E T S N I E HET KL AN BLAD V AND L NEDER NOG EEN NUMMER VAN JAARGANG 2 IN DIT NUMMER
: Thema ht Aandac
Meubels maken met engelengeduld Het oog van Aarsman Is er leven op mars?
INH
3
VOORWOORD
4
AANDACHT IS ESSENTIEEL
6
PASSIE VOOR DETAIL
8
TYPOGRAFISCH TERRORISME
D U O
‘We hebben nergens meer tijd voor, doen zoveel mogelijk machinaal om tijd te winnen, en produceren met hoge snelheid om veel geld te maken. Maar de keerzijde is het verlies van aandacht voor zaken die essentieel zijn.’
12 FOUTJE EN NOG EEN FOUTJE 14 VITRINE 16 CASES VAN RIJNCONSULT
DE OTE QU
Piet Hein Eek
Details maken het verschil, ze maken van een pak een maatpak, van een fotograaf een kunstenaar en van een koper een klant. Op het eerste gezicht misschien onzichtbaar, maar uiteindelijk bepalend. En juist nu lijkt de VO O R aandacht voor de WO O details moeilijker VAN RD RIJN vast te houden dan CONS ULT ooit. Alles schreeuwt om aandacht. We worden continu gedwongen keuzes te maken over hoe we onze aandacht zullen moeten gaan verdelen over het enorme aanbod van impulsen. Vaak leveren we daarbij een deel van de aandacht voor de details in ten gunste van tijd en geld op korte termijn. We denken dat een klein verlies van aandacht voor de details slechts een kleine invloed zal hebben op het eindresultaat. We vergeten dan echter dat juist deze details het wezenlijke verschil kunnen maken.
De kunst van het aandacht schenken, zoals Jan van Cuilenburg, hoogleraar Communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, dat noemt, onderkent dit. Wie aandacht schenkt, krijgt aandacht. Ouders van kinderen weten dat maar al te goed: als je wilt dat je kinderen echt naar je luisteren, dan schreeuw en commandeer je niet, maar dan geef je ze warme aandacht, dan luister je naar ze, dan denk je met ze mee. Een organisatie die aandacht heeft voor haar medewerkers, zal eerder producten voortbrengen die met aandacht zijn vervaardigd. Medewerkers die aandacht krijgen, zullen ook eerder aandacht schenken aan klanten. Klanten die aandacht krijgen, zullen eerder geneigd zijn om aandacht terug te geven. ’t Zijn de kleine dingen die ’t doen; met deze uitgave willen we laten zien dat aandacht een wezenlijk verschil maakt. Marianne van Hoorn SENIOR ADVISEUR
2
3
O ‘WE ZIJN DE WAARDE “AANDACHT” KWIJTGERAAKT’
AANDACHT IS ESSENTIEEL IN ONS JACHTIGE BESTAAN ZIJN WE DE AANDACHT VOOR HET ESSENTIËLE, VOOR DETAILS DIE ERTOE DOEN, STEEDS MEER KWIJTGERAAKT. EEN ENKELING PROBEERT DAT VERLIES TE HERSTELLEN. EEN PLEIDOOI VOOR DE WAARDE VAN HET DETAIL.
4
ntwerper Piet Hein Eek verkoopt aandacht. De belangrijkste waarde van zijn sloophouten kasten en meubels ligt besloten in de persoonlijke aandacht die de ontwerper besteedt aan de productie ervan. ‘Mensen zijn gewend aan het hoge tempo van onze consumptiemaatschappij’, zegt Eek in Elle Wonen van oktober 2005. ‘We hebben nergens meer tijd voor, doen zoveel mogelijk machinaal om tijd te winnen, en produceren met hoge snelheid om veel geld te maken. Maar de keerzijde is het verlies van aandacht voor zaken die essentieel zijn. De waarde “aandacht” zijn we kwijtgeraakt. Dat besef inspireerde mij enorm, waardoor ik de gedachte ging omdraaien en met materialen ging werken die economisch niets meer waard zijn. Zo ontstond mijn natuur- en afvalproject, dat uitsluitend is opgebouwd uit restmateriaal afkomstig van natuur en productieprocessen. Het vergt veel tijd en aandacht om tot een ontwerp te komen. En dat slaat aan. Mensen zien dat er veel arbeidsuren in zitten. Dat is momenteel
waar het voor mij over gaat en waar ik als industrieel vormgever mee bezig ben. Juist omdat iedereen probeert zijn tijd in alle opzichten te beperken, is er blijkbaar behoefte aan producten waarin juist wél veel tijd is gestopt. Je koopt min of meer iemands aandacht.’ Eek maakt geen onpersoonlijke massaproducten maar unieke producten van waardeloos materiaal. ‘In plaats van de hoeveelheid werk te minimaliseren verwerken we het materiaal met engelengeduld’, schrijft hij op zijn website. ‘De aandacht voor deze producten is exemplarisch voor ons werk. De gebruikte materialen zijn ongewoon en bepalend. Hierdoor ontstaan er producten die ook voor mij verrassend zijn. Ik zou nooit het boomstammenstoeltje hebben bedacht als ik zou ontwerpen vanuit mijn traditionele gevoel voor schoonheid. Ondanks dat het stoeltje hier niet uit voortkomt voldoet het er wel aan. Het vrije werk heeft dan ook als functie mijn eigen waarheden van me af te schudden en grenzen te verleggen.’ 5
merken aan diens passie voor details. Neem fotograaf Hans Aarsman die ons in zijn onovertroffen Volkskrant-rubriek De Aarsman Collectie – op donderdag – naar foto’s leert kijken. In zijn stukjes leidt hij het oog van de lezer over de foto die ernaast staat en aan het eind van zo’n stukje blijkt zo’n foto veel meer informatie te bevatten dan de eerste aanblik deed vermoeden. Bijvoorbeeld die foto van een Amerikaanse soldaat in Irak, die in zijn schuilplaats een helm op een stokje boven een muurtje houdt om de vijand uit de tent te lokken. Aarsman verbaast zich er eerst over dat die oude truc in moderne krijgsvoering nog steeds wordt gehanteerd. Dan voert hij het oog van de krantenlezer langs verschillende details waarvan het laatste zorgt voor een knaleffect: in de achtergrond is nog net een tweede soldaat zichtbaar, die helmloos in een deuropening zit. De hele foto is in scène gezet, van een vijandelijke dreiging blijkt, althans op het moment dat de foto werd gemaakt, geen sprake te zijn.
Er is, zoals Piet Hein Eek het zegt, in deze tijd behoefte aan aandacht. Daarom verbaast het dat die aandacht zo vaak juist ontbreekt. Wat voor moeite kost het nou om, zoals de kok en eigenaar van restaurant La Belle Auberge in Amstelveen pleegt te doen, de gasten persoonlijk smakelijk eten te wensen en bij vertrek de hand te schudden? Aandacht, zorg en verwennen is waar het om draait in de horeca, maar iedereen kent uit eigen ervaring voorbeelden van ongeïnteresseerde bediening die van grote hoogte een passieloze prak op tafel kwakt. Aandacht verraadt passie en of iemand met aandacht zijn werk doet is vaak te 6
PASSIE VOOR DETAILS
7
G
TYPOGRAFISCH TERRORISME
8
rafisch ontwerper Piet Schreuders kijkt met een vergelijkbare opmerkzaamheid om zich heen. En daarbij ergert hij zich vaak aan de onachtzaamheid van veel van zijn collega’s of erger nog, van mensen die denken dat ze zonder hulp van een specialist wel een paar letters op een rij kunnen zetten. In zijn boekje ‘Voor verbetering vatbaar’ (Uitgeverij De Buitenkant, 2002) liet de meester zien hoe het wel moet door tientallen voorbeelden van ‘typografisch terrorisme’ eigenhandig – in photoshop – te verbeteren. Die exercitie laat zien hoeveel verschil het maakt als letters met een beetje meer aandacht en gevoel op papier of gevel worden gezet. Schreuders zet letters recht, brengt betere spatiëringen aan, verandert hoofdletters in onderkast, haalt onnodige aanhalingstekens weg, zet apostrofs rechtop en verbetert en passant de slechte gewoonten van een figurant. Wie daar het nut niet van inziet, zal Schreuders een muggenzifter of misschien een kommaneuker noemen.
Maar zo iemand beseft waarschijnlijk ook niet hoe belangrijk een komma eigenlijk is. Het lijkt een nietig leesteken, een detail tussen de woorden, maar de plaats ervan maakt een wereld van verschil.
9
DE REGELS VOOR HET GEBRUIK VAN DE KOMMA
1 komma’s scheiden delen van een opsomming. De komma gebruikt men voor opsommingen, het scheiden van deelzinnen, het markeren van een onderbreking, het aangeven van bijvoeglijke bijzinnen en bij aansprekingen.
De zin
‘De meester vroeg zijn leerlingen, nog eens de tekst door te lezen’
2 komma’s scheiden deelzinnen. Het is belangrijk de komma goed te gebruiken, omdat er aandacht voor het detail uit spreekt.
betekent iets anders dan
‘De meester vroeg zijn leerlingen nog eens, de tekst door te lezen’.
3 komma’s markeren een onderbreking in de zin. De komma heeft, zo blijkt hier wel, vele functies.
En het raadseltje
Alle meisjes in ons land Hebben tien vingers aan elke hand Vijf en twintig aan handen en voeten Hoe zal men dit begrijpen moeten?
UIT: LYNNE TRUSS & WIM DANIËLS, ‘ETEN, VUREN EN BEUKEN. KEIHARDE REGELS VOOR INTERPUNCTIE’. PROMETHEUS, AMSTERDAM, 2004
valt alleen op te lossen door twee komma’s op de juiste plaats te zetten:
4 komma’s geven een uitbreidende bijvoeglijke bijzin aan. Komma’s, die vaak slordig worden gebruikt, zijn uiterst nuttige leestekens.
Alle meisjes in ons land Hebben tien vingers, aan elke hand Vijf, en twintig aan handen en voeten.
5 komma’s markeren een aanspreking. Beste lezer, zorg dat u de komma goed gebruikt. 10
11
van een Surinaams-Pakistaanse moskee in Amsterdam-Zuidoost te zien die in het Urdu, het Pakistaans, de moskeegangers toespreekt. Volgens de vertaling zou de voorganger met de tekst: ‘Laat de regering erbuiten, wij hebben niets met de regering te maken’, hebben opgeroepen tot afzondering van de Nederlandse overheid en samenleving. Een organisatie van liberale moslims bepleitte daarop meteen bij minister Verdonk van Vreemdelingenzaken en Integratie om sluiting van de moskee. De moskee zelf reageerde echter boos op het ‘tendentieuze beeld’ dat in het programma was neergezet. En dat was terecht, zo moest de VPRO daags na de uitzending erkennen. De imam had het namelijk niet over de Nederlandse, maar over de Pakistaanse regering gehad. Een meer dan subtiel verschil. De omroep kon niet anders dan zich publiekelijk verontschuldigen en de vertaalfout in de herhaling van het programma herstellen.
WIJ HEBBEN NIETS MET DE REGERING TE MAKEN
HET GELUK IN DE FOUT
G
ebrek aan aandacht voor het detail, of misschien wel gewoon gebrek aan aandacht, kan soms verstrekkende gevolgen hebben. De VPRO moest in maart van dit jaar diep door het stof gaan vanwege een vertaalfout in het documentaireprogramma ‘Het geluk van Nederland’. In het programma was een imam
12
E
en vertaalfoutje van veel langer geleden wordt als oorzaak genoemd voor de overtuiging van sommigen, tot op de dag van vandaag, dat er leven op de planeet Mars moet zijn geweest. Op zijn in 1877 gepubliceerde kaart van Mars noemde de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli de lijnen die hij had waargenomen ‘canali’. Dat is het Italiaanse woord voor natuurlijk watergeulen. In het Engels werd dat echter abusievelijk vertaald als ‘canals’, wat gegraven kanalen zijn, in plaats van met het woord ‘channels’. Die vertaalfout zou de Amerikaan Percival Lowell op het idee hebben gebracht dat er een of andere beschaving op Mars gigantische irrigatiewerken had aangelegd. De discussie over het bestaan van leven op Mars duurt, zoals bekend, tot op de dag van vandaag voort. Een klein missertje kan, blijkt hieruit, nog eeuwen naijlen. Reden te meer om alles wat we doen met aandacht te doen.
MISSERTJE OP MARS
13
De aandachtseconomie
MUSEUM
Door Thomas Davenport en John Beck
Brueghel Museum
Uitgever: Thema
132, Rue Haute
Uitgever: Herder Verlag
‘De aandachtseconomie’ maakt duidelijk
1000, Brussel
Ieder mens kan zijn leven tot een kunstwerk
dat organisaties een levensgroot probleem
Schilder Pieter Breughel observeerde en schil-
maken, wanneer hij het ogenblik volledig
hebben als zij geen adequaat antwoord heb-
derde zijn tijdgenoten - de boeren, kinderen,
wakker en aanwezig beleeft. De sleutel daar-
ben op het enorme aandachtstekort dat de
bedelaars, stadsmensen en blinden - bij hun
WILT U DAT HKBVN OOK NAAR IEMAND
toe is de aandacht en aandacht vormt de basis
hedendaagse maatschappij dreigt te verlam-
dagelijkse bezigheden met een groot oog voor
ANDERS WORDT GESTUURD?
voor de beoefening van zen.
men. Aandachtsmanagement kan helpen om
detail. Het Breughel Museum, dat gevestigd
HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt.
BOEK
Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden
Zen als levenskunst
gekopieerd en/of verveelvoudigd.
Door Magrit Irgang
Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden. Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel laten weten?
Kijk ook op onze website.
Kijk dan op www.rijnconsult.nl of bel 030 29 84 250
talent te motiveren en te behouden, burnout
is in het huis waar hij woonde en stierf, her-
Oog voor detail,
van medewerkers te voorkomen, klantenbin-
bergt vele werken van hem. Bezichtiging op afspraak, toegang gratis.
Kijk op het moderne interieur
ding te vergroten en effectiever producten en
RIJNCONSULT
Door Suzanne Trocmé
diensten te verkopen.
T.a.v. redactie HKBVN
Uitgever: Lannoo
Postbus 233
Aan de hand van 25 casestudies laat Trocmé
WEBSITE
Het schathoes
3990 GA Houten
zien hoe je je interieur karakter geeft door
http://earth.google.com/
Wierde 42
030 29 84 250
juist op de kleine dingen te letten.
Google Earth is een fantastisch gratis te
9965 TB Leens
COLOFON eindredactie: tekst:
de medewerkers van Rijnconsult
Bas van Lier
ontwerp:
124 Design, Amsterdam
concept en realisatie:
Yardmen bv, Amsterdam
RESTAURANT
downloaden computerprogramma waarmee
Volgens chef-kok Dick Soek van dit Groningse
De Aarsman Collectie
elke plaats op aarde van veraf of heel dichtbij
à la carte-restaurant met Michelinster moet
Door Hans Aarsman
kan worden bekeken vanuit de lucht. Er kan
koken puur zijn, zodat smaken zoveel mo-
Uitgever: NAi Uitgevers
zo ver worden ingezoomd dat zelfs de auto’s
gelijk intact worden gelaten. Het restaurant
De Aarsman Collectie is een bundeling van de
rijdend op de Brooklyn Bridge in New York
betrekt met zeer veel zorgvuldigheid de ingre-
eigenzinnige en onderhoudende fotobespre-
zichtbaar kunnen worden gemaakt!
diënten van lokale leveranciers, zoals eend uit
kingen van Hans Aarsman, die elke donderdag
de eendenkooi in de Westpolder, paling uit
in de Kunstbijlage van de Volkskrant staan.
het Reitdiep en kaas van de geitenkaasmakerij de Oude Streek in Zevenhuizen.
14
15
Niet alleen willen we onze
CASES VAN RIJNCONSULT
opdrachtgevers onze volledige aandacht geven, ook hebben we aandachtigheid in huis.
Het Kleinste Blad Van Nederland is een
GEMEENTE ROTTERDAM
uitgave van Rijnconsult. Het behandelt per
Stroomlijning van de verbindingen tussen jeugd-
keer een thema dat ons aan het hart gaat, is
zorg, beroepsonderwijs, gemeente Rotterdam,
opgevallen of dat wij anderszins belangrijk
het ministerie van OCW en het ministerie van
vinden. We geven (denk)richtingen aan en
VWS bij de aanpak van voortijdig schoolverlaten
streven geen volledigheid na.
van de Rotterdamse jeugd. Niet alleen werd
HKBVN is vooral bedoeld om te inspireren.
uitvoerig aandacht besteed aan ketensamenwer-
Achter in HKBVN vindt u over het gekozen
king, horizontale sturing en aanpassing van de
onderwerp wel een lijst van artikelen,
wetgeving, maar ook aan de betrokkenheid van
adressen, websites en wat dies meer zij,
ouders.
waarmee u zelf gemakkelijk meer PROEFSCHRIFT
informatie kunt vinden.
Marianne van Hoorn, senior adviseur bij RijnconKIJK OOK OP ONZE WEBSITE
sult, promoveert binnenkort aan de Universiteit
www.rijnconsult.nl
van Humanistiek op het onderwerp aandacht voor mensen in organisaties. Aandacht beweegt
RIJNCONSULT
zich op dimensies, die niet vanzelfsprekend een
organisatieadvies, procesmanagement,
plaats krijgen in organisaties.
interim-management, persoonsonderzoeken, werving & selectie. 16