MANIFESTO FOR A NEW WORLD
1909 publiceert de Italiaanse dichter Filippo Tommaso Marinetti zijn ‘futuristisch manifest’. In dit manifest wijst hij het verleden resoluut af en bezingt hij de technologische ontwikkelingen. In zijn ogen is Italië tot stilstand gekomen. Hij wil Italië moderniseren met behulp van een artistieke beweging op wereldniveau. Een radicale avantDegarde!energieke
NIEUWEVOORMANIFESTEENWERELD
uitgangspunten van Marinetti spreken veel jonge kunstenaars en intellectuelen aan. Vol bravoure spreken zij over een toekomst waarin geen plaats is voor het verleden maar waarin zij snelheid, agressie en activisme bezingen. In de drie decennia die volgen gebruiken Marinetti en ‘zijn’ futuristen hun verbeeldingskracht om een radicaal nieuwe toekomst vorm te geven.
Is dat de consequentie als je de hele samenleving wilt vernieuwen?
This exhibition follows the futuristic artists through tumultuous times and shows us how their enthusiasm led to major reform. But also how the ideals of Marinetti sometimes clash, and then run parallel with political developments in the Italy that was between two world wars. The futuristic art changed the way we see the world but could not avoid the dark forces.
energetic tenets appeal to many young artists and intellectuals. Filled with bravura they speak of a future in which there is no space for the past but in which they praise velocity, aggression and activism. In the three decades to follow, Marinetti and “his” Futurists use their powers of the imagination to shape a radically new future.
On 20 February 1909, the Italian poet Filippo Tommaso Marinetti publishes his “Futurist Manifesto”. In this manifesto, he resolutely dismisses the past and praises the technological developments. In his eyes, Italy has come to a standstill. He wants to modernize Italy through world-class artistic movement. A radical avantMarinetti’sgarde!
At the start of the twentieth century, over 100 years ago now, change is in the air. Politically, societally, technically, economically and certainly, artistically too. Everywhere in Europe, young artists are trying to capture the new century in new shapes and meanings.
Aan het begin van de twintigste eeuw, nu meer dan honderd jaar geleden, hangt de verandering in de lucht. Politiek, maatschappelijk, technisch, economisch en zeker ook artistiek. Overal in Europa proberen jonge kunstenaars de nieuwe eeuw in nieuwe vormen en betekenissen te Opvangen.20februari
Is that the consequence of wanting to renew the entire society?
Deze tentoonstelling volgt de futuristische kunstenaars door turbulente tijden en laat zien hoe hun enthousiasme tot ingrijpende vernieuwingen leidt. Maar ook hoe de idealen van Marinetti soms botsen en dan weer parallel lopen met de politieke ontwikkelingen in het Italië tussen twee wereldoorlogen. De futuristische kunst heeft de manier hoe wij de wereld bezien veranderd maar kon de duistere krachten niet vermijden.
‘Standing upright on the top of the world, we challenge the stars one more time!...’ —manifesto 1909
DYNAMIEK
Net als andere landen in Europa is Italië aan het begin van de twintigste eeuw in een stroomversnelling geraakt, waarbij de technologische en culturele ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen. De futuristen willen deze nieuwe wereld vatten in een beeldtaal genaamd ‘dynamische expressie’, waarin het draait om beweging en technologische vooruitgang.
Onder de noemer ‘plastisch dynamisme’ onderzoeken de kunstenaars de verbeelding van beweging, waarbij kleur en vorm niet langer leidend zijn, maar juist de dynamiek van de beweging zelf. Ook de toeschouwer van het kunstwerk krijgt hierbij een actieve rol: in plaats van op een passieve wijze naar kunst te kijken moeten ze de dynamiek van de beweging ervaren. Het resultaat zijn wervelende kunstwerken, waar de blik van de toeschouwer ingezogen wordt.
Like other countries in Europe, Italy was in a state of flux at the beginning of the twentieth century, with technological and cultural developments following each other in rapid succession. The Futurists want to capture this new world in a visual language called “dynamic expression,” which revolves around movement and technological progress.
Under the header ‘plastic dynamism’ the artists investigate the visualization of movement, in which color and form are no longer leading, but rather the dynamics of the movement itself. The spectator of the work of art is also given an active role in this: instead of looking at art in a passive way, they have to experience the dynamics of the movement. The result is dazzling works of art, into which the viewer’s gaze is drawn.
DYNAMICS
We intend to glorify agressive action, a restive wakefulness, life at the double, the slap and the punching fist —manifesto 1909
inspiration for this serata from the ideas of the crowd psychologist Gustave Le Bon, who argues that irrational crowds can be manipulated by demagogues. As a result, Marinetti tries to make his serata as exhilarating and populist as possible, often attracting publicity. The evenings often spiral out of control, ending in a brawl. The Futurists regularly end up in jail.
Marinetti is voor deze serata geïnspireerd door het gedachtegoed van de massapsycholoog Gustave Le Bon, die stelt dat irrationele menigten gemanipuleerd kunnen worden door demagogen. Marinetti probeert hierdoor zijn serata zo opzwepend en populistisch mogelijk te maken, waarbij hij vaak de publiciteit haalt. De avonden lopen nogal eens uit de hand waarbij het uitmondt in een knokpartij. De futuristen eindigen regelmatig in de cel.
SERATA
Futurist thoughts kick against the established order, and the “serata futurista” organized by Marinetti are notorious. These are usually provocative (street) theaters in which the futurists engage in a confrontation with their audience. The futurists stand on stage and recite their manifestos and poems in front of an audience that whistles, cheers and throws rotten
SERATA
Marinettivegetables.drew
Het futuristische gedachtegoed schopt tegen de gevestigde orde, en berucht zijn dan ook de ‘serata futurista’ die Marinetti organiseert. Dit zijn veelal opruiende (straat)theaters waarbij de futuristen de confrontatie aangaan met hun publiek. Op het toneel dragen de futuristen hun manifesten en gedichten voor, tegenover het publiek dat fluit, joelt en met rotte groenten gooit.
We declare that movement and light destroy the materiality of bodies —manifesto 1910
—manifesto 1909
We want to glorify the war – the only hygiene of the world
Nadat Italië in mei 1915 toetreedt tot de oorlog, schrijven Marinetti en veel futuristen zich meteen in voor het leger. Af en aan participeren zij aan het Italiaanse front. Uiteindelijk sterven dertien futuristen tijdens de Eerste Wereldoorlog, waaronder Umberto Boccioni en Antonio Saint’Elia. Sommige futuristen nemen afstand van de kunststroming na de verschrikkingen die ze op het slagveld gezien hebben. Marinetti blijft echter overtuigd van de noodzaak van geweld.
FIRST WORLD WAR
Marinetti and his futurists believe in the purgative powers of war. To achieve a new world, there must be a rigorous break with old structures and ways of thinking. So when World War I breaks out in 1914 and Italy does not participate immediately, the Futurists are disappointed and call on their countrymen to intervene. Marinetti instructs his artists to put their work entirely at the service of the war mission. Just as “war incites its combatants to fight,” futurist art should incite its viewers to “war activism and patriotism”.
After Italy joins the war in May 1915, Marinetti and many Futurists enlist in the army straight away. From time to time they participate on the Italian front. Eventually, thirteen Futurists die during World War I, including Umberto Boccioni and Antonio Saint’Elia. Some Futurists distance themselves from the art movement after the horrors they saw on the battlefield. Marinetti, however, remains convinced of the necessity of violence.
Marinetti en zijn futuristen geloven in de zuiverende werking van oorlog. Om tot een nieuwe wereld te komen moet er rigoureus gebroken worden met oude structuren en denkbeelden. Als in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt en Italië niet meteen deelneemt, zijn de futuristen dan ook teleurgesteld en roepen zij hun landgenoten op tot een interventie. Marinetti draagt zijn kunstenaars op hun werk volledig in dienst te stellen van de oorlogsmissie. Zoals ‘oorlog zijn strijders aanspoort tot vechten’ moet de futuristische kunst haar kijkers aanzetten tot ‘oorlogsactivisme en patriottisme’.
WERELDOORLOGEERSTE
POLITICS
POLITIEK
Tijdens de Eerste Wereldoorlog ziet Marinetti dat het land zich kan transformeren tot een eenheid, strijdend voor een gezamenlijk doel. Vanuit dit idee richt hij in 1918 de Futuristische Politieke Partij op, welke een jaar later samenvoegt met de partij van Benito Mussolini: de Fasci Italiani di Combattimento. Dankzij deze samenwerking kan Marinetti een nieuwe doelgroep aanspreken: de arbeiders. Marinetti en Mussolini geloven in het idee van revolutionair nationalisme, maar na een desastreuse nederlaag in 1919 houdt hun verbond alweer op. Mussolini distantieert zich van Marinetti en zoekt zijn heil bij de Nadatconservatieven.Mussolini
Naarmate de jaren twintig vorderen moet Marinetti steeds vaker concessies doen. Zo wordt hij in 1929, ondanks zijn hekel aan academies, lid van de Koninklijke Academie van Italië. Van ‘binnenuit’ probeert hij de revolutionaire idealen van het futurisme te verwezenlijken.van geweld.
As the 1920s progress, Marinetti has to make more and more concessions. For example, in 1929, despite his dislike of the academies, he becomes a member of the Royal Academy of Italy. From “within,” he tries to realize the revolutionary ideals of Futurism.
to power on October 29, 1922, Marinetti sees many of his futuristic ideals fulfilled. However, where Marinetti initially saw Mussolini as an ally in the cultural field, he notices that the fascists increasingly invoked the glory of ancient Rome in their imagery. This is at odds with Marinetti’s ideas, as a result of which he finds himself in a split between his ideals and the complex reality. In order to obtain the patronage of Mussolini, Marinetti declares himself ultra-fascist. In this way, he continues to try to steer the government toward its original futurist agenda, with its revolutionary roots and desire for a new and modern Italy.
‘The Futuristic Party wants, above all the other, with her politics of absolutely unyielding anticlericalism, liberate Italy from churches, priests, brothers, nuns, candles and church bells’ —1919
op 29 oktober 1922 aan de macht komt, ziet Marinetti veel van zijn futuristische idealen alsnog in vervulling gaan. Waar Marinetti echter in Mussolini op het gebied van cultuur eerst nog een medestander zag, merkt hij dat de fascisten zich in hun beeldtaal steeds meer op de roem van het oude Rome beroepen. Dit staat haaks op het gedachtegoed van Marinetti, waardoor hij zichzelf in een spagaat vindt tussen zijn idealen en de complexe realiteit. Om het beschermheerschap van Mussolini te verkrijgen, verklaart Marinetti zichzelf ultra-fascist. Op deze manier blijft hij proberen de regering aan te sturen op haar oorspronkelijke futuristische agenda, met zijn revolutionaire wortels en wens voor een nieuw en modern Italië.
During World War I, Marinetti sees how the country is able to transform and unite, fighting for a common objective. It is with this in mind that Marinetti founded the Futurist Political Party in 1918, which merges a year later with the Fasci Italiani di Combattimento, founded by Benito Mussolini. This collaboration allows Marinetti to appeal to a new public: the workers. Marinetti and Mussolini believe in the idea of revolutionary nationalism, but after a disastrous defeat in 1919, their alliance soon ends. Mussolini distances himself from Marinetti and seeks refuge with the Afterconservatives.Mussolinicomes
The Futurists develop several cultural initiatives in the 1920s to remind the fascists of their revolutionary roots. The driving force is Marinetti, who launches a large-scale propaganda campaign, after which a new generation of artists joins Futurism. This new influx of Futurists causes Futurism to redefine itself as an art movement. This results, among other things, in the Arte Meccanica, a machine aesthetic in which man identifies with the machine and industrialized society. Although mechanical figures and forms were already being used more frequently by Fortunato Depero at the time, Ivo Pannaggi and Vinicio Paladini clearly establish this idea of the merging of man and machine in their 1922
Deze nieuwe aanwas van futuristen zorgt ervoor dat het futurisme zich als kunststroming herdefinieert. Dit resulteert onder andere in de Arte Meccanica, een machine-esthetiek waarin de mens zich vereenzelvigt met de machine en geïndustrialiseerde maatschappij. Hoewel de mechanische figuren en vormen op dat moment al vaker door Fortunato Depero worden gebruikt, leggen Ivo Pannaggi en Vinicio Paladini in hun manifest uit 1922 dit idee van versmelting tussen mens en machine duidelijk vast.
Themanifesto.sensory
‘We feel mechanical and we feel that we ourselves are also made of steel, we too are machines, we too are mechanized by our environment’
experience of the modern world plays an important role here. For example, when considering a work of art, one should “feel the wind generated by its speed,” and be able to smell the “mechanical” odors such as lubricating oil and iron.
ARTE MECCANICA
—manifesto 1922
De futuristen ontwikkelen in de jaren twintig verschillende culturele initiatieven om de fascisten te herinneren aan hun revolutionaire wortels. De drijvende kracht is Marinetti, die een grootschalige propagandatour opzet, waarna een nieuwe generatie kunstenaars zich aansluit bij het futurisme.
De zintuiglijke ervaring van de moderne wereld speelt hierbij een belangrijke rol. Zo moet men bij het aanschouwen van een kunstwerk ‘de wind die wordt opgewekt door de snelheid voelen’, en de ‘mechanische’ geuren zoals smeerolie en ijzer kunnen ruiken.
ARTE MECCANICA
Het resultaat is een nieuwe beeldtaal, waarin de futuristen hun thema’s van nationalisme, snelheid, technologie en oorlog verwerken. Het duurt niet lang voordat de fascisten de Aeropittura incorporeren in hun propaganda. De thematiek past perfect bij hun expansiedrift om Ethiopië te bezetten, om aan het Italiaanse volk te laten zien dat het land nog steeds als wereldmacht meetelt.
AEROPITTURA
The rapid advancements in both photography and aviation in the late 1920s does not escape Marinetti and the Futurists. Propelled by Italy’s military superiority in aviation, their fascination shifts from the automobile to the airplane.
De snelle ontwikkelingen in zowel de fotografie als luchtvaart aan het einde van de jaren twintig ontgaan Marinetti en de futuristen niet. Voortgestuwd door de militaire superioriteit van Italië in de luchtvaart, verschuift hun fascinatie van de auto naar het Hetvliegtuig.vliegtuig
AEROPITTURA
‘The changing perspectives of flight form an absolutely new reality that has nothing in common with the reality that is traditionally shaped by an earthly —manifestoperspective’offuturistic aeropittura
zorgt voor een nieuw perspectief op de wereld, en wat volgt zijn wervelende, soms geabstraheerde luchtfoto’s in kunstvorm: Aeropittura. In hun ‘Manifesto dell’Aeropittura futurista’ uit 1929 beschrijft Marinetti samen met andere kunstenaars de kosmische poëzie vanuit de lucht, waarbij desoriënterende gezichtspunten en nieuwe voorstellingen het uitgangspunt zijn voor hun schilderkunst, fotografie en andere media.
1929
The airplane provides a new perspective on the world, and what follows are swirling, sometimes abstracted aerial photographs in art form: Aeropittura. In their 1929 ‘Manifesto dell’Aeropittura futurista’, Marinetti and other artists describe cosmic poetry from the air, with disorienting viewpoints and new representations being the starting point for their painting, photography and other media.
The result is a new visual language, in which the Futurists incorporate their themes of nationalism, speed, technology and war. It isn’t long before the fascists incorporate Aeropittura into their propaganda. The theme fits perfectly with their expansionist drive to occupy Ethiopia, to show the Italian people that the country still counts as a world power.
Terugkijkend op zijn leven zien we het verhaal van een man die schippert tussen zijn idealen en de barse werkelijkheid. Om zijn geliefde futurisme in leven te houden moet hij laveren tussen het fascisme en zijn revolutionaire idealen. Soms uitgesproken vóór of tegen, maar vaak pragmatisch op zoek naar de juiste weg naar zijn gedroomde nieuwe wereld, die veel complexer bleek te zijn dan voorgesteld. Marinetti sterft in 1944 in een villa aan het Comomeer, in de Republiek Salò, wanneer al duidelijk is dat het fascisme de oorlog niet zal overleven.
De samenvloeiing van fascisme en futurisme blijft niet onopgemerkt in het buitenland, waardoor Marinetti’s reputatie ook in het buitenland veel schade oploopt. Ondanks dat hij fel tegen de nationaalsocialistische ideeën rond Entartete Kunst en de rassenwetten was, wordt hij veelal gezien als een fascist.
of fascism and futurism doesn’t go unnoticed abroad, causing Marinetti’s reputation to suffer greatly abroad as well. Despite being vehemently opposed to the National Socialist ideas surrounding Entartete Kunst and the racial laws, he is often seen as a fascist.
Marinetti dies in 1944 in a villa on Lake Como, in the Republic of Salò, when it is already evident that fascism will not survive the war.
All liberties - except cowardice, pacifism, anti-Italianism - should be granted to the people [...] but it should not be forgotten that the word ITALY must at all times dominate over the word FREEDOM’.
SECOND WORLD WAR
During the outbreak of World War II, Marinetti sides with Mussolini for one last time; he is convinced that the people must stand behind their leader in times of need. This results in the latest evolution in futuristic imagery, the Aeropittura di guerra, a hymn to airborne warfare filled with fascist Thesymbolism.merging
Looking back on his life, we see the story of a man who goes back and forth between his ideals and the barren reality. To keep his beloved Futurism alive, he must navigate between fascism and his revolutionary ideals. Sometimes decidedly for or against, but often pragmatic in his search for the right path to his envisaged new world, which turned out to be much more complex than proposed.
WERELDOORLOGTWEEDE
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog schaart Marinetti zich voor een laatste keer achter Mussolini, hij is er van overtuigd dat het volk in tijden van nood achter zijn leider moet staan. Dit resulteert in de laatste evolutie in de futuristische beeldtaal, de Aeropittura di guerra, een lofzang op de oorlogsvoering in de lucht vol fascistische symboliek.
IN CONCLUSION
Italian Futurism tells the story of an artistic vanguard that seeks to usher Italy - and, in fact, the entire worldinto a new era. The Futurists constitute the most radical avant-garde. More radical, for instance, than Picasso and the Cubists in Paris who, according to Marinetti and his, were stuck in the past with their nudes and still lifes. But radicals with all their urge for innovation have less eye for the pitfalls, the contradictions and the complexity of our existence. Engagement can be dangerous.
And what does this imply for the first decades of the 21st century? Now that art seems to be re-engaging with the great technological, environmental and social changes of our time. Art has changed. It is no longer exclusively European, but more diverse and global. Once again we see and feel change everywhere. How will art develop this time? What forms, what images determine the face of our century? What do Marinetti and the Futurists have to say to us now? And above all, what role will the radicals of our time play?
Het Italiaanse futurisme vertelt het verhaal van een artistieke voorhoede die Italië – en eigenlijk de hele wereld – een nieuwe tijd wil binnenloodsen. De futuristen vormen de meest radicale avant-garde. Radicaler bijvoorbeeld dan Picasso en de kubisten in Parijs die volgens Marinetti en de zijnen met hun naakten en stillevens in het verleden blijven hangen. Maar radicalen met al hun vernieuwingsdrang hebben minder oog voor de valkuilen, de tegenstrijdigheden en de complexiteit van ons bestaan. Engagement kan gevaarlijk zijn.
En wat betekent dat voor de eerste decennia van de 21e eeuw? Nu de kunst zich opnieuw lijkt te engageren met de grote technologische, ecologische en maatschappelijke veranderingen van ónze tijd. De kunst is veranderd. Niet meer uitsluitend Europees, maar diverser en globaler. Opnieuw zien en voelen we overal verandering. Hoe zal de kunst zich ditmaal ontwikkelen? Welke vormen, welke beelden bepalen het gezicht van onze eeuw? Wat hebben Marinetti en de futuristen ons nu te zeggen? En bovenal welke rol zullen de radicalen van onze tijd gaan spelen?
EPILOOG