Keuzes

TE S N I E L HET K AN BLAD V AND L NEDER WE GAAN GEWOON DOOR MET JAARGANG 5

IN DIT NUMMER

Kiezen of delen

: Thema Keuzes

naar de crèche, welke koffie kies ik in de super­ markt, etc. Om keuzestress van te krijgen!

3 VOORWOORD

Ook binnen organisaties staan bestuurders en

4 stroomdiagram

managers voor keuzes. Over de inrichting van de organisatie. Of over de strategie voor de

6 quotes

komende jaren. Bij het maken van strategische

8 tekst

INH

D U O

11 verstrooiing 12 beeld 14 vitrine

keuzes kiezen wij vaak de rol van ‘independer’

VOOR

WOO R VAN D RIJN CONS ULT

Ivan Illicc 1973, ‘Deschooling Society’

DE OTE QU

het keuzeproces. Is je organisatie toe aan een goede scherpstelling van het speelveld? Ben opereren op je bestaande speelveld? Of wordt

Wat doe je als je een bedrag van 14 miljoen

het tijd om nieuwe ruimtes op te zoeken?

euro in de Staatsloterij wint? Het is altijd

We hebben veel ervaring met het faciliteren

leuk om daar met vrienden of collega’s over

van dergelijke keuzeprocessen. Maar de uit­

te filo­soferen. Stop je met werken en ga je

eindelijke keuze maken we niet.

een wereldreis maken? Koop je een groter huis of gaat (een deel van) het geld naar een goed doel? Begin je een eigen bedrijf of breid

Eveline van Westerop

je je gezin uit met een extra kind, inclusief

ADVISEUR

nanny? Dit zijn prettige gesprekken voor aan de borreltafel, maar in het dagelijkse leven sta je natuurlijk voor veel meer en vaak kleinere keuzes. Wat eten we vanavond, wat gaan we dit weekend doen, wie brengt de kinderen 2

ondernemerschap en bevordert dynamiek in

je juist geïnteresseerd in hoe je slimmer kunt

16 CASES van rijnconsult

‘ man must choose wether to be rich in things or in the freedom to use them’

of ‘kieskeurig’. Het nodigt uit tot strategisch

3

stroomdiagram

serieus

artikel pag.8

Inzicht krijgen in een proces

Voor elk wat wils. Dat impliceert dat er ook veel te kiezen valt en dat past bij onze wereld vandaag de dag. Professor Fred van Raaij, hoogleraar Economische Psychologie in Tilburg, verwacht dat de consumenten het in toenemende mate aan tussenpersonen overlaten om produc足 ten of diensten met elkaar te vergelijken.

Kunnen we het dan niet meer zelf? Het stroomdiagram hiernaast legt een stukje van je eigen denk- en voelproces bloot.

Neem je tijd voor een serieuzer artikel of beperk je je vandaag tot quotes of beelden?

ja

zin in lezen?

ja

nieuwsgierig

luchtig

literair pag.11

nee

alleen korte info

ja

quotes pag.6

info, geen tekst

ja

beeld pag.12

ja

wil inspiratie

ja

vitrine pag.14

nee

wil relevantie weten

ja

cases pag.16

nee

neem contact op met rijnconsult

nee heb ik tijd?

twijfel

nee

4

ge誰nteresseerd?

5

‘Het leven hangt van kiezen aan elkaar’

‘Het besef moet er zijn dat je de keuze altijd zelf maakt’

‘Keuzes in het leven, je moet ze maken maar wil je ze ook altijd maken?’ ‘belangrijke beslissingen kan men het beste aan het onderbewuste overlaten’

‘Ja, dit wil ik. Of toch niet…’

‘keuzes zijn niet voor eeuwig’

‘Durf te kiezen voor rechtsaf en zie deze afslag als een investering in jezelf‘

‘kiezen doet verliezen’

lees verder op pag. 8

‘to be or not to be’ ‘je bent vrij om te kiezen wat je wilt, maar de gevolgen die kun je daarna niet meer kiezen.’ ‘alle goede beslissingen worden op het juiste moment genomen’

6

7

overboord gooien van de lading of het risico te kapseizen.

Gedoe Precies die situaties waarin we eigenlijk helemaal niet willen kiezen kunnen zorgen voor keuzestress.

De meeste mensen trekken graag wat tijd uit voor het uitzoeken van een nieuwe auto of het plannen van de zomer­v akantie. Maar keuzes die wel gemaakt moeten worden, maar die als relatief onbelangrijk worden ervaren, wekken weerzin of vermoeidheid op, en bij sommigen zelfs stress. Het kie­ zen van een energieleverancier brengt maar weinig mensen in vervoering.

Het is vooral gedoe en het voordeel bedraagt in het gunstigste geval slechts een paar euro per jaar. Ook het kie­ zen van een zorgverzekering of een internet­p rovider kan mensen tot wan­ hoop drijven. Dit nog afgezien van de enorme vasthoudendheid die er vaak voor nodig is om het oude abonnement

Hoe meer keuze hoe beter, zo luidt het ada­ gium. Maar steeds meer mensen krijgen het gevoel dat keuzes hen worden opgedrongen.

Keuzestress grijpt om zich heen.

D

e mens onderscheidt zich van andere wezens omdat de mens kan ‘handelen’; hij kan iets willen doen, zo redeneert de Spaanse filosoof Fernando Savater in zijn boekje De moed om te kiezen.

Juist die mogelijkheid om te kiezen is volgens hem de essentie van vrijheid.

Maar Savater ziet ook beperkingen. Zo kunnen we niet kiezen uit iets wat we niet kennen. Andere keuzes zijn ge­ dwongen. Neem de kapitein die in een hevige storm moet kiezen tussen het 8

menu’s ‘Heeft u andere vragen of wilt u een telefoniste spreken, kies 5’.

Tips Voor mensen die maar moeilijk kunnen kiezen heeft de Amsterdamse sociaal-psycholoog

Gewoon Een deel van de ongewenste keuzes komt voort uit het streven van de politiek naar meer marktwerking. Zo wordt de mondige burger geacht een bewuste keuze te maken voor een zorgverzekeraar, een school en een ziekenhuis. Probleem is alleen dat het voor de gewone burger vrijwel ondoen­ lijk is te beoordelen welke school of zieken­huis de beste is. Hij beschikt niet over de relevante informatie. En of je een goede verzekeraar hebt gekozen wordt pas duidelijk op het moment dat er uitgekeerd moet worden. Dat niet alleen diensten, maar ook producten keuzestress kunnen opleveren weet iedereen die wel eens voor het schap met shampoo heeft gestaan. Shampoo voor droog haar, voor vet haar, ver­ zorgende shampoo, shampoo met aloë vera, everyday shampoo, antiroos…

Bernard Nijstad nog wel drie tips: 1 Bedenk voordat je naar de winkel gaat eerst waarom je een bepaald product wilt kopen of wat je ermee wilt bereiken. Het kan zijn dat

allerlei opties ineens niet meer relevant zijn.

2 Neem genoegen met ‘goed genoeg’. Beperk

bijvoorbeeld de keuze door te kopen wat je collega het beste vindt of wat op nummer 1 staat in de consumentengids.

3 S laap er een nachtje over. Waarschijnlijk

kom je tot een betere beslissing als je het probleem een tijd laat sudderen in je onder­ bewuste en vervolgens op je gevoel afgaat.

te beëindigen en de nieuwe aansluiting te laten functioneren. Meestal betekent dit een confrontatie met een andere vorm van ongewild kiezen: keuze­­­ 9

weer bij aan nog meer keuze. Iedereen is wel eens moe van al die keuzes. Die moeheid slaat om in keuzestress op het moment dat je bang wordt het verkeer­ de te kiezen. Heb ik die duurdere versie met meer features wel nodig, of geef ik dan gewoon te veel geld uit?

Een fabrikant die ‘gewone shampoo for men’ op de markt zou brengen, kon wel eens groot succes hebben.

(On)tevreden De maatschappij is natuurlijk veel ingewikkelder geworden. Vanzelf­ sprekendheden verdwijnen en kiezen op de automatische piloot wordt steeds lastiger. Nog geen eeuw geleden was het normaal dat als vader timmerman was, zijn zoon ook timmerman werd.

Nu moet een aankomend student al kiezen tussen honderden verschillende studies. Waar mensen vroeger vlees kochten bij de slager op de hoek – bij voorkeur van dezelfde levensovertui­ ging – kun je nu via internet Spaanse hammen bestellen in Aragón. Pro­ ductontwikkeling gaat steeds sneller, folders van elektronicazaken moet je gewoon ‘bijhouden’. En dat het nu dankzij internet ook mogelijk is een tweedehands auto op te sporen aan de andere kant van het land draagt ook

Juist die situaties waarin we eigenlijk helemaal niet willen kiezen zorgen voor keuzestress.

Sommige mensen zijn vatbaarder voor keuzestress dan anderen. Dat geldt in ieder geval voor mensen die per se het beste willen hebben. Zo blijkt uit onderzoek naar sollicitatie­g edrag onder pas afgestudeerden dat sollicitanten die alles hadden gedaan om de ideale baan te vinden weliswaar 20 procent meer verdienden, maar ook een stuk onte­ vredener waren over hun functie dan minder kies­k eurige studiegenoten.

10

Alsof de brieven van De Belastingdienst vaak niet al ingewikkeld genoeg zijn, stelde hij ons laatst voor een ingewikkelde keuze.

Gelukkig hoeven we zelden of nooit zulke levens­ bepalende keuzes te maken als drs. P in ‘De dodenrit’.

11

12

13

HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt.

FILM

INTERNET

Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden

As It Is In Heaven (Så som i himmelen)

Prijs- en kwaliteit vergelijken

gekopieerd en/of verveelvoudigd.

Een Zweedse film uit 2004. De regisseur is Kay

Kijk eens op www.kieskeurig.nl of www.alatest.nl.

Pollak. Een ode aan de liefde en het leven over

Of op www.snakewool.nl voor een ‘onafhankelijke

een succesvol dirigent die terugkeert naar zijn

vergelijking van vergelijkingsites’.

De hier genoemde artikelen zijn veelal te vinden op onze website.

Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden.

Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel

geboortedorp. Distributie door Sonet Film.

laten weten?

Boek

INTERNET

Wilt u dat hkbvn ook naar iemand

Strategisch management van merken

FILM

Green card lottery

anders wordt gestuurd?

Boek van reclamegoeroe Giep Franzen &

Black Gold

Kies je voor emigratie? Elk jaar krijgen 50.000

Kijk dan op www.rijnconsult.nl

Marieke van den Berg over consumenten­

Terwijl we hier voor de keuze staan van weer

mensen de kans om te leven en werken in de

of bel 030 29 84 250

verwachtingen en de rol van merken daarbij.

een nieuwe en duurdere soort nieuwe koffie,

Verenigde Staten. Om een kans te maken op

En de mogelijkheden van marketeers om de

heeft de Ethiopische koffieboer bar weinig

een green card kun je je inschrijven op

keuze van de consument te beïnvloeden.

te kiezen. Documentaire (o.a. te bestellen op

www.usafis.org

Kluwer, 2003, 2e druk.

www.bol.com).

Rijnconsult

INTERNET

T.a.v. redactie HKBVN

Boek

FILM

Wijnand Fockink

Postbus 233

De moed om te kiezen, een filosofie van de

Eerste hulp bij opvoeden

Dit proeflokaal in de Pijlsteeg in Amsterdam

3990 GA Houten

vrijheid

Supernanny Jo Frost helpt ouders bij het

(zijstraat van de Dam) schenkt een grote ver­

030 29 84 250

Beschouwing van de Spaanse filosoof Fer­

kiezen van de meest effectieve opvoed­

scheidenheid aan jenevers en likeuren. Het is

nando Savater over de vrijheid, de vrije wil en

strategie. Als DVD en als boek verkrijgbaar.

in elk geval duidelijk wat je drinkt en je kunt

mogelijkheden en on­mogelijkheden van het

er alleen maar staan. Nu nog de verschillen

COLOFON

kiezen.

FILM

proeven. Wel buigen voor het eerste slokje.

eindredactie: de medewerkers van Rijnconsult

Bijleveld Press, 2005.

The Bucket List

www.wijnand-fockink.nl

tekst: Peter Boorsma en Nicole Smet

Film met Jack Nicholson en Morgan Freeman;

concept, realisatie en ontwerp: 124 Design, Amsterdam

over wat je nog wilt doen als je hoort dat je

druk: Bakker Baarn

niet meer lang te leven hebt.

Warner Bros, 2007.

14

15

CASES van rijnconsult

Regelmatig helpen wij bedrijven en instellingen bij het maken van keuzes. Wij kozen de volgende twee als voorbeeld:

Het Kleinste Blad Van Nederland is een

Besturenraad

uitgave van Rijnconsult. Het behandelt per

Werven en selecteren betekent veel keuzes maken.

keer een thema dat ons aan het hart gaat, is

Met welke tekst nodig je de juiste mensen uit

opgevallen of dat wij anderszins belangrijk

om te reageren? Wat bepaalt de keuze voor een

vinden. We geven (denk)richtingen aan

bepaalde persoon? Rijnconsult heeft de Besturen­

streven geen volledigheid na.

raad geadviseerd en begeleid bij de werving en

HKBVN is vooral bedoeld om te inspireren.

selectie van een directeur-secretaris.

Achter in HKBVN vindt u over het gekozen onderwerp wel een lijst van artikelen,

Bloemenveiling Oost-Nederland

adressen, websites en wat dies meer zij,

Het vaststellen van een middellange termijn­

waarmee u zelf gemakkelijk meer

planning is een zoektocht vanuit visie, missie en

informatie kunt vinden.

strategie. Onze opdracht was om - met onze inhoudelijke kennis en ervaring van de sierteelt

Kijk ook op onze website

én met onze procesvaardigheden - het MT te

www.rijnconsult.nl

ondersteunen bij het initiëren en verdiepen van strategische denklijnen.

Rijnconsult organisatieadvies, tijdelijk management, mensontwikkeling.

16