E T S N I E HET KL AN BLAD V AND L NEDER Thema WE GAAN GEWOON DOOR MET JAARGANG 5 IN DIT NUMMER
Spiritualiteit als businessethiek?
:
De Bro
n
s welzijn wereld, UD O H N I oet een nt zijn de quote mee te elligen
van gewoonten, maar ook voortkomen uit diepere lagen van de persoonlijkheid. In het eerste geval zijn de patronen met enige oefening betrekkelijk eenvoudig te wijzigen, in het tweede geval is er meer nodig. Een vaardig-
3 VOORWOORD
heidstraining waar niet de gehele persoon bij
4 spiritualiteit als nieuwe businessethiek?
betrokken wordt, kan vervallen tot het aanle-
VO O R
een interview met pater
WO O VAN RD RIJN CONS ULT
paul de CHAUVIGNY de blot
14 vitrine
worden. Alleen met een integrale aanpak kunnen mensen hun persoonlijke kwaliteiten tot hun recht laten komen, vanuit hun eigen stijl effectief zijn en in overeenstemming met hun
16 CASES van rijnconsult
eigen waarden opereren. Integriteit en respect Gaan spiritualiteit en business samen?
zijn daarbij de sleutelwoorden.
Pater De Blot meent van wel. Beide draaien
‘ Wat is er goddelijk geheimzinniger en mystieker dan geboorte, en dageraad van het leven…’
om mensen, is zijn stelling.
worden. Gedrag komt tot stand door de inter-
Louis Couperus
actie van persoon en omgeving. Om optimale
Hetzelfde geldt voor verandering. Verande-
Henk Wokke
ringen in organisaties worden pas realiteit
Geassocieerd adviseur
wanneer ze in en door mensen gerealiseerd
prestaties te kunnen realiseren moet de aandacht daarom uitgaan naar zowel een analyse van de omgeving als het in kaart brengen van de persoonlijke effectiviteit. Gedragspatronen kunnen zijn ontstaan door het ontwikkelen
2
ren van kunstjes die vervolgens niet toegepast
3
Spiritualiteit als nieuwe businessethiek?
Een reflectie op het leven van pater Paul de
Interview met pater Paul de Chauvigny de Blot
waar hij als ‘een soort Tarzan-figuur’ opgroeide
Hij zag kapitali eens arm onrechtva zou ku schep
Chauvigny de Blot leert dat een mens veel kan hebben. Na een zorgeloze jeugd in Indonesië, tussen de apen en een pantertje en kleine
“Zou je niet iets in het zaken-
krokodillen verzorgde, begon hij een carrière
leven gaan doen, want daar
bij de lokale suikerfabriek.
dreigen stormen”, had zijn overste
Kort nadat de oorlog Azië bereikt had, besloot
gezegd. Dus ging de jezuïet
hij uit idealisme mee te gaan vechten in de
pater Chauvigny de Blot in 1978
rimboe. En niet als gewone infanterist, maar
naar de businessuniversiteit
als commando bij de stoottroepen: “Die liepen
Nyenrode in Breukelen. Zijn taak:
voorop en daar wilde ik bij zijn.” Zijn strijd
het begeleiden en coachen van
was van korte duur, omdat hij in een Japans
de studenten. “Van zakendoen
gevangenenkamp terechtkwam. Ondanks
had ik geen verstand, maar ik
de wreedheid van de Japanners beschouwt
wist wat ik moest doen: jonge
hij de vijf jaar dat hij daar vastzat als zijn
mensen vormen. Niet om ze te
‘rijkste tijd’. Een tijd vol levenslessen die
wapenen of advies te geven; dat
richtinggevend zouden zijn voor de rest van
doet een jezuïet niet. Ik stel
zijn bestaan.
alleen verdiepende vragen. Wat wil je doen? Wat wil je bereiken?
Menselijkheid oefenen
Waarom wil je dat? Tot je uitkomt
Op het moment dat hij het leven op wilde
bij: en wie ben je dan? Heb je het
geven – na een jaar in donkere isolatie met
goed gedaan? Moet het anders?
minimale voeding en sporadisch contact met
Iedereen zou elke avond moeten
de buitenwereld – gebeurde er namelijk ‘iets
reflecteren.”
wonderlijks’. Het was de tijd rond Kerstmis 4
5
g dat het isme wel moede en aardigheid unnen ppen
en in de ruimte naast De Blot begon iemand
op zijn toekomst. Totdat hij foto’s zag van de
te zingen: ‘Stille nacht, Heilige nacht.’ Toen
slachtoffers van de atoombom in Hiroshima.
het hele kamp inviel, wist De Blot dat hij
Hij was geschokt door de verwoesting en
wilde blijven leven. Het werd hem duidelijk
dacht: daar ben ik verantwoordelijk voor. Ik
dat wie geen vrienden had ten onder ging. De
hoorde bij die troepen, ik was één van de
voeding van anderen, de communicatie met
geallieerden. De Blot besloot dat hij dáár wilde
vrienden was van levensbelang. Degenen die
helpen opbouwen. “Heel gek misschien, want
overleefden namen de verantwoordelijkheid
de Japanners waren mijn vijanden. Maar er
voor hun lotgenoten; zij werden gevoed door
moet ruimte zijn voor tegenstellingen. Van je
het zijnsbewustzijn met die ander. Dat bleek
vijand kun je ook leren.” Hij ontdekte dat de
uiteindelijk belangrijker dan genoeg te eten.
jezuïetenorde als enige organisatie in Japan
Wie openstaat, heeft toekomstgerichtheid en
aanwezig was en nam een beslissing: hij werd
is in staat tot wederkerige vriendschap. In het
jezuïet. Hij gooide zijn leven rigoureus om,
kamp assisteerde hij een jonge arts die zieken
verbrak zijn verloving en begon vastbesloten
en stervenden verzorgde. Hij leerde in de
aan zijn opleiding. “Het was alles of niets; ik
praktijk dat hij – net als een machine – elke
verbrandde alle schepen achter mij.”
dag moest draaien om te voorkomen dat hij zou gaan roesten. “Als je je menselijkheid niet
Door de oorlogsomstandigheden is hij
oefent, word je onmenselijk en loop je vast.”
uiteindelijk nooit naar Hiroshima gegaan. Zijn opdracht was om fysica te studeren
6
Ruimte voor tegenstellingen
voor de opbouw van zijn eigen land. Na de
Terug in Indonesië mocht hij met groot verlof
mislukte communistische couppoging ging
van het leger, om zijn kennis en krachten
hij als pastor werken in de kampen waar
in dienst te stellen van de wederopbouw
de politieke tegenstanders van president
van zijn land. De Blot studeerde chemische
Soeharto opgesloten zaten. “Ik wist wat
technologie, kreeg verkering en verheugde zich
die mensen meemaakten. Ik wist hoe ze 7
leden. Dus daar was ik nodig.” Dit werk
promoveren. Het zou uiteindelijk zestien
deed De Blot twaalf jaar lang. Hij redde vele
jaar duren voor het zover was. Op 79-jarige
levens door vriendschappen te sluiten met
leeftijd promoveert De Blot. Zijn proefschrift
de bevelhebbers. Maar in 1977 moest hij
‘Vernieuwing van organisaties in een
vertrekken uit zijn vaderland.
chaotische omgeving door vernieuwing van
Over k vergar ik heb geleerd w niet brui kon ma
de mens’ was een casestudy van zijn eigen
Bruikbaar
jezuïetenorde en haar vermogen om zich
Zijn nieuwe werkgebied werd Nederland.
in chaotische tijden staande te houden en
De Blot was 52 jaar, toen hij in het voorjaar
zelfs te groeien. Nauwelijks twee jaar na
van 1977 in Amstelveen arriveerde om te
zijn promotie vroegen ze hem hoogleraar te
helpen bij het opzetten van een tehuis voor
worden. “Het zoemde al een tijdje; er was
vluchtelingen. Inmiddels was hij afgestudeerd
behoefte aan zingeving in het bedrijfsleven.
in fysica, filosofie en politicologie. Later
De businessethiek die zo’n twintig jaar
zouden er nog een paar titels volgen:
eerder op Nyenrode ontwikkeld was, werd
atoomfysica, theologie, bedrijfskunde,
geconfronteerd met culturele verschillen.
psychologie en spiritualiteit. De Blot daarover:
De westerse ethiek is gebaseerd op objectief
“Ik heb louter kennis vergaard die me kan
denken en eigenbelang. In niet-westerse
helpen bij mijn taak meer menselijkheid
landen als China en India gaan vrienden en
te brengen. Ik heb niets geleerd wat ik niet
familie altijd voor. Als arts help je bijvoorbeeld
bruikbaar kon maken.”
eerst je vrienden, maar dat wordt hier onethisch gevonden.”
Businessethiek Van studenten op Nyenrode leerde hij wat
Hij kwam zelf met de naam hoogleraar
business was. Hij volgde zelf ook nauwgezet
businessspiritualiteit, maar daar wilde
hun colleges. Op zo’n manier dat er grappend
men op Nyenrode aanvankelijk niet aan.
tegen hem werd gezegd dat hij zou kunnen
Spiritualiteit was immers het strikte domein 8
9
r kennis garen: eb niets rd wat ik ruikbaar maken
van de theologie. Dat kon toch nooit een
Discipline is van groot belang, want zonder
businessmodel worden. Business ging toch
kun je nooit menselijke spiritualiteit hebben.
om geld? De Blot: “Ik zei: wie maken dat geld?
Als je daar voortdurend mee bezig bent, raak
Dat zijn toch mensen, geen apen! Mensen zijn
je overspannen, want de omgeving verandert
bezield: met, door en voor mensen. Dan heb je
snel. Dus moet je ook putten uit je energiebron
toch spiritualiteit!? Dan heb je toch zingeving.
op het zijnsniveau, weten wat je wilt en
Mensen zijn de innerlijke kracht van de
verlangt: idealist zijn. En vervolgens is er wel
business zelf; iedere onderneming heeft zo’n
samenhang nodig, een interface. Dat is de
innerlijke kracht. Spiritualiteit overstijgt alle
interactie met andere mensen, anders leer je
tegenstellingen. Door één waarheid: liefde.
niets.”
Liefde is de organisatiewaarde. Niet van: ik hou van jou. Geen emotie of romantiek, maar
Volgens De Blot is de behoefte groot, maar
door daden. Je doet iets voor een ander, je
ook de onwennigheid hoe met deze materie
werkt samen. Liefde is interactie, gericht op
om te gaan. “Het bedrijfsleven verlangt naar
wederkerigheid.”
zingeving, maar ze weten niet goed hoe ze dat moeten implementeren. Als ze spiritualiteit
10
Onwennig
willen gebruiken, moeten ze meer waardering
De kern van zijn visie over business-
hebben voor de vakkundigheid in het veld
spiritualiteit wordt gevormd door drie
en ‘bottom-up’ gaan werken. Ze moeten de
elementaire begrippen: realisme, idealisme en
waarde van de aandeelhouders laten zakken,
interactie. Niet als recept, maar als een yang-
want die denken alleen maar aan het geld en
yinbalans: “Spiritualiteit omvat drie wezenlijke
niet aan de mensen. Het bedrijfsleven gebruikt
componenten. De eerste is doen en presteren.
welzijn als instrument om winst te maken.
Maar je moet daarbij blijven leren, want de
Dat moet andersom. Zingeving is welzijn voor
omgeving verandert ook steeds. Leer je niet,
de wereld en winst moet een instrument zijn
presteer je ook niets. Dat is realisme.
om welzijn mee te bewerkstelligen. Als het 11
Geen woorden, maar daden
bedrijfsleven op de oude voet verdergaat, loopt het steeds verder vast.”
Zingeving voor de en winst instrum om welzi bewerks
De Sociëteit van Jezus, bekend als de jezuïeten, is een kloosterorde die in 1534 werd opgericht door een groep afgestudeerde Parijse studenten, onder leiding van Ignatius van Loyola. De sociëteit werd in 1540 goedgekeurd door Paus Paulus III. Jezuïeten zijn vrijwel zonder uitzondering kritische intellectuelen, die als individu geen blad voor de mond nemen en ook op hun scholen hun leerlingen opvoeden tot kritische intellectuelen. Ze staan midden in de maatschappij, omdat ze geloven dat ze beter werk kunnen verrichten in de wereld, dan achter de muren van een klooster. Zoals Ignatius zei: ‘Liefde moet zich meer uiten in daden dan in woorden.’
12
13
HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt. Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden gekopieerd en/of verveelvoudigd.
De hier genoemde artikelen zijn veelal te vinden op onze website.
Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden. Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel laten weten?
BEDRIJF
SPEL
TIJDSCHRIFT
Febo
Het Cultuurspel
Happinez
Wilt u dat hkbvn ook naar iemand
De visie: breng een eerlijk en uniek product
Een praktisch hulpmiddel voor adviseurs,
Mindstyle-magazine. Een tijdschrift voor
anders wordt gestuurd?
en de consument weet u te vinden. Lees meer
coaches, trainers en managers die een cultuur-
mensen die geïnteresseerd zijn in zingeving
Kijk dan op www.rijnconsult.nl
over de geschiedenis op www.febodelekkerste.
verandering willen realiseren in hun organisa-
en verdieping in combinatie met een pure,
of bel 030 29 84 250
nl. Iedere Amsterdammer weet wat een spe-
tie, afdeling of team.
stijlvolle manier van leven.
ciaaltje is.
Gemaakt door Jacky van de Goor en Vincent
Uitgeverij: Magazinez, Naarden
van Reusel. Hertog Jan Rijnconsult
Uitgeverij: Thema, 2006
DAGJE UIT
Bezoek de drie overgebleven jaknikkers in het
Bier uit eigen bron. Zie ook www.hertogjan.nl. WEBSITE
Drentse Schoonebeek, waar tot 1996 zo’n 250
Postbus 233
BOEK
www.beleidsimpuls.nl
miljoen vaten olie uit het onder het dorp gele-
3990 GA Houten
De toekomst van God
Alles over creatief denken in de publieke
gen olieveld mee zijn opgepompt. Vanwege de
030 29 84 250
Met muziek waar Hij van houdt.
sector.
huidige hoge olieprijzen gaat men weer naar
T.a.v. redactie HKBVN
Geschreven door trendwatcher Adjiedj Bakas
olie boren in dit veld. Echter niet meer met de
COLOFON
en Minne Buwalda.
www.ode.nl
eindredactie: de medewerkers van Rijnconsult
Uitgeverij: Scriptum 2006
Het tijdschrift voor mensen die zoeken naar
jaknikkers.
de inspiratie van mensen die de wereld ver-
tekst: Bas Barkman en Nicole Smet concept, realisatie ontwerp: 124 Design, Amsterdam
Bronwater
druk: Bakker Baarn
Boek met 67 gedichten door Diana Ozon,
anderen.
waaronder het gedicht ‘Zure regen’. Uitgeverij: Passage, 2005 14
15
CASES van rijnconsult
Twee voorbeelden van cases waarbij het succes zat in het begrip voor de betrokkenen:
Het Kleinste Blad Van Nederland is een
Rabobank Uden e.o.
uitgave van Rijnconsult. Het behandelt per
Elkaar niet kennen en onbekend zijn met elkaars
keer een thema dat ons aan het hart gaat, is
processen is een bekend fenomeen bij een fusie.
opgevallen of dat wij anderszins belangrijk
Na een intensief proces is een openhartige
vinden. We geven (denk)richtingen aan, maar
samenwerking gerealiseerd en zijn processen
streven geen volledigheid na.
opnieuw beschreven.
HKBVN is vooral bedoeld om te inspireren. Achter in HKBVN vindt u over het gekozen
De Alliantie
onderwerp wel een lijst van artikelen,
Woningcorporatie De Alliantie begrijpt heel
adressen, websites en wat dies meer zij,
goed dat veranderingen alleen succesvol
waarmee u zelf gemakkelijk meer
zijn wanneer je verandert met en door
informatie kunt vinden.
medewerkers. Resultaat: een succesvolle organisatieverandering met een vernieuwde
Kijk ook op onze website
strategie ĂŠn concepten voor dienstverlening
www.rijnconsult.nl
en wijkgericht werken.
Rijnconsult organisatieadvies, tijdelijk management, mensontwikkeling.
16