Arto Paasilinna
O muiĂąeiro ouveador
PRIMEIRA PARTE: O MUÍÑO DO TOLO
1 Pouco despois de remataren as guerras chegou á aldea, procedente do sur, un home grande que dicía chamarse Gunnar Huttunen. Non foi buscar traballo de peón na Compañía Estatal da Auga, como facían normalmente os vagabundos do sur, senón que mercou un vello muíño en Suukoski, na ribeira do río Kemi. A xente consideraba que era un negocio insensato, pois o muíño levaba aban donado dende os anos trinta e estaba en moi mal estado. Huttunen pagou o muíño e instalouse a vivir nel. Aos veciños da aldea, e sobre todo aos membros da cooperati va de muiñeiros, dáballes a risa cando pensaban naquela compra. Dicían que parecía que non se extinguiran os to los, aínda que a guerra acabara con moitos deles. Durante o primeiro verán Huttunen amañou a serra hidráulica que había a carón do muíño. Puxo un anun cio no Voceiro do Norte onde se ofrecía para facer táboas para os tellados. Dese xeito, as palleiras da aldea acaba ron cubertas con táboas fabricadas en Suukoski. As táboas de Huttunen eran sete veces máis baratas ca as industriais de cartón embreado, que ademais non sempre se podían conseguir, porque os alemáns queimaran Laponia enteira e había unha tremenda escaseza de materiais de constru ción. Ás veces, para poder cargar un só rolo de tea asfáltica no carro había que darlle seis quilos de manteiga ao ten deiro da aldea, xa que Tervola, que así se chamaba, sabía ben o valor das súas mercadorías. 9
Gunnar Huttunen medía case un metro noventa. Tiña o pelo castaño e teso e os ósos da cabeza prominentes: o queixo era grande, o nariz longo e os ollos afundidos de baixo dunha fronte alta e avultada. As fazulas eran rexas e a cara ancha. Aínda que tiña as orellas grandes, non lle saían para fóra, senón que estaban pegadas á cabeza. Niso víase que cando era un bebé tiveran bo coidado ao deitalo para durmir. Non se pode deixar que un bebé de orellas gran des dea voltas no berce; as nais teñen que darlles a volta de cando en vez, sobre todo se son nenos, porque se non convértense en homes de orellas prominentes. Gunnar Huttunen era fraco e ben feito. Ao camiñar daba alancadas que eran paso e medio máis grandes ca as do resto dos homes. As súas pegadas na neve semellaban as dun home normal a correr. Cando comezou a nevar fixo uns esquís tan longos que se os poñía de pé chegaban até o beirado dunha casa normal. O carreiro que abría na neve era ancho e normalmente recto, e como era un home livián podía impulsarse cos dous brazos ao mesmo tempo. Calquera que vise as marcas dos bastóns sabía ao momen to que Huttunen pasara por alí. Ninguén puido saber de onde procedía o muiñeiro. Dicíase que podía ser de Ilmajoki, pero outros aseguraban que chegara a Peräpohjola dende a provincia de Satakunta, da zona de Laitila ou Kiikoinen. Cando alguén lle pre guntou por que viñera vivir ao norte, el respondeu que no sur lle ardera o muíño. No incendio tamén lle morrera a muller. O seguro non lle cubrira nin a muller nin o muíño. –Arderon ao mesmo tempo –explicara Gunnar Hut tunen deixando frío o seu interlocutor coa mirada que lle botara. Despois de anciñar os restos carbonizados para recu perar os ósos da muller e levalos ao cemiterio, Huttunen 10
vendeu o terreo do muíño, porque se lle volvera odioso, e tamén os dereitos sobre a auga, e marchou de alí. Por sorte, aquí no norte atopou un muíño bastante grande, e aínda que de momento non funcionaba, os beneficios que lle daba a serra hidráulica abondaban para manter un home. Non obstante, o secretario da parroquia sabía que Gunnar Huttunen era solteiro porque o vira no rexistro. Daquela, como era posíbel que lle ardese a muller? Moito se falou desa historia. Ao final, como ninguén soubo con claridade a verdade sobre o pasado do muiñeiro, o tema deixou de interesar. Pensouse que, no fin de contas, non era a primeira vez que ardían mulleres no sur, e non por iso había escaseza de femias. A vida do muiñeiro estaba marcada por longas depre sións. Adoitaba quedar no medio do traballo coa mirada perdida sen ningunha razón aparente. Os seus ollos escu ros brillaban tristes no fondo das cuncas. A súa mirada era penetrante pero ao mesmo tempo morriñenta, e cando miraba aos ollos de quen falaba con el, a súa ollada quei maba e facía tremer. Se un falaba con Huttunen cando se atopaba así sentía ao momento unha sensación de tristura e inquietude. Pero o muiñeiro non sempre estaba triste. A miúdo alporizábase de mala maneira e sen motivo. Facía bromas, ría e divertíase, e ás veces daba choutos coma un parvo coas súas longas pernas. Facía estalar os artellos dos dedos, braceaba, retorcía o pescozo e falaba xesticulando. Conta ba historias fantásticas pero sen sentido, facía escarnio da xente, batíalles nas costas aos granxeiros e gabábaos sen motivo ningún, ríase deles diante dos seus fociños, chiscá balles o ollo e daba palmas. Cando Huttunen tiña unha tempada en que estaba de boas, os rapaces da aldea adoitaban reunirse no muí 11
ño de Suukoski para gozar das actuacións do muiñeiro. Sentaban na súa casopa, como se facía antano, e estaban de carallada e contaban chistes. Naquela penumbra re laxante e leda, entre os escuros cheiros do vello muíño, sentíanse felices e afortunados. Ás veces Gunnar –Kun nari para aquela xente– facía unha cacharela con táboas secas no patio do muíño e nas súas brasas asaban peixes do río Kemi. O muiñeiro tiña unha grande habilidade para imitar os animais do bosque: xesticulaba coma eles e os rapaces xogaban a ser o primeiro en adiviñar cal era o bicho que representaba. Podía facer coma unha lebre, coma un lem ming ou coma un oso. Ás veces planaba cos brazos esti rados coma se fose un moucho, ás veces púñase a ouvear coma un lobo, erguendo o fociño cara ao ceo e lanzando ouveos tan arrepiantes que os rapaces se arrimaban uns aos outros todos asustados. A miúdo Huttunen imitaba os granxeiros e granxeiras da comarca, e os espectadores adiviñaban deseguida quen era. Cando facía de pequeno e groso, cousa que precisaba unha gran concentración pola súa parte, todos sabían que imitaba o seu veciño máis próximo, o gordo Vittavaara. Eran seráns e noites de verán verdadeiramente espe ciais e todos agardaban por elas incluso durante semanas, pois Gunnar Huttunen afundíase de cando en vez en si lenciosas depresións. Cando así ocorría, ningún aldeán se atrevía a ir ao muíño se non se trataba dun asunto im portante, e nese caso despachábanse axiña e sen apenas palabras, pois a neurastenia do muiñeiro espantaba os visitantes. As depresións de Huttunen volvéronse máis profun das co tempo. Entón comportábase con brusquidade, be rráballe á xente sen ningún motivo e andaba cos nervios 12
a flor de pel. Ás veces estaba tan triste e anoxado que se negaba a darlle aos granxeiros as táboas que lle encargaran e respondía secamente: –Non chas dou. Non están listas. Quen ía por táboas tiña que volver do muíño coas mans baleiras, aínda que a carón da ponte houbese varios brazados delas acabadas de serrar e ben colocadas. Pero cando Huttunen estaba alegre era mellor que nunca; actuaba coma un grande artista de circo e o seu en xeño era máis afiado que a serra hidráulica. Os seus xestos eran tan naturais e agudos, as súas maneiras tan alegres e sorprendentes que a xente quedaba abraiada cando mira ba para el. Mais ás veces o muiñeiro quedaba paralizado no medio dunha destas demostracións, ceibaba un berro dende o fondo da gorxa e arrincaba a correr ao longo da canle podre que cruzaba por tras do muíño para fuxir das miradas da xente e internarse no bosque. Alí, abríase paso esnaquizando as pólas das árbores, e cando volvía ao muí ño, unha ou dúas horas máis tarde, canso e arfando, os rapaces escapaban ás súas casas a toda présa. Despois con taban asustados que os malos tempos de Kunnari volveran outra vez. A xente comezou a pensar que Gunnar Huttunen es taba tolo. Os veciños contaban na aldea que Kunnari adoitaba ouvear coma unha besta do monte; isto ocorría sobre todo no inverno, nas noites máis frías e claras. Kunnari podía ouvear dende a tardiña até a media noite, e o seus deses perados laios, levados polo vento, incitaban os cans das aldeas veciñas a responderlle. Durante esas noites as aldeas da ribeira do gran río permanecían espertas, e a xente fa laba do tolo que tiña que estar o pobre do Kunnari para encabuxar os cans no medio da noite. 13
–Alguén debería ir dicirlle que non ouvee, que xa é maior dabondo. Non é normal que un home ande a ou vear coma un lobo. Porén, ninguén se atrevía a falar do tema con Huttu nen. Os veciños pensaban que algún día lle viría o sentido e entón deixaría de facelo. –A verdade é que co tempo un se afai aos ouveos –di cían os granxeiros que necesitaban táboas–. Tolo estará, pero faiche boas táboas e non é nada caro. –Ademais prometeu amañar o muíño. Mellor que non se cabree, non vaia ser que marche de volta ao sur –dicían aqueles granxeiros que pensaran en plantar cereais nas ri beiras do río Kemi.
14