LINUX MAGAZINE EN PCM PRESENTEREN:
NI
EU
W !
Raspberry Pi Het complete handboek
196
ideeën, trics & expert tips
Haal alles uit deze mini-computer Aan de slag
Ontdek
Tutorials
Coding
Alles wat je moet weten over de Raspberry Pi
Laat deze kleine computer je betoveren
geweldige projecten die iedereen zelf kan maken
Start programmeren met Python
01501
8 718226 100108
www.reshift.nl
2015 € 9,95
Welkom
Welkom bij De Raspberry Pi, het complete handboek
REDACTIE HOOFDREDACTEUR: Wouter Diemer REDACTIE: Matthew Hanson, Alex Cox, Katherine Davies, Ramon Wieleman VERTALING: Jeroen Boland, Annemarie Korevaar, Tijs Hofmans EINDREDACTIE EN COÖRDINATIE: Mark Gamble VORMGEVING: Efrain Hernandez-Mendoza, Jannemieke Duyzer
UITGEVER: Martin Paul Smelt: msmelt@reshift.nl
MARKETING: Marjolein Sturk: marketing@reshift.nl
ADVERTENTIES: ACCOUNTMANGER: Ivo Meijer : imeijer@reshift.nl ONLINE SALES: online@reshift.nl ADVERTENTIES AANLEVEREN BIJ : Marco Verhoog: mverhoog@reshift.nl TELEFOON: +31 (0)23 543 0020
KLANTENSERVICE Tanja Ekel, Tom van Mierlo en Matisse Kleinjans Telefoon + 31 (0)23 – 536 4401 ( tussen 10.:00 en 14:00 )
DRUK & DISTRIBUTIE DRUK: Senefelder, Doetinchem DISTRIBUTIE: Betapress (Nederland) Imapress (Belgie)
AUTEURSRECHTEN 2014 by Future Pubishing, www.futureplc.com
Disclaimer Hoewel uiterste zorg is besteed aan deze uitgave, aanvaardt de redactie, noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad, online of enig andere digitale versie van het Rasperry Pi handboek.
Verslavende mini-computer
E
en aantal jaar geleden werd er een miniem computertje ontwikkeld door de Universiteit van Cambridge. Het doel? Kinderen leren programmeren. De naam? Raspberry Pi. De afmetingen? Niet veel groter dan een creditcard. Inmiddels is de Raspberry Pi een begrip bij jong en oud. Kleine robots, fotolijstjes, mediaspelers, domotica-toepassingen, draadloos printen en nog veel meer: het aantal toepassingen is eindeloos. Dat maakt van de Raspberry Pi een echte krachtpatser, waar je heel veel mee kunt. Om je een handje te helpen, hebben we dit handboek bedacht. Als je nog nooit een Raspberry Pi hebt aangeraakt, helpen we je stap-voor-stap op weg. Weet je al wel het een en ander van de Raspberry Pi? Ook dan staat er genoeg in dit handboek waar je iets aan hebt, van (extra) hardware tot addons en programmeertalen. Zo helpen wij je alles uit je Raspberry PI te halen. Uit ervaring kan ik vertellen dat spelen met zo’n mini-computer verslavend is. Thuis slingeren kabeltjes, Pi’s en schroevendraaiers door het huis, op kantoor is het eigenlijk niet anders en vrienden van mij hangen razendsnel aan de telefoon als er een nieuwe variant uit is. Of ik ‘ingangen’ heb. Ik moet ze helaas teleurstellen. Maar nu is er dit handboek. Genoeg stof om mijn verslaving weer even door te zetten. Wouter Diemer Hoofdredacteur PCM PS: Wij zijn reuze benieuwd wat jij kunt met een Rasberry Pi. Laat het ons weten via redactie@linuxmag.nl en wie weet kunnen we jouw project een mooi podium geven in de hard groeiende Raspberry Pi-community.
3
Inhoud Aan de slag Het ontstaan van de Pi................................................................ 8 Het aansluiten: Randapparatuur........................... 12 Raspbian: Simpel installeren......................................... 16 Foutherstel; Opstarten............................................................ 22 Command line: basisprincipes.................................24 Setup: de configtool uitvoeren................................. 28 Bestandsysteem: Opslag................................................... 32 De Raspberry Pi desktop....................................................34 Packages: Hoe werken ze?..............................................36 Apps: Standaard software...............................................38
Ontdek
Raspberry Pi add-ons...............................................................44 Verzamelen RPi operating systems.............. 48 Haal alles uit de Raspberry Pi.....................................54
4
Inhoud
Tutorials Programmeren: Scratch..................................................... 60 Netwerken: SSH tunnelling.............................................66 Server: Chatten via de IRC............................................... 70 Entertainment: Retro gaming.....................................74 Haal alles uit je Raspberry Pi.........................................78 Server: maak je prive server.........................................86 Programmeren: De basis................................................... 90 Entertainment: Streaming TV.................................. 94 Bouw een HTPC ..................................................................................98 Bouw je eigen torrent server.................................... 102 Blijf anoniem met Tor.............................................................106 Maak je eigen muziek server..................................... 110 Desktops: Doe het zelf.......................................................... 114 Syslog: Logs via email ............................................................ 118
Coding De command line .......................................................................... 122 Python: De basis .............................................................................130 Online chat: Een chatbot maken.......................134 Clutter: Monitor je systeem........................................ 138 Landkaart: Plot al je foto’s .............................................142
5
Get Started Aan de slag
Aan de slag J
e Raspberri Pi is binnen. Je haalt de Pi voorzichtig uit de anti-static bag. Maar wat nu? Hierbij dan ook het handboek met alles wat je dient te leren en alles wat je moet doen om je Pi te kunnen starten. Er zijn natuurlijk talloze wegen naar Rome. Wij zullen in iedergeval je zoveel mogelijk gaan begeleiden, zodat de PI straks een vast onderdeel is van je computerapparatuur thuis.
6
Get Started Aan de slag
Het begin van de Rasperry Pi Het aansluiten van de randapparatuur Raspbian: snel installeren Fout recovery: Het opstarten De Command line Setup: Run de configuratie tool Bestandssysteem: Opslag De Raspberry Pi desktop Apps; standaard software
8 12 16 22 24 28 32 36 38
....................................................................................................................
.....................................................................
................................................................................................................................
..............................................................................................................
................................................................................................................................................................
.....................................................................................................
..........................................................................................................................
................................................................................................................................
...........................................................................................................................
7
Aan de slag
Oorsprong: Het Lees hier de nodige achtergrond over je nieuwe miraculeuze apparaat en over de afzonderlijke onderdelen van de Raspberry Pi
E
en andere factor die mensen ontmoedigt om zich te verdiepen in de echte werking van computers, is dat zowel Windows als Mac OS X clausules opnemen in hun licentie-overeenkomsten die het verbieden om de code aan te passen waarin ze zijn geschreven. Je betaalt er flink geld voor en toch mag je ze niet uit elkaar halen en weer in elkaar zetten. Hierdoor hebben de meeste mensen geen flauw benul van wat zich aan de binnenkant afspeelt. Ook al worden we in onze werkomgeving omgeven door computers.
.
De opkomst van de Raspberry Pi
T
egenwoordig houden computers vaak hun werkwijze geheim. Je rolt door een drop-down menu, klikt op een icoon met je muis en het programma dat je gebruikt doet precies wat je verwacht. Of tenminste, het doet wat de softwarebedenker bedacht. Voor de meeste mensen is het gebruik van een computer hooguit het toepassen van andermans software. Het is niet een leerproces over je eigen oplossing voor problemen. Het is waar dat grafische gebruikersinterfaces computers van groot nut hebben gemaakt voor een veel groter publiek. Aan de andere kant ervaren gebruikers maar minimaal wat hun computers eigenlijk aankunnen.
En zo is het strijdtoneel helemaal klaar voor de opkomst van onze held: Eben Upton, directeur informaticastudies aan het St John’s College in Cambridge. Een van zijn taken is de toelatingsprocedure. In de loop van de jaren signaleerde hij een geleidelijke afname van het niveau van nieuwe studenten. Universiteiten spenderen veel tijd aan het over de streep helpen van studenten die onder de maat presteren. Des te minder tijd is er om studenten het echt interessante werk bij te brengen. Niet alleen lijden de betere studenten daaronder, ook de deskundigheid van toekomstige informaticawerkers is in het geding, plus extra inzet door werkgevers bij het vinden van medewerkers die het werk echt aankunnen. Eben Upton, Robert Mullins (comité van aanbeveling Raspberry Pi Foundation) en anderen, besloten om hier iets aan te doen door iets te creëren dat ´hackable´ en goedkoop is en vrij van auteursrechten, dat alles doet wat een desktop PC kan doen, voor een fractie van de prijs. Zo kwamen ze op het toneel met de Raspberry Pi.
De BBC Micro De Raspberry Pi is niet de eerste computer die werd ontworpen ter verbetering van het IT-onderwijs. In 1981 bracht Acorn Computers de BBC Micro op de markt in samenwerking met BBC’s Computer Literacy Project. Er waren twee versies, Model A en Model B, en het ontwerp diende voor het draaien van programma´s die kinderen zouden leren omgaan met computers in kader van de BBC-televisie serie The Computer Programme. Het grootste verschil tussen de beide was de prijs: in 1981 kostte Model A £235 en het uitgebreidere Model B maar liefst £335. De BBC Micro was een doorslaand success. Een hele generatie Britse kinderen groeide op met goede kennis van programmeren op de computer, zeker ook dankzij de invloed van deze serie. Historische kanttekening; de chip in de Raspberry Pi is gebaseerd op een ontwerp door een van de firma´s die zich later afsplitste van Acorn Computers – Cambridge’s ARM Holdings.
8
Gecorrigeerd voor inflatie zou de BBC Micro, Model B in 2014 £1,100 kosten. De bescheiden Pi heb je al voor 29 euro.
Aan de slag
ontstaan van Pi Hardware van de Raspberry Pi SD kaart sleuf
RCA video-uitgang
3.5mm audio jack
Raspberry Pi bevat geen geheugenstorage, dus je moet werken met je eigen SD kaart om het besturingssysteem en je eigen files op te slaan. De charme hiervan is dat je alleen betaalt voor wat je benut– 10 euro for a 4GB kaart, 180 euro voor een 128GB kaart of iets er tussen in.
Voor oudere televisies vind je een RCA video connector. Als je scherm geen RCA of HDMI heeft zijn er adaptors verkrijgbaar om HDMI naar DVI te verbinden .
Gebruik deze om je speakerset aan te sluiten en trakteer jezelf op een kleine hi-fi set voor een kleine prijs.
USB poorten Model B Pi heeft twee USB poorten: genoeg voor keyboard plus muis als basis. Wil je meer, dan moet je of draadloos randapparatuur met Pi verbinden, of een powered USB hub toepassen.
Systeem op een chip Minieme unit, technisch snufje: het bevat een 700MHz ARM 11 processor plus een Videocore 4 GPU. Het RAM-geheugen zit hier boven op (Model A) Model B is voorzien van 512 K.
Voeding
HDMI uitgang
Ethernet
De netstroomverbinding van Pi gaat via een standaard 5V micro USB plug, zodat je met relatief weinig energie werkt. Heb je een Android gsm? Dan heb je waarschijnlijk al de geschikte voeding..
De ontwerpers gingen er er van uit dat de meeste mensen de Pi zouden aansluiten op een televisie of beelscherm. Daarom is er een HDMI-uitgang voor moderne TVs en monitors..
Plug direct in op het internet – tenzij je een Model A Raspberry Pi hebt, want die heeft geen ethernet-aansluiting. In dat geval moet je je zien te redden met een draadloze USB adapter.
Model B of toch Model A? Er zijn twee typen van de Raspberry Pi, fantasierijk Model A en Model B genoemd. In essentie dezelfde computers; de enige verschillen zijn de prijs, het RAM-geheugen en de connectiviteit. Model B heeft 512k RAM, Model A slecht 256k. Model A heeft een USB poort, Model B heeft er twee. Model
B heeft ook een ingebouwde Ethernetverbinding, Model A niet. Het prijsverschil is overkomelijk: Model B kost ongeveer 30 euro in plaats van ... 25 euro voor Model A. Door deze verschillen biedt Model B meer mogelijkheden. Daarom raden we die aan bij toepassingen uit deze
handleiding. Als je geen Internettoegang nodig hebt – bijvoorbeeld omdat je computer voor het aansturen van een ingebouwd systeem – dan is ook Model A een goede keuze. Deze houdt je uitgaven laag als je er veel exemplaren van nodig hebt.
9
Aan de slag
Setup: de config De Raspberry Pi is een bijzondere flexibele machine. Een kijkje op zijn opties en hoe je deze gebruikt voor de volle 100 procent
J
e hebt alle connecties die je nodig hebt om de Raspberry Pi aan te sluiten, het besturingssysteem overgezet op een SD-kaart en geïnstalleerd, je bent klaar voor vertrek. Maar met dat beetje extra inspanning kun je het systeem configureren naar je eigen behoefte. Dat levert je een
bruikbare, gepersonaliseerde setup. De tool die je daarvoor nodig hebt is raspi-config. Deze zif in de de basis-distributie van Raspbian, dus je hoeft het niet te installeren voordat je het in gebruik neemt. Op de eerste doorloop zal raspi-config automatisch laden. Mocht je het over het hoofd hebben gezien of als je het later pas wilt toepassen, dan kun je dat ieder moment doen door een terminalscherm te openen en typen sudo raspi-config. Het systeem vraagt om het wachtwoord, dat is in eerste instantie ‘raspberry’. Om bij een terminal te komen kun je hetzij dubbelklikken op het LXTerminal-logo linksonder op de desktop; óf de toetsen [Ctrl]+[Alt]+[T] op je keyboard in toetsen - met hetzelfde effect. Als je niet zeker bent over een van de stappen die je moet nemen voor de configuratie-tool, kun je die ook op de fabrieksinstellingen laten staan alles blijft het gewoon doen. Een van de prachtige kanten van de Raspberry Pi. Daar staat tegenover ; mocht je toch een fout maken, dan kun je die altijd later repareren. Dat is nog steeds de beste manier om te leren als je werkt met Linux.
Stap voor stap: Configuratie
1
Menu list
Het menu-scherm somt de stappen op die we kunnen nemen als we onze Raspbian installatie configureren. Je hoeft ze niet allemaal aan te passen, en je hoeft het niet in een bepaalde volgorde te doen. We gaan ze stap voor stap doornemen. Gebruik de pijltjestoets omhoog en omlaag in de lijst en de the [Return] toets voor de nodige selecties.
28
2
Breid het bestandssysteem uit
Als je het standaard Raspbian partitieschema volgt, dan bezet het besturingssysteem ruwweg 1.6GB op je SD-kaart. Om deze reden raden we een minimum van 2GB aan. Heb je een grotere kaart aangeschaft en wil je de ruimte gebruiken waarvoor je betaalde, gebruik dan deze optie om het besturingssysteem uit te breiden passend bij je SD-kaart.
Aan de slag
tool uitvoeren
3
Overscan
De Raspberry Pi is ervoor gemaakt om aangesloten te worden op een televisie of een monitor. Afhankelijk van de dienst waarvan je gebruik maakt, kan er soms een opvallende dikke zwarte band rond bij de randen van het scherm zitten. Regel de overscan optie in, als je hier vanaf wilt.
5
Toetsenbord-indeling
De QWERTY toetsenbord-indeling werd uitgevonden om de meest voorkomende letterparen te breken, zodat mechanische typemacines niet zouden vastlopen door te snel werkende typistes. Het is een overblijfsel uit de zeer oude dagen van de schrijfmachines, maar de meeste mensen die deze gids gebruiken zullen nog steeds het liefst English (UK) gebruiken.
4
Herkenning van het keyboard
Er wordt geen keyboard bijgeleverd, dus de Pi moet adequaat reageren als er een wordt ingeplugd. Je krijgt een lijst keyboard-typen en modellen voorgeschoteld en je kunt zelf die identificeren die je gebruikt. Wij namen Dell als een generieke optie.
6
Speciale toetsen
Als je veel gebruik maakt van lettertekens uit vreemde talen, (zoals ã, ä, è, ë, õ, û and ž) wil je misschien je eigen toetsvolgrde bepalen om deze te selecteren. Zo niet, volg dan de standaard toetscombinaties voor het keyboardmodel dat je gebruikt.
29
Aan de slag
De RPi desktop Linux draait niet alleen maar om de commandline – we kijken ook graag naar de grafische desktop die je op je Raspberry Pi gaat gebruiken
W
e hebben nu Raspbian geïnstalleerd en hij draait. Laten we kijken naar de desktop ofwel het bureaublad. Als je gewend bent aan Mac OS X of Windows-versies vóór Windows 8 zal je opvallen hoe sterk het daarop lijkt. Er is een hoofdmenu voor toepassingen linksonder op het scherm, precies het Start-menu in Windows. We zien een werkbalk onder in het scherm met snelstart-iconen voor een aantal veelgebruikte toepassingen en een systeemvak dat laat zien welke windows openstaan. Ook zien we een appletveld rechtsonder waar de klok en kalender zich bevinden. Het ziet er allemaal opgeruimd uit. Wat je waarschijnlijk ook opvalt: alles ziet er zo eenvoudig uit. Er zijn geen vallende schaduwen, transparente vensters of 3D-effecten die je blik afleiden, omdat ze niet echt noodzakelijk zijn. Om deze effecten ook te bereiken hadden de makers van Raspberry Pi veel uitgebreider hardware moeten monteren voor de beeldeffecten, waardoor de kosten significant waren toegenomen. Wij zijn er duidelijk in: dit zou een slechte zaak zijn. Daarom levert het Raspbian bureaublad je alles wat je nodig hebt en niets wat overbodig is. Het Raspbian standaard bureaublad heet LXDE, de afkorting van de Lightweight X11 Desktop Environment. Zoals de naam al zegt, dit bureaublad heeft een bijzonder lichte uitvoering van systeembronnen, waarmee deze perfect is voor de Raspberry Pi. Ook blijkt impliciet uit de naam dat het een van de vele desktops die beschikbaar zijn voor Linux en er zijn inderdaad tal van alternatieven. We kennen Xfce, een iets gelikter bureaublad bij het model B van Pi met 256MB RAM geheugen. Ook bestaat er de interface Mate die lijkt op Apple
“Wat je waarschijnlijjk nog meer opvalt: alles is zo eenvoudig”
Als jet het niet zo hebt op de basis ‘lookand-feel’ die LXDE je biedt, ga dan naar het ‘Main menu > Preferences > Customise’. Er is een ruime selectie vormgeving om uit te kiezen, inclusief het modernere Clearlooksthema.
34
en toeneemt in populariteit. Wij adviseren om het bij LXDE te blijven. Als je deze desktop wat te Spartaans overkomt ben je vrij om deze aan te passen. Dat is meteen een voorbeeld van de kracht van Linux: wil je iets veranderen, dan kan dat bijna altijd. Je kunt de bureaublad-presentatie wijzigen door in het hoofdmenu te kiezen ‘Preferences’. Hier vind je opties die je helpen om het bureaublad te personaliseren . De handigste daarbij zijn ‘OpenBox Configuration Manager’ en ‘Customise Look And Feel’. ‘Customise Look And Feel’ helpt je bij het aanpassen van kleuren, iconen, lettertypen en cursorgedrag. ‘OpenBox Configuration Manager’ geeft je ontelbare opties voor zo´n beetje ieder aspect van de schermvensters in LXDE. In tegenstelling tot Apple en Windows’ filosofie om alles op je bureaublad te beheersen, is dit een verademing.
De bestandsmanager Afgezien van wat de desktop je laat zien, is de bestandbrowser een belangrijk kenmerk van de grafische interface. Net als Explorer in Windows of Finder in OS X voorziet het in het navigeren door de inhoud van je bestandsysteem, bij het klikken op iconen om mappen en bestanden te openen, en om toepassingen te openen. In het hoofdgebied van de het browserscherm zie je de bestanden en mappen in de actuele directory, Je ziet de actuele map bovenin het venster en in de adresbalk – in de figuur van een screenshot lees je /home/pi. Ook vind je knoppen voor vooruit, achteruit, terug, vooruit, omhoog en omlaag. Plus rechts in het scherm een lijst van meestgebruikte mappen, inclusief het Bureaublad (desktop) en de Prullenbak (rubbish). Het linkerdeel van de bestandsmanager zie je iconen van de apparaten die zijn aangesloten op de Pi. Voor een detailopname van Raspberry Pi’s grafische interface verwijzen we naar de legenda op de tegenoverliggende bladzijde.
Aan de slag
10 9
1 1
2
3 4
Hoofdmenu LXDE
Dit is gelijk aan het startmenu in Windows of het hoofdmenu in Mac OS X. Je vindt er menuingangen voor alle toepassingen die onderdeel uitmaken van Raspbian. De software die je zelf installeerst zal ook hier verschijnen. Hier kun je ook de Raspberry Pi afsluiten, commando’s laten uitvoeren (ook al is deze optie niet zo handig als het snel openen van een terminalvenster) en instellingen in Raspbian aanpassen met het menu Preferences (Voorkeuren).
2
Snelstartbalk
Klik op dit pictogram om een venster voor bestandsbeheer te openen. Je kunt je en bekijken wat op je machine is geïnstalleerd. Open de Dillo webbrowser. Als je liever werkt met Midori of een andere toepassing, klik rechts op een snelkoppeling en roep zo het configuratiescherm op toepassingenbalk, kies het bovenste item in het menu een pl– ‘Application Launch Bar Settings’. Deze roept een venster op met twee velden: de toepassingen van de opstartbalk staan links en de toepassingen die zin geïnstalleerd op de Raspberry Pi staan rechts, ingedeeld naar type. Klik op het pictogram in het midden tussen de twee panelen om toepassingen op de startbalk te selecteren, toe te voegen of te verwijderen.
5 3
Verberg vensters
Klik hier om alle openstaande vensters te verbergen en verberg zo ook je bureaublad.
4
Virtueel bureaublad
Soms heb je tal van toepassingsvensters open. Het bureaublad van je Raspberry Pi kan erg druk worden. Gelukkig is er dan een virtueel bureaublad nodig. Als je te weinig ruimte over hebt op je eerste desktop, klik dan links onder om te switch naar een tweede. De toepassingen die je scherm zo onrustig maakten zullen nog steeds doorlopen op het eerste bureaublad en je kunt terugswitchen door een klik links op hetzelfde pictogram. Als twee virtuele desktops niet genoeg zijn, klik dan rechts op ‘Desktop Pager Settings’ en kijk in het veld bovenin het scherm. Daar kun je aangeven hoeveel bureaubladen je wilt, door het aantal 2 te vervangen door het gewenste aantal.
6 6
Systeemvak
Alle vensters die openstaan worden hier opgesomd, inclusief de geminimaliseerde. Je kunt klikken op het system tray pictogram om direct naar het venster van keuze te gaan. Verborgen vensters erken je aan de naam tussen [vierkante haken].
CPU monitor
Deze retro-vormgegeven groen-op-zwarte grafiek toont het activiteitsverloop van de CPU van Pi. Als hij volop in bedrijf is, merk je dat hij wat trager wordt.
7
Vergrendelscherm
Deze voorziening op de Pi wordt pas zinvol als je een nieuwe gebruiker hebt aangemaakt, of wanneer je het standaard wachtwoord ‘raspberry’ hebt aangepast. En verder voorkomt het scherm dat anderen met je machine aan de gang gaan als jij even weg bent.
8
Uitloggen
Hier gebeurt niets mee! Normaal gesproken gebruik je deze om de machine af te sluiten. De Raspberry Pi heeft geen aan/uit schakelaar. Dus is de stekker eruit halen, de enige manier om hem uit te zetten.
9 5
7 8
Picto´s van toepassingen
Plaats pictorgramme op het bureaublad om je favoriete toepassingen te starten.
10
Context menu
Klik op een willekeurige plek op je desktop om dit menu met veelvoorkomende acties op te roepen.
35
Roundup Office suites Ontdek
Vergelijken Raspberry Pi besturingssystemen Een mooie selectie van besturingssystemen voor de Pi.
H Onze selectie Raspbian Risc OS Plan 9 Android Arch
48
et succes van de Raspberry Pi is niet te stuiten. Vergelijk het met een trein: langzaam op gang gekomen, maar inmiddels raast hij op recordsnelheid door het computerlandschap. Heel verrassend is dat eigenlijk niet: de hardware sluit naadloos aan bij de doelstellingen van de Raspberry Pi Foundation, de prijs is aangenaam laag en de veelzijdigheid van Linux als besturingssysteem maakt dat de Pi steeds meer mensen aanspreekt. De meeste mensen die een Pi kopen, steken vooral hun licht op bij de officiële Raspberry Pi-site (http://raspberrypi.
org/) en volgen de handleiding die daarop staat. Het gevolg daarvan is dat de meeste mensen hun Pi laten draaien op Raspbian ‘Wheezy’, dat door de Foundation wordt aangeraden. Veel Linux RPi-gebruikers weten (dus) niet dat er een schat aan besturingssystemen voor hun Pi bestaat. Die is er dus wel, vandaar dat wij je willen laten kennismaken met een smakelijke selectie van vijf
De test Er zijn verschillende uitvoeringen van de Raspberry Pi. Naast het originele B-model versie 1 (dat 256 MB geheugen heeft) zijn dat de B versie 2 (512 MB) en de spiksplinternieuwe B+. Deze heeft hetzelfde geheugen als de B2, maar heeft onder meer 2 usb-poorten meer. Bovendien start hij niet op van een SD-kaart, zoals B1 en B2, maar van een micro-SD-kaart. Omdat de verschillen in specificaties (lees: geheugen) vooral zitten tussen de B1 en B2, hebben we de vijf besturingssystemen die we wilden testen op deze beide versies laten draaien, op een 4GB SD-kaart. We hebben gekeken naar de installatie, meegeleverde software, hoe het besturingssysteem omgaat met multimedia, uiterlijk, gebruiksgemak, kindvriendelijkheid, de community’s en tot in hoeverre de systemen echt open source zijn. Dit zijn volgens ons de belangrijkste punten die meespelen bij de keuze voor een bepaald besturingssysteem. Voor veel mensen die met de Pi beginnen zal dit ook een eerste kennismaking met Linux zijn; hoe makkelijk zij met deze OS’en uit de voeten kunnen, hebben we ook laten meewegen.
verschillende besturingssystemen. Zo weet je zeker dat je iets vindt wat bij jou past!
“Veel Linux RPi-gebruikers weten niet dat er een schat aan besturingssystemen voor hun Pi bestaat”
Ontdek
Installatie OS installeren ingewikkeld? Welnee!
H
oe je een image van een besturingssysteem voor de Pi op een SD-kaartje krijgt, wordt op internet uitgebreid uitgelegd, bijvoorbeeld http://goo.gl/53xgp) en op http://www.raspberrypi.org. Het overzetten van zo’n image op een SD-kaartje is ook niet al te ingewikkeld: heb je een Linux-pc, dan gebruik je het commando dd; heb je Windows, dan gebruik je Win32DiskImager. Die procedure is relatief eenvoudig; het wordt pas echt interessant op het moment dat je de SD-kaart in de Raspberry Pi steekt en de Pi aanzet. De vijf besturingssystemen die wij getest hebben – Raspbian, Risc OS, Arch, Android 2.3 en Plan 9 – verschillen allemaal van elkaar, ook wat betreft de grafische gebruikersinterface – dus zeg maar wat de gebruiker bij het opstarten en op het bureaublad te zien krijgt. Hoewel zo’n grafische gebruikersinterface (ook wel GUI genaamd) niet noodzakelijk is – je zou ook met alleen tekstcommando’s kunnen werken – is het vooral voor mensen die nog niet eerder met Linux gewerkt hebben wel zo prettig. Vandaar dat we in onze test
ook meenemen tot in hoeverre een nieuwe gebruiker het operating systeem als zodanig herkent en er mee uit de voeten kan. Lange tijd was Raspbian in dat opzicht veruit de beste, maar de concurrentie doet het inmiddels ook lang niet onaardig. Neem bijvoorbeeld Risc OS: zodra dit overgezet is naar de SD-kaart en er geboot wordt, krijgen we een kleurrijke en vriendelijke GUI te zien, met relatief gedetailleerde meldingen over wat er gebeurt tijdens de eerste keer booten en de setup. Daarna hoeven we alleen nog maar op Configure te klikken om de settings naar onze eigen hand te zetten. Arch Linux is een heel ander verhaal. De gebruiker krijgt een terminal-omgeving voorgeschoteld en moet van daaruit het OS downloaden, installeren en configureren. Hoewel Arch – voor wie het eenmaal door heeft – een van de beste OS’en is, gaat er wel wat werk in zitten voordat de gebruiker een ‘normale’ desktop op zijn scherm heeft. Bij het booten van Android verschijnt het officiële Android unlock-scherm, waarachter de interface zit die we al
Raspbian was lange tijd het meest gebruiksvriendelijk wat betreft de installatie, maar inmiddels is de concurrentie langszij gekomen.
kennen. Het werkt nog niet helemaal vlekkeloos en is erg langzaam, vooral op de 256 MB Raspberry Pi). De GUI van Plan9 is doeltreffend, maar kent een steile leercurve, waarbij wel gezegd moet worden dat de beschikbare documentatie erg goed is. Bij het booten van Raspbian verschijnt er een tekst-gebaseerd menu. Gebruikers kunnen het systeem configureren, SSH inschakelen en automatisch doorbooten naar de gebruikersvriendelijke LXDE GUI. Wij raden Raspbian aan voor de beginner, gevolgd door Risc OS. Arch is alleen geschikt voor wie al het nodige weet over de werking van Linux.
Score Raspbian Risc OS Plan 9 Android Arch Raspbian heeft een herkenbare desktop-GUI, daardoor heel vriendelijk in gebruik.
Standaard software Wat krijg je er meteen al bij?
E
van; het gaat tenslotte om een besturingssysteem dat draait vanaf een SD-kaartje, op een computer ter grootte van een creditcard met (in vergelijking met reguliere desktop-pc’s) beperkte mogelijkheden. Bij een normale Linux-distro zijn officesoftware en bewerkingsprogramma’s voor multimedia en graphics natuurlijk de norm, maar wat deze vijf Raspberry Pi-besturingssystem meeleveren, wist ons ook aangenaam te verrassen. Raspbian is – zoals verwacht – de koploper, op de voet gevolgd door Risc OS. We waren onder de indruk van wat er allemaal in deze categorie te vinden is, zoals Arch hier laat zien. Wanneer je ook nog r zitten grote verschillen tussen onze vijf besturingssystemen wat betreft meegeleverde software – terwijl juist deze out-of-thebox programma’s van doorslaggevend belang kunnen zijn bij je keuze voor een OS. Verwacht er overigens niet ál te veel
het extra NutPi Pack aanschaft ( ongeveer 44 euro), krijg je een volledig werkende Raspberry Pi-desktop, compleet met handige office-software, internetbrowsers, instant messengers, enzovoorts. Bij Arch gebeurt het zoeken vanuit de terminal, maar als je je een beetje verdiept in de juiste commando’s, kun je heel wat moois vinden. Het komt echter niet in de buurt bij Raspbian en is niet zo makkelijk toegankelijk. Grote verrassing hier was Android, met een heel fatsoenlijke selectie media-ready software, iets wat we eigenlijk niet verwacht hadden. Office-software ontbreekt echter. Ook Plan 9 viel wat tegen. We vonden weinig software waar we echt mee aan de slag konden. Beginners zullen hier helemáál weinig vinden.
Score Raspbian Risc OS Plan 9 Android Arch Als je het NutPi Pack aanschaft, zit je met Risc OS helemaal goed.
49
Ontdek
Uiterlijk en gebruiksgemak Is het allemaal een kwestie van smaak?
O
ver het algemeen is Linux een ‘strak’ besturingssysteem, zonder al te veel toeters en bellen. Ook (of vooral) wat betreft de manier waarop het eruitziet. Maar we kunnen ons heel goed voorstellen dat je de desktop toch een beetje wilt ‘ opleuken’. Daar zijn we zelf ook niet vies van! Houd daarbij wel goed de balans in de gaten: een desktop die er schitterend uitziet
is leuk, maar het moet allemaal wel bruikbaar blijven en niet te veel vragen van je systeembronnen – horen we daar iemand Windows Vista en Aero fluisteren? Dat gaat helemaal op voor de Raspberry Pi, waarbij de systeembronnen sowieso beperkt zijn. Dat neemt niet weg dat er voor alle vijf besturingssystemen het nodige te vinden en aan te passen is.
Raspbian De desktop die Raspbian na de installatie laat zien, is vooral functioneel. Door Xfce als desktop-omgeving te gebruiken, worden de systeembronnen van de Raspberry Pi niet te zwaar belast. Maar omdat Raspbian een distro is die gebaseerd is op Debian, kan de desktop wel (behoorlijk!) aangepast worden. Zo kun je bijvoorbeeld Mate for Raspbian installeren, waarmee de desktop dezelfde look-and-feel krijgt als een klassieke Gnome 2-omgeving. Van daaruit kun je naar hartenlust tweaken en van alles aanpassen en toevoegen. Kijken we naar gebruiksgemak, dan ligt de Raspbian mijlenver voor op de concurrentie. Met een kanttekening: wie aan de slag gaat met het apt-commando en honderden programma’s gaat installeren, eindigt met een besturingssysteem dat zo traag is als dikke… Precies!
Arch Arch is een verhaal apart. Wanneer je het voor de eerste keer gebruikt, krijg je alleen de terminal te zien. Maar als je de tijd neemt om er dieper in te duiken, ontdek je al snel dat het een van de beste besturingssystemen is die er zijn. Arch is van nature een gestroomlijnd besturingssysteem, en zelfs nadat je een desktop-omgeving als OpenBox hebt geïnstalleerd, blijft het systeem vlot reageren. En als je Open Box combineert met een Raspberry Pi-thema en Conky, ben je ook al een eind op weg waar het om een aangenaam uiterlijk gaat. Maar net als bij het uiterlijk hangt ook het gebruiksgemak af van wat je allemaal wilt installeren. Dat maakt Arch – uiteindelijk – het besturingssysteem dat het meest te configureren is en dat het lekkerst in gebruik is. Kwestie van een paar packages installeren en Arch loopt als een zonnetje – een zonnetje dat grote broer Raspbian zelfs doet verbleken.
De community Score
Samen staan we sterk
A
ls er één ding is waarin Linux zich onderscheidt van andere besturingssystemen, dan is het wel de community: een plek waar nieuwkomers kunnen leren en waar de die-hards hun kennis kunnen doorgeven. Raspbian en Arch hebben de grootste community’s. En dan vooral Raspbian, omdat dit besturingssysteem het belangrijkste onderwerp is op het forum van de Raspberry Pi-site. De aanhang van Arch is echter bijna net zo groot – en het aantal ‘volgelingen’
50
neemt snel toe, omdat Raspberry Pi-gebruikers steeds vaker ontdekken dat er meer is dan Raspbian alleen. Ook het Raspberry Pi Android-project is groeiende, omdat steeds meer gebruikers de mogelijkheden zien die Android op de Pi te bieden heeft. Heel groot is de community echter nog niet. Risc OS, dat al een aantal jaar meegaat, kent een levendige community. En hoewel Plan 9 voor de RPi nieuwer is, kunnen gebruikers in de gemeenschap heel wat gedetailleerde documentatie
vinden – het oorspronkelijke Plan 9 bestaat namelijk al sinds 1993. Wil je weten wat de community van het besturingssysteem van jouw keuze allemaal te bieden heeft, dan kun je het best kijken op de site van het OS zelf. Daarnaast kun je ook je licht opsteken op de diverse algemene Raspberry Pi-fora. Kom je ergens niet uit, wees dan niet bang om het te vragen: Linuxgebruikers staan erom bekend dat ze anderen heel graag helpen.
Raspbian Risc OS Plan 9 Android Arch Waar zouden we zijn zonder de Linuxcommunity?
Get Started Tutorials
Tutorials W
at kun je nou doen, wanneer je de Rasperry Pi inmiddels hebt ge誰nstalleerd en alles hebt draaien. Misschien gebruik je de Rasperry Pi om oude retro games te maken, of je gaat met een nieuwe distro aan de slag. Feit is doordat de Raspberry Pi zo klein is als een creditcard en erg weinig power gebruikt je mogelijkheden te over hebt.
58
Get Started Tutorials
Programmeren:Scratch Netwerken: SSH tunneling Server: Chat via IRC Entertainment: Retro gaming Haal alles uit je Raspberry Pi Server: Maak je eigen server Programmeren de basis
60 66 70 74 78 86 90
...................................................
.......................................
.......................................................................
............................
.................................
..............................
.................................................
Entertainment: Streaming TV 94 Bouw een HTPC 98 Set up van een torrent server 102 Blijf anoniem met Tor 106 Maak een eigen muziek server 110 Bouw je eigen Desktop 114 Syslog: Set up via email reports 118 ........................
.....................................................................................
......................
..........................................................
.................
.....................................................
............
59