Een hartenkreet voor een oprechte cultuurstimulans

De wijkgerichte aanpak voor een enkeling is niet bepalend en vooral niet inclusief voor heel Haarlem.

Stekelenborg

Een hartenkreet voor een oprechte cultuurstimulans

Op de omslag zien we een foto uit 1977. Gitarist Steve Jones van The Sex Pistols heeft een gezellig onderonsje met buurvrouw Meulensteen en oma Van der Linden in buurtcentrum de Wielant in Strijp, Eindhoven-West. Ik was erbij, omdat ik zeven jaar was en nog niet naar de Effenaar mocht.

Als commissaris van het Cultuur Stimuleringsfonds

Haarlem kreeg ik gisteren pas het nieuwe Cultuurplan

2022-2028 onder ogen. Op zich een alleraardigst plan, maar dan wel liefst zonder het ambitieniveau om de dwarsverbanden met zorg en welzijn te verstevigen. Een stadsbreed en totaal-inclusief verhaal kan en mag niet gepaard gaan met de gefaciliteerde zorg en welzijn van een enkeling op afstand. Dat is onnodig duur, kortzichtig, onzichtbaar en mist alle aantrekkingskracht van bestaande organisaties en instellingen voor Haarlemmers om zelfstandig nog aansluiting te laten vinden bij ‘communities’ en verenigingen. Als opa Henk zo eenzaam is, dan lost een eigen expositie van Rembrandt-schetsen uit de Teyler’s Collectie op zijn eigen zolderkamertje dat niet op.

Niet onbelangrijk is om te vermelden dat ik altijd uitga van: ‘wij Haarlemmers’, het allemaal en alles voor iedereen.

René van Stekelenborg

Coltermanstraat 9 rood 2013 BA Haarlem www.aandachtsfabriek.nl

Doodgaan doe je alleen, cultuur maken doe je samen voor een leuke, gezonde stad. Niet in elke wijk en buurt met een eigen theater, eigen podia, producenten, organisaties en instellingen op microniveau. Het wiel is al lang uitgevonden. We hoeven geen productie van miniwieltjes in de buitenwijken te financieren.

Inleiding

De wijze waarop ik vroeger de krant ter harte nam was om mezelf te voeden en te prikkelen met nieuws. Mijn moeder niet. Die las de krant en riep standaard maar één vraag die ze te pas en te onpas een maand lang herhaalde in de buurt: “Och jongen toch, weet je wie er dood is?”. “Toch niet buurvrouw Meulensteen? Of, nee, erger nog; oma Van der Linden? Het is niet waar!” riep ik dan theatraal terug!

Cultuurplan

Ik wil helemaal niet weten wie dood, zwak, ziek, misselijk, apart of anders is. Ik wil weten wat er leeft en gebeurt in de stad. Ik ga voor ontwikkeling. Mijn moeder ging voor stilstand en voldongen feiten. Zojuist kreeg ik het nieuwe Cultuurplan 2022 2028 van de gemeente Haarlem onder ogen. Een alleraardigst plan waarin wat duidelijke ambitieniveaus zijn omschreven. Het derde ambitieniveau gaat over het verstevigen van de dwarsverbanden tussen zorg, welzijn en cultuur conform een wijkgerichte aanpak en natuurlijk – want, dat zijn de toverwoorden van nu - spelen diversiteit en inclusiviteit de hoofdrol.

Op zoek naar communities, niet naar de enkeling

Sinds 2017 ben ik commissaris bij het Cultuur Stimuleringsfonds Haarlem. In die hoedanigheid keur ik drie keer per jaar subsidieaanvragen goed of af op basis van de aanvraag, hun projectplan en -begroting volgens de spelregels waaraan iedere aanvrager zich dient te houden. In de afgelopen jaren komt steeds vaker de discussie op of een wijkgerichte aanpak om ouderen uit een isolement te halen, om jongeren weg te houden van crimineel gedrag en om ‘nieuwe’ Haarlemmers meer en beter te betrekken bij onze stad een pijler vormt voor ons lokale cultuuraanbod. Ik hang sterk naar de filosofie die zegt dat ook anno nu ‘community-building’ sterker dan ooit is en dat elke community over een behoorlijke mate van zelfredzaamheid zou moeten beschikken. Inclusief, kennis, kunde en financiële middelen. Ik wil niet horen en weten wie zich verbonden voelt met zijn/haar eigen onbegrepen ik en ik wil al helemaal niet weten waar individuen in onze stad zwak, ziek, misselijk, apart of anders zijn. Als je een cursus pottenbakken of fotografie wilt volgen, dan ga je naar de Volksuniversiteit of naar Hart en dan kom je in een warm bad van creatieve lotgenoten terecht waarmee je werkt aan een toffe expositie met eindproducten. Als je graag wilt voetballen, dan ga je op zoek naar een club waar jij je thuis voelt.

Wat ik de afgelopen jaren zie gebeuren in Haarlem is dat we een beleid hebben uitgerold waarbij we op zoek gaan naar geïsoleerde en vereenzaamde ouderen, verveelde jongeren en kansarme kinderen op welk vlak dan ook in achterstands- of Vogelaarwijken en ontwikkelbuurten en 1-op-1 de schrijnende, persoonlijke ‘cases’ proberen weg te poetsen. Dan meldt de organisatie Buurtblik zich voor een subsidieaanvraag, omdat de organisatie max. 15 ouderen uit een sociaal isolement haalt en de Haarlemse oudjes in Noord laat vloggen middels een iPad. Dan zie je Turkse kinderen mozaïeken, vingerverven en kliederen aan een betonnen bankje dat door de winkeliersvereniging bekostigd had moeten worden. En, dan zie je een Schalkwijkse hiphopcrew ontstaan die alleen nog maar rapt over het Teylers Museum en de Bavo, maar zich weigert in te schrijven voor de Rob Acda Award in het Patronaat. Want, - en da’s superbijdehand – de heren kunnen zich maar moeilijk ontworstelen aan het ‘ghetto-juk’ van Schalkwijk. Terwijl iedereen weet dat je voor 1,60 euro met de Zuidtangent heel Haarlem kunt doorkruisen. In Haarlem hebben we geen South-Bronx of Compton, hoe graag je dat als rapper ook zou willen. Of ga je mij vertellen dat Alain Clark eerst een voetreis van drie maanden heeft moeten ondernemen om te komen waar hij nu is? Wie van de gemeente heeft hem daarbij geholpen? U zegt het maar! Cultuur en vooral talent zoeken haar eigen weg. Want, waar een wil is, is een weg. Dat laat zich niet beteugelen en al

helemaal niet inpakken door een tijdelijke organisatie waarvan de kosten duizenden euro’s bedragen, terwijl een wekelijkse inzet van één taxibusje richting centrum stukken efficiënter en goedkoper was geweest.

de Haarlemmers uit hun isolement en maak hen nieuwsgierig naar hun buitenwereld

Nu ambitieniveau 3: het verstevigen van de dwarsverbanden tussen zorg, welzijn en cultuur conform een wijkgerichte aanpak in beton gegoten lijkt, kiest de gemeente voor een regieloze, veel te dure aanpak. Men kent blijkbaar binnen de gemeente het sociaalmaatschappelijke werk van de buurtteams, gebiedsmakelaars en opbouwmedewerkers niet. Men heeft geen benul van de rol die wijkcentra anno nu hebben en spelen, men belegt de rol die onderwijs en educatie op het gebied van cultuur hebben, vast in een aparte ambitie en men geeft maar bar weinig verantwoordelijkheid en vertrouwen af in bestaande cultuurorganisaties en podia die al ruim dertig jaar een stevige band met de Haarlemmer uit alle uithoeken hebben opgebouwd. Ik krijg sterk de neiging te denken dat als we de WMO, de Participatiewet en de Omgevingswet in uitvoering op één hoop gooien onder de noemer van cultuur, dat we dan boekhoudkundig een gezonde balans kunnen aantonen bij het Rijk en de provincie. Maar, het zijn en blijven onbezoldigde eenmansacties van telkens weer nieuwe organisaties die geen effect op korte en lange termijn beogen. Veel te duur zijn deze lapmiddelen wel. Elke buurvrouw, bezorgde ouder of wijkconcièrge kan dat beamen. En, ergens in de gemeenteorganisatie blijft er behoorlijk wat aan megabudgetten hangen. Want, het

Naast mijn werk als commissaris ben ik communicatieadviseur Grond & Ontwikkeling voor de gemeente Amsterdam. In die hoedanigheid werk ik met stedenbouwkundigen, projectleiders en -ontwikkelaars en ingenieurs met budgetten uit de grondexploitatie samen met woningbouwcorporaties, vastgoedbedrijven en -eigenaars én de Amsterdammer aan schone, hele, leefare en veilige buurten. ‘We’ doen dat met bouw, verbouw, transformatie van woningen inclusief de herontwikkeling van de openbare ruimte. En ja, daarin hebben gebiedsteams een cruciale verbindende rol met de Amsterdammer. Zij weten immers wie de bewoners, ondernemers en omwonenden zijn van elke buurt en wat men wil. Sociaalmaatschappelijke initiatieven en activiteiten per buurt zijn een opmaat voor verbinding in en van de buurt mét de gemeente. Culturele activiteiten en het plaatsen van kunst in de openbare ruimte kunnen dat ook zijn – net als placemaking - maar zij zijn nooit de leidraad van het Amsterdams cultuurbeleid. Het zijn tactics gefinancierd door de grondexploitatie- en erfpachtopbrengsten waardoor de Amsterdammer snapt dat zijn/haar buurt positief verandert. Het Amsterdams Fonds voor de Kunst, de buurtbudgetten en de ontwikkelgelden kunnen wel bijspekken. Maar, dat is weer een heel ander verhaal. Haarlem doet het blijkbaar – om wat voor reden dan ook – heel anders en weigert informatie op te halen bij Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht,

Eindhoven, Arnhem, Nijmegen, Zutphen, Amstelveen, Dordrecht, Tilburg of Den Bosch. Het zij zo.

Cultuur is geen gewin voor een verrijkte enkeling

Liever blijven we hier een ons-kent-ons-stad waar in de afgelopen vier jaar een ton is weggegeven aan een klapstoeltjesverhuurder, een ton aan een kerstverlichtingsinstallateur en apart een ton aan een herkauwende ex-provinciemedewerker die kluchten en blijspelen optekent. Onze interpretatie van inclusiviteit is namelijk een sterk verouderd ons-kent-ons-denken. En, ondertussen blijven we indirect de familie Treffers, de Hells Angels en Satudarah financieren. De kwaliteit van de gemiddelde subsidieaanvraag is en blijft ondermaats en is in een paar jaar tijd gericht op het zoveel en zo vaak mogelijk naar voren schuiven van doelgroepen die het moeilijk of zwaar hebben. Dat je 0- tot 2-jarigen de mogelijkheid moet aanbieden om het theater te bezoeken, dat kan ik enkel de overbetuttelende ouders kwalijk nemen. Dat je voor je dochter een suikervrije suikerspin eist, dat is een staaltje van onzinnig overbegrip. Net als een ballenbak in de Ikea ontwerpen voor kleurenblinden. Het zegt niets over cultuur in onze stad of ons cultuurbeleid. Maar, daar roepen we gezien ambitie 3 wel toe op. We stevenen keihard af op het subsidiëren van een overmaat aan patiëntenverenigingen met slechts 1 lid. Investeren in een sterk trekpaard is alleen nuttig, handig en efficiënt als je het beest voor en niet achter de wagen spant. Of je gaat gewoon door met subsidie verstrekken aan een paar verveelde jongeren die een festival willen organiseren waar de verveling vanaf druipt. Het is Kafaësk en Voskuil-

waardig, maar het is ook – helaas – nu al een behoorlijk dure grap geworden die nog georganiseerd moet gaan worden.

ondersteun en faciliteer!

Liever pleit ik voor een CSF dat helpt in de zelfvoorzienendheid, de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid voor stakeholders en doelgroepen van culturele instellingen, podia, buurt- en wijkcentra. Want, hoezeer ik ook tegenstander ben van eenzijdige en kortstondige financiële prikkels, net zo snap ik niet dat instellingen, podia en centra niet méér doen om buurtgenoten proactief aan zich te binden. Waarom flyert Hart niet? Waarom is het Patronaat niet zichtbaar in Schalkwijk? Waar zijn de open dagen van voorlichting en informatie gebleven? Hoezo zie ik geen enkele folder over de buurtactiviteiten, evenementen, workshops, cursussen en exposities van 37PK of de Nieuwe Vide in onze stad bij onderwijsinstellingen, de bieb of bij gemeenteonderdelen?

Off- en online zie ik maar weinig instanties in ons Haarlem die zich bezighouden met een uitgekiende klant- of doelgroepstrategie waarmee ze actief de boer op gaan om klanten, pupillen, cursisten, schrijvers, denkers, doeners, scheppers en creatieven tegemoet te komen en hun nieuwsgierigheid te blijven prikkelen. Ineens de huur of doorberekenen in een begroting over een expositie, dat kan men wel. En, ook hier geldt dat het doorberekenen van bijvoorbeeld de huur een voorwaarde is geworden voor het feit dat je leuke dingen wilt organiseren, samenstellen of doen voor de stad. Zelfs de verwarmingskosten van een kerk worden hier in Haarlem doorbelast, of iets futiels zoals het laten bijmaken van een sleutel, de aanschaf van 30 iPads of 10 LCD-tv’s bij de MediaMarkt. Bij de Vereniging

Nederlandse Podia heb ik dan ook meerdere malen de vraag neergelegd of men bij de boeking van een bekende act nog narekeningen stuurt aan het management of de artiest voor de inhuur van de lokale lichttechnicus of de garderobejuffrouw? Wat een rare vraag René! Natuurlijk niet! Ook niet voor de polsbandjes en de muntjes? Nee joh, dan prijzen we onszelf compleet uit de markt! Ondertussen houden we zelf een systeem in stand waarbij een voorzitter van de lokale winkeliersvereniging gratis en voor niks 15 koters tewerkstelt om een buitenzitje te laten kleien en figuurzagen. De man zelf strijkt 3000 euro subsidie op. Het zit mij niet lekker! En de kinderen in de buurt al helemaal niet. Tegelijkertijd geven wij als gemeente geen goed structureel signaal af aan al die hardwerkende creatieven die zichzelf in tal van bochten hebben moeten wringen om een kloppende begroting, een verdomd goed projectplan en een concrete uitwerking in te leveren. Zij cijferen zichzelf compleet weg voor een habbekrats omwille van kunst en cultuur voor onze stad.

Doodgaan doe je alleen, cultuur maken doe je samen

Als zorg, welzijn en tal van sociaalmaatschappelijke problematiek meegenomen gaan worden in ons cultuurbeleid, dan hoop ik niet dat ons cultuuraanbod van, voor en door de stad een trigger gaat worden voor elke cliniclown in een hospice, verzorgingsflat, geriatrische instelling of ziekenhuis om aanspraak te maken op subsidie voor ronduit bedroevende eenmansshowtjes achter een steriel gordijn.

“Och jongen toch, weet je wie er dood is?”, vraagt mijn moeder terwijl ze met haar vinger op de pagina van overlijdensadvertenties drukt. “Ons cultuurstimulerend denken!”, antwoord ik teleurstellend.