρεώσεών τους. εισρεύσουν στις τράπεζες. δος. Εκ τιμήσεις της αγοράς ανεβάΝέα εξέλιξη, η εμφάνιση στον ορίζοΕπιδίωξη των τραπεζών είναι η ενίσχυζουν το ποσοστό το 1ο τρίμηνο 2013 ν τα των distress funds, επε νδυτικά ση των κεφαλαιακών δεικτών τους, ενόστο 28% καθώς οι κίνδυνοι αυξάνοκεφάλαια του εξωτερικού τα οποία ψει και των νέων stress tests, πάνω από ν ται για τα δανειακά χαρτοφυλάκια αγοράζουν προβληματικά χαρτοφυτο ελάχιστο 9% στις δοκιμασίες αντοτων τραπεζών. Στα άλλοτε ανθεκτικά λάκια σε πολύ χαμηλή τιμή της ονοχής. Καθώς η μείωση του ενεργητικού στεγαστικά το ποσοστό υπερβαίνει το μασ τικής τους αξίας (15%) με σ τόχο είναι δύσκολη στην τωρινή συγκυρία 22% (με επιβαρυντικό παράγοντα την να αποκομίσουν κέρδη από την εκκα–ιδίως στην αγορά ακινήτων- αυτό επιυποχώρηση της τιμής των ακινήτων). θάρισή τους. Ωσ τόσο, αυτά δεν διαδιώκεται με μείωση του λειτουργικού Στα επιχειρηματικά, ο δείκτης επισφαθέτουν την αναγκαία υποδομή σ την κόστους, του μισθολογικού (πρόσφατο λειών αυξάνεται ραγδαία, από το 23% Ελλάδα ώσ τε αυτό να είμαι μακρινό παράδειγμα το πρόγραμμα εθελουσίτου τέλους του 2012 σε 31% το 1ο τρίενδεχόμενο ακόμη και αν βρισκόταν ας εξόδου της Πειραιώς, οι μειώσεις μηνο 2013, σύμφωνα με το ΔΝΤ. τράπεζα που θα μεταβίβαζε χαρτοφυαποδοχών σε όλες) και του αριθμού Επιπλέον, τα μη εξυπηρετούμενα δάλάκιο σε τόσο χαμηλή τιμή. καταστημάτων αλλά και με την πώληση νεια περιορίζουν τις δυνατότητες των Η ύφεση στην οικονομία συνεπάγεται θυγατρικών που δεν αφορούν σε τρατραπεζών να χορηγούν νέα (λίγα χρευψηλό πισ τωτικό κίνδυνο, ο οποίος πεζικές εργασίες. Ως προς τις τελευταίες ολύσια). Συνεπώς, σημαντικός παράσυνεπάγεται απροθυμία των τραπεαναφέρονται ο Αστέρας όπου η Εθνική γοντας για όλες αποτελεί η διαχείριζών να χορηγούν δάνεια ενώ και η ελέγχει το 85% και ήδη βρίσκεται σε διση των δανείων σε καθυσ τέρηση σε ζήτηση είναι περιορισμένη λόγω του αδικασία πώλησης και ενώ θα μπορούδυσ με νή οικονομική σ υγκυρία γ ια ίδιου παράγοντα και καθώς οι δανεισαν να αναφερθούν σημαντικά στοιχεία τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. ολήπτες αντιμετωπίζουν αυστηρότερα ενεργητικού όπως η Εθνική ΑσφαλιστιΕπίσ ης, η σ υσσώρευσ η επισφαλε ιπιστοδοτικά κριτήρια και υψηλά επική, τα ξενοδοχεία King Geοrge για τη ών δημιουργε ί νέ ε ς πιέσ ε ις σ τους τόκια. Η ύφεση επηρεάζει και από την Eurobank και Hilton για την Alpha αλλά δείκτες κεφαλαιακής επάρκειάς τους πλευρά των καταθέσεων, τα μειωμένα και η ΑΤΕ Ασφαλιστική για την Πειραιώς. μ ε σ υνέ π ε ια ο ρατό το ε νδε χόμε νο να υπάρξουν νέες ανάγκες σε κεφάλαια. Ήδη, το χαρτοφυλάκιο των «κακών» δανείων αξιολογείται από τη BlackRock. Οι επιλογές πλέον, για την εξυγίανση του χαρτοφυλακίου τους, αφορούν σ τ ην α π ό φ ασ η π οι ε ς ε πιχε ι ρή σ ε ις είναι βιώσ ιμε ς ώσ τε να σ τηριχθούν με αναδιάρθρωση των δανείων τους ενώ το ίδιο ισ χύει και για την κατάσ τασ η των ιδιωτών δανε ιοληπτών. Από τις κινήσεις των τραπεζών, αξίζει να αναφερθεί η πρόθεση της Πειραιώς να καταστήσει τη Γενική φορέα διαχείρισης προβληματικών δανείων Corp orate Rep or t 2013

45

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ Ε ΤΑ Ι Ρ Ε Ι Ε Σ

Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν την εξαίρεση, υφίστανται και αυτές τις επιπτώσεις της ύφεσης στην οικονομία. Η παραγωγή ασφαλίστρων υποχωρεί για 3 ο συνεχόμενο έτος. Ωστόσο, το χαμηλό ποσοστό ασφαλιστικής διείσδυσης στην Ελλάδα, σχεδόν στο ένα τρίτο του αντίστοιχου ευρωπαϊκού, «δείχνει» τις προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι πολίτες θα αναζητούν κάλυψη των κενών του δημόσιου συστήματος στην ιδιωτική ασφάλιση. Χαρακτηριστική είναι η σημαντική άνοδος των ασφαλίσεων υγείας που καταγράφεται το 1ο τετράμηνο του 2013, καθώς τα προβλήματα χρηματοδότησης του δημόσιου συστήματος και οι μειώσεις των παροχών ωθούν τους πολίτες στη συμπληρωματική κάλυψη από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Στα θετικά ο περιορισμός των ζημιών των επιχειρήσεων του κλάδου, που υπέστησαν και αυτές ζημίες από το «κούρεμα» των ελληνικών κρατικών ομολόγων.

περιορισμενη η

παραγωγη ασφαλιστρων Από το Επιτελείο της έκδοσης

Στ ην ε λ λ ην ικ ή α γο ρ ά δ ρ α σ τ η ρι ο π οι ο ύ ν τ αι (2012) 74 ασφαλιστικές εταιρείες από τις οποίες 55 είναι ελληνικές επιχειρήσεις και 19 είναι θυγατρικές και υποκατασ τήματα ξένων, με τις τελευταίες να έχουν σημαντική παρουσία αφού συγκεντρώνουν το 51% της συνολικής παραγωγής ασφαλίσ τρων. Οι ελληνικές εταιρείες συγκεντρώνουν το 49% της παραγωγής, από τις οποίε ς οι 6 είναι θυγατρικές ελληνικών τραπεζών με περίπου 30% της συνολικής ασφαλιστικής «πίττας».

46

Corp orate Rep or t 2013

Με σχετικά υψηλό βαθμό συγκέντρωσης στον κλάδο, οι 5 μεγαλύτερες επιχειρήσεις συγκεντρώνουν το 70% της παραγωγής στον κλάδο ζωής και 37% στον κλάδο ζημιών. Τα αντίσ τοιχα μεγέθη για τις 10 μεγαλύτερες είναι 92% και 61% αντίστοιχα. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος τα ποσοστά αυτά είναι οριακά χαμηλότερα από του 2011 καθώς η ύφεση επηρέασε ελαφρά και τη θέση των επιχειρήσεων στην αγορά.

ΤΑΣΕΙΣ Η παραγωγή ασφαλίστρων υποχώρησε για 3ο συνεχόμενο έτος το 2012, κατά 12% μετά από μείωση 6,5% το 2011 και 2% το 2010. Η ασφαλίσεις ζωής αποδείχτηκαν πιο ανθεκτικές, μειώθηκαν 10,6% έναντι 12,3% των ζημιών, που είναι και αρκετά μεγαλύτερες σε όγκο (56% της συνόλου). Σημειώνεται ότι το 2011 η μείωση ήταν περίπου ίδια (6,5%) και στους δυο κλάδους. Παράλληλα αυξήθηκε και ο αριθμός των εξαγορών συμβολαίων καθώς τα μειωμένα εισοδήματα δημιούργησαν μεγάλες πιέσεις ρευστότητας στους πολίτες. Σε απόλυτους αριθμούς η συνολική παραγωγή ασφαλίστρων υποχώρησε στα 4,4 δισ. ευρώ το 2012 -από 4,98 δισ. το 2011- από τα οποία τα 2,5 δισ. αφορούσαν ασφαλίσεις ζημιών και τα 1,9 δισ. ασφαλίσεις ζωής. Στις ασφαλίσεις ζημιών την κυρίαρχη θέση κατέχουν οι ασφαλίσεις οχημάτων με 52% του συνόλου. Στον κλάδο ζωής το 67% καλύπτουν οι ασφαλίσεις ζωής, το 19% τα συμβόλαια συνδεδεμένα με επενδύσεις, τα συμβόλαια υγείας το 3% και τα ομαδικά περίπου 11%. Η παραγωγή στα συμβόλαια ζωής μειώθηκε 11% ενώ στα συμβόλαια συνδεδεμένα με επενδύσεις αυξήθηκε 4% μετά

από εντυπωσιακή άνοδο 26% το 2011. Τα συμβόλαια υγείας διατηρήθηκαν στο επίπεδο του 2011 μετά από άνοδο τότε 36%. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2012 η παραγωγή νέων συμβολαίων ζωής μειώθηκε 15%. Η τάση υποχώρησης της παραγωγής ασφαλίστρων συνεχίζεται και το 2013. Το πρώτο τετράμηνο του έτους η παραγωγή ασφαλίστρων υποχωρούσε με ετήσιο ρυθμό 12%. Πολύ μεγάλη είναι μείωση στις ασφαλίσεις ζωής, κατά 22%. Ωστόσο υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση: η παραγωγή στον κλάδο υγείας αυξήθηκε 19%, ένδειξη ότι οι πολίτες αναζητούν λύση στα κενά του δημόσιου συστήματος υγείας στις ασφαλιστικές εταιρείες. Η παραγωγή στον κλάδο ζημιών υποχωρεί με χαμηλότερο ρυθμό, 4%.

Αποτέλεσμα των εξελίξεων ήταν να υποχωρήσει το ήδη χαμηλό ποσοστό της ασφαλιστικής αγοράς στο αεπ (παραγωγή ασφαλίστρων) στο 2,3% το 2012 από 2,4% το 2011, ποσοστά χαμηλά για τα ευρωπαϊκά επίπεδα (περίπου 8%). Τα ασφάλιστρα ζωής ανά κάτοικο, που δείχνουν επίσης τον βαθμό διείσδυσης της ιδιωτικής ασφάλισης στην Ελλάδα, υποχώρησαν στα 172 ευρώ και τα συνολικά στα 391 ευρώ, ποσά χαμηλά για τα ευρωπαϊκά επίπεδα. Το χαμηλό ποσοστό ασφαλιστικής διείσδυσης στην Ελλάδα δείχνει τα περιθώρια ανάπτυξης του κλάδου, τα οποία όμως σήμερα συναντούν τον σκόπελο της ύφεσης και του μειωμένου εισοδήματος των πολιτών. Ωστόσο, σε μεσοπρόθεσμη βάση, ο περιορισμός των παροχών από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, τόσο στον τομέα της σύνταξης όσο και στον τομέα υγείας, αναμένεται να λειτουργήσει θετικά για την ιδιωτική ασφάλιση καθώς οι πολίτες θα αναζητήσουν αναπλήρωση των κενών από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Σε αυτό, βέβαια, θα πρέπει να συμβάλλει και το φορολογικό περιβάλλον με την παροχή κινήτρων κάτι που δεν ισχύει στην Ελλάδα. Αυτό ισχύει ιδίως για τις ομαδικές ασφαλίσεις που παρέχει μια επιχείρηση στο προσωπικό της. Αντίστοιχα υποχώρησαν και οι

Corp orate Rep or t 2013

47

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ Ε ΤΑ Ι Ρ Ε Ι Ε Σ

Η ασφαλιστική αγορά σε αριθμούς 2009 Ασφάλιστρα ζημιών Οχημάτων

Ασφάλιστρα ζωής Ζωής Συνδεδεμενα με επενδυσεις Υγείας Ομαδικά συνταξιοδοτικά

Συνολική παραγωγή ασφαλίστρων Ασφάλιστρα ζωής ανά κάτοικο στην Ελλάδα, ευρώ Ασφάλιστρα ζωής ανά κάτοικο στην ΕΕ, ευρώ

2010

2011

2012

1ο τετράμηνο 2013

ετήσια μεταβολή % 1ου τετραμήνου 2013

2.939 1.454 2.509 1.786 385 65 274

3.014 1.551 2.318 1.661 282 46 329

2.818 1.494 2.169 1.471 355 63 281

2.471 1.293 1.939 1.303 368 63 206

831 404 539 403 65 24 47

-4 -7 -22 -7 -62 19 -30

5.448

5.332

4.987

4.410

1.370

-12

222

205

192

172

1108

1151

1081

…

Πηγή: ΕΑΕΕ και Insurance Europe

επενδύσεις των ασφαλιστικών εταιρειών, στα 10,4 δισ. ευρώ ή 5% του αεπ το 2011 από 5,4% το 2009. Η υποχώρηση που συνεχίστηκε και τ ο 2 01 2 συνδέεται με το PSI+, με το ο π οίο «κουρεύ τηκε» η αξία των ε λ λην ικών κρατικών ομολόγων, αλλά και με το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων στα τέλη του 2012, αφού τα κρατικά ομολόγα συγκεντρώνουν μεγάλο μέρος των επενδύσεων των ασφαλιστικών εταιρειών. Οι ασφαλιστικές εταιρείες προχώρησαν σε αυξήσεις κεφαλαίου για να αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις (συνολικά κατά 1,7 δισ ευρώ από τα οποία 1,1 δισ. το 2012) αλλά και έλαβαν μέτρα για τη μείωση του λειτουργικού τους κόστους.

48

Corp orate Rep or t 2013

μιές (πριν από φόρους) 428 εκατ. ευρώ. Σύμφ ωνα μ ε τα σ τοιχε ία τ ης Ένω σης Ασφαλισ τικών Εταιρειών Ελ λάδας, που καλύπτουν το 2011, το έτος αυτό το σ υνολικό ε νε ργ ητ ικό των ασφαλισ τικών επιχειρήσεων μειώθηκε 7% σ τα 14,7 δισ. ευρώ. Τα ίδια κεφ άλαια μ ε ι ώ θ ηκα ν 3 4% σ τα 986 εκατ. ευρώ. Οι ασφα λιστικές προβλέψεις μειώθηκαν 2% σ τα 12,2 δισ. ευρώ. Το λειτουργικό αποτέλεσμα αυξήθηκε 3%, όμως η μεγάλη αύξηση των εξόδων οδήγησε σε ζημιέ ς 799 εκατ. ευρώ (που όπως φαίνεται από τα σ τοιχεία της ΤτΕ περιορίστηκαν το 2012).

OMNIBUS II

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Το ενεργητικό των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, ανήλθε το 2012 σε 14,9 δισ. ευρώ, οι ασφαλιστικές προβλέψεις σε 12 δισ. ενώ κατέγραψαν ζη-

Οι διεργασίες στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού κανονισμού που τροποποιεί την οδηγία SOLVENCY II προχωρούν γ ια την ε ναρμόν ισ η των θεσμικών πλαισ ίων των χωρών-με λών με ένα τμήμα του από τις αρχές του 2014. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων σχεδιάζει πανευρωπαϊκά stress test για τις εταιρείες φέτος και οι διαδικασίες έχουν ήδη δρομολογηθεί στην Ελλάδα.



*

* Η άδεια λειτουργίας της ανακλήθηκε από την Τράπεζα της Ελλάδος τον Ιούλιο 2013.

 Corp orate Rep or t 2013

49

Β Α Σ Ι Κ Α Μ Ε ΤΑ Λ Λ Α

& ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ

Ύφεση, κάθετη υποχώρηση της οικοδομής και των επενδύσεων σε υποδομές, μειωμένα εισοδήματα συνθέτουν το ελληνικό περιβάλλον για τις εταιρείες του κλάδου μετάλλων. Η βιομηχανική παραγωγή του, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ανθεκτική τη διετία 2010-2012, υποχωρεί το 2012 και 2013. Το υψηλό κόστος ενέργειας στην Ελλάδα –ακόμη και σε σχέση με αγορές της Δ. Ευρώπης- επιβαρύνει την ανταγωνιστικότητα τους. Οι επιχειρήσεις του ισχυρού εξαγωγικά κλάδου αναζητούν μεγαλύτερη διέξοδο στις αγορές του εξωτερικού, ιδίως σε νέες αγορές που δεν έχουν επηρεαστεί από την ύφεση, καθώς οι ευρωπαϊκές – με εξαίρεση τη Γερμανία- επιβραδύνουν.

Διεξοδος

οι εξαγωγες

Από το Επιτελείο της Εκδοσης



50

Corp orate Rep or t 2013

Η κάθετη υποχώρηση της οικοδομικής δραστηριότητας αλλά και των κατασκευών με το φρένο στις δημόσιες επενδύσεις και τα μεγάλα έργα, πλήττουν καίρια τις ελληνικές χαλυβουργ ίε ς και γε ν ικότε ρα τον κ λάδο των μετάλλων. Οι μεγάλες χαλυβουργίες, με σημαντικές επενδύσεις τα χρόνια πριν την κρίση, αύξησαν την παραγωγική τους δυναμικότητα, η οποία τώρα υπο λειτουργεί καθώς η κατασκευασ τική δραστηριότητα βρίσκεται σε χαμηλό 40 ετών. Επιπλέον, αντιμετωπίζουν έναν εξαιρετικά επιβαρυντικό παράγον τα, όπως άλ λωσ τε όλε ς οι ενεργοβόρες βιομηχανίες του κλάδου, το υψηλό κόσ τος ενέργειας -ηλεκτρικό ρεύμα και φυσ ικό αέριο - λόγω των υψηλών φόρων κατανάλωσης. Το κόστος ενέργειας είναι υψηλότερο έναντι Ευρωπαίων ανταγωνισ τών τους, όπως των Γάλλων και των Ιταλών αλλά και της Τουρκίας. Όπως τονίζουν παράγον τες του κλάδου επιβαρύνει σημαντικά το κόστος και μειώνει επίσης σημαντικά την ανταγωνιστικότητά των προϊόντων τους στις διεθνείς αγορές. Στέφονται στις εξαγωγές για

να αντισταθμίσουν τις απώλειες στην εσωτερική αγορά, άλλωστε τα προϊόντα του κλάδου είναι γνωστά για την ποιότητα τους. Ωσ τόσο και η Ευρω παϊκή αγορά, με εξαίρεση τη Γερμανία, συνεχίζει να βρίσκεται σε πορεία ύφεσης ενώ η κατασκευασ τική δρασ τηριότητα είναι υποτον ική, ιδιαίτερα σ τη Ν. Ευρώπη. Κάποια θετική προοπτική δημιουργεί η σχεδιαζόμενη επανεκκίνηση των μεγάλων έργων (αυτοκινητόδρομοι) και οι επενδύσεις που μπορεί να συνοδεύσουν τις παραχωρήσεις λιμανιών και αεροδρο μίων στο πλαίσιο του προγράμματος αποκρατ ικοποιήσ εων που θα ανα στρέψει την εικόνα των γενικευμένων ζημιών. Ενδεικτικά για την πορεία του κλάδου είναι τα σ τοιχεία της World Steel Association. Σύμφωνα με αυτά η Ελ λάδα από 43η σ την παγκόσμια κατάταξη παραγωγής ακατέργασ του χάλυβα με 1,9 εκατ. τόνους το 2011, υποχώρησε στην 48η θέση το 2012 με 1,2 εκατ. Σχετικά αναφέρεται ότι η παραγωγή της γειτονικής Τουρκίας ανέρχεται σε 36 εκατ. τόνους και είναι ο 8ος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο, με πρώτη την Κίνα με 717 εκατ.

τονους, δεύτερη την Ιαπωνία με 107 εκατ. και τρίτη τις ΗΠΑ με 89 εκατ. Ανάλογε ς είναι οι εξε λίξεις σ τα μη σ ιδηρούχα μέ ταλ λα -παραγωγή και επεξεργασία- όπου το 2011 σχεδόν οι μισές επιχειρήσεις του κλάδου κατέγραψαν ζημιές. Στον κλάδο αλουμινίου, οι εταιρείες ενισχύουν την εξωστρέφεια τους για να αντισταθμίσουν τις απώλειες στην εσωτερική αγορά, όπου τόνωση παρέχουν μόνο τα συστήματα στήριξης για φωτοβολταικά. Επιβαρύνονται σημαντικά από το υψηλό κόστος ενέργειας, το οποίο αναλογεί σε 40% περίπου του κόστος παραγωγής του μετάλλου. Πιο δυναμικός είναι ο κλάδος έ λασης με σημαντικές εξαγωγές – ιδίως της ΕΛΒΑΛ που, μέσω της θυγατρικής της ΕΤΕΜ, πρόσφατα υπέγραψε συμβόλαια προμήθειας της Mercedes με ειδικά προφίλ αλουμίνιου ενώ ανάλογη συμφωνία σχεδιάζεται και με τη BMW. Σημαντικές είναι οι απώλειες σ την εσωτερική αγορά του κλάδου διέλασης λόγω της μεγάλης υποχώρησης της οικοδομής , όπου κατευθύνονται κυρίως τα προϊόντα του (πόρτες παράθυρα), ενώ και αυτός αναζητά σε

 Corp orate Rep or t 2013

51

Β Α Σ Ι Κ Α Μ Ε ΤΑ Λ Λ Α

& ΧΑΛΥΒΟΥΡΓΙΑ την καταγραφή ανοδικών κερδών από ορισμένες. Περιλαμβάνει ισ χυρούς επιχειρηματικούς ομίλους με σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα, όπως ο όμιλος Χαλκόρ, του οποίου οι εξαγωγές αναλογούν σε 4,4% των ελληνικών εξαγωγών (χωρίς τα πετρελαιοειδή). Οι αρνητικές οικονομικές συνθήκες στην Ελλάδα και το δύσκολο περιβάλλον σε Δυτική και ΝΑ Ευρώπη και η υποχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής στην Ευρώπη (στον βαθμό που τα προϊόντα του είναι ενδιάμεσα) με εξαίρεση τη Γερμανία, επηρεάζουν αρνητικά τις εταιρείες του κλάδου. Στην ίδια κατεύθυνση γενικότερα λειτουργεί η συνεχιζόμενη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Η μείωση των επενδύσεων στη διεθνή αγορά ενέργειας, όπου δ ρ α σ τ η ρι ο π οι ο ύ ν τ α ι ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς του κλάδου, και της τιμής των μετάλλων επηρέασαν άμεσα τον όγκο και την αξία των πωλήσεων τους. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια επέκτασης, παράδειγμα η Ελληνικά Καλώδια που στοχεύει στη διεύρυνση της πελατειακής της βάσης σε εταιρείες παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και ΑΠΕ και στην παραγωγή υποβρυχίων καλωδίων υψηλής τάσης. Όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία του κλάδου, σε γενικές γραμμές ζημιογόνο ήταν και το 2012 για τις περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου, αποτέλεσμα των παραγόντων που αναφέρθηκαν. μεγαλύτερο βαθμό διέξοδο στις ξένες αγορές, ιδίως εκείνες που δεν έχουν επηρεαστεί από την οικονομική ύφεση. Η συνεχιζόμενη υποχώρηση της οικοδομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα που προκαλεί και η άνοδος της φορολόγησης των ακινήτων αλλά και η πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών οδηγούν σε νέα μείωση της ζήτησης αρχιτεκτονικών και βιομηχανικών προφίλ διέλασης. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του προέδρου της Ελ ληνικής Ένωσης Α λουμινίου, Ελ. Ταφρόγλου, ότι το 1ο τρίμηνο του 2013 ήταν ένα από τα χειρότερα από πλευράς πωλήσεων γ ια τον κλάδο.

52

Corp orate Rep or t 2013

Κλάδο με σημαν τική συμβολή σ την οικονομία αφού είναι ο 2ος πιο εξαγωγικός κλάδος της χώρας, με 1,2 δισ. ευρώ εξαγωγές το 2012 (4,5% των ελληνικών εξαγωγών), μετά τον κλάδο προϊόντων πετρελαίου και ο 2ος από πλευράς εμπορικού ισοζυγίου με 560 εκατ. ευρώ πλεόνασμα, μετά τον κλάδο παρασκευασμάτων λαχανικών.

Το εξωτερικο περιβαλλον Η ζήτηση από το εξωτερικό συγκράτησε ή και αύξησε τις πωλήσεις των εταιρειών του κλάδου με συνέπεια και

Οι τιμες Οι διεθνείς τιμές των μετάλλων επηρεάζουν καίρια τα οικονομικά μεγέθη των ε ταιρε ιών του κ λάδου ε νώ δίνουν και μια εικόνα των εξελίξεων της παγκόσμιας οικονομίας. Οι τιμές υποχώρησαν ε λαφρά το 2012, μετά από μια τ ριε τ ία ανόδου, τάσ η που σ υνε χ ίζ ε ται και το 2013, απ οτ έ λ εσμα της επιβράδυνσης της ζ ήτησης σ τ ι ς α ν ε π τ υ γ μ έ ν ε ς οικονο μ ί ε ς α λ λά και σ τις Κίνα και Ινδία. Ανάλογη επίδραση σ τις τιμέ ς αναμένεται και από την πλευρά της προσφοράς. Η

αύξησή της από σημαν τικούς παραγωγούς μετάλλων (Χιλή, Περού, Ζάμπια, Δημ. του Κον γκό, Κίνα, Μογγολία) λόγω ολοκ λήρωσης επε νδύ σεων – ενισ χυτικός παράγον τας των οποίων υπήρξε και το ράλι τιμών ως το 2011- πιέζει πτωτικά τις τιμές των μετάλ λων. Η παγκόσμια ζήτηση μετάλ λων, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, αυξήθηκε 4,5% το 2012. Ειδικότερα, αυξήθηκε 10% από την Κίνα (τον με γαλύτερο καταναλωτή με 45% της παγκόσμιας κατανάλωσης που φθάνει τα 91 εκατ. τόνους σήμερα από 4% το 1990) αλλά μειώθηκε 4% από τις χώρε ς του ΟΟΣ Α καθώς η βιομηχαν ική παρα γωγή σε αυτές υποχωρούσε, με εξαίρεσ η τη Γε ρμαν ία, τις ΗΠΑ και πιο πρόσφατα την Ιαπωνία. Αποτέλεσμα της αύξησης της προσφοράς και της χα μ η λότ ε ρ η ς α νό δ ο υ τ η ς ζ ήτ η σ η ς ήταν η αύξηση των αποθεμάτων. Για παράδειγμα, τα αποθέματα χαλκού στα μεγάλα χρηματιστήρια εμπορευμάτων έ χουν αυξηθεί φέτος σ χεδόν κατά 50% σε σύγκριση με το 2012 και του αλουμινίου κατά 8% το τελευταίο δωδεκάμηνο. Οι τιμές των μετάλλων προβλέπεται συ-

νολικά να μειωθούν κατά 1,3% το 2013 (μετά από μείωση 15% το 2012) και να αυξηθούν οριακά κατά 1,4% το 2014, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αποτέλεσμα της ανόδου της προσφοράς αλλά και της σταδιακής επιβράδυνσης της ζήτησης της Κίνας, καθώς η κινεζική κυβέρνηση προτίθεται να στρέψει την έμφαση της οικονομικής της πολιτικής στην τόνωση της κατανάλωσης και λιγότερο στις επενδύσεις σε μεγάλα έργα υποδομής. Έτσι οι τιμές τους θα είναι συνολικά κατά 30% χαμηλότερες από το υψηλότερο επίπεδο που σημειώθηκε τον Φεβρουάριο 2011 και 17% από τον μέσο όρο του έτους αυτού. Αναλυτικότερα, η µέση τιµή του χαλκού μειώθηκε το 2012 κατά 2,3% (6,181 χιλ. ευρώ ανά τόνο), παρά την άνοδο της παγκόσμιας ζήτησης κατά 4,7% το 2012 (+12% της Κίνας, κυρίως για αύξηση των αποθεμάτων της) αφού αυξήθηκε και η προσφορά, για 2ο συνεχόμενο έτος, κατά 3%. Οι υψηλές τιμές του μετάλλου αποτέλεσαν κίνητρο για επέκταση μεταλλείων, όπως στο Περού που έχει το μεγαλύτερο στον κόσμο (Escondida) αλλά και τη Μογγολία όπου ένα νέο μεταλλείο (Oyu Tolgoi) προβλέπεται να εξελιχθεί στο 5ο μεγαλύτερο στον κόσμο.

Για το 2013 εκτιμάται μείωση τιμών 7% περίπου και περαιτέρω υποχώρηση τα επόμενα χρόνια λόγω υποκατάστασης του μετάλλου σε βιομηχανικές χρήσεις. Η ζήτηση από τις μεγάλες αναδυόμενες αγορές (+15% το 2012 από την Κίνα και 7,5% από την Ινδία και μείωση 7,7% στην ΕΕ) διατήρησε σταθερές τις τιμές των προϊόντων του αλουμινίου το 2012, όμως για το 2013 εκτιμάται οριακή μείωση με εκτίμηση τα 2,1 χιλ. δολ. ανά τόνο. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα προβλέπεται άνοδος των τιμών λόγω του ανοδικού κόστους ενέργειας. Η ζήτηση του ευνοείται από την υποκαταστασή του χαλκού στους κλάδους συρμάτων και καλωδίων, οι τιμές του οποίου είναι ως και τετραπλάσιες του αλουμινίου. Από την πλευρά της προσφοράς αυξάνεται η παραγωγή της Κίνας, των ΗΠΑ και των ΗΑΕ ενώ το 2012 η παραγωγή της ΕΕ μειώθηκε 19%. Όσον αφορά τις προοπτικές για τον χάλυβα, αναμένεται άνοδος της ζήτησης 3% ετησίως τη διετία 2013-2014, σύμφωνα με τη World Steel Asssociation, προερχόμενη κυρίως από τις αναδυόμενες χώρες, τις ΗΠΑ (αυτοκινητοβιομηχανία και ενεργειακός κλάδος) αλλά και νέες βιομηχανικές εφαρμογές.

Corp orate Rep or t 2013

53

ΒΑΣΙΚΑ ΧΗΜΙΚΑ & ΧΗΜΙΚΕΣ Π Ρ ΩΤ Ε Σ ΥΛ Ε Σ

Ευάλωτες στις μεταβολές της οικονομικής δραστηριότητας, μιας και τα προϊόντα τους χρησιμοποιούνται σε ευρύ φάσμα κλάδων της οικονομίας, οι επιχειρήσεις του κλάδου χημικών υφίστανται τις επιπτώσεις της ύφεσης στην ελληνική οικονομία. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ η παραγωγή του κλάδου χημικών στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αποδείχτηκε ανθεκτική τα δυο πρώτα χρόνια της ύφεσης, το 2012 μειώθηκε 12%, με τις εξελίξεις το 1ο πεντάμηνο του 2013 να δείχνουν στασιμότητα. Σε συνδυασμό με τη σταδιακή αποβιομηχάνιση και την εξάλειψη παραδοσιακών κλάδων όπως η κλωστοϋφαντουργία, ο ανταγωνισμός στην αγορά χημικών εντείνεται.

Η αποβιομηχανιση

πληττει τις επιχειρησεις ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Οι χημικέ ς πρώτε ς ύλε ς και τα βασ ικά χημικά προϊόν τα (χημικά “Β2Β”) απευθύνον ται σ τις βιομηχανικέ ς επιχειρήσεις για περαιτέρω επεξεργασία και παραγωγή άλλων προϊόντων (πλασ τικά είδη, χρώματα οικοδομής και επιπλοποιίας, βερνίκια, γεωργικά φάρμακα κλπ). Ο αριθμός των επιχειρήσεων του κλάδου είναι μεγάλος, συγκριτικά με το μέγεθος της εγχώριας ζήτησης. Οι τιμές των προϊόντων λόγω και της φύσης τους καθορίζονται από τις διεθνείς εξελίξεις (π.χ. τιμές πετρελαίου) αλλά και από τον αν ταγωνισμό που διαμορφώνει ο μεγάλος αριθμός των επιχειρήσεων στον κλάδο. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει μικτή δρασ τηριότητα (παραγωγή και εισαγωγές-εμπορία) τόσο ως προς τα “B2B” χημικά και τις βασικές χημικές ύλες, όσο και ως προς τα χημικά με την ευρύτερη έννοια (συνδυασμός δηλαδή τελικών και ενδιάμεσων προϊόντων). Πολλές επιχειρήσεις του κλάδου πωλούν απευθείας στους πελάτες (εταιρείες), ενώ ορισμένες μέσω επιχειρήσεων χονδρικού εμπορίου. Ορισμένες πολυεθνικές επιχειρήσεις που 54

Corp orate Rep or t 2013

εντάσσονται στον κλάδο των χημικών ευρύτερα και έχουν εμπορική παρουσ ία σ την Ελ λάδα επιλέγουν τη διάθεση των χημικών “B2B” μέσω άλλων επιχειρήσεων χονδρικού εμπορίου, οι οποίες λειτουργούν ως αντιπρόσωποί τους.

ΤΑΣΕΙΣ Η χημική βιομηχανία είναι ευάλωτη στις κυκλικές διακυμάνσεις της διεθνούς οικονομίας, αλ λά και σ τις διακυμάνσεις των τιμών διάθεσης των βασικών πρώτων υλών (π.χ. πετρέλαιο, φυσικό αέριο, διάφορα ορυκτά). Η ζήτηση για βιομηχανικά χημικά (“B2B”) ακολουθεί την πορεία των παραγωγικών επιχειρήσεων σ τους κλάδους όπου τα προϊόντα αυτά έχουν εφαρμογή όπως: τα πλαστικά προϊόντα (π.χ. είδη συσκευασίας, σωλήνες), τα χρώματα και τα βερνίκια οικοδομής και επιπλοποιίας, τα καθαριστικά και απορρυπαντικά, οι γραφικές τέχνες (πχ. μελάνια), τα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα αγροτικά εφόδια (λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα) κ.ά. Συνεπώς, λόγω της φύσης των προϊόντων, η εξέλιξη της αγοράς επηρεάζεται από την

πορεία της οικονομίας. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση που πλήττει τ η χώ ρ α έ χε ι ε π η ρ εά σ ε ι α ρν ητ ικά πολλούς κλάδους της εγχώριας οικονομίας στους οποίους έχουν εφαρμογή τα χημικά “B2B”. Ο συνολικός κύκλος εργασ ιών -πω λ ήσ ε ις σ τ ην Ε λ λάδ α και το εξωτ ερικό - των αν τιπροσωπευτικών επιχειρήσεων του κλάδου αυξήθηκε τη διετία 2010 -2011, μετά από μείωση το 2009. Η τάση της αγοράς απεικο νίζεται και σ τον δείκτη εξέλιξης των συνολικών πωλήσεων των εταιρειών για την πενταετία 2007-2011. Οι πωλήσεις των επιχειρήσεων του κλάδου μόνο σ την Ελλάδα -παραγόμε να και εισαγόμε να χημικά “B2B” (βασικά χημικά προϊόντα και πρώτες ύλες)- αυξήθηκαν την περίοδο 20072008 με μέσο ετήσιο ρυθμό ανόδου περίπου 16%. Αν τίθετα, το 2009 το μέ γεθος τ ης ε γ χώ ριας αγοράς με ιώθηκε 12%. Μικρότερε ς μεταβολέ ς εκτιμώνται το επόμενο διάστημα. Σε ορισμένους τομείς όπου τα προϊόντα εξαρτώνται άμεσα από τις τιμές του πετρελαίου οι ετήσιες διακυμάνσ εις είναι ανάλογε ς. Αναφορικά με την κατανομή της αγοράς, αξιόλογο ποσοσ τό των πωλήσεων αφορά χημικά που προορίζονται για τη βιομηχανία πλαστικών, χημικά που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία χρωμάτων και βερνικιών, καθώς και χημικά πολλαπλών εφαρμογών.

Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο υ ς κ ι νδύ νο υ ς α π ό υποκατάσ τατα προϊόντα, καθορισ τικό ρόλο έ χουν οι πε ριβαλ λον τ ικέ ς επιπτώσεις των χημικών καθώς και οι προβλέψεις του κανονισμού REACH. Η συνε χής αναθεώρηση της επικινδυνότητας των χημικών ουσ ιών καθιστά αναγκαία την προσαρμογή των προϊόν των. Έτσ ι π.χ. το PVC τ ε ίνε ι να υποκατασταθεί από το πολυαιθυλέ ν ιο, ε νώ οι αλειφατικοί διαλύτε ς (εφαρμόζον ται σ τα χρώματα και τα βε ρν ίκ ια) α π ό άλ λα υδ α το διαλυτά υποκατάσ τατα προϊόν τα. Επίσ ης, η απαγόρευση χρήσης γενετικά τροποποιημέ νων ουσ ιών σ τα καλ λυν τικά ε πι βάλ λ ε ι τ η χ ρή σ η ε ναλ λα κ τ ικών υλικών με αν τ ίσ τοιχα πισ τοποιητ ικά συμμόρφωσης. Η κατάργηση των φ ω σ φ ο ρι κώ ν σ τ α α π ο ρ ρ υ π α ν τ ι κά καθισ τά αναγκαία την ανάπτυξη φιλικότε ρων πε ριβαλ λον τικά πρώτων υλών. Στα αιθέρια έλαια, οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, που έχουν το πλεονέκτημα της κλίμακας παραγωγής, έ χουν και τη δυνατότητα να δι ο χ ε τ ε ύ σ ο υ ν σ τ η ν α γ ο ρ ά φ θ η ν ά υποκατάσ τατα από την επεξεργασ ία άλλων χημικών με παρόμοιο αποτέλεσμα. Στα αγροχημικά παρατηρείται σ ταδιακή υποκατάσ ταση παραδοσ ιακών ουσιών με φιλικότερα προς το περιβάλλον υλικά.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 44 αντιπροσωπευτικών επιχειρήσεων του κλάδου, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ε νεργητικού των επιχειρήσεων του δείγματος παρέμεινε σχεδόν στα ίδια επίπεδα τη διετία 2010 -2011. Τα συνολικά αποθέματα αυξήθηκαν 5%, τα δε ταμειακά διαθέσιμα 18%. Αντιθέτως, οι συνολικές απαιτήσεις μειώθηκαν κατά 2,7%. Το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων αυξήθηκε 5% το 2011. Οι συνολικές μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις μειώθηκαν 11% ενώ οι βραχυπρόθεσμες παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες.

Όσον αφορά τους κινδύνους από υποκατάστατα προϊόντα, καθοριστικό ρόλο έχουν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των χημικών καθώς και οι προβλέψεις του κανονισμού REACH. Η συνεχής αναθεώρηση της επικινδυνότητας των χημικών ουσιών καθιστά αναγκαία την προσαρμογή των προϊόντων. Οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών του δείγματος αυξήθηκαν 8% το 2011. Ωστόσο, η αύξηση του κόστους πωλήσεων με υψηλότερο ρυθμό οδήγησε στη μείωση των συνολικών μικτών κερδών κατά 4%, καθώς και στην επιδείνωση του λειτουργικού αποτελέσματος κατά 2%. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν κερδοφόρο και στις δύο χρήσεις, μειωμένο όμως σημαντικά κατά 34% το 2011. Τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 6,6% την ίδια περίοδο. Από το σύνολο των 44 εταιρειών, 38 ήταν κερδοφόρες το 2011 έναντι 41 το προηγούμενο έτος.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Βασ ικοί προμηθευτέ ς πρώτων υλών του κλάδου είναι μεγάλες πολυεθνικέ ς ε πιχε ιρήσ ε ις οι ο π οίε ς ουσ ια σ τικά ορίζουν τις τιμές των πρώτων Corp orate Rep or t 2013

55

ΒΑΣΙΚΑ ΧΗΜΙΚΑ & ΧΗΜΙΚΕΣ Π Ρ ΩΤ Ε Σ ΥΛ Ε Σ

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. * ΡΗΓΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Α.Β.Ε.Τ.Ε. ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΕΛΤΟΝ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Α.Ε.Β.Ε.

ORBIT POLYMERS A.E. ΠΕΝΤΑΠΛΑΣΤ Α.Ε.

8.592.359.000 68.475.342 61.269.963 54.456.591 36.652.372

2.115 71 108 13 31

* Τα εξεταζόμενα είδη αφορούν πολύ μικρό ποσοστό στο συνολικό κύκλο εργασιών της

υλών που υπεισέρχονται στην παραγωγή των προϊόντων του κλαδου, λόγω οικονομιών κλίμακας και άμεσης πρόσβασης σ τις διεθνείς αγορές. Οι συνθήκες αυτές περιορίζουν τη διαπραγματευτική δύναμη των επιχειρήσεων του κλάδου έναντι των προμηθευτών, είτε πρόκειται για εισαγωγικέ ς είτε για παραγωγικέ ς. Εξαίρεση σ ε αυ τό α π οτ ε λού ν οι θ υ γα τ ρικέ ς των πολυεθνικών επιχειρήσεων που

προμηθεύονται τα προϊόντα απευθείας από τις μητρικές εταιρείες.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Το περιορισμένο σχετικά μέγεθος της ελληνικής αγοράς, η σταδιακή αποβιομηχάνιση της χώρας τα τελευταία χρόνια, η εξάλειψη παραδοσιακών βιομηχανικών κλάδων (π.χ. κλωστοϋφα-



 56

Corp orate Rep or t 2013

ντουργία), σε συνδυασμό με την παρατεταμένη οικονομική ύφεση έχουν δημιουργήσει συνθήκες έντονου ανταγωνισμού, προσδίδοντας στους “πελάτες” ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Δεν υπάρχουν ουσιαστικά εμπόδια για την είσοδο μιας νέας επιχείρησης στον κλάδο. Ωστόσο, το μέγεθος της εγχώριας ζήτησης κυρίως, καθώς και το ρυθμιστικό - θεσμικό πλαίσιο του κλάδου μπορεί να δράσουν, ως ένα βαθμό, ανασταλτικά για την είσοδο νέων επιχειρήσεων. Ορισμένες πολυεθνικές επιχειρήσεις διοχετεύουν τα προϊόντα τους στην ελληνική αγορά μέσω εμπορικών συνεργασιών με εισαγωγικές εταιρείες, ακόμη και αν έχουν επιτόπια παρουσία σε άλλους κλάδους (π.χ. φαρμακευτικά, απορρυπαντικά, καλλυντικά και άλλα καταναλωτικά είδη) που εντάσσονται στην ευρύτερη κατηγορία των χημικών.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Από τους ισχυρούς κλάδους της ελληνικής βιομηχανίας, με σημαντικές εξαγωγές, επηρεάζεται έντονα από τις δημοσιονομικές εξελίξεις. Οι μεγάλες καθυστερήσεις πληρωμών από τα νοσοκομεία και τον ΕΟΠΥΥ –σύμφωνα με τον ΣΦΕΕ, οι οφειλές του Δημοσίου φθάνουν τα 1,4 δισ. ευρώ από τα οποία 275 εκατ. αφορούν χρέη ως το 2011, 597 εκατ. το 2012 και 518 εκατ. το 2013- σε συνδυασμό με τις ζημιές 1δισ. ευρώ που προκάλεσε το PSI στα κρατικά ομόλογα με τα οποία είχαν αποπληρωθεί οφειλές της περιόδου 2007-2009 αλλά και τη μείωση των τιμών των φαρμάκων, πιέζουν τα οικονομικά των επιχειρήσεων. Ενίσχυση του κλάδου προέρχεται από τις ξένες αγορές: οι παραγγελίες από το εξωτερικό αυξήθηκαν 6% το 2012 ενώ μειώθηκαν επίσης 6% από την εσωτερική αγορά και η τάση αυτή συνεχίζεται και το 2013. Μετά από μείωση 6% το 2012, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, η παραγωγή του κλάδου ανακάμπτει δυναμικά με ρυθμό 11% το πρώτο πεντάμηνο του 2013. Χαρακτηριστικό της εξωστρέφειας του κλάδου, τα συσκευασμένα για λιανική πώληση φάρμακα αποτελούν το πρώτο εξαγωγικό προϊόν της χώρας με εξαγωγές 632 εκατ. ευρώ το 2012 ενώ συνολικά η κατηγορία φαρμάκων και ιατρικών προϊόντων είναι η τρίτη σε μέγεθος με εξαγωγές 1δισ. ευρώ.

Με το βλeμμα στις

ξeνες αγορeς ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

Στον κλάδο δραστηριοποιούνται περίπου 100 παραγωγικές και 330 εισαγωγικές επιχειρήσεις, σημαντικός αριθμός των οποίων αποτελούν θυγατρικές ξένων εταιρειών. Σημειώνεται ότι, ο κλάδος των φαρμακευτικών επιχειρήσεων παρουσιάζει τάσεις συγκέντρωσης, με τις δέκα πρώτες επιχειρήσεις βάσει πωλήσεων το 2011, να κατέχουν το 46% της αγοράς. Η μείωση των δαπανών του δημόσιου συστήματος υγείας, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, έχει επηρεάσει την αγορά των φαρμακευτικών επιχειρήσεων.

ΤΑΣΕΙΣ Η ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου αυξάνεται στις μεγαλύτερου μεγέθους επιχειρήσεις, λόγω

της προσπάθειάς τους να διευρύνουν το πελατολόγιό τους και να εντάξουν τα προϊόντα τους στη λίστα του ΕΟΠΥΥ. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών παραγωγής πρωτότυπων φαρμάκων εστιάζεται κυρίως στην ανάπτυξη αμυντικών στρατηγικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, με σκοπό να καθυστερήσουν την ανάπτυξη νέων ανταγωνιστικών προϊόντων. Επίσης, έντονος είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών παραγωγής πρωτότυπων φαρμάκων και εταιρειών παραγωγής γενοσήμων. Με την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου και την ενίσχυση του ρόλου του φαρμακοποιού στην επιλογή της δραστικής ουσίας, ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων εντοπίζεται και στην εκπαίδευση ιατρικών επισκεπτών των φαρμακείων, εστιάζοντας σε θέματα πωλήσεων φαρμάκων.

Corp orate Rep or t 2013

57

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Εισαγωγικές επιχειρήσεις Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%) Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ειδική Ρευστότητα (Άμεση) Ταμειακή Ρευστότητα Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Μέση Διάρκεια Παραμονής Αποθεμάτων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Λειτουργικού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους Η ζήτηση γ ια φαρμακευτικά προϊό ντα αν και παρουσιάζεται ανελασ τι-

2009

2010

2011

3,87 10,41 8,54%

6,28 0,16 1,01%

7,39 -0,69 1,15%

1,67 1,42 0,08

1,31 1,12 0,03

1,33 1,05 0,08

266 142 78 1,03 5,51

303 167 82 0,83 5,86

240 175 90 0,95 8,61

34,83% 7,28% 31,85% 0,00% 6,32%

-28,97% -3,33% 27,94% 0,00% -4,94%

-52,10% -4,00% 32,51% 0,00% -6,05%

κή, λόγω της ευαίσθητης φύσης του προϊόν τος, επηρεάζ εται από τη μεί-

ω σ η τ ης δημ ό σ ιας φ α ρμ ακευτ ικής δαπάνης, σ το πλαίσ ιο της πολιτικής μείωσης των δημοσίων ελλειμμάτων. Επίσης, η άνοδος του προσδόκιμου ζωής επηρεάζει αντίστοιχα τη ζήτηση των φαρμάκων. Ένας επιπλέον παράγοντας που επηρεάζει τη ζήτηση στον κλάδο είναι η εμφάνιση ασθενειών. Ο επιδημιολογικός χάρτης μεταβάλλεται συνεχώς με την εμφάνιση νέων κρουσμάτων ασθενειών (λοιμώξεις, AIDS, καρδιαγγειακά, κλπ). Τα κρούσματα ασ θε νειών όπως το AIDS, η κατάθλιψη και η παχυσαρκία, προ βλέπεται ότι θα παρουσιάσουν αύξηση τα επόμενα χρόνια. Όσον αφορά τα μεγέθη, η συνολική εγχώρια αγορά υπολογίζεται σε 5,98 δισ. ευρώ το 2011, με αρνητικό μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής (ΜΕΡΜ) -9,7% την πε ρίοδο 2009 -2011. Στις παραγωγικές επιχειρήσεις, το μέγεθος αγοράς ανήλθε σε 1,8 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας ΜΕΡΜ -14,6%, την ίδια περίοδο. Το μέγεθος αγοράς των εισαγωγικών ανήλθε σε 4,3 δισ. ευρώ, με επίσης αρνητικό ΜΕΡΜ (-7,3%).

Παραγωγικές επιχειρήσεις Παραγωγικές επιχειρήσεις (με την ALAPIS)

Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%) Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ειδική Ρευστότητα (Άμεση) Ταμειακή Ρευστότητα Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Μέση Διάρκεια Παραμονής Αποθεμάτων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Λειτουργικού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους 58

Corp orate Rep or t 2013

(χωρίς την ALAPIS)

2009

2010

2011

2009

2010

2011

1,07 4,36 19,61%

1,50 -9,58 -26,22%

16,87 -12,74 -67,39%

2,51 6,89 13,21%

2,34 3,69 10,82%

1,88 3,15 12,94%

1,29 0,99 0,16

0,82 0,64 0,07

0,65 0,48 0,05

1,28 0,90 0,08

1,27 0,96 0,08

1,35 0,97 0,12

187 153 119 0,46 0,96

222 176 118 0,40 0,91

191 187 118 0,47 1,79

182 143 130 0,91 3,11

192 156 128 0,79 2,84

155 152 119 0,80 2,64

8,95%

-42,29%

-171,06%

24,48%

7,13%

10,66%

5,78%

-16,96%

-42,01%

8,49%

3,49%

5,34%

38,55% 6,18% 9,31%

31,30% 2,95% -46,25%

31,92% 2,49% -95,40%

32,34% 7,87% 7,87%

29,67% 3,54% 2,51%

32,75% 2,59% 4,04%

Π α ρ ά τ η δυ σ μ ε ν ή οικονο μική σ υ γκυρία των τελευταίων ετών, ο φαρμακευτικός κλάδος δεν επλήγη όσο άλλοι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, λόγω της σχετικά ανελαστικής ζήτησης. Ωστόσο, εκτιμάται περαιτέρω πτώσ η της αγοράς, σ ε επίπεδα της τάξης του 5% - 10% περίπου το 2012, λόγω της συνέ χισης της δημοσιονομικής προσαρμογής που επιχειρείται σ την Ελ λάδα και των εξε λίξεων σ το ρυθμιστικό πλαίσιο του κλάδου. Σε διεθνές επίπεδο, η παγκόσμια φαρμακευτ ική αγορά εκ τιμάται σ ε 615 δισ. ευρώ, το 2011, με τη Β. Αμερική (ΗΠΑ, Καναδάς) να κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο και την Ευρώπη να ακο-

λουθεί. Οι 17 μεγαλύτερες αναδυόμενες φαρμακευτικές αγορές παγκοσμίως, σύμφωνα με το IMS Health είναι οι: Αργεντινή, Βραζιλία, Κίνα, Αίγυπτος, Ινδία, Ινδονησία, Μεξικό, Πακιστάν, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Ν. Αφρική, Ταϊλάνδη, Τουρκία, Βενεζουέλα, Βιετνάμ, Ουκρανία. Μεταξύ αυτών, το μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης (22%) παρουσιάζει η Κίνα. Η Ελβετία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Αγγλία αποτελούν τις πέντε μεγαλύτερες χώρες-παραγωγούς φαρμακευτικών προϊόντων στην Ευρώπη και οι ΗΠΑ τον μεγαλύτερο προορισμό των ευρωπαϊκών εξαγωγών φαρμακευτικών προϊόντων.

 Οι 10 μεγαλύτερες παραγωγικές και εισαγωγικές φαρμακευτικές επιχειρήσεις, (βάσει συνολικού κύκλου εργασιών το 2011)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία των κυριότερων παραγωγικών και εισαγωγικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων, με κύκλο εργασιών άνω των 10 εκατ. ευρώ για τουλάχιστον μια χρήση την τριετία 2009-2011, προκύπτει ότι η χρηματοοικονομική κατάσταση των παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου επηρεάζεται σημαντικά από τα αρνητικά μεγέθη της ALAPIS. Χωρίς την Alapis προκύπτει ότι: Ο ι χ ρ η μ α τ ο οικονο μικοί δ ε ί κ τ ε ς των ομαδοποιημέ νων οικονομικών κατασ τάσεων των παραγωγικών επιχειρήσεων παρουσιάζουν τάσ εις βε λτίωσ ης τ η δ ι ε τ ί α 2 010 -2 011 , δείχνοντας «ανθεκτικότητα» στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Οι ε ισ αγωγ ικέ ς επι χειρήσεις εμφανίζονται «ευπρόσβλητε ς» σε πιθανέ ς περαιτέρω μεταβολέ ς του οικονομικού περιβάλλοντος. Για τις παραγωγ ικέ ς επιχειρήσεις το EBITDA (%) θεωρείται ικανοποιητικό την τριετία 20092011, σε αντίθεση με τις εισαγωγικές που περιορίστηκε σημαντικά τη διετία 2010-2011, γεγονός που οφεί λε ται κυρίως στην αύξηση των εξόδων λειτουργίας και διάθεσης. Επίσης, οι παραγωγικέ ς επιχειρήσεις εμφαν ί ζ ου ν θ ε τ ικό κα θ α ρ ό αποτέλεσμα, σε αντίθεση με τις εισαγωγ ικέ ς, με το περιθώριο μικτού κέρδους να αποτυπώνει τ ην π ρ ο σ π ά θ ε ι α π ρ ο σαρμογής των επιχειρήσ εων του κ λάδ ου σ τ ις   δύ σ κολ ε ς οικονο μικέ ς συνθήκες.

Corp orate Rep or t 2013

59

Ι Δ Ι ΩΤ Ι Κ Ε Σ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Με τις οφειλές του ΕΟΠΥΥ προς τις κλινικές να υπερβαίνουν τα 200 εκατ. ευρώ, παλαιότερα χρέη (ως το 2011) 500 εκατ. ευρώ και επιβολή claw back –αυτόματης επιστροφής στον ΕΟΠΥΥ των υπερβάσεων στις δαπάνες των συμβεβλημένων κλινικών από το ποσό που είχε προϋπολογίσει το υπουργείο Υγείας- στις κλινικές και τα διαγνωστικά κέντρα, οι πιέσεις στον ιδιωτικό τομέα υγείας είναι μεγάλες. Σε αυτές προστίθεται η στροφή μεγαλύτερου αριθμού ασθενών στον δημόσιο τομέα υγείας λόγω της μεγάλης μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματός τους. Η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών και η ευέλικτη τιμολογιακή πολιτική αποτελούν την απάντηση του κλάδου –που περιλαμβάνει ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους- στον ανταγωνισμό που εντείνεται από την ύφεση.

υφεση και οφειλες

πιεζουν την αγορα ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας περιλαμβάνει τα διαγ νωσ τικά κέντρα και τα θεραπευτήρια. Τα 166 ιδιωτικά θεραπευτήρια με τις 15,1 χιλ κλίνες τους καλύπτουν το 28% των συνολικών νοσοκομειακών κλινών της χώρας. Οι πολυδύναμες κλινικές (με περισσότερες από 300 κλίνες) βρίσκονται κυρίως σ την περιφέρεια της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας πραγματοποιήθηκαν ανακατατάξεις, μικρές μονάδες απορροφήθηκαν, εξαγοράσθηκαν ή συγχωνεύτηκαν με μεγαλύτερες. Επιπλέον, ορισμένες μεγάλες εταιρείες του κλάδου απέκτησαν διεθνή χαρακτήρα επεκτείνοντας τις εργασίες τους και σε χώρες του εξωτερικού. Ο κλάδος περιλαμβάνει ορισμένους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους.

ΤΑΣΕΙΣ Η ύφεση στην οικονομία και η μείωση των εισοδημάτων συνεπάγονται και μείωση στον αριθμό των ασθενών που 60

Corp orate Rep or t 2013

νοσηλεύον ται σ τα ιδιωτικά θεραπευτήρια, γεγονός που αντανακλάται και στα οικονομικά αποτελέσματα των επιχειρήσεων.Στην προσπάθειά τους να συγκρατήσουν τις «απώλειές» τους ορισμένες εταιρείες έχουν προβεί στην αναπροσαρμογή των τιμολογίων τους (μείωση τιμών) ενώ ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου έχει οξυνθεί τα τελευταία χρόνια. Ο ανταγωνισμός εστιάζεται κυρίως στην αναβάθμιση της ποιότητας και στη διεύρυνση των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών, σ την ταχύτητα εξυπηρέτησης, σ την ανανέωση του ιατροτε χνολογικού εξοπλισμού, σ την παρουσ ία σε περισσότερες περιοχές της χώρας, στη συνεργασία με ασφαλιστικούς φορείς, καθώς και στην τιμολογιακή τους πολιτική (π.χ. παροχή εκπτώσεων για την πραγματοποίηση εξετάσεων σε μονάδες του ιδίου ομίλου, αποπληρωμή των εξόδων νοσηλείας μέσω μηνιαίων δόσεων κ.ά.). Από την άλλη πλευρά, το επίπεδο των νοσηλευτικών υπηρεσιών του δημόσιου τομέα είναι ο πλέον σημαντικός παράγοντας για τη στροφή μέρους του κοινού στις ιδιωτικές υπηρε-

σίες υγείας. Οι ελλείψεις ορισμένων δημοσίων θεραπευτηρίων - ιδιαίτερα της Περιφέρειας - σε σύγχρονο διαγνωστικό και ιατρικό εξοπλισμό, σε κτιριακή υποδομή, σε κλίνες και σε ιατρικό/ νοσηλευτικό προσωπικό, λειτουργούν συχνά προς όφελος του ιδιωτικού τομέα υγείας. Επίσης, τα γραφειοκρατικά εμπόδια και οι μακρέ ς λίσ τε ς αναμονής που παρατηρούνται κατά τις διαδικασίες έγκρισης και πραγματοποίησης σημαντικών εξετάσεων και παροχής διαγνωστικών υπηρεσιών από τα δημόσια ταμεία προς τους ασφαλισμένους τους, αναγκάζουν αρκετούς ασθενείς να καταφεύγουν στον ιδιωτικό τομέα. Κίνδυνος υποκατάστασης προέρχεται από το Δημόσιο Σύστημα Υγείας στον βαθμό που υπάρχει αντίστοιχη προσφορά σε κάθε περιοχή της χώρας αλλά και στον βαθμό που αυτό βελτιώνεται. Όσον αφορά τα μεγέθη, η συνολική αγορά ιδιωτ ικών υπηρεσ ιών υγε ίας ήταν διαρκώς ανοδική τη δεκαετία 2000-2009, με μέσο ετήσιο ρυθμό 12%. Η εικόνα διαφοροποιείται τα τελευταία έτη, η συνολική αξία της αγοράς κατέγραψε μείωση 13% το 2010 και 11% το 2011. Σχετικά με τη διάρθρωση της αγοράς ανά κατηγορία, σημειώνονται τα εξής: Τα έσοδα των ιδιωτικών κλινικών μειώθηκαν 12%

το 2011, το δε μερίδιό τους στο σύνολο της αγοράς των ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας εκτιμάται στο 64%. Μείωση 10% κατέγραψαν τα έσοδα των μαιευτικών κλινικών το 2011, καλύπτοντας περίπου το 14% της συγκεκριμένης αγοράς. Μικρότερες απώλειες σε σχέση με την ιδιωτική δευτεροβάθμια φροντίδα υγείας (κλινικές, μαιευτήρια), παρουσίασε η αγορά των διαγνωστικών κέντρων, με μείωση 6,6%. Η συμμετοχή τους στο σύνολο της αγοράς διαμορφώθηκε στο 22%. Σχετικά με την υπο-κατηγορία των νευροψυχιατρικών κλινικών, κατέγραψαν τις

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ ΙΑΤΡΙΚΟ ΑΘΗΝΩΝ Ε.Α.Ε. ΥΓΕΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ & ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε.

EUROMEDICA Α.Ε. ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ Α.Ε. ΠΕΡΣΕΥΣ Α.Ε. ΙΑΣΩ Α.Ε. ΜΗΤΕΡΑ Α.Ε. ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε. ΙΑΣΩ GENERAL Α.Ε. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ - ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε.

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

207.034.000

2.512

141.731.000

1.248

110.451.000 82.449.605 70.288.069 68.825.512 61.115.777 51.474.232 46.427.713 43.927.163

1.292 729 843 843 892 566 530 490

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης

μικρότερες απώλειες το 2011 (μείωση 1,7%) και αντιπροσωπεύουν το 12% της αγοράς των γενικών κλινικών. Την υψηλότερη συγκέντρωση στον κλάδο παρουσιάζουν οι μαιευτικές – γυναικολογικές κλινικές και τη μικρότερη οι νευροψυχιατρικές.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού δείγματος 55 επιχειρήσεων εκμετάλλευσης ιδιωτικών κλινικών, διαπιστώνονται τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού μειώθηκε 5% το 2011. Τα ίδια κεφάλαια δεν παρουσίασαν αξιόλογη μεταβολή (οριακή αύξηση 0,2%) ενώ μειωμένες κατά 16% είναι οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις & προβλέψεις και κατά 5% οι βραχυπρόθεσμες. Οι συνολικές πωλήσεις (έσοδα) των 55 εταιρειών υποχώρησαν κατά 10% το 2011, το δε μικτό κέρδος μειώθηκε με αρκετά χαμηλότερο ρυθμό (-1,9%). Λόγω των υψηλών λειτουργικών (κυρίως) εξόδων, το τελικό καθαρό αποτέλεσμα των επιχειρήσεων ήταν ζημιογόνο το 2010 και το 2011 (αύξηση ζημιών 1,3% το 2011). Τα κέρδη EBITDA συρρικνώθηκαν κατά 9%. Από τις 55 επιχειρήσεις του δείγματος, Corp orate Rep or t 2013

61

Ι Δ Ι ΩΤ Ι Κ Ε Σ

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ 26 ήταν κερδοφόρες το 2011, έναντι 32 εταιρειών το προηγούμενο έτος.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Σημαντικοί προμηθευτές των εταιρειών του κλάδου είναι οι επιχειρήσεις που τις προμηθεύουν με τον απαραίτητο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό, οι φαρμακοβιομηχανίες / φαρμακαποθήκες και οι επιχειρήσεις παραγωγής / εμπορίας τροφίμων και ποτών στην περίπτωση των νοσοκομειακών μονάδων. Οι μεγάλες και αναγνωρισμένες εταιρείες εμπορίας ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού με πολλαπλές εφαρμογές στο απαιτητικό περιβάλλον της υγείας διατηρούν διαπραγματευτικό πλεονέκτημα. Αναφορικά με τους προμηθευτές υγειονομικού υλικού, διαπραγματευτικό πλεονέκτημα έχουν εκείνοι οι οποίοι τηρούν αυστηρά όλες τις απαιτούμενες διαδικασίες ελέγ-

χου ποιότητας, τα προϊόντα τους διαθέτουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις (CE, ISO κλπ.), είναι εγκεκριμένα από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και εγγυώνται την ασφάλεια εφαρμογής τους στον ασθενή. Γενικά, η διαπραγματευτική δύναμη μιας εταιρείας παροχής υπηρεσιών υγείας απέναντι στους προμηθευτές της, είναι ανάλογη με το ύψος των παραγγελιών που πραγματοποιεί, το μέγεθός της και τη «φήμη» της στην αγορά. Στους προμηθευτές του κλάδου συμπεριλαμβάνεται και το εξειδικευμένο ιατρικό, νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Η είσοδος μιας νέας επιχείρησης στον κλάδο παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών υγείας δεν θεωρείται εύκολη υπόθεση από τεχνοοικονομικής πλευράς. Η ίδρυση ενός διαγνωστικού κέντρου και ιδιαί-



 62

Corp orate Rep or t 2013

τερα ενός θεραπευτηρίου απαιτεί υψηλές επενδύσεις. Σημαντικό μέρος μιας επένδυσης, πέραν της υψηλής τεχνολογίας και του εξειδικευμένου προσωπικού που είναι απαραίτητα, αφορά το κόστος απόκτησης της γης στο οποίο εντοπίζονται και γεωγραφικές διαφοροποιήσεις (το κόστος στην περιφέρεια της Αττικής είναι αρκετά υψηλότερο σε σχέση με αυτό σε άλλες περιοχές). Επιπλέον, η καθιέρωση και εδραίωση της καλής φήμης – ονόματος ενός θεραπευτικού / διαγνωστικού κέντρου είναι σχετικά μακροχρόνια διαδικασία. Πέραν των ανωτέρω, φραγμοί εισόδου προκύπτουν και από το θεσμικό πλαίσιο. Στην περίπτωση των θεραπευτηρίων οι προϋποθέσεις και ιδιαίτερα οι οικοδομικές προδιαγραφές που ισχύουν κρίνονται, από παράγοντες του κλάδου, ως ιδιαίτερα αυστηρές. Στην περίπτωση των διαγνωστικών κέντρων, η εφαρμογή και πάλι του ΠΔ84/01, καθιστά την ίδρυση και λειτουργία τους αποκλειστικά προνόμιο των ιατρών.

ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ

Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν ΤΑ

Η πτωτική πορεία της ζήτησης, η εφαρμογή του Παρατηρητηρίου Τιμών και των κλειστών νοσηλίων επηρεάζουν αρνητικά τις πωλήσεις του κλάδου. Επιπλέον, οι καθυστερήσεις πληρωμών από τα νοσοκομεία –ο δημόσιος τομέας απορροφά περίπου το 70% των πωλήσεων- δημιουργούν πιεστικές συνθήκες για τις επιχειρήσεις. Σε αυτά προστίθεται και η μειωμένη ζήτηση από τις κλινικές καθώς, λόγω της ύφεσης, λιγότεροι ασθενείς χρησιμοποιούν ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας. Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό, το «κούρεμα» των κρατικών ομολόγων με τα οποία το Δημόσιο αποπλήρωσε μέρος των οφειλών των νοσοκομείων, με συνέπεια τη σημαντική επιδείνωση των αποτελεσμάτων τους.

Σε χαμηλο

βαρομετρικο ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των ιατροτεχνολογικών προϊόν των καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα ειδών, από προϊόντα μιας χρήσης (επίδεσμοι, γάζες κλπ.), μέχρι ιατρικά μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας (π.χ. μαγνητικοί, αξονικοί τομογράφοι). Η αγορά είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική λόγω της πληθώρας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτή: μεγάλος αριθμός εισαγωγικών επιχειρήσεων, από τις οποίες αρκετές είναι θυγατρικές διεθνών ομίλων ιατροτεχνολογικών προϊόντων, και περιορισμένος αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων, οι οποίες καλύπτουν μικρό μερίδιο της αγοράς. Τα τελευταία έτη οι κρατικές παρεμβάσεις στον τομέα της Υγείας με σκοπό τη μείωση των δαπανών -όπως η λειτουργία του Παρατηρητηρίου Τιμών, η διενέργεια κεντρικών διαγωνισμών, η δημιουργία του ΕΟΠΥΥ, η εφαρμογή των Κλειστών Ελληνικών Νοσηλίων, ΚΕΝ- επηρέασαν σε σημαντικό βαθμό τις πωλήσεις των εταιρειών του κλάδου. Επίσης, οι μεγάλες καθυστερήσεις πληρωμών από πλευ-

ράς Δημοσίου δημιουργούν προβλήματα ρευστότητας στις εταιρείες. Οι παραπάνω εξελίξεις έχουν δημιουργήσει ανακατατάξεις και έντονη κινητικότητα στον κλάδο. Ορισμένες εταιρείες αναγκάστηκαν να περιορίσουν τις δραστηριότητές τους ή και να τεθούν εκτός αγοράς. Κάποιες πολυεθνικές επέλεξαν να μην έχουν αυτόνομη παρουσία και αποχώρησαν από την ελληνική αγορά, ενώ ανακατατάξεις παρατηρούνται και σε ό,τι αφορά τα προϊόντα και τους οίκους που αντιπροσωπεύουν κάποιες εταιρείες.

ΤΑΣΕΙΣ Η συνεχιζόμενη συρρίκνωση της εγχώριας αγοράς, η μείωση των τιμών, οι καθυστερήσεις πληρωμών, οι αλλαγές του πλαισίου προμηθειών κ.ά. μεταβάλλουν τον ανταγωνισμό στον κλάδο και αναμένεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω ανακατατάξεις στην αγορά τα επόμενα έτη. Η ζήτηση -κυρίως των νοσηλευτικών ιδρυμάτων (δημοσίων και ιδιωτικών), των διαγνωστικών κέντρων κλπ.- συνδέεται γεCorp orate Rep or t 2013

63

ΙΑΤΡΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν ΤΑ

νικότερα με την οργάνωση του συστήματος υγείας. Η εφαρμογή των ΚΕΝ, σε συνδυασμό και με τις τιμέ ς που καθορίζονται από το Παρατηρητήριο Τιμών Αναλωσίμων Υλικών και Ιατρικών Προϊόντων, αποτέλεσαν ρυθμίσεις που στόχευαν στη μείωση των δημοσίων δαπανών για την υγεία. Ωστόσο, και επηρέασαν και τη ζήτηση ιατρικών υλικών τεχνολογίας. Όσον αφορά τα με γέθη, η ε γ χώρια αγορά ιατροτεχνολογικών προϊόντων αναπτυσσόταν με υψηλούς ρυθμούς την περίοδο 1995-2009, με μέσο ετήσιο ρυθμό ανόδου 12%. Έκτοτε, παρουσιάζει έντονη υποχώρηση, καθώς το 2010 η αξία μειώθηκε κατά 24% και το 2011 κατά 27%. Η πτωτική πορεία συνεχίστηκε και το 2012 με ποσοσ τό της τάξης του 16%. Η μείωση α υ τ ή ή τ α ν σ υ ν έ π ε ι α σ υ νδ υ α σ μ ο ύ των μέτρων από πλευράς δημοσ ίου το μ έα π ο υ α να φ έ ρ θ η κα ν. Μ ε ίω σ η επίσης καταγράφεται και στη ζήτηση των προϊόντων από τον ιδιωτικό τομέα (κλινικές, κλπ), καθώς η γενικότερη οικονομική κρίση έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της προσέλευσης ασθενών για νοσηλεία στην πλειονότητα των ιδιωτικών κλινικών και τη στροφή τους προς τα δημόσια νοση-

λευτικά ιδρύματα. Ο δημόσιος τομέας απορροφά το μεγαλύτερο ποσοστό (70% τα τελευταία χρόνια) της συνολικής αξίας της εγχώριας αγοράς. Το μεγαλύτερο μερίδιο (στη συνολική αξία) αποσπά η κατηγορία των In Vitro διαγνωστικών αντιδραστηρίων και αναλυτών (εκτιμώμενο ποσοστό 24% το 2012) και ακολουθεί η κατηγορία του αναλώσιμου υγειονομικού υλικού (14%). Για ορισμένες κατηγορίες προϊόντων η ζήτηση προέρχεται άμεσα από τους τελικούς χρήστες - καταναλωτές. Η κατηγορία αυτή καλύπτει σχετικά μικρό μερίδιο στη συνολική ζήτηση το οποίο όμως τα τελευταία χρόνια αυξάνεται και αφορά κυρίως διάφορα συνταγογραφούμενα ή μη είδη (θεραπευτικές συσκευές, βοηθητικά ακοής, είδη για άτομα με ειδικές ανάγκες κλπ.).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού δείγματος 120 εταιρειών του κλάδου προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού μειώθηκε 21% το 2011.

Τα ίδια κεφάλαια κατέγραψαν δραστική μείωση 41%. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις αυξήθηκαν 6% εν αντιθέσει με τις βραχυπρόθεσμες που μειώθηκαν 20%. Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων μειώθηκαν 20% το 2011. Ανάλογη πτώση κατέγραψαν και τα συνολικά μικτά κέρδη (20%). Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των χρηματοοικονομικών δαπανών είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση αρνητικού λειτουργικού αποτελέσματος το 2011. Τα παραπάνω σε συνδυασμό και με την αύξηση των μη λειτουργικών εξόδων οδήγησαν τελικά σ τη δρασ τική επιδείνωση του ζημιογόνου αποτελέσματος. Τα κέρδη EBITDA μειώθηκαν κατά 40% το ίδιο έτος. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι, η σημαντική επιδείνωση των αποτελεσμάτων και η υποχώρησ η των ιδίων κεφαλαίων των ε ταιρειών οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στο γεγονός ότι το ελληνικό δημόσιο αποπλήρωσε μέρος των οφειλών των νοσοκομείων με ομόλογα, τα οποία (σ το πλαίσ ιο τ ης α ναδιά ταξ ης του δημοσίου χρέους) συμπεριλήφθηκαν σ τα υπό αν ταλ λαγή ομόλογα (“κούρεμα ομολόγων”).

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

ABBOTT LABORATORIES (Ελλάς) ABEE

192.383.156

320

JOHNSON & JOHNSON ΕΛΛΑΣ Α.Ε.Β.Ε.

163.874.163

350

ROCHE DIAGNOSTICS (HELLAS) A.E.

65.219.520

165

ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ ΑΝ. Α.Ε.

42.614.428

230

SIEMENS ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ ΑΒΕΕ

33.288.440

64

Μεγέθη σε ευρώ

MEDTRONIC HELLAS ΑΕΕ MEDIPRIME ΑΕ

28.184.789 (1-5-2011/30-4-2012)

26.602.120

Corp orate Rep or t 2013

Abbott Diagnostics Depuy International, GMED, Ethicon Roche Diagnostics Gmbh, Sysmex Corporation Coloplast Α/S, Amoena GMBH, Covidien Siemens Healthcare Diagnostics

71

Medtronic

50

Frecenious Medical Care

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης 64

Εμπορικά σήματα

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Η επιλογή κατάλληλων προμηθευτών αποτελεί θέμα στρατηγικής σημασίας για τις εταιρείες ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Αξιόλογος αριθμός επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο αφορά θυγατρικές καταξιωμένων διεθνών οίκων παραγωγής ιατροτεχνολογικών προϊόντων που επενδύουν συνεχώς σε έρευνα και ανάπτυξη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, οι εταιρείες αυτές να διαθέτουν σημαντικό πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού. Σε γενικές γραμμές, η διαπραγματευτική δύναμη μιας εταιρείας του κλάδου απέναντι στους προμηθευτές της είναι σχετικά χαμηλή και συνδέεται άμεσα με το ύψος των παραγγελιών που πραγματοποιεί.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν

Υπάρχουν δυο κατηγορίες αγοραστών ιατροτεχνολογικών προϊόντων. Στην πρώτη κατηγορία είναι οι έμποροι οι οποίοι απευθύνονται στους τελικούς καταναλωτές, ενώ στη δεύτερη είναι οι κλινικές, τα θεραπευτήρια και τα διαγνωστικά κέντρα τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα, καθώς και τα φαρμακεία για κάποιες κατηγορίες προϊόντων. Τα δημόσια νοσοκομεία απορροφούν το μεγαλύτερο ποσοστό των πωλήσεων του κλάδου και κατά συνέπεια διαθέτουν σημαντική δύναμη. Οι αγορές συνήθως γίνονται μέσω διαγωνισμών και βασικό κριτήριο επιλογής ενός προϊόντος αποτελεί η τιμή του. Επιπλέον, άλλα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη είναι: τα κλινικά αποτελέσματα, τα τεχνικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, το επίπεδο εξυπηρέτησης του προμηθευτή κ.α. Η διαπραγματευτική δύναμη των υπολοίπων αγοραστών απέναντι στις επιχειρήσεις του κλάδου εξαρτάται από το ύψος των παραγγελιών που πραγματοποιούν,

αλλά και το είδος των προϊόντων που αγοράζουν.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Δεν υπάρχουν ουσιαστικά εμπόδια για την είσοδο νέων επιχειρήσεων στον κλάδο των ιατροτεχνολογικών προϊόντων από την πλευρά του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου. Ωστόσο, μια νεοεισερχόμενη εταιρεία πρέπει να λάβει υπόψη το γεγονός ότι η δραστηριοποίηση στη συγκεκριμένη αγορά απαιτεί σημαντική επένδυση, κυρίως για κεφάλαιο κίνησης -λόγω των μεγάλων καθυστερήσεων πληρωμών των νοσοκομείων- αλλά και για την ανάπτυξη δικτύου διανομής, την προώθηση των προϊόντων κλπ. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στην αγορά δραστηριοποιείται ήδη μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων με μακροχρόνιες σχέσεις συνεργασίας με νοσηλευτικά ιδρύματα, κέντρα υγείας, κ.λπ.



 Corp orate Rep or t 2013

65

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων συνεισφέρει το 16% του αεπ της χώρας, απασχολεί έναν στους 5 εργαζόμενους και δημιουργεί 34 δισ. ευρώ ζήτηση στην οικονομία. Στο πλαίσιο αυτό κυρίαρχη είναι η θέση των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, για τις οποίες φέτος αναμένεται μια καλύτερη χρονιά, αφού οι αφίξεις αλλοδαπών αυξάνονται 10% και προβλέπεται να ξεπεράσουν τα 17 εκατ. Αναπληρώνουν έτσι, ως ένα βαθμό, τις απώλειες από τον εσωτερικό τουρισμό λόγω της ύφεσης και της ανόδου της τιμής των καυσίμων. Βασικός παράγοντας ενίσχυσης της ελκυστικότητας του τουριστικού προϊόντος ήταν οι χαμηλότερες τιμές που προσέφεραν οι ξενοδόχοι, ωστόσο για το 2014 οι τιμές προβλέπονται καλύτερες.

Ανακαμψη

επι θυρας ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο ξενοδοχειακός κλάδος αποτε λεί τον κεν τρικό πυρήνα του ε λ ληνικού τουρισμού, τομέας ιδιαίτερα σημαν τικός για την οικονομία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου, το 2012 λειτούργησαν στη χώρα 9.670 ξε νοδοχειακέ ς μονάδε ς έ ναν τι 7.936 μονάδων το 2000 (αύξηση 22%). Οι περισσότερες είναι δύο ασ τέρων (2*), 4.234 ή 44% του συνόλου. Το σύνολο των ξενοδοχειακών κλινών της χώρας αυξήθηκε 1% το 2012 στις 771 χιλ. Μεγαλύτερη ήταν η άνοδος σ τα ξενοδοχεία 5 ασ τέρων, 5% στις 114 χιλ. ή 15% των συνολικών. Στην κατηγορία αυτή προστέθηκαν 18 νέες μονάδες το 2012 ενώ υποχωρεί ελαφρά η κατηγορία των 2 αστέρων. Σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή τους, στην Κρήτη είναι καταγεγραμμένες 163 χιλ. κλίνες (μερίδιο 21%) και ακολουθούν τα Δωδεκάνησα με 140 χιλ. (18%). Η Κρήτη συγκεντρώνει τις περισσότερες κλίνες πέντε αστέρων, 31% στο σύνολο των κλινών 5*. Τα Δωδεκάνησα συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο αριθμό κλινών τεσσάρων αστέρων, 29% του αντίστοιχου συνόλου.

ΤΑΣΕΙΣ Σε περιβάλλον έντονου ανταγωνισμού λειτουργούν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, δεδομένης και της πληθώρας καταλυμάτων που λειτουργούν στην Ελλάδα, αλλά και στις 66

Corp orate Rep or t 2013

άλλες μεσογειακές χώρες. Αρκετές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις προσπαθούν να αυξήσουν τα έσοδά τους μέσω της σ υνε χούς βε λτίωσης της ποιότητας των παρε χόμενων υπηρεσιών. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση οξύνει ακόμη περισσότερο τον ανταγωνισμό, τη σ τιγμή που η μείωση του εσωτερικού τουρισμού είναι καταφανής. Η ένταση του ανταγωνισμού είναι ακόμη και τοπικού χαρακτήρα, αποτέλεσμα της συγκέντρωσης πολλών κλινών σε συγκεκριμένες-κυρίως τουρισ τικές- περιοχές της χώρας. Πέραν του εγχώριου ανταγωνισμού βέβαια, υπάρχει οξύς ανταγωνισμός από γειτονικές χώρες με παρόμοιες κλιματικές συνθήκες αλλά με πιο ανταγωνιστικές τιμές. Το μέγεθος της τουριστικής κίνησης της χώρας είναι ο βασικός παράγοντας της ζήτησης για ξενοδοχειακές υπηρεσίες. Ιδιαίτερη σημασία έ χει ο εισερχόμενος τουρισμός, κυριότεροι πελάτες των ελληνικών ξενοδοχείων είναι οι αλ λοδαποί τουρίσ τε ς με 78% των συνολικών διανυκτερεύσεων το 2011. Το 2012 αφίχθησαν στη χώρα μας 15,5 εκατ. τουρίστες, 5,5% λιγότεροι έναντι του 2011 οπότε οι αφίξεις αυξήθηκαν 9,5%. Για φέτος οι αφίξεις αναμένεται να ξεπεράσουν τα 17 εκατ. καθώς αναστράφηκε η δυσμενής εικόνα της χώρας στο εξωτερικό και ειδικότερα η αβεβαιότητα για την παραμονή της στο ευρώ.

Κυριότε ρε ς χώρε ς προέ λευσ ης των τ ο υ ρ ι σ τ ώ ν ε ί ν α ι η Γε ρ μ α ν ί α ( 2 ,1 εκατ. αφίξεις το 2012) και η Βρετανία (1,9 εκατ.), αποσπών τας από κοινού μ ε ρίδι ο 26% τ ω ν σ υ νολι κώ ν α φί ξεων. Οι χώρε ς της Ε.Ε. κάλυψαν το 63%. Αναφορικά με την εξέλιξη των τουρισ τικών εσόδων, την άνοδο κατά 9,3% το 2011 ακολούθησε μείωση 4,6% το 2012 σ τα 10 δισ. ευρώ ενώ φέτος αναμένεται να ξεπεράσουν τα 11 δισ. Όσον αφορά το μέγεθος αγοράς, τα σ υνολικά έσοδα των επιχειρήσ εων εκμετάλλευσης ξενοδοχείων Πολυτελείας, Α΄ και Β' κατηγορίας αυξήθηκαν 9% το 2011, έπειτα από μια διετία συνεχούς μείωσης (2010: -4,4%, 2009: -13,1%). Οι διεθνείς συνθήκες ε υ νό η σ α ν τ ην ε ι σ ρ ο ή α λ λ ο δ α π ώ ν τουριστών στη χώρα μας το 2011. Κατά κατηγορία ξενοδοχείων, το μέγεθος αγοράς των επιχειρήσεων που εκμε ταλ λεύον ται ξε νοδοχεία Πολυ τε λείας αυξήθηκε 10% το 2011. Στα ίδια ε πίπ εδ α διαμο ρφ ώ θ ηκε και η αύξηση σ τα έσοδα των ξενοδοχείων Α΄ κατηγορίας (10%), ενώ η αύξηση σ τα ξε νοδοχεία Β΄ κατηγορίας ήταν χαμηλότερη (3%). Τα ξενοδοχεία Α' κατηγορίας αποσπούν το μεγαλύτερο μερίδιο στη συνολική αξία της ξενο-

δοχειακής αγοράς, με 45% και ακο λουθούν τα ξενοδοχεία Πολυτελείας με 35% και τα Β' τάξης με 20%. Αν τ α γ ω ν ι σ μ ό ς κα ι υ π ο κα τ ά σ τ α σ η των υπηρεσιών που παρέ χει ένα ξενοδοχείο μπορεί να προέλθει, ως ένα βαθμό, από τον χώρο των ενοικιαζόμενων δωματίων και των κάμπιν γκ. Ωστόσο, οι προδιαγραφές λειτουργίας είναι αρκετά διαφορετικές και δεν συγκρίνεται το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχει ένα ενοικιαζόμενο δωμάτιο με τις υπηρεσίες ενός σύγχρονου ξενοδοχείου. Παρόλα αυτά, η διαφορά τιμών είναι παράγοντας που αξιολογείται από τους τουρίσ τες. Σε μικρότερο βαθμό, οι κρουαζιέρες και το yachting μπορούν να θεωρηθούν “ανταγωνιστές” των ξενοδοχείων.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τους ομαδοποιημένους ισολογισμούς των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων, των δύο κορυφαίων κατηγοριών προκύπτουν τα εξής:

Ξ ενοδοχεια Π ολυτελειας το σύνολο του ενεργητικού μειώθηκε 2,7% το 2011, το δε ύψος των ιδίων κεφαλαίων κατά 3,4%.

Οι συνολικές πωλήσεις αυξήθηκαν 10%, ενώ η συγκράτηση του κόστους επέφερε εντυπωσιακή βελτίωση στα μικτά κέρδη. Παρόλα αυτά, τα λοιπά λειτουργικά έξοδα παραμένουν υψηλά, οδηγώντας σε αρνητικό λειτουργικό αποτέλεσμα και τα δύο έτη. Επιπρόσθετα, τα αυξημένα μη λειτουργικά έξοδα είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση (κατά 45%) των ζημιών το 2011.

Ξ ενοδοχεια Α ΄ κατ η γ ο ρ ιας Το σύνολο του ενεργητικού δεν παρουσίασε αξιόλογη μεταβολή το 2011, ενώ περιορισμένη ήταν η αύξηση στα ίδια κεφάλαια (1,2% ). Οι πωλήσεις αυξήθηκαν 15%, το μικτό κέρδος αυξήθηκε σημαντικά, 71%, με αποτέλεσμα τη μείωση των ζημιών.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Στους προμηθευτές των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων περιλαμβάνονται επιχειρήσεις εμπορίας ξενοδοχειακού εξοπλισμού και εταιρείες εμπορίας τροφίμων και ποτών. Λόγω του μεγάλου αριθμού προμηθευτών, η διαπραγματευτική δύναμή τους είναι συνήθως περιορισμένη απέναντι σε μια ξενοδοχειακή εταιρεία,

Κορυφαίοι Όμιλοι Ξενοδοχεία GRECOTEL

ΟΜΙΛΟΣ ΜΗΤΣΗ

ATLANTICA HOTELS ALDEMAR HOTELS ΟΜΙΛΟΣ ΜΑΝΤΩΝΑΝΑΚΗ - HELIOS HOTELS ASTIR PALACE VOULIAGMENI A.Ξ.Ε.

Κλίνες

Creta Palace, El Greco, Club Marine Palace, Amirandes, Rhodos Royal, Corfu Imperial, Daphnila Bay Thalasso, Eva Palace, Pella Beach, Lakopetra Beach, Olympia Oassis, Olympia Riviera Thalasso, Mandola Rosa, Ilia Palms, Kos Imperial Thalasso, Royal Park, Mykonos Blu, Cape Sounio, Plaza Spa Apartments, Marine Palace Suites, Olympia Riviera Resort.

Sofitel Athens Airport, Blue Domes, Family Village, Norida Beach, Ramira Beach, Summer Palace, Galini, Faliraki Beach, Grand Hotel Rhodos, La Vita, Lindos Memories, Petit Palais, Rhodos Village, Rhodos Maris, Grand Serai, Laguna Resort & Spa, Rinela Beach, Serita Beach, Roda Beach, Alila Resort & Spa. Club Aegean Blue, Imperial Resort, Princess, Sensatori Resort, Caldera Beach, Caldera Creta Paradise, Caldera Village, Aegean Park, Caldera Bay, Caldera Villas Chania, Grand Mediterraneo Resort & Spa, Club Porto Bello Beach, Porto Bello Royal, Holiday Village Rhodes by Atlantica, Club Marmari Beach.

Royal Mare, Knossos Royal, Royal Villas, Cretan Village, Paradise Mare, Paradise Village, Olympian Village, Royal Olympian.

Elounda Beach, Elounda Bay Palace, Grand Resort Lagonissi, Nafplia Palace, Amphitryon Hotel, Kalimera Kriti, Kernos Beach.

10.126

15.000

9.500 5.500 3.300 1.030

Corp orate Rep or t 2013

67

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ιδιαίτερα δε εάν πρόκειται για μεγάλη που πραγματοποιεί σημαντικές αγορές.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Βασ ικοί αγορασ τέ ς σ τον κλάδο των

ξενοδοχειακών επιχειρήσεων είναι οι tour operators του εξωτερικού (για τους αλλοδαπούς τουρίσ τες), καθώς και τα ε λ λην ικά τουρισ τικά – ταξιδιωτικά γραφεία για τους Έλληνες ταξιδιώτες. Ο τουρισ τικός πράκτορας, γνωρίζοντας τις ισχύουσες συνθήκες ενός προορισμού, σε συνδυασμό με τ ις ε ναλ λα κ τ ικέ ς δυ να τότ ητ ε ς π ου προσφέρονται και εκμεταλλευόμενος τ η δι α π ρ α γ μ α τ ε υ τ ική δύ να μ η π ο υ του παρέχει η δυνατότητα των μαζικών αγορών, προ-αγοράζει “κλίνες” ε π ι τ υ γ χά ν ο ν τ α ς έ τ σ ι χα μ η λ ό τ ε ρ ε ς τιμές. Πέραν των μεμονωμένων τουριστών–ταξιδιωτών, οι οποίοι πλέον και μ έσ ω του διαδικ τύου “αγο ρά ζουν” ξενοδοχειακές υπηρεσίες, μια ακόμη κατηγορία αγοραστών για τον κλάδο περιλαμβάνει συλλόγους, συνδέσμους, αθλητικές ομοσπονδίες και σωματεία, οργανωτές συνεδρίων και κοινωνικών εκδηλώσεων, με τη διαπραγματευτική δύναμη των τελευταί-

ων να είναι σαφώς ισ χυρότερη από αυτή των μεμονωμένων ταξιδιωτών.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Η είσοδος μιας νέας επιχείρησης στον ξενοδοχειακό κλάδο από τεχνοοικονομικής πλευράς συναντά αρκετά εμπόδια τόσο οικονομικά όσο και νομικά (άδειες κλπ.). Η ανέγερση και η λειτουργία ενός ξενοδοχείου απαιτ ε ί σ η μ α ν τ ι κέ ς ε π ε νδ ύ σ ε ι ς. Α π α ι τείται ο λεπτομερής σ χεδιασμός ως προς τη σκοπιμότητα και τη βιωσιμότητα της επένδυσης, η εξεύρεση των απαιτούμενων κεφαλαίων, η επιλογή της σωστής τοποθεσίας, η διαφήμιση κυρίως στο εξωτερικό. Επίσης, σημαν τικό μέρος μιας επέ νδυσης αφορά το “κόσ τος της γης”, το οποίο σ τις τουρισ τ ικά α νε πτυγμέ νε ς π ε ριοχέ ς της χώρας αλλά και εντός των μεγάλων ασ τικών κέ ν τ ρων είναι αρκε τά υψηλό.



 68

Corp orate Rep or t 2013

ΣΟΥΠΕΡ

ΜΑΡΚΕ Τ

Δυναμικός κλάδος, με μεγάλες αλυσίδες και ομίλους αγορών με ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη έναντι των προμηθευτών, με 4 ομίλους να αποσπούν σχεδόν τη μισή αγορά, οι επιχειρήσεις super markets αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις των μειωμένων εισοδημάτων των καταναλωτών. Ο ανταγωνισμός εντείνεται σε όλα τα επίπεδα και οι επιχειρήσεις του κλάδου με ευέλικτη τιμολογιακή πολιτική, με ανάπτυξη περισσότερων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, μείωση του λειτουργικού κόστους και επέκταση ή και εξορθολογισμό του δικτύου καταστημάτων τους στοχεύουν στην ισχυροποίηση ή ακόμη και τη διατήρηση των μεριδίων τους στην αγορά.

Δυναμικος κλαδος

σε εποχη λιτοτητας ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των super markets και cash & carry είναι ένας από τους δυναμικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, ο οποίος περιλαμβάνει πλήθος επιχειρήσεων σε όλη την Ελλάδα. Η τελευταία τριετία, 2010-2012, σηματοδότησε σημαντικές αλλαγές στη δομή του, όπως η αποχώρηση της γερμανικής Aldi από την Ελλάδα, η εξαγορά της Dia Hellas από τον όμιλο Carrefour-Μαρινόπουλος, το κλείσιμο της αλυσίδας Ατλάντικ και η σταδιακή απορρόφηση του δικτύου καταστημάτων της από άλλες μεγάλες αλυσίδες του χώρου, καθώς και η αποχώρηση από την Ελλάδα (το 2012) της γαλλικής Carrefour και η πώληση του μεριδίου της στον όμιλο Μαρινόπουλου.

ΤΑΣΕΙΣ Η δραστηριοποίηση πολλών επιχειρήσεων, η λειτουργία πληθώρας καταστημάτων, αλλά και η συμπίεση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών οδηγεί τις επιχειρήσεις σε οξύ ανταγωνισμό τιμών. Στο πλαίσιο αυτό, οι εταιρείες του κλάδου προσπαθούν να ισχυροποιήσουν ή ακόμη και να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά υιοθετώντας συγκεκριμένες

στρατηγικές και ενέργειες. Με τις εξαγορές και συγχωνεύσεις, καθώς και με franchising μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου επεκτείνονται γεωγραφικά αυξάνοντας τα σημεία πώλησής τους. Επιπλέον, οι εταιρείες προσφέρουν συνεχώς περισσότερους κωδικούς προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, προκειμένου να ανταποκριθούν στα μειωμένα εισοδήματα των καταναλωτών αλλά και να ενισχύσουν το brand της αλυσίδας. Επίσης, η μείωση του λειτουργικού κόστους, η επέκταση ή και ο εξορθολογισμός του δικτύου καταστημάτων αποτελούν στρατηγικές τους κινήσεις, προκειμένου να ισχυροποιήσουν ή ακόμη και να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά. Οι μικρότερες και οι μεμονωμένες επιχειρήσεις στην πλειοψηφία τους είναι ενταγμένες σε ομίλους κοινών αγορών, μέσω των οποίων επιδιώκεται η εξασφάλιση καλύτερων τιμών και ευνοϊκότερων όρων συναλλαγής με τους προμηθευτές. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών οδηγεί σε προσεγμένες αγορές και στην αναζήτηση του βέλτιστου συνδυασμού μεταξύ κόστους και αξίας. Σύμφωνα με έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η μέση μηνιαία δαπάνη των νοικοκυριών για τα προϊόντα των S/M διαμορφώθηCorp orate Rep or t 2013

69

ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕ Τ

κε σε 323 ευρώ το 2012, μειωμένη κατά 3,4% σε σχέση με το 2011 και κατά 7,1% έναντι του 2010. Συνολικά στην οικονομία, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το 2011 για πρώτη φορά η συνολική καταναλωτική δαπάνη των νοικοκυριών για τρόφιμα και ποτά (τρέχουσες τιμές) μειώθηκε (κατά 1,3%) και διαμορφώθηκε στα 27,2 δισ. ευρώ. Την περίοδο 2000-2009 η συνολική δαπάνη αυξήθηκε, με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,5%. Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων Super Markets και Cash & Carry (S/M) αυξήθηκαν την περίοδο 19922009 με μέσο ετήσιο ρυθμό 13%. Ωστόσο, η οικονομική ύφεση έχει επηρεάσει αρνητικά και τον κλάδο των S/M. Το 2010 ήταν η πρώτη χρονιά της τελευταίας εικοσαετίας κατά την οποία η αξία της αγοράς S/M παρουσίασε αρνητικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής (-1,4%). Η πτωτική πορεία συνεχίστηκε και τα επόμενα έτη, με υψηλότερο ρυθμό. Το 2011 η αγορά κατέγραψε μείωση 3,5%, ενώ το 2012 εκτιμάται μείωση της τάξης του 5%. Τέσσερις όμιλοι εταιρειών απέσπασαν περίπου το 47% των συνολικών πωλήσεων το 2011.

οι βραχυπρόθεσμες μειώθηκαν 5%. Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του δείγματος κατέγραψαν μικρή αύξηση (1,3%), το δε συνολικό μικτό κέρδος υποχώρησε οριακά (-0,2%). Η αύξηση των λοιπών λειτουργικών εξόδων (5%) σε συνδυασμό με τη μείωση των λοιπών λειτουργικών εσόδων οδήγησαν στη δραστική επιδείνωση του συνολικού λειτουργικού αποτελέσματος, το οποίο ήταν αρνητικό το 2011. Τελικά, το καθαρό αποτέλεσμα (προ φόρου) ήταν ζημιογόνο. Τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 62%. Σημείωση: Τα αρνητικά συγκεν τρω τικά αποτελέσματα των 71 εταιρειών του δε ίγματος ο φε ί λον ται (ως έ να βαθμό) και σ τα οικονομικά αποτ ελέσματα δύο μεγάλων εταιρειών οι οποίες παρουσίασαν σημαντικές ζημιές το 2011. Εάν αυτές εξαιρεθούν, τότε το τε λικό καθαρό αποτέ λεσμα των υπολοίπων 69 εταιρειών καθίσταται κερδοφόρο, μειωμένο ωστόσο κατά 20% σε σχέση με το 2010.

Τα εξειδικευμένα καταστήματα του λιανεμπορίου (π.χ. οπωροπωλεία, κρεοπωλεία) τα οποία έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν καθημερινές ή έκτακτες ανάγκες των καταναλωτών, προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες που μπορεί να θεωρηθεί ότι λειτουργούν ως «υποκατάστατο» των εταιρειών του κλάδου. Το συγκριτικό πλεονέκτημα των S/M έναντι αυτών των καταστημάτων είναι η ποικιλία των προϊόντων καθώς και το διευρυμένο ωράριο λειτουργίας τους.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 71 επιχειρήσεων του κλάδου προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού παρουσίασε μικρή αύξηση 1,2% το 2011, ενώ τα ίδια κεφάλαια μειώθηκαν κατά 19%. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις αυξήθηκαν σημαντικά (65%), ενώ

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

Κατ/ματα

248

Εμπορικά σήματα Εταιρικά: Carrefour, CarrefourΜαρινόπουλος, 5΄Mαρινόπουλος, Carrefour Express Franchise: 5΄Μαρινόπουλος, CarrefourΜαρινόπουλος, Smile Market, OK Anytime, Carrefour Express Εταιρικά: ΑΒ Βασιλόπουλος… και του πουλιού το γάλα! AB City Franchise: ΑΒ Shop & Go, ΑΒ Food Market

ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ1

1.832.940.025

(31.12.2011)

εταιρικά (31.12.2011)

ΑΛΦΑ - ΒΗΤΑ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε.

1.537.544.000

9.070

εταιρικά ομίλου

1.260.864.000

7.500

86

Σκλαβενίτης

702.768.273

4.635

171

Βερόπουλος Spar

702.183.000

5.750

236

Μη διαθέσιμος

4.000

220

Μασούτης Οικονομικά & Ελληνικά, Grand Μασούτης Lidl

ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ Ι. & Σ. Α.Ε.Ε ΒΕΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ Α.Ε.Β.Ε. ΜΑΣΟΥΤΗΣ Δ. ΣΟΥΠΕΡΜΑΡΚΕΤ ΑΕ ΛΙΝΤΛ ΕΛΛΑΣ & ΣΙΑ ΟΕ

11.280

214

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης 1Τον Σεπτέμβριο του 2012 δημοσιεύτηκε η αλλαγή της επωνυμίας της από CARREFOUR - ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. στη σημερινή.

70

Corp orate Rep or t 2013

Οι επιχειρήσεις S/M προμηθεύονται τα προϊόντα τους είτε από χονδρέμπορους, είτε απευθείας από τις βιομηχανίες της εγχώριας αγοράς και του εξωτερικού. Οι μικρότερου μεγέθους επιχειρήσεις που εντάσσονται σε ομίλους κοινών αγορών προμηθεύονται αρκετά προϊόντα μέσω αυτών, δεδομένου ότι οι όμιλοι πραγματοποιούν προνομιακές συμφωνίες με τους προμηθευτές προς όφελος των μελών τους. Οι αλυσίδες S/M καθώς και οι όμιλοι κοινών αγορών πλεονεκτούν έναντι της πλειονότητας των προμηθευτών τους, όσον αφορά τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Ανάλογα με τον όγκο των συναλλαγών που πραγματοποιούν, διαφοροποιείται τόσο η τιμολογιακή πολιτική όσο και η πιστωτική πολιτική των προμηθευτών. Οι σημαντικές πωλήσεις που πραγματοποιούνται μέσω των S/M καθώς και η εκτεταμένη γεωγραφική τους κάλυψη, είναι οι βασικοί παράγοντες που ισχυροποιούν τη διαπραγμα-

τευτική δύναμη των επιχειρήσεων S/M έναντι των προμηθευτών τους.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Τα προϊόν τα που διατίθε ν ται μέσω των S/M απευθύνον ται σε τε λικούς καταναλωτ έ ς, οι ο π οίοι δε ν έ χουν διαπραγματευτική δύναμη. Βεβαίως, λόγω της δραστηριοποίησης πληθώρας επιχε ιρήσ εων, οι καταναλωτ έ ς έ χουν τη δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε κατασ τήματα με διαφορετικές τιμολογιακές πολιτικές και ποικιλία προϊόντων.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Ο ο ξύς α ν τ α γων ισ μ ό ς μ ε τ α ξύ τ ων επιχειρήσεων του κλάδου και η λειτ ο υ ργ ί α π λ η θ ώ ρ α ς κα τ α σ τ η μ ά τ ω ν

S/M σε όλη την Ελλάδα, σε συνδυασμό με την υφισ τάμε νη οικονομική κατάσ ταση της χώρας, δημιουργούν ορισμένους «φραγμούς» σ την είσο δο μιας νέας επιχείρησης - αλυσίδας σ τον κλάδο. Το ισ χυρό brand name των με γάλων κυρίως αλυσ ίδων, το εκτεταμένο δίκτυο πωλήσεων, η διάθεση προϊόντων σε ανταγωνιστικές τιμές κ.ά. δυσχεραίνουν την προσπάθεια μιας νέας επιχείρησης/αλυσίδας να εισέλθει σ τον κλάδο και να αποκτήσει αξιόλογο μερίδιο αγοράς. Τα τ ε λ ευταία έ τ η ο ρισ μ έ νε ς ε ταιρε ίε ς αν τιμετώπισαν οικονομικά προβλήματα με συνέπεια να οδηγηθούν είτε στη διακοπή της λειτουργίας τους ε ίτ ε σ τ η μ ε ίω σ η του α ρι θ μ ού τ ων κατασ τημάτων τους. Επίσ ης, άλ λε ς εταιρείες για να αντιμετωπίσουν τον έν τονο αν ταγωνισμό εντάχθηκαν σε ο μί λο υς κοινών α γο ρ ών, ώ σ τ ε να επιτυγ χάνουν καλύτ ε ρε ς τ ιμέ ς από τους προμηθευτές.



 Corp orate Rep or t 2013

71

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ & Η Λ Ε Κ Τ Ρ Ο Ν Ι Κ Ω Ν Ο Ι Κ Ι Α Κ Ω Ν Σ Υ Σ Κ Ε ΥΩ Ν

Λίγοι κλάδοι υπέστησαν τόσο έντονες τις επιπτώσεις της κρίσης όσο το εμπόριο κάθε είδους ηλεκτρονικών συσκευών, gadgets και οικιακών συσκευών, με τις πωλήσεις να υποχωρούν 10%-15% ετησίως την τελευταία τετραετία. Σε συνθήκες ήδη έντονου ανταγωνισμού, που εντείνει η δυσμενής οικονομική συγκυρία, παράγοντες του κλάδου εκτιμούν ότι το μέγεθος της εγχώριας αγοράς συσκευών είναι μικρό για να συντηρήσει μεγάλο πλήθος αλυσίδων λιανικού εμπορίου.

Υποχωρει

λογω υφεσης ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Το λιανικό εμπόριο ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών οικιακών σ υσ κευών αποτ ε λε ί μία αγορά με υψηλό βαθμό συγκέν τρωσης, καθώς μεγάλο μέρος της ε λέγ χεται από μικρό αριθμό εταιρειών εκμετάλλευσης αλυσίδων καταστημάτων, από τις οποίες και μεγάλες πολυεθνικές, αλλά και καταστημάτων ενταγμένων σε αλυσίδες που διαχειρίζονται συνεταιρισμοί ή αγοραστικοί όμιλοι. Οι τελευταίοι αποτελούνται από μεμονωμένες επιχειρήσεις-μέλη, δραστηριοποιούνται προμηθεύοντας χονδρικώς τα μέλη τους και ακολουθών τας μια ε ν ιαία πολιτική διαφήμισης και προώθησης. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια στο εμπόριο των ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών δρασ τηριοποιούνται και εταιρείες σούπερ μάρκετ, κυρίως μέσω των μεγαλύτερων καταστημάτων τους (υπέρ μάρκετ), καθώς και καταστήματα cash & carry και μεγάλα καταστήματα λιανικού εμπορίου (π.χ. Carrefour, Praktiker, κτλ).

ΤΑΣΕΙΣ Ο κλάδος υφίσταται της επιπτώσεις της ύφεσης, η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών τους οδηγεί είτε στην επιλογή φθηνότερων συσκευών, είτε στην ανα72

Corp orate Rep or t 2013

βολή (ή και ακύρωση) της αγοράς. Η παροχή πιστωτικών διευκολύνσεων και εκπτώσεων ή προσφορών από τις αλυσίδες του κλάδου, αποσκοπεί στην αντιστροφή του αρνητικού κλίματος. Η ζήτηση επηρεάζεται δυσμενώς και από την κρίση της οικοδομής, η κάθετη πτώση της κατασκευής νέων κατοικιών συνεπάγεται και χαμηλότερη ζήτηση για τα προϊόντα του κλάδου. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι νέες παροχές ρεύματος σε κατοικίες μειώνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 18% τα τελευταία 4 χρόνια. Από την άλλη πλευρά, η εμφάνιση νέων τεχνολογιών που ενσωματώνουν οι σύγχρονες συσκευές συμβάλλει στη δημιουργία ζήτησης Ο αν ταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου έ χει ε ν ταθεί τα τε λευταία έτη, εξαιτίας και της πτώσης της ζήτησης λόγω της παρατεταμένης ύφεσης. Οι συνθήκες της αγοράς έχουν επιφέρει συμπίεση του περιθωρίου κέρδους, ενώ ο ανταγωνισμός εστιάζεται τόσο στις τιμές, όσο και σ την πολιτική των προσφορών, διευκολύνσεων και άτοκων δόσεων, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ένταση του ανταγωνισ τικού κλίματος. Επιπλέον, η επιθετική πο λιτική που εφάρμοσαν τα προηγούμενα έτη κάποιοι από τους «σ τρατηγικούς παίκτε ς», η οποία εκδηλώθηκε και με τη μορφή συγχωνεύσεων ή εξαγορών, συντέλεσε στην

περαιτέρω συρρίκνωση του αριθμού των αλυσ ίδων και την αύξησ η του βαθμού συγκέντρωσης της αγοράς. Η αγορά ακολούθησ ε ανο δική πο ρεία την περίοδο 2000 –2008 με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 5,2%. Ωστόσο την τελευταία τετραετία (2009-2012) η αγορά κατ έ γραψε πτώ σ η, με μέσο ε τήσ ιο ρυθμό με ταξύ 10%-15%, έ χον τας υποσ τεί πλήγμα από το γενικότερο κλίμα ύφεσης που κυριαρχεί. Πράγματι οι δυσμενείς συνέπειε ς της κρίσης (μείωση εισοδήματος με γάλου αριθμού νοικοκυριών και α υ ξ η μ έ ν η α β ε β αι ότ ητ α), α λ λά και η έ λ λ ε ιψ η ρευσ τότ ητα ς γε ν ικά, έ π λ η ξ α ν κα ί ρι α το ε γ χώριο λια -

νεμπόριο και ιδιαίτε ρα το εμπόριο τ ων ηλ ε κ τ ρικών - ηλ ε κ τ ρ ον ικών οι κιακών συσκευών. Το 2012 η γενική πτώση της ζήτησης συνε χίσθηκε, με π ρό σ καιρη αναζ ω ογόνησ η απ ό τ ις πωλήσεις ψηφιακών δεκτών τηλεό ρασης και ηλεκτρικών θερμαν τικών σωμάτων, λόγω έκτακτων συνθηκών (μετάβαση σε ψηφιακό σήμα αφενός και αύξηση τιμών πετρελαίου αφετέρου). Στο σύνολο της αγοράς, η κατανομή αφορούσε κυρίως ηλεκτρο νικές συσκευές και μεγάλες οικιακές σ υ σ κε υ έ ς («λ ε υ κέ ς» σ υ σ κε υ έ ς και κλιματιστικά), ενώ μικρότερη ήταν η συμμετοχή των μικροσυσκευών, των προϊόντων πληροφορικής και φωτογραφικών ειδών. Σε αυτά τα πλαίσια σημειώνονται ανακατατάξεις μεταξύ των «παικτών» στην αγορά και διαδικασία εξορθολογισμού των δικτύων καταστημάτων (τόσο των εταιρικών όσο και των αγορασ τικών ομίλων), ενώ κάποιες αλυσίδες αναγκάσ τηκαν να διακόψουν τη λειτουργία τους τα τελευταία χρόνια. Στον τομέα της λιαν ικής πώλησ ης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών, ως “υποκατάσ ταση” των παρε χομέ νων υπηρεσ ιών από τις εξειδικευμένες επιχειρήσεις του κ λάδ ου, θ ε ω ρε ίται κ υ ρίω ς η

ανάπτυξη αντίστοιχων δραστηριοτήτων από πλευράς αλυσ ίδων σούπερ μάρκετ/πολυκαταστημάτων.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τον ομαδοποιημένο ισολογισμό 14 εταιρειών εκμετάλ λευσης αλυσ ίδων κατασ τημάτων, διαπισ τώνονται τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των επιχε ιρήσ εων του δ ε ίγματο ς μ ε ιώ θ η κε κατά 13%. Όλα τα συσ τατικά του στοιχεία μειώθηκαν με διψήφιο ποσοστό. Τα ίδια κεφάλαια κατέγραψαν πτώση 29%, ενώ μειωμένε ς ήταν και οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις, σχεδόν κατά 9%. Αντίθετα, οι «Μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις & Προβλέψεις» αυξήθηκαν κατά 24%. Οι συνολικέ ς πωλήσεις και τα μικ τ ά κέ ρ δ η τ ω ν ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ω ν τ ο υ δ ε ίγ μ α το ς υ π οχώ ρη σ α ν μ ε έ ν τονο ρυθμό, κατά 15% και 17% αντίσ τοιχα. Το λειτουργικό αποτέλεσμα παρέμεινε αρνητικό και σ τις δύο χρήσεις (λόγω κυρίως των υψηλών λειτουργικών εξόδων). Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο το 2010 και 2011, ενώ οι ζημίες αυξήθηκαν κατά

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Καταστήματα

Εμπορικά σήματα

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ DIXONS SOUTH - EAST EUROPE A.E.B.E. MEDIA MARKT/SATURN* (ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ) ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΑΕΕ

328.090.546 254.230.674 116.996.881

96 13 45

(ΚΩΤΣΟΒΟΛΟΣ, ELECTROWORLD) MEDIA MARKT, SATURN ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ

ΑΓΟΡΑΣΤΙΚΟΙ ΟΜΙΛΟΙ ELECTRONET AE MEGA ELECTRICS AEBE ΣΕΗΟΣ ALMA ELECTRIC

74.336.113 35.779.831 ΜΔ ΜΔ

73 103 96 75

ELECTRONET MEGA ELECTRICS ΣΕΗΟΣ ALMA ELECTRIC

* Περιλαμβάνει εταιρείες που διαχειρίζονταν 9 καταστήματα MEDIA MARKT και 4 καταστήματα SATURN το 2011. Στην παρούσα φάση δεν λειτουργούν πλέον καταστήματα SATURN. Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της μελέτης

Corp orate Rep or t 2013

73

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ & Η Λ Ε Κ Τ Ρ Ο Ν Ι Κ Ω Ν Ο Ι Κ Ι Α Κ Ω Ν Σ Υ Σ Κ Ε ΥΩ Ν 11% το 2011. Τέλος τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 9,4%. Από τις εταιρείες του δείγματος μόνο μία ήταν κερδοφόρα το 2011, έναντι 4 το 2010.

Δ ια π ραγματευτικ η Δ υναμ η Προμ η θ ευτ ω ν Προμηθευτέ ς του κλάδου των αλυσίδων λιανικής πώλησης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών είναι κυρίως οι μεγάλοι διεθνείς κατασκευαστές και (ενίοτε) οι τοπικοί αντιπρόσωποι - εισαγωγείς. Η διαπραγματευτική δύναμη των αλυσίδων εμπορίου έναντι των προμηθευτών ποικίλει ανάλογα με το μέγεθός τους και το μερίδιο που έχουν στην αγορά. Στην περίπτωση των αγοραστικών ομίλων, κύριο κριτήριο της διαπραγματευτικής τους ισχύος αποτελεί το εύρος, η οργάνωση και η ομοιογένεια του δικτύου των συνεργαζόμενων καταστημάτων.

Δ ια π ραγματευτικ η Δ υναμ η Α γοραστ ω ν Οι αγοραστές των αλυσίδων λιανικής πώλησης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών (είτε πρόκειται για επιχειρήσεις είτε για αγοραστικούς ομίλους) είναι οι ιδιώτες, οι οποίοι ουσιαστικά δεν διαθέτουν διαπραγματευτική ισ χύ) εκμεταλλευόμενοι ουσιασ τικά μόνο τις δυνατότητες που τους δίνει ο ίδιος ο ανταγωνισμός των αλυσίδων εμπορίας (μέσω ειδικών προσφορών, παροχών ή διευκολύνσεων).

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α νταγ ω νιστ ω ν Το λιανικό εμπόριο ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών ειδών έ χει ήδη δε χτεί τη δ ι ε ί σ δ υ σ η μ ε γ ά λ ω ν π ολ υ ε θ ν ι κώ ν επιχειρήσεων του κλάδου, οι οποίε ς λε ιτουργούν εκ τ ε ταμέ να δίκ τυα



 74

Corp orate Rep or t 2013

καταστημάτων, με εδραιωμένα brand names. Πηγέ ς του κλάδου εκτιμούν ότι το μέγεθος της εγχώριας αγοράς ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών είναι μικρό για να συν τηρήσει με γάλο πλήθος αλυσ ίδων λιανικού εμπορίου. Άλλωστε τα προηγούμενα έτη είχε ήδη σημειωθεί πορεία συγκέντρωσης της αγοράς, ενώ κάποιες από τις παραδοσιακές αλυσίδε ς αναγκάσ τηκαν να διακόψουν τη λειτουργία τους. Πέραν των γνωστών αλυσίδων ή αγοραστικών ομίλων του κλάδου, τυχόν νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις καλούνται να ανταγωνιστούν και τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας (private labels) που έχουν μεγάλες αλυσίδες λιανικής (super market, cash & carry). Συνεπώς, θα πρέπει να επενδύσουν σημαντικά κεφάλαια σε διαφήμιση και προώθηση των προϊόντων τους αν θέλουν να ανταγωνιστούν τους φορείς που ήδη κατέχουν σημαντικά μερίδια αγοράς.

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ

Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν ΤΑ

Σταθερή αξία στη διατροφή των καταναλωτών, το γάλα δεν απειλείται από υποκατάστατα προϊόντα. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός στην αγορά είναι ιδιαίτερα έντονος, με τις μεγάλες επιχειρήσεις να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς και τις μικρότερες να αποσπούν σημαντικά μερίδια στις τοπικές αγορές. Οι προωθητικές ενέργειες, η μείωση των τιμών και τα κίνητρα στο λιανεμπόριο για να εξασφαλίσουν πλεονεκτικότερη θέση για τα προϊόντα τους στα ράφια των καταστημάτων αποτελούν την απάντηση στον στίβο του ανταγωνισμού για τις περισσότερες. Πόσο μάλλον που στην αγορά των super markets διατίθενται και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.

εντονα

ανταγωνιστικη αγορα ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Στον κλάδο των γαλακτοκομικών προϊόντων περιλαμβάνονται ορισμένες από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες ειδών διατροφής της χώρας. Με σύγχρονες εγκαταστάσεις και οργανωμένο δίκτυο πωλήσεων διαθέτουν στην αγορά ποικιλία προϊόντων με γνωστά εμπορικά σήματα, τα οποία υποστηρίζουν με έντονη διαφημιστική προβολή καθώς ο κλάδος χαρακτηρίζεται από συνθήκες έντονου ανταγωνισμού. Αρκετές επιχειρήσεις εμπλουτίζουν την ποικιλία των προϊόντων τους με νέα (π.χ. νέες γεύσεις γιαουρτιών), βελτιώνουν τη συσκευασία τους και εστιάζονται στην αναβάθμιση της ποιότητάς, για να ισχυροποιήσουν ή και να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά. Στον παραγωγικό τομέα δραστηριοποιείται και σημαντικός αριθμός μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες καλύπτουν κυρίως τις τοπικές αγορές. Αρκετές από τις εταιρείες του κλάδου ασχολούνται και με την παραγωγή τυροκομικών και άλλων προϊόντων (π.χ. φυσικοί χυμοί). Ο κλάδος συμπληρώνεται από έναν αξιόλογο αριθμό επιχειρήσεων οι οποίες εισάγουν γαλακτοκομικά προϊόντα και δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο των ειδών διατροφής, ορισμένες από τις οποίες κατέ-

χουν σημαντική θέση στην εγχώρια αγορά γαλακτοκομικών.

ΤΑΣΕΙΣ Τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποτελούν βασικό είδος διατροφής, με υψηλή ζήτηση και σχετικά χαμηλή ελαστικότητα ως προς την τιμή και το διαθέσιμο εισόδημα. Βεβαίως, η τιμή πώλησης είναι παράγοντας που επηρεάζει τις επιλογές των καταναλωτών, ιδίως σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας όπως η τωρινή. Επίσης, η διάθεση ποικιλίας ανταγωνιστικών/υποκατάστατων προϊόντων (π.χ. μαργαρίνες), τα οποία μπορεί να πωλούνται και σε χαμηλότερη τιμή, επηρεάζει τη ζήτηση ορισμένων γαλακτοκομικών προϊόντων. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (π.χ. γεύση, ποιότητα, διάρκεια χρήσης, θρεπτική αξία), ενίοτε δε και η ευκολία πρόσβασης στα σημεία πώλησης, είναι παράγοντες που επιδρούν στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Οι μεγάλου μεγέθους εταιρείες καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της εγχώριας ζήτησης, ενώ ορισμένες από τις μικρότερες αποσπούν αξιόλογα μερίδια στις τοπικές αγορές. Ο έντονος ανταγωνισμός στον κλάδο είναι ιδιαίτερα εμφανής τα τελευταία Corp orate Rep or t 2013

75

ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ Π Ρ Ο Ϊ Ο Ν ΤΑ

έτη, λόγω της οικονομικής συγκυρίας, και ορισμένες επιχειρήσεις είτε μειώνουν τις τιμές τους είτε πραγματοποιούν προωθητικές ενέργειες (οικονομικότερες συσκευασίες, 2+1 δώρο, κ.ά). Επιπλέον, παρέχουν κίνητρα στο λιανεμπόριο για να επεκτείνουν τα δίκτυα πωλήσεών τους ή να εξασφαλίσουν πλεονεκτικότερη θέση για τα προϊόντα τους στα ράφια των καταστημάτων. Η κατανάλωση γάλακτος στην ελληνική αγορά (σε ποσότητα) αυξήθηκε την περίοδο 2000-2009, με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,1%. Ωστόσο, τη διετία 2010-2011 η αγορά παρουσίασε πτωτικές τάσεις στις κατηγορίες του φρέσκου (λευκού) γάλακτος (-1,4% το 2010) και του γάλακτος εβαπορέ (-4%), ενώ αύξηση παρατηρείται στην κατανάλωση γάλακτος υψηλής παστερίωσης (2,7%). Ανάλογες είναι οι τάσεις και το 2011 (φρέσκο:-1,2%, εβαπορέ:-4,5%, υψηλής παστερίωσης:2%). Το φρέσκο παστεριωμένο γάλα κάλυψε το 42% της συνολικής κατανάλωσης γάλακτος το 2011, το υψηλής παστερίωσης το 29%, το συμπυκνωμένο το 26% και το μακράς διαρκείας το υπόλοιπο 3%. Η κατανάλωση γιαουρτιού ακολούθησε φθίνουσα πορεία την τριετία 2009-2011. Το 2010 η αγορά μειώθηκε κατά 2,8%,

πη. Επίσης, με την ευρύτερη έννοια υποκατάστατα μπορούν να θεωρηθούν άλλα συμπληρωματικά προϊόντα διατροφής (π.χ. τυριά, σνακ κ.ά).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ πτώση η οποία συνεχίστηκε και το 2011 με ρυθμό 4% περίπου. Το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης καλύπτεται από τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα, ενώ το ποσοστό της εισαγωγικής διείσδυσης κυμάνθηκε στο 17% περίπου τα τελευταία έτη. Οι εξαγωγές γιαουρτιού καλύπτουν περίπου το 25% της εγχώριας παραγωγής. Το γάλα δεν απειλείται από άλλα υποκατάστατα προϊόντα, καθώς αποτελεί σταθερή αξία στην καθημερινή διατροφή των καταναλωτών. Βεβαίως, ορισμένα προϊόντα μπορούν να υποκατασταθούν με άλλα (π.χ. το φρέσκο γάλα από το γάλα υψηλής παστερίωσης) μετατοπίζοντας έτσι τη ζήτηση από ένα είδος σε κάποιο άλλο. Υποκατάστατα για ορισμένες κατηγορίες γαλακτοκομικών αποτελούν τα αναπληρώματα ή και άλλα τρόφιμα ή ποτά, που έχουν σαν βάση τα φυτικά λί-

Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 17 παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου, διαπιστώνονται τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των εταιρειών του δείγματος μειώθηκε κατά 29% το 2011, τα δε ίδια κεφάλαια υποχώρησαν 12%. Σημαντική μείωση, κατά 27%, κατέγραψαν οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις, ενώ οι βραχυπρόθεσμες αυξήθηκαν 27%. Οι συνολικές πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 8% το 2011, ενώ τα μικτά κέρδη μειώθηκαν κατά 6%, λόγω αύξησης του κόστους. Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με τα υψηλά λειτουργικά έξοδα οδήγησε σε αρνητικό (συνολικό) λειτουργικό αποτέλεσμα τη διετία 2010-2011, με συνέπεια την εμφάνιση ζημιών οι οποίες διευρύνθηκαν κατά 18% το 2011. Τα κέρδη EBITDA μειώθηκαν κατά 12%.

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

FRIESLANDCAMPINA ΕΛΛΑΣ Α.Ε

318.269.434

493

ΔΕΛΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Α.Ε

284.164.000

1.354

ΦΑΓΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΑΛΑΚΤΟΣ Α.Ε

201.046.000

760

ΜΕΒΓΑΛ Α.Ε

185.768.000

1.048

ΟΛΥΜΠΟΣ ΓΑΛΑΚΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΛΑΡΙΣΗΣ ΑΕ

141.641.324

330

Μεγέθη σε ευρώ

76

Corp orate Rep or t 2013

Εμπορικά σήματα NΟΥΝΟΥ Γάλα Εβαπορέ, ΝΟΥΝΟΥ Νέα Γενιά, NΟΥΝΟΥ Family, NΟΥΝΟΥ Calci-plus, NΟΥΝΟΥ Kid, Noulac, ΝΟΥΝΟΥ Gouda, NΟΥΝΟΥ Light, NOYNOY Κρέμα Γάλακτος, ΝΟΥΝΟΥ Telia, ΝΟΥΝΟΥ Classic, NΟΥΝΟΥ Yotopia, Friso, Milner, Fina, Debic, κ.ά. ΔΕΛΤΑ, ΔΕΛΤΑ Mmmilk, ΔΕΛΤΑ Advance, Daily, Daily Active, Milko Regular, Milko Free, Δέλτα Easy, Complet, Δέλτα Αγελάδος, Natural, Δέλτα Vitaline, ΒΛΑΧΑΣ, ΔΕΛΤΑ Bcool, Δέλτα mmilky, κ.ά. ΦΑΓΕ, Φάρμα, Φάγε 10, Φάγε ΑΒΓ, N'Joy, Junior, Yoko Choco Junior, Δροσάτο, Φάγε Total, Φάγε Αγελαδίτσα, Φάγε Silouet, Φάγε Velvet, Φάγε Junior A+D, Φάγε Junior, Nouvelle, Fruyo, κ.ά Μεβγάλ, Μεβγάλ light, Topino, Country, Chocomania, Αριάνι, Μεβγάλ Harmony, Μεβγαλίτο, Frutomania, Μεβγάλ Chef, Μεβγάλ Βορεινό, κ.ά. Όλυμπος, Όλυμπος Επιλεγμένο, Όλυμπος Ζωής, Choco cool, Πνοή,κ.ά.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Βασική πρώτη ύλη των παραγωγικών μονάδων είναι το γάλα, το οποίο προμηθεύονται από κτηνοτροφικές μονάδες καθώς οι περισσότερες δεν έχουν καθετοποιημένη παραγωγή. Τα περιθώρια διαπραγμάτευσης της τιμής πώλησης του γάλακτος από πλευράς κτηνοτρόφων είναι πολύ μικρά, εξαιτίας του κατακερματισμού της κτηνοτροφίας σε πολύ μεγάλο αριθμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Η εγχώρια παραγωγή δεν καλύπτει την εγχώρια ζήτηση, με συνέπεια αρκετές γαλακτοβιομηχανίες να πραγματοποιούν και εισαγωγές γάλακτος κυρίως από την Ευρώπη. Οι παραγωγικές μονάδες χρησιμοποιούν και άλλες βοηθητικές ύλες (π.χ. ζάχαρη, κακάο, αρώματα). Προμηθευτές αυτών των υλών είναι πολυάριθμες επιχειρήσεις, του εσωτερικού και του εξωτερικού. Δεδομένης της

επάρκειας και της διαθεσιμότητας των πηγών προμήθειας, η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών αυτών έναντι των μεγάλων κυρίως γαλακτοβιομηχανιών είναι σχετικά περιορισμένη.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Βασικοί πελάτες των επιχειρήσεων του κλάδου είναι οι αλυσίδες super markets οι οποίες έχουν μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη, που πηγάζει αφενός από τις σημαντικές ποσότητες που προμηθεύονται, αφετέρου από τη δυνατότητα που έχουν στο να συμβάλουν στην αναγνωρισιμότητα ενός προϊόντος. Περαιτέρω, η “δύναμή” τους ενισχύεται καθώς αρκετές αλυσίδες πωλούν και γαλακτοκομικά προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Τα μικρότερα σημεία πώλησης δεν έχουν αξιόλογη διαπραγματευτική δύναμη, λόγω των μικρών παραγγελιών που πραγματοποιούν.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Η είσοδος μιας νέας εταιρείας στον κλάδο δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη, τουλάχιστον για όσες θέλουν να δραστηριοποιηθούν σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Για την επιτυχή εκκίνηση μιας νέας παραγωγικής μονάδας απαιτούνται η προσεκτική επιλογή προμηθευτών της πρώτης ύλης (γάλα), η επένδυση σε εγκαταστάσεις αλλά και η τήρηση των προδιαγραφών και κανόνων υγιεινής. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι στον κλάδο δραστηριοποιούνται εταιρείες με πολύχρονη παρουσία στην αγορά, οργανωμένα και εκτεταμένα δίκτυα διανομής και προϊόντα με καθιερωμένα εμπορικά σήματα. Επιπλέον, διαθέτουν σημαντικά ποσά για τη διαφημιστική υποστήριξη και προώθηση των προϊόντων τους. Ευκολότερη είναι η είσοδος για επιχειρήσεις που εισάγουν γαλακτοκομικά προϊόντα κυρίως για επαγγελματική χρήση.



 Corp orate Rep or t 2013

77

ΧΥΜΟΙ –

Α Ν ΑΨ Υ Κ Τ Ι Κ Α

Ισχυρά εμπορικά σήματα αλλά και έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών χαρακτηρίζουν τον κλάδο χυμών και αναψυκτικών. Με υψηλές διαφημιστικές δαπάνες αλλά και προωθητικές ενέργειες, οι μεγάλοι παίκτεςαντιμετωπίζουν την όξυνση του ανταγωνισμού στην οποία συμβάλλει και η ύφεση με τον περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά από σειρά ετών ανοδικής πορείας, η κατανάλωση χυμών και αναψυκτικών υποχωρεί από το 2009, κάτι που είναι εμφανές στον κύκλο εργασιών των εταιρειών. Σε μια αγορά με έντονη εποχικότητα, η αύξηση της τουριστικής κίνησης φέτος μπορεί να αποτελέσει ενισχυτικό παράγοντα αφού η ζήτηση καλύπτεται ουσιαστικά από την εγχώρια παραγωγή.

ΑνταγωνισμΟς

ισχυρΩν ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των χυμών και αναψυκτικών στη χώρα μας αποτελείται από λίγες μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις, ορισμένες από τις οποίες είναι θυγατρικές πολυεθνικών ομίλων, με πολύχρονη παρουσία στην αγορά και πλειοψηφικό μερίδιο σε αυτή. Μέσω του οργανωμένου δικτύου διανομής τους καλύπτουν την ελληνική επικράτεια, στηριζόμενες σε τοπικούς αντιπροσώπους, χονδρεμπόρους και αλυσίδες super-markets. Επίσης, δραστηριοποιούνται και μικρομεσαίου κυρίως μεγέθους επιχειρήσεις, ορισμένες εκ των οποίων έχουν επεκτείνει το δίκτυο πωλήσεών τους σε αρκετές γεωγραφικές περιοχές. Ο ανταγωνισμός κυρίως μεταξύ των “ισχυρών” και καθιερωμένων εμπορικών σημάτων, οδηγεί συχνά τις εταιρείες του κλάδου στον εμπλουτισμό της ποικιλίας των προϊόντων τους (π.χ. χυμοί με νέες γεύσεις εμπλουτισμένοι με βιταμίνες κ.ά.), με σκοπό την προσέλκυση αλλά και διεύρυνση του καταναλωτικού τους κοινού.

ΤΑΣΕΙΣ Η στροφή πολλών καταναλωτών προς έναν πιο υγιεινό τρόπο διατροφής, επηρεάζει θετικά τη ζήτηση ορισμένων προϊόντων, όπως οι χυμοί, τα light αναψυκτικά και τα ισοτονικά ποτά. Η διάθεση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας από μεγάλες αλυσίδες super- markets, σε χαμηλότερη τιμή συγκριτικά με 78

Corp orate Rep or t 2013

τα “επώνυμα”, έχει διευρύνει τις επιλογές των καταναλωτών. Ο έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των γνωστών “καθιερωμένων” brands ωθεί τις εταιρείες στην πραγματοποίηση υψηλών δαπανών για διαφήμιση, στην υλοποίηση περισσότερων ενεργειών προώθησης (π.χ. προσφορές και εκπτώσεις στον τελικό καταναλωτή, κίνητρα προς τους λιανεμπόρους για καλύτερη τοποθέτηση των προϊόντων τους στα σημεία λιανικής πώλησης). Ειδικά στην αγορά αναψυκτικών, ο ανταγωνισμός οξύνεται περαιτέρω λόγω της στροφής μερίδας καταναλωτών προς υγιεινότερους τρόπους διατροφής, γεγονός το οποίο ευνοεί την κατανάλωση χυμών αλλά και εμφιαλωμένων νερών. Σχετικά με τις μικρότερες επιχειρήσεις, οι περισσότερες αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στην ανάπτυξη εκτεταμένου δικτύου διανομής, με αποτέλεσμα να διοχετεύουν τα προϊόντα τους κυρίως ή αποκλειστικά στην τοπική αγορά. Η οικονομική ύφεση και ο περιορισμός του εισοδήματος των καταναλωτών, έχουν επηρεάσει αρνητικά την αγορά. Ενδεικτικό της τάσης που επικρατεί, είναι η πορεία που ακολουθεί ο δείκτης εξέλιξης του συνολικού κύκλου εργασιών των αντιπροσωπευτικότερων επιχειρήσεων του κλάδου τα τελευταία έτη.

H εγχώρια κατανάλωση χυμών (σε λίτρα) παρουσίασε ανοδική πορεία την περίοδο 2000-2008, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 2,5%. Ωστόσο, το 2009 η αγορά παρουσίασε μικρή πτώση (-1,2%), συνεχίστηκε το 2010 με υψηλότερο ρυθμό (της τάξης

του 6%) αλλά και τα επόμενα έτη. Οι χυμοί μακράς διαρκείας καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της κατανάλωσης και ακολουθούν οι χυμοί μικρής διάρκειας. Η εγχώρια κατανάλωση αναψυκτικών, μετά από ανοδική πορεία αρκετών ετών, υποχωρεί τα τελευταία χρόνια. Το 2009 η κατανάλωση μειώθηκε κατά 1,5% ενώ υψηλότερη ήταν η μείωση το 2010 (περίπου 4,5%). Το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς καταλαμβάνουν τα αναψυκτικά τύπου cola (πάνω από το 50%) και ακολουθούν οι πορτοκαλάδες, οι γκαζόζες, τα mixers (σόδες τόνικ) και οι λεμονάδες. Η ζήτηση και στα δύο προϊόντα καλύπτεται ουσιαστικά από την εγχώρια παραγωγή, ο δε βαθμός εισαγωγικής διείσδυσης κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Η μια κατηγορία προϊόντων του κλάδου αποτελεί υποκατάστατο της άλλης. Λόγω της στροφής αρκετών καταναλωτών προς υγιεινότερους τρόπους διατροφής, οι φυσικοί χυμοί θεωρούνται υγιεινότερη επιλογή έναντι των ανθρακούχων αναψυκτικών. Αντίστοιχα, τα αναψυκτικά με μειωμένη περιεκτικότητα ζάχαρης καθώς και τα ισοτονικά και ενεργειακά ποτά θεωρούνται, ως ένα βαθμό, υποκατάστατα των χυμών. Επιπλέον, το εμφιαλωμένο νερό, που διατίθεται από τα ίδια σημεία πώλησης, αποτελεί ένα ακόμα υποκατάστατο των χυμών και αναψυκτικών.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 17 παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου, διαπιστώνονται τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού τους μειώθηκε κατά 9,2% το 2011, λόγω κυρίως της μείωσης των καθαρών παγίων. Σημαντική υποχώρηση, κατά 14%, κατέγραψαν τα ίδια κεφάλαια. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις αυξήθηκαν κατά 13%, σε αντίθεση με τις βραχυπρόθεσμες που μειώθηκαν κατά 16%. Ο συνολικός κύκλος εργασιών μειώθηκε κατά 9% το 2011, ενώ το μικτό κέρδος υποχώρησε με πιο υψηλό ρυθμό, 21,4%. Συνέπεια των ανωτέρω ήταν η σημαντική επιδείνωση του λειτουργικού αποτελέσματος, το οποίο διαμορφώθηκε σε αρνητικά επίπεδα, όπως άλλωστε και το 2010. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα των εταιρειών ήταν ζημιογόνο, οι δε ζημιές διευρύνθηκαν σημαντικά το 2011. Τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 84,9% το 2011/10. Σημείωση: Τα μεγέθη του ομαδοποιη-

μένου ισολογισμού επηρεάζονται, σε σημαντικό βαθμό, από τα αντίστοιχα μεγέθη της μεγαλύτερης εταιρείας του κλάδου.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Προμηθευτές του κλάδου είναι εταιρείες και συνεταιρισμοί που παρέχουν τις πρώτες ύλες για την παραγωγή των τελικών προϊόντων αλλά και τα υλικά συσκευασίας. Η διαπραγματευτική δύναμη μιας παραγωγικής μονάδας απέναντι στον προμηθευτή υλικών συσκευασίας είναι ανάλογη του ύψους των παραγγελιών που πραγματοποιεί. Οι μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου έ χουν επεκτείνει τη δρασ τηριότητά τους και στην παραγωγή των απαραίτητων υλικών πλαστικής συσκευασίας, καθετοποιώντας με αυτόν τον τρόπο την παραγωγή τους και μειώνοντας το κόστος. Η δύναμη των προμηθευτών των πρώτων υλών συνδέεται άμεσα με την ποιότητα των προϊόντων τους, η οποία δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης με τον εκάστοτε παραγωγό χυμών και αναψυκτικών, με το ύψος της παραγγελίας αλλά και με τη δυνατότητα που έχει η κάθε εταιρεία να υποκαταστήσει κάποιες αγορές της με φθηνότερα εισαγόμενα προϊόντα.

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

Εμπορικά σήματα

COCA-COLA 3Ε ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Β.Ε.Ε* ΔΕΛΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Α.Ε**

537.400.000

1.882

284.164.000

1.354

PEPSICO-ΗΒΗ Α.Β.Ε

90.418.621

487

Coca-Cola, Fanta, Sprite, Tuborg, Zelita, Amita, Frulite, Powerade κ.α.

Life Pepsi, Pepsi Light, Pepsi Max, Pepsi Twist, 7Up, 7Up Free, Gatorade, Pure Rush, Ήβη, κ.ά

21.869.155

70

Λουξ, Λουξ Mix, Loux Cola, Λουξ Φυσικοί Χυμοί κ.ά

8.849.711

92

ΕΨΑ, ΕΨΑΚΙ, ΕΨΑ Lemon Cola, ΕΨΑ Light, ΕΨΑ bio

ΛΟΥΞ ΜΑΡΛΑΦΕΚΑΣ Α.Β.Ε.Ε ΕΨΑ ΑΕ

*Τον Αύγουστο του 2012 απορρόφησε τον κλάδο παραγωγής και εμπορίας των προϊόντων της εταιρείας COCA-COLA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΜΦΙΑΛΩΣΕΩΣ Α.Ε. Ο κύκλος εργασιών του 2011 αφορά την τελευταία εταιρεία, η οποία λειτουργεί πλέον ως συμμετοχική. **Οι χυμοί δεν αποτελούν κύρια δραστηριότητά της.

Corp orate Rep or t 2013

79

ΧΥΜΟΙ –

Α Ν ΑΨ Υ Κ Τ Ι Κ Α

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Το μέγεθος των επιχειρήσεων που αγοράζουν και μεταπωλούν τους χυμούς και τα αναψυκτικά επηρεάζει άμεσα και τη διαπραγματευτική τους δύναμη. Σημαντική “δύναμη” ως αγοραστές έχουν οι αλυσίδες super-markets, οι μεγαλύτερες από τις οποίες προμηθεύονται απευθείας τα προϊόντα από τις παραγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου. Οι αλυσίδες S/M εκτός από τις ιδιαίτερα μεγάλες ποσότητες που προμηθεύονται, έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν στην αναγνωρισιμότητα ενός προϊόντος, διαπραγματευόμενες με τον προμηθευτή μια καλύτερη θέση στα ράφια των καταστημάτων. Παράλληλα, η διάθεση χυμών και αναψυκτικών ιδιωτικής ετικέτας από αρκετά S/M ισχυροποιεί ακόμα περισσότερο τη θέση τους απέναντι στις εταιρείες του κλάδου.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Η ε ίσ ο δ ος νέων επιχε ιρήσ εων δε ν χαρακ τηρίζ ε ται ως ιδιαίτ ε ρα εύκο λη, δεδομένης της ύπαρξης ισχυρών εμπορικών σημάτων, με πολύχρονη παρουσία στην αγορά. Για την επιτυ-



 80

Corp orate Rep or t 2013

χή εκκίνηση μιας νέας παραγωγικής ε ταιρε ίας απ αιτούν ται επ ε νδύσ ε ις, προκειμέ νου να αποκ τήσ ει τον κα τάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό και τις απαραίτητες κτιριακές εγκαταστάσεις. Επίσης, απαιτούνται υψηλές δαπάνες για διαφήμιση, προώθηση και οργάνωση του δικτύου διανομής.

ΖΥΜΑΡΙΚΑ

Βασικό είδος διατροφής, ιδιαίτερα δημοφιλές στους Έλληνες που έχουν τη 2η υψηλότερη κατά κεφαλή κατανάλωση μετά τους Ιταλούς στην ΕΕ, τα ζυμαρικά δεν γνωρίζουν κρίση. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός στον κλάδο είναι ιδιαίτερα έντονος μεταξύ των μεγάλων παικτών του κλάδου, και ενισχύεται και από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας των super markets. Τα τελευταία έχουν ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη έναντι των παραγωγών, οι οποίοι με νέα προϊόντα και διαφήμιση στοχεύουν στη δημιουργία «επώνυμης ζήτησης».

Spaghetti

lovers ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των ζυμαρικών είναι ουσιαστικά συγκεντρωμένος σε λίγες μεγάλου μεγέθους βιομηχανικές επιχειρήσεις. Σημαντικό μέρος της συνολικής παραγωγής κατευθύνεται προς το εξωτερικό, ενώ η εισαγωγική διείσδυση στον κλάδο είναι περιορισμένη. Ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα έντονος μεταξύ των μεγαλύτερων εταιρειών, οι οποίες διαθέτουν στην αγορά προϊόντα με γνωστά εμπορικά σήματα. Ορισμένες εξ' αυτών έχουν προχωρήσει σε στρατηγικές κάθετης ολοκλήρωσης για την παραγωγή σιμιγδαλιού, το οποίο χρησιμοποιείται στην παραγωγική τους διαδικασία. Με τις εισαγωγές ζυμαρικών ασχολείται μεγαλύτερος αριθμός επιχειρήσεων. Ωστόσο, τα ζυμαρικά έχουν μικρή συμμετοχή στις συνολικές πωλήσεις τους, καθώς οι εταιρείες αυτές δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο κλάδο των τροφίμων, εισάγοντας και άλλα είδη διατροφής. Επίσης, ορισμένες παραγωγικές επιχειρήσεις εισάγουν, σε περιορισμένη κλίμακα, ζυμαρικά. Γενικότερα όμως, ο όγκος των εισαγόμενων προϊόντων είναι περιορισμένος, καθώς η εγχώρια παραγωγή υπερκαλύπτει τη ζήτηση. Τα ζυμαρικά διοχετεύονται στο λιανικό εμπόριο (super – markets και καταστήματα τροφίμων εν γένει), ή κατευθύνονται προς τους χώρους μαζικής εστίασης / catering. Ωστόσο, το κυριότερο κανάλι διανομής τους είναι τα super – markets. Εκτός από τα «επώνυμα» ζυμαρικά, ορισμένες αλυσίδες super Corp orate Rep or t 2013

81

ΖΥΜΑΡΙΚΑ – markets διαθέτουν και προϊόντα που φέρουν τα δικά τους εμπορικά σήματα (ιδιωτικής ετικέτας). Τα εν λόγω ζυμαρικά διατίθενται σε χαμηλότερη τιμή σε σχέση με τα «επώνυμα», με αποτέλεσμα την περαιτέρω όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων.

ΤΑΣΕΙΣ Οι λίγε ς με γάλου με γέθους βιομη χανίε ς συγκεν τρώνουν πλειοψηφικό μ ε ρίδι ο σ τ ον σ υ νολικό όγ κο π α ρ α γ ω γ ή ς . Το γ ε γ ο ν ό ς α υ τ ό, σ ε σ υνδυασμό με τα μικρά πε ριθώρια ανάπτυξης που παρουσιάζει η ελληνική αγορά, προκαλεί έν τονο αν ταγων ισμό με ταξύ των επιχειρήσεων, οι οποίες επιδιώκουν την απόσπαση μεριδίου αγοράς από τους αν ταγω ν ισ τέ ς τους. Προκειμέ νου να αυξήσ ο υ ν τ ι ς π ωλ ή σ ε ι ς τ ο υς δ η μι ο υ ρ γούν νέα προϊόντα, διευρύνοντας τις επιλογέ ς των καταναλωτών. Επίσης, επιδιώκουν την προσ έ λκυσ η πε λατών μέσω εκπτώσ εων, προσφορών κ.α. Η διαφ ήμισ η χ ρησ ιμο π οιε ίται από τις επιχειρήσεις του κλάδου ως μέσο επηρεασμού της ζήτησης, προβ ολ ή ς ν έ ω ν π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν κα ι δ η μ ι ουργίας «επώνυμης» ζήτησης. Εκτός από τα «επώνυμα» προϊόν τα, σ την αγορά διατίθενται και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας από αλυσίδες supermarket s. Τα ζυμαρικά αυτά πωλούν ται σ ε χαμηλότ ε ρη τ ιμή σ ε σ χέσ η με τα «επώνυμα», με αποτέλεσμα την π ε ρ α ι τ έ ρ ω ό ξ υ νσ η τ ο υ α ν τ α γω ν ι -

σμού μεταξύ των επιχειρήσεων. Τα ζυμαρικά αποτελούν βασικό είδος διατροφής για τους Έλληνες, κυρίως λόγω της χαμηλής τιμής, της γεύσης και της ποικιλίας συνδυασμών που παρέ χουν. Οι Έλ ληνε ς κατ έ χουν τη δεύτερη θέση σ την κατά κεφαλή κατανάλωση ζυμαρικών σ την Ε.Ε., παραμένοντας, ωστόσο, αρκετά πιο χαμηλή σε σχέση με την αντίστοιχη της Ιταλίας. Το επίπεδο της ζήτησης διαμορφώνεται και από την εξέλιξη του π λ η θ υ σ μ ο ύ. Ο σ ύ γ χ ρ ονο ς τ ρ ό π ο ς ζ ωής είναι έ νας ακόμα παράγον τας ο οποίος συντελεί στην ευρεία ζήτηση των ζυμαρικών. Ο περιορισμένος χρόνος που απαιτείται για την προε τοιμ ασ ία τους, σ ε σ υ νδυ ασ μ ό μ ε την ποικιλία σαλτσών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν (αρκετές διατίθενται και έτοιμες σ το εμπόριο), καθισ τούν τα ζυμαρικά μία από τις εύκολες και πιο διαδεδομένες διατρο φικές επιλογές. Η τιμή διάθεσης των ζυμαρικών σε συνδυασμό με το διαθέσ ιμο εισόδημα των καταναλωτών επηρεάζει, ως ένα βαθμό, τη ζήτηση των σ υγκεκριμέ νων προϊόν των και τη στρέφει σε πιο οικονομικές λύσεις (π.χ. π ροϊόν τα ιδιωτ ικής ε τ ικέ τας). Τα ζυμαρικά δεν αντιμετωπίζουν ουσ ιασ τική απειλή από υποκατάσ τατα προϊόντα, καθώς η κατά κεφαλή κατανάλωση ζυμαρικών σ τη χώρα μας παραμένει σε υψηλά επίπεδα, λόγω της χαμηλής τιμής, της ευκολίας προετοιμασίας, της υψηλής διατροφικής αξίας τους, κλπ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού πέντε παραγωγικών επιχειρήσ εων του κ λάδου, προκύ πτουν τα εξής: Το σύνολο του ε νεργητικού των επιχειρήσεων του δείγματος δεν παρουσίασε αξιόλογη μεταβολή το 2011. Σημαντική μείωση (κατά 60%) παρουσ ίασαν τα ταμειακά διαθέσ ιμα των εταιρειών, ενώ αύξηση (κατά 19%) εμφάνισαν τα συνολικά αποθέματά τους. Ουσιαστικά αμετάβλητα παρέμειναν τα συνολικά ίδια κεφάλαια τη διετία 2010 -2011 (οριακή μεταβολή 0,2%). Σημαντική μείωση κατέγραψαν οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις, κατά 41%, ενώ οι βραχυπρόθεσμες αυξήθηκαν ελαφρά, κατά 3,5%. Ο κύκλος εργασιών αυξήθηκε κατά 4,5%. Ωστόσο, λόγω αύξησης του κόστους πωληθέντων τα συνολικά μικτά κέρδη μειώθηκαν κατά 17%. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν η μείωση του λειτουργικού αποτελέσματος και κατ΄ επέκταση και των καθαρών (προ φόρου) κερδών, κατά 46%. Τα κέρδη EBITDA περιορίστηκαν κατά 31% την ίδια περίοδο.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Οι περισσότερες επιχειρήσεις παραγωγής ζυμαρικών προμηθεύονται την πρώτη ύλη (σ ιμιγδάλι) από την εγ-

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

BARILLA HELLAS A.E. ΜΕΛΙΣΣΑ ΚΙΚΙΖΑΣ Α.Β&Ε.Ε ΤΡΟΦΙΜΩΝ

74.903.854 67.401.610

220 210

ΓΙΟΥΡΙΜΑΚ Α.Ε.

21.991.375

48

ΔΑΚΟΣ ΠΑΝ. ΣΠ. Α.Β.Ε.Ε. ΗΛΙΟΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ

11.126.143

65

Μεγέθη σε ευρώ

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης

82

Corp orate Rep or t 2013

Εμπορικά σήματα MISKO, Barilla Μέλισσα, Primo Gusto, Stella, ΑΒΕΖ κ.ά Latino, Mama-Mia, Μάκβελ, Famiglia, La Grande Pasta κ.ά Ήλιος, Rosol, San Antonio, κ.ά

χώρια αγορά. Στον κλάδο της αλευροβιομηχανίας δρασ τηριοποιούνται αρκετές επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν σιμιγδάλι. Οι μεγάλου μεγέθους αλευροβιομηχανίες έχουν σημαντική διαπραγματευτική δύναμη, η οποία όμως “μετριάζεται” από το γεγονός ότι στον κλάδο των ζυμαρικών δραστηριοποιούνται ελάχιστες βιομηχανίες μεγάλου μεγέθους. Επίσης, θα πρέπει να αναφερθεί ότι ορισμένες επιχειρήσεις παραγωγής ζυμαρικών διαθέτουν ιδιόκτητους μύλους σιμιγδαλιού και προμηθεύονται την κύρια πρώτη ύλη τους σε χαμηλότερο κόστος.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Αγορασ τές των ζυμαρικών είναι κυρίως τα super-markets και γενικότερα τα καταστήματα τροφίμων, καθώς και οι επιχε ιρήσ ε ις cater ing, εσ τ ίασ ης

κ λπ. Τα super-market s έ χουν ισ χυ ρή διαπραγματευτική δύναμη έναντι των παραγωγικών μονάδων του κλάδου, εξαιτίας της μεγάλης προσέλευσης καταναλωτών σ τα συγκεκριμένα κατασ τήματα και του υψηλού όγκου πωλήσεων που πραγματοποιείται μέσα από αυτά.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νι στ ω ν

προϊόντων της, προκειμένου να αντιμετωπίσει και το όνομα των εδραιωμένων εταιρειών του κλάδου, γεγο νός που συμβάλλει στην αύξηση του κόσ τους πωλήσεων. Επιπλέον, απαιτείται οργανωμένο και εκτεταμένο δίκτυο διανομής, ιδιαίτερα εάν επιθυμεί την είσοδό της σ το λιανεμπόριο (super – markets), όπου ο ανταγωνισμός είναι έντονος.

Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα εμπόδια (θεσμικά κ.λ.π ) για την είσοδο μιας νέας επιχείρησ ης σ τον κ λάδ ο των ζυμαρικών. Βε βαίως, μία νέα εταιρεία θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην προώθηση και διαφημισ τική προβολή των



 Corp orate Rep or t 2013

83

ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ Π ΟΤΑ

Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών και η ειδική φορολογία των αλκοολούχων ποτών επιδρούν αρνητικά στη ζήτηση, σε μια έντονα ανταγωνιστική αγορά, ιδίως στον εισαγωγικό τομέα με καταξιωμένα διεθνώς εμπορικά σήματα. Επιπλέον η τάση για υγιεινότερες διατροφικές συνήθειες συνεπάγεται στροφή των καταναλωτών προς προϊόντα χαμηλότερης περιεκτικότητας σε αλκοόλ αλλά και χαμηλότερης τιμής. Η ελληνική παραγωγή αφορά στο τσίπουρο, τα λικέρ και τα μπράντυ. Πρώτο στις προτιμήσεις των καταναλωτών παραμενει το ουίσκι με 42% της αγοράς και ακολουθεί το ούζο με 23%.

Στον κλοιο

της υφεσης

ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Στην ελληνική αγορά αλκοολούχων ποτών δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων από τις οποίες ο κύριος όγκος αφορά μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις με το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους να αφορά το ούζο. Οι μεγάλες μονάδες του κλάδου επεκτείνουν την παραγωγή τους σε λικέρ και μπράντυ, ενώ ορισμένες ασχολούνται επίσης με την παραγωγή κρασιού, αναψυκτικών, χυμών κλπ. Ο εισαγωγικός τομέας περιλαμβάνει και ορισμένες μεγάλου μεγέθους επιχειρήσεις, θυγατρικές πολυεθνικών ομίλων που διακινούν προϊόντα με καταξιωμένα, διεθνώς, εμπορικά σήματα. Οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν πανελλαδικά δίκτυα διανομής, ορισμένες δε, διανέμουν και προϊόντα άλλων επιχειρήσεων. Άρκετές επιχειρήσεις παράλληλα εισάγουν και εμπορεύονται κρασιά, μπύρες, αναψυκτικά και είδη διατροφής. Επίσης, δραστηριοποιούνται και επιχειρήσεις που εισάγουν και παράγουν ποτά για την τοπική αγορά. Οι μεγάλες επιχειρήσεις προμηθεύουν κυρίως αλυσίδε ς supermarkets, μ ε γά λα π ρ α τ ή ρι α π οτών καθώς και ορισμένα σημεία της “κρύας” αγοράς, τα υ π όλ οι π α σ η μ ε ί α εξυπηρετούνται μέσω χονδρεμπόρων.

84

Corp orate Rep or t 2013

TΑΣΕΙΣ Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό, ιδιαίτερα στις εισαγωγές, καθώς δραστηριοποιούνται και θυγατρικές πολυεθνικών εταιρειών, που συγκεντρώνουν πλειοψηφικά μερίδια αγοράς. Για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό, οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν μεγάλα κονδύλια για διαφημιστική προβολή των προϊόντων τους, υλοποιούν προωθητικές ενέργειες (ποσοτικές προσφορές και εκπτώσεις), και παρέχουν κίνητρα στους λιανεμπόρους για την καλύτερη δυνατή τοποθέτηση των προϊόντων τους σε όλο και περισσότερα σημεία λιανικής πώλησης. Οι περισσότερες από τις μικρότερου μεγέθους παραγωγικές, κυρίως, επιχειρήσεις απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε τοπικές αγορές στις οποίες είτε τα προϊόντα τους είναι αναγνωρίσιμα από το καταναλωτικό κοινό, είτε είναι περιοχές που εμφανίζουν αυξημένη τουριστική κίνηση. Ο ανταγωνισμός οξύνεται περαιτέρω και λόγω της παρατεταμένης ύφεσης που περιορίζει το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών. Η μείωση των καταναλωτικών δαπανών σε περιόδους μείωσης των εισοδημάτων, όπως η τωρινή, επιδρά αρνητικά στην κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, καθώς η τελευταία συνδέεται κυρίως με την εκτός οικίας διασκέδαση. Επιπλέον, η ειδική φορολογία (και οι μεταβολές της) στην οποία υποβάλλονται τα αλκοολούχα ποτά επηρεάζει την τελική τους τιμής και ενισχύει, ως ένα βαθμό, την υποκατάστασή τους από άλλα ποτά χαμηλότερης περιεκτικότητας σε αλκοόλ και χαμηλότερης τι-

μής. Η τάση για υγιεινότερο τρόπο διατροφής στρέφει μερίδα του κοινού προς τη ζήτηση ποτών χαμηλού αλκοολικού βαθμού ή ακόμη και μη αλκοολούχων ποτών. Ορισμένα ποτά χαρακτηρίζονται από εποχικότητα, τα ποτά που παρουσιάζουν αυξημένη ζήτηση κατά τη θερινή περίοδο επηρεάζονται και από την τουριστική κίνηση. Η εγχώρια παραγωγή αφορά κυρίως το ούζο, το τσίπουρο, τα λικέρ και το μπράντυ. Τα λοιπά είδη ποτών είναι κυρίως εισαγόμενα. Η συνολική εγχώρια κατανάλωση αλκοολούχων ποτών (βότκα, λικέρ, μπράντυ, ούζο, ουίσκι, ρούμι και τζιν) παρουσιάζει πτωτικές τάσεις την τελευταία δεκαετία, με τον ρυθμό μείωσης πιο έντονο τα τελευταία έτη. Ειδικότερα, η συνολική κατανάλωση (σε κιβώτια)

κατέγραψε μείωση 8% περίπου το 2010 μετά από μείωση 3% το 2009. Η αρνητική πορεία της αγοράς συνεχίζεται και το επόμενο διάστημα, αποτέλεσμα της ύφεσης και της μείωσης του εισοδήματος των καταναλωτών . Ενδεικτικό της τάσης που επικρατεί είναι η πορεία του δείκτη εξέλιξης των πωλήσεων αντιπροσωπευτικών εταιρειών του κλάδου (παραγωγικών και εισαγωγικών) τα τελευταία έτη. Το ουίσκι αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής κατανάλωσης (σε ποσότητα) αποσπώντας μερίδιο 42% το 2010 και ακολουθούν το ούζο με 23% και η βότκα με 11%. Το λικέρ καλύπτει το 8% τη αγοράς, το μπράντυ 6% και ακολουθούν το ρούμι και το τζιν με μερίδιο 5% περίπου το καθένα. Υποκατάστατα προϊόντα του κλάδου εί-

ναι το κρασί, η μπύρα και τα διάφορα ποτά χαμηλού αλκοολικού βαθμού, γνωστά ως “ready to drink” (RtD’s) τα οποία έχουν διεισδύσει στην αγορά κάνοντας αισθητή την παρουσία τους.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 11 αντιπροσωπευτικών εισαγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των εταιρειών του δείγματος μειώθηκε κατά 15% το 2011, που οφείλεται στη μείωση των συνολικών απαιτήσεων, αλλά και των ταμειακών διαθεσίμων. Τα συνολικά ίδια κεφάλαια δεν παρουσίασαν αξιόλογη μεταβολή (οριακή

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

DIAGEO HELLAS A.E

ΚΑΡΟΥΛΙΑΣ Β. Σ. Α.Β.Ε.Ε.Π

PERNOD RICARD HELLAS A.B.E.E ΚΟΝΔΩΡ Α.Ε.Ε.Ε

ΑΜΒΥΞ Α.Ε

Κύκλος εργασιών 2011 117.003.53 (1.7.2011-30.6.2012)

70.613.441 (1.4.2011-31.3.2012)

48.916.713 (1.7.2011-30.6.2012) 40.418.523 (1.1.-31.12.2011)

40.155.371 (1.1.-31.12.2011)

Προσωπικό

150

95

139

70

110

Εμπορικά σήματα Archer´s, Bailey´s, Bell´s, Black and White, Bushmills, Caol Ila, Captain Morgan Black, Cardhu, Ciroc, Clynelish, Cragganmore, Crawfords Dalwhinnie, Dimple, Don Julio, Glenkinchie, Gordons, Grand Marnier, Haig, J&B, Johnnie Walker, Jose Cuervo, Ketel One, Lagavulin, Oban, Pampero, Romana Sambuca, Sheridans, Smirnoff, Talisker, Tanqueray, Ursus, Vat 69, White Horse, Zacapa κ.α.

Stolichnaya, Cutty Sark, Finlandia Vodka, Jack Daniel's, Southern Comfort, Mangarocca Batida de Coco, Macallan, Pisang Ambon, Glen Rothes, Woodford Reserve, Famous Grouse, Cointreau, Galliano, Jagermeister, Remy Martin, Heering, Rosso Antico, Ron Varadero, Paolina Sambuca, Mangaroca Black Batida, Tullamore Dew, Sierra Tequila, Finsbury Gin, Mangaroca Cachaca, G'Vine, El Jimador, Herradura, Metaxa, Passoa, Kings Ginger, Ούζο Πλωμαρίου Ισιδώρου Αρβανίτου, Τσιλιλής, Ματαρέλλη κ.α. Παραγόμενα: Λέσβος, Μίνι Εισαγόμενα: Chivas Regal, Havana Club, Jameson, Martell, Ballantines, Malibu, Kallhua, Beefeater, Absolut, Glenlivet κ.α.

Wild Turkey, The Dundee, Zubrowka, Akvinta, 1800, Gran Centenario, Luxardo, Aquila, Ypioca, Alexander, Dubonnet, Gran Reserva, Classico, Calvados Busnel, Canevari Prosecco, Drappier, Ούζο Καρδάση κ.α.

Grant's, Jim Beam, Grand Marnier, Teachers, Canadian Club, Saouza, Campari, Glenfiddich, After Shock, Hennessy, Marie Brizard, Serkova, Russian Vodka, Harvey's Bristol Cream, KnobCreek, Ronrico Rum, Sourz Liquers, Midori, Sagatiba, Hendrick's, Sky Vodka, Aperol, Bookers Batch, Charleston, Illyquore, Imperia, Balvenie, Ούζο Ναυτάκι, Ούζο 12, Θεσσαλικό Τσίπουρο, Τεντούρα Κάστρο, Τεττέρης κ.α.

Corp orate Rep or t 2013

85

ΑΛΚΟΟΛΟΥΧΑ Π ΟΤΑ

αύξηση 0,6%) τη διετία 2010-2011. Μείωση εμφάνισαν τόσο οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις (κατά 30%) όσο και οι βραχυπρόθεσμες (κατά 17%). Σημαντική είναι η μείωση του συνολικού κύκλου εργασιών, κατά 26% το 2011, με ανάλογη μείωση (27%) των μικτών κερδών. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στη μείωση των συνολικών λειτουργικών αποτελεσμάτων κατά 63%, παρά τον περιορισμό των (υψηλών) λειτουργικών εξόδων κατά 18%. Δραστική ήταν και η μείωση των καθαρών (προ φόρου) κερδών, κατά 71% το 2011 ενώ τα κέρδη EBITDA συρρικνώθηκαν κατά 33%. Από τις 11 εταιρείες του δείγματος 9 ήταν κερδοφόρες το 2011 έναντι δέκα εταιρειών το προηγούμενο έτος.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Στους βασικούς προμηθευτές του κλάδου στον παραγωγικό τομέα, περιλαμβάνονται οι προμηθευτές πρώτων υλών

(κυρίως αγροτικής προέλευσης), οι παραγωγοί αλκοόλης και των διαφόρων αποσταγμάτων, και οι προμηθευτές των υλικών συσκευασίας. Η γυάλινη συσκευασία επιλέγεται από όλες σχεδόν τις ποτοποιίες, επομένως ισχυροί σε διαπραγματευτική δύναμη εμφανίζονται οι προμηθευτές της συγκεκριμένης συσκευασίας. Σε κάθε περίπτωση, η διαπραγματευτική δύναμη μιας εταιρείας απέναντι σε κάποιον προμηθευτή είναι ανάλογη του ύψους των παραγγελιών αλλά και της δυνατότητας που έχει να υποκαταστήσει κάποιες αγορές με εισαγωγές από το εξωτερικό.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Οι αλυσίδες super-markets, οι κάβες, τα ξενοδοχεία, τα bars και τα κέντρα διασκέδασης συγκαταλέγονται μεταξύ των κυριότερων αγοραστών των προϊόντων του κλάδου. Σημαντική είναι η διαπραγματευτική δύναμη των αλυσίδων super-



 86

Corp orate Rep or t 2013

markets, λόγω του μεγάλου όγκου ποσοτήτων που προμηθεύονται, αλλά και της δυνατότητάς τους να συμβάλουν στην αναγνωρισιμότητα ενός προϊόντος. Επιπλέον, η διάθεση από αρκετές αλυσίδες S/M φθηνότερων μη “επώνυμων” ποτών, δημιουργεί εντονότερη πίεση στους προμηθευτές των “επώνυμων” .

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από οξύ ανταγωνισμό, λόγω της δραστηριοποίησης εταιρειών με μακρόχρονη παρουσία και εκτεταμένο δίκτυο διανομής, διαθέτοντας προϊόντα με καθιερωμένα brands. Μια νεοεισερχόμενη επιχείρηση πρέπει να ανταγωνιστεί έναν μεγάλο αριθμό από ισχυρά και αρκετά δημοφιλή εμπορικά σήματα οινοπνευματωδών ποτών, με αποτέλεσμα να απαιτούνται υψηλές δαπάνες για τη διαφήμιση και προώθηση των προϊόντων, καθώς και για την οργάνωση του δικτύου διανομής.

ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ

Οι μεγάλες ζυθοποιίες με καθιερωμένα εμπορικά σήματα κυριαρχούν στην αγορά. Ωστόσο αναδεικνύεται μια νέα τάση, νέοι παραγωγοί στον χώρο της «μικρο-ζυθοποιίας», που απευθύνονται σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς, τομέας με περιθώρια ανάπτυξης. Ο κλάδος, όπως άλλωστε σχεδόν όλοι, επηρεάζεται από την περικοπή δαπανών των καταναλωτών. Η άνοδος της τουριστικής κίνησης φέτος θα επηρεάσει θετικά την εποχική αγορά μπύρας, ώστε να κινηθεί καλύτερα από το 2012 οπότε και βάρυναν οι απώλειες στον κλάδο εστίασης. Το πλεονέκτημα του φθηνότερου ποτού έναντι άλλων αλκοολούχων και η πολύ χαμηλότερη κατά κεφαλή κατανάλωση των Ελλήνων έναντι των λοιπών Ευρωπαίων, μπορεί να λειτουργήσουν θετικά για τον κλάδο.

ΑνταγωνισμΟς για

τη δροσιΑ του καταναλωτΗ ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος της ζυθοποιίας στη χώρα μας απαρτίζεται από μικρό αριθμό βιομηχανιών, ωστόσο τα τελευταία χρόνια είναι αισθητή η είσοδος στον κλάδο κάποιων νέων παραγωγικών επιχειρήσεων, με χαρακτηριστικά «μικρο-ζυθοποιίας». Οι κορυφαίες ζυθο-βιομηχανίες έχουν μεγάλη παραγωγική δυναμικότητα και οργανωμένα δίκτυα διανομής με πανελλαδική κάλυψη. Οι εταιρείες αυτές δαπανούν σημαντικά ποσά για τη διαφημιστική υποστήριξη και προώθηση των προϊόντων τους. Στην αγορά δραστηριοποιούνται και αρκετές εισαγωγικές επιχειρήσεις, που ωστόσο διαθέτουν σχετικά μικρές ποσότητες. Στην αγορά κυκλοφορεί μεγάλος αριθμός εμπορικών σημάτων, ορισμένα εκ των οποίων εισάγονται από παραγωγικές εταιρείες με σκοπό τον εμπλουτισμό της γκάμας των προϊόντων τους.

ΤΑΣΕΙΣ Ο έντονος ανταγωνισμός στην αγορά της μπύρας αλλά και η φύση του προϊόντος, ωθεί τις εταιρείες σε διάθεση υψηλών κονδυλίων για διαφημιστική προβολή των προϊόντων τους. Οι

σχετικά λίγες ζυθοποιίες ανταγωνίζονται μεταξύ τους, γεγονός που καθιστά τη διαφήμιση-προβολή των προϊόντων σημαντικότατο παράγοντα που επηρεάζει τη ζήτηση και τη στρέφει, ως ένα βαθμό, υπέρ των διαφημιζόμενων εμπορικών σημάτων. Επίσης, πραγματοποιούν προωθητικές ενέργειες (προσφορές, εκπτώσεις), σημαντικές παροχές προς τους λιανέμπορους (για την είσοδο σε όλο και περισσότερα σημεία λιανικής πώλησης), καθώς και στους χονδρεμπόρους-διανομείς που εφοδιάζουν μεγάλο αριθμό σημείων, ιδιαίτερα της «κρύας» αγοράς (εστιατόρια, ταβέρνες, καφετέριες κλπ). Επιπλέον, για να διατηρήσουν ή και να ενισχύσουν τη θέση τους στην αγορά, είτε προβαίνουν στη δημιουργία νέων τύπων προϊόντων, είτε στις εισαγωγές νέων εμπορικών σημάτων. Επιπλέον, επιδιώκουν τη διαφοροποίηση των προϊόντων που ήδη διατίθενται στην αγορά, ανανεώνοντας μερικές φορές τη συσκευασία. Βασικό χαρακτηριστικό της ζήτησης μπύρας στην Ελλάδα, είναι η εποχικότητα. Η περίοδος με τη μεγαλύτερη ζήτηση αρχίζει τον Μάρτιο και διαρκεί οκτώ μήνες περίπου, με κορύφωση μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου. Προσδιοριστικός παράγοντας Corp orate Rep or t 2013

87

ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ της ζήτησης είναι και η τιμή πώλησης της μπύρας, συγκρινόμενη με τις τιμές άλλων αλκοολούχων ποτών. Η τουριστική κίνηση, σε συνδυασμό με το στοιχείο της εποχικότητας συμβάλλει θετικά στην εγχώρια κατανάλωση μπύρας. Η κατανάλωση μπύρας επηρεάζεται αρνητικά από την περικοπή των δαπανών των ελληνικών νοικοκυριών, λόγω συρρίκνωσης των εισοδημάτων τους. Επίσης, ο περιορισμός της συχνότητας εξόδου για διασκέδαση, ενισχύει τη σταδιακή αύξηση της συμμετοχής της “ζεστής” αγοράς, στο σύνολο της κατανάλωσης. Όσον αφορά τα μεγέθη, η εγχώρια παραγωγή μπύρας (σε ποσότητα) παρουσιάζει διακυμάνσεις την τελευταία δεκαετία. Η παραγωγή μειώθηκε 5,3% το 2009 και 2,9% το 2010. Ο μεγαλύτερος όγκος της εγχώριας παραγωγής είναι συγκεντρωμένος σε λίγες ζυθο-βιομηχανίες, ενώ πολύ χαμηλή είναι η συμμετοχή των επιχειρήσεων μικρο-ζυθοποιίας, παρουσιάζοντας ωστόσο ανοδική τάση. Οι εξαγωγές κάλυψαν περίπου το 7% της ετήσιας παραγωγής τη διετία 2009-2010. Η εγχώρια φαινομενική κατανάλωση μπύρας παρουσίασε αυξομειώσεις το

διάστημα 2000-2010, φθάνοντας στα υψηλότερα σημεία της το 2008. Τη διετία 2009-2010 η κατανάλωση υποχώρησε με μέσο ετήσιο ρυθμό 5%. Η πτωτική τάση συνεχίστηκε και το 2011. Το ποσοστό εισαγωγικής διείσδυσης κυμάνθηκε μεταξύ 10% - 12% τα τελευταία έτη. Υποκατάστατα προϊόντα μπορούν να θεωρηθούν το κρασί, το ούζο, τα αλκοολούχα ποτά και βεβαίως τα διάφορα ποτά με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ, γνωστά ως “ ready to drink “ ( RtD's).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 8 παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού των επιχειρήσεων μειώθηκε 8% το 2011, αποτέλεσμα κυρίως της σημαντικής μείωσης της αξίας των διαθεσίμων. Το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων μειώθηκε 11%. Οι συνολικές υποχρεώσεις υποχώρησαν, οι μεσο-μακροπρόθεσμες 8% και οι βραχυπρόθεσμες 7%. Ο κύκλος εργασιών μειώθηκε 4,5%,

ενώ τα συνολικά μικτά κέρδη μειώθηκαν με ελαφρώς υψηλότερο ρυθμό (7%). Συνέπεια των ανωτέρω ήταν η επιδείνωση του λειτουργικού αποτελέσματος και κατ' επέκταση η μείωση των καθαρών (προ φόρου) κερδών κατά 25% . Τα κέρδη EBITDA υποχώρησαν κατά 17%. Από τις οκτώ επιχειρήσεις, έξι ήταν κερδοφόρες το 2011 έναντι πέντε επιχειρήσεων το προηγούμενο έτος.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ Η Δ Υ ναμη Π ρ ομη θ ευτ Ω ν Στους προμηθευτές του κλάδου περιλαμβάνονται οι προμηθευτές πρώτων υλών (κυρίως αγροτικής προέλευσης), καθώς και οι προμηθευτές των υλικών συσκευασίας (γυάλινης και κυρίως αλουμινίου). Στη γυάλινη συσκευασία, ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη έχουν οι προμηθευτές εξαιτίας της μειωμένης προσφοράς στη χώρα μας. Σε γενικές γραμμές, η δύναμη των προμηθευτών πρώτων υλών συνδέεται άμεσα με την ποιότητα των προϊόντων τους, η οποία δημιουργεί σχέσεις εμπιστοσύνης με τον

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ Α.Ε

389.331.938

1.042

ΜΥΘΟΣ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ Α.Ε.

84.980.888

273

ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ Α.Ε. ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ Α.Ε.

25.009.393 16.061.872

157 82

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ Α.Ε.

10.734.675

65

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης

88

Corp orate Rep or t 2013

Εμπορικά σήματα Παραγόμενα: Amstel, Heineken, Alfa, Amstel Bock, Amstel Pulse, Fischer, Alfa, Buckler, Zorbas, Bios, Furstenbrau, Fayrouz, Marathon. Εισαγόμενα: Amstel Light, Erdinger, Duvel, Murphy's, Carib, Chimay, Konig, Desperados, Tiger, Kirin, McFarland, Foster's, Moretti, Krusovice, Newcastle, Bulmers, Strongbow, John Smith's, Woodpecker. Παραγόμενα: Mythos, Henninger, Kaiser Εισαγόμενα: Carlsberg, Guinness, Kilkenny, Kronenbourg, Grimbergen, Somersby.

FIX Hellas, FIX Dark Βεργίνα (premium, Weiss, κόκκινη), Edelsteiner. Παραγόμενα: Lowenbrau Original, Pils Hellas, Stella Artois, Elka, Berlin, Star, Masters, Captains, Wind, Proton. Εισαγόμενα: Franziskaner, Beck's, Leffe, Hoegaarden, Boddingtons, Brahma, St. Augustin, Arcobrau.

εκάστοτε ποτοποιό. Σε κάθε περίπτωση, η διαπραγματευτική δύναμη των ζυθοποιών απέναντι σε κάποιον προμηθευτή είναι ανάλογη του ύψους των παραγγελιών, αλλά και της δυνατότητας που έχει η επιχείρηση να υποκαταστήσει κάποιες αγορές με εισαγωγές από το εξωτερικό.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ Η Δ Υ ναμη Α γ ο ρ αστ Ω ν Οι αλυσίδες super-markets, οι κάβες, ο ι χο ν δ ρ έ μ π ο ρ ο ι, τ α ξ ε ν ο δ ο χ ε ί α , τα bars και τα κέν τρα διασκέδασης, σ υ γ κα ταλ έ γον ται μ ε ταξύ τ ων α γο ρασ τών των προϊόντων του κλάδου.

Σ η μ α ν τ ι κ ή ε ί να ι η δι α π ρ α γ μ α τ ε υ τ ική δύναμη των αλυσ ίδ ων supermarkets, η οποία δεν πηγάζει μόνον α π ό τ ο ν μ ε γ ά λ ο ό γ κο π ο σ ο τ ή τ ω ν που προμηθεύον ται, αλ λά και από τη δυνατότητά τους να σ υμβάλουν σ την αναγ νωρισ ιμότητα ε νός προϊόν τος, διαπραγματ ευόμε νε ς με τον προμηθευτή μια καλύτερη θέση σ τα ράφια τ ων κα τασ τ ημ ά τ ων. Επιπλ έον, η διάθεση από αρκετές αλυσίδες S/ M π ροϊόν τ ων ιδιωτ ικής ε τ ικέ τας ή φθηνών εισαγόμε νων εμπορικών σημάτων μπύρας, ισ χυροποιεί ακό μη περισσότερο τη θέση τους έναντι των ε ταιρειών του κ λάδου. Επίσης, μ ε γάλ η δι α π ρ α γ μ α τ ευ τ ική δύ να μ η διαθέτουν και οι αλυσ ίδες κατασ τημάτων σ τον τομέα της εσ τίασης και ψυχαγωγίας (κρύα αγορά), οι οποίες πέ ραν των σ ημαν τ ικών ποσοτήτων που προμηθεύονται συμβάλλουν και στην προβολή των εμπορικών σημάτων μπύρας.

Ε Ι σοδος Ν εων Α ντα γ ωνιστ Ω ν Στον κλάδο της ζυθοποιίας η διάρθρωση της αγοράς, οι αυξημένες ανάγκες για διαρκείς επενδύσεις και γενικότερα οι συνθήκες που τη διέπουν (π.χ. ειδική φορολόγηση προϊόντων), δημιουργούν δυσχέρειες στις προσπάθειες εισόδου νέων επιχειρήσεων στην παραγωγική. Ο έντονος ανταγωνισμός στον κλάδο καθιστά την ανάπτυξη εκτεταμένου δικτύου διανομής απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχή δραστηριοποίηση. Επίσης, λόγω της πληθώρας των εμπορικών σημάτων απαιτούνται υψηλές διαφημιστικές δαπάνες, για την καθιέρωση νέων εμπορικών σημάτων στην αγορά. Ωστόσο, διαφορετικές είναι οι συνθήκες στον χώρο της «μικρο-ζυθοποιίας», για επιχειρήσεις που στοχεύουν σε μικρής κλίμακας παραγωγή, απευθυνόμενες σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς, τομέας όπου υπάρχουν περιθώρια ανάπτυξης.



 Corp orate Rep or t 2013

89

ΑΛΕΥΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Η ελληνική αλευροβιομηχανία κατέγραψε μικρές μόνο απώλειες στην ύφεση. Η αγορά φέτος σταθεροποιείται με τις προοπτικές του κλάδου να εξαρτώνται, εκτός από τις οικονομικές συνθήκες της χώρας, από την εγχώρια παραγωγή σίτου αλλά και την τιμή του, που διαμορφώνεται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Σχετικά αναφέρονται οι προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, σύμφωνα με τις οποίες οι τιμές των σιτηρών υποχωρούν ελαφρά συνολικά το 2013 με υποχώρηση περίπου 6% το 2014, και αστάθμητο, φυσικά, παράγοντα τις καιρικές συνθήκες.

Ανθεκτικη

στην κριση

ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

Παρά τη δυσμενή οικονομική συγκυρία των τε λευταίων ετών, η εγχώρια αλευροβιομηχανία (άλευρα σίτου και σιμιγδάλι) δεν επλήγη όσο άλλοι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, διατηρώντας την κερδοφορία της, παρά τη διαχρονική μείωσή της. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου είναι έντονος, γεγονός που οφείλεται κυρίως: α. σ τη λειτουργία επιχειρήσεων ίσης δυναμικότητας και μεγέθους και σ την προσπάθεια αύξησης του μεριδίου τους, εσ τιάζοντας σ τις τιμές και σ τους όρους συναλλαγών, β. στη χαμηλή διαφοροποίηση των προϊόντων και γ. στην ύπαρξη εμποδίων εξόδου, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους επένδυσ ης σ ε υπο δ ομέ ς και παραγωγ ικό εξοπλισμό.

ΤΑΣΕΙΣ Η ζ ήτ η σ η τ ης αλ ευ ρ ο βι ο μ η χα ν ία ς επηρεάζ ε ται κυρίως από τις οικονομικές συνθήκες, την πορεία του κ λάδου της αρτοποιίας και 90

Corp orate Rep or t 2013

των ζυμαρικών. Όσον αφορά τις οικονομικές συνθήκες της χώρας, οι εκτιμήσεις γενικότερα και των νοικοκυριών και καταναλωτών ειδικότερα, είναι απαισιόδοξες. Όσον αφορά την πορεία των κλάδων-πελατών της αλευροβιομηχανίας, και συγκεκριμένα την αρτοποιία –που καταναλώνει τα 2/3 περίπου της συνολικής παραγωγής της αλευροβιομηχανίαςχαρακτηριστικές εξελίξεις είναι: Το μέγεθος αγοράς της βιοτεχνικής αρτοποιίας, 2,2 δισ. ευρώ το 2011, υποχωρεί με μέσο ετήσιο ρυθμό 0,7%, την περίοδο 2009 -2011. Ωσ τό σο, το βιοτεχνικό ψωμί ειδικότερα ενισχύεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,9% την ίδια περίοδο. Σ χετικά με τον κλάδο ζυμαρικών, οι μ ε τα βο λές του δείκτη παραγωγής προ -

ϊόντων αλευρόμυλων κινούνται σχεδόν ανάλογα με τον αν τίσ τοιχο δείκτη αλευρωδών προϊόντων. Το μέ γεθος αγοράς της αλευροβιο μηχαν ίας υπολογ ίζ ε ται σ ε 931 χ ιλ. τόνους το 2011, αυξανόμενη με μέσο ετήσ ιο ρυθμό 1,3% την περίοδο 2009-2011. Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής της αγοράς αλεύρων σ ίτου τ ην τ ε λ ευ ταία τ ρι ε τ ία (20 0 9 2011) διαμορφώθηκε σ ε 1,2%, ε νώ τ η ς α γ ο ρ ά ς σ ι μ ι γ δ α λ ι ο ύ σ ε 1, 6% αντίστοιχα. Για το 2012 εκτιμάται ότι αλευροβιομηχαν ία σ ημείωσ ε μικρή μείωσ η, σε επίπεδα της τάξης του 1% - 2%. Η αγορά προβλέπεται ότι το 2013 θα παραμείνει σ τα ίδια επίπεδα με το 2012. Σύμφωνα με παράγον τε ς του κλάδου, η πορεία της παραγωγής του σίτου και της τιμής του (διαμορφώνεται σε διεθνή επίπεδα - commodity), σ ε σ υ νδυ α σ μ ό μ ε τ ις οικονο μικέ ς συνθήκες της χώρας, θα καθορίσουν

σε σημαντικό βαθμό την πορεία του κ λάδου την επόμε νη τ ριετία (20132015). Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η παραγωγή αλεύρων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 35 εκ. τόνους ετησίως (ΕΕ-27), ενώ η συνολική αγορά σε αξία διαμορφώ νεται σε 15 δισ. ευρώ περίπου. Στην α γ ο ρ ά δ ρ α σ τ η ρι ο π ο ι ο ύ ν τ α ι π ά ν ω από 3.800 εταιρείες άλεσης, η πλειονότητα των οποίων είναι μικρομεσαίε ς και απασ χολούν περίπου 45 χιλ. εργαζόμενους.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Αναλύοντας τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία των κυριότερων επιχειρήσεων του κλάδου παραγωγής αλεύρων σίτου και σιμιγδαλιού, με κύκλο εργασ ιών μεγαλύτερο από 1 εκ. ευρώ σε μια τουλάχιστον χρήση της τριετίας 2009-2011, προκύπτει ότι:

Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Χρημ/κή Μόχλευση Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%)

Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ειδική Ρευστότητα (Άμεση) Ταμειακή Ρευστότητα

Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων

Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους

Η κεφαλαιακή διάρθρωση των επιχ ε ι ρ ή σ ε ω ν τ ο υ κ λάδ ο υ θ ε ω ρ ε ί τ α ι ικανοποιητική και εμφανίζει σχετική σ τ α θ ε ρ ότ ητ α, π α ρ έ χον τ α ς έ νδ ε ι ξ η του βαθμού προσ τασ ίας των δανειστών. Επιπρόσθετα, η ταχύτερη είσπραξη των απαιτήσεων (29 ημέρε ς), σε συνδυασμό με τις αναλογ ικά χαμηλότερες πιστώσεις από προμηθευτές (6 ημέρες) το 2011 βελτίωσαν το συναλλακτικό κύκλωμα του κλάδου, το οποίο ωσ τόσο παραμένει σημαντικά ελλειμματικό. Περιορίζεται κυρίως ο βαθμός ικανότητας στη χρησιμοποίηση των συνολικών απασ χολουμένων κεφαλαίων, αλ λά και η αποτε λεσματικότητα χρησιμοποίησης των ιδίων κεφαλαίων, παραμένοντας ωσ τόσο σε κανονικά επίπεδα, δεδομένης της οικονομικής συγκυρίας και συγκριτικά με αντίστοιχα στοιχεία του κλάδου τροφίμων - ποτών.

2009

2010

2011

1,30 2,37 2,49 11,13%

1,25 2,28 2,25 10,48%

1,24 2,25 1,80 8,96%

2009

2010

2011

1,62 1,25 0,15

1,50 1,15 0,13

1,50 1,17 0,11

2009

2010

2011

188 49 0,70 1,66

210 58 0,63 1,44

181 52 0,74 1,66

2009

2010

2011

6,86% 5,06% 23,59% 4,13%

5,43% 4,31% 23,94% 3,78%

4,29% 4,29% 19,99% 2,58%

Corp orate Rep or t 2013

91

ΑΛΕΥΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ



Οι 10 μεγαλύτερες αλευροβιομηχανίες, (βάσει συνολικού κύκλου εργασιών το 2011)

 92

Corp orate Rep or t 2013

ιχθυοκαλλιεργεια

Δυναμικός κλάδος, εξάγει τον κύριο όγκο της παραγωγής του και τα προϊόντα του είναι το τρίτο σε μέγεθος εξαγώγιμο προϊόν της χώρας με αυξανόμενες εξαγωγές που έφτασαν τα 449 εκατ. ευρώ το 2012. Κύριοι πελάτες του η ιταλική (46% των εξαγωγών), η ισπανική και η γαλλική αγορά. Είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός τσιπούρας και λαυρακιού στην Ευρώπη αλλά και τον κόσμο με 49% της παγκόσμιας παραγωγής αλλά και ο μεγαλύτερος εξαγωγέας στον κόσμο στα είδη αυτά. Σε ανταγωνιστή του αναδεικνύεται η Τουρκία, της οποίας η παραγωγή ενισχύεται, ωστόσο οι εξαγωγές της είναι μόλις το 1/5 των ελληνικών. Πιέσεις ρευστότητας και αυξημένη χρήση δανειακών κεφαλαίων χαρακτηρίζουν τον κλάδο και προδιαγράφουν την τάση ενοποίησης και ισχυροποίησης των μονάδων.

«Βλεπει»

εξαγωγικα ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

Η εξωστρέφεια, η υψηλή τεχνογνωσία και η ηγετική θέση των ελληνικών επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο, χαρακτηρίζουν τον κλάδο της ιχθυοκαλλιέργειας. Επιπρόσθετα, ο ταχύτερος ρυθμός παραγωγής καλλιεργημένων ψαριών (τσιπούρα, λαβράκι) έναντι των ψαριών ελεύθερης αλιείας αποτελεί ευοίωνο μήνυμα για τις ελληνικές ιχθυοκαλλιέργειες. Ο ανταγωνισμός στον κλάδο είναι έντονος και οφείλεται κυρίως στη λειτουργία επιχειρήσεων ίσης δυναμικότητας και μεγέθους, στη χαμηλή διαφοροποίηση των προϊόντων και στην προσπάθεια αύξησης του μεριδίου τους στη διεθνή αγορά, εσ τιάζοντας σ την τιμολογιακή πολιτική και στις προωθητικές ενέργειες. Η ένταση του ανταγωνισμού έχει οδηγήσει σε συγχωνεύσεις και εξαγορές για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας.

ΤΑΣΕΙΣ Η ζήτηση των προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας επηρεάζεται από τους ακόλουθους παράγοντες: Οικονομικές συνθήκες: Η βαθειά ύφεση, η αύξηση της ανερ-

γίας, καθώς και η αύξηση της φορολογίας έχουν οδηγήσει σε μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών στην Ελλάδα. Η οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών στις χώρες της ΕΕ-27, όπου κατευθύνεται η πλειοψηφία των προϊόντων του κλάδου, δεν είναι επίσης ιδιαίτερα ευνοϊκή. Διατροφικές συνήθειες: Η τάση για υγιεινή διατροφή ευνοεί την κατανάλωση ψαριών, χάρη στην υψηλή διατροφική τους αξία. Ειδικότερα, τα ψάρια ιχθυοτροφείου έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε λιπαρά οξέα ω-3 και χαμηλότερη σε κορεσμένα λιπαρά, σε σχέση με της ελεύθερης αλιείας. Ψάρια ελεύθερης αλιείας: Τα ψάρια ελεύθερης αλιείας διατίθενται σε υψηλότερες τιμές από της ιχθυοκαλλιέργειας, γεγονός που αποτελεί ανταγωνιστικό τους μειονέκτημα. Η μείωση των αλιευμάτων, η οποία οφείλεται κυρίως στην υπερεντατική αλιεία και οι περιορισμοί που επιβάλλον ται σ την αλίευση, ευνοούν την κατανάλωση προϊό ντων ιχθυοτροφείου. Όσον αφορά τα μεγέθη της αγοράς, η εγχώρια παραγω γή τσιπούρας και λαβρακίου έφτασε τους 123 χιλ. τόνους Corp orate Rep or t 2013

93

ιχθυοκαλλιεργεια το 2011, αυξανόμενη με μέσο ετήσιο ρυθμό 1,8% την περίοδο 2008-2011. Για το 2012 εκτιμάται ότι η εγχώρια παραγωγή τσιπούρας και λαβρακίου (σ ε ποσότητα) αυξήθηκε με ρυθμό 2%-3% και αναμένεται να σ ταθερο ποιηθεί σ τα ίδια επίπεδα το 2013. Σχετικά με τις εξελίξεις της ζήτησης στην εγχώρια αγορά, εκτιμάται πτωτική πορεία, της τάξης του 4%-5% το 2012 που θα περιοριστεί σε 1%-2% το 2013 καθώς τα μειωμένα εισοδήματα των καταναλωτών περιορίζουν τη ζήτηση, κυρίως σ τον τομέα της εσ τίασης. Σημειώνεται ότι το 75%-85% της εγ χώριας παραγωγής εξάγεται κατά την περίοδο 2008-2011. Ο ι ε πιχε ι ρημ α τ ικέ ς εξ ε λίξ ε ις (εξα γορές, συγχωνεύσεις, είσοδος νέων επενδυτών) που χαρακτηρίζουν τον κ λάδο τα τ ε λευταία χ ρόν ια αναμέ-

Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%)

Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ειδική Ρευστότητα (Άμεση) Ταμειακή Ρευστότητα

Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Μέση Διάρκεια Παραμονής Αποθεμάτων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων

Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Λειτουργικού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους 94

Corp orate Rep or t 2013

2009

2010

2011

2,93 1,18 9,94%

3,36 0,29 4,65%

3,81 -0,38 0,78%

2009

2010

2011

1,36 0,52 0,05

1,51 0,60 0,09

1,30 0,51 0,05

2009

2010

2011

187 224 390 0,44 1,68

164 186 357 0,50 2,05

152 158 312 0,54 2,45

2009

2010

2011

1,32% 2,47% 18,17% 0,31% 0,79%

-8,73% 0,29% 14,23% 0,10% -4,25%

-22,35% -1,85% 10,39% 0,13% -9,13%

νεται να συνε χισ τούν, σ τοχεύον τας σ την ενίσ χυση της διαπραγματευτικής δύναμης έναντι των δικτύων λιαν ικής και σ την επίτευξη περαιτέρω οικονομιών κλίμακας. Αναφορικά με τις εξελίξεις του κλάδου διεθνώς, η παγκόσμια ιχθυοκαλλιέ ργεια αναπτύχθηκε την πε ρίοδο 1995 -2010, με μέσ ο ε τ ήσ ιο ρυ θ μό 6,4%, σε αν τίθεση με την αλιεία, η ο π οία π α ρ ου σ ι άζ ε ι ο ρι α κή π τ ώ σ η (- 0,3%), με το 60% περίπου της παγκόσμιας ιχθυοκαλλιέργειας να προέρχεται από την Κίνα. Η παραγωγή τσ ιπούρας σ την Ευρώ πη σημείωσε μικρή πτώση (-1,6%) το 2011, ενώ σ την παραγωγή λαβρακίου, η πτώση ήταν με γαλύτερη, 4%. Η Ελ λάδα καταλαμβάνει διαχρονικά την πρώτη θέση σ την Ευρώπη, όσον α φ ο ρά σ τ ην π α ρα γωγ ή τσ ιπ ού ρα ς και λαβρακίου.

με κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από 3 εκατ. ευρώ το 2011, προκύπτει: Aυξημένη χρήση ξένων κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις του κλάδου. Παράλ ληλα, η διαχρον ική επιδείνωση της κάλυψης των χρηματοοικονομικών δαπανών αναδεικ νύει την οριακή θέση σ την οποία έ χει περιέλθει ο κ λάδος το 2011, με την ταμειακή ρευσ τότητα να κινείται διαχρον ικά σε οριακά επίπεδα «προοιωνίζοντας» εξελίξεις.

Η βελτίωση του βαθμού χρησιμοποίησης των ιδίων κεφαλαίων οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των ιδίων κεφαλαίων, λόγω συσσωρευμένων ζημιών, παρά στην αύξηση των πωλήσεων. Η αποτ ε λεσ ματ ικότητα χ ρησ ιμο ποίησης των ιδίων κεφαλαίων μειώνεται διαχρονικά, ενώ το περιθώριο μικ τού κέ ρδους την πε ρίοδο 2010 2011 α π οτυ π ών ε ι τ ην π ρ ο σ π άθ ε ια προσαρμογής των επιχειρήσεων σ το σημερινό οικονομικό περιβάλλον.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τα διαθέσ ιμα οικονομικά σ τοιχεία των παραγωγικών επιχειρήσεων,



Οι 10 κυριότερες επιχειρήσεις ιχθυοκαλλιέργειας, (βάσει κύκλου εργασιών το 2011)

Οι εταιρείες ΣΕΛΟΝΤΑ και Δίας ανακοίνωσαν τη συγχώνευσή τους τον Απρίλιο 2013.

 Corp orate Rep or t 2013

95

ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ Γ Ι Α Κ ΑΤΟ Ι Κ Ι Δ Ι Α

Μια αγορά σχετικά ανθεκτική στην κρίση, αφού τα κατοικίδια αποτελούν πιστούς φίλους, οι πωλήσεις του κλάδου υποχωρούν οριακά. Το ένα τρίτο της αγοράς καλύπτουν οι παραγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου. Νέα τάση, η σημασία του κύριου καναλιού διανομής, των supermarket, υποχωρεί και ενισχύεται η διάθεση κυρίως εξειδικευμένων προϊόντων από τα κτηνιατρεία.

Feed

the pets

ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

Η αγάπη και η φροντίδα που δείχνουν οι ιδιοκτήτες κατοικίδιων σ τα ζώα τους έ χει δημιουργήσει σ χετικά ανελασ τική ζήτηση σ την αγορά ζωοτροφών για κατοικίδια, κάτι που αποτυπώνεται στη σχετική σταθερότητα που εμφανίζει η αγορά τα τελευταία χρόνια της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας. Στην αγορά δραστηριοποιείται μικρός αριθμός παραγωγικών επιχειρήσεων, με προϊόντα κυρίως για σκύλους και γάτες. Σε αρκετές περιπτώσεις, η εν λόγω δραστηριότητα συνδυάζεται με την παραγωγή τροφών για ζώα που εκτρέφονται σε αγροκτήματα. Οι εισαγωγικές επιχειρήσεις ασχολούνται παράλληλα και με άλλες συμπληρωματικές κατηγορίες προϊόντων (αξεσουάρ για ζώα συντροφιάς, τρόφιμα), ενώ στον κλάδο δραστηριοποιούνται και σημαντικές επιχειρήσεις παραγωγής ζωοτροφών για κατοικίδια, με άλλη κύρια δραστηριότητα. Ο αν ταγων ισμός, κυρίως μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων είναι έ ν τ ο ν ο ς κα ι ε σ τ ι ά ζ ε τ α ι σ τ η ν προσπάθεια αύξησης του μεριδίου τους, μέσω προωθητικών ε νεργειών και συνε ργασ ιών με επαγ γε λματ ίε ς τ ης αγοράς (πχ. κ τ ην ία τ ρ οι, pet shop), της επιδίωξης για απο τε λεσματικότερη τοπο θέτηση σ το ράφι των super-market – εφαρμογή 96

Corp orate Rep or t 2013

μεθόδων merchandizing και της προσφοράς προϊόντων με υψηλό βαθμό διαφοροποίησης, καλύπτοντας εξειδικευμένες ανάγκες (πχ. διατροφικά προβλήματα ζώων).

ΤΑΣΕΙΣ Η ανάγκη για συν τροφικότητα σ τις σημερινές συνθήκες έχει αυξήσει τα ζώα συντροφιάς. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι το 40%-50% των κατοικίδιων σκύλων και γατών τρέφεται με βιομηχανοποιημένη τροφή, καθώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, περιορίζει τον διαθέσιμο χρόνο των ιδιοκτητών για την περιποίηση των κατοικίδιων ζώων τους. Επιπλέον, η πλ η ρέσ τ ε ρη ε ν η μ έ ρ ω σ η (α π ό τους κ τ ην ι ά τ ρ ους, τ α κα τ ασ τ ή μ α τ α petshop και τις ε νέργειε ς μάρκετιν γκ τ ω ν ε τ α ι ρ ε ι ώ ν) τ ω ν ι δι ο κ τ ητ ώ ν κατοικ ίδιων ζ ώ ων γ ια τα πλεο νεκτήματα που προσφέρουν οι ζωοτροφές ενισχύει τη ζήτησή τους έναντι της προετοιμασίας μαγειρεμέ νου φαγητού από τους ιδιοκτήτες. Όσον αφορά τα μεγέθη, η εγχώρια αγορά ζωοτροφών για κατοικ ίδια υπ ολογ ί ζ ε ται σ ε 175 εκατ. ευρώ το 2011, με οριακά α ρν ητ ικό μ έσ ο ε τ ή σ ι ο ρυ θ μ ό

μεταβολής (-0,5%) την περίοδο 20082011, παρουσιάζοντας σχετική ανθεκτικότητα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Σε όρους ποσότητας, εκτιμάται ότ ι η αγορά ζ ω οτ ρο φ ών γ ια κατοικίδια κυμαίνε ται πε ρί τις 120 χιλ. τόνους, εκ των οποίων το 1/3 περίπου παράγε ται από ε γ χώριε ς επιχειρήσεις. Η αγορά ζωοτροφών γ ι α κα τ οικ ίδι α, σ ε ό ρ ο υ ς α ξ ί α ς , εκτιμάται ότι θα συνεχίσει την οριακή πτωτική της πορεία και τη διετία 2012-2013, η οποία θα διαμορφωθεί σε επίπεδα της τάξης του 1% - 2% κατ’ έτος. Τα super-market αποτελούν το κύριο κα νάλι δια νομής των π ροϊό ν των του κλάδου με μερίδιο 50% π ε ρίπ ου, ακολου θ ών τας ω σ τό σ ο πτωτική πορεία την τε λευταία πενταετία. Αντιθέτως, αυξητική τάση παρουσ ιάζ ει η διανομή μέσω των κ τ ην ιατ ρε ίων, τα ο π οία π ρο σ φ έρουν κυρίως εξειδικευμένα προϊόντα. Σ ε ευ ρ ω π αϊκό ε πίπ εδ ο, η α γο ρά ζωοτροφών για κατοικίδια εκτιμά-

ται σε 25 δισ. ευρώ το 2011, με άνοδο 2,5% το έτος αυτό. Το 92% αφο ρά σε τροφές για σκύλους και γάτες. Στην ΕΕ το 27% περίπου των νοικο κυριών έ χει τουλάχισ τον ένα σκύλο και το 24% τουλάχισ τον μία γάτα. Η

Ελ λάδα έ χει το τέταρτο χαμηλότερο ποσοσ τό σ την πρώτη περίπτωση και το δεύτερο χαμηλότερο στη δεύτερη. Ενδεικτικό του μεγέθους της αγοράς είναι το ότι 70 εκατ. νοικοκυριά στην ΕΕ έχουν τουλάχιστον ένα κατοικίδιο.

 Οι κυριότερες παραγωγικές και εισαγωγικές επιχειρήσεις ζωοτροφών για κατοικίδια, (βάσει κύκλου εργασιών το 2011)

 Corp orate Rep or t 2013

97

ΖΩΟΤΡΟΦΕΣ Γ Ι Α Κ ΑΤΟ Ι Κ Ι Δ Ι Α

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τα οικονομικά στοιχεία των κυριότερων παραγωγικών και εισαγωγικών επιχειρήσεων ζωοτροφών για κατοικίδια, με κύκλο εργασιών μεγαλύτερο από 1 εκατ. ευρώ, τουλάχιστον σε μία από τις τρεις τελευταίες χρήσεις (2009-2011), προκύπτει ότι: H κεφαλαιακή διάρθρωση των παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου, αν και εμφανίζει σχετική σταθερότητα, αναδεικνύει την ανάγκη βελτίωσής της, ενώ οι εισαγωγικές επιχειρήσεις, εμφανίζουν μεγαλύτερη εξάρτηση από ξένα κεφάλαια. Η εντατική χρησιμοποίηση των συνολικών επενδυμένων κεφαλαίων των παραγωγικών επιχειρήσεων σ τη δημιουργία πωλήσεων την εξεταζόμενη τριετία είναι περιορισμένη. Αν τίθε τα, σε ικανοποιητικά επίπεδα διαμορφώνεται ο βαθμός χρησιμοποίησης των ιδίων κεφαλαίων των εισαγωγικών επιχειρήσεων.

Παραγωγικές επιχειρήσεις Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%)

Εισαγωγικές επιχειρήσεις

2009

2010

2011

2009

2010

2011

1,07 1,61 9,96%

1,12 0,62 8,36%

0,95 0,90 8,10%

3,54 3,76 5,86%

3,83 2,48 4,23%

3,63 2,03 4,73%

1,67 1,08 0,18

1,62 1,10 0,18

1,75 1,16 0,17

1,30 0,97 0,14

1,32 0,97 0,13

1,33 0,98 0,14

155 102 132 0,83 1,74

174 110 132 0,77 1,61

184 107 134 0,74 1,52

121 88 78 1,59 7,31

134 105 80 1,46 6,98

138 114 82 1,41 6,81

0,87% 2,20% 22,62% 3,48% 0,50%

-1,21% 1,04% 21,06% 1,30% -0,75%

-2,77% 0,14% 20,69% 1,81% -1,83%

25,75% 7,77% 30,45% 5,15% 3,52%

14,59% 5,12% 31,49% 3,51% 2,09%

16,73% 6,30% 30,44% 4,07% 2,46%

Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ειδική Ρευστότητα (Άμεση) Ταμειακή Ρευστότητα Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Μέση Διάρκεια Παραμονής Αποθεμάτων Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Λειτουργικού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους 98

Corp orate Rep or t 2013

ΑΓΡΟΤΙΚΑ

Ε Φ ΟΔ Ι Α

Σε μια αγορά όπου δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων ο ανταγωνισμός είναι έντονος. Οι επιχειρήσεις του κλάδου -λιπάσματα και φυτο-προστατευτικά- αντιμετωπίζουν την αυστηρή ευρωπαϊκή νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος. Η ζήτηση για τα προϊόντα του κλάδου εξαρτάται από την εξέλιξη της αγροτικής παραγωγής: Στον βαθμό που αναστραφεί η πορεία υποχώρησης, με στροφή εργατικού δυναμικού, λόγω της ύφεσης, από άλλους τομείς προς την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν στον αγροτικό τομέα, η ζήτηση των προϊόντων του κλάδου θα ενισχυθεί.

εντονος

ανταγωνισμος ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Στην ελληνική αγορά αγροτικών εφοδίων (λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα, σπόροι) δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων. Αρκετές από τις επιχειρήσεις με βασική δραστηριότητα τα λιπάσματα, εμπορεύονται παράλληλα πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόρους) ή/και γεωργικά φάρμακα και αντίστροφα. Επίσης, ορισμένοι συνεταιρισμοί οι οποίοι κατά βάση προμηθεύονται τα αγροτικά εφόδια από την εγχώρια αγορά, ασχολούνται (σε μικρή κλίμακα) με την παραγωγή ορισμένων αγροτικών εφοδίων. Οι περισσότερες από τις επιχειρήσεις ανόργανων λιπασμάτων εισάγουν τις πρώτες ύλες (ή τις προμηθεύονται από την εγχώρια αγορά), τις επεξεργάζονται και διαθέτουν στην αγορά το τελικό προϊόν (λίπασμα). Επίσης, δραστηριοποιούνται και θυγατρικές ξένων εταιρειών. Επιπλέον, στον κλάδο υπάρχουν και αρκετές επιχειρήσεις οι οποίες ασχολούνται, εκτός των άλλων, με την παραγωγή οργανικών/οργανοχημικών λιπασμάτων. Πολλές απ' αυτές είναι κτηνοτροφικές ή πτηνοτροφικές εταιρείες που ασχολούνται με τη δραστηριότητα αυτή και για λόγους διαχείρισης των αποβλήτων. Ο τομέας των γεωργικών φαρμάκων περιλαμβάνει επιχειρήσεις οι οποίες εισάγουν τις πρώτες ύλες και προβαίνουν σε περαιτέρω επεξεργασία ή/και τυποποίηση, καθώς και εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με την απ' ευθείας εισαγωγή και

εμπορία των προϊόντων. Στον τομέα του πολλαπλασιαστικού υλικού γεωργίας (σπόροι), λίγες επιχειρήσεις ασχολούνται αμιγώς με αυτή τη δραστηριότητα. Συνήθως, παράλληλα με την εισαγωγή ή/και παραγωγή σπόρων εμπορεύονται και φυτοφάρμακα ή/και λιπάσματα.

ΤΑΣΕΙΣ Ο ανταγωνισμός στον κλάδο είναι έντονος λόγω του μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν. Ειδικά για τα φυτοφάρμακα, παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι η διακίνηση αμφιβόλου προέλευσης προϊόντων τα οποία διατίθενται στην αγορά σε χαμηλότερες τιμές, καθώς και η έλλειψη σημαντικής διαφοροποίησης μεταξύ αρκετών προϊόντων, οξύνουν ακόμη περισσότερο τον ανταγωνισμό Η ζήτηση για αγροτικά εφόδια είναι στενά συνδεδεμένη με την πορεία της αγροτικής δραστηριότητας. Κυριότεροι παράγοντες που διαμορφώνουν γενικά τη ζήτηση είναι: Το είδος της καλλιέργειας και οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις: Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ (2009), το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων της χώρας ανέρχεται σε 37.324 χιλ. στρέμματα από τα οποία καλλιεργήθηκε το 88%. Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων: Σε περιόδους ανόδου Corp orate Rep or t 2013

99

ΑΓΡΟΤΙΚΑ Ε Φ ΟΔ Ι Α

των τιμών γίνεται μεγαλύτερη επένδυση σε αγροτικά εφόδια, προκειμένου να ενισχυθεί η παραγωγή. Η ζ ήτησ η γ ια φυτο - προσ τατ ευτ ικά προϊόντα επηρεάζεται σημαντικά από το είδος του προβλήματος που εμφανίζεται κάθε φορά (ασθένειες φυτών κλπ.). Όσον αφορά τα λιπάσματα, η ζήτησή τους επηρεάζεται και από την περιβαλλοντική πολιτική, η οποία απαιτεί μείωση της νιτρορύπανσης και την εφαρμογή φιλικών προς το περιβάλλον τεχνικών λίπανσης. Οι πωλήσεις λιπασμάτων (σε αξία) παρουσιάζουν διακυμάνσεις τα τελευταία έτη. Οι αυξομειώσεις που παρατηρούν ται οφείλον ται, σε μεγάλο βαθμό, σ τις μεταβολέ ς των τιμών πώλησης των πρώτων υλών και όχι τόσο στη ζητούμενη ποσότητα. Σημαντικό μέρος της ζήτησης λιπασμάτων καλύπτεται από εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα. Επίσης και η αξία των πωλήσεων γεωργικών φαρμάκων και πολλαπλασιαστικού υλικού (σπόροι) παρουσιάζει αυξομειώσεις. Το 2010 παρατηρήθηκε μικρή αύξηση στις συνολικές πωλήσεις των δύο κατηγοριών προϊόντων, μετά από μείωση το 2009. Η ανοδική τάση των πωλήσεων συνεχίστηκε και το επόμενο διάστημα. Οι επιχειρήσεις αγροτικών εφοδίων δεν αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό από υποκατάστατα προϊόντα. Μόνο στον τομέα των φυτο-προστατευτικών προϊόντων υπάρχουν κάποιες συμπληρωματικές μέθοδοι αντιμετώπισης των “απειλών” (καλλιεργητικές μη-χημικές μέθοδοι), οι οποίες όμως δεν είναι πολύ διαδεδομένες και δεν μπορούν να αντικαταστήσουν πλήρως τα γεωργικά φάρμακα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 8 επιχειρήσεων παραγωγής λιπασμάτων διαπιστώνονται τα εξής: Το σύνολο του ε νεργητικού των ε ταιρειών του δείγματος μειώθηκε 3,5% το 2011.

100 Corp orate Rep or t 2013

Τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν κατά 2,7%. Οι συνολικές πωλήσεις αυξήθηκαν 10% ενώ τα μικτά κέρδη αυξήθηκαν 15%. Συνέπεια των ανωτέρω ήταν η σημαντική αύξηση των καθαρών (προ φόρου) κερδών κατά 70%. Όλε ς οι εταιρείες του δείγματος ήταν κερδοφόρες τη διετία 2010-2011. Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού 17 επιχειρήσεων εισαγωγής γεωργικών φαρμάκων και σπόρων διαπιστώνεται ότι: Το σύνολο του ενεργητικού τους αυξήθηκε κατά 8% το 2011. Τα ίδια κεφάλαια αυξήθηκαν 10%. Οι συνολικές πωλήσεις αυξήθηκαν 11% και τα μικτά κέρδη 10%. Αποτέλεσμα των ανωτέρω ήταν η βελτίωση του συνολικού καθαρού αποτε λέσματος των εταιρειών κατά 51% το 2011. Από τις 17 επιχειρήσεις του δείγματος, 15 παρουσίασαν καθαρά κέρδη το 2011, έναντι 14 εταιρειών το 2010.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ Η Δ Υ ναμη Π ρ ομη θ ευτ Ω ν Βασικοί προμηθευτές των παραγωγικών επιχειρήσεων του κλάδου είναι οι επιχειρήσεις (από την Ελλάδα ή το εξωτερικό) οι οποίες τις προμηθεύουν με τις απαραίτητες πρώτες ύλες. Λόγω της πληθώρας αυτών των επιχειρήσεων και της διαθεσιμότητας των πηγών προμήθειας, η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών έναντι των οργανωμένων επιχειρήσεων του κλάδου δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Ομοίως, οι εισαγωγικές επιχειρήσεις του κλάδου διαθέτουν σχετικά μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη, έναντι των προμηθευτών τους. Στην πε-

ρίπτωση των θυγατρικών ξένων εταιρειών δεν τίθεται θέμα διαπραγματευτικής δύναμης, καθώς οι τιμές και οι όροι εμπορίου είναι δεδομένοι. Βεβαίως, σε κάθε περίπτωση, η διαπραγματευτική δύναμη εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από τη θέση της επιχείρησης στην εγχώρια αγορά, το μέγεθός της και τον όγκο των συναλλαγών της.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ Η Δ Υ ναμη Α γ ο ρ αστ Ω ν Αγ ο ρ α σ τ έ ς τ ω ν π ρ ο ϊ ό ν τ ω ν ε ί ν α ι τα κατασ τ ήματα λιαν ικής π ώλησ ης αγροτικών εφοδίων σε όλη την Ελλάδα, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί και οι ενώσεις τους. Λόγω του μεγάλου αριθμού προμηθευτών, οι αγοραστές έ χουν σ χετικά μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη έ ναν τι των ε ταιρειών του κ λάδου. Σαφώς, οι όροι διαπραγμάτευσης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις ποσότητε ς παραγγελιών των προϊόντων.

Ε Ι σοδος Ν Ε ων Α ντα γ ωνιστ Ω ν Η είσοδος μιας νέας επιχείρησης σ τον κλάδο των αγροτικών εφοδίων δεν αντιμετωπίζει ιδιαίτερα εμπόδια. Ο βαθμός δυσκολίας εξαρτάται από το προϊόν και κυρίως από το είδος της δραστηριότητας (παραγωγή ή εισαγωγή). Στον τομέα της επεξεργασίας γεωργικών φαρμάκων είναι περισσότερο δύσκολο για μια εταιρεία να εισέλθει, λόγω της νομοθεσίας και των κανονισμών της Ε.Ε για την προσ τασ ία του π ε ριβάλ λον τος, τ η σ υ σκευασία των προϊόντων κλπ. Εκτός α π ό τ ο α ρχ ι κό κό σ τ ο ς ε π έ νδ υ σ η ς

γ ια π ά γ ιο εξο πλισ μ ό, απ αιτού ν ται και δαπάνες για έρευνα & ανάπτυξη προϊόντων, προκειμένου να λάβει η επιχείρηση την απαιτούμενη έγκριση κυκλοφορίας κάποιου προϊόντος. Αναφορικά με τους σπόρους, υπάρχουν κάποιοι νομικοί περιορισμοί ως προς τις ποιοτικέ ς τους προδιαγρα-

φές οι οποίες ε λέγχον ται τόσο κατά τη διάρκεια της παραγωγής τους όσο και κατά την περίοδο της εμπορίας τους. Ορισμένους νομικούς περιορισμούς αντιμετωπίζει και η κυκλοφορία λιπασμάτων. Η ενασχόληση μιας επιχείρησης με την παραγωγή χημικού λιπάσματος απαιτεί σημαν τικέ ς

επε νδύσ εις, ε νώ γ ια την ανάμειξη/ ε π ε ξ ε ργα σ ί α, τ ο κό σ τ ο ς ε ί ναι σ α φώς μικρότερο. Σε όλα τα προϊόν τα μια νεοεισερχόμενη επιχείρηση έ χει να α ν τ ιμ ε τ ω πίσ ε ι τ ις υ φισ τ ά μ ε ν ε ς επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίε ς έχουν εδραιώσει δίκτυα διανομής σε όλη την Ελλάδα.

Κορυφαίες Επιχειρήσεις μεγέθη σε ευρώ

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ & ΧΗΜΙΚΑ ELFE Α.Ε.

YARA ΕΛΛΑΣ Α.Ε.

BAYER ΕΛΛΑΣ Α.Β.Ε.Ε.

SYNGENTA HELLAS Α.Ε.Β.Ε.

PIONEER HI-BRED HELLAS Α.Ε. ΣΠΥΡΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Α.Ε.Β.Ε.



202.191.000 72.371.398 ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ 165.694.308 40.842.532 ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ (ΣΠΟΡΟΙ) 31.013.966 17.218.943

480 13 340 110 52 83



 Corp orate Rep or t 2013

101

T H I R D PA R T Y

LOGISTICS

Ώθηση στον κλάδο αναμένεται να προσδώσει η σύμπραξη 25 μεγάλων βιομηχανικών, εμπορικών και 3PL εταιρειών και της ΤΡΑΙΝΟΣΕ για τη δημιουργία δικτύου logistics που ανακοινώθηκε πρόσφατα. Στόχος, όπως ανακοίνωσε ο ΣΕΒ είναι μέσα από τη δικτύωση και τη συνεργασία, οι επιχειρήσεις να επιτύχουν μείωση του κόστους και πρόσβαση σε νέες αγορές. Με άξονες στρατηγικής τη δημιουργία 2 οικοσυστημάτων- του Εθνικού για την ενδυνάμωση και τον εκσυγχρονισμό του Συστήματος Εμπορευματικών Μεταφορών και Logistics για την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων εντός των συνόρων και του Οικοσυστήματος εμπορικής πύλης που αφορά στην ανάδειξη της Ελλάδας σε διαμετακομιστικό κόμβο της ΝΑ Ευρώπης για την εκμετάλλευση του διερχόμενου φορτίου και την ανάπτυξη σχετικών υποστηρικτικών δραστηριοτήτων- μπορούν να μπουν οι βάσεις για νέα δυναμική. Οι εξελίξεις στο λιμάνι του Πειραιά ευνοούν τη δημιουργία του δεύτερου γύρω από αυτό.

Σyμπραξη για

νeα δυναμικh ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Στην ελληνική αγορά δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών 3PL. Ο ανταγωνισμός στον κλάδο των logistics γίνεται ολοένα και πιο έντονος τα τελευταία χρόνια, λόγω του μεγάλου αριθμού των εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε αυτόν σε συνδυασμό με την παρατεταμένη οικονομική ύφεση και τον περιορισμό των οικονομικών δραστηριοτήτων του κλάδου. Από την άλλη πλευρά, ο έντονος ανταγωνισμός συμβάλλει στην παροχή καλύτερων και πιο ολοκληρωμένων υπηρεσιών σε πιο ανταγωνιστικές τιμές. Επίσης, ενισχύονται οι τάσεις συγκέντρωσης του κλάδου, αφενός μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων, αφετέρου λόγω παύσης της δραστηριότητας επιχειρήσεων.

102 Corp orate Rep or t 2013

Κεντρικός κορμός των υπηρεσιών 3PL είναι οι αποθηκεύσεις και οι διανομές, ενώ ακολουθούν οι υπηρεσίες διαχείρισης αποθεμάτων, αποσυσκευασίας – ανασυσκευασίας – ετικετοποίησης, λογισμικής υποστήριξης και οι λοιπές υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. Οι διαμεταφορικές επιχειρήσεις διαβλέποντας τις ανάγκες της αγοράς και τις κυρίαρχες τάσεις σε αγορές του εξωτερικού, θέλησαν να επεκτείνουν το εύρος των παρεχόμενων υπηρεσιών για να καλύψουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των αναγκών των πελατών τους. Αντίστοιχη διεύρυνση υπηρεσιών πραγματοποιήθηκε και από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνταν αποκλειστικά στην ενοικίαση αποθηκευτικών χώρων και ψυκτικών θαλάμων. Η ίδρυση εταιρειών με αποκλειστικό προσανατολισμό την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών 3PL, αποτελεί πιο πρόσφατη εξέλιξη.

ΤΑΣΕΙΣ Η ανάπτυξη των υπη ρεσ ιών Third Party Logistics (3PL) βασίζεται κυρίως στους εξής παράγοντες: Στην αύξησ η της αποδοχής που έ χει η πρακ τική της ανάθεσης των λειτουργιών διαχείρισης της εφοδιασ τικής αλυσ ίδας μιας επιχείρησης σε τρίτε ς ανεξάρτητε ς επιχειρήσεις

(outsourcing). Στην πολυπλοκότητα και αυξανόμενη σημασία της εφοδιαστικής αλυσίδας για την εύρυθμη λειτουργία μιας επιχείρησης. Στις δυνατότητες που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των επιχειρήσεων, για την αποτελεσματικότερη διαχείριση και διακίνηση των αποθεμάτων. Στη γενικότερη οικονομική συγκυρία που επικρατεί σε μια αγορά. Η ζήτηση για υπηρεσίες 3PL στη χώρα μας επηρεάζεται, σε μεγάλο βαθμό, από την παρατεταμένη οικονομική ύφεση και τη συρρίκνωση των δραστηριοτήτων πολλών εταιρειών. Η συνολική εγχώρια αγορά των υπηρεσιών 3PL (σε αξία) αυξήθηκε την περίοδο 1998-2008 με μέσο ετήσιο ρυθμό 19%. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η αγορά καταγράφει καθοδική πορεία, μείωση 6% το 2009 και 4,5% το 2010. Το 2011 το ποσοστό μείωσης κυμάνθηκε στο 10% και το 2012 εκτιμάται σε 8,5%. Το 2011 οι υπηρεσίες αποθήκευσης, συνολικά, κάλυψαν το 59% περίπου της συνολικής αξίας των παρεχόμενων υπηρεσιών 3PL, ακολουθούμενες από τις υπηρεσίες διανομής με μερίδιο της τάξης του 34%. Αναφορικά με την κατανομή της αγοράς

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ ΔΙΑΚΙΝΗΣΙΣ Α.Ε KUEHNE + NAEL Α.Ε ΦΟΥΝΤΛΙΝΚ Α.Ε ΒΕΙΝΟΓΛΟΥ ΟΡΦΕΥΣ ΔΙΕΘΝΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΗ Α.Ε ΜΑΚΙΟΣ Α.Ε MABE LOGISTICS Α.Ε ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΟΣ Α.Ε ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΠΟΘΗΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΓΚΟΛΝΤΑΙΡ ΚΑΡΓΚΟ Α.Ε.Ε ΔΙΕΘΝΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ & LOGISTICS

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

46.404.831 62.552.519 19.096.722

570 521 217

46.702.150

401

31.114.132 15.049.665

78 110

10.128.706

72

34.490.824

160

Η ενημερότητα του προφίλ των εταιρειών αφορά την περίοδο έκδοσης της αντίστοιχης μελέτης Οι επιχειρήσεις παρουσιάζονται με βάση το εκτιμώμενο μερίδιο αγοράς τους

ανά ευρύτερη κατηγορία προϊόντων, στην πρώτη θέση βρίσκεται η κατηγορία των τροφίμων και ποτών με ποσοστό περίπου 37% το 2011. Η κατηγορία των ηλεκτρονικών ειδών και αναλωσίμων, τα βιομηχανικά προϊόντα & πρώτες ύλες, καθώς και οι ηλεκτρικές συσκευές απέσπασαν μερίδιο περίπου 9,5% η κάθε μία. Ακολουθούν τα οχήματα και ανταλλακτικά (8%) τα έπιπλα και ο οικιακός εξοπλισμός (6,2%), τα φάρμακα και ο ιατροτεχνολογικός εξοπλισμός (5,7%) και τα είδη ένδυσης και υπόδησης (3,4%). Σ α ν υ π ο κα τ ά σ τ α τ η υ π η ρ ε σ ί α τ ο υ κλάδου μπορεί να αναφερθεί η πραγματοποίηση των δρασ τηριοτήτων logistics από την ίδια την εμπορική ή βιομηχαν ική επιχε ίρησ η. Η απόφαση για την ανάθεση μέρους ή του σ υνόλου κάποιων διαδικασ ιών π ου μ εσ ολα βού ν μ έ χ ρι τ ην τ ε λική π α ράδ ο σ η τ ων ε μ π ο ρευμ ά τ ων βα σίζεται σ τη σ τάθμιση των ωφελειών που μπορεί να αποκομίσει μια εταιρεία από αυτή την πρακτική, καθώς και των με ιονεκ τ ημάτων π ου μπ ο ρεί να υπάρχουν από τη σημαν τική εξάρτηση που συνεπάγεται η ανάθεση μέρους (ή του συνόλου) των δρασ τηριοτήτων της αποθήκευσης- διανομής σε τρίτο φορέα.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τον ομαδοποιημένο ισολογισμό δείγματος 39 επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών logistics, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ε νεργητικού των ε ταιρειών του δείγματος αυξήθηκε οριακά κατά 1% το 2011. Οριακή μεταβολή (0,5%) παρουσίασαν και τα συνολικά ίδια κεφάλαια. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις αυξήθηκαν 6%, ε ν αν τιθέσει με τις βραχυπρόθεσμες οι οποίες μειώθηκαν 3%.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ h Δ y ναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ώ ν Corp orate Rep or t 2013

103

T H I R D PA R T Y

LOGISTICS Οι εταιρείες του κλάδου χρειάζονται μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους με εύκολη πρόσβαση. Η διαπραγματευτική δύναμη των κατόχων γης επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη θέση του προς αξιοποίηση οικοπέδου. Έτσι, οι κάτοχοι εκτάσεων γης σε περιοχές υψηλής ζήτησης και σ τις οποίες παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση των εταιρειών logistics (π.χ. Ασπρόπυργος, Μαγούλα, Σίνδος Θεσσαλονίκης, κ.α) διαθέτουν σημαντική διαπραγματευτική δύναμη έναντι των εταιρειών του κλάδου. Περαιτέρω, σημαντικοί προμηθευτές των επιχειρήσεων 3PL είναι επιχειρήσεις τόσο της εγχώριας αγοράς όσο και του εξωτερικού, οι οποίε ς τ ις προμηθεύουν με τον απαραίτητο μηχανολογικό και πάγιο εξοπλισμό (κ λαρκ, ράφια, παλέ τε ς, σ υσ τ ήματα ασ φ αλ ε ίας κ.α.).Η δια πραγματευτική δύναμη των τελευταίων είναι αντιστρόφως ανάλογη με το μέγεθος της εταιρείας 3PL.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ h Δ y ναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Πελάτες των επιχειρήσεων 3PL είναι όλες εκείνες οι εμπορικές/βιομηχανικές επιχειρήσεις οι οποίες αναθέτουν μέρος ή το σύνολο των διαδικασιών διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας σε τρίτες ανεξάρτητες εταιρείες. Η διαπραγματευτική τους δύναμη έναντι των επιχειρήσεων 3PL εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον όγκο των εργασιών και εμπορευμάτων που αναθέτουν στις εταιρείες για διαχείριση, καθώς και από την ευκολία με την οποία μπορούν να αλλάξουν πάροχο, στην περίπτωση που δεν μείνουν ικανοποιημένες από το κόστος και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ο τελευταίος παράγοντας επηρεάζεται άμεσα και από τον τόπο στον οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις/αγοραστές σε σχέση με τις εταιρείες παρόχους. Από την άλλη πλευρά, η διαπραγματευτική



 104 Corp orate Rep or t 2013

δύναμη των αγοραστών επηρεάζεται και από το μέγεθος, την αξιοπιστία και τη «δύναμη» της εταιρείας 3PL, με αποτέλεσμα όσο μεγαλύτερη είναι η εταιρεία 3PL τόσο η διαπραγματευτική δύναμη των αγοραστών/πελατών εξισορροπείται.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Δεν υπάρχουν ιδιαίτερα θεσμικά και νομικά εμπόδια για την είσοδο μιας νέας εταιρείας σ τον κλάδο των 3PL. Ωσ τόσο, η δρασ τηριοποίηση με γάλου αριθμού επιχειρήσ εων και παράλληλα η συνεχιζόμενη ύφεση στην ε λ ληνική οικονομία, δρουν αποτρεπτ ικά σ τ ην π ε ραιτ έ ρω αύξ ησ η τ ης προσφοράς στον κλάδο. Τα σημαντικά κόσ τη επέ νδυσ ης που απαιτού νται, σε συνδυασμό με τις δυσχέρειες χρηματοδότησης που υφίστανται, αποτε λούν ανασ ταλτικό παράγον τα για νέες επενδύσεις.

Φωτοβολταϊκa Οφειλές του ΛΑΓΗΕ προς τις επιχειρήσεις του κλάδου, εισφορά για την κάλυψη των ελλειμμάτων του, αλλά και ραγδαία αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος αποτελούν σήμερα τα χαρακτηριστικά του κλάδου. Η εγκατεστημένη ισχύς έχει ήδη φτάσει τις 1.536 MW, στόχος που έχει τεθεί για το 2014 και ενώ ο στόχος για το 2020 είναι 2.200 MW. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Παραγωγών Ενέργειας από Φωτοβολταικά, η υπεραδειόδοτηση τα τελευταία χρόνια (7.000 MW) -παραγνωρίζοντας και τεχνικά θέματα όπως η αποθήκευση ενέργειαςαποτελεί παράγοντα αστάθειας της αγοράς και δεν υπάρχουν περιθώρια έκδοσης και άλλων αδειών. Όπως και να έχουν τα πράγματα, και ενώ τα μεγέθη των εταιρειών του κλάδου διπλασιάστηκαν το 2012, η Ευρωπαϊκή Ένωση Φωτοβολταϊκών εκτιμά ότι το δυναμικό του κλάδου είναι μεγάλο και τα οφέλη του στο σύστημα παροχής ηλεκτρισμού και το περιβάλλον αδιαμφισβήτητα. Σημαντικός παράγοντας, όπως τονίζει, αποτελεί το αξιόπιστο σύστημα τιμολόγησης της παρεχόμενης από φωτοβολταϊκά ενέργειας και ενώ το ΥΠΕΚΑ εισηγείται μεγάλη μεσοσταθμική μείωση στις ταρίφες των φωτοβολταϊκών.

ορια στην

αναπτυξη ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

H αγορά των φωτοβολταϊκών (Φ/Β) εξακολουθεί να παρουσ ιάζ ε ι επ ε νδυτ ικέ ς ευκαιρίε ς, εμφ αν ίζ ον τας όμως παράλληλα αδυναμίες, τόσο σε επίπεδο λειτουργίας της αγοράς όσο και στο θεσμικό πλαίσιο που τη διέπει. Χαρακτηρισ τικό της ανάπτυξής της είναι το γεγονός ότι, τόσο η συνολική εγκατεστημένη ισχύς, όσο και το μέγεθος της αγοράς σε αξία υπερδιπλασιάστηκαν το 2012.

ΤΑΣΕΙΣ Η ζήτηση για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (Η/Ε) από Φ/Β συστήματα, επηρεάζεται από τους παρακάτω παράγοντες: α. Περιβαλλοντικά οφέλη: Η μείωση των ρύπων του φαινομένου του θερμοκηπίου και η αποτροπή των κλιματικών αλλαγών που συντελούνται στον πλανήτη επιβάλλουν την επιτάχυνση της παραγωγής ενέργειας από καθαρότερες πηγές, όπως ο ήλιος. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, προκύπτει ότι: Για κάθε 1 kWh που παράγεται από Φ/Β, αποφεύγεται έκλυση 1 kg διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα.

1 kW εγκατεστημένων Φ/Β αποτρέπει συνολικά την έκλυση 1,3 τόνων CO2 κάθε χρόνο. β. Οικονομικά οφέλη: Ο μηχανισμός σ ταθερών εγ γυημένων τιμών (FiT), η μείωση του κόστους εγκατάστασης και το αφορολόγητο για την κατηγορία των οικιακών Φ/Β συμβάλ λουν σ την αυξημέ νη ζήτηση που παρουσιάζουν τα Φ/Β συστήματα. Επίσης, η τεχνολογική εξέλιξη των Φ/Β πάνελ, η οποία οδηγεί σε μείωση του κόστους του Φ/Β εξοπλισμού, σε συνδυασμό με τα χαμηλά ετήσια έξοδα συντήρησης και λειτουργίας, αποφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη για τους επενδυτές. γ. Νομοθετικό πλαίσ ιο: Ο εθνικός σ τόχος του 2020 για τη διείσδυση των Φ/Β σ την ηλεκτροπαραγωγή και σ την τε λική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας οδήγησε σε ένα ευνοϊκό Corp orate Rep or t 2013

105

Φωτοβολταϊκa εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, προσαρμοσμένο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, το οποίο αύξησε το ενδιαφέρον των επενδυτών για εγκατάσταση Φ/Β συ-

στημάτων. Οι στόχοι για τη διείσδυση των ΑΠΕ είναι εγκατεσ τημένη ισ χύς Φ/Β 1.500 MW έως το 2014 και 2.200 MW έως το 2020.

Α. ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡHM/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗΣ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗΣ Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Κάλυψη Χρημ/κών Δαπανών EBITDA (%)

2009

2010

2011

0,81 -0,26 62,81%

2,28 0,59 58,60%

1,98 2,01 74,48%

0,99 0,53

0,80 0,40

1,01 0,43

469 97 0,06 0,11

420 273 0,08 0,22

310 207 0,12 0,36

-3,87% 0,25% 28,27% -10,28% -35,04%

-0,86% 2,80% 44,08% 24,03% -3,99%

10,32% 6,32% 62,53% 52,15% 28,73%

Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ Γενική Ρευστότητα Ταμειακή Ρευστότητα Γ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Μέση Περίοδος Είσπραξης Απαιτήσεων Μέση Περίοδος Εξόφλησης Προμηθευτών Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ενεργητικού Κυκλοφοριακή Ταχύτητα Ιδιών Κεφαλάιων Δ. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων Αποδοτικότητα Απασχολούμενων Κεφαλαίων Περιθώριο Μικτού Κέρδους Περιθώριο Λειτουργικού Κέρδους Περιθώριο Καθαρού Κέρδους 106 Corp orate Rep or t 2013

δ. Ζήτηση Η/Ε: Η παραγωγή Η/Ε από Φ/Β ακολουθεί την εποχική (καλοκαίρι) και την ημερήσια (μεσημέρι) ζήτηση, με αποτέλεσμα η αυξημένη κατανάλωση ηλεκτρισμού να καλύπτεται από την αυξημένη ηλιακή παραγωγή. Η μέγιστη παραγωγή Η/Ε από Φ/Β τις περιόδους αιχμής της ηλεκτρικής ζήτησης έχει πολλαπλά οφέλη για την ομαλή λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου. ε. Ηλιακό δυναμικό: Το πλούσιο ηλιακό δυναμικό της Ελ λάδας, από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, προσφέρει τη δυνατότητα για αποδοτικές και κερδοφόρες επενδύσεις σε Φ/Β συστήματα. Υπολογίζεται ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να καλύψει το ένα τρίτο των ενεργειακών αναγκών της χώρας. Η π α ρ α γ ω γ ή η λ ε κ τ ρι κ ή ς ε ν έ ργ ε ι ας από φωτοβολταϊκά σ την Ελ λάδα υ π ε ρ δι π λ α σ ι ά σ τ η κε τ ο 2012, α π ό 555,7 χιλ. MWh το 2011 σε 1.400 χιλ.

MWh περίπου. Αυτό ισχύει και για το μέγεθος της αγοράς σε αξία, υπερδιπλασ ιάσ τηκε το 2012 φθάνον τας τα 523 εκ. ευρώ περίπου. Η ανάπτυξη της αγοράς με ιδιαίτερα υψηλό ρυθμό εκτιμάται ότι συνεχίσ τηκε και το πρώτο εξάμηνο του 2013, παρά την ανασ τολή της αδειοδότησης για νέα έργα Φ/Β (ισ χύος μεγαλύτερης του 1 MWp και μικρότερης του 1 MWp, τα οποία δεν έχουν λάβει προσφορά όρων σύνδεσης) που ισ χύει από τον Αύγουσ το του 2012. Ωστόσο, σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, αναμένεται μικρή μείωση του ρυθμού ανάπτυξης από το δεύτερο εξάμηνο του 2013, η οποία θα γίνει περισσότερο αισθητή το 2014, σε περίπτωση που τα εν εξελίξει έργα δεν υλο π οιηθ ούν λόγω τ ης τ ρέ χουσ ας οικονομικής συγκυρίας -περιορισμένη χρηματοδότηση, έκτακτη εισφορά στις επιχειρήσεις του κλάδου. Σε διεθνές επίπεδο, η ηλεκτρική ενέργεια από φωτοβολταϊκά καλύπτει το 0,5% της παγκόσμιας ζήτησης και το 2% της ευρωπαϊκής, καθώς και το 1% της παγκόσμιας και το 4% της ευρωπαϊκής ζήτησης στις ώρες αιχμής. Οι προοπτικές της παγκόσμιας αγοράς Φ/Β

μέσο-μακροπρόθεσμα είναι θετικές. Η ευρωπαϊκή αγορά εκτιμάται ότι είναι δύσκολο να διατηρήσει τον ίδιο υψηλό ρυθμό ανάπτυξης σ το μέλλον. Η επιβράδυνση της αγοράς των Φ/Β στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι θα αντισταθμιστεί σε βάθος χρόνου 10ετίας, από την ανάπτυξη στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδία και στις χώρες της Μ. Ανατολής και της Ν. Αμερικής.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τα διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία των εν λειτουργία επιχειρήσεων με κύρια δραστηριότητα την παραγωγή Η/Ε από Φ/Β, με εγκατεστημένη ισχύ ≥2ΜW και μόνο για τις χρήσεις για τις οποίες εμφανίζουν πωλήσεις στα δημοσιευμένα τους αποτελέσματα, προκύπτει για το 2011: Ο βαθμός ικανότητας στη χρησιμοποίηση των συνολικών απασχολουμένων κεφαλαίων, όσο και η αποτελεσματικότητα χρησιμοποίησης των ιδίων κεφαλαίων αρχίζουν να διαμορφώνονται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Το χαμηλό λειτουργ ικό κόσ τος των Φ/Β και η εγγυημένη και σ τα-

θερή ροή εσόδων αποφέρουν ικανοποιητική κερδοφορία, ειδικά για τις περιπτώσεις που δεν επιβαρύνονται μ ε υ ψ η λό χ ρη μ α τ ο οικονο μικό κό στος. Η δυνατότητα κάλυψης των χρηματοοικονομικών δαπανών των επιχειρήσεων από τη λειτουργική κερδοφορία

τους, δείχνει ότι δεν είναι «ευπρό σβλητες» σε περαιτέρω μεταβολές του οικονομικού περιβάλλοντος, λόγω της εγ γυημένης σ ταθερής τιμής και της σ ταθερής απόδοσης των Φ/Β, βάσει των οποίων έχει υπολογιστεί η μακροχρόνια εξόφληση τραπεζικών υποχρεώσεων.

 Οι 10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις παραγωγής Η/Ε από Φ/Β σε λειτουργία, βάσει εγκατεστημένης ισχύος

Πηγή: ΑΔΜΗΕ

 Corp orate Rep or t 2013

107

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Ω Ν & Π Ε Ρ Ι ΟΔ Ι Κ Ω Ν

Η ύφεση στην οικονομία πλήττει έντονα τις εκδοτικές επιχειρήσεις, καθώς οι δαπάνες για διαφήμιση αποτελούν το πρώτο κονδύλι που περικόπτουν οι επιχειρήσεις. Αυτό οδηγεί σε μεγάλη υποχώρηση των διαφημιστικών εσόδων. Οι τελευταίες απαντούν στην κρίση και τον έντονο ανταγωνισμό -και από τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης- με συνεχή βελτίωση της ύλης και προσφορές που όμως αυξάνουν το ήδη υψηλό λειτουργικό τους κόστος. Χαρακτηριστική των πιέσεων που δέχεται ο κλάδος είναι η εξέλιξη της διαφημιστικής δαπάνης. Στις εφημερίδες τη μείωση κατά 29% το 2012 ακολούθησε μείωση 6% το 1ο τετράμηνο του 2013. Στα περιοδικά η μείωση ήταν 39% και 29% αντίστοιχα.

Καθετη υποχωρηση των

διαφημιστικων εσοδων

ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Ο κλάδος των εκδόσεων εφημερίδων και περιοδικών αποτελείται από μεγάλο αριθμό εκδοτικών επιχειρήσεων με επιπλέον χαρακτηριστικό τον μεγάλο αριθμό τίτλων που κυκλοφορούν σε σχέση με τον πληθυσμό, την αναγνωσιμότητα και την κυκλοφορία των εντύπων. Οι εταιρείες εκδόσεων εφημερίδων διακρίνονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τις μεγάλου μεγέθους εταιρείες (ή ομίλους) που εκδίδουν τις εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας που διανέμονται σε όλη την επικράτεια και τις μικρότερες εταιρείες που εκδίδουν έντυπα με τοπική εμβέλεια. Οι εταιρείες/όμιλοι εκδόσεων περιοδικών ποικίλουν ανάλογα με το μέγεθός τους και τα είδη των εντύπων που εκδίδουν. Ορισμένες εταιρείες συνεργάζονται με εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού και αγοράζουν τα δικαιώματα για την έκδοση συγκεκριμένων τίτλων. Επίσης, στον κλάδο δραστηριοποιούνται και εταιρείες που εκδίδουν κλαδικά και επαγγελματικά περιοδικά, που διαθέτουν μέσω συνδρομών. Σημαντικός παράγοντας για τη βιωσιμότητα των εντύπων είναι η προσέλκυση διαφημίσεων. Αφενός, η πληθώρα των τίτλων που κυκλοφορούν οδήγησε στην όξυνση του ανταγωνισμού 108 Corp orate Rep or t 2013

των επιχειρήσεων και στη δυσκολία επίτευξης της οικονομικής τους βιωσιμότητας. Αφετέρου, η βαθειά ύφεση της οικονομίας τα τελευταία 2-3 έτη επιδείνωσε τις συνθήκες, με τη δραματική μείωση των διαφημιστικών εσόδων αλλά και την πτώση της συνολικής κυκλοφορίας. Οι συνθήκες αυτές οδήγησαν κάποιες από τις εταιρείες του κλάδου να διακόψουν την έκδοση ορισμένων εντύπων ενώ κάποιες άλλες οδηγήθηκαν και στην άρση της λειτουργίας τους (π.χ. εκδόσεις Λυμπέρη, ΙΜΑΚΟ).

ΤΑΣΕΙΣ Ο μεγάλος αριθμός μέσων ενημέρωσης στην ελληνική αγορά (εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί) έχει ως συνέπεια η προσφορά να θεωρείται δυσανάλογη με τις δυνατότητες (ή το μέγεθος) της εγχώριας αγοράς. Επιπλέον, η εγχώρια αγορά τύπου χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισμό, αφού δραστηριοποιείται σε αυτήν μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων και εκδίδεται πληθώρα τίτλων. Η πτώση της συνολικής κυκλοφορίας των εντύπων (εφημερίδων και περιο-

δικών) τα τελευταία χρόνια οξύνει τον ανταγωνισμό, όμως το κυρίαρχο πρόβλημα είναι η δραστική μείωση της διαφημιστικής δαπάνης που έπληξε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οι εκδοτικές επιχειρήσεις στοχεύουν στη συνεχή βελτίωση της ύλης και της θεματολογίας, καθώς και στη προσέλκυση μεγαλύτερου αναγνωστικού κοινού (προσφέροντας πολλά ένθετα, είδη δώρων, DVDs, κλπ). Τα παραπάνω οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση του κόστους παραγωγής, με τις συνέπειες στα οικονομικά των επιχειρήσεων να γίνονται πιο εμφανείς σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπως η τωρινή. Όσον αφορά την αγορά εφημερίδων, ακολουθεί σταθερά φθίνουσα εξέλιξη την τελευταία εξαετία ενώ η πτώση της κυκλοφορίας εντάθηκε τα τελευταία δύο έτη. Συγκεκριμένα, η κυκλοφορία εφημερίδων μειώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 16% την περίοδο αυτή, με συνέπεια να συρρικνωθεί σε 85 εκατ. τεύχη το 2012, από 238 εκατ. τεύχη το 2006. Μάλιστα το 2012 η μείωση ήταν 33%. Η κυκλοφορία των εφημερίδων σε Αθήνα-Πειραιά αντιστοιχούσε στο 47% της συνολικής εγχώριας κυκλοφορίας. Όσον αφορά στην κατανομή ανά κατηγορία εφημερίδων, τα περισσότερα τεύχη αντιστοιχούν στις κυ-

ριακάτικες εφημερίδες (μερίδιο 34%) και ακολουθούν οι απογευματινές (32%) και οι αθλητικές (19%). Άμεσοι ανταγωνιστές του κλάδου είναι όλα τα υπόλοιπα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, διαδίκτυο). Οι ανταγωνιστικές πιέσεις που ασκούν τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης στα έντυπα δεν αφορούν μόνο την κυκλοφορία τους, αλλά επηρεάζουν και τα έσοδα από την προσέλκυση διαφημίσεων. Σύμφωνα με παράγοντες του κλάδου, παρατηρείται στροφή μέρους των αναγνωστών προς τις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων για την ενημέρωσή τους, καθώς και σε πλήθος ειδησεογραφικών “blogs”. Η τιμή πώλησης των εντύπων, σε συνδυασμό με το διαθέσιμο εισόδημα του των καταναλωτών, καθώς και ο ανταγωνισμός από τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, διαδίκτυο), αποτελούν τους κυριότερους παράγοντες που καθορίζουν τη ζήτηση των εντύπων.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τον ομαδοποιημένο ισολογισμό των εκδοτικών επιχειρήσεων εφημερίδων, με βάση ένα δείγμα 40 αντιπρο-

σωπευτικών εταιρειών με δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία τόσο για το 2010 όσο και για το 2011, διαπιστώνονται τα εξής:. Το σύνολο του ενεργητικού των επιχειρήσεων μειώθηκε 16% το 2011, αποτέλεσμα κυρίως της συρρίκνωσης των απαιτήσεων και της αξίας των παγίων. Τα ίδια κεφάλαια υποχώρησαν κατά 18% το 2011, παράλληλα δε μειωμένες ήταν τόσο οι μεσο-μακροπρόθεσμες (-25%), όσο και οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (-10%). Οι συνολικές πωλήσεις των 40 επιχειρήσεων του δείγματος μειώθηκαν 30% το 2011. Τα πολύ υψηλά «λοι πά λειτουργικά έξοδα» οδήγησαν σε α ρν ητ ικό λ ε ιτου ργ ικό α π οτ έ λ εσ μ α και τα δύο έτη. Συνέπεια αυτών των δυσμενών εξε λίξεων ήταν το τε λικό καθαρό αποτέ λεσμα να παραμείνει ζημιογόνο την τελευταία διετία, ενώ αρνητικά ήταν τα μεγέθη ακόμη και σε επίπεδο κερδών EBITDA.

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

Εμπορικά σήματα Εφημερίδες (μαζί με διάφορα ένθετα): Τα Νέα, Τα Νέα Σαββατοκύριακο, Το Βήμα της Κυριακής, κ.α. Περιοδικά Περιπτέρου: Vita, Mommy, Γάμος, Διακοπές, Marie Claire, Cosmopolitan. Ένθετα Περιοδικά: BHMagazino, BHMAdonna, BHMAgourmet. Εφημερίδες: Έθνος, Έθνος της Κυριακής Ένθετα/Περιοδικά: Εθνοσπόρ, Εικόνες, Χρημασπόρ, Κυνήγι, Ψάρεμα & Φουσκωτό, Cook book, ΤV Έθνος, Explore Nature, κ.α. Εφημερίδα: Πρώτο Θέμα Ένθετα: Thema People - OΛΑ, Big Fish, Business Stories

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΑΜΠΡΑΚΗ Α.Ε.

76.330.200

572

ΕΘΝΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε

38.482.612

338

ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ Α.Ε.

32.574.398

180

30.026.652

335

Εφημερίδες: Η Καθημερινή, Η Καθημερινή της Κυριακής Ένθετα-Περιοδικά: Ταξίδια, Γυναίκα, Γαστρονόμος, Φωτογράφος, Οινοχόος, GK, The Economist, Γυναίκα, κ.α.

26.012.177

75

Real News

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Η, Α.Ε.

(στις 5/1/2012 ο εκδοτικός κλάδος της παραπάνω εταιρείας απορροφήθηκε από την : Καθημερινές Εκδόσεις Α.Ε.)

REAL MEDIA A.E.

Corp orate Rep or t 2013

109

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Ω Ν & Π Ε Ρ Ι ΟΔ Ι Κ Ω Ν

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν

Οι προμηθευτές του κλάδου χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: τους προμηθευτές χαρτιού εκτύπωσης (βασική πρώτη ύλη με μεγάλη συμμετοχή στο κόστος παραγωγής) και τις εταιρείες που αναλαμβάνουν την εκτύπωση των εντύπων. Η διαπραγματευτική δύναμη των προμηθευτών χαρτιού είναι σχετικά ισχυρή, οι δε τιμές διαμορφώνονται με βάση και τις διεθνείς οικονομικές συνθήκες. Όσον αφορά τη διαπραγματευτική δύναμη των εκτυπωτικών μονάδων, αυτή είναι σχετικά περιορισμένη, αφού η προσφορά υπερκαλύπτει τη ζήτηση. Ορισμένες εταιρείες εκδόσεων εφημερίδων έχουν καθετοποιήσει την παραγωγή τους και παράλληλα προσφέρουν εκτυπωτικές υπηρεσίες και σε άλλες εκδοτικές επιχειρήσεις, δημιουργώντας οικονομίες κλίμακας.

Η ζήτηση των εφημερίδων καθορίζεται από το αναγνωστικό κοινό, το οποίο ουσιαστικά δεν διαθέτει διαπραγματευτική δύναμη, αφού οι τιμές είναι προκαθορισμένες και με πολύ μικρές διαφοροποιήσεις. Ιδιαίτερα για τις εφημερίδες, η επιλογή ενός συγκεκριμένου τίτλου γίνεται κυρίως με βάση το περιεχόμενο και τη θεματολογία του. Στα περιοδικά η τιμολογιακή πολιτική είναι ελεύθερη -στα πλαίσια φυσικά που επιβάλλει το ανταγωνιστικό περιβάλλον- και οι αναγνώστες έχουν τη δυνατότητα επιλογής από ένα ευρύ φάσμα τιμών. Σημειώνεται ότι, η διακύμανση στις τιμές των περιοδικών εξαρτάται και από την κατηγορία που ανήκει το έντυπο.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν



 110 Corp orate Rep or t 2013

Δεν υφίστανται ουσιαστικά θεσμικά εμπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων στον κλάδο των εφημερίδων-περιοδικών, ενώ και τα πρακτορεία είναι υποχρεωμένα να αναλάβουν τη διανομή ενός εντύπου, χωρίς να εξετάζουν εμπορικά κριτήρια (ύψος κυκλοφορίας). Στην πράξη ωστόσο, η είσοδος μιας νέας επιχείρησης δεν είναι εύκολη, δεδομένης της πληθώρας των τίτλων που ήδη κυκλοφορούν. Η βιωσιμότητα μίας εταιρείας και η απόκτηση ενός αξιόλογου μεριδίου αγοράς απαιτεί σημαντικά κεφάλαια για επενδύσεις σε διαφήμιση, κάλυψη των πάγιων εξόδων της, κ.α. Τα επενδυόμενα κεφάλαια όμως, στην αρχή τουλάχιστον, δεν αποδίδουν συνήθως τα αναμενόμενα κέρδη, εξαιτίας των υψηλών λειτουργικών εξόδων. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα οι νέοι τίτλοι που κυκλοφορούν να προέρχονται κυρίως από υφιστάμενες εκδοτικές εταιρείες ή νέες επιχειρήσεις ελεγχόμενες όμως από εκδοτικούς ομίλους.

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ON LINE MARKETING-MOBILE MARKETING

Κλάδος με δυναμική, το marketing μέσω του διαδικτύου έχει προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης καθώς θα αυξάνεται η διείσδυση του ίντερνετ και η αποδοχή του ως μέσου προώθησης πωλήσεων. Τα ειδικά χαρακτηριστικά τους καθιστούν τις υπηρεσίες αυτές πολύ σημαντικές για τις επιχειρήσεις. Ο ανταγωνισμός πιέζει τις τιμές καθώς εισέρχονται στην αγορά μικρές επιχειρήσεις και μεμονωμένοι free lancers, ωστόσο απαιτείται τεχνογνωσία και εµπειρία τόσο στο πεδίο του προγραµµατισµού, όσο και στο πεδίο της διαφήµισης.

κλαδοσ MΕ

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Οι υπηρεσ ίε ς “on line marketing” αφορούν όλους τους τρόπους διαφήμισης και προώθησης προϊόν των ή υπηρεσ ιών μέσω του διαδικ τύου (internet) και αφορούν: 1) ανάπτυξη ισ τοσε λίδας 2) search engine marketing 3) display advertising 4) e-mail marketing 5) social media marketing, 6) viral marketing και 7) mobile marketing. Στην Ελ λάδα το “on line marketing” παρουσ ιάζ ει ιδιαίτερη δυναμική και υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης, παρόλο που η διείσδυση του internet αλλά και η αποδοχή των συγκεκριμένων πρακτικών διαφήμισης από τον επιχειρηματικό κόσμο υπολείπονται σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στον τομέα του on line marketing δρασ τ ηριοποιε ίται με γάλος αριθμός επιχε ιρήσ εων, οι οποίε ς είναι είτε διαφημισ τικέ ς εταιρείε ς, είτε εταιρείε ς πληροφορικής και ανάπτυξης ισ τοσ ε λίδας (website development, maintenance, hosting), ε ίτ ε new media agencies. Σημαν τικός είναι και ο αριθμός των μικρών/ προσωπικών επιχειρήσεων και «free lancers». Θα πρέπει να τονισθεί ότι σε πολλές επιχειρήσεις (του χώρου της διαφήμισης) τα έσοδα από τις on line marketing υπηρεσίες, καλύπτουν μικρό ποσοστό του κύκλου εργασιών τους. Το “mobile marketing” (διαφήμιση-προώθηση μέσω κι-

νητών συσκευών) έ χει εξε λιχθεί ιδιαίτερα τα τε λευταία έτη, εξέλιξη που οφείλεται και σ τα νέα γρήγορα πρωτόκολλα μεταφοράς δεδομένων (3G, GPRS κ.λπ.) που μετατρέπουν το κινητό τηλέφωνο σε σ ταθμό πολλαπλών λειτουργιών. Ανάλογα με το κανάλι επικοινωνίας, διαθέτει τα αν τίσ τοιχα “οχήματα”: Display Advertising: Banners σε mobile portals, mobile applications/Mail: SMS, MMS, Notifications, Voice Mail /Search: Content Search, σε μεγάλες αγορές που έχουν αναπτυχτεί off-deck portals.

ΤΑΣΕΙΣ Η αγορά των υπηρεσιών on line marketing είναι έντονα ανταγωνιστική καθώς δραστηριοποιείται σε αυτή μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων. Στις υπηρεσίες mobile marketing δραστηριοποιείται μικρός σχετικά αριθμός επιχειρήσεων. Ο οξύς ανταγωνισμός ωθεί τις επιχειρήσεις σε συνε χείς προσπάθειε ς για να επεκτείνουν αλ λά και να διατηρήσουν το πελατολόγιό τους, όπως εκπτώσεις, χαμηλές τιμές, επιπλέον παροχές, κλπ. Το φαινόμενο επιδεινώνεται από την είσοδο στην αγορά μικρών επιχειρήσεων ή μεμονωμένων ατόμων (free lancers) που παρέχουν υπηρεσίες Corp orate Rep or t 2013

111

ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

ON LINE MARKETING-MOBILE MARKETING

σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές, ενίοτε και κατώτερων προδιαγραφών. Το μ έ γ ε θ ο ς τ η ς ε γ χώ ρι α ς α γ ο ρ ά ς (π ω λ ή σ ε ι ς σ ε α ξ ί α) τ ω ν “o n lin e marketing” υπηρεσ ιών παρουσ ίασε σημαντική άνοδο τη διετία 2010-2011, τάση που συνε χίσ τηκε και το 2012. Το 2011 η αξία της αγοράς αυξήθηκε 22%, και το 2012 κατά 19%. Αναφορικά με τη διάρθρωση ανά κατηγορία, το 2011 το 35% της on line διαφημιστικής δαπάνης αφορούσε ενέργειες “Displ ay Adver tising” και ακολού θ η σ α ν οι υ π η ρεσ ί ε ς “Paid Search Marketing” με 29%. Οι υπηρεσ ίε ς “Social Media Marketing” κάλυψαν περίπου το 14% και οι “Search Engine Optimization (SEO)” το 12%. Οι υπηρεσίες “Mobile Marketing” κάλυψαν περίπου το 6% της on line διαφημι-

στικής δαπάνης, διευρύνοντας το ποσοστό συμμετοχής τους σε σχέση με τα προηγούμενα έτη. Η ζήτηση των υπηρεσιών του κλάδου επηρεάζ εται από αρκετούς παράγο ντες : α) τον αριθμό των χρηστών και τη συχνότητα χρήσης του διαδικτύου, β) την αποδοχή και αναγνώριση των πλεονεκτημάτων τους από τους επιχειρηματίες γ) τη γενικότερη οικονομική κατάσ ταση της χώρας και δ) τα ποσά που διαθέτουν οι εταιρείες για τη διαφήμιση και προώθηση των προϊόντων ή υπηρεσιών τους. Τα τ ε λ ευταία χ ρόν ια π α ρατ η ρε ίται μι α τά σ η αύξ η σ ης τ ης π ρ ό σ βασ ης σ το διαδίκ τυο μέσω κινητών τηλεφώνων (smart phones). Η πρόσβαση μέσω κινητών είναι περιορισμένη τόσο στην Ελλάδα (2% του πληθυσμού)

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Μεγέθη σε ευρώ VELTI Α.Ε.

FORTUNE Α.Ε.

PUBLICIS ΕΛΛΑΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ Α.Ε.

BBDO ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ Α.Ε.

ICAP GROUP Α.Ε.

DDB Α.Ε (1) SPOT THOMPSON ΟΜΙΛΟΣ ΟΛΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Α.Ε.

CARAT HORIZON Α.Ε.

UNIVERSAL MEDIA ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ (ΕΛΛΑΣ) Α.Ε.

UPSTREAM Α.Ε.

Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

49.451.135 33.784.706 31.011.016 24.947.488 21.677.723 19.313.324

348 100 58 70 263

(OLYMPIC DDB Α.Ε.)

58

17.003.518

90

16.893.737 15.138.348 13.366.954

11 37 95

*Οι υπηρεσίες On Line Marketing δεν αποτελούν την κύρια δραστηριότητά τους (1) Τον Ιούνιο του 2012 απορρόφησε τον κλάδο διαφήμισης και μέρους του κλάδου συμμετοχών της εταιρείας OLYMPIC DDB Α.Ε.

112 Corp orate Rep or t 2013

όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη (4%) αλ λά π ρ ο βλ έ π ε τ αι ότ ι τ α ε π ό μ ε να χ ρ όν ι α θ α π α ρ ο υ σ ι ά σ ε ι δυ να μικ ή ανάπτυξη. Υποκατάστατες υπηρεσίες είναι οι διαφημισ τικέ ς υπηρεσ ίε ς μέσω παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, περιοδικά, κ.ά.). Παρόλα αυτά, τα ειδικά χαρακτηριστικά και πλεονεκτήματα των υπηρεσιών διαφήμισης μέσω του internet, τις καθισ τούν πολύ σημαν τικέ ς γ ια τις επιχειρήσεις και (ως ένα βαθμό) αναντικατάστατες.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από την ανάλυση του ομαδοποιημένου ισολογισμού με βάση δείγμα 21 α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ευ τ ικών ε πιχε ι ρή σ ε ων του κλάδου, προκύπτουν τα εξής: Το σύνολο του ενεργητικού αυξήθηκε κατά 3% το 2011 Tα ίδια κεφάλαια μειώθηκαν 10%. Οι μεσο-μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις μειώθηκαν 2%, εν αντιθέσει με τις βραχυπρόθεσμες που αυξήθηκαν 9%.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Στον τομέα των διαφημιστικών υπηρεσιών μέσω internet υπάρχουν δύο κατηγορίες προμηθευτών. Στην πρώτη ανήκουν οι επιχειρήσεις που προμηθεύουν τις εταιρείες του κλάδου με “εργαλεία” και εφαρμογές για τη δημιουργία και ανάπτυξη των παρεχόμε-

νων υπηρεσιών (εταιρείες πληροφορικής, προγραμματισμού και ανάπτυξης λογισμικού κ.ά.). Η διαπραγματευτική τους δύναμη είναι περιορισμένη, εξαιτίας της πληθώρας επιχειρήσεων στους συγκεκριμένους χώρους. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν επιχειρήσεις που διαθέτουν ιστοσελίδες με μεγάλη επισκεψιμότητα (on line μέσα ενημέρωσης, κοινωνικής δικτύωσης κ.ά.) και παρέχουν διαφημιστικό χώρο στο πλαίσιο των υπηρεσιών Display Advertising. Σε αυτή ανήκουν και εταιρείες οι οποίες στα πλαίσια των υπηρεσιών on line Paid Search Marketing θέτουν, επί της ουσίας, τους όρους για τη διαφήμιση του εκάστοτε διαφημιζόμενου από τα δικά τους μέσα (google κ.ά.) Η διαπραγματευτική δύναμη της δεύτερης κατηγορίας είναι ισχυρή.

Δ ια π ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν

Χρήσ τε ς - αγορασ τέ ς των υπηρεσ ιών on line marketing αποτ ε λούν όλες οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να διαφημίσουν/προωθήσουν τα προϊόν τα ή τις υπηρεσ ίε ς τους σ το διαδίκτυο. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων παροχής υπηρεσ ιών on line marketing, έ χε ι ως αποτ έ λεσ μα τ ην ε ν ίσ χυσ η τ ης δια π ραγματ ευτ ικής δύναμης των αγο ρασ τών-πελατών τους. Ωσ τόσο, όσο πιο πολύπλοκη είναι μια ζητούμενη υ π η ρ ε σ ί α , τ ό σ ο μ ε ι ώ ν ε τ α ι η δι α πραγματ ευτική δύναμη του αγορασ τή, καθώς δε ν έ χουν όλε ς οι επι χειρήσεις τις απαραίτητες δομές και τ ην τ ε χ νογ νω σ ία ώ σ τ ε να α ν τα π εξέλθουν σε projects υψηλών απαιτήσεων.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Η είσοδος μιας νέας επιχείρησης

σ τον κλάδο παροχής υπηρεσιών “on line marketing” δε ν θεωρείται ιδιαίτ ε ρα δύσ κολ η. Οι απ αιτούμ εν ε ς ε π ε νδύ σ ε ι ς δ ε ν ε ί να ι υ ψ η λ έ ς. Ο ι π ε ρισ σ ότ ε ρ ε ς ε πιχε ι ρή σ ε ις του κ λάδου προήλθαν από την επέκ ταση των δρασ τηριοτήτων τους, εφό σον το κύριο αν τικείμενο εργασ ιών τ ο υ ς σ υ γ κα τ α λ έ γ ε τ αι σ ε σ υ να φ ε ίς κ λάδ ους (διαφημισ τ ικέ ς, ε ταιρε ίε ς πλη ρο φ ο ρικής κ.ά.). Εκμε ταλ λ ευό μενε ς τις δομέ ς τους (υποδομέ ς, τεχ νογ νωσ ία), ξ εκ ίνησαν τη δρασ τη ριοποίησή τους και σ τον χώρο του on line marketing. Ωσ τόσο, για την εδ ραίω σ η και α νά π τυ ξ η μι α ς ν έα ς εταιρείας σ τον κλάδο σημαν τική είναι η καθιέρωση της “φήμης” της και η δημιουργία πε λατειακού δικτύου. Παράλ ληλα, εξαιτίας της φύσης των υπηρεσιών απαιτείται τε χνογ νω σία και εμπειρία τόσο στο πεδίο του προγραμματισμού (Η/Υ), όσο και στο πεδίο της διαφήμισης.



 Corp orate Rep or t 2013

113

REAL E S TAT E

Στενότητα ρευστότητας στην αγορά, μείωση της τραπεζικής χρηματοδότησης τόσο του κλάδου real estate από το 2012 αλλά και μείωση των στεγαστικών δανείων από το 2010, μείωση των τιμών των ακινήτων και παρατεταμένη ύφεση στην οικονομία «προσγειώνουν» τις επιδόσεις του κλάδου και συνθέτουν ένα δύσκολο περιβάλλον για τις επιχειρήσεις του. Άλλωστε αυτό δείχνει και η συνεχής υποχώρηση του δείκτη εμπιστοσύνης της κτηματαγοράς -που καταρτίζει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών- η οποία λειτουργεί σε συνθήκες ύφεσης και υπερπροσφοράς κατοικιών και επαγγελματικών χώρων. Η σημασία του κλάδου για την οικονομία ενισχύεται, από 11% της συνολικής ακ. προστιθέμενης αξίας της χώρας πλέον έχει φτάσει το 16%. Ένα από τα βασικά θέματα του κλάδου είναι το ασαφές και ανεπαρκές πολεοδομικό και νομικό πλαίσιο αλλά και η μεγάλη σχετική γραφειοκρατία.

Στον αστερισμο

της υφεσης ΠΗΓΗ: ICAP επιμελεια κειμενου: επιτελειο εκδοσησ

Οι εταιρείε ς του κλάδου κατατάσσον ται σ τις εξής κατηγορίες: μεσίτες, σύμβουλοι ακίνητης περιουσίας και διαχείρισης ακινήτων, επιχειρήσεις ανάπτυξης ακινήτων και επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία, εκμισθωτές ακινήτων. Ο τομέας των μεσιτών αποτελείται από ένα μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, η πλειοψηφία των οποίων είναι μικρού μεγέθους, συνήθως ατομικής μορφής. Ο αριθμός των εταιρειών συμβούλων ακινήτων είναι σχετικά περιορισμένος, ενώ ορισμένες εξ αυτών αντιπροσωπεύουν μεγάλους οίκους του εξωτερικού. Στον τομέα της ανάπτυξης ακινήτων δρασ τηριοποιούνται κυρίως τεχνικές ή κατασκευασ τικές εταιρείες. Πέραν των ιδιωτικών επιχειρήσεων, ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας τους εκδηλώνουν και αρκετοί δημόσιοι φορείς (π.χ. Ασφαλισ τικά Ταμεία, Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, Ολυμπιακά Ακίνητα, ΟΣΕ, κλπ.). Τέλος, ο τομέας της εκμίσθωσης ακινήτων περιλαμβάνει πληθώρα επιχειρήσεων, διαφορετικού μεγέθους, αλλά και πλήθος ιδιωτών. Από τα βασικά διαχρονικά προβλήματα που αντιμετωπίζει 114 Corp orate Rep or t 2013

ο κλάδος του Real Estate είναι το ασαφές και ανεπαρκές πολεοδομικό και νομικό πλαίσιο, η υψηλή γραφειοκρατία, η ύπαρξη εκτεταμένης αυθαίρετης δόμησης κ.α., παράγοντες που δεν ευνοούν την υλοποίηση μεγάλων αναπτυξιακών σχεδίων στην Ελλάδα.

ΤΑΣΕΙΣ Όπως ήταν αναμενόμενο, οι συνθήκες παρατεταμένης ύφεσης της ελληνικής οικονομίας, η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά γενικά και η μειωμένη τραπεζική χρηματοδότηση, πλήττουν καίρια τον κλάδο του Real Estate. Οι επενδύσεις σε κατοικίες (σε τρέχουσες τιμές) μειώθηκαν 33% το 2012, σε συνέχεια μείωσης 18% το 2011. Περαιτέρω, η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα ήταν πτωτική σε όλη την περίοδο 2006-2012, με πτώση 30% βάσει επιφάνειας και 27% βάσει όγκου το 2012, με την καθοδική πορεία να συνεχίζεται με έντονο ρυθμό και το 2013. Το ειδικό βάρος του κλάδου στην οικονομία ενισχύεται, η

ακαθάρισ τη προσ τιθέμενη αξία του κλάδου «Διαχείριση Ακίνητης Περιουσίας» αυξάνεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,3% την περίοδο 2005-2012, ρυθμός υψηλότερος από της συνολικής. Έτσι, η συμμετοχή του στη συνολική ακαθάρισ τη προσ τιθέμενη αξία της χώρας αυξήθηκε από 11% το 2005 σε 16% το 2011. Από την άλλη πλευρά, η ακαθάρισ τη προσ τιθέμενη αξία των κατασκευών παρουσίασε μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής -16% την περίοδο 2005-2012 και η συμμετοχή τους στη συνολική ακαθάρισ τη προσ τιθέμενη αξία της χώρας, μετά το 2006 μειώνεται συνεχώς. Όσον αφορά στην εξέλιξη των ενοικίων, ο Δείκτης Τιμών Ενοικίων και ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή ακολούθησαν σε γενικές γραμμές ανοδική πορεία την περίοδο 2005-2012. Ωσ τόσο, ο ρυθμός ανό δου του δείκτη τιμών ενοικίων είναι σταθερά χαμηλότερος από τον ρυθμό μεταβολής του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή την περίοδο 2009-2011, ενώ το 2012 ο δείκτης τιμών ενοικίων κατέγραψε πτώση. Σχετικά με τον ανταγωνισμό, στον τομέα συμβούλων ακινήτων οι υπηρεσίες που προσφέρουν έχουν κάποιο βαθμό διαφοροποίησης, ενώ κάποιοι εξ αυτών αντιπροσωπεύουν καθιερωμένους διεθνείς οίκους. Κατά συνέπεια ο ανταγωνισμός μεταξύ των συμβούλων ακι-

νήτων κινείται σε κανονικά επίπεδα. Οι επιχειρήσεις ανάπτυξης ακινήτων διαφοροποιούνται ανάλογα με την κατηγορία ακινήτων στην οποία εξειδικεύονται. Έτσι υπάρχουν εταιρείες που ασχολούνται με την ανάπτυξη εμπορικών κέντρων, άλλες που ασχολούνται με την κατασκευή οικιστικών ακινήτων ή/και παραθεριστικών κατοικιών ή/και επαγγελματικών χώρων, κ.α. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων εκμίσθωσης ακινήτων εξαρτάται άμεσα και ουσιαστικά από την επάρκεια ή μη προσφερόμενων χώρων στη περιοχή στην οποία βρίσκονται τα ακίνητα που διαθέτουν. Στις κατηγορίες των μεσιτών ακινήτων και των συμβούλων ακινήτων υπάρχει πάντα η δυνατότητα από τους υποψήφιους πελάτες να καλύψουν μόνοι τους την ανάγκη που έ χουν, επομένως ο κίνδυνος υποκατάστασης των υπηρεσιών που προσφέρονται είναι σχετικά υψηλός. Οι επιχειρήσεις εκμίσθωσης ακινήτων και ανάπτυξης ακι-

Κορυφαίες Επιχειρήσεις Κύκλος εργασιών 2011

Προσωπικό

ΑΘΗΝΑ Α.Τ.E. LAMDA OLYMPIA VILLAGE Α.Ε. ΔΟΜΟΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε.

PICAR Α.Ε.

76.948.403 37.625.614 34.248.186 24.800.829

66 Μη διαθέσιμο 115 Μη διαθέσιμo

EUROBANK ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Α.Ε.

ALPHA ΑΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ Α.Ε. ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε. ΑΤΡΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ Α.Ε. ΟΜΙΛΟΣ EUROBANK PROPERTIES Α.Ε.Ε.Α.Π.

21.260.000 10.061.368 3.716.155 2.982.003 43.529.000

96 62 14 30 17

Μεγέθη σε ευρώ

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

νήτων προσφέρουν υπηρεσ ίε ς που ουσιασ τικά δεν μπορούν να υποκατασ ταθούν. Ωσ τόσο, το κίνητρο για την αγορά κάποιου ακινήτου παίζει σημαντικό ρόλο για την ύπαρξη ή μη «υποκατάστατων» προϊόντων. Εάν η αγορά ακινήτου αφορά την κάλυψη ανάγκης στέγασης δεν υφίσταται κίνδυνος υποκατάστασης. Αντίθετα, εάν η αγορά ακινήτου αφορά επένδυση, ο ενδιαφερόμενος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μεταξύ αρκετών επενδυτικών επιλογών που θα του προσφέρουν την καλύτερη απόδοση.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΑΔΟΥ Από τον ομαδοποιημένο ισολογισμό δείγματος 28 εταιρειών επιχειρήσεων Ανάπτυξης Ακινήτων, για τις οποίες υπάρχουν δημοσιευμένα οικονομικά στοιχεία για τα έτη 2010 και 2011*, διαπιστώνονται τα εξής: Tο σύνολο του ενεργητικού των επιχειρήσεων του δείγματος υποχώρησε 3,4% τo 2011 λόγω της μείωσης της αξίας των καθαρών παγίων. Τα ίδια κεφάλαια περιορίστηκαν κατά 10%, παράλληλα δε αυξήθηκαν οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (+12%), ενώ οι μεσο-μακροπρόθεσμες παρέμειναν αμετάβλητες. Ο συνολικός κύκλος εργασιών κατέγραψε πτώση 22%, τα δε μικτά κέρδη Corp orate Rep or t 2013

115

REAL E S TAT E

κατά 19%. Τα λειτουργικά αποτελέσματα ήταν αρνητικά το 2010 και το 2011, ενώ και το τελικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο, ωστόσο οι ζημίες περιορίστηκαν κατά 28% περίπου το 2011. Τέλος επισημαίνεται η θετική εξέλιξη σε επίπεδο κερδών EBITDA, αφού το συγκεκριμένο μέγεθος ανέκτησε θετικό πρόσημο το 2011, ενώ ήταν ζημιογόνο το προηγούμενο έτος. *Στο δείγμα δεν έχει συμπεριληφθεί η εταιρεία ΟΤΕ Ακίνητα Α.Ε., δεδομένου ότι κάποια μεγέθη της λαμβάνουν ακραίες τιμές και επηρεάζουν δραστικά τα συνολικά αποτελέσματα.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Π ρ ομ η θ ευτ ω ν Στις επιχειρήσεις ανάπτυξης ακινή τ ω ν σ η μ α ν τ ι κότ ε ρ οι π ρ ο μ η θ ε υ τ έ ς τους θεωρούν ται οι κάτοχοι γης, η

διαπραγματευτική δύναμη των οποίων ε π η ρ ε άζ ε τ αι σ ε μ ε γάλο βα θ μ ό α π ό τ η θ έσ η το υ υ π ό α ξ ι ο π οίη σ η οικοπέδου. Έτσ ι οι κάτοχοι οικοπέδ ω ν σ ε π ε ρι οχ έ ς υ ψ η λ ή ς ζ ήτ η σ η ς (σε κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, οικόπεδα σ ε πολύ κε ν τ ρικά σημεία κ.α.) έχουν μεγάλη διαπραγματευτική δύναμη και ουσ ιασ τικά επιβάλ λουν τους δικούς τους όρους στις εταιρείες ανάπτυξης.

Δ ιαπ ρ α γ ματευτικ η Δ υναμ η Α γ ο ρ αστ ω ν Οι λήπτες των υπηρεσιών του κλάδου μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τους επενδυτέ ς με μεγάλη οικονομική ευρω στία (μεγάλες επιχειρήσεις, θεσμικοί επενδυτές, κ.α.) και τους επενδυτές με περιορισμένα κεφάλαια. Οι μικροί επενδυτές δεν διαθέτουν ισχυρή δι-



 116 Corp orate Rep or t 2013

απραγματευτική δύναμη έναντι των επιχειρήσεων του κλάδου. Αντίθετα, οι πελάτες του κλάδου οι οποίοι διαθέτουν μεγάλα κεφάλαια προς επένδυση, διαθέτουν και αυξημένη δυνατότητα επιβολής των όρων τους.

Ε ισοδος Ν ε ω ν Α ντα γ ω νιστ ω ν Τα εμπόδια εισόδου, όσον αφορά την κατηγορία των μεσ ιτών είναι ιδιαίτερα χαμηλά. Στις επιχειρήσεις συμβούλων ακινήτων τα εμπόδια εισό δου θεωρούν ται επίσης χαμηλά και εύκολα οι πελάτες μετακινούνται μεταξύ των εταιρειών συμβούλων. Στην κατηγορία των επιχειρήσεων ανάπτυξης ακινήτων τα εμπόδια εισόδου είναι σαφώς υψηλότερα, εξαιτίας των υ ψ η λ ώ ν κε φ α λα ί ω ν π ο υ α π α ι τ ο ύ νται, του θεσμικού και πολεοδομικού πλαισ ίου π ου χα ρακ τ η ρίζ ε ται απ ό γραφειοκρατία και ακαμψία, κλπ.

ΑΓΟΡΑ

Ε Ξ ΟΧ Ι Κ Η Σ Κ ΑΤΟ Ι Κ Ι Α Σ

Η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης για χορήγηση βίζας και ειδικής άδειας παραμονής σε κατοίκους εκτός ΕΕ που θα αγοράσουν ακίνητο αξίας άνω των 250 χιλ. ευρώ μπορεί να αποτελέσει σημαντική ενίσχυση της αγοράς εξοχικής κατοικίας στην Ελλάδα. Εν δυνάμει αγορές προσέλκυσης επενδύσεων είναι οι Ρωσία, Ισραήλ, Βρετανία, Γερμανία. Σημειώνεται ότι ανάλογο μέτρο έχουν θεσπίσει προ πολλού άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι προοπτικές για την ελληνική αγορά κατοικίας είναι θετικές, όπως άλλωστε για τις χώρες της Ν.Ευρώπης, εφόσον φυσικά –εκτός από τη βελτίωση του χωροταξικού και νομοθετικού πλαισίουχαραχτεί εθνικό στρατηγικό σχέδιο μάρκετινγκ.

me θετικες

προοπτικες ΠΗΓΗ: ΣΤΟΧΑΣΙΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ keimenoy: ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ

Η αγορά της εξοχικής κατοικίας στην Ελλάδα αναπτύχθηκε χωρίς κεντρικό στρατηγικό σχεδιασμό. Οι αδυναμίες του νομικού, χωροταξικού και φορολογικού περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με την ευκαιριακή αντιμετώπιση από τις επιχειρήσεις και τους ιδιώτεςεπενδυτές, δεν διευκόλυναν ιδιαίτερα την ορθολογική ανάπτυξή της. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, το πλήθος των αδιάθετων εξοχικών κατοικιών ανέρχεται σε 50 χιλ. περίπου, με ορισμένες εξ αυτών να είναι πλέον διαθέσιμες προς μίσθωση, προβαλλόμενες μέσω διεθνών ιστοσελίδων, με στόχο κυρίως ξένους πελάτες. Σημειώνεται ότι, οι αποκτηθείσες εξοχικές κατοικίες από ξένους αγοραστές δεν ξεπερνούν το 10% του συνόλου διαχρονικά. Την τετραετία 2008-2011, το ποσοσ τό διείσδυσ ης των ξέ νων αγοραστών έχει αυξηθεί σε 15%, κυρίως λόγω της συρρίκνωσης της εγ-

χώριας ζήτησης. Μελλοντικά, προβλέπεται ότι θα εμφανίσει ακόμα μεγαλύτερη αύξηση, η οποία σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων του κλάδου θα προέλθει κυρίως από Βρετανούς, Γερμανούς, Ρώσους και Ισραηλινούς, καθώς και από Έλληνες που μένουν μόνιμα στο εξωτερικό. Όσον αφορά στις τιμές πώλησης των εξοχ ικών κατοικ ιών, αυτ έ ς εκ τ ιμά ται ότι έχουν υποχωρήσει κατά μέσο όρο 20% - 30% την τελευταία τριετία, ενώ σε περιοχές όπως η Κρήτη, όπου έ χει κτισ τεί μεγάλος αριθμός εξοχικών κατοικιών, η πτώση των τιμών είναι μεγαλύτερη. Στην αγορά εξοχικής κατοικίας υπολογίζεται ότι πραγματοποιήθηκαν 7.400 αγοραπωλησίες το 2012, με αρνητικό μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής (-28%) την πενταετία 2007-2012. Το μέγεθος της αγοράς εξοχικής κατοικίας σε αξία εκτιμάται σε 2,5 δισ. ευρώ περίπου το Corp orate Rep or t 2013

117

Α ΓΟ ΡΑ

ΕΞΟΧΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ 2012 και σύμφωνα με εκτιμήσεις παραγόντων της αγοράς, οι εξοχικές κατοικίες αντιστοιχούν στο 1/4 περίπου της συνολικής αγοράς ακινήτων.

ΤΑΣΕΙΣ Η ζήτηση εξοχικών κατοικιών επηρεάζεται από: Τις οικονομικές συνθήκες που έχουν επηρεάσει πτωτικά το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις χώρες της Ευρώπης, από όπου προέρχεται σημαντικό τμήμα των υποψήφιων αγοραστών. Την περιορισ τική πισ τωτική πολιτική των τ ραπεζ ών, που περιορίζ ει αν τ ίσ τοιχα τ η χ ρηματο δ ότ ησ η των νοικοκυριών για την απόκτηση εξοχικής κατοικίας. Το νομικό πλαίσ ιο - φ ο ρολογ ικό καθεσ τώς, πολεοδομικό σ χέδιο, διαδικασίες διεκπεραίωσης αγοραπω λησίας- με τις συνεχείς αλλαγές, την αβεβαιότητα, τις χρονοβόρες διαδικασίες και τη γραφειοκρατία να δυσ χε ραίνουν τ η ζ ήτ ησ η απ ό ξ έ νους και εγχώριους αγοραστές. Τον τουρισμό, καθώς οι επισκέπτες, οι οποίοι αποτελούν δυνητικούς αγοραστές τουριστικών κατοικιών (εξοχικών και σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων), αναγνωρίζουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Τη γήρανση του πληθυσμού σ την Ευρώπη που ευνοεί τη ζήτηση εξοχικής κατοικίας, Τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα και αποτελούν σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα, προσελκύοντας τουρίστες (δυνητικούς αγοραστές), αλλά και ξένους πολίτες που επιθυμούν να αποκτήσουν μια κατοικία σε περιοχή με εύκρατο κλίμα, σε αντίθεση με τις χώρες τους. Τις υποδομές που συνδέονται με τη δυνατότητα πρόσβασης στην εξοχική κατοικία (π.χ. αεροδρόμια, οδικό δίκτυο, ακτοπλοϊκές συνδέσεις), με τη ζήτηση να ενισχύεται σε περιοχές με τουριστικές υποδομές (μαρίνες, χιονοδρομικά κέντρα, γήπεδα γκολφ, κλπ.).

118 Corp orate Rep or t 2013

Τον πολιτισμό, δεδομέ νου ότι η πλούσια ιστορία της Ελλάδας, οι αρχαιολογ ικοί χώροι και τα μνημεία, αποτελούν σημαντικό λόγο επίσκεψης της χώρας από ξένους τουρίστες, δυνητικούς αγοραστές. Στην αγορά εξοχικής κατοικίας δραστηριοποιείται μεγάλος αριθμός κατασκευαστικών εταιρειών που κατασκευάζει εξοχικές κατοικίες προς πώληση, σε περιοχές με υψηλή τουριστική επισκεψιμότητα, συνήθως συμπληρωματικά άλλων εργασιών. Επίσης, εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων, από τις οποίες οι μεγαλύτερες επιδιώκουν την ανάπτυξη εξοχικής κατοικίας υψηλής ποιότητας (high-end), μεμονωμένα ή συνδυαστικά με άλλες ξενοδοχειακές υποδομές. Επιπλέον δραστηριοποιούνται παραθεριστικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί αλλά και ιδιώτες – επενδυτές που αναπτύσσουν εξοχικές κατοικίες, με σκοπό την εμπορική τους εκμετάλλευση, κυρίως σε περιπτώσεις που έχουν στη διάθεσή τους οικοδομήσιμο οικόπεδο σε ελκυστική περιοχή της χώρας. Όσον αφορά τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, την περίοδο 2001-2011, η αγορά εξοχικής κατοικίας σ τη Ν. Ευρώπη αναπτύχθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής 1,9%, ο οποίος αντιστοιχεί σε 240 χιλιάδες νέες εξοχικές

κατοικίες κατ’ έτος περίπου. Εκτιμάται ότι, έως το 2020 θα πωληθούν επιπλέον 1 εκ. κατοικίες στη Ν. Ευρώπη. Σημειώνεται ότι, η Ισπανία κατέγραψε τον υψηλότερο μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης (4%), ενισχύοντας το μερίδιό της σχεδόν επτά ποσοστιαίες μονάδες την περίοδο 2001-2011. Οι προοπτικές είναι θετικές για τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, καθώς εκτιμάται ότι, θα πωληθούν 1 εκ. επιπλέον εξοχικές κατοικίες έως το 2020. Στο πλαίσ ιο αυτό, η Ελ λάδα μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη θέση της στην αγορά εξοχικής κατοικίας. Προϋπόθεση αποτελεί η αξιοποίηση των χαρακτηριστικών της ως τουριστικού προορισμού (φυσική ομορφιά, κλιματολογικές συνθήκες, πολιτιστική κληρονομιά), σε συνδυασμό με τη βελτίωση του πλαισ ίου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, τη σταθεροποίηση του νομικού και φορολογικού πλαισ ίου που διέπει την αγορά ακινήτων, την απλοποίηση των διαδικασιών απόκτησης εξοχικής κατοικίας από κατοίκους εκτός ΕΕ, τη χάραξη εθνικής σ τρατηγικής σ τον τουρισμό και την εκπόνηση ενός σ τρατηγικού σχεδίου μάρκετινγκ για την ανάπτυξη των υπαρχόντων αγορών της ΕΕ και τη στόχευση νέων .

ALPHA BANK. ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΘΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 130 ΧΡΟΝΙΑ.

CORPORATE REPORT 2013

ΑΞΙΕΣ & ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

Report 2013 Οι Εξελίξεις στους επιχειρηματικούς τομείς μέσα από τεκμηριωμένες έρευνες. Η διαμόρφωση των προοπτικών. Οι Αξίες & Αποδόσεις της οικονομικής δραστηριότητας μέσα από τα αποτελέσματα των «μεγάλων» της ελληνικής επιχειρηματικότητας.