Dag van de Groninger Geschiedenis 2011 by Groninger Archieven

8 oktober 2011 11.00 -17.00 uur Cascadeplein 4 / 10 Groningen gratis toegang

VOORWOORD

Van contactmiddag tot historische jaarmarkt

INHOUDSOPGAVE 2

Voorwoord Piet de Vey Mestdagh, Gedeputeerde van Cultuur

Op initiatief van Vereniging Stad&Lande is ooit begonnen met een contactbijeenkomst van historische verenigingen. Het doel is uitwisselen van onderzoekservaringen. Het initiatief blijkt levenskrachtig en krijgt een jaarlijks vervolg. De contactdag heeft in de loop van jaren geleidelijk haar besloten karakter verloren. Het is uitgegroeid tot een manifestatie voor een breder publiek en georganiseerd door meerdere (erfgoed)organisaties. Het gebouw van de Groninger Archieven is een aantrekkelijk onderkomen voor de manifestatie Dag van de Groninger Geschiedenis. De Provincie verleent subsidie.

Groningen verenigd in glas door Egge Knol

Het sportgeweten door Harry Wubs

Stadshistoricus Beno door Harry Wubs

Vrouw van het eerste uur door Harry Wubs

Garnalenpelsters en visbakkers door Albert Buursma

Vaste Prik

Activiteiten Maand van de Geschiedenis

120 jaar AFV Daguerre

Duitse beroepspijpen uit Groningen

25 jaar Stichting Beeldlijn

Slag ende Stoot Eelske Medde

Colofon

Programma Dag van de Groninger Geschiedenis

De tendens naar verbreding en verlevendiging van het programma heeft nieuwe dynamiek gekregen door de oprichting van het Huis van de Groninger Cultuur in 2002. Nieuwe elementen worden geïntroduceerd: streektaal, theater, zang, kindervoorstellingen, living history, oral history, streekproducten.

Dag van de Groninger Geschiedenis 2011: IK EenWIJ

De ‘Collectie Groningen’ wordt op deze Dag aansprekend gepresenteerd door de ‘traditionele’ erfgoedorganisaties, maar ook door andere - kleinere - partners. Bij geschiedenis gaat het om beleving, een beleving die aansluit bij de ervaringswereld van gewone mensen. Ik denk aan familiegeschiedenis, persoonlijke herinneringen, alledaagse leven, leefomgeving. Daarmee past de manifestatie in ons erfgoedbeleid.

Als zoon van voormalig Rijksarchivaris en Inspecteur der Groninger Archieven en nieuwe gedeputeerde van Cultuur vind ik het een eer dit voorwoord voor een mooi 25 jarig jubileum te mogen schrijven. Vanaf deze plek feliciteer ik de organisatie met de mooie programmering. Er valt veel te beleven, te leren. Maar het is vooral ook leuk!

Piet de Vey Mestdagh, Gedeputeerde van Cultuur

GRONINGEN VERENIGD IN GLAS Aan het einde van de jaren vijftig ontstond een nieuwe zeefdruktechniek, waardoor het goedkoper werd om glazen met opdruk te produceren. Het gevolg was dat het verkopen van verenigingsglazen een hoge vlucht nam. De opbrengst hiervan was vaak bestemd voor de viering van een lustrum, maar kon ook gebruikt worden voor een nieuwe kantine of gewoon om de kas te spekken. De glazen werden doorgaans gedecoreerd met het clublogo of spelende sporters in het verenigingstenue. De kleuren van de stad Groningen - groen wit – komen vaak voor met de Martinitoren als symbool van Groningen. Een verzameling van deze glazen in het Groninger Museum laat de grote verscheidenheid van het rijke Groninger verenigingsleven zien.

Een tonnetje met het logo en de clubkleuren van GVAV, de voorloper van FC Groningen Foto Marten de Leeuw Groninger Museum,

De glazen werden vermoedelijk besteld via een vertegenwoordiger. Doordat een kwitantie bewaard bleef is bekend, dat de Zeeverkennersgroep Sint Nicolaas 2000 glazen bestelde in 1965. Afgeleverd werden 958 exemplaren van model N 2 kl. (klasse?) zonder gouden rand à 44 cent en 1032 van hetzelfde model met gouden rand à 54 cent. Er waren vijf glazen zonder gouden rand te weinig en zeventien glazen met gouden rand waren onderweg gebroken. De glazen werden voor één gulden per stuk verkocht of voor vijf

De glazen modellen N met en zonder gouden randje die verkocht werden ten bate van de zeeverkenners Sint Nicolaas. Foto Groninger Museum, Marten de Leeuw

ken. Variërend van fanfarekorpsen tot padvindersgroepen. Maar ook bij een gereformeerde kerkgebouw in Ten Post, de Tine Marcusschool in de stad, de Groninger Opera en Operette Vereniging, Koninklijke Liedertafel Gruno en kindercircus Santelli komen de bedrukte glazen als souvenir voor. De glazen bestonden uit verschillende modellen. Model N is een glas dat van onderen smal is en naar boven toe wijd uitloopt. Het is niet het meest gangbare model. Het meest gangbaar is een eenvoudig glas dat smaller is en cilindervormig. Ze zijn er eveneens met en zonder gouden randje. Daarnaast zijn er de zogenaamde tonnetjes. Deze drie vormen van glazen komen tegenwoordig niet meer voor. Een vierde vorm bestaat uit een glas op een voet met steel. Daarnaast werd af en toe het ‘Amsterdammertje’ gebruikt. De glazen kwamen waarschijnlijk uit een Nederlandse fabriek, mogelijk de Kristal Unie uit Maastricht, maar werden vermoedelijk ergens anders bedrukt.

e de Groninger Geschiedenis 2011: IK en WIJ Dag 25van DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

Een voetglas van FC Groningen Foto Marten de Leeuw Groninger Museum,

De meeste glazen dateren uit de jaren zestig. Het verschijnsel is in heel Nederland bekend. In de jaren zeventig nam het gebruik af, maar het verdween niet. Later verschijnen er glazen met aan de ene kant een biermerk en aan de andere kant een clublogo. Sommige verenigingen maakten op gezette tijden nieuwe glazen. Zo zijn van de voetbalvereniging GRC glazen bekend uit 1962, 1992 en 2002.

gulden per half dozijn. De bewaard gebleven nota is van de bekende firma A. Jungerhans NV, magazijnen van Huishoudelijke en Luxe artikelen aan de Binnenweg in Rotterdam. De opbrengst van deze actie van de zeeverkenners was 1000 gulden. Het verkopen van glazen kon dus lucratief zijn. Geen wonder dat allerhande verenigingen glazen lieten ma-

Het Groninger Museum heeft inmiddels ruim vijftig glazen. De collectie toont aan dat Groningen in de jaren zestig een intensief verenigingsleven kende, waarin de verzuiling nog zichtbaar was. Naast de Christelijke en Rooms Katholieke Voetbal verenigingen, zijn er algemene voetbalverenigingen voor de elite en andere voor de arbeiders. Ter gelegenheid

van de 25ste Dag van de Groninger Geschiedenis bevat dit magazine een poster met een selectie van de mooiste glazen van het Groninger Museum. Schroom niet als uw club ontbreekt het Groninger Museum een glas te brengen. Door Egge Knol, Groninger Museum

HET SPORTGEWETEN

Dick Heuvelman, foto Marij Kloosterhof

Heuvelman is de naam. Dick voor zijn naaste omgeving én collega’s. Of beter oud-collega’s, want sportjournalist Dick Heuvelman uit Vries, een rasechte stad-Groninger van geboorte en in doen en laten nog altijd Stadjer, is met frisse tegenzin uit zijn vak gestapt. Toch heeft hij zijn status volledig behouden: Hij is dé commentator van het Groninger sportgebeuren. Of het nu om de FC gaat of om Donar Capitals, Dick geeft prachtige voorzetten, maar kan ook als laatste man doortastend optreden. Dankzij Dicks interventie kwam de Giro d’Italia al twee keer naar het Noorden. Dit was goed voor een eenmalige ontvangst bij de Paus in Rome. Eigenlijk hadden dit twee moeten zijn! Sport is voor Dick een serieuze zaak. Om sport lach je niet. Toen hij tijdens de Tour de France na weer een gesprek met een sportbobo op de redactie van zijn geliefde krant het ‘Nieuwsblad van het Noorden’ terugkeerde en een collega hem toeriep: “Heuvelman, het peloton is ontsnapt!”, kon hij dat amper waarderen en schreed regelrecht naar zijn plaats met een zoetzuur lachje. Hij wist heus wel dat een collega hem probeerde te jennen, maar met sport en sportprestaties spot je nu eenmaal niet. Voor hem was dat vloeken in de kerk. In 1969 betrad de jonge Heuvelman voor het eerst de redactieburelen van het ‘Nieuwsblad van het Noorden’. Hij werd toen freelance medewerker van de sportredactie op de zondagavonden. “Haler van broodjes bij het Amsterdams Broodjeshuis, direct naast de krant,” noemt hij het zelf. Te midden van grootheden – zoals hij ze beschouwde – als Ab van der Veen, Frits Abrahams en Jacques d’Ancona paste hem slechts bescheidenheid. Dat veranderde na enkele jaren. Dick werd, na een vast dienstverband als redacteur in NoordDrenthe, tot het voor hem hoogste verheven: sportredacteur. Het was niet alleen de functie die hij wilde, daarin voelde hij zich als een vis in het water, maar hij groeide uit tot zo ongeveer het sportgeweten van Noord-Nederland. Dick Heuvelman werd een man van aanzien, met wiens mening rekening werd gehouden in de Groninger en Drentse sportwereld. Nee, groot voelde hij zichzelf nooit. Hij stond met hetzelfde plezier langs de lijn bij een amateurclub in de provincie, als wanneer hij de verrichtingen van zijn geliefde FC Groningen volgde. Zo werd Dick een prominent in de Noordelijke sportwereld. Zijn verhalen op de ‘Dag van de Groninger Geschiedenis’ tovert hij uit zijn hoed. “Ja, dat kan ik wel”. Door Harry Wubs

Beno Hofman, foto Henk Scholte

STADSHISTORICUS BENO

25e DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

Bewonderend wordt hij wel dé stadshistoricus van Groningen genoemd. Maar daarmee doet men Beno Hofman uit deze stad eigenlijk onrecht. Zijn werkgebied beslaat de gehele provincie en daar waar hij maar kan sluit hij aan bij de actualiteit. De laatste jaren behandelt hij op de donderdagmorgen in een programma van Radio Noord regelmatig onderwerpen uit stad en lande. De bijdehante presentator van het programma geeft meestal de indruk zijn stem belangrijker te vinden dan die van zijn gast, maar Beno Hofman is er niet door uit het veld te slaan. Hij kent zijn historische wetenswaardigheden en laat zich door overbodige interrupties niet uit het veld slaan. Hij weet waarover hij praat. Het dient gezegd, Beno Hofman heeft niet in Groningen – zijn stad van herkomst – gestudeerd, maar in Amsterdam. En dan nog niet eens geschiedenis, maar historische geografie. Toch werd de Groninger stadshistorie (en ook een beetje de geschiedenis van de provincie) zijn specialiteit. “Dat komt door mijn grootvader, die prachtige verhalen over en uit de stad wist te vertellen. Het is dus eigenlijk puur gekomen door mijn eigen familiegeschiedenis dat ik ben uitgegroeid tot een soort stadshistoricus. Ik woonde ooit in de buurt van de Kerklaan. Ik heb toen uitgezocht waar mijn opa in die (Plantsoen) buurt zoal heeft gewoond. Ik kwam er toen achter, dat ik vanuit mijn woning zeker drie plekken aan kon wijzen waar dat het geval was geweest.” Beno Hofman is vanwege zijn specifieke historische kennis inmiddels een veel gevraagd man door de media. Ze weten hem moeiteloos te vinden en dat eigenlijk al sinds jaar en dag. Hij leverde niet alleen bijdragen aan RTV Noord, De Gezinsbode, OOG TV en de pagina Rondje Stad in het toenmalige Nieuwsblad van het Noorden, maar werkt(e) ook voor de gemeente Groningen. Tevens schreef hij een reeks boeken en inmiddels is een nieuw werk in voorbereiding. Beno Hofman is van alle historische markten thuis. Daarvan zal hij blijk geven op de Dag van de Groninger Geschiedenis. In twee zogenoemde flitslezingen vertelt hij over gebeurtenissen uit de Groninger sporthistorie. Zelfs dat onderwerp is hem volledig toevertrouwd. Beno speelt niet voor niets in het tweede elftal van de voetbalclub ‘De Fivel’ in Zeerijp, de club waar een vriend hem ooit mee naar toe troonde. Een stadshistoricus die voetbalt in de provincie, laat nog maar weer eens zien dat hij over de stadsgrenzen heen kijkt. Door Harry Wubs

VROUW VAN HET EERSTE UUR Jona van Keulen, foto Marij Kloosterhof

De Dag van de Groninger Geschiedenis is eenvoudig begonnen. “We stuurden gewoon een briefje aan mensen die we kenden, aan regelmatige bezoekers van het toenmalige Rijksarchief, leden van historische verenigingen en musea in de provincie. Zo kregen we een adressenbestand van ongeveer honderd personen. Het was verder afwachten wie er zou komen. Tot onze grote verbazing, maar vooral opluchting, gaven maar liefst zo’n tachtig mensen gevolg aan de uitnodiging, meer dan we hadden durven dromen.” Jona van Keulen, destijds bestuurslid van de provinciaal historische vereniging Stad & Lande, herinnert zich nog als de dag van gisteren hoe De Dag 25 jaar geleden begon. “Het ging natuurlijk heel anders dan nu het geval is. We hadden een eenvoudig programma met lezingen en een informatiemarkt, waar historische verenigingen en musea zich konden presenteren. Ik weet nog, dat we het eerste jaar werkten met een budget van slechts 575 gulden. En daar hielden we nog van over ook!” De eerste Dag werd destijds gehouden in een tot dorpshuis omgebouwde kerk in Wehe den Hoorn. De bedoeling van de Dag van de Groninger Geschiedenis was vooral de mensen, die op welke wijze dan ook met de streekhistorie bezig waren, te informeren over elkaars activiteiten. Na de eerste keer stak de provincie Groningen het evenement de helpende hand toe door subsidie te verstrekken. Stad & Lande kwam hierdoor wat ruimer in haar jasje te zitten en kreeg ook meer mogelijkheden. Het programma van De Dag kon daardoor weliswaar worden uitgebreid, maar tegelijkertijd kwamen de bezoekers van jaar tot jaar in steeds grotere getale. Uiteindelijk moest, tegen de oorspronkelijke bedoeling in, van een wisselende locatie ergens in de provincie worden uitgeweken naar het onderkomen van de Groninger Archieven in het Cascadegebouw in de stad. Aanvankelijk werd gereserveerd aangekeken tegen de verhuizing, maar inmiddels is iedereen het er over eens, dat dit gebouw bij uitstek de plaats is waar De Dag dient plaats te vinden. Jona van Keulen, destijds werkzaam bij het Rijksarchief, nu bij de Groninger Archieven, bemoeide zich vijf jaar lang actief met de organisatie van De Dag. Daarna gaf de vrouw van het eerste uur het stokje over aan een ander bestuurslid van Stad & Lande. En De Dag zelf? Die is al jaren een succesnummer! Door Harry Wubs

GARNALENPELSTERS EN VISBAKKERS Visitekaartjes van museum en dorp

Lies Visser en Sjaak Muller zijn twee van de vele enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten voor het Visserijmuseum Zoutkamp. Zij maken deel uit van een groep van respectievelijk garnalenpelsters en visbakkers. Hun aanwezigheid bij de vorige Dag van de Groninger Geschiedenis was een groot succes. Zelf vonden ze het ook geweldig en daarom zijn ze er dit jaar weer. Lies: “Wij zijn begonnen in mei 1992. Dat was ter promotie van Zoutkamp tijdens een open dag van Waterrecreatie te Groningen. Daar pelden we garnalen in historische kledij. Het geld dat toen binnenkwam was voor de inrichting van een visserijmuseum in ons dorp.” Sjaak raakte samen met buurman Iede Braaksma bij het gebeuren betrokken via de ‘Groninger Welvaart’: “We hadden toen één gietijzeren pannetje. Daar pasten nauwelijks twee scholletjes in. We hadden één kistje vis mee en daar hebben we zowat de hele dag mee gedaan. Het was een hele happening. We dachten: Laten we verstandig zijn en met het openbaar vervoer gaan. Toen we ’s avonds de bus wilden pakken, bleek die niet meer van de Grote Markt te gaan. Bij het station aangekomen bleek hij al vertrokken te zijn. Dan maar de trein. We stonken allemachtig naar vis, want we hadden onze “vishanden” aan onze kielen en broeken afgeveegd. We hebben de medepassagiers uitgelegd waarom we zo roken en werden toen min of meer getolereerd.” Sjaak Muller en Lies Visser in het vissershuisje op het buitenterrein van het Visse-

Meestal wordt geprobeerd de uitstapjes naar grotere evenementen te combineren met het museumschip van het Visserijmuseum te Zoutkamp, de ZK 4. De bestemmingen zijn vanwege de beperkte actieradius van het schip in het noorden van Nederland en Duitsland. Sjaak: “De reisjes naar Duitsland waren geweldig. We zijn nu tweemaal in Leer geweest. Wat me het meeste opviel was het fatsoen van de mensen. Ze bleven netjes wachten op een meter van de tafel, totdat ze aan beurt waren. In Nederland willen sommigen de vis al van de lekbak pakken, maar vergeten dan dat de temperatuur van de olie 190 graden is en branden dan hun vingers. Er was eens een man die zich zover voorover boog om maar snel bij de vis te zijn, dat hij vergat dat hij een fototoestel om had hangen. Dat belandde in de olie en zo had hij een flinke schadepost.’” Wat beiden opvalt is, dat sommigen niet weten wat verse vis is. Lies: “Dan vragen ze hoe het kan dat een grijze garnaal ineens roze wordt, of waar de kibbeling wordt gevangen.” Sjaak vult aan: “Er was een mevrouw die een scharretje met duim en wijsvinger bij de staart pakte, haar hoofd achterover gooide en de vis in de open mond liet zakken als een haring. Daarna proestte ze van de graten, hahaha!” Lies: “Het geld dat we met pellen en bakken krijgen is voor het museum. Daarvoor krijgen we gratis garnalen van Heiploeg en gratis vis van Sterkenburg. Die bedrijven sponsoren ons geweldig.” En op die wijze zijn de Zoutkamper garnalenpelsters en visbakkers jaarlijks bij een klein dozijn evenementen aanwezig als een visitekaartje voor hun museum en hun dorp.

25e DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

De demonstraties van de Zoutkamper garna- rijmuseum Zoutkamp. Dit huisje heet nu ‘Siegerlida’s hoeske’, vernoemd naar de lenpelsters en visbakkers groeiden uit tot een laatste bewoonster, foto Albert Buursma populaire attractie. Zij zijn aanwezig bij grote en kleinere evenementen. Lies: “We hebben een vaste groep van acht pelsters en drie reserves. Bij grote evenementen zijn we met z’n allen. Bij kleinere zijn we soms met ons tweeën. Bijvoorbeeld in verzorgingstehuizen in Kloosterburen en Ulrum. Daar mochten de mensen zelf pellen. Dat was prachtig! Het was net of ze weer in de schoolbanken zaten. Iedereen zat keurig met een placemat voor zich te wachten totdat een handvol garnalen werd uitgedeeld!”

Door Albert Buursma

VASTE PRIK

Terugkerende evenementen of onderedelen op de Dag van de Groninger Geschiedenis worden door de organisatie wel liefkozend ‘De Vaste Prik’ genoemd. Een toelichting:

Informatie- en boekenmarkt Zoals elk jaar is er ook dit jaar gelegenheid voor culturele verenigingen en erfgoedorganisaties om zich te presenteren en voor boekhandelaren en antiquaren om hun aanbod te verkopen. Boekhandel Godert Walter is vanaf het begin betrokken. Hoe beleeft hij de DGG?

De ervaring van Godert Walter Of boekhandel Godert Walter al bij de eerste Dag van de Groninger Geschiedenis (DGG) betrokken was weet ik niet. Onwaarschijnlijk is het niet, omdat wij al zo lang gespecialiseerd zijn in Groningana. En, omdat we door die specialisatie natuurlijk ook al heel lang contact hebben met de Groninger Archieven. Ik herinner me, dat we altijd teveel meesleepten, onze ogen waren altijd groter dan de royale tafels waar toch heel wat op kon. Maar dat hoort erbij: je wilt zoveel mogelijk laten zien, zoveel mogelijk verkopen. Zelf heb ik trouwens alleen in het begin wel eens de tafel bemand, uit nieuwsgierigheid. Ik moest op zaterdag eigenlijk in de winkel zijn en de kraam bij de DGG kon ik rustig overlaten aan de Groningana-specialist van de winkel. Tot aan zijn pensioen was dat Elze ter Harkel, daarna heeft Dick Ottevangers hem opgevolgd. Boekhandel Scholtens stond er ook jarenlang in de persoon van Koos van Dam, en wij maar kijken bij elkaar of de één nog titels had die de ander waren ontgaan. Ook antiquariaten horen vanaf het begin tot de vaste ploeg van deelnemers. En enkele uitgevers, vroeger door Ep Krijgsheld vertegenwoordigd. Sommige jaren waren er trouwens veel meer nieuwe boeken dan in andere jaren. Denk bijvoorbeeld aan de tijd, ooit, van uitgeverij REGIO-PRojekt met zijn talrijke publicaties. De laatste jaren verschijnen er wat minder boeken. Komt dat door bezuinigingen bij de fondsen en de overheden, of is alles verteld en geschreven? Wij merken ook, dat de omzet van Groningana wel eens groter is geweest, zowel op de DGG als in de winkel. Die omzet bestaat bij ons vooral uit boeken over de Groninger geschiedenis. Waar komt dat woord Groningana eigenlijk vandaan? Ik geloof dat ik het als eerste gebruikt heb in de boekwinkel (of is dat opschepperij?), maar ik kan me niet voorstellen dat het nergens eerder voorkwam. De DGG is voor ons (en voor alle deelnemers) heel belangrijk om elkaar te ontmoeten: vertegenwoordigers van stichtingen en de historische verenigingen, auteurs en onze klanten. Door het organiseren van deze dag vervullen de Groninger Archieven ook in dit opzicht een nuttige taak. Door Erik Kweksilber, Godert Walter

De Groninger Geschiedenisquiz Traditiegetrouw wordt de Dag van de Groninger Geschiedenis afgesloten met de Grote Groninger Geschiedenisquiz gepresenteerd door RTV Noords Reinder Smith. Quizvragen aan de hand van archiefstukken, -beelden of filmmateriaal geven het publiek de kans om zijn kennis over de Groninger geschiedenis te testen. Iedereen kan meedoen. Om het laagdrempelig te houden vindt de quiz plaats in de zogenaamde ‘petje op-petje af-vorm’, dit jaar feestmutsjes in het kader van het 25-jarig bestaan!

Loket voor lief en leed geopend: www.loketvoorliefenleed.nl Alle Groningers in 200 Jaar Burgerlijke Stand In 1817 wilde Aaltje Kleve trouwen. Haar ouders moesten toestemming geven, maar waren al overleden. Helaas kon de bruid de overlijdenakte van haar moeder niet vinden en vroeg haar tante om zich voor te doen als haar moeder, zodat zij kon trouwen. De burgemeester ontdekte dit bedrog later en de jonggehuwde vrouw heeft nog kort in de gevangenis gezeten…Het hoe en waarom kunt u nakijken op onze weblog: www.loketvoorliefenleed.nl In 2011 is het precies 200 jaar geleden dat de Burgerlijke Stand werd ingevoerd in Nederland. Sindsdien worden de belangrijkste gebeurtenissen uit het leven vastgelegd: geboorte, huwelijk en overlijden. In de provincie Groningen was Veendam de eerste gemeente. Het zijn officiële stukken, maar er horen vele familieverhalen bij. Op www.loketvoorliefenleed.nl presenteren wij verhalen, die met geboorte, huwelijk of overlijden te maken hebben. Verhalen die anders nooit verteld worden. Op de Dag van de Groninger Geschiedenis laten wij u graag kennismaken met: • de laatste Groninger die opgehangen werd • de 106-jarige Opoe Tjadens en haar rollator • Jan Bierma, die zijn in Amerika wonende moeder toestemming vroeg, omdat hij moest (en wilde?) trouwen. Toen hij het gezegelde stuk ontving en het huwelijk kon worden gesloten, had hij al een kind van anderhalf jaar • en nog veel meer Groningers van vroeger Wij nodigen u uit om ons ook uw verhaal te vertellen en helpen u graag om uw familiegeschiedenis te vinden. Het project ‘Loket voor Lief en Leed’ wordt in 2011 uitgevoerd door RHC Groninger Archieven en NGV afdeling Groningen in samenwerking met RTV Noord en Groninger Museum.

ACTIVITEITEN MAAND VAN DE GESCHIEDENIS DE GRONINGER NACHT VAN DE GESCHIEDENIS De Nacht wordt op donderdag 13 oktober geopend door Maarten van Rossem. Thomas van der Dunk leert ons hoe je beroemd wordt en hoe je in de canon terecht komt, met Erik Schilp, directeur van het Nationaal Historisch Museum wordt gediscussieerd over de plek waar onze nationale geschiedenis moet worden ondergebracht en Jan Jaap van der Wal sluit de avond af met zijn visie op onze eigentijdse geschiedenis. Groningse historici vertellen over hun favoriete historische romance of amourette en er zijn mooie prijzen te winnen met de jaartallenbingo. Daarnaast laat het vernieuwde Verhaal van Groningen van zich horen. In de kelder is er aandacht voor de orgiën door de jaren heen, van harems en bacchanalen tot Bunga Bunga. Het Groninger Forum organiseert de Nacht in samenwerking met de studievereniging van geschiedenis Ubbo Emmius. De Groninger Nacht van de Geschiedenis is ook aanwezig op de Dag van de Groninger Geschiedenis. Als voorproefje geeft Jaap Ekhart een lezing over de briefwisseling tussen een gevangen Joodse Groninger en zijn niet-Joodse vriendin zoals beschreven in het boek ‘Een liefde, een oorlog’.

ForumImages, Hereplein 73

www.hetverhaalvangroningen.nl

Donderdag 13 oktober 2011, 20.00 uur Entree: 10 euro (kaarten zijn op de Dag van de Groninger Geschiedenis te koop bij de stand van Groninger Forum)

HET VERHAAL VAN GRONINGEN 2.0 Sinds 2006 kunnen bezoekers op www.hetverhaalvangroningen.nl verhalen lezen over het (culturele) erfgoed van de stad en provincie Groningen. Afgelopen zomer is onder leiding van het Groninger Forum de vernieuwde website gelanceerd. Het is een aantrekkelijke en gebruiksvriendelijke site geworden, die nu meer gericht is op interactie en beeldmateriaal, met volop mogelijkheden om zelf verhalen te plaatsen en foto’s en films toe te voegen. Naast verhalen biedt de site veel informatie over het cultuurhistorisch erfgoed van Groningen en zal de site aansluiten bij de actualiteit en bij projecten van erfgoedinstellingen en het Groninger Forum. Op de Dag van de Groninger Geschiedenis kun je bij onze stand kennismaken met het vernieuwde Verhaal van Groningen. Via koptelefoons kun je luisteren naar een mooie selectie van ingesproken verhalen. Ook is er een bijzonder podiumoptreden: begeleid door live muziek en projectie van (archief )beelden leest Marjoleine de Vos enkele zelf geschreven verhalen voor.

‘Ik en Wij’ door de ogen van cursisten van het Talencentrum van de Rijksuniversiteit Groningen. Aan de Rijksuniversiteit studeren en werken veel buitenlandse studenten en wetenschappers. Ze wonen voor het overgrote deel in Stad en Ommeland. Meestal volgen ze vóór of tijdens hun werk of studie een cursus Nederlands aan het Talencentrum van de universiteit. In de maanden voorafgaand aan de Maand van de Geschiedenis schreven ze, als onderdeel van hun cursus en geïnspireerd door het thema ‘Ik en Wij’, een verhaal over de provincie waar ze wonen: over de Groningers, over de bijzondere plekken in de stad en de provincie, over de manier waarop we hier leven en over de zaken die opvallen als ‘ik als buitenlander’ deel ga uitmaken van ‘wij als Groningers’. Hilarische, ontroerende en bespiegelende verhalen over het leven in het hoge Noorden van Nederland. Het Talencentrum RUG en de Bibliotheek organiseren tijdens de Maand van de Geschiedenis een culturele middag waar de verhalen over Groningen worden voorgelezen, voorzien van een muzikale Groninger en internationale omlijsting. ‘Ik en Wij: Groningen door de ogen van nieuwe Groningers’ geeft een verfrissende kijk op het leven en de geschiedenis van Stad en Ommeland.

25e DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

TALENCENTRUM RUG EN BIBLIOTHEEK GRONINGEN

Zondagmiddag 30 oktober 2011, De Bibliotheek Boteringestraat 18 Groningen, aanvang 14.00 uur, toegang gratis. Nadere informatie over het programma vindt u vanaf 1 oktober 2011 op de websites www.rug.nl/talencentrum en www.mijneigenbibliotheek.nl/groningen.

120 JAAR AFV DAGUERRE In 2011 bestaat de Groninger Amateur Fotografen Vereniging Daguerre 120 jaar. Daarmee is het de op één na oudste amateur-fotoclub op het Europese vasteland. In 1894 organiseerde Daguerre de ‘Internationale Tentoonstelling ter bevordering van der Photographie’, die maar liefst 3000 bezoekers trok. Vele tentoonstellingen volgden. In 2011 werd met Galerie Noorderlicht een jubileumtentoonstelling over de geschiedenis van Daguerre georganiseerd. Bovendien werd door uitgeverij Passage het jubileumboek ‘Over Kiekjes en Kijken, een eindeloze discussie’ uitgegeven. Daguerre neemt met twee activiteiten deel aan de Dag van de Groninger Geschiedenis. In de eerste plaats belicht Erik van Gilst in een lezing de geschiedenis van Daguerre aan de hand van tal van beelden. Hoewel veel vooroorlogs (foto)materiaal tijdens de oorlogsjaren door brand verwoest is, leverde een speurtocht in diverse archieven toch veel foto´s en verrassingen op. Daguerre telde beroemde leden. In de jaren dertig was Abraham Salomon Weinberg actief lid van Daguerre. Het Leids prentenkabinet heeft nog veel van zijn werk in bezit. Van de Groningse stadsarchitect en latere oprichter van het Zuiderzeemuseum, Siebe Jan Bouma zijn nog veel foto´s van stadsgezichten en nog bestaande gebouwen te vinden. Eén van de oud-leden van Daguerre, Jos Lange, fotografeerde jarenlang circussen in heel Europa. Leden van Daguerre zochten in de Groninger Archieven tussen de bijna duizend foto´s van Jos Lange naar de meest bijzondere voorbeelden van zijn werk. In de tweede plaats organiseert Daguerre de expositie ‘24 uur Groningen: 25 jaar later’. Aanleiding is het in 1986 verschenen boek ‘Een dag uit het leven van Groningen. 24 uur stadsleven in foto’s’ door Heiman Alberda, Jur Bosboom, Ad van Dongen, Hans Kraus en Will Oosterwijk. Geïnspireerd door dit boek gingen de leden van Daguerre ter gelegenheid van de 25ste Dag van de Groninger Geschiedenis op pad om opnieuw ‘het 24 uur stadsleven’ vast te leggen in beelden. Een selectie uit de resultaten is vanaf 8 oktober 2011 te zien in het gebouw van de Groninger Archieven. Erik van Gilst: “Wij laten zien hoe wij als amateur-fotografen nu tegen de wereld aankijken. Soms is de realiteit anders dan je denkt. Soms bedenk je zelf een verhaal bij een beeld uit de geschiedenis. Het is in die rijke traditie en de verbinding met onze voorgangers dat we graag meedoen aan de Dag van de Groninger Geschiedenis en 24 uur Groningen opnieuw in beeld willen brengen.” Door Gino Huiskes

DUITSE BEROEPSPIJPEN UIT GRONINGEN

Groninger Museum 0000.4085 Groninger Museum PK03

Uit 1856 dateert een complete pijp, met een afbeelding van de tweemast schoener ‘Jacob van Cleeff’ gevoerd door kapiteineigenaar Hindrik Hindriks Rosema van Groningen. Het schip van 117 ton was gebouwd in 1852 bij Kater & Meulman voor Rosema. Deze verkocht het schip in 1857, maar het bleef varen tot het schip in november 1870 haar einde vond op het eiland Sylt. Het Noordelijk Scheepvaartmuseum bezit een andere afbeelding van dit schip met op de achtergrond de Vesuvius bij Napels. Aan de pijp is te zien, dat de pijpenkop in een porseleinen puntvormig bochtstuk zat. Bij de scheepspijpen staan daar vaak twee gekruiste vlaggen op. Kapitein Rosema, geboren in 1840 in Groningen, trouwde in die stad in 1875 met Martha Kalkhuis. Hij overleed in 1911 in Groningen en werd 71 jaar. De pijpenkop met een kleermaker en het opschrift F.F. Telbusscher geb. 20 September 1832 Middelstum 1851 werd in het laatstgenoemde jaar gemaakt voor kleermaker Freerk Frederiks Tilbusscher. Zijn vader Frederik Tilbusscher was wever in Toornwerd onder Middelstum en afkomstig uit Schotmar in Lippe Detmond. Freerk Tilbuscher huwde in 1860 met Anje Huisman en werd kleermaker in Noordbroek. Aan de achterzijde van de pijpenkop staat een riimpje. De spellingsfouten verraden een buitenlandse schrijver: ‘De Werld is de Zee / De Bijbel is compas / Het lichaam is het schip / De hemmel is de ree’. Die ree bereikte Freerk Tilbusscher al na anderhalf jaar huwelijk, want hij overleed in 1862. De pijpenkop met een geslacht varken behoorde ooit toe aan Luitje Hilbrand Postema (1824-1881), landbouwer in Wierum nabij Dorkwerd. In het najaar was hij in de buurt een rondreizende slachter. Dat verklaart de afbeelding. Het varken hangt aan een balk met rechts van het lijf een losse kop en links vier pootjes. Twee omstanders waarvan één een lange Duitse pijp rookt, beschouwen het geslachte beest. De slachter is het dier aan het uitbenen. Egbert de Vries geboren 12 mei 1858 Noordbroek, vermeldt een pijpenkop rondom allerhande smidsgerei. De smid van deze pijp stierf op de hoge leeftijd van 93 jaar, maar had met vrouwen wel pech. Als hij in 1907 op bijna vijftig jarige leeftijd huwt met smidsweduwe Jantje Muntinga, is hij al drie maal weduwnaar geweest. Zijn vierde vrouw overleed elf jaar later in Groningen. Egbert de Vries zou nog vele jaren weduwnaar blijven. Hij was aanvankelijk scheepstimmermanknecht, later smid in Noordbroek en vervolgens in Groningen. Een kloeke korenmolen op de laatste pijpenkop wordt vergezeld door het opschrift ‘H. Geertsema, molenaar in Helpman’. Harm Geertsema (Woltersum 1848- Veendam 1914) kocht de molen in 1879 en verplaatste deze naar Helpman. Het onderste stuk van de molen staat nog steeds aan de Helpermolenstraat in Helpman.

25e DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

Groninger Museum 1969.0303

Groninger Museum 1965-0213

Het Groninger Museum presenteert op de Dag van de Groninger Geschiedenis voorwerpen rond de manifestatie Van lief en leed, 200 jaar Burgerlijke Stand in Groningen. Hierbij zijn ook enkele porseleinen pijpenkoppen met een kleurrijke afbeelding uit de negentiende eeuw. In Duitsland was het beschilderen van porselein ontwikkeld tot een hele kunst. De pijpenkoppen kwamen daar vandaan met een afbeelding voor de Nederlandse markt. De pijpenkoppen horen op Duitse pijpen, die hier ook erg populair waren. Deze pijpen hadden een lange steel, grotendeels gemaakt van hoorn. De pijpen werden in wisselende kwaliteit geschilderd, maar sommige schilderingen waren buitengewoon knap. Naast persoonlijke pijpenkoppen bestaan er ook pijpenkoppen met de afbeelding van een vorst(in), wapen van regiment of studentenvereniging, een landschap, bloemen of wat ook maar gewenst was. Er zijn honderdduizenden pijpenkoppen geproduceerd, maar zeer vele gingen Groninger Museum 1954.0025 natuurlijk in de loop van de tijd kapot.

Door Egge Knol Groninger Museum

25 JAAR STICHTING BEELDLIJN

Aafke Steenhuis, Lejo Siepe, Piet Hein van der Hoek, cameraman Jan Weenink, muzikanten Jan Timmer en Douwe Ettema Stichting Beeldlijn maakt al 25 jaar documentaire films over kunst, cultuur en maatschappij in Noord-Nederland. Met een scherp oog voor interessante mensen en gebeurtenissen heeft Beeldlijn een oeuvre opgebouwd met documentaires over beeldende kunst, literatuur, politiek en geschiedenis. Vanaf 1988 zijn er 28 kleurrijke portretten gerealiseerd van kunstenaars, schrijvers, musici maar ook van een aantal markante politici uit onze rijke noordelijke regio. Zo is er een documentaire gemaakt over het kunstenaarsgezelschap de Ploeg, over kunstenaars als Marten Klompien, Henri de Wolf, Jan Loman, Jan Steen, Marten Tissing, over de musici Roelof Stalknecht en Jenne Meinema, over de schrijvers Rutger Kopland, Gerrit Krol en Vasalis en over politici als Fré Meis en Ypke Gietema. De afgelopen jaren is zowel de collectie films als het ruwe materiaal dat Beeldlijn heeft opgebouwd, gedigitaliseerd. In 2006 is deze bijzondere verzameling ondergebracht bij het Groninger Audiovisueel Archief (GAVA) en online te bekijken. Onlangs is een mooi overzicht in boekvorm verschenen van de Beeldlijncollectie, samengesteld door Susan Aasman en Youri Sepp met de titel ‘Het geziene werk’. Naast de archiefwaarde van de documentaires en de verzameling filmbeelden zijn de bijdragen van Beeldlijn ook van grote waarde voor nieuw te ontwikkelen producties in de toekomst. Het Beeldlijnarchief wil graag een audiovisueel reservoir zijn waaruit nieuwe generaties filmmakers kunnen putten. Tegelijkertijd wil Beeldlijn hen aansporen om tot nieuw werk te komen. “Archiveren van film is geen wegstoppen, het is een tussenfase in de levenscyclus van een kunstwerk.” Deze woorden uit ‘Het geziene werk’ illustreren hoe belangrijk het is dat de collectie van de Stichting Beeldlijn wordt gekoesterd voor het culturele erfgoed van nu en in de toekomst. Op de Dag van de Groninger Geschiedenis wordt de mogelijkheid geboden nader kennis te maken met de werkwijze van filmgroep Beeldlijn en wordt een tipje van de sluier opgelicht van het nieuwe project van Beeldlijn. Regisseur Piet Hein van der Hoek geeft een presentatie over de totstandkoming van de documentaire ‘Het Witte Goud’ die over het boek ‘Windjammers’ van Aafke Steenhuis is gemaakt. De première van deze documentaire vindt plaats op woensdag 23 november in De Molenberg in Delfzijl. Door Ida Nieboer

SLAG ENDE STOOT Ze leverden een muzikale bijdrage aan de speelfilm ‘Floris’ en treden vaak op bij middeleeuwse festivals. Maar ze geven ook gewoon concerten en zijn zelfs niet wars van bruiloften en partijen. Deze keer luisteren ze de Dag van de Groninger Geschiedenis op met hun repertoire uit de Middeleeuwen en de Renaissance. “Wat we spelen hangt af van de plek”, zegt Cora van der Vrande, woordvoerder van Slag ende Stoot. “We passen ons repertoire echt aan.” Zij hebben de beschikking over een divers repertoire. Denk aan liederen van troubadours, studenten en drankgelagen, liefdesballaden en cantigas. “Maar waar we vooral bekend om staan”, aldus Van der Vrande, “zijn de opzwepende liederen en dansen als saltarello’s en estampida’s. Dat is behoorlijk vrolijk spul en spreekt jongelui ook heel erg aan.” Slag ende Stoot noemt zich een ‘medieval folkgroup’. Bang voor een precieus belcanto hoeven we dus niet te zijn. De groep bestaat nu twaalf jaar. De leden, voornamelijk wonend in de Randstad en Groningerland, kennen elkaar deels van de re-enactmentbeweging, die zaken uit het verleden heropvoert. Zie je daarbij wel eens een brilmodel 2011, zoniet bij Slag ende Stoot. “Wij hebben de authenticiteit hoog in het vaandel staan”, aldus Van der Vrande: “Als we een bril dragen, dan is dat een middeleeuwse.” Zie voor meer informatie: http://www.slagendestoot.nl

“Wij zorgen ervoor, dat de mensen het gevoel krijgen van een gedeelde ervaring”, zegt Annelies Hopman. Met haar theaterbureau ‘Eelske Medde’ gaat ze op de Dag van de Groninger Geschiedenis “de boel aan elkaar kletsen en het ene programmaonderdeel in het andere laten overvloeien”. En dat niet alleen, want ‘Eelske Medde’ verzorgt ook nog korte sketches op verschillende plaatsen in het gebouw van de Groninger Archieven. Hopman heeft het nog niet precies op het netvlies, maar “denk aan acts met komische typetjes, zoals een schoonmaker die onverwachts in het publiek opduikt, of iemand die een speech houdt met veel woorden en weinig inhoud, dat soort dingen.” Met een mooi woord heet dat soort theater ook wel ‘animatie’. ‘Eelske Medde’ houdt zich er al jaren mee bezig en verlevendigt er bedrijfstrainingen, openingen en recepties mee. Verrassen ze de ene keer rotarians op een haringparty, een andere keer leiden ze hotemetoten rond in een technisch bedrijf, waarbij ze gekleed gaan in vieze overalls met hagelwitte handschoenen. Animatie is niet het enige dat Hopman doet. Ze speelde ook in lokatie-theaterprodukties als ‘Op Hoop van Zegen’ (Delfzijl) en ‘Casco’ (Hoogezand). De laatste jaren is ze tevens actief als regisseur, bijvoorbeeld bij het gezelschap UDI in Stadskanaal. Haar grootste bekendheid dankt ze aan de rol van buurvrouw Harms in de soap ‘Boven Wotter’ van TV Noord. Door Harry Perton

e de Groninger Geschiedenis 2011: IK en WIJ Dag 25van DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

EELSKE MEDDE

INITIATIEFNEMERS Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven Het RHC Groninger Archieven is hét informatiecentrum voor de geschiedenis van stad en provincie Groningen. Archieven, boeken, kranten, geografische kaarten, foto’s, films, video’s en geluidsopnames vertellen het verhaal van Groningen van toen tot nu. www.groningerarchieven.nl Huis van de Groninger Cultuur Het Huis van de Groninger Cultuur stimuleert activiteiten en organisaties gericht op het ontwikkelen, verspreiden, behouden en beschermen van de Groninger cultuur en informeert daarnaast particulieren, culturele organisaties, instellingen en overheden. www.huisvandegroningercultuur.nl Cultuurhistorische Vereniging Stad en Lande Stad & Lande is een vereniging voor iedereen die zich interesseert voor de geschiedenis van stad en provincie Groningen. De vereniging is een ontmoetingsplaats voor professionele historici, amateurs en geïnteresseerden en vormt een platform voor nieuwe ontwikkelingen op cultuurhistorisch gebied. Daarnaast bevordert Stad & Lande met verschillende activiteiten de belangstelling voor de Groninger geschiedenis en behartigt zij de culturele belangen, zoals het behoud van monumenten. www.stad-lande.nl Het Gronings AudioVisueel Archief Het GAVA bewaart (historisch) audiovisueel materiaal en presenteert dit materiaal aangevuld met zoveel mogelijk informatie. Het materiaal kan geraadpleegd worden als historische bron of kan gebruikt worden in kunstproducties. Het GAVA heeft een uitgebreide raadpleegcollectie, die te bekijken is in de studiezaal van het RHC Groninger Archieven. Daarnaast biedt het GAVA een steeds groeiende hoeveelheid film- en videomateriaal aan via internet. www.gava.nl

Biblionet Groningen Biblionet is de netwerkorganisatie van alle bibliotheken in stad en provincie Groningen. In samenwerking met andere culturele organisaties organiseert Biblionet verschillende activiteiten die in het teken staan van het Groninger erfgoed. www.mijneigenbibliotheek.nl Groninger Museum Collecties, presentaties en educatie vormen de basis van het Groninger Museum. Het Groninger Museum is extrovert en veelkleurig en richt zich op een breed publiek. Met presentaties van nationale en internationale betekenis wil het Groninger Museum het publiek verwonderen en aanzetten tot meningsvorming. www.groningermuseum.nl Noordelijk Scheepvaartmuseum Het Noordelijk Scheepvaartmuseum laat de geschiedenis zien van de Noord-Nederlandse scheepsbouw en scheepvaart vanaf de Middeleeuwen tot aan de dag van vandaag. In de beide middeleeuwse museumpanden komen verschillende thema’s aan bod, zoals Hanzevaart in de middeleeuwen, Virtueel Groningen in 1470, turf- en binnenvaart, kust- en waddenvaart op zeil en motor, scheepsbouw in hout en ijzer en scheepsmotoren. www.noordelijkscheepvaartmuseum.nl Groninger Forum Het Groninger Forum wil bezoekers op speelse en onderzoekende wijze in aanraking brengen met en laten leren over levensvraagstukken en grootse thema’s om op die manier dwarsverbanden te laten zien die er zijn in heden, verleden en toekomst en tussen thema’s. Bezoekers worden actief betrokken bij informatie, cultuur, actualiteit en geschiedenis. Multidisciplinair, crossmediaal, grenzeloos, transparant, veranderlijk en dialoog zijn de kernbegrippen. Het Groninger Forum presenteert eenmalige en terugkerende projecten, projecten die aanhaken bij landelijke manifestaties en doorlopende programmering. www.groningerforum.nl

Het Dag van de Groninger Geschiedenis 2011 magazine is een gezamenlijke uitgave van het RHC Groninger Archieven, het Huis van de Groninger Cultuur, de Cultuurhistorische Vereniging Stad en Lande, het Gronings AudioVisueeel Archief, Biblionet Groningen, het Groninger Museum, het Noordelijk Scheepvaartmuseum en het Groninger Forum. Dit magazine is uitgegeven in het kader van de Dag van de Groninger Geschiedenis op zaterdag 8 oktober 2011. De uitgave is gratis te verkrijgen bij de deelnemende instanties en de bibliotheken in de provincie Groningen. Abonnees van Stad en Lande, Toal en Taiken en de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed Groningen krijgen een exemplaar thuisgestuurd. Oplage 15.000 Redactie Monique Banda Jikke Sikkes Ida Nieboer Medewerkers Albert Buursma Gino Huiskes Jona van Keulen Egge Knol Ida Nieboer Harry Perton Harry Romijn Martijn Rรถtgers Henk Scholte Harry Wubs

Fotografie Marij Kloosterhof Henk Scholte Collectie RHC Groninger Archieven Vormgeving Henk Kampen Druk Koninklijke Van Gorcum BV, Assen Voor meer informatie over de Dag van de Groninger Geschiedenis: www.dagvandegroningergeschiedenis.nl

25e DAG VAN DE GRONINGER GESCHIEDENIS

Dag van de Groninger Geschiedenis 1988

25e Dag van de Groninger Geschiedenis zaterdag 8 oktober 2011 11.00 uur – 17.00 uur RHC Groninger Archieven Cascadeplein 4 en 10, Groningen. Entree is gratis Zie ook: www.dagvandegroningergeschiedenis.nl PROGRAMMA onder voorbehoud Opening 11.00-11.30 Podium Centrale Hal Opening door gedeputeerde van cultuur Piet de Vey Mestdagh, gevolgd door een groep kinderen uit de gemeente Eemsmond/De Marne die liederen van Ede Staal ten gehore brengt Podiumoptredens Podium Centrale Hal 11.30-11.45 en later op de dag: optreden van accordeonist Auke Eringa 12.15-12.30, 13.45-14.00, 15.00-15.30: animatie act van Eelske Medde 12.45-13.15, 14.15-14.45: optreden van gezelschap ‘Slag ende Stoot’ 15.30-16.00: Verhaal van Groningen, voordracht door Majoleine de Vos, met live muziek en beelden 17.00-17.30: muzikale slotact van Bert Hadders

Dag van de Groninger Geschiedenis 2011: IK EenWIJ

Informatiemarkt 11.00 – 17.00 Studiezaal Groninger historische en culturele organisaties presenteren zich op de informatiemarkt.

Boekenmarkt 11.00-17.00 Let op! Restaurant b.g. Cascadeplein 10 Boekhandelaren en antiquariaten verkopen boeken over de Groninger geschiedenis en het Groninger erfgoed. Loket voor Lief en Leed 11.00-16.00 Kantine 1e verdieping Diverse activiteiten rond 200 jaar Burgerlijke Stand, zoals: • TV-uitzendingen Loket voor Lief en Leed • Tentoonstelling van geboorte-en trouwkaarten • Genealogisch inloopspreekuur met Wim Bos • Trouw- en grafpoëzie door Aafke van Hoorn en Reint Wobbes • De Oerknol verteld door Egge Knol

Tentoonstellingen 11.00-16.00, Het Ei eerste verdieping • Expositie van Pijpen uit het Groninger Museum behorend bij 7 bijzondere akten van de Burgerlijke Stand • tentoonstelling van foto’s (toen en nu) van Amateur Fotografen Vereniging Daguerre 11.00-17.00, wandvitrine centrale hal • expositie van bierglazen uit het Groninger Museum

Activiteiten 11.00-16.00 Kamer 1.16, eerste verdieping Presentatie van Stichting Beeldlijn. “Meet and greet” met de jubilerende documentatiemakers over kunst, cultuur en maatschappij in NoordNederland 11.00-16.00 Kamer 1.15, eerste verdieping Presentatie Vakbondhistorische Vereniging over de geschiedenis van de Groninger vakbeweging Rondleidingen 11.00-16.00 Parkeerdek 11.30-15.30 Depots • Visserijmuseum Zoutkamp geeft Elk half uur verzorgt een demonstraties visbakken, archiefmedewerker een rondleiding garnalen pellen, palingroken en door de depots van de Groninger nettenboeten. Archieven. Voor een rondleiding • Het Noordelijk Bus Museum toont dient u zich van te voren op te geven een aantal unieke autobussen uit bij de balie in de Centrale Hal. Een hun collectie rondleiding duurt ongeveer 50 • Presentatie van de Pomologische minuten. Vereniging • De Oldambster Poffertjeskraam Lezingen zorgt voor gratis poffertjes! Let op! Cascadeplein 10 b.g. Kleine Zaal 1 • Springkussen voor de kinderen 12.00-12.30 ‘Van Jaap Eden, Piet Fransen en andere Grunneger Catering sporters’, door Beno Hofman 11.00-17.00 uur Vergaderzaal en 13.00-13.30 ‘Een eeuw Groninger koffieruimte Centrale Hal/ Parkeerdek sport’, door Dick Heuvelman Cascadeplein 14.00-14.30 ‘Van Jaap Eden, Piet Astoria uit Haren biedt tegen een Fransen en andere Grunneger kleine vergoeding lunchmaaltijden sporters’, door Beno Hofman aan in de vergaderzaal. De Oldambster 15.00-15.30 ‘De cost gaet voor de baet Poffertjeskraam zorgt voor gratis uyt: Chinees Groningen 1950-1977’, poffertjes op het parkeerdek. door Kees Kuiken Koffie, thee, frisdrank en kleine versnaperingen zijn tegen betaling te Let op! Cascadeplein 10 b.g. Zaal 2 verkrijgen in de koffieruimte. 12.00-12.30 ‘Over de geschiedenis van de fotografie’, door Erik van Gilst Grote Groninger Geschiedenisquiz 13.00-13.30 ‘De cost gaet voor de baet 16.00-17.00 Podium Central Hal uyt: Chinees Groningen 1950-1977’, RTV Noords Reinder Smith door Kees Kuiken presenteert de Dag van de Groninger 14.00-14.30 ‘Een eeuw Groninger Geschiedenisquiz, de jaarlijkse quiz sport’, door Dick Heuvelman over hoogte- en dieptepunten uit de 15.00-15.30 Over de geschiedenis van Groninger historie. de fotografie’, door Erik van Gilst Cascadeplein 10, zaal 3 11.30 en 13.30 Lezing over een relatie , beschreven in het boek ‘Een liefde een oorlog’, tussen een gevangen Joodse Groninger en zijn achtergebleven niet-Joodse vriendin door Jaap Ekhart