E T S N I E HET KL AN BLAD V AND L NEDER WE GAAN GEWOON DOOR MET JAARGANG 5 IN DIT NUMMER
Dilemma’s en goede bedoelingen
: Thema ntwoord ra (On)ve men e ondern
Moeten we het hier tijdens de vijfde jaargang van HKBVN eigenlijk wel over hebben? Wordt er niet genoeg gezegd en geschreven over dit onderwerp? Is het niet een kwestie van niet praten, maar gewoon doen?! En bovendien: alsof dit Kleinste Blad Van Nederland zoveel
3 VOORWOORD
D OU
4 Maatschappelijk ondernemen?
INH
4 24 uur verantwoordelijk... 14 vitrine
duurzaam effect heeft.
VO O R
WO O VAN RD RIJN CONS ULT
Nu, daar kun je je in vergissen. We merken op de langere termijn wel degelijk de effecten. Zo hebben we ontdekt dat we goede adviseurs in huis hebben, die door HKBVN bij ons wilden werken. Die adviseurs helpen onze klanten
16 CASES van rijnconsult
nu bij de strategie en implementatie van duurzaam ondernemen in organisaties: hoe
‘Green? Dollars are green!’ Anoniem
de quote
Duurzaamheid. Soms hoor je een begrip zo
vertaal je dat begrip in concrete producten en
vaak, dat je eigenlijk niet meer weet wat
diensten; hoe maak je het levend binnen je
het nu eigenlijk betekent. Je hoort mensen
eigen organisatie, etc. Zo zie je maar, het zijn
zeggen: ‘Daar moeten we iets mee!’. Maar
soms de kleine dingen die het doen.
wat gebeurt er dan eigenlijk? Vaak niet eens zoveel, want waar moet je eigenlijk beginnen?
Pieter Rop
Zoek het woord duurzaam op in de Van Dale
ADVISEUR
– altijd een prettig startpunt om na te gaan wat je eigenlijk zegt – en vind synoniemen als ‘lang aanhoudend’, ‘weinig vergankelijk’ en ‘bestemd om te duren’. Tsja.
2
3
Brent Spar
Maatschappelijk ondernemen? risky business!
Uit eigen onderzoek van Shell bleek het afzin-
100 ton olieresten bevatte – zoals Shell be-
ken van het laadstation in diepzeewater niet
weerde – maar 5.000 ton. Greenpeace bezette
Wie goed doet, goed ontmoet. Maar dat
alleen de goedkoopste oplossing, maar ook de
het laadstation en riep op tot een boycot van
loopt ook wel eens fout; zie de inmiddels
milieuvriendelijkste. Het alternatief, slopen,
Shell-tankstations. Een oproep die vooral in
klassieke case van de Brent Spar.
zou veel mensen blootstellen aan giftige stof-
Duitsland veel gehoor kreeg. Onder druk van
De Brent Spar was een drijvend laadstation
fen. De Britse overheid verleende daarom een
de publieke opinie en de boycot besloot Shell
voor olietankers van Shell, dat in 1995
vergunning voor het afzinken.
de Brent Star toch te laten slopen. Pas toen bleek uit onafhankelijk onderzoek dat het
buiten gebruik werd gesteld.
Dat was tegen de zin van milieuorganisatie
inderdaad ging om 100 ton olieresten. Zoals
Greenpeace, die stelde dat de Brent Spar niet
Shell had gezegd.
07 00
24 uur per dag verantwoord bezig:
09 00
It’s not easy being green
4
Met de auto of met de trein?
Korter douchen of minder zeep?
5
Guyana
De indianen daar leefden geïsoleerd. Om in
Inderdaad waren er indianen die zich lieten
dieren en schommelingen in de markt. Ook
hun levensonderhoud te voorzien verbouw-
overhalen op percelen langs de weg pinda’s,
lukte het de boeren niet goede prijzen te be-
Ook ontwikkelingsprojecten kunnen
den ze op kleine stukjes grond een veelheid
koffie en erwten te gaan verbouwen, maar
dingen bij de Indiase en Creoolse Guyanezen,
verkeerd uitpakken. Neem Guyana.
aan gewassen, gericht op zelfvoorziening.
het project was geen succes. Zo namen niet
die de handel beheersten. Als de Utrechtse
Toen in de jaren zestig een weg werd
Dat kan anders, vond men. Er kwam een
de plaatselijke Carib- en Warao-indianen deel,
antropologe Wieteke van Breugel 40 jaar later
aangelegd tussen de dorpen Kumaka en
ambitieus project om op grote percelen langs
maar Arawaks van elders. De traditionele
naar Kumaka afreist, blijkt het project een
Kwebanne zagen ontwikkelingswerkers dat
de weg exportgewassen te telen. Voortva-
gewassen boden relatief veel voedselzeker-
stille dood gestorven
als een uitgelezen kans om de plaatselijke
rend organiseerde men Engelse en Canadese
heid, omdat er altijd wel gewassen waren die
bevolking op te stuwen in de vaart der
ontwikkelingsgelden, VN-voedselhulp en
het goed deden. De monoculturen bleken veel
volkeren.
voorlichtingsbijeenkomsten.
gevoeliger voor misoogsten, aanvreten door
11 00
Elektronisch factureren scheelt 36.000 ton CO2
13 00
Met de trap of met de lift?
6
Waar doe je je inkopen? Wat koop je?
Heb je een ‘niet-niet’sticker op je brievenbus?
7
the world ’s Test your skills on run first indoor black
boodschappen ig ht an d gr ad ie nt , ul ty, he ff di In ic Nederland worden per jaar bijna 30 miljoen in ry va at th ns ru 5 s Sk i Du ba i ha of a fa ll wi th tassen die gebuikt worden om de bood0 m et er s plastic 40 g in be n ru t es ng th e lo schappen in te vervoeren weggegooid. Plastic ov er 60 m et er s.
vergaat zeer langzaam, was zeer belastend is
voor het milieu. Een in 2008 begraven s of all plastic oarder pes. skiers and snowb ner slo gin be tle gen ntszijn. the on tas, zal in 3008 nog altijd plastic ir stutas ce the practieen Or practice your turns snowboarders can also and s pe slo s iou w var sno se ve miljard intera Papieren tassen dan ge maar? Omcti tien skill levels will enjoy the will have fun in the hu ke ali ts en par and s . kid papieren in the freestyle zone. snow park in the world t indoor boodsch are meters is the larges squ 00 30 at ich wh k, par
17 00
Ab ou t Sk i Du ba i 2 Ex pe ri en ce it al l 4 St ay tu ne d 8 Our exclusive retail shop, snow pro, has expert staff to advise you on your equipment needs and our team of professio8nal snow c-
an unforgettable
snow experience
19 00
uipment either. out ski clothing or eq ab rry wo to ve ha n’t You do s the use of winter it all and offers guest of ht ug tho s ha i ba Ski Du r skis will carry you wboard equipment. You clothing, ski and sno lift will promptly tow ad-chairlift and qu r ou d an pe, slo down the enjoy our themed another run. You will for top the to ck ba carry you Dubai, and Avalanche é at the entrance to Ski caf z rit Mo St ts; ran restau h views of the slope. café at mid-station, wit
9
Biobrandstoffen
Zo is het de vraag of biobrandstoffen zoveel
len op niet-voedselgewassen. Shell-topman
stengels of oud papier. Maar ook daar zitten
milieuwinst opleveren. Als je bij de productie
Van der Veer rekende eens voor dat voor
haken en ogen aan. Het ministerie van VROM
Om de CO 2-uitstoot terug te dringen willen
van gewassen voor biobrandstoffen ook de
het aftanken van een SUV met ethanol een
subsidieert momenteel energiecentrales om
de EU-leiders dat vanaf 2020 20 procent
CO2 meetelt die vrijkomt bij het vervoer en de
hoeveelheid maïs nodig is waarmee een mens
papierpulp te gebruiken voor de energiepro-
van het benzinegebruik gedekt wordt door
productie van de benodigde kunstmest, dan
zich een jaar kan voeden. Ook de huidige
ductie. Maar ook de papierindustrie gebruikt
biobrandstoffen. Maar inmiddels is er
blijkt de milieuwinst helemaal niet zo groot.
hoge voedselprijzen zijn waarschijnlijk deels
pulp als grondstof. Door de subsidie verdwijnt
flinke discussie ontstaan over dit plan.
Verder gaat het telen van biobrandstofgewas-
te verklaren uit de vergrote vraag naar bio-
deze grondstof echter grotendeels naar de
sen ook ten koste van de voedselproductie.
brandstof.
energiecentrales, waardoor papierfabrikan-
Omdat voedselgewassen gebruikt worden
Meer perspectief bieden de ‘tweede-genera-
ten genoodzaakt zijn meer ‘nieuw hout’ te
voor brandstof, of omdat boeren overschake-
tiebrandstoffen’: groenresten zoals stro, maïs-
gebruiken.
18 00
20 00
Af en toe heet wassen is beter voor de machine
Was op maximaal 40°
10
Gewone peertjes of spaarlampen in huis?
11
mvo-ondernemers zijn glukkiger
Ondernemers die zich inzetten voor maatschap-
Wel blijkt uit het onderzoek onder 500 onder-
Ondernemers die ook zelf vrijwillig bijdragen
pelijk verantwoord ondernemen (mvo) zijn
nemers dat geloof inspireert tot maatschap-
aan het oplossen van maatschappelijke pro-
gelukkiger dan hun collega’s die dat niet doen,
pelijk ondernemen op het gebied van milieu,
blemen, doen het meest aan maatschappelijk
zo blijkt uit onderzoek van de Brabants-Zeeuwse
maatschappij, goede doelen, respectvolle om-
verantwoord ondernemen.
Werkgeversvereniging en VNO-NCW uit 2006. Hoe
gang met eigen personeel. Katholieke onder-
het oorzakelijke verband precies ligt, is niet he-
nemers en ondernemers zonder levensover-
lemaal duidelijk. Worden ondernemers gelukkig
tuiging gaat het vooral om mogelijke winst.
omdat ze maatschappelijk ondernemen of gaan ze
Protestantse ondernemers doen vooral aan
maatschappelijk ondernemen omdat ze lekker in
mvo uit ethische en morele overwegingen.
hoe gelukkig bent u?
hun vel zitten?
22 00
Zolder en muren isoleren. Maar waarmee?
00 00
In 2012 moet de CO2 uitstoot p/km op 130 gr liggen
12
Zet de thermostaat een graadje of wat lager
13
HKBVN verschijnt wanneer het uitkomt. Uit deze uitgave mag eigenlijk alles worden
BOEK
www.verantwoordconsumeren.startplezier.nl en
Cradle to Cradle – afval = voedsel.
zie wat er al bedacht is, o.a. www.adopteer-
Voor iedereen die wil werken aan een duurzame
eenappelboom.nl, waar je ook een kip kunt
wereld: het boek ‘Cradle To Cradle – Remaking
adopteren.
gekopieerd en/of verveelvoudigd.
FILM
Sterker nog, dat zouden we erg leuk vinden.
Beperkt houdbaar.
Wilt u ons dat, via onderstaand adres, wel
De documentaire van
laten weten?
Sunny Bergman over de cosmetische industrie
en William McDonough is in het Nederlands
Weblog over maatschappelijk verantwoord
en de houdbaarheid van het uiterlijk deed
verkrijgbaar via www.duurzaamheid.nl/c2c
ondernemen. www.goodblog.nl
De hier genoemde artikelen zijn veelal te vinden op onze website.
the Way We Make Things’ van Michael Braungart
Wilt u dat hkbvn ook naar iemand
behoorlijk wat stof opwaaien. De film (en de
anders wordt gestuurd?
vervolgfilm) kun je nog zien op www.beperkt-
De winst zit in de opbrengst.
Netwerk op internet over duurzaamheid en
Kijk dan op www.rijnconsult.nl
houdbaar.info.
Door Henk Folkerts en René Weijers.
duurzame ontwikkeling. www.insnet.org
of bel 030 29 84 250
Uitgever: Van Gorcum 2004 Tegenlicht: Afval is voedsel.
Dit boek biedt een vernieuwende kijk op
Wat gemeenten in Nederland zoal doen.
De ontwerper William McDonough en de
ondernemen: het perspectief van duurzaam
www.duurzamegemeente.nl
chemicus Michael Braungart beargumenteren
ondernemen tegen de achtergrond van een
Rijnconsult
dat bij het ontwerp van alles, van kleding tot
opkomende duurzame economie. Het raakt
GreenWish stimuleert en ondersteunt het
T.a.v. redactie HKBVN
gebouwen, alvast bedacht moet worden hoe
de snaar van nieuwe zingeving in onderne-
waarmaken van duurzame idealen. Voor men-
Postbus 233
het eventuele afval als nuttig product kan
merschap en gaat in op de integratie van
sen die zelf een initiatief in de wereld willen
3990 GA Houten
worden gebruikt. Is dit ‘cradle to cradle’-prin-
economische vitaliteit, talentontwikkeling en
zetten, mensen die initiatieven willen helpen
030 29 84 250
cipe utopisch of realistisch?
maatschappelijk respect.
ontwikkelen en voor diegenen die vanuit hun werk met burgerinitiatieven bezig zijn.
Rob van Hattum, 2006 (51 min). www.hollanddoc.nl/dossiers/34436996/
COLOFON eindredactie: de tekst:
medewerkers van Rijnconsult TIJDSCHRIFT
OneWorld is actief in het bevorderen van
hart heeft voor onze planeet.’ www.dummies.nl
P+ wil het multimedium voor de praktijk van
124 Design, Amster-
dam druk:
www.greenwish.nl
‘De allesomvattende gids voor iedereen die
Bas Barkman en Peter Boorsma
concept, realisatie ontwerp:
Groen leven voor dummies.
Bakker Baarn 14
(draagvlak voor) internationale samenwerking
maatschappelijk verantwoord ondernemen
WEBSITE
door nieuwe media en ICT-toepassingen,
(mvo) zijn: tijdschrift, website, e-zine, movies,
Verantwoorde cadeaus. Helemaal hot voor
vanuit een onafhankelijke en maatschappelijk
congressen en seminars. www.p-plus.nl
mensen die al alles hebben. Kijk eens op
betrokken positie. www.oneworld.nl 15
CASES van rijnconsult Bedrijven worden zich bewuster van hun rol binnen en hun effect op de samenleving. Ze kijken hoe zij op hún manier kunnen bijdragen aan het verduur zamen van de samenleving. De kunst is om duurzaam ondernemen daadwerkelijk het uitgangspunt van strategie en bedrijfsvoering te maken. Daarbij helpt een zakelijke benadering. Het moet duidelijk worden dat duurzaam ondernemen positief bijdraagt aan de strategie van een onderneming. Dit kan door inhoudelijk invulling te geven aan zogenaamde bouwstenen. De bouwstenen ontstaan door de beantwoording van vragen als: • Hoever is de bewustwording binnen het bedrijf? • Waar staat het bedrijf nu? • Wat zijn relevante stakeholders, wat is hun behoefte en waar staan zij? • Wat zijn de belangrijkste culturele kenmerken van het bedrijf? • Wat is de positie binnen de keten? • Hoe wordt omgegaan met transparantie en verantwoording? Op deze manier ontwikkel je een op het bedrijf afgestemde invulling. Wilt u ook handvatten aangereikt krijgen om zo’n proces te doorlopen? Bel Rijnconsult.
Het Kleinste Blad Van Nederland is een uitgave van Rijnconsult. Het behandelt per keer een thema dat ons aan het hart gaat, is opgevallen of dat wij anderszins belangrijk vinden. We geven (denk)richtingen aan, maar streven geen volledigheid na. HKBVN is vooral bedoeld om te inspireren. Achter in HKBVN vindt u over het gekozen onderwerp wel een lijst van artikelen, adressen, websites en wat dies meer zij, waarmee u zelf gemakkelijk meer informatie kunt vinden. Kijk ook op onze website www.rijnconsult.nl Rijnconsult organisatieadvies, tijdelijk management, mensontwikkeling.
16