Economics Quarterly 2015b by REM DESIGN DIGITAL PUBLICATIONS

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

4 »» ΣΕΛ. 8

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ

»» ΣΕΛ. 30

συνταξεις

»» ΣΕΛ. 38

Χρεοσ

»» ΣΕΛ.47

κεφαλαιαγορες

EQ MAGAZINE ΣΕΠΤΕμΒΡΙΟΣ 2015

06 EDITORIAL 08 ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΜΝΗΜΟΝΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΥΟ ΠΟΛΕΩΝ // ΜΙΣΘΟΙ – ΟΣΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΑΛΛΟΥ // ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ. Από το Επιτελείο του EQ 17 C O V E R S T O R I E S Από το Επιτελείο του EQ

18 Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η μικρή ανάκαμψη της παραγωγής των προηγούμενων μηνών ανατρέπεται, οι εξαγωγές όμως αυξάνονται με διψήφιο ποσοστό. Από την άλλη πλευρά, η στενότητα ρευστότητας στην αγορά, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι στις τραπεζικές συναλλαγές που δημιουργούν μεγάλες δυσκολίες ή και πλήρη ανατροπή της εφοδιαστικής αλυσίδας όπως και η αβεβαιότητα για τις οικονομικές εξελίξεις επιβαρύνουν το περιβάλλον για τις ελληνικές επιχειρήσεις.

22 OI κλάδοι που κινούνται ανοδικά 25 BIομηχανία στην οικονομία 26 ME στόχο τις ξένες αγορές Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

30 ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ: ΠΟΣΟ Ή ΠΩΣ ΘΑ ΤΙΣ ΑΝΤΕΞΟΥΜΕ Η οικονομική διάσταση του ασφαλιστικού δεν αφορά μόνο τις εισφορές και τις δαπάνες αλλά και το πόσοι θα είναι στο μέλλον οι άνθρωποι που το χρηματοδοτούν. Αν δεν ανατραπεί η εξελισσόμενη μείωση του πληθυσμού, οι συντάξεις είτε θα εκφυλιστούν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα είτε θα εξαρτηθούν από τη θέληση των πολιτών να τις χρηματοδοτήσουν με μεγαλύτερους φόρους.

34 OI αριθμοί που δίνουν την εικόνα 36 Ανησυχητικές προβλέψεις 38 ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΧΡΕΟΣ; Τι είναι αυτό που καθιστά αναγκαία την αναδιάρθρωση των ελληνικών δανείων; Τα πολύ μεγαλύτερα δάνεια για μια οικονομία που σήμερα είναι μικρότερη της ιρλανδικής και σχεδόν ίση με την πορτογαλική (από αρκετά μεγαλύτερη το 2011), με το πολλαπλάσιο ύψος δανείων να έχει μόλις 10 χρόνια μεγαλύτερη μέση διάρκεια εξόφλησης.

40 Πόσα χρωστάμε στους Ευρωπαίους 41 Τι προβλέπει το ΔΝΤ 44 Πώς εκτροχιάστηκε

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

47 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Α Γ Ο Ρ Ε Σ 48 Αλλαγή σκηνικού Η προοπτική αλλαγής πολιτικής, δηλαδή ανόδου των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών σε Αμερική και Βρετανία, οι εξελίξεις στην Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες έχουν δημιουργήσει περιβάλλον μεταβλητότητας στην παγκόσμια χρηματαγορά.

48 Κίνα: σημείο καμπής για τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου Η υποχώρηση των κινεζικών μετοχών δεν ήταν απρόσμενη. Είχαν δημιουργηθεί συνθήκες φούσκας με θεαματική άνοδο των τιμών τον τελευταίο χρόνο.

51 51 52 54

Επιπτώσεις στις αγορές εμπορευμάτων Το πλεόνασμα της Γερμανίας θα πληγεί Βρετανία: αύξηση επιτοκίων το 2016 Διαφάνεια στα άδυτα των κεντρικών τραπεζών 55 Ποιοι κατέχουν χρυσό και πόσο 56 ΗΠΑ: σε αναμονή υψηλότερων - αλλά και πάλι χαμηλών - επιτοκίων 57 ΕΚΤ: Στους αντίθετους ανέμους της αναταραχής στις αναδυόμενες αγορές 58 Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ε Σ Κ Α Ι Α Γ Ο Ρ Ε Σ

60 Προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές τράπεζες Χαμηλή ανάπτυξη και ανταγωνισμός από τον σκιώδη τραπεζικό τομέα πιέζουν την κερδοφορία τους.

60 Σε θετική περιοχή τα δάνεια στην ευρωζώνη 61 Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ι Σ 62 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Ειδήσεις και επικαιρότητα από τον χώρο των επιχειρήσεων.

Εκδότης: Ευαγγελία Παπαϊωάννου ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: economicsquarterly@remdesign.gr

Tηλ. 210 7212 256 Ιδιοκτησία: REM DESIGN - DIGITAL & PRINT COMMUNICATION

58 Νέες περιπέτειες για τις ελληνικές τράπεζες Με τις καταθέσεις πλέον στο μισό των δανείων που έχουν χορηγήσει, αυξάνεται το χρηματοδοτικό κενό τους. Μαζί με την άνοδο των κόκκινων δανείων, η νέα ανακεφαλαιοποίηση ήταν αναπόφευκτη. Διασφαλίζεται έτσι, ως ένα βαθμό, και το δίκτυό τους στα Βαλκάνια.

Στεφάνου Δέλτα 12Α, 152 37 Αθήνα info@remdesign.gr Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχομένου του εντύπου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς πρoηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Η έκδοση κυκλοφορεί ελεύθερα σε μη έντυπη (ψηφιακή) μορφή.

58 Δάνεια: στο 40% τα προβληματικά Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Από την έκδοση

ελ λ α δα κο υ ραγ ι ο!

ο περιβάλλον της έντονης αβεβαιότητας έχει τεράστια σημασία για την πορεία της χώρας το επόμενο διάστημα. Το τρίτο μνημόνιο είναι πλέον γεγονός και η εφαρμογή του απαιτεί τη σύμπραξη των πολιτικών δυνάμεων ώστε να υπάρξει κλίμα σταθερότητας. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο δείκτης οικονομικού κλίματος έχει καταρρεύσει από το καλοκαίρι σε όλους τους τομείς, επιχειρήσεις και καταναλωτές. Η ελληνική οικονομία κινήθηκε σχετικά καλά το 1ο εξάμηνο, με άνοδο του αεπ 1,1%, σε σημείο που οι θεσμοί των δανειστών αναθεώρησαν προς το καλύτερο τις εκτιμήσεις τους για το βάθος της ύφεσης για ολόκληρο το 2015, κάτω από το 2%. Εκτιμούν ότι το σοκ στην οικονομία το 2ο εξάμηνο από τους κεφαλαιακούς ελέγχους στις τραπεζικές συναλλαγές θα αντισταθμιστεί ως ένα βαθμό από την καλή πορεία του τουρισμού. Καθοριστική για τις εξελίξεις θα είναι η πορεία των επενδύσεων, και ο βαθμός στον οποίο επηρεάζονται από την αβεβαιότητα. Θετικό σημείο η άνοδός τους το 1ο εξάμηνο. Αυτή οφείλεται μεν σε σημαντικό βαθμό στις αμυντικές δαπάνες που κεφαλαιοιούνται, σύμφωνα με τη νέα μεθοδολογία, όμως αυξάνονται και οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό (που περιλαμβάνουν πολύ μικρότερο όγκο αμυντικών δαπανών), ένδειξη ότι υπάρχει ενδιαφέρον για επιχειρηματικές επενδύσεις. Από ελληνικής πλευράς καταβάλλονται προσπάθειες για την παράταση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ ώστε να μην χαθούν ευρωπαϊκά κεφάλαια 1 δισ. ευρώ, που τόσο ανάγκη έχει η χώρα. Στο χρηματιστήριο ο δείκτης έχει υποχωρήσει 38% σε σχέση με πέρυσι (μέσος όρος ως 10/9). Ωστόσο, η εικόνα των αποτελεσμάτων των εισηγμένων ήταν σχετικά καλή, λόγω της συνεισφοράς κυρίως των μεγάλων εταιρειών μετάλλων και μη μεταλλικών ορυκτών που είχαν καλές εξαγωγικές επιδόσεις. Στο ασφαλιστικό σύστημα, οι αλλαγές με αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και οι διαγραφόμενες μειώσεις συντάξεων από το 2016 οπωσδήποτε είναι επώδυνες. Ωστόσο, οι ενοποιήσεις επικουρικών ταμείων δεν είναι κατ΄ ανάγκη δυσμενείς για τους ασφαλισμένους τους, υπό τον όρο ότι δεν θα γίνει ότι έγινε στον πρώτο γύρο ενοποιήσεων του 2012, οπότε τα αποθεματικά των υγιών ταμείων κάλυψαν τα κενά των ελλειμματικών.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Στα δημόσια οικονομικά, ανησυχητική εξέλιξη είναι η αδυναμία των φορολογικών εσόδων. Το επτάμηνο φέτος οι εισπράξεις φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων είναι 721 εκατ. ευρώ χαμηλότερες από πέρυσι και οι ασφαλιστικές εισφορές 636 εκατ. χαμηλότερες. Συνεπώς, ακόμα και αν το κράτος συνεχίσει την πρακτική των μεγάλων καθυστερήσεων εξόφλησης των προμηθευτών του και των επιστροφών ΦΠΑ στους εξαγωγείς, το πρόβλημα είναι μπροστά μας. Η αναδιάρθρωση του χρέους, με επιμήκυνση των λήξεων και των περιόδων χάριτος, της οποίας την αναγκαιότητα όλοι πλέον αναγνωρίζουν, θα προσφέρει μεγάλη ανάσα στην Ελλάδα, αφού θα μειώσει τις ετήσιες υποχρεώσεις τοκοχρεολυσίων. Ακόμη και αν δεν είχε μεσολαβήσει η παρατεταμένη περίοδος διαπραγμάτευσης της χώρας με τους πιστωτές και το κλείσιμο των τραπεζών του Ιουνίου, η προσέλκυση επενδυτών σε ελληνικά ομόλογα με ορίζοντα πάνω από 5ετία θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη, αφού θα γνώριζαν ότι στη λήξη τους (μετά το 2020 που υπάρχουν μεγάλα τοκοχρεολύσια) η χώρα θα αντιμετώπιζε τεράστιες ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους. Χαρακτηριστικό είναι ότι και το 2014 η χώρα άντλησε μικρά ποσά σε 3ετή και 5ετή και όχι μακρύτερου ορίζοντα. Ωστόσο, σήμερα, ενδεχομένως το μεγαλύτερο άμεσο πρόβλημα για την Ελλάδα είναι το μεταναστευτικό: η αντιμετώπιση των τεράστιων εισροών προσφύγων από τη Συρία και, σε μικρότερο βαθμό, μεταναστών από άλλες χώρες της γύρω περιοχής. Η διάκριση μεταξύ των δύο κατηγοριών -προσφύγων που αιτούνται άσυλο και μεταναστών- δεν είναι πάντα σαφής. Η ΕΕ αναγνωρίζει πλέον ότι το πρόβλημα δεν είναι ελληνικό. Το σχέδιο Γιούνκερ, εφόσον πραγματοποιηθεί, προβλέπει υποχρεωτική κατανομή των προσφύγων στα κράτη μέλη «ώστε να μην αφεθούν η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ουγγαρία να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα μόνες τους». Όμως, το πρόβλημα των μεταναστών -που δεν καλύπτονται από το καθεστώς παροχής ασύλου αλλά υπόκεινται στους κανόνες ελέγχου των ευρωπαϊκών συνόρων της Συνθήκης Σένγκεν, που προβλέπει άδειες βραχείας διαμονής- μάλλον θα παραμείνει ελληνικό και οξύ, δεδομένης της εξαιρετικά υψηλής ανεργίας στην Ελλάδα που δεν αφήνει περιθώρια απασχόλησής τους εδώ.

ΕΛΛΑΔΑ // μνημονια και κριση

Ιστορία δυο πόλεων Όλοι θα θυμούνται την την (ενοχλητική) δήλωση της πρωθυπουργού της Λετονίας «Αφού η Λετονία τα κατάφερε, δεν καταλαβαίνω γιατί δεν μπορεί και η Ελλάδα» στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, τον περασμένο Ιούλιο, για το 3ο δάνειο της Ελλάδας από τους πιστωτές της. Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές των δυο χωρών, στα αίτια της κρίσης αλλά και την αντιμετώπισή της.

αταρχήν, αφορμή για τη σύγκριση αποτελεί το γεγονός ότι και οι δυο χώρες είχαν τεράστια μείωση του αεπ στη διάρκεια της κρίσης, 22% η Λετονία έναντι 25% της Ελλάδας. Εκεί όλα άρχισαν το 2008, όταν λόγω της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, αντιμετώπισε έξοδο κεφαλαίων του εξωτερικού. Τα κεφάλαια είχαν εισρεύσει στις τράπεζές της και χρηματοδότησαν ένα credit boom (40-60% άνοδος των δανείων την περίοδο 2005-2007) αφού μετά την ένταξη στην ΕΕ δημιουργήθηκαν

προσδοκίες συνεχούς ανόδου των εισοδημάτων και μειώνονταν τα επιτόκια δεδομένου ότι τα περισσότερα δάνεια συνάπτονταν σε ευρώ. Επίσης είχαν αυξηθεί πολύ οι δαπάνες του κράτους για μισθούς και συντάξεις. Η υπερθέρμανση της οικονομίας ήταν αναπόφευκτη. Αυτό συνέβη και στην Ελλάδα με την ένταξη στο ευρώ. Το 2008, η Λετονία ζήτησε βοήθεια (για το ισοζύγιο πληρωμών -το έλλειμμα του οποίου είχε φτάσει περίπου το 15% του αεπ- από το ΔΝΤ, την ΕΕ και τις Σκανδιναβικές χώρες. Ωστόσο, εκεί η πηγή της κρίσης ήταν το ισοζύγιο πληρωμών ενώ στην Ελλάδα κυρίως η μεγάλη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών με δανεισμό σε

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Κ ο ι ν ό σημείο και για τις δυο χώρες, η μείωση του πληθυσμού, η έξοδος εργατικού δυναμικού είχε ως συνέπεια τη μείωση του πληθυσμού κατά 10%. Χωρίς αυτή, το ποσοστό ανεργίας θα πλησίαζε το ελληνικό του 25%.

εποχή που το Δημόσιο, βλέποντας την άνοδο του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα, αντί να επιδείξει συγκράτηση πατώντας «φρένο», συνέχισε την πολιτική των ελλειμμάτων. Η Λετονία, αν και είχε το δικό της νόμισμα, δεν επέλεξε την υποτίμηση του νομίσματος αφού θα κατέστρεφε επιχειρήσεις και ιδιώτες που είχαν δανειστεί σε ευρώ, ενώ με τη σειρά τους οι χρεοκοπίες θα μετέφεραν ζημιές στις σκανδιναβικές τράπεζες που είχαν χρηματοδοτήσει τις εγχώριες τράπεζες (γι’ αυτό άλλωστε οι χώρες τους συνεισέφεραν οικονομική βοήθεια). Επίσης είχε υψηλό εισαγωγικό περιεχόμενο εξαγωγών (αυτό ισχύει και στην Ελλάδα).

Εδώ αρχίζουν οι καθοριστικές διάφορες. Η κυβέρνηση εκεί έλαβε άμεσα μέτρα. Μείωσε τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων (κατά 24% το 4ο τρίμηνο 2009), προχώρησε σε απολύσεις και αύξησε τη φορολογία. Άφησε όμως τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα να προσαρμοστούν μόνοι τους στις συνθήκες της αγοράς, -5% το 2009 αφού οι επιχειρήσεις εκεί προτίμησαν να μειώσουν θέσεις εργασίας παρά τους μισθούς, σε μια αγορά εργασίας εξαιρετικά απελευθερωμένη. Το ωριαίο κόστος εργασίας το 2011 ήταν μόλις 5% χαμηλότερο από του 2008. Σήμερα ο κατώτατος μισθός των 360 ευρώ είναι 40% υψηλότερος του 2008. Κοινό σημείο και για τις δυο χώρες, η μείωση του πληθυσμού, η έξοδος εκεί εργατικού δυναμικού είχε ως συνέπεια τη μείωση του πληθυσμού κατά 10%. Χωρίς αυτή το ποσοστό ανεργίας θα πλησίαζε το ελληνικό του 25%. Σύμφωνα με το Centre for European Policy Research «Η ανάκαμψη από το 2011 ήταν αποτέλεσμα του ότι η κυβέρνηση το 2010 δεν υιοθέτησε την περιοριστική πολιτική που συνταγογράφησε το ΔΝΤ (με

πρόσθετα μέτρα) για το έτος αυτό». Το δημόσιο έλλειμμα διατηρήθηκε στο 9% του αεπ το 2009 και 2010 από 4% το 2008 και έκτοτε μειώνεται, σήμερα στο 3%. Συνεπώς στην ένταση της κρίσης δεν εντάθηκε η περιοριστική πολιτική. Το αντίθετο συνέβη στην Ελλάδα, η μείωση του ελλείματος ήταν υπερδιπλάσια, άλλωστε και το ΔΝΤ έχει παραδεχτεί ότι τόσο μεγάλη δημοσιονομική προσαρμογή είναι πρωτοφανής. Αντίθετα, επίσης, η τότε ελληνική κυβέρνηση προστάτεψε αρχικά το Δημόσιο, δεν μείωσε άμεσα και δραστικά τους μισθούς του δημόσιου τομέα που ήταν η πρώτη πηγή της κρίσης. Και στην αγορά εργασίας, η μείωση του κόστους εργασίας από την αρχή της κρίσης είναι υπερτριπλάσια, με συνέπεια την καταστροφή της εσωτερικής ζήτησης, αφού το 2012 η

Η κυβέρνηση εκεί έλαβε ά μ ε σ α μέτρα. Μείωσε τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων (κατά 24% το 4ο τρίμηνο 2009), προχώρησε σε απολύσεις και αύξησε τη φορολογία. Άφησε όμως τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα να προσαρμοστούν μόνοι τους στις συνθήκες της αγοράς, -5% το 2009 αφού οι επιχειρήσεις εκεί προτίμησαν να μειώσουν θέσεις εργασίας παρά τους μισθούς, σε μια αγορά εργασίας εξαιρετικά απελευθερωμένη.

κυβέρνηση (με την επιταγή της τρόικας των πιστωτών) προχώρησε σε πολύ μεγάλη μείωση του κατώτατου μισθού κατά 22%. Η πολιτική εσωτερικής υποτίμησης, με αρνητικό πληθωρισμό για 3 συνεχή χρόνια, επέτεινε το πρόβλημα του χρέους για το δημόσιο, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Σήμερα, η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική, οι σπατάλες (ιδίως οι εξωφρενικές υπερτιμολογήσεις στην υγεία, οι παράνομες συντάξεις και η υπερστελέχωση τομέων του Δημοσίου) έχουν εξαφανιστεί. Ωστόσο, η περίοδος προσαρμογής αναγκαστικά θα είναι μεγαλύτερη.

Η Ελλάδα εισέρχεται στην περίοδο του 3ου μνημονίου με τους δανειστές. Η μόνη ελπίδα πλέον είναι η αποδοχή από όλες τις πολιτικές δυνάμεις του αναπόφευκτου της συμμόρφωσης με τους όρους που συνοδεύουν το 3ο δάνειο. Αρκετές από τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνει προβλέπονταν ήδη στα προηγούμενα μνημόνια - είναι αναγκαίες για την οικονομία και την κοινωνία. Άλλες είναι επώδυνες, όπως η μετατροπή, στην ουσία, του συνταξιοδοτικού συστήματος από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιποιητικό. Όμως, η πολιτική σταθερότητα είναι το αναγκαίο συστατικό για τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, την ανάκαμψη των επενδύσεων, την αύξηση της απασχόλησης και των εισοδημάτων. Η πορεία θα είναι δύσκολη αλλά μόνο έτσι θα αποτραπεί η χρεοκοπία και η διατήρηση στο διηνεκές της εξάρτησης της χώρας από τους δανειστές της. * Για τις διαφορές με τις άλλες μνημονιακές χώρες και το πρόβλημα του χρέους βλ σελ. 38

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

α γ ο ρ α ε ρ γα σ ι α ς / / μ ι σ θ ο ι

ΟΣΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΑΛΛΟΥ Οι κινήσεις αύξησης των κατώτατων μισθών στην Αμερική και τη Βρετανία δείχνουν μια τάση μετάθεσης του βάρους στήριξης των ασθενέστερων από το κράτος στις επιχειρήσεις. Στη δεύτερη θα συνδυαστεί με μείωση της φορολόγησής τους. Θεωρούν ότι έτσι θα ενισχυθεί η οικονομία τους σε περίοδο που και το ΔΝΤ επισημαίνει τις επιπτώσεις της διερευνώμενης οικονομικής ανισότητας.

την Αμερική, στα τέλη Ιουλίου, ο κυβερνήτης της Νέας Υό ρ κ η ς , Άντριου Kουόμο, βασισμένος στα αποτελέσματα έρευνας ειδικής ομάδας εργασίας, ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει τον διπλασιασμό

του κατώτατου ωρομίσθιου από 8,75 δολ. σε 15, σταδιακά ως το 2018 στην πόλη και ως το 2021 σε ολόκληρη την πολιτεία. Η αύξηση αφορά αρχικά τους εργαζόμενους στη γρήγορη εστίαση (μάγειρους, ταμίες κλπ.), κλάδος που αποτέλεσε

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

πεδίο εργασιακών τριβών πρόσφατα. Ο Κουόμο αξιοποίησε νόμο που του δίνει το δικαίωμα να ερευνήσει αν οι μισθοί σε συγκεκριμένους κλάδους είναι επαρκείς για διαβίωση. Υποστηρίζει ότι έτσι θα ελαφρυνθεί ο προϋπολογισμός, αφού χορηγεί

Ο υπουργός Οικονομικών, Τ ζ ώ ρ τ ζ Όσμπορν, ανακοίνωσε ότι από τον Απρίλιο του 2016 θα ισχύσει ο μισθός διαβίωσης των 7,2 λιρών για όλους τους εργαζόμενους άνω των 25 ετών. Ως το 2020 θα αυξηθεί στις 9 λίρες. Η κυβέρνηση επιθυμεί οι υψηλότερες αμοιβές να ισχύσουν για όλους τους εργοδότες, με το σκεπτικό ότι θα ενισχυθούν οι εργαζόμενοι αλλά και η οικονομία γενικότερα.

επιδόματα σε οικονομικά αδύναμους (food stamps κλπ.) που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το κόστος διαβίωσης στην πόλη του, επιδοτώντας έμμεσα τους εργοδότες τους. Πιστεύει ότι το παράδειγμά του θα δημιουργήσει νέα δεδομένα σε εθνικό επίπεδο. Στις ΗΠΑ, κάθε πολιτεία έχει το δικό της κατώτατο όριο που δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο του ομοσπονδιακού. Ήδη στο Σαν Φρανσίσκο, το Σηάτλ και το Λος Άντζελες ο κατώτατος μισθός έχει αυξηθεί στα 15 δολ. καθώς το κόστος ζωής εκεί αυξάνεται. Ο πρόεδρος Ομπάμα, από το 2014 εισηγήθηκε την αύξηση του ομοσπονδιακού κατώτατου ωρομίσθιου από 7,25 δολ σε 10,1. Σήμερα ανεβάζει τον πήχη στα 12 δολ. σταδιακά ως το 2020, στόχος

που συναντά την αντίδραση των Ρεπουμπλικάνων. Ήδη τα 10,1 δολ., ισχύουν για τους εργαζόμενους της ομοσπονδιακής διοίκησης. Το σκεπτικό του είναι ότι εκτός από τους εργαζόμενους, η αύξηση του μισθού θα βοηθήσει τις επιχειρήσεις και την οικονομία. Ανάλογες οι τάσεις και στη Βρετανία, όπου πλέον εκτός από τον κατώτατο μισθό συζητείται και ο μισθός διαβίωσης (living wage). Το κατώτατο ωρομίσθιο εκεί είναι 6,5 λίρες. Τον μισθό διαβίωσης καταβάλλουν σήμερα περίπου 1.600 επιχειρήσεις, με 9,15 λίρες στο Λονδίνο και 7,85 στις άλλες πόλεις όπου το κόστος ζωής είναι χαμηλότερο. Ο υπουργός Οικονομικών, Τζώρτζ Όσμπορν, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι από τον Απρίλιο του 2016 θα ισχύσει ο μισθός διαβίωσης των 7,2 λιρών για όλους τους εργαζόμενους άνω των 25 ετών. Ως το 2020 θα αυξηθεί στις 9 λίρες. Η κυβέρνηση επιθυμεί τις υψηλότερες αμοιβές να καταβάλλουν όλοι οι εργοδότες, ώστε να ενισχυθούν οι εργαζόμενοι αλλά και η οικονομία γενικότερα. Η αύξηση θα συμβαδίσει με την περικοπή 12 δισ. λιρών από τις δαπάνες κοινωνικής προστασίας ως το 2020. Όμως δεν αγνοεί και τις επιχειρήσεις, ανακοίνωσε μείωση του συντελεστή φορολόγησης κερδών από 20% (28% το 2010) σε 19% το 2017 και 18% το 2020. Στόχος του

είναι και η περικοπή φοροαπαλλαγών (καταργείται από το 2017 το ευνοϊκό καθεστώς των μόνιμων non-doms, με το οποίο οι επιχειρήσεις που δήλωναν φορολογική κατοικία σε άλλη χώρα φορολογούντο για το εισόδημα που αποκτούσαν στο εξωτερικό μόνο όταν το έφερναν στη Βρετανία) που θα επιτρέψει τη μείωση της φορολόγησης των επιχειρήσεων ώστε να μπορούν να αμείβουν καλύτερα τους εργαζόμενούς τους. Η μεγάλη εμπορική αλυσίδα Oliver Bonas ήταν η πρώτη, μετά τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες, που ανακοίνωσε αύξηση των αμοιβών σε επίπεδο τουλάχιστον του μισθού διαβίωσης των 7,85 και 9,15 λιρών.

Στις ΗΠΑ, με το κατώτατο ωρομίσθιο των 7,25 δολ., ένας εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης κερδίζει 14,5 χιλ. δολ. το χρόνο ή 1.200 δολ. τον μήνα. Ο πρόεδρος Ομπάμα

εισηγείται

την

αύξησή του σε 10,1 δολ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Μετά από μισό περίπου αιώνα το ιστορικό τηλεσκόπιο Δωρίδη ξαναλειτουργεί και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στο οποίο στεγάζεται, ξανανοίγει τις πύλες του στο κοινό. Το 1902, με τη δωρεά του Δημήτρη Δωρίδη, κατασκευάστηκε από τον γαλλικό οίκο Gautier, το μεγαλύτερο για την εποχή του τηλεσκόπιο της Ελλάδας, με σκοπό τη μελέτη και την παρακολούθηση των ουράνιων σωμάτων. Το κτίσμα αλλά και το τηλεσκόπιο διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα, σε μια ξεχωριστή περιοχή, τον λόφο των Νυμφών στο Θησείο, απέναντι από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης. Τα τελευταία χρόνια, το τηλεσκόπιο έμενε παροπλισμένο λόγω έλλειψης πόρων για τη συντήρηση και αποκατάστασή του. Μετά από αίτημα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, έμπειρο τεχνικό προσωπικό του ΟΤΕ και της COSMOTE ανέλαβε τη μελέτη και αποκατάσταση των ηλεκτρομηχανολογικών και δομικών προβλημάτων του τηλεσκοπίου, του κτιρίου και της θόλου, υλοποιώντας εργασίες ανακαίνισης, συντήρησης και στεγανοποίησής τους. Επιπλέον, ανέλαβαν και τον ηλεκτροφωτισμό του μονοπατιού που οδηγεί στον χώρο του τηλεσκοπίου, καθιστώντας ακόμα πιο εύκολη την πρόσβαση των επισκεπτών. Έτσι πια οι επισκέπτες μπορούν να ζήσουν την εμπειρία μιας βραδινής παρατήρησης με το τηλεσκόπιο Δωρίδη, στον Αττικό ουρανό και τους πλανήτες. Και όλα αυτά στην Πνύκα. Σε έναν χώρο υψηλής ιστορικής σημασίας για την παγκόσμια κοινότητα. Όσοι επιθυμούν να δουν από κοντά τον Αττικό ουρανό μέσα από το τηλεσκόπιο Δωρίδη μπορούν να επικοινωνήσουν με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και να ενημερωθούν για τις ξεναγήσεις.

α γ ο ρ α ε ρ γα σ ι α ς / / μ ι σ θ ο ι

ποσο χαμηλος ειναι ο κατωτατοσ;

τις ΗΠΑ, με το κατώτατο ωρομίσθιο των 7,25 δολ., ένας εργαζόμενος πλήρους απασχόλησης κερδίζει 14,5 χιλ. δολ. το χρόνο ή 1.200 δολ. τον μήνα. Με τη μέση ισοτιμία του 2015, ισοδυναμεί με 1.085 ευρώ. Μετά και την πρόσφατη νομοθέτηση, η Γερμανία απέκτησε κατώτατο μισθό 1.473 ευρώ, οριακά ψηλότερο από της Γαλλίας των 1.457 και κατά 100

ευρώ ψηλότερο από της Βρετανίας των 1.378. O αμερικανικός κατώτατος μισθός συνεπώς είναι 26%, 25% και 21% αντίστοιχα χαμηλότερος των 3 χωρών που αναφέρθηκαν. Στην ΕΕ ο ελληνικός κατώτατος μισθός των 684 ευρώ (σε 12μηνη βάση) είναι ο χαμηλότερος των 15 χωρών της ΕΕ πριν τη διεύρυνση με τις χώρες ΚΑ Ευρώπη, μετα τα 589 ευρώ της Πορτογαλίας

Σύμφωνα με

μελέτη

του ΔΝΤ, η αύξηση του μεριδίου

στο

συνολικό

εισόδημα της οικονομίας του

πλουσιότερου

του

πληθυσμού

μεσοπρόθεσμα IF CONGRESS ANSWERED PRESIDENT OBAMA’S CALL TO RAISE THE MINIMUM WAGE to $10.10, WE’D HELP ABOUT

2 MILLION FAMILIES LIFT THEMSEVES OUT OF POVERTY

χαμηλότερη

20% οδηγεί σε

ανάπτυξη

ενώ το αντίθετο συμβαίνει με

την

αύξηση

του

φτωχότερου 20% αλλά και των δυο επόμενων 20% (μεσαία τάξη).

ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ;

α τελευταία 2-3 χρόνια οι διεθνείς οργανισμοί, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ, όλο και συχνότερα αναφέρονται στις επιπτώσεις της διερευνώμενης εισοδηματικής ανισότητας στην οικονομία.

Σύμφωνα με μελέτη του ΔΝΤ*, η αύξηση του μεριδίου στο συνολικό εισόδημα της οικονομίας του

πλουσιότερου 20% του πληθυσμού οδηγεί μεσοπρόθεσμα σε χαμηλότερη ανάπτυξη ενώ το αντίθετο συμβαίνει με την αύξηση του φτωχότερου 20% αλλά και των δυο επόμενων πεντημορίων 20% (μεσαία τάξη). Τονίζει ότι η χαμηλότερη και η μεσαία τάξη έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για την ανάπτυξη μέσω αλληλοσυνδεόμενων οικονομικών,

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων, που υποστηρίζουν την πολιτική σταθερότητα και τις επενδύσεις. Στη διερευνώμενη ανισότητα ρόλο παίζουν η τεχνολογική πρόοδος με την «επιβράβευση» των υψηλών δεξιοτήτων, αλλά και η εξασθένιση των εργασιακών σχέσεων, την επίπτωση της οποίας μεγεθύνει η παγκοσμιοποίηση με την άφθονη

προσφορά φθηνής εργασίας από τις αναπτυσσόμενες χώρες ή τη μεταφορά εκεί παραγωγικών δραστηριοτήτων. Προαναγγέλλει τα ευρήματα νέας μελέτης του με βάση στοιχεία για τις χώρες του ΟΟΣΑ (που θα δημοσιευτεί προσεχώς), σύμφωνα με την οποία η ευελιξία στην αγορά εργασίας - χαλάρωση των ρυθμίσεων, αρκετά χαμηλότεροι σε σχέση με τον μέσο κατώτατοι μισθοί και εξασθένιση των συλλογικών

διαπραγματεύσεων - οδηγεί σε μεγαλύτερη ανισότητα στην αγορά. Φυσικά δεν είναι μόνον ο κατώτατος μισθός που προσδιορίζει την εισοδηματική θέση των ασθενέστερων αλλά η πρόσβαση στην παιδεία για την απόκτηση δεξιοτήτων όπως και οι καλά στοχευμενες κοινωνικές πολιτικές. Ποια είναι η συνταγή του για τον περιορισμό της ανισότητας; Όχι

φυσικά η αναστροφή των τάσεων στην αγορά εργασίας (θεωρεί ότι οι πολιτικές θα πρέπει αποτρέπουν τις υπερβολικές ρυθμίσεις από τη μια πλευρά και την πλήρη εξάρθρωση των εργασιακών σχέσεων από την άλλη). Το βάρος πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της αναδιανεμητικής πολιτικής του κράτους, με μεγαλύτερη φορολογική επιβάρυνση του πλούτου και της ακίνητης περιουσίας αλλά και των υψηλότερων εισοδημάτων.

*Causes and consequences of inequality, Ιούνιος 2015.

ναμένεται να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στην Ελλάδα, με την ήδη μεγάλη αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης των πολιτών σε περίοδο ύφεσης, όπου αφενός η δαπάνη των νοικοκυριών μειώνεται με σημαντική επίπτωση στους τζί ρ ο υ ς των επιχειρήσεων, ο κίνδυνος φτώχειας αγγίζει πλέον το 36% του πληθυσμού

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: και η εισοδηματική ανισότητα διευρύνεται. Πρόσφατη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος καταλήγει στο συμπέρασμα: «Στη σημερινή συγκυρία με την ιδιαίτερα υψηλή ανεργία, ως πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει να ιεραρχείται η δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης με τον σημερινό ελάχιστο μισθό, μέσω της ενθάρρυνσης των επενδύσεων και των

προσλήψεων, παρά η άμεση βελτίωση της θέσης των χαμηλόμισθων μέσω της δραστικής αύξησης του ελάχιστου μισθού, αφού διαφαίνεται ότι η εργασία των τελευταίων σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα γινόταν επισφαλέστερη». Χαρακτηριστικό είναι ότι οι συνθήκες στην αγορά εργασίας επιδεινώνονται με άνοδο των «χαμηλής ποιότητας» θέσεων εργασίας και ραγδαία υποχώρηση των προσλήψεων πλήρους απασχόλησης (που ένα σημαντικό τμήμα τους αμείβεται με τον κατώτατο μισθό). Το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου φέτος, οι προσλήψεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης αναλογούν σε περισσότερες από τις μισές προσλήψεις (54%). Το αποτέλεσμα θα είναι μειωμένα εισοδήματα από εργασία και μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές, αλλά και χαμηλότερη φοροδοτική ικανότητα των εργαζομένων, ώστε οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας, που δείχνουν περαιτέρω αποδυνάμωση της οικονομίας, να αποτελούν κρίσιμη παράμετρο των δημόσιων οικονομικών.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

μ ατ ι α σ τ η ν ε π ι κ α ι ρ ο τ η τα

Κατά 276 χιλ. άτομα μειώθηκε ο πληθυσμός της Ελλάδας από το 2011 ως σήμερα. Οι εκτιμήσεις της ΕΛ.ΣΤΑΤ. μιλούν για 10,8 εκατ. το 2015 από 11,1 εκατ. το 2011. Η μετανάστευση στο εξωτερικό από περίπου 40 χιλ. ετησίως ως πριν την κρίση, το 2014 έφτασε τις 117 χιλ. Στα τωρινά μεγέθη βέβαια, εκτός των Ελλήνων που αναζητούν καλύτερη εργασία στο εξωτερικό, περιλαμβάνεται και σημαντικό τμήμα οικονομικών μεταναστών, που λόγω της ελληνικής κρίσης, επιστρέφουν στις πατρίδες τους. Το πιο ανησυχητικό είναι η μεγάλη υποχώρηση των γεννήσεων, ιδίως τη διετία 2013-2014. Από 106 χιλ. το 2011 μειώθηκαν σε 91 χιλ. το 2013 και 92 χιλ. το 2014, προδιαγράφοντας ραγδαία μείωση του πληθυσμού.

Το 1% του πληθυσμού παγκοσμίως ελέγχει σχεδόν το μισό του παγκόσμιου πλούτου (110 τρισ. δολ). Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, στις ΗΠΑ το 1% έχει το 36%, στη Γερμανία το 25%, τη Γαλλία το 18%, τη Βρετανία το 18% και την Ιταλία το 14%. Το ποσοστό στην Ελλάδα είναι 8,5%.

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία και οι ΗΠΑ έχουν τη μεγαλύτερη ανισότητα στην κατανομή του πλούτου, δηλαδή του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων που έχει κάθε νοικοκυριό. Το διάμεσο επίπεδο πλούτου (το επίπεδο κάτω από το οποίο βρίσκεται ο μισός πληθυσμός) είναι 51 χιλ. ευρώ, 72 χιλ. και 33 χιλ. αντίστοιχα και στις ΗΠΑ 62,5 χιλ. δολ. ή 56 χιλ. ευρώ περίπου με τις σημερινές ισοτιμίες. Η Ελλάδα βρίσκεται στις 102 χιλ. ευρώ. Τα χαμηλά ποσά στη Γερμανία αλλά και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες που αναφέρθηκαν οφείλονται και στο γεγονός ότι σε αυτές είναι πολύ χαμηλότερο από της Ελλάδας το ποσοστό ιδιοκατοίκησης. Όπως χαρακτηριστικά είπε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, «στη Γερμανία είμαστε ενοικιαστές» αφού το ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι μόλις 52%, το χαμηλότερο στην ευρωζώνη.

Ο δείκτης μισθών που καταρτίζει η ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχει πλέον επιστρέψει στα επίπεδα του 2001. Με βάση 2012=100, ο δείκτης από 84 το 2001 και με συνεχή αύξηση έφτασε το 115 το 2010. Έκτοτε υποχωρεί συνεχώς για να κλείσει στις 92 μονάδες το 2014. Το πρώτο εξάμηνο φέτος έκλεισε στις 82 μονάδες, 2,9% χαμηλότερα από το πρώτο εξάμηνο του 2014.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Προς φτωχότερο τουρισμό κινείται η Ελλάδα. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, το πρώτο εξάμηνο φέτος οι εισπράξεις από τον τουρισμό αυξήθηκαν 8% σε σύγκριση με το 1ο εξάμηνο 2014. Η αύξηση όμως των αφίξεων τουριστών ήταν υπερδιπλάσια, 21%. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Μείωση της μέσης δαπάνης των επισκεπτών κατά 10%, σε μόλις 528 ευρώ από 587 πέρυσι και 616 το 2013. Η μέση δαπάνη για όλο το έτος έχει μειωθεί από σχεδόν 700 ευρώ το 2009 σε 552 το 2014. Μένει να αποδειχθεί ο βαθμός στον οποίο η μείωση της δαπάνης επηρεάζει τα οικονομικά των επιχειρήσεων του τουρισμού.

Το 2015 οι δαπάνες για συντάξεις εκτιμώνται σε περίπου 30 δισ. ευρώ ή 16,7% του αεπ. Από αυτά τα 23 δισ. ή 13% του αεπ αφορούν τους ασφαλισμένους του ιδιωτικού τομέα στους ΟΚΑ, και τα υπόλοιπα τους ασφαλισμένους του Δημοσίου. Οι ΟΚΑ έναντι αυτών των δαπανών εισπράττουν εισφορές μόλις 18 δισ. ευρώ, αφού την τελευταία πενταετία μειώθηκαν κατά 5,5 δισ., λόγω της υψηλής ανεργίας και της μείωσης των αμοιβών.

cover story / ελλαδα

B I O M H X A N I A / / Ε ξ ε λ ί ξ ει ς & Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ

Η Βιομηχανια στην ελλαδα

νατροπή σκηνικού για την ελληνική βιομηχανία. Από τη μια πλευρά αντιστρέφεται η μικρή ανάκαμψη της παραγωγής που σημειωνόταν το εξάμηνο ως τον περασμένο Απρίλιο όμως οι εξαγωγές αυξάνονται φέτος με διψήφιο ποσοστό. Από την άλλη πλευρά, η στενότητα τραπεζικής χρηματοδότησης και ρευστότητας στην αγορά, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι στις τραπεζικές συναλλαγές που επιβλήθηκαν στις 29 Ιουνίου που δημιουργούν μεγάλες δυσκολίες ή και αδυναμία πληρωμής πρώτων υλών από προμηθευτές του εξωτερικού με ανατροπή της εφοδιαστικής αλυσίδας των επιχειρήσεων όπως και η αβεβαιότητα για τις οικονομικές εξελίξεις δυσχεραίνουν την παραγωγική δραστηριότητα. Την εικόνα συμπληρώνουν η απαίτηση προμηθευτών του εξωτερικού προπληρωμής των παραγγελιών των ελληνικών επιχειρήσεων και η μη αποδοχή των εγγυητικών επιστολών που προσκομίζουν, αποτέλεσμα της αβεβαιότητας για την εμπορική εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό. Επιπλέον, η αύξηση του συντελεστή φορολογίας από 26% στο 28% και της προκαταβολής φόρου στο 100% θα υπονομεύσει περεταίρω

τη ρευστότητα των επιχειρήσεων. Το ίδιο ισχύει και για τη συνεχιζόμενη καθυστέρηση επιστροφής ΦΠΑ προς τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Όπως άλλωστε τονίζει ο ΣΕΒ για τη συμφωνία με τους εταίρους/ πιστωτές της χώρας, «το πακέτο μέτρων θα έχει υφεσιακές επιπτώσεις στην οικονομία, καθώς στηρίζεται υπέρμετρα σε πρόσθετη φορολόγηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών». Και παρά τον θετικό ρυθμό ανάπτυξης του 1ου 6μήνου (1,1%), οι δείκτες του Ιουλίου και του Αυγούστου δείχνουν εξασθένιση της οικονομικής δραστηριότητας με συνέπεια την παραμονή της χώρας για ένα ακόμα έτος σε ύφεση. Τον ορίζοντα επιβαρύνει το υψηλό κόστος ενέργειας, μετά και τις εκπτώσεις στα τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ για τις ελληνικές ενεργοβόρες βιομηχανίες που ίσχυσαν το 2014. Παρά την ελάφρυνση του κόστους που προσέφεραν, κατέληγαν σε τελικό κόστος 30% υψηλότερο από εκείνο των Ευρωπαίων ανταγωνιστών τους, σύμφωνα με την ΕΒΙΚΕΝ, την Ένωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας. Όπως άλλωστε τονίζει και ο ΣΕΒ, είναι αναμφισβήτητη η ανάγκη μείωσης των τιμολογίων

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

της ενέργειας, με εξορθολογισμό των τιμολογίων της ΔΕΗ και της ΔΕΠΑ, για την προστασία της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών βιομηχανικών επιχειρήσεων. Σε περιβάλλον μείωσης της εσωτερικής ζήτησης, η σημασία της εξωστρέφειας και των εξαγωγών αναδεικνύεται σε καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξή τους.

Η κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας και των δημόσιων επενδύσεων έχει επηρεάσει ευρύ φάσμα κλάδων. Παράδειγμα, στον κλάδο μη μεταλλικών ορυκτών, η τσιμεντοβιομηχανία, όπου η εγχώρια κατανάλωση τσιμέντου από περίπου 10 εκατ. τόνους τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000 υποχώρησε πέρυσι σε λίγο κάτω από τα 3 εκατ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΡ. Γ.Ε.ΜΗ. 1037501000 ΕΔΡΑ: ΚΗΦΙΣΙΑΣ 99 -15124 ΜΑΡΟΥΣΙ, ΑΘΗΝΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΑΠΟ 1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2014 ΕΩΣ 31 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014 (Δημοσιευμένα βάσει του Κ.Ν. 2190/1920, άρθρο 135 για επιχειρήσεις που συντάσσουν ετήσιες οικονoμικές καταστάσεις, ενοποιημένες και μη, κατά τα Δ.Π.Χ.A.) Τα παρακάτω στοιχεία και πληροφορίες, που προκύπτουν από τις οικονομικές καταστάσεις, στοχεύουν σε μία γενική ενημέρωση για την οικονομική κατάσταση και τα αποτελέσματα της ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ("Εταιρεία") και του ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ ("Όμιλος"). Συνιστούμε επομένως στον αναγνώστη, πριν προβεί σε οποιαδήποτε είδους επενδυτική επιλογή ή άλλη συναλλαγή με την Εταιρεία ή τον Όμιλο να ανατρέξει στη διεύθυνση διαδικτύου του εκδότη, όπου αναρτώνται οι ενοποιημένες και οι εταιρικές οικονομικές καταστάσεις, που έχουν συνταχθεί σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς όπως αυτά έχουν υιοθετηθεί από την Ε.Ε., καθώς και η έκθεση ελέγχου του νόμιμου ελεγκτή, όποτε αυτή απαιτείται. Αρμόδια Αρχή: Yπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού, Διεύθυνση Εταιρειών και Γ.Ε.ΜΗ. Διεύθυνση διαδικτύου Εταιρείας : www.ote.gr Ημερομηνία έγκρισης από το Διοικητικό Συμβούλιο των οικονομικών καταστάσεων: 25 Φεβρουαρίου 2015 Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής: Μάριος Ψάλτης (ΑΜ ΣΟΕΛ 38081) Ελεγκτική εταιρεία: ΠραϊςγουωτερχαουςΚούπερς Ανώνυμος Eλεγκτική Εταιρεία (ΑΜ ΣΟΕΛ 113) Τύπος έκθεσης ελέγχου: Με σύμφωνη γνώμη

ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ 1) Οι εταιρείες του Ομίλου που περιλαμβάνονται στις ετήσιες ενοποιημένες και εταιρικές οικονομικές καταστάσεις με τις αντίστοιχες έδρες τους, τα ποσοστά συμμετοχής του Ομίλου (άμεσες και έμμεσες συμμετοχές) καθώς και η μέθοδος ενοποίησης που εφαρμόστηκε, παρατίθενται αναλυτικά στις Σημειώσεις 1 και 8 των οικονομικών καταστάσεων. 2) Οι ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις της Εταιρείας και των εταιρειών του Ομίλου καθώς και τα αποτελέσματα των φορολογικών ελέγχων που ολοκληρώθηκαν παρατίθενται αναλυτικά στη Σημείωση 22 των οικονομικών καταστάσεων. 3) Την 4 Σεπτεμβρίου 2014, το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΤΕ και της VOICENET αποφάσισαν τη συγχώνευση με απορρόφηση της τελευταίας από τον ΟΤΕ. Την 7 Οκτωβρίου 2014 ιδρύθηκαν οι OTE RURAL NORTH και OTE RURAL SOUTH. Περισσότερες λεπτομέρειες παρατίθενται στη Σημείωση 8 των οικονομικών καταστάσεων. 4) Η έκβαση των επίδικων υποθέσεων που εκκρεμούν δεν αναμένεται να έχει σημαντική επίδραση στις οικονομικές καταστάσεις. Τα ποσά των σωρευμένων προβλέψεων που έχουν σχηματιστεί κατά την 31 Δεκεμβρίου 2014 για επίδικες υποθέσεις και λοιπούς κινδύνους, όπως και για ανέλεγκτες φορολογικά χρήσεις ανέρχονται: α) για τον Όμιλο σε € 128,7 εκατ. και σε € 32,6 εκατ. αντίστοιχα και β) για την Εταιρεία σε € 110,0 εκατ. και σε € 16,1 εκατ. αντιστοίχως. Οι σημαντικότερες εκκρεμείς νομικές υποθέσεις παρατίθενται στη Σημείωση 28 των οικονομικών καταστάσεων. 5) Αριθμός του απασχολούμενου προσωπικού στο τέλος της χρήσης: Όμιλος 22.144 (31.12.2013: 22.667), Εταιρεία 6.924 (31.12.2013: 6.878). 6) Τα λοιπά συνολικά εισοδήματα / (ζημίες) μετά από φόρους που καταχωρήθηκαν απευθείας στα ίδια κεφάλαια το 2014 για τον Όμιλο αφορούν σε αναλογιστικές ζημίες € (28.0) εκατ. (καθαρές από αναβαλλόμενους φόρους), σε συναλλαγματικές διαφορές μετατροπής εκμεταλλεύσεων εξωτερικού € (2,7) εκατ. και στην καθαρή μεταβολή των διαθεσίμων προς πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων € (1,0) εκατ. (καθαρή από αναβαλλόμενους φόρους). Για την Εταιρεία, αφορούν σε αναλογιστικές ζημίες € (19,6) εκατ. (καθαρές από αναβαλλόμενους φόρους) και στην καθαρή μεταβολή των διαθεσίμων προς πώληση χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων € (0,2) εκατ. (καθαρή από αναβαλλόμενους φόρους). 7) Από την 6 Φεβρουαρίου 2009, οι οικονομικές καταστάσεις περιλαμβάνονται στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της

DEUTSCHE TELEKOM AG (πλήρης ενοποίηση), με έδρα τη Γερμανία, η οποία συμμετέχει κατά 40,00% στο μετοχικό κεφάλαιο του ΟΤΕ την 31 Δεκεμβρίου 2014. 8) Οι συναλλαγές της Εταιρείας με τα συνδεμένα μέρη (σύμφωνα με το Δ.Λ.Π. 24) αναλύονται ως εξής: Τα ποσά των πωλήσεων και αγορών της Εταιρείας για το 2014, ανέρχονται στο ποσό των € 85,7 εκατ. και € 249,9 εκατ. αντίστοιχα. Τα χρηματοοικονομικά έξοδα της Εταιρείας προς συνδεμένα μέρη, για το 2014, ανέρχονται σε € 147,4 εκατ.. Τα υπόλοιπα των απαιτήσεων και υποχρεώσεων της Εταιρείας με συνδεμένα μέρη που προέρχονται από τρέχουσες συναλλαγές στη λήξη της χρήσης ανέρχονται σε € 107,3 εκατ. και € 207,4 εκατ. αντίστοιχα. Το υπόλοιπο των υποχρεώσεων της Εταιρείας προς τα συνδεμένα μέρη που προέρχονται από τα ληφθέντα δάνεια ανέρχονται σε € 2.344,5 εκατ.. Τα έσοδα από μερίσματα από συνδεδεμένα μέρη για το 2014 ανέρχονται σε € 1,1 εκατ.. Οι αμοιβές των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και των βασικών διοικητικών στελεχών της Εταιρείας, που επιβάρυναν τα αποτελέσματα της χρήσης 2014 ανέρχονται σε € 6,1 εκατ.. Με βάση το πρόγραμμα παροχής δικαιωμάτων προαίρεσης αγοράς μετοχών του ΟΤΕ, μέχρι την 31 Δεκεμβρίου 2014 έχουν χορηγηθεί συνολικά 680.314 δικαιώματα στα βασικά διοικητικά στελέχη. Σε επίπεδο Ομίλου, τα ποσά πωλήσεων και αγορών προς και από τα συνδεδεμένα μέρη που δεν απαλείφονται στην ενοποίηση ανέρχονται σε € 28,0 εκατ. και € 21,4 εκατ. αντίστοιχα. Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις του Ομίλου με τα συνδεμένα μέρη που προέρχονται από τις μεταξύ τους τρέχουσες συναλλαγές, και οι οποίες δεν απαλείφονται στην ενοποίηση ανέρχονται σε € 17,3 εκατ. και € 72,6 εκατ. αντίστοιχα. 9) Τα βασικά κέρδη ανά μετοχή υπολογίστηκαν με βάση το μέσο σταθμισμένο αριθμό επί του συνόλου των μετοχών. 10) Έχει πραγματοποιηθεί αναταξινόμηση κονδυλίου για σκοπούς καλύτερης παρουσίασης, που δεν είχε καμία επίδραση στα ίδια κεφάλαια ή στα αποτελέσματα του Ομίλου και της Εταιρείας. Η παραπάνω αναταξινόμηση παρατίθεται στη Σημείωση 30 των οικονομικών καταστάσεων. 11) Τα σημαντικότερα γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν μεταγενέστερα της 31 Δεκεμβρίου 2014 παρατίθενται στη Σημείωση 31 των οικονομικών καταστάσεων.

Σύνθεση Διοικητικού Συμβουλίου: 1. Μιχαήλ Τσαμάζ, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος - Εκτελεστικό Μέλος 2. Νικόλαος Καραβίτης, Αντιπρόεδρος - Ανεξάρτητο, Μη Εκτελεστικό Μέλος 3. Χαράλαμπος Μαζαράκης, Εκτελεστικό Μέλος 4. Klaus Müller, Μη Εκτελεστικό Μέλος 5. Παναγιώτης Ταμπούρλος, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 6. Claudia Nemat, Μη Εκτελεστικό Μέλος

7. Raphael Kübler, Μη Εκτελεστικό μέλος 8. Στυλιανός Πέτσας, Μη Εκτελεστικό Μέλος 9. Χρήστος Καστώρης, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 10. Θεόδωρος Ματάλας, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος 11. Λεωνίδας Φιλιππόπουλος, Ανεξάρτητο - Μη Εκτελεστικό Μέλος

Αθήνα, 25 Φεβρουαρίου 2015 Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. & ΔΙΕΥΘΥΝΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

ΜΙΧΑHΛ ΤΣΑΜΑΖ Α.Δ.Τ. AB 516212

ΤΟ ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ Δ.Σ. & CHIEF OFFICER ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ

Ο EXECUTIVE DIRECTOR FINANCIAL OPERATIONS ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΑΖΑΡΑΚΗΣ Α.Δ.Τ. AE 096808 Αρ. Αδείας 0021943

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΥΡΑΚΗΣ Α.Δ.Τ. T 004893

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ Α.Δ.Τ. Π 529399 Αρ. Αδείας 032033

B I O M H X A N I A / / Ε ξ ε λ ί ξ ει ς & Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ

Οι κ λά δ ο ι π ου κ ι νού νται ανοδικά Σε πορεία έντονης υποχώρησης επανέρχεται η παραγωγή της ελληνικής βιομηχανίας τους τελευταίους μήνες. Αθροιστικά έχει χάσει 10% της παραγωγής από το 2010 και περίπου το ένα τέταρτο από το 2008. Ενθαρρυντικές, ωστόσο, είναι οι ενδείξεις σε βασικούς κλάδους.

ε θετικό πρόσημο κινείτο το 7μηνο ως τον περασμένο Απρίλιο η παραγωγή της ελληνικής μεταποίησης αντιστρέφοντας την πορεία συνεχούς υποχώρησης από το 2008. Το επόμενο διάστημα επανέρχεται σε εντεινόμενη καθοδική πορεία με αποτέλεσμα, το πρώτο εξάμηνο του 2015, η άνοδος να περιορίζεται σε 0,7%. Την άνοδο συντήρησαν κατά κύριο λόγο οι κλάδοι καπνού, χημικών, χαρτιού, φαρμάκων, πλαστικών, βασικών μετάλλων, ηλεκτρολογικού και μηχανολογικού εξοπλισμού, εξοπλισμού μεταφορών εκτός οχημάτων και ρυμουλκούμενων ενώ άνοδος καταγράφεται και στα έπιπλα. Ωστόσο, με εξαίρεση τον κλάδο χαρτιού, χημικών, φαρμάκων και βασικών μετάλλων, οι υπόλοιποι

από το 2010 καταγράφουν σημαντικές απώλειες της παραγωγής, όπως φαίνεται στον πίνακα. Χαρακτηριστικά, ο κλάδος επίπλου κινείται στο 47% του επιπέδου παραγωγής του 2010, ξύλου στο 37%, των μη μεταλλικών ορυκτών στο 55%, των εκτυπώσεων στο 55%, της ένδυσης στο 57%, της κλωστοϋφαντουργίας στο 64% και του ηλεκτρολογικού εξοπλισμού στο 69%. Αν μάλιστα η σύγκριση γίνει με τα επίπεδα των αρχών της περασμένης δεκαετίας, οι απώλειες για ορισμένους κλάδους είναι τεράστιες, όπως στην κλωστοϋφαντουργία, τα ενδύματα, τα μη μεταλλικά ορυκτά, τα μεταλλικά προϊόντα, τον μηχανολογικό εξοπλισμό. Εξαίρεση η φαρμακοβιομηχανία που έχει υπερτριπλασιάσει την παραγωγή της.

κατανάλωση τσιμέντου από περίπου 10 εκατ. τόνους τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 2000 υποχώρησε πέρυσι σε λίγο κάτω από τα 3 εκατ. Και η παραγωγή αντίστοιχα από 15 εκατ. τόνους σε μόλις 5 εκατ. το 2014. Τα έργα στους αυτοκινητοδρόμους, εφόσον εκτελεστούν ομαλά, θα συντηρήσουν την κατανάλωση. Σε επίπεδο ιδιωτικών κατασκευών, το μεγάλο απόθεμα αδιάθετων κατοικιών, η μεγάλη μείωση των εισοδημάτων και οι δυσκολίες χρηματοδότησης (η μείωση των στεγαστικών δανείων συνεχίζεται για 6ο συνεχόμενο έτος, -3,4% τον περασμένο Ιούλιο) δεν προδιαγράφουν ανάκαμψη το επόμενο διάστημα. Πιθανή ώθηση μπορεί να προέλθει από την τουριστική κατοικία και επενδύσεις σε ξενοδοχειακές μονάδες (έχουν εγκριθεί δυο μεγάλες επενδύσεις σε Κρήτη και Πελοπόννησο). Στο περιβάλλον αυτό οι τσιμεντοβιομηχανίες στρέφονται όλο και περισσότερο στις εξαγωγές, από όπου αντλούν σημαντικό τμήμα των εργασιών τους.

Η κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας (που φέτος φαίνεται να σταθεροποιείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα πάντως) και των δημόσιων επενδύσεων έχει επηρεάσει ευρύ φάσμα κλάδων. Παράδειγμα, στον κλάδο μη μεταλλικών ορυκτών, η τσιμεντοβιομηχανία, όπου η εγχώρια

Οι ίδιοι παράγοντες επηρεάζουν τις ελληνικές χαλυβουργίες, με μονάδες του κλάδου να έχουν αναστείλει την παραγωγική λειτουργία τους (Χαλυβουργία Ελλάδας (Ασπρόπυργος), Hellenic Steel) ενώ άλλες λειτουργούν κάτω από τη δυναμικότητα τους, περιορίζοντας τις εργασίες τους.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Πρόσθετος παράγοντας η υψηλή τιμή της ενέργειας, πολύ υψηλότερη από των ευρωπαίων ανταγωνιστών τους. Χρήση των εκπτώσεων στα τιμολόγια της ΔΕΗ, για λειτουργία εκτός ωρών αιχμής (νύκτα και Σαββατοκύριακο) έκαναν κυρίως οι χαλυβουργίες, ωστόσο και αυτές διατηρούσαν υψηλότερο το κόστος της ενέργειας από των ανταγωνιστών τους. Η παραγωγή χάλυβα έχει περιοριστεί στο 1/2 του επιπέδου του 2009, σήμερα σε 1 εκατ. τόνους.

παρουσιάζει συνεχή υποχώρηση από το 2007. Τους πρώτους μήνες του 2015 ωστόσο αυξάνεται 6%.

Αλλά και η παραγωγή ηλεκτρολογικού εξοπλισμού έχει επηρεαστεί από την πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας,

Η φαρμακοβιομηχανία αντιμετωπίζει τη μεγάλη μείωση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης κατά 61% από

Το ίδιο ισχύει και στις οικιακές ηλεκτρικές συσκευές, οπου δραστηριοποιούνται ελάχιστες παραγωγικές επιχειρήσεις. Η μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών συνεπάγεται συνεχή μείωση της ζήτησης. Το 2015 ωστόσο, οι πωλήσεις τους μαζί με τα έπιπλα ενισχύονται.

το 2009 ως το 2014, σε περίπου 2 δισ. ευρώ, επίπεδο στο οποίο εκτιμάται και για φέτος. Η μείωση ήταν αποτέλεσμα αλλαγής του συστήματος τιμολόγησης, αύξησης των επιστροφών rebates/ claw back στα ασφαλιστικά ταμεία και μείωσης των ρυθμιζόμενων περιθωρίων κέρδους στη χονδρική και λιανική αγορά. Σύμφωνα με μελέτη του ΙΟΒΕ «αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους της εγχώριας μεταποίησης, σε μια περίοδο κατά την οποία η ελληνική βιομηχανία συνολικά ακολούθησε φθίνουσα πορεία. Αυτό οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην αύξηση των

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

B I O M H X A N I A / / Ε ξ ε λ ί ξ ει ς & Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ

επενδύσεων στον κλάδο. Αν και η οικονομική κρίση ανέκοψε τη δυναμική πορεία του κλάδου, οι απώλειες που καταγράφει ο κλάδος την τελευταία διετία είναι περιορισμένες, συγκριτικά με το σύνολο της μεταποίησης». Η βιομηχανία τροφίμων είναι ο μεγαλύτερος κλάδος της ελληνικής μεταποίησης με 21% των επιχειρήσεων, με επόμενους τα Μεταλλικά προϊόντα (15%) και τα ενδύματα (12%). Είναι επίσης και ο μεγαλύτερος εργοδότης, με 25% των απασχολουμένων. Σε ακ.

προστιθέμενη αξία αποτελεί τον 1ο κλάδο με επόμενους τη διύλιση πετρελαίου, τα μεταλλικά προϊόντα, τα βασικά μέταλλα και τα μη μεταλλικά ορυκτά. Σε όλους σχεδόν τους επιμέρους κλάδους τροφίμων ανακόπηκε η ανοδική τάση που καταγραφόταν ως το 2009. Συνολικά η παραγωγή της βιομηχανίας τροφίμων έχει χάσει περίπου 10% της παραγωγής από το 2010. Ο κύκλος εργασιών των ελληνικών μεταποιητικών επιχειρήσεων μειώθηκε περίπου 20% την περίοδο 2008-2010.

Μετα από άνοδο ως το 2010, έκτοτε καταγράφει μικρές απώλειες. Ωστόσο οι περιορισμένες απώλειες οφείλονταν στην ενίσχυση από τις αγορές του εξωτερικού. Και αυτό γιατί οι πωλήσεις στην εγχώρια αγορά έχουν μειωθεί από το 2008 ως το 2014 κατά 35%. Το πρώτο 6μηνο του 2015 συνεχίζεται η υποχώρηση του τζίρου στην εσωτερική αγορά (-7%) ενώ αυξάνεται ο τζίρος από αγορές της ευρωζώνης, όπως δείχνει και η ανοδική πορεία των εξαγωγών.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ 2000=100 Σύνολο μεταποίησης

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

128

123

121

120

121

119

122

124

119

105

100

-4,5

-1,0

-0,8

0,8

-1,7

2,0

2,2

-4,7

-11,2

-5,1

-9,1

-3,5

-1,1

1,8

0,7 92

μεταβολή %

2015 Ιαν.-Ιούλ

Τρόφιμα

100

101

105

103

104

107

104

100

Ποτά

106

111

117

112

107

104

105

114

108

100

Καπνός

123

124

127

130

143

134

124

129

125

121

100

110

101

103

114

Κλωστοϋφαντουργικές ύλες

384

356

344

326

291

238

218

223

174

126

100

Ενδύματα

314

290

262

260

248

207

190

205

170

130

100

Δέρμα, Υποδήματα

308

293

277

249

228

200

190

195

186

158

100

Ξύλο

209

187

184

174

176

166

157

139

126

100

Χαρτί και προιόντα από χαρτί

115

104

100

106

109

112

107

103

100

102

Εκτυπώσεις, προεγγεγραμμένα μέσα

128

132

143

138

131

116

100

Παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα

100

106

110

118

112

Χημικά προϊόντα

132

105

106

112

118

116

121

115

100

Φαρμακευτικά προϊόντα

100

103

110

Προιόντα από ελαστικό και πλαστικά

133

131

124

117

123

128

125

108

100

Μη μεταλλικά ορυκτά

157

161

166

170

168

175

165

154

117

100

Βασικά μέταλλα

100

106

108

114

116

109

100

107

102

112

Μεταλλικά προϊόντα

124

106

114

115

123

125

139

134

121

100

957

741

537

495

498

327

295

242

236

136

100

132

Ηλεκτρολογικός εξοπλισμός

131

122

106

118

123

126

131

133

130

104

100

Μηχανήματα και εξοπλισμός

135

123

127

132

129

154

175

174

173

127

100

Οχήματα

459

331

223

284

269

140

117

139

117

102

100

Λοιπός εξοπλισμός μεταφορών

217

215

209

187

183

169

194

189

154

100

Έπιπλα

199

166

145

133

135

159

167

173

170

123

100

Άλλες μεταποιητικές δραστηριότητες

416

357

348

190

164

155

156

153

128

112

100

191

185

175

176

177

172

160

168

153

130

100

Ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ηλεκτρονικά, οπτικά

Επισκευή και εγκατάσταση μηχανημάτων και εξοπλισμού

Πηγή στοιχείων: ΕΛ.ΣΤΑΤ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Η βιο μ η χ α ν ία στ ην οι κ ονομία Μια 20ετία υποχώρησης Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΣΤΟ ΑΕΠ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 2014

2005

2009

δισ. ευρώ

2010

2012

2014

% ΑΕΠ

ΕΕ 28

1.901,1

16,7

14,8

15,4

15,3

EΥΡΩΖΩΝΗ

1.457,5

17,5

15,2

16,0

16,1

Γερμανία

581,3

22,3

19,8

22,0

22,6

22,3

Ιταλία

225,4

17,2

15,2

15,8

15,4

15,5

Γαλλία

213,8

13,3

11,5

11,3

11,2

Ηνωμένο Βασίλειο

186,9

11,9

10,1

10,2

10,0

9,5

Ισπανία

127,4

15,7

13,2

13,3

13,2

Ελβετία

93,3

19,6

19,1

19,2

19,0

18,7

Ολλανδία

73,1

13,8

11,6

11,8

12,2

12,4

Πολωνία

67,4

18,4

18,3

17,5

18,0

18,4

Σουηδία

60,9

20,5

17,3

18,6

17,2

16,0

Αυστρία

54,7

19,7

18,5

18,6

18,7

Βέλγιο

50,6

17,7

14,8

15,1

14,5

14,0

Τσεχία

37,4

25,5

22,9

23,4

24,9

26,7

Ιρλανδία

33,0

21,2

22,5

21,9

22,3

19,4

Δανία

30,9

14,4

13,0

12,6

13,0

13,9

Φινλανδία

28,5

24,3

19,1

19,5

16,9

16,2

Νορβηγία

26,4

9,1

8,2

8,1

7,4

7,8

Ρουμανία

25,2

23,8

21,6

23,9

21,5

Ουγγαρία

20,2

22,2

20,4

21,9

22,6

23,3

Πορτογαλία

20,0

14,5

12,6

13,2

13,0

13,2

Σλοβακία

14,0

23,4

17,7

20,9

21,0

20,4

Ελλάδα

13,4

9,4

8,6

7,7

8,1

8,5

Σλοβενία

7,3

23,6

19,6

20,2

21,6

22,8

Λιθουανία

6,6

20,2

16,7

18,8

20,7

20,0

Κροατία

5,2

15,6

14,4

14,2

14,5

14,3

Εσθονία

2,7

16,6

14,1

15,7

16,1

16,0

Λετονία

2,5

13,2

10,9

13,5

12,9

12,2

Λουξεμβούργο

2,1

8,9

5,4

5,9

5,6

5,2

Κύπρος

0,8

7,7

6,1

5,8

5,1

5,0

Μάλτα

0,7

14,6

12,8

12,9

12,6

10,2

ο 1995, η ελληνική μεταποίηση συνεισέφερε 12% της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας που παρήγε η χώρα. Δέκα χρόνια αργότερα, το 2004, το ποσοστό είχε υποχωρήσει σε 9% της ανερχόμενης ως τότε συνολικής παραγωγής της χώρας. Σήμερα έχει υποχωρήσει σε

* Ελβετία, Ρουμανία και Λουξεμβούργο στοιχεία 2013 Πηγή στοιχείων: Eurostat

8%, σε 13,4 δισ. ευρώ. Τα σημερινά 13 δισ. (σε σταθερές τιμές του 2010) συγκρίνονται με τα 19 δισ. του 2009, τα 20 δισ. του 2007 και πάλι τα 19 δισ. του 2004. Η παραγωγή της ελληνικής μεταποίησης σήμερα είναι χαμηλότερη από του 1995, που τότε (πάντα σε τιμές 2010) ήταν 14 δισ. ευρώ.

Το 8% της Ελλάδας είναι το χαμηλότερο στην ΕΕ, με εξαίρεση το 5% της Κύπρου και του Λουξεμβούργου (με τον εκτεταμένο χρηματοπιστωτικό τομέα). Η γενική τάση είναι υποχώρησης της βιομηχανίας, με εξαίρεση τη Γερμανία, που ανέκτησε το χαμένο έδαφος της ύφεσης που ακολούθησε

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

B I O M H X A N I A / / Ε ξ ε λ ί ξ ει ς & Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ

τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Αλλά και την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία. Βέβαια, υπολογίσιμο μέρος της ανόδου σε αυτές τις χώρες μπορεί να οφείλεται σε outsourcing της Γερμανίας

για αξιοποίηση του φθηνότερου εκεί κόστους εργασίας. Αξιοσημείωτη είναι η θέση της ελβετικής βιομηχανίας που συνεισφέρει σχεδόν το ένα πέμπτο του αεπ της χώρας. Ανάλογα ποσοστά έχουν και η Αυστρία, η Ιρλανδία και λίγο

χαμηλότερα η Σουηδία, η Φινλανδία και η Ιταλία. Στην Ελλάδα, αντίστοιχη είναι και η πορεία της απασχόλησης. Από 545 χιλ. το 2008, σήμερα οι εργαζόμενοι στην ελληνική μεταποίηση έχουν υποχωρήσει σε 327 χιλ.

Με στόχο τις ξένες αγορές

Οι ανοδικές τάσεις δημιουργούν, παρά τη δύσκολη συγκυρία, συγκρατημένη αισιοδοξία για ενίσχυση του εξαγωγικού προσανατολισμού της ελληνικής παραγωγής, που θα αποτελέσει διέξοδο ανάπτυξης για τις ελληνικές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν τη συνεχιζόμενη μείωση της εσωτερικής ζήτησης.

ι ελληνικές εξαγωγές (εκτός των πετρελαιοειδών που αφορούν εισαγωγές προς επεξεργασία και επανεξαγωγή) μετά την άνοδο της διετίας 2010-2011, στα 17 δισ. ευρώ, υποχώρησαν 2% το 2013 και διατηρήθηκαν στο επίπεδο αυτό, 16,9 δισ. το 2014. Διαγράφεται όμως από τον περασμένο Οκτώβριο μια συνεχής ανοδική τάση, εξέλιξη ενθαρρυντική αφού το 1ο επτάμηνο του 2015 η άνοδος φθάνει το 13%, με 21% τον Μάρτιο, 17% τον Απρίλιο, 5% τον Μάιο, 18% τον Ιούνιο και 7% τον Ιούλιο. Το πρώτο επτάμηνο του 2015 οι εξαγωγές μηχανημάτων αυξήθηκαν 26%, βιομηχανικών προϊόντων 18%, τροφίμων 5% και ποτών –καπνού 30%.

Πώς μπορεί να διευκολυνθεί η εξαγωγική δραστηριότητα; Και μπορεί το κράτος να στηρίξει τις μικρές επιχειρήσεις σε αυτή την προσπάθεια; Σε μια αγορά με περιορισμένη ζήτηση, οι αγορές του εξωτερικού θα δώσουν την ώθηση. Αξίζει να δει κανείς το καλό παράδειγμα του ισότοπου BusinessUSA, που δημιούργησε πριν 4 χρόνια η αμερικανική διοίκηση για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις. Περιγράφει εαυτόν ως η πόρτα προς όλα όσα η κυβέρνηση μπορεί να προσφέρει στις επιχειρήσεις: Συγκεντρωμένες όλες τις πληροφορίες για κανονισμούς και ρυθμίσεις που αφορούν τη λειτουργία τους, δυνατότητες χρηματοδότησης μέσω κρατικών προγραμμάτων, πληροφορίες για τις ξένες αγορές. Μάλιστα έχει ειδικό τμήμα για την ανάπτυξη στρατηγικού πλάνου εξαγωγών και

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

τονίζει ότι τα ανά τη χώρα Εμπορικά Γραφεία (Commercial Service) μπορούν να συνδράμουν τις επιχειρήσεις. Επίσης παρουσιάζει επιτυχημένα παραδείγματα επιχειρήσεων (micro multinationals) που αξιοποίησαν τις δυνατότητες χρηματοδότησης και στήριξης της εξαγωγικής προσπάθειας, με τρόπο σαφή και συγκεκριμένο (business.usa. gov). Δράσεις όπως αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχείρησης στην πορεία της προς τις αγορές του εξωτερικού. Άλλωστε αυτές θα δημιουργήσουν την κρίσιμη μάζα της εξωστρέφειας και σε αυτές στηρίζεται η μεγάλη εξαγωγική βάση της Γερμανίας και της Ελβετίας, χώρες και οι δυο με μεγάλη συμμετοχή της βιομηχανίας στην οικονομία. Στην

Αξίζει να δει κανείς το παράδειγμα του ισότοπου BusinessUSA, που δημιούργησε πριν 4 χρόνια η αμερικανική διοίκηση για να διευκολύνει τις επιχειρήσεις. Δράσεις όπως αυτές μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχείρησης στην πορεία της προς τις αγορές του εξωτερικού. Άλλωστε αυτές θα δημιουργήσουν την κρίσιμη μάζα της εξωστρέφειας και σε αυτές στηρίζεται η μεγάλη εξαγωγική βάση της Γερμανίας και της Ελβετίας, χώρες και οι δυο με μεγάλη συμμετοχή της βιομηχανίας στην οικονομία. Στην Ελλάδα περίπου 70% των εξαγωγών προϊόντων γίνεται από 200 επιχειρήσεις μόνο.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

B I O M H X A N I A / / Ε ξ ε λ ί ξ ει ς & Π Ρ Ο Ο Π Τ Ι Κ Ε Σ

Ελλάδα περίπου 70% των εξαγωγών προϊόντων γίνεται από 200 επιχειρήσεις μόνο.

Αν μάλιστα η σύγκριση γίνει με τα επίπεδα των αρχών της περασμένης δεκαετίας, οι απώλειες για ορισμένους κλάδους είναι τεράστιες, όπως στην κλωστοϋφαντουργία, τα ενδύματα, τα μη μεταλλικά ορυκτά, τα μεταλλικά προϊόντα, τον μηχανολογικό εξοπλισμό. Εξαίρεση η φαρμακοβιομηχανία που έχει υπερτριπλασιάσει την παραγωγή της.

Στις προτάσεις του ΣΕΒ για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, που παρουσίασε πρόσφατα ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος του ΣΕΒ, Κωνσταντίνος Μπίτσιος, μεταξύ άλλων τονίζεται: «Καθοριστική στην προσπάθεια αυτή είναι η μετεξέλιξη των πρεσβειών σε σύγχρονα Business Hubs στις αγορές στόχους για να παρέχουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες πληροφόρησης, δικτύωσης και επιτόπιας υποστήριξης των εξαγωγικών επιχειρήσεων». Επίσης, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται οι αποτελεσματικές υπηρεσίες πληροφόρησης και εκπαίδευσης των επιχειρήσεων για τις εξαγωγικές διαδικασίες, οι ταχύτερες και απλούστερες τελωνειακές και προτελωνειακές υπηρεσίες, η δημιουργία tax portfolio σε κάθε εξαγωγική επιχείρηση για τον συμψηφισμό πιστωτικών/χρεωστικών Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Πρόσθετος παράγοντας η υψηλή τιμή της ενέργειας, πολύ υψηλότερη από των ευρωπαίων ανταγωνιστών τους. Χρήση των εκπτώσεων στα τιμολόγια της ΔΕΗ, για λειτουργία εκτός ωρών αιχμής έκαναν κυρίως οι χαλυβουργίες, ωστόσο και αυτές διατηρούσαν υψηλότερο το κόστος της ενέργειας από των Ευρωπαίων ανταγωνιστών τους.

φόρων (και του ΦΠΑ) και η διεύρυνση των ασφαλιστικών υπηρεσιών που παρέχει ο ΟΑΕΠ. Αλλά και αναστροφή γραφειοκρατικών εμποδίων που επιβαρύνουν τις επιχειρήσεις. Όπως επισημαίνει ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος, απαιτείται απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης-έγκρισης επενδύσεων των επιχειρήσεων και του εξωτερικού εμπορίου και η ενεργοποίηση σε όλα τα στάδια του επενδυτικού νόμου, στις επιχορηγήσεις του οποίου παρατηρείται τα τελευταία δύο έτη μια άτυπη στάση πληρωμών και διενέργειας ελέγχων και εκδόσεων αποφάσεων ολοκλήρωσης έργων από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Επίσης, σχετικά με τον τελευταίο, επισημαίνει την ανάγκη παράτασης για ένα έτος της καταληκτικής ημερομηνίας υλοποίησης των εγκριθέντων έργων προκειμένου αυτά να υλοποιηθούν.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ςυνταξεις ποσο / πως θα τισ αντεξουμε

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Πολύς λόγος γίνεται για τις συντάξεις και τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος αλλά και τις πιέσεις των πιστωτών της χώρας για νέες περικοπές παροχών. Μια ματιά στους αριθμούς που παρουσιάζονται, δείχνει την έκταση του προβλήματος. Η οικονομική του διάσταση δεν αφορά μόνο τις εισφορές και τις δαπάνες αλλά και το πόσοι θα είναι στο μέλλον οι άνθρωποι που το χρηματοδοτούν. Η Ελλάδα αύξησε τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και είναι μια από τις ελάχιστες χώρες της ΕΕ που θέσπισε νομοθετικά την περεταίρω άνοδο ανάλογα με την άνοδο του προσδόκιμου ζωής. Σε 25 χρόνια μπορεί να φτάσει τα 70 έτη. Και αντίθετα με τη γενικευμένη εντύπωση, σήμερα μόνο το 11% των συνταξιούχων είναι κάτω των 60 ετών. Σωστό είναι να καταργηθούν οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις των ευγενών ταμείων (δημόσιο και τράπεζες), οι διακρίσεις δεν έχουν θέση σε ένα κράτος δικαίου και διαφάνειας, πόσο μάλλον που σε αυτές τις κατηγορίες η συνέχιση της απασχόλησης είναι εξασφαλισμένη. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται να είναι η εξελισσόμενη μείωση του πληθυσμού, η μείωση του αριθμού όσων θα συνεισφέρουν στο σύστημα. Η ΕΕ, με τις τωρινές τάσεις, προβλέπει ότι ως το 2060, ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί 22% σε μόλις 8,6 εκατ., με περισσότερους ηλικιωμένους και πολύ λιγότερους εργάσιμης ηλικίας πολίτες. Και ενώ υπάρχει η εντύπωση ότι η τάση μείωσης του πληθυσμού είναι γενικευμ έν η , α υ τό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Χώρες όπως η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Φινλανδία προβλέπεται να δουν τον πληθυσμό τους να

αυξάνεται σημαντικά (εξαίρεση από τις μεγάλες μόνο η Γερμανία και η Ισπανία). Η γήρανση του πληθυσμού που, παράλληλα με τις παρεμβάσεις στο ύψος των συντάξεων και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, καθορίζει τα οικονομικά των συνταξιοδοτικών ταμείων δεν είναι νόμος της φύσης ούτε και συνάρτηση της προόδου της ιατρικής μόνο. Αλλά και συνάρτηση των πολιτικών και των μέτρων που εφαρμόζονται για τη στήριξη της οικογένειας, ελάχιστων στην περίπτωσή μας. Σε απουσία τους, οι συντάξεις είτε θα εκφυλιστούν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα είτε θα εξαρτηθούν από τη θέληση των πολιτών να τις χρηματοδοτήσουν με μεγαλύτερους φόρους.

Τα έσοδα από εισφορές εργοδοτών και

εργαζομένων, μειώ-

θηκαν από 23 δισ. ευρώ το 2009 σε 18 δισ. το 2014 και ελπίζεται ότι θα διατηρηθούν σε αυτό το επίπεδο και το 2015. Η άνοδος της ανεργίας και η μείωση των αμοιβών, με τη συνεπαγόμενη μείωση των εισφορών, υπονομεύουν τη χρηματοοικονομική

θέση

των ασφαλιστικών ταμείων.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ς δούμε τα στοιχεία. Πριν από την κρίση, το 2009, οι δαπάνες για συντάξεις των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης για συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα μαζί με τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων, αναλογούσαν σε 13,8% του αεπ. Ακολούθησαν (το 2012) οι μεγάλες μειώσεις των συντάξεων με τις οποίες η δαπάνη για συντάξεις των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης μειώθηκε κατά 12% από 26,3 δισ. ευρώ τη διετία 2009-2011 σε 23,3 δισ. το 2015 (αθροιστικά η εξοικονόμηση φτάνει τα 12 δισ. ευρώ από το 2011). Όμως το ποσοστό των συντάξεων στο αεπ αυξήθηκε σε 16% αφού η σύγκριση γίνεται με το μειωμένο από την ύφεση κατά 59 δισ. ευρώ αεπ (237 δισ. ευρώ το 2009, 178 δισ. εκτίμηση για το 2015). Η μέση κύρια σύνταξη

από 702 ευρώ το 2013 μειώθηκε σε 665 το 2015 και η επικουρική από 177 σε 168 ευρώ, με πολύ μεγάλες μειώσεις στις υψηλότερες συντάξεις. Ο αριθμός των συνταξιούχων του ιδιωτικού τομέα παραμένει σχεδόν σταθερός στα 2,6 εκατ. σήμερα, ωστόσο αξιόπιστα είναι τα πρόσφατα στοιχεία που προκύπτουν από το σύστημα Ήλιος. Αντίστοιχα, η συνολική δαπάνη για συντάξεις του Δημοσίου για τους πρώην υπαλλήλους του μειώθηκε λίγο λιγότερο, κατά 9%, από 6,5 δισ. ευρώ το 2009 σε 6 δισ. το 2014. Το ίδιο διάστημα όμως ο αριθμός των συνταξιούχων δημοσίων υπαλλήλων αυξήθηκε 8% στις 468 χιλ., που δείχνει και το μέγεθος της μείωσης

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

των συντάξεων που λαμβάνουν. Ας δούμε το πρόβλημα, δηλαδή τη χρηματοδότηση των δαπανών για τους συνταξιούχους. Τα έσοδα από εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων, μειώθηκαν από 23 δισ. ευρώ το 2009 σε 18 δισ. το 2014 (από αρχικές προβλέψεις 18,8 δισ.) και ελπίζεται ότι θα διατηρηθούν σε αυτό το επίπεδο και το 2015. Η άνοδος της ανεργίας και η μείωση των αμοιβών, με τη συνεπαγόμενη μείωση των εισφορών, υπονομεύουν τη χρηματοοικονομική θέση των ασφαλιστικών ταμείων. Σήμερα οι εισφορές αναλογούν σε 11% του αεπ και οι συντάξεις σε 16%, οπότε το άνοιγμα είναι περίπου 5% του ΑΕΠ. Το κενό καλύπτεται από την κρατική

χρηματοδότηση που στόχος είναι να μειωθεί και να μην απαιτούνται έκτακτες επιχορηγήσεις. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΕ, στην έκθεση The 2015 Ageing Report, ακόμα και αν δεν ληφθούν νέα μέτρα, το κενό θα μειωθεί σε 4% ως το 2030 και θα βαίνει μειούμενο. Υπάρχουν παραδείγματα χωρών που οι εισφορές για συντάξεις είναι ίσες με τις δαπάνες, όπως η Γερμανία (10% και 10,5% αντίστοιχα), η Ολλανδία, η Ισπανία και η Φινλανδία με υπέρβαση δαπανών μόλις 0,5% του αεπ. Αλλά και χωρών όπου το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης χρηματοδοτείται εξολοκλήρου από τη φορολογία όπως η Δανία (0,2% και 10% αντίστοιχα). Στην Ιρλανδία, που συχνά αναφέρεται ως παράδειγμα, το κενό μεταξύ εισφορών και δαπανών για συντάξεις είναι περίπου 2% του αεπ και προβλέπεται να αυξηθεί ως το 2030, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ΕΕ. Λίγο μεγαλύτερο είναι στη Σουηδία. Στη Γαλλία το κενό είναι περίπου 4% του αεπ και προβλέπεται να διατηρηθεί σε αυτό το επίπεδο ως το 2030. Το ίδιο ισχύει για τα ακόμα μεγαλύτερα ανοίγματα, περίπου 5% της Ιταλίας και 6% της Αυστρίας. Ακόμα και στην Πορτογαλία το κενό είναι σήμερα 3% αλλά προβλέπεται να αυξηθεί σε 5% ως το 2030. Συνεπώς, μετά τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, η κατάσταση δεν είναι η χειρότερη στην Ελλάδα. Ωστόσο το θέμα για την Ελλάδα πλέον είναι αν σε μια υπερχρεωμένη χώρα το δημόσιο έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτεί την κοινωνική ασφάλιση και συγχρόνως να αποπληρώνει/ εξυπηρετεί το χρέος. Η απάντηση μάλλον είναι αρνητική. Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

οι ΑΡΙΘΜοι που δινουν την εικονα ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ Συνταξιούχοι κατω των 65 ετών % συνολου

Δαπάνες για συντάξεις % ΑΕΠ

Πληθυσμός 65 ετών και ανω % συνολικού

2013

2020

2030

2013

2020

2030

2013

2020

2030

Βέλγιο

28,5

26,9

22,9

11,8

12,7

14,7

17,7

18,9

21,3

Δανία

24,6

16,7

13,4

10,3

8,7

8,3

22,4

Γερμανία

16,1

13,2

10,6

10,3

11,6

23,2

28,1

Ιρλανδία

35,3

26,4

7,4

9,1

12,4

19,4

Ελλάδα

19,5

10,1

16,2

15,5

14,4

20,3

22,1

25,8

Ισπανία

21,7

19,5

16,3

11,8

11,2

17,9

20,1

25,3

Γαλλία

33,4

27,6

22,7

14,9

14,6

14,7

17,8

20,3

23,2

Ιταλία

19,2

13,2

15,7

15,3

15,7

21,2

22,4

25,3

Κύπρος

14,4

10,7

9,7

9,5

9,7

13,4

16,3

20,5

Λουξεμβούργο

30,6

29,7

25,6

9,4

10,6

11,7

14,8

16,8

Ολλανδία

21,7

19,2

17,3

6,9

7,1

7,7

17,1

24,3

Αυστρία

16,1

12,2

8,2

13,9

14,4

18,2

19,5

23,5

Πορτογαλία

27,7

22,4

18,5

13,8

14,6

19,6

22,4

26,8

Φινλανδία

24,3

18,3

14,9

12,9

14,2

19,1

22,1

24,5

Σουηδία

17,1

13,2

11,5

8,9

8,3

7,9

19,3

20,4

21,5

7,7

7,4

7,9

17,3

18,7

21,4

Βρετανία

Πηγή: EU The ageing report

• Το 2013 ο αριθμός των συνταξιούχων για συντάξεις γήρατος ηλικίας κάτω των 65 ετών στην Ελλάδα ήταν 25% (12% κάτω των 60 ετών). Τον περασμένο Μάιο ήταν λίγο λιγότερο από 24% (11% κάτω των 60), παρά το κύμα των συνταξιοδοτήσεων που προκάλεσε η ανησυχία για ανατροπή θεμελιωμένων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. (Στον πίνακα το υψηλότερο ποσοστό αφορά όλες τις κατηγορίες, γήρατος, θανάτου κλπ.).

η κρατική χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης (συνολικά και όχι μόνο για συντάξεις) από 18 δισ. ευρώ το 2009 περιορίζεται σε περίπου 13 δισ. το 2015. Για τις συντάξεις, η επιχορήγηση των 10 δισ. ευρώ περίπου προβλέπεται να διατηρηθεί στο επίπεδο αυτό ως το 2021, που θα σημάνει αύξηση εισφορών σε κατά κύριο λόγο επιδοτούμενα ταμεία όπως των αγροτών (ΟΓΑ), ναυτικών (ΝΑΤ) και ελευθέρων επαγγελματιών (ΟΑΕΕ).

• Ο μέσος όρος συνταξιοδότησης στην Ελλάδα για τους άνδρες είναι σήμερα 64 έτη (ΟΟΣΑ, Pensions 2014) και για τις γυναίκες επίσης 64. Στην Γερμανία είναι 65 και 64 αντίστοιχα. Τα στοιχεία αυτά ανατρέπουν τους ισχυρισμούς ότι ο μέσος όρος συνταξιοδότησης στην Γερμανία είναι έξι χρόνια μεγαλύτερος από την Ελλάδα.

• Το 2011 οι δημόσιες δαπάνες για συντάξεις αναλογούσαν κατά μέσο όρο στο 18% των δημοσίων δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ. Η Ελλάδα έχει το 2ο υψηλότερο ποσοστό 28%, μετά το 32% της Ιταλίας. Ακολουθούν η Πορτογαλία με 26,5%, η Αυστρία με 26%, η Γερμανία με 24%, η Γαλλία με 25% και η Ισπανία με 23%. Στην Ιρλανδία και τη Βρετανία είναι λίγο κάτω από το 15%. Έκτοτε, η μεγάλη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, όπως χαρακτηρίζει ο ΟΟΣΑ τις αλλαγές της περιόδου 20122014, με μείωση των συντάξεων βελτίωσαν τη βιωσιμότητα του ελληνικού συστήματος. • Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το ποσοστό αναπλήρωσης εισοδήματος στην Ελλάδα, μετά τις μεταρρυθμίσεις και

• Το ποσοστό των κοινωνικών εισφορών κάθε είδους στο αεπ στην Ελλάδα είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο στην ευρωζώνη. Έναντι του ελληνικού 12% το 2009, πριν την εκτόξευση της ανεργίας, στην ευρωζώνη ήταν 15,5%. Τα σημερινά ποσοστά είναι 12% και 15%. • Έχει γίνει σημαντική εξοικονόμηση δαπανών, αφού Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

για όσους εισήλθαν στην αγορά εργασίας το 2012 και δουλέψουν όλα τα απαιτούμενα για πλήρη σύνταξη χρόνια, είναι 70% για όσους αμείβονται με τον μέσο μισθό και σχεδόν 90% για εκείνους με 50% του μέσου μισθού, δηλαδή με τον κατώτατο. Ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 67% και 82% αντίστοιχα. Σημειώνει ωστόσο, ότι τα υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης των τωρινών συνταξιούχων συνέβαλλαν στη μετατόπιση της φτώχειας από τις μεγαλύτερες ηλικίες στους νέους εργαζόμενους σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα από την αρχή της κρίσης. Με τις συζητούμενες αλλαγές στην Ελλάδα, το ποσοστό αναπλήρωσης θα είναι 75% για όλους, με μόνο το 50% εγγυημένο από το κράτος και το υπόλοιπο από τα -όχι εγγυημέναπρογράμματα επικουρικής ασφάλισης Συνεπώς, μόνο οι κύριες συντάξεις

θα χορηγούνται με το αναδιανεμητικό σύστημα (pay-as-you –go) χρηματοδοτούμενες από εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων, ενώ οι επικουρικές θα χρηματοδοτούνται μεν με τον ίδιο τρόπο αλλά θα χορηγούνται κεφαλαιοποιητικά, με βάση τις καταβαλλόμενες εισφορές εκάστου (full funding). • Στη Γαλλία, τη χώρα με το γενναιόδωρο σύστημα στήριξης της οικογένειας, υπάρχει μπόνους για συνταξιούχους τρίτεκνους ίσο με 10% της σύνταξης, που πλέον θα φορολογείται. • Οι κοινωνικές δαπάνες (συντάξεις κάθε είδους, κοινωνική προστασία) στην Ελλάδα αναλογούν σε 49,5% των δημοσίων δαπανών. Στην Ισπανία σε 59%, τη Γερμανία σε 57%, τη Γαλλία σε 56%, το Βέλγιο, την

Ιταλία και την Αυστρία σε 55%, την Ιρλανδία σε 47% και την Πορτογαλία σε 46%. • Ως το 2007 οι εισφορές εργοδοτών και εργαζομένων στην Ελλάδα κάλυπταν το 65% περίπου των δαπανών των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (συνολικές όχι μόνο συντάξεις). Έκτοτε το ποσοστό έχει υποχωρήσει σε 50% περίπου. Τα έσοδα του ΙΚΑ μόνο, λόγω της ανόδου της ανεργίας και της μείωσης των αμοιβών, από 14,2 δισ. ευρώ το 2009 μειώθηκαν σε 9,3 δισ. το 2014. Εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη το ότι τα ασφαλιστικά ταμεία το 1ο επτάμηνο του 2015 εφανίζουν πρωτογενές έλλειμμα 0,5 δισ. ευρώ από πλεόνασμα 0,4 δισ. το ίδιο διάστημα του 2014.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ανησυχητικες προβλεψεις

ύμφωνα με τις προβλέψεις της Eurostat, ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί κατά 22% ως το 2060. Η μείωση αυτή είναι η 4η μεγαλύτερη στην ΕΕ, μετά της Λετονίας, της Λιθουανίας και της Βουλγαρίας. Με τις τωρινές τάσεις ο ελληνικός πληθυσμός θα έχει υποχωρήσει τότε στα 8,6 εκατ. Στο ίδιο διάστημα ο πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας, 20-64 ετών, θα μειωθεί 36% από 6,6 εκατ. σήμερα σε 4,2 εκατ. Και το ποσοστό εξάρτησης πληθυσμού

(ηλικίες 65+/15-64) από 31% σε 61%. Οι πιέσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα θα είναι τεράστιες. Χαρακτηριστικό της επιδείνωσης των συνθηκών στην Ελλάδα είναι ότι τρία χρόνια νωρίτερα, το 2012, η Eurostat προέβλεπε μικρή άνοδο του πληθυσμού ως το 2060. Όσο και αν οι προβλέψεις για τόσο μακρινό ορίζοντα περιέχουν μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας, τα τωρινά στοιχεία συνηγορούν σε μείωση του πληθυσμού. Από το 2011 έχει αναστραφεί η, έστω και μικρή,

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων με συνέπεια τη φυσική μείωση του πληθυσμού. Επιπλέον, έχουμε καθαρή εκροή μεταναστών, αφού στους οικονομικούς μετανάστες που επιστρέφουν στις πατρίδες τους λόγω της δυσμενούς συγκυρίας στην Ελλάδα προστίθενται και οι νέοι Έλληνες που αναζητούν καλύτερες συνθήκες επαγγελματικής καριέρας στο εξωτερικό. Όσον αφορά τον δείκτη γονιμότητας, με 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, είναι σταθερά από το 1981 κάτω από το 2,1 που θεωρείται

Άλλωστε, με τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, η Ελλάδα θα έχει 4ο υψηλότερο όριο συνταξιοδότησης στην ΕΕ, αφού είναι μια από τις 4 χώρες της όπου το όριο θα αυξάνεται ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής και τα 67 έτη σήμερα (έχουν νομοθετηθεί από το 2012 για πλήρη σύνταξη και 62 για μειωμένη) θα φτάσουν σε 25 χρόνια τα 70.

αναγκαίο για την αναπλήρωση του πληθυσμού στις ανεπτυγμένες χώρες. Πολιτικές στήριξης της οικογένειας, όπως της Σουηδίας, της Γαλλίας, του Βελγίου, της Δανίας αλλά και της Βρετανίας και της Φινλανδίας -οι οποίες δεν συνίστανται μόνο σε επιδόματα και φορολογικές ελαφρύνσεις αλλά και κυρίως στην ύπαρξη δημοσίων υποδομών, όπως παιδικών σταθμών με ωράριο που καλύπτει τις ανάγκες της εργαζόμενης μητέρας- έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία για την οικονομία και την ανάπτυξη από ότι γενικά νομίζεται. Στις χώρες αυτές, οι προβλέψεις της Eurostat μιλούν για αύξηση του πληθυσμού ως το 2060 από 10% ως 30% (Σουηδία και Βέλγιο). Αυτή η εξέλιξη επιτρέπει και τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, με άνοδο και του

εργάσιμης ηλικίας πληθυσμού που θα συνεισφέρει στο ασφαλιστικό σύστημα το οποίο καλείται να καλύψει τις συντάξεις των ηλικιωμένων. Συνεπώς το πρόβλημα δεν είναι τόσο το ποσοστό των συντάξεων στο αεπ, όσο το πόσοι είναι οι εργαζόμενοι που το χρηματοδοτούν. Άλλωστε, με τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, η Ελλάδα θα έχει 4ο υψηλότερο όριο συνταξιοδότησης στην ΕΕ, αφού είναι μια από τις 4 χώρες της όπου το όριο θα αυξάνεται ανάλογα με το προσδόκιμο ζωής και τα 67 έτη σήμερα (έχουν νομοθετηθεί από το 2012 για πλήρη σύνταξη και 62 για μειωμένη) θα φτάσουν σε 25 χρόνια τα 70, σύμφωνα με τo Ageing Report της ΕΕ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Τι ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΤΟ ΧΡΕΟΣ; “Ούτε να παίρνεις δανεικά, ούτε να δίνεις. Γιατί δανείζοντας χάνεις μαζί με το δάνειο και τον φίλο, Κι όποιος δανείζεται της νοικοκυροσύνης μουντζουρώνει τα δεφτέρια.”

Άμλετ, πράξη 1η, σκηνή 3η, μετάφραση Μιχάλη Κακογιάννη

δεύτερος στίχος ταιριάζει στα ευρωπαϊκά δάνεια, οι τριβές υπονόμευσαν τις σχέσεις μας με τους ευρωπαίους εταίρους/πιστωτές. Ο τρίτος ταιριάζει στην περίοδο που προηγήθηκε της κρίσης, στις δεκαετίες συνεχούς δανεισμού για τη δημιουργία και συντήρηση ενός υπερτροφικού και αναποτελεσματικού κράτους.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

έο ευρωπαϊκό δάνειο παίρνει η Ελλάδα. Θα είναι το πρώτο δάνειο που παίρνει από τον ESM, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Το προηγούμενο, του 2012, ήταν από τον προσωρινό μηχανισμό EFSF. Ο διάδοχός του και μόνιμος μηχανισμός, ESM, είναι ο μηχανισμός χρηματοδότησης των χωρών της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Μέτοχοί του είναι οι χώρες της ευρωζώνης (με καταβεβλημένο κεφάλαιο 80 δισ. ευρώ και 620 δισ. σε δεσμεύσεις καταβολών των μετόχων). Έχει συνολική δυνατότητα χρηματοδότησης 500 δισ. ευρώ. Μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιήσει 41 δισ. ευρώ για την Ισπανία, που αιτήθηκε τα χρήματα για τη στήριξη του τραπεζικού της τομέα την περίοδο 2012-2013, δάνεια τα οποία έχουν διάρκεια 12 έτη. Επίσης έχει διαθέσει 6 δισ. για την Κύπρο, στο πρόγραμμα στήριξης του 2013 που λήγει το 2016 και από το οποίο η χώρα έχει να λάβει ακόμα 3 δισ., σε δάνεια τα οποία έχουν μέση διάρκεια 15 έτη. Άρα έχει στη διάθεσή του ακόμα περίπου 455 δισ. ευρώ από τα οποία θα αντληθεί το νέο ελληνικό δάνειο.

Ελλάδα έχει λάβει μέχρι στιγμής από τους Ευρωπαίους, δάνεια 184 δισ. ευρώ, με μέση διάρκεια ωρίμανσης (εξόφλησης) 17 έτη για τα διμερή του 2010 και 30 έτη για τα δάνεια του 2012 (τα δάνεια εκταμιεύονταν σε δόσεις, η εξόφληση τοποθετείται από το 2032 ως το 2053). Ας δούμε τους όρους για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία, τις άλλες δύο χώρες που πήραν ευρωπαϊκά δάνεια: Η

Ιρλανδία έλαβε, με πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2011 και ολοκληρώθηκε το 2013, 40 δισ. ευρώ με μέση διάρκεια 21 χρόνια και η Πορτογαλία, με πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2011 και ολοκληρώθηκε τον Μάιο 2014, 50 δισ. με μέση διάρκεια επίσης 21 χρόνια. Άρα, οι όροι εξόφλησης των ελληνικών δανείων είναι, εκ πρώτης όψεως, ευνοϊκοί σε σύγκριση με των χωρών που αναφέρθηκαν. Τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά και καθιστά αναγκαία την αναδιάρθρωση των ελληνικών οφειλών; Αφενός το πολύ μεγαλύτερο πρόβλημα της Ελλάδας, τα πολύ μεγαλύτερα δάνεια για μια οικονομία που σήμερα είναι μικρότερη της ιρλανδικής και σχεδόν ίση με την πορτογαλική (από αρκετά μεγαλύτερη το 2011). Με συνέπεια οι ετήσιες χρηματοδοτικές ανάγκες για εξυπηρέτηση των δανείων σε λίγα χρόνια να είναι πολύ υψηλές αφού το πολλαπλάσιο ύψος δανείων έχει μόλις 10 χρόνια μεγαλύτερη μέση διάρκεια εξόφλησης. Αφετέρου, η μεγαλύτερη των προβλέψεων ύφεση που ακολούθησε τα προγράμματα λιτότητας δεν επέτρεψε την άνοδο του αεπ με συνέπεια το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του αεπ αντί να υποχωρεί μέχρι στιγμής εκτροχιάζεται. Άλλωστε το ΔΝΤ, ο άλλος μεγάλος πιστωτής της Ελλάδας, αναφέρει πλέον ως καταλληλότερο δείκτη βιωσιμότητας του χρέους τις ετήσιες δαπάνες εξυπηρέτησής του αντί του ποσοστού του ως προς το αεπ. Εκτιμά ότι αυτές θα υπερβαίνουν το 15% του αεπ της χώρας, που θεωρεί ότι είναι το όριο ασφάλειας για μια χώρα που μπορεί να δανείζεται από τις αγορές για να αναχρηματοδοτεί το χρέος της. Για την Ελλάδα τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, αφού με τα τωρινά μεγέθη, η (ακριβότερη για αυτή) πρόσβαση στις αγορές θα είναι αβέβαιη για πολλά χρόνια.

Τι είναι αυτό που κάνει τη διαφορά και καθιστά αναγκαία την αναδιάρθρωση των ελληνικών δανείων; Τα πολύ μεγαλύτερα δάνεια για μια οικονομία που σήμερα είναι μικρότερη της ιρλανδικής και σχεδόν ίση με την πορτογαλική (από αρκετά μεγαλύτερη το 2011), με το πολλαπλάσιο ύψος δανείων να έχει μόλις 10 χρόνια μεγαλύτερη μέση διάρκεια εξόφλησης.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΟΣΑ χρωσταμε στους ευρωπαιουσ;

ε το πρώτο μνημόνιο, στην κρίση του 2010, όταν η Ελλάδα αποκλείστηκε από τις διεθνείς αγορές, έλαβε 53 δισ. ευρώ με διμερή δάνεια από χώρες της ευρωζώνης, με δεκαετή περίοδο χάριτος στα χρεολύσια. Τα δάνεια θα αρχίσουν να αποπληρώνονται το 2020 με τελική δόση το 2041 και σημαντική επιβάρυνση για δόσεις από το 2020. Ως το 2020 καταβάλλονται μόνο τόκοι με επιτόκιο τρίμηνο eurobor +0.5%. Η μέση διάρκεια των δανείων είναι 17 έτη. Από το 2ο δανειακό πρόγραμμα του 2012, σύμφωνα με τα στοιχεία του EFSF, έχουμε λάβει 131 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 35 δισ. ευρώ χρησιμοποιήθηκαν για το PSI (sweetener, δηλαδή δάνεια ώστε να δοθούν άμεσα εγγυήσεις στους ομολογιούχους για να δεχτούν να ανταλλάξουν τα ομόλογα τους με τα νέα χαμηλότερης ονομαστικής αξίας). Επίσης 37 δισ. ευρώ για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών από τα οποία τα 28 δισ. κατευθύνθηκαν στις 4 συστημικές

τράπεζες που επλήγησαν από το PSI (έχουν αφαιρεθεί τα αδιάθετα 11 δισ. του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που πρόσφατα επεστράφησαν). Οι δόσεις χρεολυσίων ξεκινούν από το 2020, οπότε ξεκινά η σημαντική επιβάρυνση. Η μέση διάρκεια των δανείων αυτών είναι 30 έτη. Άρα στους Ευρωπαίους χρωστάμε 184 δισ. ευρώ. Μαζί με τα χρήματα που χρωστάμε στο ΔΝΤ, 35 δισ. ευρώ ως σήμερα, στους επίσημους πιστωτές μας χρωστάμε 219 δισ. ευρώ. Συνεπώς μόνο από τα προγράμματα βοήθειας χρωστάμε το 120% του αεπ. Μαζί με το υπόλοιπο χρέος που είναι στα χέρια των τραπεζών, ασφαλιστικών ταμείων και ιδιωτικού γενικά στο εσωτερικό και εξωτερικό αλλά και στις κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης και την ΕΚΤ φτάσαμε το 2014 στα 317 δισ. ευρώ ή 177% του αεπ. Το ποσοστό μειώθηκε σε 170% αεπ το 1ο τρίμηνο φέτος αφού επεστράφησαν στον ESM τα 11 δισ. που είχε στη διάθεσή του το ΤΧΣ και η Ελλάδα αποπλήρωσε 2,8 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ από ίδιους πόρους, κάτι που βέβαια οδήγησε σε κρίση ρευστότητας το ελληνικό Δημόσιο. Τα ευρωπαϊκά δάνεια θα αρχίσουν στη συντριπτική τους πλειοψηφία να αποπληρώνονται από το 2020, οπότε θα προστεθούν και οι τόκοι που δεν πληρώθηκαν λόγω της περιόδου χάριτος και κεφαλαιοποιήθηκαν. Τα δάνεια του

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΔΝΤ θα εξοφληθούν σταδιακά ως το 2026. Οι υποχρεώσεις κορυφώνονται τη διετία 2023-2024. Τι δημιουργεί το άμεσο πρόβλημα ως το 2020; Οι υποχρεώσεις προς το ΔΝΤ (τα δάνειά του έχουν μικρότερη ωρίμανση), οι υποχρεώσεις για εξόφληση των ελληνικών ομολόγων που έχουν η ΕΚΤ και οι άλλες κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης και ιδιώτες. Μόνο την περίοδο 2015-2018 ανέρχονται σε 11 δισ. ευρώ προς ΔΝΤ και σε 18 δισ. ευρώ προς το ευρωσύστημα, που δημιούργησαν την ανάγκη για το νέο δάνειο.

Άρα στους Ευρωπαίους χρωστάμε 184 δισ. ευρώ. Μαζί με τα χρήματα που χρωστάμε στο ΔΝΤ, 35 δισ. ευρώ ως σήμερα, στους επίσημους πιστωτές μας χρωστάμε 219 δισ. ευρώ. Συνεπώς μόνο από τα προγράμματα βοήθειας χρωστάμε το 120% του αεπ της χώρας.

τι προβλεπει το δντ για το χρεος

ο ΔΝΤ από το 2014 τόνιζε την ανάγκη ελάφρυνσης του χρέους ώστε να είναι βιώσιμο, δηλαδή επιμήκυνση των ευρωπαϊκών δανείων, μείωση επιτοκίων ή ακόμα και κούρεμα της ονομαστικής αξίας του χρέους. Έτσι το χρέος θα διατηρούνταν στους στόχους που τέθηκαν με το 2ο μνημόνιο το 2012, δηλαδή 122% του ΑΕΠ το 2020, 120% το 2022 και εφεξής θα ακολουθούσε καθοδική πορεία. Οι Ευρωπαίοι, μέχρι πρότινος, απαντούσαν εμμέσως πλην σαφώς να μην κάνει συστάσεις αφού δεν αποδέχεται το ίδιο αναδιάρθρωση ή κούρεμα στα δικά του δάνεια.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

η διαδοχικη διάψευσΗ των προβλέψεων του δντ. • Τον Ιούνιο του 2014 προέβλεπε ότι το δημόσιο χρέος από 177% του αεπ το 2014, το 2017 θα μειωνόταν σε 152% και σταδιακά σε 128% το 2020. Οι προβλέψεις βασίζονταν σε επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων του Δημοσίου 3% του αεπ το 2015 και συνεχή 4,5% τα επόμενα χρόνια. Στους κινδύνους του σεναρίου αυτού, περιέλαβε, εκτός των χαμηλότερων πλεονασμάτων, την υστέρηση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα επιβράδυναν την ανάπτυξη, τη χαμηλότερη άνοδο του ονομαστικού αεπ, τα λιγότερα των προβλεπόμενων έσοδα από αποκρατικοποιήσεις και τα προβλήματα στις τράπεζες λόγω των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Διαπίστωνε ήδη ότι ο (μεγαλύτερος των προβλέψεων) αποπληθωρισμός μαζί με την ύφεση οδηγούσαν σε χαμηλότερο αεπ με συνέπεια άνοδο του βάρους του χρέους. Οι κίνδυνοι αυτοί επιβεβαιώθηκαν πολύ σύντομα.

• Έναν χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του 2015, εκτιμούσε ότι το χρέος θα ήταν 150% του αεπ το 2020 και 140% το 2020. Εντόπιζε τις αποκλίσεις στη μη εφαρμογή του προγράμματος του 2012, δηλαδή στα χαμηλότερα πλεονάσματα του Δημοσίου και στην υστέρηση στις μεταρρυθμίσεις (που όμως ούτως ή άλλως θέλουν χρόνο για να αποδώσουν). Επίσης, ανέφερε ότι η Ελλάδα θα χρειαζόταν 54 δισ. ευρώ ως το 2018 για να καλύψει χρηματοδοτικό κενό (36 δισ. για χρεολύσια και 18 δισ. για τόκους). Σημείωνε ότι μιας και η Ελλάδα δεν μπορεί να δανειστεί

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

από τις αγορές με χαμηλά επιτόκια, οι Ευρωπαίοι θα έπρεπε να της δώσουν δάνειο (50 δισ.) με ευνοϊκούς όρους, χαμηλά (ΑΑΑ) επιτόκια, περίοδο χάριτος και μακρά ωρίμανση. Δήλωνε ότι δεν μπορεί να επιβεβαιώσει ότι το χρέος είναι βιώσιμο. Πρότεινε επιμήκυνση της περιόδου χάριτος των ευρωπαϊκών δανείων σε 20 χρόνια και της ωρίμανσης στα 40 χρόνια.

• Τον Ιούλιο 2015 έρχεται η βόμβα. Μετά το κλείσιμο των τραπεζών, την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων, την περαιτέρω σημαντική επιδείνωση της οικονομίας και τα χαμηλότερα πλεονάσματα του δημοσίου της διετίας 2014-2015, προβλέπει ότι το χρέος τη διετία 2016-2017 θα φτάσει το 200% του αεπ αφού η χώρα θα χρειαστεί άμεσα 85 δισ. ευρώ (3ο μνημόνιο/δάνειο). Η αναγκαία πλέον ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αύξησε κατά 25 δισ. τις ανάγκες που εκτιμούσε ένα μήνα νωρίτερα. Από το νέο δάνειο θα καλυφθούν οι υποχρεώσεις ως το 2018 προς το ΔΝΤ (11 δισ. ευρώ), την ΕΚΤ και τις άλλες κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης (18 δισ.) και άλλες δαπάνες όπως ομόλογα στα χέρια ιδιωτών (10 δισ.), τόκοι ευρωπαϊκών δανείων (3 δισ.), εξόφληση οφειλών προς προμηθευτές κλπ. για τα οποία δεν επαρκούν τα προβλεπόμενα πλεονάσματα του προϋπολογισμού ως το 2018. Μόνο για τοκοχρεολύσια απαιτούνται πάνω από 50 δισ. ευρώ. Μαζί με το δάνειο αυτό, το 2020 το χρέος θα είναι 170% του αεπ υπό τον όρο ότι θα επιτυγχάνονται πλεονάσματα 3,5% του αεπ ετησίως.

Η δυναμική του χρέους δεν είναι βιώσιμη γιατί, καθώς τα φθηνά ευρωπαϊκά δάνεια θα αντικαθίστανται με δάνεια από την αγορά (εφόσον η Ελλάδα ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών) που θα είναι με υψηλότερα επιτόκια, τα πρωτογενή πλεονάσματα δεν θα επαρκούν για να αντισταθμίζουν τη διαφορά. Έτσι, φτάσαμε πλέον στη δέσμευση των Ευρωπαίων πιστωτών για έναρξη διαπραγματεύσεων για ελάφρυνση των δανείων τους προς την Ελλάδα.

κόμη και με τα σταθερά αυτά πλεονάσματα και σταθερή ανάπτυξη 1,5%, οι ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους από το 2022 αυξάνονται δραματικά ξεπερνώντας το 20% του αεπ κάθε χρόνο. Η δυναμική του χρέους δεν είναι βιώσιμη γιατί, καθώς τα φθηνά ευρωπαϊκά δάνεια θα αντικαθίστανται με δάνεια από την αγορά (εφόσον η Ελλάδα ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών) που θα είναι με υψηλότερα

επιτόκια, τα πρωτογενή πλεονάσματα δεν θα επαρκούν για να αντισταθμίζουν τη διαφορά. Έτσι, φτάσαμε πλέον στη δέσμευση των Ευρωπαίων πιστωτών για έναρξη διαπραγματεύσεων για ελάφρυνση των δανείων τους προς την Ελλάδα. Το ΔΝΤ, πλέον, προτείνει 30 περίοδο χάριτος σε όλα τα δάνεια με «δραματική» επιμήκυνση δόσεων ή, εναλλακτικά, οι Ευρωπαίοι να επιχορηγήσουν τον

ελληνικό προϋπολογισμό ή να δεχθούν άμεσο βαθύ κούρεμα των δανείων τους προς την Αθήνα. Το τελευταίο, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δηλώνει ότι είναι ασύμβατο με την ευρωζώνη. Ωστόσο, πρόσφατα φαίνεται να αποδέχεται την πρώτη επιλογή, ώστε οι ετήσιες δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους να μην ξεπερνούν το 15% του αεπ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

πως εκτροχιαστηκε το χρεος

ο ΔΝΤ θεωρεί ότι αν το πρόγραμμα του 2012 είχε εφαρμοστεί, με τα (ανέφικτα) πρωτογενή πλεονάσματα του δημοσίου 4+% του αεπ και με σταθερό ρυθμό ανάπτυξης 2%, οι χρηματοδοτικές ανάγκες

(εξυπηρέτησης του χρέους) της χώρας ως το 2045 θα ήταν από 10% ως 15% του αεπ, δηλαδή μέσα στα όρια ασφάλειας για τη βιωσιμότητα του χρέους. Το χρέος θα ήταν βιώσιμο και δεν θα χρειαζόταν νέα δάνεια από τους Ευρωπαίους και το ΔΝΤ.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ωστόσο, οι προβλέψεις του για τη δυνατότητα της χώρας να παράγει υψηλά πλεονάσματα στα δημόσια οικονομικά σε περίοδο βαθιάς ύφεσης διαψεύστηκαν. Ήδη, σε προγενέστερη έκθεσή του είχε διατυπώσει αμφιβολίες για το πόσο εφικτά είναι τόσο υψηλά συνεχή πλεονάσματα, αφού οι κύκλοι ύφεσης/ ανάπτυξης δεν μπορεί να αποφευχθούν.

εφικτά είναι τόσο υψηλά συνεχή πλεονάσματα, αφού οι κύκλοι ύφεσης/ανάπτυξης δεν μπορεί να αποφευχθούν. Στην Ευρώπη, οι μόνες χώρες που τα πέτυχαν επί σειρά ετών (από το 1995) ήταν η Δανία, η Φινλανδία, η Σουηδία και το Βέλγιο τα οποία όμως εξανεμίστηκαν με την έλευση της κρίσης το 2008, ενώ η Ιρλανδία και η Ιταλία είχαν ανάλογα πλεονάσματα μόνο τη δεκαετία του 1990. Το ελληνικό πλεόνασμα του 2014, παρά τη μεγάλη φορολογική επιβάρυνση των ιδιωτών και των επιχειρήσεων, τελικά αποδείχτηκε χαμηλότερο της πρόβλεψης, 0,4% του αεπ έναντι 1,5%, δηλαδή κατά περίπου 1,8 δισ. ευρώ. Η πρόβλεψη για 3% το 2015 ήταν υπεραισιόδοξη ακόμη και αν δεν είχαν μεσολαβήσει οι εκλογές και η αναταραχή που συνόδευσε τη μακρά περίοδο της διαπραγμάτευσης της νέας κυβέρνησης με τους πιστωτές. Με τα σημερινά δεδομένα, το 2015 θα

κλείσει με μικρό έλλειμμα (-0,3% του αεπ) αφού η οικονομία προβλέπεται να επιστρέψει στην ύφεση (μείωση του αεπ ως 2%) που θα συνεχιστεί και το 2016 (-0,5% ως -1,8%). Επίσης, οι προβλέψεις του ελληνικού προγράμματος στηρίζονταν σε υπερεκτίμηση της συμβολής των μεταρρυθμίσεων άμεσα αφού οι αλλαγές θέλουν χρόνο για να αποδώσουν. Το αδύναμο σημείο του προγράμματος των πιστωτών ήταν η υποεκτίμηση των επιπτώσεων της τεράστιας δημοσιονομικής προσαρμογή της τελευταίας πενταετίας στην οικονομία. Το ΔΝΤ αναγνωρίζει μεν ότι υποεκτίμησε τις επιπτώσεις αυτές, ωστόσο προσθέτει την πολιτική αβεβαιότητα, τις αντικρουόμενες πολιτικές, την ανεπάρκεια των μεταρρυθμίσεων, τους φόβους

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

ΕΛΛΑΔΑ // ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Grexit, τη χαμηλή επιχειρηματική εμπιστοσύνη, την ανεπάρκεια

«Λιγότερη λιτότητα, δηλαδή μια βραδύτερη μείωση των ελλειμμάτων, θα απαιτούσε μεγαλύτερη χρηματοδότηση και αναδιάρθρωση του χρέους, και υπήρχε ένα πολιτικό όριο σε αυτά που μπορούσαν οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ζητήσουν από τους φορολογούμενούς τους να συνεισφέρουν». Ολιβιέ Μπλανσάρ, ΔΝΤ.

τραπεζικής χρηματοδότησης στους παράγοντες που συνετέλεσαν στην μεγάλη συρρίκνωση της οικονομίας. Ούτως ή άλλως, το τελικό αποτέλεσμα ήταν για να αφαιρεθούν τα 24 δισ. ευρώ από το δημόσιο έλλειμμα (χωρίς τους τόκους) από το 2009 ως το 2014 αφαιρέθηκαν 59 δισ. από το αεπ. Το χρέος ως ποσοστό του αεπ αυξήθηκε κατακόρυφα και απομάκρυνε ακόμα περισσότερο την πρόσβαση στις αγορές. Διότι κανείς επενδυτής δεν θα αγόραζε τα ομόλογα μιας χώρας με τόσο υψηλό χρέος -χωρίς εξομάλυνση των ωριμάνσεων δηλαδή την ελάφρυνση που είχαν υποσχεθεί το 2012 αλλά δεν τήρησαν εγκαίρως οι Ευρωπαίοι πιστωτές- αφού το πρόβλημα που θα εμφανιζόταν πολύ σύντομα ήταν ήδη ορατό. Η άρνηση της τρόικας να κλείσει την τελευταία αξιολόγηση το 2014, προβάλλοντας συνεχώς νέες απαιτήσεις στην πολιτικά ευαίσθητη προεκλογική περίοδο, έδωσε τη χαριστική βολή στην προσπάθεια της

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

χώρας να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των ξένων αγορών. Ο μέχρι πρότινος επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Ολιβιέ Μπλανσάρ, απάντησε στην κριτική ότι η αυστηρή λιτότητα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα ήταν αυτοαναιρούμενος στ όχος ως εξ ής: « Η μείω ση του ελλείμματος ήταν μεγάλη γιατί το αρχικό έλλειμμα (2009) ήταν μεγάλο. Λιγότερη λιτότητα, δηλαδή μια βραδύτερη μείωση των ελλειμμάτων, θα απαιτούσε μεγαλύτερη χρηματοδότηση και αναδιάρθρωση του χρέους, και υπήρχε ένα πολιτικό όριο σε αυτά που μπορούσαν οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ζητήσουν από τους φορολογούμενούς τους να συνεισφέρουν». Χωρίς κανείς να αγνοεί και τις ελληνικές αστοχίες, επόμενο ήταν η συνέχιση της εξάρτησης της χώρας από χρηματοδοτική βοήθεια από τους Ευρωπαίους εταίρους να καταστεί αναπόφευκτη.

Τράπεζες Αγορές

κεφαλαιαγορες

αλλαγη σκηνικου Η προοπτική αλλαγής πολιτικής, δηλαδή ανόδου των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών σε Αμερική και Βρετανία αλλά και οι εξελίξεις στην Κίνα και τις αναδυόμενες οικονομίες έχουν δημιουργήσει περιβάλλον μεταβλητότητας στην παγκόσμια χρηματαγορά. Στην ευρωζώνη, η κεντρική τράπεζα συνεχίζει την παροχή ρευστότητας στις τράπεζες και μέσω αυτών στην οικονομία, αναμένοντας ακόμα την αύξηση της ζήτησης δανείων και του πληθωρισμού. Σε ευρύτερο ορίζοντα, ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, πριν αφήσει τη θέση του επικεφαλής οικονομολόγου του ΔΝΤ για το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson, τονίζει ότι πιθανόν να έχουμε εισέλθει σε περίοδο διαρθρωτικά χαμηλής ζήτησης που θα απαιτεί πολύ χαμηλά επιτόκια.

ΚINA Σημείο καμπής στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου Επιβράδυνση, προσγείωση των μετοχών, στροφή στην εσωτερική ζήτηση και υποτίμηση του νομίσματος αλλάζουν τις ισορροπίες στο παγκόσμιο σκηνικό.

λα άρχισαν με την επιβράδυνση των κινεζικών εξαγωγών. Η κεντρική της τράπεζα από το 2005 καθόριζε την κεντρική ισοτιμία του γουαν με βάση ένα καλάθι νομισμάτων με βαρύνον το δολάριο, γύρω από την οποία επέτρεπε τη διακύμανση της ισοτιμίας του ως ένα

συγκεκριμένο μικρό περιθώριο. Μετά από τη σταδιακή διεύρυνση του ορίου διακύμανσης, στο 2% τον Μάρτιο 2014, τελικά τον περασμένο Αύγουστο κινήθηκε δυναμικά. Καθώς έβλεπε το δολάριο να ενισχύεται παρασύροντας ανοδικά και το νόμισμά της, το οποίο ενισχυόταν και έναντι των υπολοίπων ασιατικών νομισμάτων και τις εξαγωγές της να αποδυναμώνονται, έλαβε μέτρα. Στα μέσα Αυγούστου μείωσε την κεντρική ισοτιμία κατά 1,9%. Αρκετοί ήταν εκείνοι που θεώρησαν ότι η κίνηση αυτή αποτελεί

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

την έναρξη ενός νέου γύρου πολέμου νομισμάτων, που από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης είδε τα δολάριο με την ποσοτική χαλάρωση να υποχωρεί οδηγώντας σε ανατίμηση τα νομίσματα των αναδυόμενων χωρών. Ωστόσο, η κίνηση αυτή αποτελεί ένα σαφές σύμπτωμα επιβράδυνσης της κινεζικής οικονομίας, τουλάχιστον του εξαγωγικού της τομέα, και η προσαρμογή της ισοτιμίας αποτελεί συμπόρευση με τις δυνάμεις της αγοράς. Άλλωστε, αυτή είναι και η άποψη του ΔΝΤ –υπέρμαχου των

Το επόμενο βήμα είναι η συμμετοχή του γουαν στο σύστημα των ειδικών τραβηκτικών δικαιωμάτων του ΔΝΤ, αφού η σημασία της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία αυξάνεται. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη αλλά σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης είναι πλέον η πρώτη, 5% μεγαλύτερη από την αμερικανική. Άλλωστε, η Κριστίν Λαγκαρντ πρόσφατα δήλωσε ότι το θέμα δεν είναι πλέον το αν αλλά το πότε.

ελεύθερων διακυμάνσεων των νομισμάτων-που θεωρεί ότι πλέον οι εξελίξεις της αγοράς (όπως καθορίζει η αποδυνάμωση των εξαγωγών και συνεπώς της ζήτησης του κινεζικού νομίσματος) έχουν πλέον μεγαλύτερο ρόλο στο νέο σύστημα καθορισμού της ισοτιμίας, κάτι που είναι ευπρόσδεκτο. Το επόμενο βήμα είναι η συμμετοχή του γουαν στο σύστημα των ειδικών τραβηκτικών δικαιωμάτων του ΔΝΤ, αφού η σημασία της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία αυξάνεται. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη με αεπ 11,2 τρισ. δολ. έναντι 18,1 τρισ. της αμερικανικής αλλά σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης είναι πλέον η πρώτη, 5% μεγαλύτερη από την αμερικανική. Άλλωστε, η Κριστίν Λαγκάρντ πρόσφατα δήλωσε ότι το θέμα δεν είναι πλέον το αν αλλά το πότε. Αυτό όμως απαιτεί την εκπλήρωση συγκεκριμένων προϋποθέσεων όπως απελευθέρωση του τραπεζικού συστήματος από τα κεντρικά

καθοριζόμενα επιτόκια καταθέσεων και δανείων γύρω από τα οποία έχουν συγκεκριμένο όριο διακύμανσης οι τράπεζες. Ήδη, η κεντρική τράπεζα δεν έμεινε απαθής στην εκτίναξη του δανεισμού από τον σκιώδη τραπεζικό τομέα που δάνειζε αφειδώς τις τοπικές κυβερνήσεις. Έλαβε μέτρα περιορισμού (άφησε οχήματα του σκιώδους να καταρρεύσουν) ώστε η ανάπτυξη που βασιζόταν σε υπερβολικό δανεισμό για επενδύσεις φθίνουσας αποδοτικότητας (σε υποδομές και ακίνητα) να στραφεί προς την εσωτερική ζήτηση. Επίσης, έστρεψε τις μεγάλες κρατικές τράπεζες σε δάνεια προς τον αγροτικό τομέα και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (αυξάνονται ήδη σημαντικά), τομείς που δεν συγκέντρωναν την προτίμησή τους αφού επέλεγαν κυρίως τις κρατικές αλλά και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Ωστόσο, οι ανησυχίες για επιβράδυνση της οικονομίας –που βέβαια αφορά υψηλούς εν τούτοις ρυθμούς ανάπτυξης, λίγο κάτω από 7% τα

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

κεφαλαιαγορες

Μέσα σε ένα μήνα, ως τα μέσα Ιουλίου, ο δείκτης τιμών του χρηματιστηρίου της Σαγκάης υποχώρησε πάνω από 20%, με τις πτωτικές τάσεις να συνεχίζονται. Ωστόσο, η υποχώρηση δεν ήταν απρόσμενη. Είχαν ήδη δημιουργηθεί συνθήκες φούσκας, αφού το προηγούμενο δωδεκάμηνο ο δείκτης είχε αυξηθεί 150%, χωρίς αυτό να δικαιολογείται από την πορεία των επιχειρήσεων και τα μερίσματα που διένεμαν.

επόμενα χρόνια- μεταφράστηκαν σε αναταραχή στα κινεζικά χρηματιστήρια, που μεταδόθηκε και στα διεθνή. Μέσα σε ένα μήνα, ως τα μέσα Ιουλίου, ο δείκτης τιμών του χρηματιστηρίου της Σαγκάης υποχώρησε πάνω από 20%, με τις πτωτικές τάσεις να συνεχίζονται. Ωστόσο, η υποχώρηση δεν ήταν απρόσμενη. Είχαν ήδη δημιουργηθεί συνθ ήκες φούσκα ς, α φ ο ύ το δωδεκάμηνο ως τον Ιούνιο 2015, ο δείκτης είχε αυξηθεί 150%, χωρίς αυτό να δικαιολογείται από την πορεία των επιχειρήσεων και τα μερίσματα

που διένεμαν. Συνεπώς υπήρχε σαφώς υπερτιμολόγηση. Η κεντρική τράπεζα, για να σταθεροποιήσει την αγορά, μείωσε για άλλη μια φορά τα επιτόκια του γουαν (ο γύρος μειώσεων ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο, για να αποφύγει τον αποπληθωρισμό ενώ οι τιμές ακινήτων είχαν αρχίσει να υποχωρούν) όπως και τα υποχρεωτικά διαθέσιμα των τραπεζών σε αυτήν και διοχέτευσε ρευστότητα στη διατραπεζική αγορά. Επίσης, δαπάνησε 94 δισ. δολ. από τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα για

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

να αποτρέψει κερδοσκοπικές κινήσεις που σπεκούλαραν σε συνεχιζόμενη υποχώρηση του γουαν. Τα διαθέσιμά της, πλέον στα 3,6 τρισ δολ., φυσικά παραμένουν τα μεγαλύτερα στον κόσμο, σχεδόν το 1/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών. Εξάλλου για να στηρίξουν το χρηματιστήριο, οι αρχές επέτρεψαν σε κρατικά συνταξιοδοτικά ταμεία να επενδύουν σε μετοχές εγχώριων εταιρειών.

Επιπτώσεις στις αγορές εμπορευμάτων Η Κίνα από το 2009 πήρε τη θέση του μεγαλύτερου καταναλωτή πετρελαίου από τις ΗΠΑ.

επιβράδυνση της Κινεζικής οικονομίας συνδυάζεται με στροφή προς την εσωτερική ζήτηση και ενίσχυση των υπηρεσιών που παράγονται εγχώρια. Το αποτέλεσμα είναι αποδυνάμωση της ζήτησης εμπορευμάτων, πρώτων υλών και μετάλλων για αρκετά από τα οποία είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής. Αυτό ισχύει και για το πετρέλαιο, αφού η Κίνα από το 2009 πήρε τη θέση του μεγαλύτερου καταναλωτή από τις ΗΠΑ. Οι συνεπαγόμενες πτωτικές τάσεις στις τιμές τους θα πλήξουν τις αναδυόμενες οικονομίες-εξαγωγείς εμπορευμάτων. Για το πετρέλαιο, και άλλοι παράγοντες συνετέλεσαν στην υποχώρηση των τιμών του –σε χαμηλά 6ετίας

τον περασμένο Αύγουστο- όπως η απροθυμία της Σαουδικής Αραβίας να περιορίσει την παραγωγή της ώστε να στηριχτούν οι τιμές σε περίοδο που αυξάνεται η προσφορά από το Ιράκ και το Ιράν. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, η παραγωγή των χωρών του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Εξαγωγέων Κρατών (ΟΠΕΚ) βρίσκεται σε υψηλά τριετίας και τα αποθέματα των χωρών του ΔΟΕ σε ιστορικά υψηλά. Επίσης, στην υποχώρηση συνέβαλε και η ισχύς των Αμερικανών παραγωγών πετρελαίου από σχιστολιθικά πετρώματα (shale ή tight oil), που άντεξαν τις χαμηλότερες τιμές. Η παραγωγή τους αυξάνεται και πλέον η αμερικανική παραγωγή, με 10 εκατ. βαρ. ημερησίως (από τα οποία το 1/3 είναι shale oil) είναι σχεδόν ίση με την παραγωγή της Σαουδικής Αραβίας. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ μιλούν για

μέση τιμή του πετρελαίου φέτος 59 δολ., 40% χαμηλότερη από του 2014 (96 δολ.).Ωστόσο, ο ΔΟΕ προβλέπει ότι οι χαμηλές τιμές θα επηρεάσουν το 2016 την αμερικανική παραγωγή shale oil (αλλά και της Ρωσίας και της Βορείου Θάλασσας), που προβλέπεται να μειωθεί, κάτι που ενδεχομένως να επηρεάσει ανοδικά τις τιμές.

Το πλεόνασμα της Γερμανίας πιθανόν να πληγεί . Είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο.

ο εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας το 1ο εξάμηνο φέτος έφθασε τα 126 δισ. ευρώ, με θεαματική αύξηση 25% σε σχέση με το ίδιο διάστημα πέρυσι. Ο κύριος όγκος του, τα 87 δισ. ευρώ προήλθε από τρίτες χώρες, με τις

βιομηχανίες της να έχουν ισχυρές πωλήσεις στην κινεζική αγορά. Σε αυτήν κατευθύνεται το 8% περίπου των γερμανικών εξαγωγών, 75 δισ. ευρώ το 2014. Στις εξαγωγές της περιλαμβάνονται και οι πωλήσεις πολυτελών αυτοκινήτων για τα οποία η κινεζική αγορά είναι μεγάλη διέξοδος. Συνεπώς, η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας δεν θα είναι

χωρίς επιπτώσεις και για τη Γερμανία. Σε ευρύτερο πλαίσιο, ενδιαφέρον έχουν τα πρόσφατα συμπεράσματα του ΔΝΤ για τις παγκόσμιες ανισορροπίες, που πολλοί υποστηρίζουν ότι συνέβαλλαν στη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 (μεγάλα πλεονάσματα της Κίνας, που πλημύρισαν με ρευστότητα

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

κεφαλαιαγορες

την αμερικανική χρηματαγορά τα προηγούμενα χρόνια, με αποτέλεσμα τις υπερβολές που έφεραν την κρίση). Συγκεκριμένα, την περίοδο 2006-2008 το μεγάλο αμερικανικό εξωτερικό έλλειμμα αντικριζόταν από τα μεγάλα πλεονάσματα της Κίνας και των πετρελαιοπαραγωγών χωρών ενώ σημαντικά ήταν και τα πλεονάσματα της Γερμανίας και της Ολλανδίας. Σήμερα, το αμερικανικό έλλειμμα και το κινεζικό πλεόνασμα ως ποσοστό του ΑΕΠ τους έχουν υποχωρήσει σ τ ο μ ι σ ό . Αν τ ί θ ε τ α το πλεόνασμα των εξωτερικών συναλλαγών της Γερμανίας εκτοξεύτηκε σε 7,6% του ΑΕΠ το 2014 (287 δισ. δολ.), το μεγαλύτερο στον κόσμο σε απόλυτα μεγέθη, με 3,2% για την Κίνα (209 δισ. δολ). Το ΔΝΤ

προβλέπει ότι θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο φέτος, πάνω από 8%. Αποδίδει το εξαιρετικά υψηλό πλεόνασμα κυρίως στην αδυναμία της εσωτερικής ζήτησης, ιδίως των ιδιωτικών επενδύσεων. Δεν παραλείπει να τονίσει ότι μια άνοδος των αμοιβών που θα προέκυπτε από πολιτικές ενθάρρυνσης της ζήτησης εργασίας (μέσω μέτρων τόνωσης της κατανάλωσης και των επενδύσεων) θα συνέβαλλε σε υψηλότερα επίπεδα ανάπτυξης ενώ θα είχε θετικές επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία μέσω της ανόδου της κατανάλωσης (και των εισαγωγών από τις ευρωπαϊκές χώρες).

ΒΡΕΤΑΝΙΑ Αύξηση επιτοκίων το 2016

Τρ ά π ε ζ α τ η ς Αγ γ λ ί α ς διατήρησε στην πιο πρόσφατη συνεδρίαση του διοικητικού της συμβουλίου το επιτόκιο της στο 0,5% και το

πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης στις 375 δισ. λίρες, παρά τις εκτιμήσεις για μια πρώτη κίνηση αύξησης του επιτοκίου της αφού η οικονομία ισχυροποιείται, οι μισθοί ενισχύονται και η ανεργία έχει υποχωρήσει στο 5,6% του εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, φρένο στην άνοδο των

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

επιτοκίων βάζει ο πληθωρισμός, που βρίσκεται στο μηδέν. Η ανατίμηση της λίρας (κατά 4% το τελευταίο τρίμηνο και κατά 20% από τα χαμηλό του Μαΐου 2013) που περιορίζει τις τιμές των εισαγόμενων προϊόντων, η μείωση των τιμών του πετρελαίου και συνακόλουθα της ενέργειας

στη βρετανική αγορά αλλά και οι χαμηλότερες τιμές των τροφίμων οδήγησαν σε μηδενικό πληθωρισμό. Αλλά και χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιμα διατηρείται στο 1%, στο μισό του στόχου της κεντρικής τράπεζας 2%. Ο διοικητής της, Μαρκ Κάρνει, στην

καθιερωμένη ετήσια σύνοδο των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole, προανήγγειλε την άνοδο για τις αρχές του 2016. Έχει από πέρυσι υποστηρίξει ότι θα πρέπει να προηγηθεί άνοδος του επιτοκίου πριν η κεντρική τράπεζα αρχίσει να πουλά τους τίτλους

που έχει αγοράσει με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Διαφορετικά θα υπάρξει μεγάλη υποχώρηση των τιμών των ομολόγων, ζημιές για την κεντρική τράπεζα και πρόωρη άνοδος των μακροπρόθεσμων επιτοκίων που καθορίζουν τις αποφάσεις για δαπάνη και επένδυση των

ενώ βελτιώνονται οι συνθήκες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Ωστόσο, παραμένει ακόμη αναξιοποίητη παραγωγική δυναμικότητα και αυτός είναι ο λόγος συνέχισης της χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Ένα χρόνο πριν, σε συνέντευξή του,

νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, με ζημ ι ά για τη ν οικον ομ ί α.

ανέφερε ως σημείο ανησυχίας για την παγκόσμια οικονομία τις επιπτώσεις από την επιβράδυνση της κινεζικής. Σήμερα, επαναλαμβάνει το σχόλιο προσθέτοντας αυτή τη φορά και τις εξελίξεις στην ευρωζώνη.

Εκτιμά ότι η καλή πορεία της οικονομίας θα συνεχιστεί, αφού η εσωτερική ζήτηση αυξάνεται, όπως και οι επιχειρηματικές επενδύσεις

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

κεφαλαιαγορες

Διαφάνεια στα άδυτα των κεντρικών τραπεζών

ια πρώτη φορά, συγχρόνως με την πρόσφατη απόφασή της για τα επιτόκια, η Τράπεζα της Αγγλίας δημοσιοποίησε και τον αριθμό των ψήφων που την καθόρισαν, 8 υπέρ και μια κατά. Σε αυτό ακολούθησε ως ένα βαθμό την αμερικανική κεντρική τράπεζα, τη Fed, η οποία στο τέλος κάθε ανακοίνωσης σχετικά με τα επιτόκια αναφέρει και τα ονόματα εκείνων που ψήφισαν υπέρ και κατά. Έχει ενδιαφέρον ότι η αυξανόμενη διαφάνεια, με δημοσιοποίηση των πρακτικών των συνεδριάσεων των άλλων δυο μεγάλων κεντρικών τραπεζών, της αμερικανικής και της

βρετανικής, έχει αρχίσει να επηρεάζει σταδιακά και την κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης. Η ΕΚΤ μέχρι πρότινος δεν ανέφερε τις ψήφους των μελών του διοικητικού συμβουλίου στη λήψη απόφασης για τα επιτόκια και την πολιτική της γενικά. Το αιτιολογικό της ήταν ότι θα επηρεαζόταν η ανεξαρτησία των μελών του διοικητικού της συμβουλίου –οι κεντρικοί τραπεζίτες των χωρών της ευρωζώνης και τα μόνιμα μέλη- αφού με τη δημοσιοποίηση των απόψεων τους θα ήταν ευάλωτα σε κατηγορίες ότι υπεράσπιζαν ή δεν υπεράσπιζαν τα συμφέροντα της χώρας τους ενώ ο ρόλος τους είναι το συνολικό συμφέρον της ευρωζώνης. Ωστόσο,

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

τα επιχειρήματα αυτά φαίνεται ότι αποδυναμώνονται. Για πρώτη φορά τον περασμένο Ιούλιο δημοσιοποίησε περίληψη των πρακτικών των συνεδριάσεων της, αναφέροντας ότι η απόφαση για τα επιτόκια του ευρώ ήταν ομόφωνη. Όπως τόνισε όμως πρόσφατα το μέλος του συμβουλίου της, Μπενουα Κερέ, οι κοινωνίες ζητούν περισσότερη διαφάνεια από δημόσιους θεσμούς όπως η ΕΚΤ. Τάσσεται υπέρ της δημοσιοποίησης ονομαστικά της ψήφου των κεντρικών τραπεζιτών και είναι βέβαιος ότι αυτό κάποια στιγμή θα συμβεί. Πχ. το κοινό θα γνωρίζει τί ψήφισε ο Γερμανός Βάιντμαν αλλά και ο Έλληνας, Γιάννης Στουρνάρας.

Ποιοι κατεχουν χρυσό και πόσο

ε 112,5 τόνους ανέρχονται τα επίσημα αποθέματα χρυσού της Ελλάδας, σχεδόν τα 2/3 (70%) των συνολικών αποθεμάτων της χώρας. Στην κατάταξη του World Gold Council βρίσκεται στην 32η θέση. Στην 1η θέση είναι οι ΗΠΑ

ΗΠΑ

8.134

Γερμανία

3.384

ΔΝΤ

2.814

Ιταλία

2.451

Γαλλία

2.435

Ρωσία

1.208

Κίνα

1.054

Ελβετία

1.040

Ιαπωνία

765

Ολλανδία

613

Ινδία

558

Τουρκία

529

ΕΚΤ

503

Ταιβάν

424

Πορτογαλία

383

Βενεζουέλα

368

Σαουδ. Αραβία

323

Βρετανία

310

Λίβανος

287

Ισπανία

282

Αυστρία

280

Βέλγιο

227

Φιλιπίνες

195

Καζακστάν

192

Αλγερία

174

με 8,1 χιλ. τόνους και στη δεύτερη και με απόσταση η Γερμανία με 3,4 χιλ. τόνους. Στη λίστα ξεχωρίζει η Ελβετία με χίλιους τόνους, όσους και η τεράστια οικονομία της Κίνας. Η Πορτογαλία έχει σχεδόν τετραπλάσια αποθέματα από της Ελλάδα, 383

τόνους. Ωστόσο, ο χρυσός δεν αποφέρει κατ’ ανάγκη και ισχύ, η Ιρλανδία έχει μόλις 6 τόνους, που όμως αποτελούν μόλις το 13% των συνολικών αποθεμάτων της.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

κεφαλαιαγορες

ΗΠΑ ΣΕ αναμονη υψηλοτερων - αλλα και παλι χαμηλων επιτοκιων

ε ισχυρή ανάπτυξη, 3,7% το 2ο τρίμηνο φέτος, το ποσοστό ανεργίας κοντά στο ποσοστό που εκτιμά ως πλήρους απασχόλησης (5,1%) και την οικονομία να έχει δημιουργήσει 611 χιλ. θέσεις εργασίας το τρίμηνο ως τον Αύγουστο, η αμερικανική κεντρική τράπεζα, η Fed, προετοιμάζει τη σταδιακή έξοδο από την πολιτική των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων της (0-0,25%). Ωστόσο, η επικεφαλής της, Τζάνετ Γέλεν, τονίζει ότι πριν την όποια κίνηση περιμένει να δει περαιτέρω βελτίωση στην αγορά εργασίας και να είναι σίγουρη ότι πληθωρισμός κινείται σταθερά προς το 2% μεσοπρόθεσμα. Σήμερα είναι εξαιρετικά χαμηλός, στο 0,2%, ωστόσο αυτό οφείλεται κυρίως στην υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου και της βενζίνης(-60% περίπου το τελευταίο 12μηνο). Χωρίς την ενέργεια και τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα είναι στο 1,8%, (διπλάσιο από της ευρωζώνης) οπότε βλέπει ότι ο κίνδυνος αποπληθωρισμού έχει απομακρυνθεί, παρότι η

–μικρότερες εισροές κεφαλαίων στις αναδυόμενες οικονομίες και άνοδο επιτοκίων σε αυτές για να αντισταθμίσουν/ συγκρατήσουν εκροέςεπαναλαμβάνοντας την πάγια θέση ότι κάνοντας ότι είναι καλό για την αμερικανική οικονομία, κάνει καλό και στην παγκόσμια.

ανατίμηση του δολαρίου (+17% τον τελευταίο 12μηνο) τον επηρεάζει πτωτικά. Όπως τόνισε ο αντιπρόεδρος της, Στάνλεϊ Φίσερ, στο Jackson Hole, οι εξελίξεις στην Κίνα και οι επιπτώσεις τους διεθνώς θα ληφθούν υπόψη στη χάραξη των μελλοντικών κινήσεών της. Δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στις επιπτώσεις της ανόδου των αμερικανικών επιτοκίων

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Επανειλημμένα η Fed έχει τονίσει ότι το επιτόκιο του δολαρίου θα παραμείνει χαμηλότερο από εκείνο που θεωρεί μεσοπρόθεσμα κανονικό για αρκετό διάστημα αφότου έχει επιτύχει τον στόχο για πληθωρισμό 2% και τη μέγιστη δυνατή απασχόληση, δίνοντας το σήμα ότι η όποια άνοδος θα είναι μικρή και σταδιακή. Έχει ήδη σταματήσει από πέρυσι την ποσοτική χαλάρωση, τις αγορές τίτλων από τις τράπεζες και την κεφαλαιαγορά. Ωστόσο έξοδο από αυτή θα σηματοδοτήσει η έναρξη πώλησης των τίτλων που έχει συσσωρεύσει.

ΕΚΤ Η ποσοτική χαλάρωση στους αντίθετους ανέμους της αναταραχής στις αναδυόμενες αγορές

ια την ευρωζώνη με τον πληθωρισμό σε μόλις 0,2%, και την οικονομία μετά τα σημάδια ενίσχυσης του 2ου τριμήνου, να αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις, τα μηδενικά σχεδόν επιτόκια της κεντρικής τράπεζας παραμένουν. Η ΕΚΤ στις αρχές Σεπτεμβρίου αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις της τόσο για τον ρυθμό ανάπτυξης –εξαιτίας των αναμενόμενων δυσμενών επιπτώσεων στις εξαγωγές από την επιβράδυνση στην Κίνα και τις άλλες αναδυόμενες οικονομίες- αλλά και τον πληθωρισμό –κυρίως λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου και σε μικρότερο βαθμό εξαιτίας της πρόσφατης ανατίμησης του ευρώ. Έτσι, με στόχο να ενισχύσει τη ζήτηση στις οικονομίες της ευρωζώνης συνεχίζει (και πιθανόν να ενισχύσει) το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, αγοράζοντας από τις τράπεζες κρατικά κυρίως ομόλογα και σε πολύ μικρότερη έκταση καλυμμένες ομολογίες τους και τιτλοποιημενα δάνεια, με ρυθμό 60 δισ. ευρώ μηνιαίως. Δηλώνει ότι το πρόγραμμα θα διαρκέσει τουλάχιστον ως τον Σεπτέμβριο του 2016. Μάλιστα, πιθανόν να το ενισχύσει αφού ο επικεφαλής της, Μάριο Ντράγκι, ανακοίνωσε ότι αυξάνει το όριο του 25% για

αγορές τίτλων μιας συγκεκριμένης έκδοσης ομολόγων σε 33%. Αυτό, σε μια ένδειξη προληπτικής δράσης έναντι του ενδεχόμενου φυγής επενδυτών από τα ομόλογα μιας χώρας (και συνακόλουθα ανόδου του κόστους δανεισμού της) εξαιτίας της σχετικής αναταραχής στις αγορές των αναδυόμενων οικονομιών και του κινδύνου μετάδοσής της στην ευρωζώνη. Από τον περασμένο Μάρτιο που ξεκίνησε η ποσοτική χαλάρωση, η κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης έχει αγοράσει κρατικά ομόλογα συνολικής ονομαστικής αξίας 249 δισ. ευρώ. Οι αγορές γίνονται με βάση τη συμμετοχή κάθε χώρας στην ΕΚΤ, κατά συνέπεια ο κύριος όγκος αφορά ομόλογα της Γερμανίας (58

δισ.) της Γαλλίας (46 δισ.), της Ιταλίας (40 δισ.) και της Ισπανίας (29 δισ.). Η μόνη χώρα που δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα είναι η Ελλάδα, λόγω της χαμηλής αξιολόγησης των ομολόγων της και του γεγονότος ότι εκκρεμεί η αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος προσαρμογής. Με τις αγορές αυτές ενισχύεται η ρευστότητα των τραπεζών και θεσμικών επενδυτών, με αντίστοιχη ενίσχυση των τραπεζικών χορηγήσεων στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αλλά και των επενδύσεων σε εταιρικά ομόλογα των δεύτερων. Ως προς τις χορηγήσεις διαφαίνονται ήδη οι πρώτες θετικές ενδείξεις.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Τ ΡΑ Π Ε Ζ Ε Σ / / Ε Λ Λ Α Δ Α

Νέες περιπέτειες για τις ελληνικές τράπεζες Με τις καταθέσεις πλέον στο μισό των δανείων που έχουν χορηγήσει, αυξάνεται το χρηματοδοτικό κενό τους. Μαζί με την άνοδο των κόκκινων δανείων, η νέα ανακεφαλαιοποίηση ήταν αναπόφευκτη. Διασφαλίζεται έτσι, ως ένα βαθμό, και το δίκτυό τους στα Βαλκάνια.

ε απώλειες καταθέσεων που φτάνουν τα 44 δισ. ευρώ από τον Νοέμβριο 2014 (οπότε ανακοινώθηκαν οι εκλογές και ακολούθησε η αβεβαιότητα για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές της χώρας) ως τον περασμένο Ιούλιο λειτουργούν οι ελληνικές τράπεζες. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, το 1ο τετράμηνο του 2015 η φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό, με τη μορφή καταθέσεων σε τράπεζες του εξωτερικού και τοποθετήσεων σε αμοιβαία κεφάλαια του εξωτερικού έφθασε τα 10 δισ., που σημαίνει ότι μεγάλο τμήμα των εκροών βρίσκεται στη χώρα. Αυτό πιθανόν να σηματοδοτεί ότι με την εξομάλυνση των συνθηκών τα κεφάλαια μπορεί να επιστρέψουν στις τράπεζες. Σήμερα οι εγχώριες καταθέσεις (121 δισ. ευρώ) έχουν επιστρέψει στα επίπεδα του 2003. Αναλογούν πλέον σε μόλις 58% των χορηγήσεών τους προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά (207 δισ.) από 75% στα

τέλη του 2014. Φυσικά τα μεγέθη διαφέρουν από τράπεζα σε τράπεζα, με αρκετά υψηλότερα ποσοστά σε ορισμένες. Η μείωση της ρευστότητάς τους οδήγησε στην κατακόρυφη άνοδο της εξάρτησής τους από τον έκτακτο μηχανισμό χρηματοδότησης της ΕΚΤ (ELA), από μηδενική τον περασμένο Δεκέμβριο σε 89 δισ. ευρώ σήμερα. Επιπλέον, η μεγάλη άνοδος των κόκκινων δανείων και η ανάγκη εγγραφής προβλέψεων υπονομεύει την κεφαλαιακή τους θέση. Επόμενο ήταν να προκύψει ανάγκη νέου γύρου ανακεφαλάιοποιησης, που επιτείνει το γεγονός ότι σημαντικό τμήμα των κεφαλαίων τους αποτελείται από κρατικά ομόλογα, με συνέπεια η ποιότητα των κεφαλαίων τους να υποχωρεί. Το ανώτατο ποσό που έχει προβλεφθεί για την ανακεφαλαιοποίησή τους ανέρχεται σε 25 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η αξιόλογη των στοιχείων ενεργητικού τους από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ θα έχει ολοκληρωθεί στις αρχές Οκτωβρίου, οπότε και θα προσδιορισθεί το ύψος των κεφαλαιακών τους αναγκών.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Η ανακεφαλαιοποίηση θα έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη του έτους το αργότερο. Αυτό είναι απαραίτητο, αφού από την 1η Ιανουαρίου 2016 τίθεται σε εφαρμογή σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο νέος μηχανισμός εξυγίανσης των τραπεζών που π ρ ο β λ έ π ε ι κ α ι τ η σ υμ μ ετοχή των καταθετών στη διαδικασία. Φυσικά, αυτό για τις ελληνικές τράπεζες θα είχε ελάχιστο όφελος αφού η συντριπτική πλειοψηφία των καταθετικών λογαριασμών αφορά μικρά ποσά (κάτω του ορίου εγγύησης των 100 χιλ. ευρώ). Το 2013 το 93% αφορούσε ποσά ως 10 χιλ., και σύμφωνα με τις εξελίξεις τα ποσά πρέπει να έχουν μειωθεί ακόμα περισσότερο μέχρι σήμερα. Εξάλλου στη συνέντευξη τύπου του περασμένου Σεπτεμβρίου, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντραγκι, δήλωσε ότι η τράπεζα αποκλείει τη συμμετοχή των καταθετών (με κούρεμα), θεωρεί ότι θα είναι επιζήμια για την ελληνική οικονομία, αφού θα έπληττε χιλιάδες αποταμιευτές και τις επιχειρήσεις ιδίως τις μικρομεσαίες. Θα ήταν δε πολλαπλώς άδικο να πληγούν όσοι επέλεξαν να διατηρήσουν τις αποταμιεύσεις

τους στις τράπεζες, στηρίζοντάς τες ενώ άλλοι τις απέσυραν ή τις μετέφεραν στο εξωτερικό. Προειδοποίησε πάντως ότι αυτά τα επιχειρήματα δεν αφορούν τους επενδυτές σε ομόλογα των τραπεζών. Με τη ανακαιφαλαιοποιηση διασφαλίζονται και οι επενδύσεις των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια, την Κύπρο και την Ανατολική Ευρώπη, όπου οι θυγατρικές τους διατηρούν 2,5 χιλ. καταστήματα με 38 χιλ. εργαζόμενους. Σύμφωνα

με τα στοιχεία της Ελληνικής Έ ν ω σ η ς Τρ α π ε ζ ώ ν , ο κ ύ ρ ι ο ς όγκος αναλογεί στην Εθνική, με 1.195 υποκαταστήματα και 20 χιλ. εργαζόμενους, από τους οποίους 13 χιλ. και τα 658 καταστήματα αφορούν την τουρκική Finansbank. Ακολουθεί η Eurobank με 7,3 χιλ. εργαζόμενους και 506 υποκαταστήματα με κύρια δραστηριότητα στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Επόμενη η Πειραιώς με 5,1 χιλ. εργαζόμενους και 370 καταστήματα, με κύριο όγκο

επίσης σε Ρουμανία και Βουλγαρία. Τέλος η Alpha Bank με 4,7 χιλ. εργαζόμενους και 318 καταστήματα με έμφαση στη Ρουμανία μετά την πρόσφατη απορρόφηση του δικτύου της στη Βουλγαρία από την θυγατρική της Eurobank, Postbank.

ΔΑΝΕΙΑ Στο 40% το ποσοστό των προβληματικών

τις «ευάλωτες» χώρες της ευρωζώνης το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι στο 17% και αφορά κυρίως δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στις άλλες στο 12% περίπου. Από τις μεγάλες χώρες, ξεχωρίζει η Ιταλία και η Ισπανία, αν και της Ιταλίας με 14% είναι σχεδόν διπλάσιο της δεύτερης. Από τις μικρότερες, υψηλά ποσοστά έχει η Ιρλανδία με μεγάλη απόσταση από τις επόμενες, Πορτογαλία, και αρκετές από τις χώρες της διεύρυνσης, Κύπρο

κλπ. Εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά κ α τ α γ ρ ά φ ο ν τ α ι σ ε Γε ρ μ α ν ί α , Γαλλία, Ολλανδία και Βρετανία. Στην Ελλάδα το ποσοστό τους έχει πλέον φτάσει το 36%, με την άνοδο να συνεχίζεται. Ωστόσο, ενδιαφέρον για την πορεία τους αποτελεί το νέο μέγεθος, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής που επιχειρεί ομοιόμορφη απεικόνιση σε όλες τις χώρες της ΕΕ: τα μη εξυπηρετούμενα πιστωτικά ανοίγματα (Non-Performing Exposures). Η διαφορά με τον δείκτη των μη εξυπηρετούμενων ή κόκκινων δανείων (σε καθυστέρηση άνω των 90 ημερών) είναι ότι περιλαμβάνει

και δάνεια που είναι ενήμερα ή έχουν καθυστέρηση μικρότερη των τριών μηνών αλλά υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο οφειλέτης δεν θα μπορέσει να πληρώσει ή να καλύψει τις υποχρεώσεις του χωρίς τη ρευστοποίηση των εγγυήσεων (χαρακτηριστικά περιγράφονται ως unlikely to pay). Σε αυτά περιλαμβάνεται και ο κύριος όγκος (70%) των ρυθμισμένων δανείων (13% του συνόλου των δανείων). Σύμφωνα με τον δείκτη αυτό το ποσοστό φτάνει το 40%. Στα δάνεια των πολύ μικρών επιχειρήσεων το ποσοστό είναι 63%, στις μικρές και μεσαίες 54% και στα καταναλωτικά 51%.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Τ ΡΑ Π Ε Ζ Ε Σ / / Ε Υ Ρ Ω Ζ Ω Ν Η

Προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές τράπεζες Χαμηλή ανάπτυξη και ανταγωνισμός από τον σκιώδη τραπεζικό τομέα πιέζουν την κερδοφορία.

ΕΚΤ στην έκθεσή της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα επισημαίνει ότι η χαμηλή ανάπτυξη που προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια στις χώρες της ευρωζώνης αποτελεί πρόκληση για τις τράπεζές τους, καθώς πιέζει την κερδοφορία τους. Μάλιστα, η χαμηλή συνολικά κερδοφορία στις «ευάλωτες» χώρες της (όπου το 1/3 των μεγάλων τραπεζών είχε ζημιές το 2014) έχει ως συνέπεια η απόδοση των ιδίων κεφαλαίων να είναι χαμηλότερη από το κόστος κεφαλαίων για πολλές τράπεζες, που σημαίνει δυσκολία εύρεσης πρόθυμων επενδυτών στις μετοχές τους. Χαρακτηριστικό είναι

ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ΕΚΤ, το κόστος του μετοχικού κεφαλαίου τον περασμένο Μάιο ήταν λίγο κάτω από το 6% για τις γερμανικές τράπεζες, περίπου 8% για τις γαλλικές και τις ισπανικές αλλά 11% για τις ιταλικές. Στις άλλες χώρες, η διαγραφή δανείων από θέσεις τους στη Ρωσία, την Ουκρανία και ορισμένες χώρες της ΚΑ Ευρώπης αποτέλεσε πηγή ζημιών. Πρόσθετη πρόκληση, η αυξανόμενη διείσδυση του σκιώδους τραπεζικού τομέα (επενδυτικά ταμεία, κεφάλαια αντιστάθμισης κινδύνου κλπ.) που αποτελεί πλέον ανταγωνιστή των τραπεζών, με χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, τομέας στον οποίο εισέρχονται και οι ασφαλιστικές εταιρείες. Τα οικονομικά των

τελευταίων δοκιμάζονται από τις χαμηλές αποδόσεις των κρατικών ομολόγων στα οποία παραδοσιακά επένδυαν και γι’ αυτό εισέρχονται στον σκιώδη. Τα ενεργητικό του σκιώδους τραπεζικού τομέα της ευρωζώνης έχει αυξηθεί κατά 70% την περασμένη πενταετία φθάνοντας τα 9 τρισ. ευρώ (σχεδόν όσο και το αεπ της ευρωζώνης και σχεδόν 1/3 των 32 τρισ. του τραπεζικού τομέα) αυξάνοντας ραγδαία τον ρόλο του στη χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με την ΕΚΤ, οι εκδόσεις επιχειρηματικών ομολόγων υψηλής απόδοσης και δανειακών τίτλων χαμηλής αξιολόγησης αυξήθηκαν θεαματικά το 2014, σε 350 δισ. ευρώ από λιγότερο από 100 δισ. το 2013. Η άνοδος συνεχίζεται και το 2015.

Σε θετική περιοχή τα δάνεια στην ευρωζώνη

ι τράπεζες της ευρωζώνης έχουν αντλήσει από την ΕΚΤ με τις TLTROs (στοχευμένες πράξεις μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης) σχεδόν 400 δισ. ευρώ. Τα κεφάλαια αυτά, μαζί με τις αγορές τίτλων από τις τράπεζες με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, συνέβαλλαν στην αναθέρμανση των χορηγήσεων

των τραπεζών. Τα δάνεια προς τα νοικοκυριά της ευρωζώνης αυξάνονται με ρυθμό 1,9% από μηδενικό ρυθμό 6 μήνες νωρίτερα ενώ και των επιχειρήσεων, μετά από συνεχή υποχώρηση από τα μέσα του 2012, κινούνται σήμερα σε οριακά θετική περιοχή. Βέβαια στην άνοδο συνέβαλλε και η άνοδος της ζήτησης δανείων πέρα από την πλευρά της προσφοράς των τραπεζών. Η ΕΚΤ σημειώνει πάντως ότι παρά τη μικρή χαλάρωση

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

των κριτήριων χρηματοδότησης, αυτά παραμένουν πολύ αυστηρά εξαιτίας της απροθυμίας ανάληψης κίνδυνων από μέρους των τραπεζών και περιορίζουν τη μεγαλύτερη ροή δανείων. Στην Ελλάδα, η αρνητική ροή δανείων προς τις επιχειρήσεις συνεχίζεται για 5ο συνεχόμενο έτος, με τον ρυθμό μείωσης όμως να υποχωρεί φέτος αφού βέβαια και τα υπόλοιπα των δανείων έχουν μειωθεί κατά περίπου 26 δισ. ευρώ από το 2010.

Ε ΠΙ ΧΕ Ι ΡΗ ΣΕ Ι Σ

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / Ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τ ης α γ ο ράς

GENESIS Pharma

Μεταξύ των 110 κορυφαίων επιχειρήσεων στα European Business Awards

ελληνική φαρμακευτική εταιρεία GENESIS Pharma αναδείχθηκε μεταξύ των 110 κορυφαίων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στα ευρωπαϊκά επιχειρηματικά βραβεία European Business Awards 2014-15, λαμβάνοντας τον τιμητικό τίτλο «Ruban d’ Honneur» . Η GENESIS Pharma συγκαταλέγεται μεταξύ των 7 ελληνικών επιχειρήσεων που εκπροσώπησαν την Ελλάδα στην τελευταία διαγωνιστική φάση, η

οποία ανέδειξε τις έντεκα κορυφαίες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Ήταν υποψήφια και για το βραβείο αριστείας The Chairman’s Selection, καθώς επελέγη από την κριτική επιτροπή, την οποία απαρτίζουν διακεκριμένοι ευρωπαίοι εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής και επιχειρηματικής κοινότητας, για τη στρατηγική που ακολούθησε σε περίοδο κρίσης καταφέρνοντας να διασφαλίσει την υγιή επιχειρηματική της πορεία, αναπτυξιακές προοπτικές και όλες τις θέσεις εργασίας.

Τα European Business Awards είναι από τους πλέον αναγνωρισμένους θεσμούς επιχειρηματικότητας, που αναδεικνύει και επιβραβεύει την επιχειρηματική αριστεία και την καινοτομία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Ο ανταγωνισμός της φετινής 8ης διοργάνωσης ήταν εξαιρετικά έντονος καθώς σημειώθηκε ρεκόρ συμμετοχών: έλαβαν μέρος 24.000 επιχειρήσεις από 33 χώρες της Ευρώπης, ενώ για τον τίτλο «Ruban d’ Honneur» διαγωνίστηκαν 709 επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων 60 ελληνικές.

Alpha Bank συνεργασία με την ΘΡΑΚΙΚΑ ΕΚΚΟΚΚΙΣΤΗΡΙΑ

το πλαίσιο των Ευέλικτων Προγραμμάτων Συμβολαιακής Επιχειρηματικότητας, η Τράπεζα ισχυροποιεί περαιτέρω την παρουσία της στον χώρο του πρωτογενούς τομέα, που εκτείνεται από την παραγωγή έως τη μεταποίηση και εξαγωγή αγροτικών προϊόντων. Αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο τα οφέλη που προκύπτουν από τη χρηματοδότηση: - των αγροτών / παραγωγών, προκειμένου να καλυφθεί το κόστος παραγωγής το χρονικό διάστημα που πραγματικά το χρειάζονται, - των μεταποιητικών επιχειρήσεων, που συνδέονται με την αγροτική παραγωγή, προκειμένου να εξοφλούν εγκαίρως και απρόσκοπτα τις υποχρεώσεις τους προς τους παραγωγούς / αγρότες, των εξαγωγικών επιχειρήσεων, για την

προετοιμασία των παραγγελιών προς εξαγωγή, καθώς και τη διασφάλιση της εξαγωγικής τους δράσεως. Η Τράπεζα συνήψε την παραπάνω συνεργασία με την εταιρεία ΘΡΑΚΙΚΑ ΕΚΚΟΚΚΙΣΤΗΡΙΑ. Το αντικείμενό της είναι η εκκόκκιση συσπόρου βάμβακος και η πώληση εκκοκκισμένου βάμβακος και βαμβακοσπόρου, έχει κύκλο εργασιών άνω των 30 εκατ. ευρώ και το 95% των πωλήσεών της αφορά εξαγωγές. Διαθέτει ιδιόκτητες εγκαταστάσεις στο 4ο χλμ Κομοτηνής – Ξάνθης, με ημερήσια δυναμικότητα επεξεργασίας περίπου 550 τόνων συσπόρου βάμβακος. Επίσης, λειτουργεί δύο ακόμη εκκοκκιστήρια, με το σύστημα “φασόν”, στον νομό Ροδόπης και στον νομό Έβρου, δυναμικότητας περίπου 650 και 250 τόνων, αντιστοίχως.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Προμηθευτές της εταιρίας είναι 2.500 – 3.000 αγρότες από τους νομούς Ροδόπης, Έβρου και Ξάνθης, με αγορές άνω των 55.000 τόνων συσπόρου βάμβακος, κατά την εκκοκκιστική περίοδο 2014 - 2015.Το έντονο ενδιαφέρον της αγοράς για τα Ευέλικτα Προγράμματα Συμβολαιακής Επιχειρηματικότητας αναμένεται να συνεχισθεί, καθώς η εν λόγω χρηματοδότηση καλύπτει πλήρως τις ανάγκες αγροτών / παραγωγών, μεταποιητικών και εξαγωγικών επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη συνέχιση της δραστηριότητάς τους.

Royal Ahold & Delhaize ανακοινώνουν την πρόθεσή τους για συγχώνευση

ι δύο εταιρείες έχουν σημαντικές ομοιότητες. Αμφότερες αναπτύχθηκαν από μικρές οικογενειακές εταιρείες σε κορυφαίες διεθνείς επιχειρήσεις λιανικής πώλησης τροφίμων Σε μήνυμα του, ο Frans Muller, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Delhaize, είπε: «Είμαι πεπεισμένος ότι αυτή η αξιοσημείωτη συνεργασία, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί στο πρώτο εξάμηνο του επόμενου έτους, θα δημιουργήσει μια εταιρεία που θα προσφέρει στους πελάτες μας ακόμη μεγαλύτερη αξία, μέσα από ενισχυμένες επιλογές σε προϊόντα, υπηρεσίες και τρόπους αγοράς».

Με περισσότερα από 6.500 καταστήματα πολλαπλών τύπων, η Ahold Delhaize θα διαθέτει ένα χαρτοφυλάκιο με ισχυρές επωνυμίες και 375 χιλ. συνεργάτες που θα εξυπηρετούν περισσότερους από 50 εκατ. πελάτες σε βασικές αγορές στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρώπη και την Ινδονησία.

επιπλέον τη δυνατότητα να κάνουμε μεγαλύτερες επενδύσεις στην ποικιλία των προϊόντων, στις τιμές μας και στην τεχνολογία που χρησιμοποιούμε».

Ο κ. Muller πρόσθεσε: «Η συγχώνευση θα ενισχύσει επίσης την αποδοτικότητα, οδηγώντας σε εξοικονομήσεις περίπου 500 εκατ. ευρώ ετησίως, οι οποίες θα προκύψουν από βελτιώσεις στις προμήθειες και από την αξιοποίηση των ήδη υφιστάμενων υποστηρικτικών δομών. Αυτή η τεράστια κλίμακα θα μας δώσει

h Ιcap για τις ελληνικεσ επιχειρησεισ βελτιωση το 2014, αβεβαιοτητα το 2015

πό τη μελέτη των ισολογισμών 14 χιλ. επιχειρήσεων για το 2014, προκύπτει όχι μόνο ανακοπή της φθίνουσας πορείας που επικρατούσε επί σειράν ετών, αλλά και μικρή αύξηση των πωλήσεων. Παράλληλα, σημειώθηκε εντυπωσιακή βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων. Παρόλα αυτά, το συνολικό καθαρό αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο για άλλη μία χρονιά. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές ανά κλάδο. Η βιομηχανία ήταν ο μόνος κλάδος που δεν αύξησε τις πωλήσεις. Ωστόσο, αν εξαιρεθεί ο κλάδος διύλισης πετρελαίου, τότε το τελικό αποτέλεσμα του τομέα

μετατρέπεται από ζημιογόνο σε θετικό. Στο εμπόριο όπου υπήρξε μεν αισθητή αύξηση του κύκλου εργασιών, τα κέρδη κατέγραψαν έντονη επιδείνωση συγκριτικά με το 2013, η οποία όμως οφείλεται στην υψηλή κερδοφορία του κλάδου συνολικά το 2013, λόγω κερδών μεγάλης εταιρείας (FOLLI FOLLIE) από επενδυτικές δραστηριότητες (πώληση των Duty free). Οι τουριστικές επιχειρήσεις είδαν τα αποτελέσματα τους να βελτιώνονται εντυπωσιακά ενώ στις τεχνικές εταιρείες οι εξελίξεις ήταν θετικές με αύξηση των πωλήσεων και μείωση των ζημιών.

Όπως σημειώνει, η ICAP, παρόλο που μέχρι και το 1ο εξάμηνο του 2015, τα σημάδια ανάκαμψης ήταν ορατά, οι επιχειρήσεις δοκιμάζονται σκληρά από την επιβολή των capital controls που «στράγγισαν» τη ρευστότητα στην αγορά και την προεκλογική περίοδο. Παραμένει, λοιπόν, θέμα ύψιστης προτεραιότητας η εδραίωση πολιτικής σταθερότητας προκειμένου να εξαλειφθεί η αβεβαιότητα, καθώς και η ουσιαστική αποκατάσταση της ρευστότητας στην αγορά.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / Ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τ ης α γ ο ράς

ΥΓΕΙΑ

η Επιστήμη ΓΙΑ τους Έλληνες ασθενείς What Science can do for Greek Patients. Tη συμβολή της Επιστήμης στον κλάδο της Υγείας ανέδειξε η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης που διοργάνωσε η AstraZeneca με συμμετοχή σημαντικών προσωπικοτήτων της Ιατρικής κοινότητας.

ε ε π ι τ υ χ ί α πραγματοποιήθηκε το Roundtable “What Science can do for Greek Patients” που διοργάνωσε η ΑstraZeneca Ελλάδος στην οικία του Βρετανού Πρέσβη, με αφορμή την επίσκεψη στην Ελλάδα του Dr. Mene Pangalos, Executive Vice President, Innovative Medicines and Early Development Biotech Unit και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της AstraZeneca. Με έναυσμα το καίριο ερώτημα «Τι μπορεί να προσφέρει», η συζήτηση επικεντρώθηκε στον ρόλο της καινοτομίας και της επιστημονικής προόδου στον κλάδο της Υγείας, με γνώμονα πάντα την εξασφάλιση ενός

υψηλού επιπέδου υπηρεσιών Υγείας στους Έλληνες ασθενείς. Ο ελληνικής καταγωγής Dr. Mene Pangalos, ένας από τους κορυφαίους Νευροεπιστήμονες παγκοσμίως, τόνισε στην τοποθέτησή του, τη δέσμευση της ΑstraZeneca στην Επιστήμη και στην Επιστημονική Αριστεία, η οποία είναι πλέον πρωταρχική προτεραιότητα: «Επικεντρώνοντας την ταυτότητά μας στην επιστήμη, αλλάζουμε τις αντιλήψεις και δημιουργούμε το μέλλον με άξονα την καινοτομία. Είμαστε πολύ περήφανοι για την Επιστήμη που υπηρετούμε και την πρωτοπορία της έρευνάς μας που έχει ως αποτέλεσμα εκατομμύρια ασθενείς σε όλο τον κόσμο να έχουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής με τα φάρμακά μας. Η προσήλωση και η αφοσίωσή στην ανακάλυψη νέων θεραπειών για σημαντικές ασθένειες, μας έχει οδηγήσει στη δημιουργία ενός δυναμικού χαρτοφυλακίου νέων φαρμάκων, το οποίο θα αλλάξει ριζοσπαστικά τη θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενειών, όπως ο διαβήτης και ο καρκίνος του πνεύμονα», τόνισε ο Dr. Pangalos. Παράλληλα, αναφέρθηκε στην αναγκαιότητα συνεργασίας όλων των φορέων για την εξασφάλιση των συνθηκών που θα επιτρέψουν την πρόσβαση όλων των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα. «Είναι πρόκληση για εμάς στην AstraZeneca να μπορούμε να προσφέρουμε τις καλύτερες θεραπευτικές λύσεις για τους ασθενείς. Ειδικά στη δύσκολη

οικονομική συγκυρία που διανύει η Ελλάδα το ζητούμενο είναι η δημιουργία ενός εποικοδομητικού διαλόγου ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, με στόχο πάντα την διασφάλιση των συνθηκών που θα επιτρέψουν στους Έλληνες ασθενείς να έχουν στη διάθεσή τους τα πιο καινοτόμα φάρμακα, όπως οι αντίστοιχοι ασθενείς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.» Από την πλευρά του ο Jeroen Commissaris, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδος, τόνισε τη σημασία δημιουργίας μιας ολοκληρωμένης, σταθερής πολιτικής για την Υγεία στην Ελλάδα, που θα θέσει ως προτεραιότητα τον Έλληνα ασθενή. «Η νέα πολιτική για την Υγεία και το Φάρμακο συνολικά είναι μια μοναδική ευκαιρία για την Ελλάδα, αφού μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για την ανάπτυξη της οικονομίας με την προσέλκυση νέων επενδύσεων. Με επίκεντρο τον Έλληνα ασθενή οι διαρθρωτικές αλλαγές που αναμένονται είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλίσουν ότι όλοι ανεξαιρέτως οι ασθενείς θα έχουν πρόσβαση στις πιο καινοτόμες θεραπείες. Εμείς από την πλευρά μας, δεσμευόμαστε να συνεχίσουμε να στηρίζουμε τον Έλληνα ασθενή και την Ελληνική οικονομία, προσφέροντας προστιθέμενη αξία στον κλάδο της Υγείας αλλά και του Επιχειρείν στη χώρα μας.»

OΤΕ COSMOTE Σημαντικές Διακρίσεις στην Εταιρική Υπευθυνότητα από το CR Index, για ΟΤΕ και COSMOTE Την υψηλότερη διάκριση στον τομέα των τηλεπικοινωνιών κατέκτησαν και φέτος, ο ΟΤΕ και η COSMOTE για τις επιδόσεις τους στην κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον, στο πλαίσιο της συμμετοχής τους στον Εθνικό Δείκτη Εταιρικής Ευθύνης (CR Index) για το έτος 2014. Οι δύο εταιρείες έλαβαν την Platinum Διάκριση για δεύτερη συνεχή χρονιά, αλλά και ειδικό έπαινο για τη συνολική επίδοσή τους στον τομέα της Κοινωνίας. «Στον όμιλο ΟΤΕ, όπου η Εταιρική

Υπευθυνότητα είναι μέρος της στρατηγικής της εταιρείας, έχουμε καταφέρει να δομήσουμε ένα ολοκληρωμένο σύστημα με διαδικασίες και δείκτες, μέσω των οποίων η κοινωνική ευθύνη διαπερνά κάθε προϊόν και υπηρεσία που σχεδιάζουμε, κάθε στιγμή της επικοινωνίας μας με τον πελάτη και τους εργαζομένους μας. Όταν φτάσουμε στο σημείο όπου κάθε εργαζόμενος θα είναι τόσο συνειδητοποιημένος σχετικά με την Εταιρική Υπευθυνότητα ώστε να λειτουργεί ακόμη και χωρίς να επιβάλλεται μια διαδικασία, τότε θα έχουμε πετύχει πραγματικά τη βιώσιμη ανάπτυξη», δήλωσε σχετικά η Ντέπη Τζιμέα, Executive Director Εταιρικής Επικοινωνίας του Ομίλου ΟΤΕ. Μέσα από το πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας, ο ΟΤΕ και η

COSMOTE εστιάζουν στα σημαντικά θέματα που αφορούν στην Αγορά, τους Εργαζομένους, το Περιβάλλον και την Κοινωνία. Βασικό κομμάτι της εταιρικής κουλτούρας των δύο εταιρειών αποτελεί ο εταιρικός εθελοντισμός, με τη συμμετοχή των εργαζομένων ΟΤΕ-COSMOTE σε εθελοντικές δράσεις όπως η αιμοδοσία, η συλλογή φαρμάκων και τροφίμων, η προσφορά εθελοντικής εργασίας σε σωματεία κ.α. να αυξάνεται διαρκώς. Ενδεικτικό είναι, ότι τα τελευταία 5 χρόνια, οι συμμετοχές εργαζομένων σε εθελοντικές πρωτοβουλίες ξεπέρασαν τις 20 χιλ.

νεα υπηρεσια co s m o te

Driving Perfo rma n c e

Πλήρης έλεγχος εταιρικού στόλου, ασφαλής οδήγηση και μείωση κατανάλωσης καυσίμων έως και 25%

τη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς, την οικολογική οδήγηση και τη μείωση στα λειτουργικά έξοδα των επιχειρήσεων, συμβάλλει η νέα υπηρεσία Driving Performance, που παρέχεται από την COSMOTE σε συνεργασία με τη G4S Telematix. Με την εγκατάσταση μιας έξυπνης μονάδας σε κάθε όχημα, η τηλεματική εφαρμογή νέας γενιάς Driving Performance, επιτρέπει στις επιχειρήσεις να έχουν πλήρη εποπτεία του εταιρικού τους στόλου

σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, ο υπεύθυνος διαχείρισης του στόλου οχημάτων, μέσω διαδικτυακής εφαρμογής, έχει ολοκληρωμένη πληροφόρηση για τη δραστηριότητα, την τρέχουσα θέση, την κατάσταση και την ταχύτητα των οχημάτων, καθώς και για τη συμπεριφορά των οδηγών, μέσα από χάρτες, αναλυτικά γραφήματα και απεικονίσεις. Η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα αυτόματης αποστολής ειδοποιήσεων για περιστατικά μη ασφαλούς οδήγησης καθώς και για μηχανολογικά συμβάντα. Έτσι δίνεται η δυνατότητα άμεσης παρέμβασης για την πρόληψη φθορών και ατυχημάτων και

αποφεύγονται σημαντικά λειτουργικά έξοδα. Η χρήση της υπηρεσίας Driving Performance προσφέρει σημαντική εξοικονόμηση πόρων στις επιχειρήσεις, καθώς, εκτός από τις μηχανολογικές φθορές, μπορεί να μειώσει και την κατανάλωση καυσίμων από 5% έως και 25%. Παράλληλα, συμβάλλει στη βελτίωση της οδηγικής συμπεριφοράς, ενισχύοντας το κοινωνικό προφίλ των επιχειρήσεων που δίνουν έμφαση στην υπεύθυνη οδήγηση και τη μείωση των ατυχημάτων.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / Ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τ ης α γ ο ράς

περιβα λ λ ο ν

Athens World Wide Views παρουσιαση των Αποτελέσματων της δημόσιας διαβούλευσης για την κλιματική αλλαγή στην τραπεζα τησ ελλαδοσ

αρουσιάστηκαν στην Τράπεζα της Ελλάδος τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης «Athens World Wide Views για το Κλίμα και την Ενέργεια», που συνδιοργανώθηκε από το ΜαριολοπούλειοΚαναγκίνειο Ίδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος, το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Υγεία. Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην υγεία» της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και την Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ) της Τράπεζας της Ελλάδος.

της Τράπεζας της Ελλάδος ο Χαράλαμπος Σταματόπουλος, μέλος του Συμβουλίου Νομισματικής Πολιτικής. Εισηγητική παρουσίαση έκανε ο Καθηγητής Χρήστος Ζερεφός, Ακαδημαϊκός και Συντονιστής της ΕΜΕΚΑ, ενώ τα αποτελέσματα της διαβούλευσης παρουσίασε η Καθηγήτρια του ΕΚΠΑ, Πολυξένη ΝικολοπούλουΣταμάτη, Επιστημονική Υπεύθυνη του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Περιβάλλον και Υγεία». Στον

χαιρετισμό του ο κ. Σταματόπουλος ανέφερε ότι η

Τη ν εκδήλωση χαιρέτισαν ο τότε αναπληρωτής υ π ο υ ρ γ ό ς Παραγωγικής Αν α σ υ γ κ ρ ό τ η σ η ς , Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιάννης Τσιρώνης, ο πρέσβης της Γαλλίας Jean Loup KuhnDelforge και εκ μέρους Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

δημόσια διαβούλευση συνέβαλε στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στη δημόσια συζήτηση για την κλιματική αλλαγή, ενώ ταυτόχρονα έδωσε την ευκαιρία να ενσωματωθεί η γνώμη των πολιτών στα επιχειρήματα της διαπραγμάτευσης που θα γίνει στη Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο τέλος του χρόνου στο Παρίσι. Τόνισε επίσης ότι το κόστος της κλιματικής αλλαγής θα είναι κατά πολύ μικρότερο αν δράσουμε για να την αντιμετωπίσουμε από ό,τι αν την αφήσουμε να εξελιχθεί χωρίς καμία προληπτική παρέμβαση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η χρηματοδότηση της κλιματικής δράσης είναι μια κρίσιμη συνιστώσα που θα ληφθεί υπόψη από τη Διάσκεψη. Ο κ. Σταματόπουλος αναφέρθηκε και στις δραστηριότητες της ΕΜΕΚΑ, τις δύο μέχρι στιγμής μελέτες της («Οι περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα» και «Ελληνικός τουρισμός και κλιματική αλλαγή:

πολιτικές προσαρμογής και νέα στρατηγική ανάπτυξης») και έδωσε έμφαση στην υπό συγγραφή εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, που πραγματοποιείται στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας της Τράπεζας της Ελλάδος με το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Από την πλευρά του ο κ. Τσιρώνης ανέφερε ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι μόνο θέμα επιστήμης, αλλά και δημοκρατίας, καθώς ο ενημερωμένος πολίτης είναι ο πραγματικά δημοκρατικός πολίτης που παίρνει αποφάσεις για τη χώρα του και το μέλλον των παιδιών του. Επεσήμανε ότι υπάρχουν πολίτες σε πολλές περιοχές που δεν γνωρίζουν τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, αλλά και κυβερνήσεις που εξακολουθούν να θεωρούν ως επαχθές το κόστος της προστασίας από την κλιματική αλλαγή, αντί να το αντιλαμβάνονται ως ένα εφαλτήριο για μία διαφορετική ανάπτυξη, που θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας

και θα αποτελέσει μια πηγή ευκαιριών. Ο κ. Kuhn-Delforge εξέφρασε την ικανοποίησή του για την επιτυχία του ελληνικού σκέλους της διαβούλευσης, που πιστοποιεί την ευαισθησία της ελληνικής κοινής γνώμης στον αγώνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και στη συνέχεια ανέφερε τους τρεις βασικούς στόχους της Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή, που είναι: α) η επίτευξη μιας καθολικής συμφωνίας με τη δέσμευση των μερών για μείωση κατά 2οºC της θερμοκρασίας της Γης σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο, β) η ενεργοποίηση ενός χρηματοδοτικού και τεχνολογικού πλαισίου που θα επιτρέψει στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες να αποκτήσουν την κατάλληλη τεχνολογική υποδομή για να συνδυάσουν την οικονομική ανάπτυξη με την οικολογική διαχείριση και γ) η κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών στον αγώνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ο κ. Ζερεφός επισήμανε ότι είναι

η πρώτη φορά που οι απόψεις της ελληνικής κοινής γνώμης ενώνονται με τις απόψεις πολιτών από άλλες 75 χώρες για να ενδυναμωθεί η φωνή της κοινωνίας των πολιτών στις διαπραγματεύσεις για το κλίμα που θα γίνουν στο Παρίσι και τόνισε την ανάγκη να υπάρξει στενή συνεργασία όλων των φορέων με τους επιστήμονες, ώστε να βελτιωθεί η ενημέρωση των πολιτών με τελικό στόχο τη βέλτιστη προσαρμογή της χώρας μας στην κλιματική αλλαγή. Παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της διαβούλευσης, η κ. ΝικολοπούλουΣταμάτη τόνισε ότι είναι εξίσου σημαντική η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία του ανθρώπου και επισήμανε ότι είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Περιβάλλοντος για την Κλιματική Αλλαγή, το οποίο, εκτός από την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των πολιτών και όσων λαμβάνουν αποφάσεις, θα συμβάλλει στην έγκαιρη προειδοποίηση, ιδιαίτερα για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που εντείνονται από την κλιματική αλλαγή.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

koinωnia // περιβαλλον

Η έννοια της Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας και πώς εφαρμόζεται στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Η κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ξεκίνησε το Φθινόπωρο του 2012. Έκτοτε έχουν περάσει περίπου 36 μήνες, κατά τους οποίους το έργο αναπτύσσεται με στόχο να ολοκληρωθεί εντός του 2016, οπότε και θα παραδοθεί στο Ελληνικό Δημόσιο, ως δωρεά, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Το ΚΠΙΣΝ αποτελεί ένα από τα

μεγαλύτερα κατασκευαστικά έργα στην πρόσφατη ιστορία της χώρας μας, η σύλληψη, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση του οποίου επικεντρώνονται σε έναν βασικό στόχο: το ΚΠΙΣΝ να αποτελέσει έναν ανοιχτό και φιλόξενο χώρο, με κοινωνική δυναμική που θα συμβάλλει στη διαμόρφωση νέων αντιλήψεων και θα δημιουργήσει θετικά οφέλη για το κοινωνικό σύνολο, την οικονομία, τα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ερεθίσματα στη χώρα μας, έχοντας, ταυτόχρονα, ως γνώμονα το περιβάλλον, την προστασία και την ανάπτυξή του.

Ο Renzo Piano με τον Ανδρέα Δρακόπουλο. Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Κατά την παρουσίαση της πορείας των εργασιών, παρόντος και του αρχιτέκτονα Renzo Piano, o Ανδρέας Δρακόπουλος, Πρόεδρος του Ιδρύματος δήλωσε: «Το ΚΠΙΣΝ ξεκίνησε πριν λίγα χρόνια ως μια ιδέα που έκρυβε μέσα της όνειρα, ελπίδα και επιθυμίες για ένα καλύτερο αύριο. Στο πλαίσιο αυτό, η βιωσιμότητα σε επίπεδο σχεδιασμού, υλοποίησης, λειτουργίας, πρόσβασης και σχέσεων του έργου με την κοινωνία, το περιβάλλον, τον πολιτισμό και την παιδεία, αποτελεί ένα κεντρικό χαρακτηριστικό του ΚΠΙΣΝ. Μέσα σε λίγα χρόνια, το όνειρο του ΚΠΙΣΝ έχει ήδη ξεκινήσει να παίρνει σάρκα και οστά, θέτοντας τις βάσεις που θα καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο το έργο θα προσεγγίσει τους μελλοντικούς του επισκέπτες. Βιώσιμο με την ευρύτερη έννοια, γεμάτο ζωή και αισιοδοξία, ελπίζουμε πως το ΚΠΙΣΝ θα είναι καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση ενός τόπου που αλλάζει». Ενδιαφέρον έχει η περιγραφή

των βασικών χαρακτηριστικών περιβαλλοντικής βιωσιμότητας του έργου: • Τεχνητός Λόφος: Το υψόμετρο του τεχνητού λόφου φτάνει στα 14 μέτρα και επεκτείνεται ως φυτεμένο δώμα πάνω από τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με ψηλότερο σημείο στα 32 μέτρα. Η φύτευση του λόφου έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, με περίπου 600 δέντρα και 70 χιλ. θάμνους. Επιλέχθηκαν ανθεκτικά στην ξηρασία δέντρα και θάμνοι, ώστε οι απαιτήσεις σε νερό να παραμείνουν χαμηλές. • Το Πάρκο Σταύρος Νιάρχος: Απλώνεται σε 170 στρέμματα και καλύπτει το 85% της επιφάνειας του ΚΠΙΣΝ. Θα είναι ένας από τους μεγαλύτερους χώρους πρασίνου στην Αθήνα. Είναι ένας κόσμος φτιαγμένος από 1.400 δέντρα και 280 χιλ. θάμνους, που διαθέτει Μεσογειακό Κήπο, Λαχανόκηπους, κατάφυτο κυκλικό Λαβύρινθο, παιδικές χαρές και μία ήπια ανηφόρα, στο τέλος της οποίας οι πολίτες θα βρίσκουν τον Φάρο, ένα παρατηρητήριο 900 τ.μ. με γυάλινο κέλυφος με θέα προς τη θάλασσα και την πόλη. Με το Πάρκο, ο δείκτης πρασίνου ανά κάτοικο στις γειτονικές περιοχές διπλασιάζεται, ενώ βελτιώνεται αισθητά η ποιότητα του αέρα, αφού τα φυτά του πάρκου απορροφούν περίπου 11 χιλ. κιλά εκπομπών CO2 τον χρόνο. • Τεχνητό Κανάλι: Μεγάλη υδάτινη επιφάνεια που θα κυλάει παράλληλα με την Εσπλανάδα, με διαστάσεις 400 Χ 30 μέτρα. Το Πάρκο και το Κανάλι δημιουργούν μικροκλίμα στην περιοχή. Αποτελεί μεταφορική συνέχεια της θάλασσας και παρέχει αντιπλημμυρική προστασία για όλο τον χώρο του ΚΠΙΣΝ, αλλά και τις γειτονικές περιοχές. Αντιπλημμυρική προστασία στο έργο παρέχουν επίσης οι δεξαμενές προσωρινής αποθήκευσης όμβριων κατά μήκος της

βόρειας πλευράς του πάρκου. • Επάρκεια Νερού: Επιτυγχάνεται 51% εξοικονόμηση νερού με ορθολογικό σχεδιασμό των υδραυλικών εγκαταστάσεων, επανάχρηση νερού, χαμηλές αρχικά και μειούμενες προοδευτικά απαιτήσεις του Πάρκου σε νερό, άρδευση με αξιοποίηση γεωτρήσεων και αντίστροφη όσμωση, τροφοδοσία του τεχνητού καναλιού με θαλασσινό νερό • Ενεργειακό Στέγαστρο: Δεσπόζει πάνω από το κτίριο της Λυρικής Σκηνής. Αποτελεί κατασκευαστικό και μηχανικό επίτευγμα και θα αποτελέσει συναρπαστική προσθήκη στον ορίζοντα της πόλης. Ένα από τα μεγαλύτερα ενεργειακά στέγαστρα στην Ευρώπη, θα παράγει 2GWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, καλύπτοντας σημαντικό μέρος των αναγκών της ΕΛΣ και της ΕΒΕ. Σύμφωνα με μελέτη της The Boston Consulting Group: • Η αρχική δωρεά για την κατασκευή του ΚΠΙΣΝ θα αποφέρει περίπου 1 δισ. ευρώ βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης οικονομικής δραστηριότητας. • Η λειτουργία του και οι δαπάνες των επισκεπτών θα συνεισφέρουν περίπου 160 εκατ. ευρώ στην οικονομία της γύρω περιοχής, της Αθήνας και της Ελλάδας, το πρώτο έτος λειτουργίας. • Η Αθήνα θα αποκτήσει ένα πολύπλευρο πολιτιστικό κέντρο παγκόσμιου επιπέδου – με όλη τη συνακόλουθη διεθνή αναγνώριση. • Το ΚΠΙΣΝ θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για την αναδιαμόρφωση μιας πολύ σημαντικής περιοχής της νοτιοανατολικής Αθήνας. • Μακροπρόθεσμα, η λειτουργία

“Η ομορφιά μπορεί να σώσει τον κόσμο... ίσως όχι όλους ταυτόχρονα, αλλά έναν έναν”. και τα προγράμματα του ΚΠΙΣΝ θα συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία και τον πολιτισμό. • Η ανοικτή λειτουργία του ΚΠΙΣΝ θα βοηθήσει στην άρση κοινωνικών εμποδίων που αποτρέπουν τους πολίτες από τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. • Η ιδιαίτερη σύμπραξη δημόσιουιδιωτικού τομέα που εφαρμόζεται στην περίπτωση του ΚΠΙΣΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για παρόμοιες δωρεές που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών. Η συγκεκριμένη σύμπραξη χαρακτηρίζεται από υψηλή διαφάνεια, μια ισχυρή διοικητική δομή και την ύπαρξη ενός οργανισμού, ο οποίος θα είναι σε λειτουργική ετοιμότητα ήδη προτού παραχωρηθεί στο Ελληνικό Δημόσιο.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / Ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τ ης α γ ο ράς

εεδε The CEO Challenge Athens Event Δημιουργώντας Ευκαιρίες από τις Αντιξοότητες για εύκολη εύρεση και απεικόνιση δεδομένων.

αρά την αδύναμη π α γ κ ό σ μ ι α ο ι κ ο ν ο μ ί α , ο ι CEOs παραμένουν συγκεντρωμένοι και αναλύουν τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν καταστρώνοντας τις στρατηγικές που θα τους οδηγήσουν στην υπερπήδηση των εμποδίων και στην προσαρμογή στις θεμελιώδεις αλλαγές της συμπεριφοράς των πελατών τους. Στην ξεχωριστή έρευνα με θέμα CEO Challenge 2015 – Creating Opportunity Out of Adversy: Building Innovative, PeopleDriven Organizations (Οι προκλήσεις για τους CEOs το 2015 Δημιουργώντας Ευκαιρίες α π ό τ ι ς Αν τ ι ξ ο ό τ η τ ε ς : Οικοδόμηση Καινοτομίας κ α ι Αν θ ρ ω π ο κ ε ν τ ρ ι κ ώ ν Οργανισμών), στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 900 ηγέτες επιχειρήσεων από όλο τον κόσμο, η ΕΕΔΕ και το Conference Board εντόπισαν και παρουσίασαν ευρήματα σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και ελλαδικό

επίπεδο, που βοήθησαν τις επιχειρήσεις και τα στελέχη τους να ανακαλύψουν τις προκλήσεις της εποχής και να ανταποκριθούν σε αυτές με επιτυχία. Η έρευνα CEO Challenge του The Conference Board, πραγματοποιείται από το 1999 θέτοντας ερωτήματα σε επικεφαλής επιχειρήσεων ανά την υφήλιο, έτσι ώστε να καταθέσουν τις απόψεις τους για τις πιο κρίσιμες προκλήσεις του επερχόμενου έτους. Οι πέντε κορυφαίες προκλήσεις που επελέγησαν από τους 943 ηγέτες που ανταποκρίθηκαν στην φετινή έρευνα είναι: Το ανθρώπινο κεφάλαιο, οι σχέσεις με τους πελάτες, η καινοτομία, η επιχειρησιακή αριστεία και η βιωσιμότητα. Επίσης, εμβαθύνοντας στις προκλήσεις που ανέδειξαν οι Έλληνες CEOs, αναδυκνείονται οι στρατηγικές για να ξεπερασθεί η επιβραδύνουσα οικονομική ανάπτυξη.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ιδρύμα Κρατικών Υποτροφιών Έρευνα για την αγορά εργασίας με έμφαση στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικούεξυπηρέτηση των χιλιάδων παραγωγών της.

ο ΙΚΥ ως εθνικός φορέας απονομής υποτροφιών, μετά το πετυχημένο πρόγραμμα 2+2 με την Εθνική Τράπεζα (http://www.iky. gr/upotrofies-gr/metaptuxiako-gr/iky-ete-2-2) θέλοντας να συμβάλει στην εθνική προσπάθεια για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας προχωρεί στον σχεδιασμό προγραμμάτων μεταπτυχιακών υποτροφιών τα οποία θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των επιχειρήσεων σε επιστημονικό δυναμικό, διευκολύνοντας την σύνδεση της μεταπτυχιακής εκπαίδευσης με τον παραγωγικό ιστό και εν γένει την αγορά εργασίας. Η ΕΤΕ βραβεύτηκε για το πρόγραμμα IKY-ETE «2+2» που υλοποίησε το 2014 σε συνεργασία με το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών με το Διεθνές Βραβείο επιχειρηματικής αριστείας «Global Business Excellence Awards in Outstanding HR Initiative».

ΔΩΔΩΝΗ

Νέα ηλεκτρονική υπηρεσία για την καλύτερη εξυπηρέτηση των χιλιάδων παραγωγών της.

στο πλαίσιο της συνεχούς βελτίωσης της συνεργασίας της με τους χιλιάδες παραγωγούς της και για την καλύτερη, ταχύτερη και άμεση εξυπηρέτηση τους, προχώρησε στη δημιουργία portal για την προσωπική ενημέρωσή τους, μέσω της οποίας μπορούν να πληροφορηθούν ανά πάσα στιγμή ια τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά του γάλακτος που παραδίδουν, όπως επίσης και για τις οικονομικές τους συναλλαγές με την εταιρία.

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / α γ ο ρα Πιο συγκεκριμένα, με ένα απλό κλικ στην επίσημη ιστοσελίδα της ΔΩΔΩΝΗ Α.Ε www.dodoni.eu, στην κατηγορία «ενημέρωση παραγωγών» ή μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης http://www.dodoni.eu/el/farmersportal, οι παραγωγοί μπορούν, αφού πληκτρολογήσουν τους προσωπικούς τους κωδικούς, να δουν εύκολα τα ατομικά στοιχεία της καρτέλας τους, να ενημερωθούν για τα στατιστικά στοιχεία που τους αφορούν και να επικοινωνήσουν άμεσα με την εταιρία, μέσω της σχετικής φόρμας επικοινωνίας. Η γαλακτοβιομηχανία ΔΩΔΩΝΗ συνεχίζει να πρωτοπορεί και να καινοτομεί με στόχο τη συνεχή επικοινωνία και αποτελεσματικότερη

υποστήριξη των παραγωγών της, παρέχοντάς τους ηλεκτρονική πρόσβαση σε στοιχεία που τους αφορούν οποιαδήποτε στιγμή, από οποιοιδήποτε σημείο. Με αυτόν τον τρόπο, η εταιρεία περιορίζει αισθητά τις όποιες δυσκολίες μετακίνησης, καθώς πολλοί συνεργαζόμενοι προμηθευτές αναγκάζονταν να διανύουν σημαντικές αποστάσεις. Απώτερος σκοπός της νέας πρωτοποριακής υπηρεσίας της ΔΩΔΩΝΗ είναι η διαρκής ενημέρωση των παραγωγών, προκειμένου να μπορούν να προβούν σε διορθωτικές ενέργειες, με στόχο τη βελτιστοποίηση της ποιότητας και ποσότητας του γάλακτος που προσφέρουν, πετυχαίνοντας έτσι

υψηλότερες τιμές πώλησής του. Ο Αν α π λ η ρ ω τ ή ς Δ ι ε υ θ ύ ν ω ν Σύμβουλος της ΔΩΔΩΝΗ Α.Ε κ. Μιχάλης Παναγιωτάκης δήλωσε: «Μια ακόμη καινοτομία της ΔΩΔΩΝΗ τίθεται σε εφαρμογή για την καλύτερη και ταχύτερη εξυπηρέτηση των παραγωγών μας. Είμαστε υπερήφανοι και χαρούμενοι που προσφέρουμε στους κτηνοτρόφους μας όλες εκείνες τις διευκολύνσεις προκειμένου να μπορούν να οργανώνονται καλύτερα και να λαμβάνουν τα ενδεδειγμένα μέτρα για τη βέλτιστη παραγωγή γάλακτος, με βάση ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Θα συνεχίσουμε να στεκόμαστε δίπλα στους παραγωγούς μας, στηρίζοντας παράλληλα τον πρωτογενή τομέα της Ηπείρου».

N e a Enter Bonus Business American Express ® από την Alpha Bank H Alpha Bank, σε συνεργασία με την American Express, εισάγει στην ελληνική αγορά την πρώτη κάρτα για επαγγελματικές δαπάνες με επιβράβευση Bonus. Η Enter Bonus Business American Express®, είναι κάρτα συνεργασίας Alpha Bank και American Express με τεχνολογία contactless και είναι ειδικά σχεδιασμένη για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της σύγχρονης επιχείρησης.

ε τη νέα κάρτα, οι αγορές προϊόντων και υπηρεσιών στην Ελλάδα, το εξωτερικό και το διαδίκτυο, πραγματοποιούνται χρεώνοντας τον εταιρικό λογαριασμό, εύκολα, γρήγορα και με απόλυτη ασφάλεια. Επιπλέον, σε όλες τις αγορές συλλέγονται Bonus πόντοι, οι οποίοι εξαργυρώνονται σε πληθώρα προϊόντων και υπηρεσιών όπως: αεροπορικά εισιτήρια, καύσιμα, προϊόντα κινητής τηλεφωνίας, ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη, ασφάλειες και σε πολλές προσφορές και εκπτώσεις στα περισσότερα από 3.000 συνεργαζόμενα καταστήματα του Προγράμματος Bonus. Με την Enter Bonus η παρακολούθηση των επιχειρηματικών εξόδων που

πραγματοποιούνται με τη χρήση της γίνεται με ευκολία, μέσω αναλυτικής ενημέρωσης στο εκκαθαριστικό της κάρτας. Επιπρόσθετα, οι αγορές καλύπτονται από το ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Προστασίας Αγορών, το οποίο παρέχεται χωρίς χρέωση από την Alpha Bank. Με την ενσωμάτωση της πρωτοποριακής τεχνολογίας ανέπαφων συναλλαγών (contactless), οι αγορές πραγματοποιούνται με ιδιαίτερη ευκολία και ταχύτητα. Η κάρτα λειτουργεί όπως μία κάρτα Chip & PIN, ενώ επιπλέον επιτρέπει να πραγματοποιούνται ανέπαφες συναλλαγές γρήγορα και με απόλυτη ασφάλεια στις επιχειρήσεις με το σήμα contactless. Ο κάτοχος της κάρτας την κρατάει απλά μπροστά

από τον ειδικό αναγνώστη του τερματικού αποδοχής καρτών και η συναλλαγή ολοκληρώνεται χωρίς να απομακρύνεται η κάρτα από τα χέρια του κατόχου και χωρίς να χρειάζεται υπογραφή στη σχετική απόδειξη! “Η τεχνολογία ανέπαφων συναλλαγών (contactless) αποτελεί σημείο αιχμής τόσο για την Alpha Bank, όσο και για την American Express και οι δύο οργανισμοί έχουμε εκπονήσει πρόγραμμα εφαρμογής της σε όλα τα προϊόντα καρτών, στο πλαίσιο της στενής και μακροχρόνιας συνεργασίας μας”, δήλωσε ο Δ/ντής Διευθύνσεως Καρτών και Προϊόντων Καταναλωτικής Πίστεως της Alpha Bank, Γρηγόρης Πολίτης.

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

Ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς / / Ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς τ ης α γ ο ράς

g r een c o l a «Νέα δυναμική για την Green Cola με τη συμφωνία με τον Γιάννη Χήτο»

πλέον επιτυχημένη πορεία της Green Cola, τα τελευταία χρόνια, αποκτά νέα δυναμική με την είσοδο στη μετοχική σύνθεση της Ε.Π.Α.Π Α.Ε. του Γιάννη Χήτου, ο οποίος αποκτά το 25%, μέσω διαδικασίας αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου. Η συμφωνία μεταξύ Green Cola Hellas Α.Ε και Γιάννη Χήτου

αποτυπώθηκε με την υπογραφή σχετικού συμφωνητικού μετόχων, ενώ καταρτίστηκε το πρώτο 5ετές επιχειρηματικό της πλάνο, με έμφαση στην επέκταση στις αγορές του εξωτερικού. Θα υπάρξει νέο 7μελές Διοικητικό Συμβούλιο, στο οποίο ο κ. Χήτος αναλαμβάνει τη θέση του Εκτελεστικού Προέδρου, με δικαίωμα καταστατικής μειοψηφίας. Η Ε.Π.Α.Π. Α.Ε. κατέχει τα

αποκλειστικά δικαιώματα παραγωγής και χρήσης των προϊόντων Green Cola για την Ελλάδα και 12 ακόμη αγορές του εξωτερικού, όπου αναμένεται να δραστηριοποιηθεί με τη μέθοδο της παραχώρησης άδειας εμφιάλωσης και διακίνησης των προϊόντων της σε τοπικούς συνεργάτες/εμφιαλωτές. Ήδη, μέσω αυτής της μεθόδου, η εταιρεία δραστηριοποιείται στις αγορές της Κύπρου και της Σερβίας.

BattleHack Athens 2015 Οι χάκερ από την Ομάδα TEKCIT είναι οι νικητές Η Ομάδα TEKCIT θα εκπροσωπήσει την Αθήνα στον Παγκόσμιο Τελικό του BattleHack, διεκδικώντας το έπαθλο των 100 χιλ. δολαρίων και μαζί την απόλυτη δόξα

εφαρμογή μας σχεδιάστηκε για να προσφέρει στους χρήστες μια πραγματική λύση σε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι κάτοικοι της Αθήνας. Η δυνατότητα προ-αγοράς εισιτηρίων του μετρό είναι εξαιρετική, το να είσαι όμως σε θέση να τα επικυρώσεις μέσω ενός συστήματος αναγνώρισης προσώπου εξασφαλίζει μια απλή αλλά και τόσο εξελιγμένη εμπειρία του πελάτη”, δήλωσε ο Νικόλαος Δήμος από την Ομάδα TEKCIT. Η νικήτρια ομάδα δημιούργησε μια εφαρμογή που βασίστηκε σε ένα προσωποποιημένο customer facing application, με τεχνολογία AngularJS και Ruby on Rails, παρέχοντας μια διεπαφή και για κινητές συσκευές και για το διαδίκτυο, με την υποστήριξη διαφόρων διακομιστών.

η κριτική επιτροπή αποτελείτο από ένα πάνελ υψηλού επιπέδου. Τα μέλη της ήταν ο John Lunn, Senior Global Director, PayPal & Braintree, ο Γιώργος Ψιστάκης, Ιδρυτής των Blendo

Economics Quarterly | Σεπτέμβριος 2015

και Apirise, ο Γιώργος Κασσελάκης, Εταίρος του Openfund, και η Όλγα Παρασκευοπούλου, Συν-ιδρύτρια του Stone Soup.