DVH
Rondleiding No Budget Kas, Dordrecht 21 augustus 2014 werd er een rondleiding georganiseerd in de No Budget Kas aan de Oudendijk in Dordrecht. Doel was om mensen kennis te laten maken met de kas, maar ook met initiatieven als wijkmoestuinen, Steunpunt Drechtstadsboer, De Vliegende Hollander en iets te vertellen over guerilla gardening en zaadbommen. De inleiding werd verzorgd door Rita Niland, van Stichting 50Plus Drechtsteden, De Vliegende Hollander en Wijkmoestuin Dubbeldam i.o. met een korte bijdrage van Robert Klaassen en Annette de Vlieger van Steunpunt Drechtstadsboer. De rondleiding door Anne Besseling van de No Budget Kas. Er waren ongeveer 25 ge誰nteresseerden van allerlei leeftijden aanwezig. Er is beperkt reclame gemaakt via sociale media en met wat flyers, bewust niet via nieuwsbladen omdat de toeloop dan misschien te groot wordt en de paden in de kas niet berekend zijn op grote groepen. Gezien de interesse is het beslist voor herhaling vatbaar! Samenvatting Hieronder een samenvatting van de inleiding. Na de inleiding een uitgebreide opgave van alle initiatieven op dit gebied in Dordrecht. Stadslandbouw is steeds populairder: Mensen uit de stad kunnen zo kennis maken met groente en fruitteelt. Het is ecologisch verantwoord. Voor voedsel wat zo wordt geproduceerd zijn minder voedselkilometers nodig. Veel van ons voedsel wordt per vliegtuig naar Nederland gebracht, dat is natuurlijk slecht voor het milieu. Niet alleen kassen, ook moestuinen, zelfs worden leegstaande kantoorgebouwen gebruikt, soms met high-tech teeltmethoden. Ook voor kinderen is het nuttig en leuk om in een kas of met een moestuintje bezig te zijn. Ik geef vaak les op scholen en vraag dan bijvoorbeeld of pompoenen aan een boom groeien of op de grond. Veel kinderen hebben geen idee of leren het uit een boekje. Tuinbouwkassen in Dordrecht zijn deels niet meer in gebruik, worden niet meer onderhouden en wachten op sloop. Dat betekent verpaupering, vernieling, insluiping, hennepteelt, verstoring van het uitzicht van omwonenden e.d. De gemeente stelt daarom leegstaande kassen zoals de No budget kas ter beschikking, zonder hiervoor kosten te rekenen. De no budget kas heeft geen inkomsten, het kost u niets om hier een stukje land te bewerken. Kassen kun je tijdelijk voor stadslandbouw gebruiken. Zelfs een onverwarmde kas zoals hier, zonder verdere faciliteiten zoals elektra en water. Nadeel is dat, als de gemeente de grond nodig heeft, de activiteiten binnen een maand moeten stoppen en elders moeten worden voortgezet. Van Zuidendijk naar Oudendijk In juni 2012 begon het in het kassencomplex aan de Zuidendijk. Deze kas moest gesloopt worden, de gemeente bood toen de locatie op de Oudendijk aan. Een deel kan gebruikt worden (kas 2) Het oudere en lagere gedeelte aan de kant van de Oudendijk is niet geschikt. Deze 'kas 1' heeft veel ontbrekende en gebroken ramen, bomen groeien door het dak naar buiten. De kas stond toen vier jaar leeg en er was veel rommel achter gebleven, maar ook nuttige materialen zoals perliet (een soort vulkanisch glas, wordt gebruikt om compost toegankelijker voor lucht te maken en water vast te houden) en grote tonnen voor de opvang van regenwater. Van bakken naar de koude grond Er werd gestart met teelt in bakken, o.a. om later makkelijker in te kunnen spelen op het tijdelijke karakter van
het project. Omdat groente niet zo goed wortelt in de bakken, wordt er nu deels gebruik gemaakt van de ‘koude’ grond. Voordelen en nadelen van een kas De voordelen van een kas: extreme weersomstandigheden spelen minder een rol, het groeiseizoen wordt verlengd en er kan voorteelt plaatsvinden, die plantjes kunnen weer gebruikt worden in wijkmoestuinen. Nadelen van een kas, ‘s zomers is het overdag snel te heet om aan de slag te zijn, het kan er 50 graden worden. Het komt dus vooral neer op de avonden. Twee avonden in de week zijn er altijd mensen aan de slag en is iedereen welkom. Andere avonden kan ook als je een tijdje aan de slag bent. Het leuke van de kas is dat je je eigen stukje kunt bewerken, maar mensen elkaar ook helpen, met advies, met delen van wat je zelf niet nodig hebt. Je leert ook mensen kennen, de kids kunnen mee en wat overblijft gaat naar de Voedselbank. Je werkt dus ook voor het goede doel. Contactgegevens staan in het boekje hieronder en op de site van De Vliegende Hollander, adres van de site ook in het boekje hieronder. Moestuinen In verschillende wijken in Dordrecht zijn gemeenschappelijke moestuinen te vinden. Zelf ben ik betrokken bij het opstarten van Wijkmoestuin Dubbeldam aan de Oudendijk, bij de Hoop. In het najaar hopen we daar van start te gaan, je kunt je al opgeven. Je krijgt daar 12 vierkante meter om te bewerken. Wat je niet nodig hebt aan opbrengst deel je met elkaar, wat dan over is gaat naar de Voedselbank. Voordeel van buiten werken is dat je overdag ook aan de slag kunt, nadeel is het weer. Bij deze moestuin is ruimte genoeg, maar ook bij veel andere moestuinen. Zoek iets in de wijk waar je woont of kijk bij welke wijkmoestuin een groep mensen is waarbij je je prettig voelt. Adressen zijn hieronder te vinden.
Steunpunt Drechtstadsboer Op 14 juli 2014 is de Stichting Steunpunt Drechtstadsboer officieel opgericht. Deze organisatie houdt zich bezig met stadslandbouw. Stadslandbouw is met name belangrijk in verband met de wens om de bevolking van de Drechtsteden te voeden met lokaal geproduceerd voedsel. Stadslandbouw denkt aan de mogelijkheden die de invoering en uitvoering op gemeenteniveau van de Participatiewet, de AWBZ, de hervorming van de WMO biedt aan sociaal ondernemers. Stichting Steunpunt Drechtstadsboer ziet voor zichzelf een rol weggelegd als initiatiefnemer en ideeënontwikkelaar. Tijdens de inleiding werd meer informatie gegeven en er werden vragen beantwoord, dit is een korte toelichting. Meer informatie in het boekje hieronder. Duurzaamheidsgids / De Vliegende Hollander Informatie over alle initiatieven is te vinden in de Duurzaamheidsgids op de website van De Vliegende Hollander. Deze organisatie geeft voorlichting over mens-dier-natuur, geeft het tijdschrift ‘Pamflet’ uit en verkoopt producten zoals gerecycled papier. Wat zij nog meer doen is te vinden op de website, adres zie in het boekje hieronder. Zaadbommen - Seedballs – Guerilla gardening Bij rondleidingen door de Biesbosch, kanotochten en lessen op school geef ik uitleg over het maken en verspreiden van zaadbommen, het maken van bijen-, vlinder- of nestkasten voor vogels (verwijzing naar handleidingen in het boekje hieronder) en ‘Pluk de stad” (welke planten uit de natuur zijn eetbaar). Kinderen vinden het erg leuk om hier wat mee te doen en het kost bijna niets! Een zaadbom bestaat uit zaden, waarvan de bloemen die het hopelijk oplevert, vooral goed zijn voor bijen en vlinders, klei, compost en chilipoeder (ter verjaging van insecten die het zaad ook lekker vinden). Een uitgebreide uitleg hoe je dat doet, staat onderaan de lijst. Heb je zaadbommen klaar, Gooi ze dan weg…liefst als het regent in april of mei. Zoek braakliggende terreinen, stukjes onder bomen, tuinen van huizen die lang leegstaan en waar alleen hoog onkruid groeit. Niet in natuurgebieden of terreinen waar de gemeente vaak onderhoud pleegt. Als je op een terrein kunt komen, is planten van stekjes beter, die slaan beter aan. Bijen doen het vaak beter in de stad dan op het platteland, omdat er in de stad minder pesticiden worden gebruikt. Soorten zaden: Er zijn mixen te kopen zoals bijentuin mix van Ecostyle of bij de Bijenstichting, maar je kunt ook zelf soorten zoeken. Ga je in het najaar terug naar de locaties, dan kun je daar ook zaad winnen. Meer adressen en namen van zaden in de lijst.
Na deze inleiding werd er een rondleiding gegeven in de No Budget Kas. DE UITNODIGING
DVH
UITNODIGING Rondleiding No Budget Kas Dordrecht Informatie over gezamenlijke moestuinen, stadsboerderijen, maar ook over guerilla gardening en zaadbommen. En een eetbaar cadeautje uit de kas.. Datum: Tijd: Plaats: Kosten: Aanmelden: Bestemd voor:
Donderdag 21 augustus 2014 20.30 – 22.00 uur No Budget Kas, Oudendijk 162 A, 3319 AG, Dordrecht gratis mag, hoeft niet: ritanila@yahoo.com alle geïnteresseerden tussen 12 en 112 jaar
Route: Vanuit Dordrecht Centrum of vanaf randweg N-3 Volg de provinciale weg richting Werkendam (Kop van ’t Land) Voordat de Provinciale weg overgaat in de Recklinghausenweg (richting Stadspolders), bij de stoplichten rechts richting Werkendam (dat is nog steeds de Provinciale weg) Iets voorbij de watertoren en tegenover Dorp de Hoop, rechtsaf de Oudendijk op Na 500 meter zie je rechts twee moderne huizen, ertussenin een stenen huisje, ga daar rechts de dijk naar beneden Ga een klein bruggetje over, dan kom je op de parkeerplaats voor het witte huisje. Er staat een bord No budget kas Loop rechts langs het huisje, klein paadje langs de opslagtanks,daar is de kasingang (houten deur).
Heb je altijd een stukje ‘eigen grond’ willen hebben … dan is dat hier mogelijk. Het kost niets en levert, naast gezelligheid, gezonde producten op, onbespoten. Oogst die over blijft gaat naar de Voedselbank, je werkt dus ook nog mee voor het goede doel. Meer op: www.nobudgetkasdordrecht.blogspot.nl en http://www.mensdiernatuur.nl/stadslandbouw-dordt.html Organisatie: Vrijwilligers van de no-budget-kas, samen met Rita Niland, webmaster DVH – www.mensdiernatuur.nl ; vrijwilliger bij Stichting 50Plus Drechtsteden. Vragen? Rita Niland : ritanila@yahoo.com Rita Niland
INFORMATIEBOEKJE STADSLANDBOUW DORDRECHT Wat is stadslandbouw? Simpel gezegd de productie van voedsel binnen of langs de randen van een stad op twee manieren:
Gezamenlijke moestuinen. Telen van groenten en kruiden gebeurt door en voor mensen uit de buurt of wijk. De opbrengst gaat vaak deels naar voedselbanken. Stadsboerderijen met landbouw en een maatschappelijke functie. Verkoop van streekproducten, zorglandbouw, kinderopvang, recreatie, natuureducatie en natuur- en landschapsbeheer.
Welke initiatieven zijn er in Dordrecht Alle adresinformatie is te vinden in de Duurzaamheidsgids op de website van De Vliegende Hollander, onderdeel Stadslandbouw. http://www.mensdiernatuur.nl/stadslandbouw-dordt.html Voor de tekst hieronder werd gebruik gemaakt van de Duurxaamheidsgids, website gemeente Dordrecht en eigen teksten. 1. No Budget Kas Dordrecht, Burgerinitiatief van Jacqueline & Hans Kok en Paul Harmans, Oudendijk 162a,
Telefoon:
078-616 28 53 (Paul)
E: nobudgetkasdordrecht@gmail.com, www.nobudgetkasdordrecht.blogspot.nl, Openingstijden/meewerkdagen zie website voor de recente gegevens. Tijdelijke herbestemming van een leegstaande tuinbouwkas, ‘off-grid’ (zonder stromend water en elektriciteit) en zelfvoorzienend; hergebruik van gevonden en gekregen materialen; ecologisch verantwoord geteelde - ook ‘vergeten’ - groenten, benutten van zonnewarmte en regenwateropvang; compostering van groente-, tuin- en keukenafval, mogelijk voorteelt voor andere projecten in en rond de stad; bloemenzaad winnen t.b.v. zaai-acties i.s.m. gemeente. Vrijwilligers met of zonder moestuinervaring zijn welkom en delen mee in de oogst; overige oogst wordt geschonken aan de Voedselbank Dordrecht. 2. Steunpunt Drechtstadsboer Op 14 juli 2014 is de Stichting Steunpunt Drechtstadsboer officieel opgericht. Deze organisatie houdt zich bezig met stadslandbouw. De stichting heeft tot doel om de verbinding tussen stad en platteland te herstellen, de stadslandbouwsector en stadslandbouwketen te professionaliseren en praktische en theoretische ondersteuning te bieden voor de stadsboer. Neem eens een kijkje op de website!: http://drechtstadsboercooperatie.nl Stichting Steunpunt Drechtstadsboer ziet voor zichzelf een rol weggelegd als initiatiefnemer en ideeënontwikkelaar. Het bestuur bestaat uit voorzitter Robert Klaassen, secretaris Adelijne Martin en penningmeester Annette de Vlieger. De stichting is opgezet als organisatie zonder winstoogmerk. Activiteiten o.a. 24 augustus 2014 Oesterzwammen leren kweken bij Rotterzwam, Tropicana Rotterdam ± 75 Euro door Rotterzwam 13 september 2014 Mansholt theatervoorstelling. Land - en Tuinbouworganisatie Eiland van Dordrecht i.s.m. SDS Stadsboerderij ´Uit je eigen stad´ Rotterdam. Ticket 17,50 Diner 37,50 8 oktober 2014 Nieuwe verdienmodellen, landelijk symposium over het onderwerp "Drechtsteden Stadslandbouw / lokale initiatieven & landelijke voorbeelden" (o.v.b.) Stichting Drechtstadsboer Steunpunt (SDS) drechtstadsboer@gmail.com 3. De Vliegende Hollander
Voorlichting geven, die leidt tot een bewustere keuze bij het inkopen van producten en diensten. Hierdoor hebben we invloed op:
De natuur : zuinig zijn met grondstoffen, rekening houden met kringloopmogelijkheden van producten Het dier : het dier zijn eigen plaats in natuurlijke omstandigheden De mens : bedrijven waar mensen betrokken zijn bij hun werk, nuttige artikelen produceren die bijdragen aan de gezondheid
De Vliegende Hollander geeft informatie door middel van de Nieuwskrant Pamflet (verschijnt vier maal per jaar), informatiestands, beantwoording van uw persoonlijke vragen. De Vliegende Hollander financiert deze activiteiten uit donaties en de verkoop van voorbeeldproducten zoals cosmetica, plantenmest, kringlooppapier, schoonmaakmiddelen en eco-voeding. Website bevat de Duurzaamheidgids. Gezocht: een vrijwilliger voor het bijhouden van een deel van de website www.mensdiernatuur.nl De Duurzaamheidgids wordt bijgehouden, het gaat om de overige teksten zoals de prijslijst en algemene info. Aanmelden bij Rita Niland (technisch beheer website, zorgt ook voor inwerken) ritanila@yahoo.com . 3A. Bilderhof, wijngaard en proeftuin, ‘ambachtelijke streekwijnen’, Zuidendijk 324, eigenaars: Wilco Venhuizen en Claudia Vermaat, T: 078-6317675, M: 06-51829785, E: wilco@bilderhof.nl (algemene informatie), E: bestelling@bilderhof.nl (informatie over wijnverkoop), www.bilderhof.nl; de wijngaard teelt o.a. met nieuwe resistente druivenrassen die geschikt zijn voor het Nederlandse klimaat; twee druivenrassen zijn dusdanig gekozen dat schimmelbestrijding tot het hoogstnoodzakelijke beperkt kan worden: de rode wijn ‘Rondo’ en de witte wijn ‘Johanniter’ (verkoop door Jumbo supermarkt, WC Sterrenburg); gouden medaille Nederlandse wijnkeuring 2010; de wijngaard werkt niet volledig duurzaam en is niet biologisch gecertificeerd 3B. Buurtmoestuinen Crabbehof:
Ruys de Beerenbrouckweg / Schaperstraat Troelstraweg / Wiardi Beckmanplantsoen
Trefpunt De Nieuwe Stoof, Savornin Lohmanweg 100), T: 078-6173240, sinds 2007 dé 2 moestuinen (met in totaal 37 tuintjes) en ontmoetingsplaatsen van buurtbewoners die hun eigen groenten en fruit telen; kruidenspiraal; er worden geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt; compostbak aanwezig; tijdens het oogstfeest in de maand september kunnen de tuinen bezocht worden en zelfgemaakte gerechten van eigen teelt geproefd worden; een initiatief van buurtbewoners en ondersteund door Trivire en Duurzaamheidcentrum Weizigt, www.weizigtnmc.nl In 2006 is gestart met buurtmoestuinen op weinig gebruikte grasveldjes in Crabbehof. De buurtmoestuin blijkt een ontmoetingsplaats die veel betekent voor de sociale samenhang in de buurt. Ook de werkgroep Natuur, voeding en gezondheid van het Platform Duurzaamheid is betrokken; zij hebben er een kruidenspiraal aangelegd. Deze spiraal kan zowel door de tuinders als door de Stichting Warm Aanbevolen worden gebruikt. 4. Crabbehoeve, stichting, (moes)tuin en gebouw voor en door bewoners uit de wijk Crabbehof e.o., Van Karnebeekstraat 2, contactpersoon: Mariska Wagner, T: 0786170016, E: m.wagner@crabbehof.nl, www.crabbehoeve.nl; elke zaterdag tussen 10.00 en 12.00 uur is het Crabbehoeve-team aanwezig op de tuin en/of in het gebouw; op de voormalige speeltuin is voor de komende 10 jaar een gemeenschappelijke moes- en siertuin, kleine boomgaard, ontmoetingsplek en terras gecreëerd; het gebouw zal onderdak bieden aan diverse activiteiten zoals een lunchroom, atelierruimte, ontmoetingsen vergaderruimte 5. Daktuin Leerpark, initiatief van vrijwilligers ‘Dordt Loopt in de Soep’ en bewoners Syndion woonlocatie Romboutslaan, Leerparkpromenade, Newtongebouw, M: 06-20627571 (Remco Verkerk), E: remco@tedxdordrecht.eu; op het dak van het Newtongebouw worden in 15 rechthoekige bakken groenten, thee- en keukenkruiden geteeld; een gedeelte is bestemd voor insectenlokkende
bloemen; ook insectenhotels en vogelhuisjes zijn geplaatst; lieveheersbeestjes als natuurlijke luisbestrijding zijn ingezet; de groenten en kruiden gaan naar de Syndion-keuken 6. Dordwijk, landgoed, 17e eeuwse buitenplaats, Dordwijklaan 6, contactpersoon: Ton van Ast (beheerder), E: landgoed.dordwijk@kpnplanet.nl; Victorian Kitchen Garden waar op ambachtelijke wijze oude groente- & fruitrassen en kruiden verbouwd worden; ook een kasteelboerderij, boomgaard met 55 fruitbomen, orangerie waar ’s winters de kuipen met citrusplanten bewaard worden, groentekas, perenberceau (loofgang), park in Engelse landschapsstijl; IVN-gidsen organiseren iedere 2e zaterdag van de maand rondwandelingen over het landgoed, informatie: www.ivn.nl > afdeling Dordrecht 7. Eikenhof, de, boerentuin, Dubbeldamseweg Zuid 362, eigenaar: Corrie Ton-de Kock, T: 0786149924, M: 06-30335463, E: corrie_de_kock@hotmail.com; geopend maandag t/m vrijdag voor groepen (na afspraak), entree € 1,-- incl. koffie of thee; geopend iedere zaterdag april t/m oktober voor iedereen, gratis entree; de tuin is 3000 m2 groot met een boomgaard, walnotenboom, moes- en bloementuin, weiland met schapen, tuinhuis, kippen, haan; kindvriendelijk; beeldentuin; bed & breakfast ‘Het Tuinhuis’. 8. Havikstraat, moestuin (zijkant flat), initiatief van Prima Arbeidstoeleiding Yulius, contactpersoon: Emiel de Vries (coach tuinonderhoud), M: 06-43363675, E: e.devries@yulius.nl; mensen richting herstel, behoud en uitbreiding van (arbeids)vaardigheden onderhouden de moestuin onder begeleiding van de coach. 9. Beleeftuin De Heerlyckheid van het Parkhuis, verpleeghuis Het Parkhuis, Haaswijkweg Oost 69A, contactpersonen: Willy Schuurman, M: 06-41721835, E: beleeftuin@hetparkhuis.nl, www.facebook.com/willy.schuurman.58 & Ellen Davids, T: 078-6220000, E: vrijwilligerswerk@hetparkhuis.nl, www.hetparkhuis.nl; zintuigprikkelende beleeftuin met aansluitende wandelroute, beweegelementen om dementieproces te vertragen, vlindertuin, moestuin, theetuin, bloementuin, diverse activiteiten door vrijwilligers, voor bewoners met als vaste elementen: dieren, kinderen, muziek, beweging en buitenzijn; deze ontmoetingsplek van bewoners en hun bezoekers zorgt voor een fijne dagbeleving en vergroot de kwaliteit van leven. 10. Kebun Sayur, buurtmoestuin, gelegen in de wijk Reeland tussen Riouwstraat en Besarstraat, contactpersoon Hetty Berens: E: hettyberens@upcmail.nl; sinds april 2013 tuinieren buurtbewoners op 8 individuele perceeltjes; op een collectief tuingedeelte tuinieren kinderen uit de buurt; de groenten en kruiden worden biologisch geteeld; aan het eind van het seizoen is er een oogstmaal voor buurtbewoners; een imker verzorgt een bijenkast. 11. Kievitstraat, moestuin, initiatief van Prima Arbeidstoeleiding Yulius, Kievitstraat 31, contactpersoon: Emiel de Vries (coach tuinonderhoud), M: 06-, E: e.devries@yulius.nl; mensen richting herstel, behoud en uitbreiding van (arbeids)vaardigheden onderhouden de moestuin onder begeleiding van de coach. 12. Kringloop Dordrecht, vereniging voor gifloos tuinieren, Wieldrechtse Zeedijk 6, T: 078-6175803, E: tuin@tuinverenigingkringloop.nl, www.tuinverenigingkringloop.nl, biologisch kweken van groenten, fruit en bloemen. 13. Leefpark Dordrecht, ‘Leerpark+stadslandbouw=Leefpark’, gelegen tussen de Romboutslaan en de Prof. Kohnstammlaan, www.leefpark.nl; een eetbaar verplaatsbaar park op een braakliggend terrein; tijdelijke stadslandbouw voor en door iedereen in en rondom het Leefpark; lage palletkisten worden gebruikt voor o.a. aardbeien, groenten en hoge kisten voor fruitbomen. 14. Oude Beer, stadslandbouwkas, Rijksstraatweg 108, contactpersoon: Jan Ligtenberg, M: 0650475755, E: jangrow@gmail.com; een deel (2000 m2) van de kas is per 1 oktober 2013 tijdelijk (voor de duur van 5 jaar) door de gemeente Dordrecht beschikbaar gesteld in het kader van Stadslandbouw Dordrecht; ecologisch verantwoord opkweken van groente- en kruidenplantjes voor andere stads(moes)tuinders en levering van groenten en kruiden aan lokale cateraars en Dordtenaren; vrijwilligers met of zonder moestuinervaring zijn welkom en delen mee in de oogst; een deel van de oogst wordt gedoneerd aan maatschappelijke organisaties zoals bijv. Voedselbank Dordrecht;
de stadslandbouwkas is een project van Stichting Warm Aanbevolen te Dordrecht, E: warmaanbevolen@gmail.com, www.warmaanbevolendordrecht.nl 15. Pluk & Proeftuin, gelegen tussen de Prof. Kohnstammlaan en Romboutslaan, Leerpark, informatie: Ria de Wit, gemeente Dordrecht, T: 14078, www.leerpark.nl; voor en door leerlingen, omwonenden en belangstellenden is op een braakliggend terrein een tijdelijk omheinde buurtmoestuin ingericht; circa 10 tuintjes van 5 m2, regenwateropvang Op een braakliggend terrein op het Leerpark is in 2011 heeft Stichting Urgenda, samen met het platform duurzaamheid een pluk&proeftuin aangelegd. Het braakliggend stuk land bij de Professor Kohnstammlaan zal drie jaar worden gebruikt door de werkgroep, buurtbewoners en leerlingen van het Leerpark. Recent heeft de werkgroep Natuur, Voeding en Gezondheid van het Platform Duurzaamheid op het terrein een bloemenrand ingezaaid. In 2013 is de tuin klaar voor groente- en fruitteelt. 16. Rijke Sterrentuin, vereniging De, gelegen tussen het Dalmeyerplein en de Leeuwstraat, postadres Dalmeyerplein 10, 3318CB Dordrecht, E: info@derijkesterrentuin.nl, www.derijkesterrentuin.nl; een burgerinitiatief van Sterrenburgers die met elkaar biologisch willen tuinieren op een omheind terrein van de gemeente met ca. 80 tuintjes van 10 m2; aanmelding en toewijzing via de site, na akkoordverklaring van gebruiksovereenkomst en reglement; schuur met toilet, ruimte voor tuingereedschap; een aantal tuintjes is rolstoelvriendelijk; compostvakken en fietsenstalling bij de ingang; cursus biologisch tuinieren De biologische moestuin is duurzaam, creëert verbondenheid met de natuur door zelf groenten te verbouwen en bevordert ontmoeting tussen buurtbewoners, leerlingen van scholen en cliënten van instellingen. Niet alleen bewoners zijn betrokken maar ook DWO, Trivire en Jeugdwerk. 17. RijksstraatTuin, burgerinitiatief van Mario Popma en Michael van Pijlen, Rijksstraatweg 104, M: 06-15559675 (Mario), E: info@warmaanbevolen.nl; duurzame groente- en fruitteelt waarbij een goede bodemvruchtbaarheid en evenwichtig bodemleven (o.a. wormen, schimmels, bacteriën) centraal staan; met EM-technologie (effectieve micro-organismen) wordt groente-, fruit- en tuinafval omgezet (gefermenteerd) in Bokashi en aan de tuingrond als planten- en bodemvoeding toegevoegd; regenwateropvang; bloemenranden; van de oogst worden maaltijden bereid door Stichting Warm Aanbevolen, een sociaal restaurant, www.warmaanbevolendordrecht.nl 18. Smakelijke Moestuinen, project, initiatief van Doe ff Gezond bij 6 Dordtse kinderopvanglocaties, coördinator: Michelle Stoel, T: 078-7708500, E: mk.stoel@dienstgezondheidjeugd.nl; kinderen ontdekken op een speelse manier dat groenten lekker en gezond zijn en er dagelijks bijhoren. locaties Rozemarijn (Van der Steenhovenplein 3) en SamSam (Krommedijk 245) van SDK kinderopvang, locaties Kanjers & Co (Spuiweg 69) en Coole Kikkers (Bosboom Toussaintstraat 62) van Bambino-kinderopvang, kinderdagverblijf De Huiskamer. (Dubbeldamseweg Zuid 97), kinderdagverblijf Pipo (Waldeck Pyrmontweg 14/16. Groenten worden gezaaid, verzorgd en geoogst in een moestuinbak met 8 of 16 vakken; voor de peuters en kleuters is er een dagelijks ‘groentemoment’ en een wekelijkse ‘groenteactiviteit; voor de leid(st)ers en ouders is er de workshop Smaakontwikkeling; het doel is dat kinderen meer groenten gaan eten en een gezond(er) voedingspatroon ontwikkelen; meer informatie: www.doeffgezond.nl 19. Stads(moes)tuin ‘Van steen naar stadstuin’, Krispijnseweg 285 (hoek Brouwersdijk), wijk Oud Krispijn, contactpersoon/initiatiefnemer Mart School, m.school3@upcmail.nl, na overleg met de eigenaar van de hoektuin, de heer J.B. v.d. Sijde (huisarts) in juli 2011, over het plan van Platform Duurzaamheid Dordrecht voor meer buurtmoestuinen in Dordrecht, is door hem toestemming verleend de bestaande tuin om te vormen tot een stad(moes)tuin; in september 2011 is de boogpoort en gereedschapskist van (tweedehands) planken en ribben gemaakt en de al aanwezige grinttegels (40 x 60 cm) zijn hergebruikt voor de afscheidingsmuur 20. Villa Augustustuin, Oranjelaan 7, T: 078-6393111, E: info@villa-augustus.nl, www.villaaugustus.nl; op ca. 1,5 ha met verharde paden een moestuin met productietuinen, groentekas, bessen- en bloementuin, boomgaard met appels, peren, pruimen en kersen, druivenserre, Italiaanse tuin, limonaia en terras; de tuin is toegankelijk voor bezoekers tijdens openingstijden van restaurant en hotel; rondleidingen voorgroepen van max. 12 personen; de tuin is gecreëerd op de plek van de vroegere waterbekkens van de watertoren
21. Vlijpark, het, volkstuinencomplex, Amateur Tuinders Vereniging Dordrecht, Nieuwe Noordpolderweg 1, T: 078-6140454, E: info@vlijpark.nl, www.vlijpark.nl, actieve vereniging voor natuurlijk tuinieren, Nationaal Keurmerk Natuurlijk Tuinieren (3 stippen), verwerking van tuinafval in compost, voor een natuurlijk evenwicht in de moestuin worden geen kunstmest en chemische gewasbeschermingsmiddelen gebruikt 22. Weizigt, duurzaamheidscentrum, Van Baerleplantsoen 30, T: 078-7708200, E: weizigtnmc@dordrecht.nl, www.weizigtnmc.nl; de ecologisch beheerde cultuurtuin bevindt zich op het terrein tussen het terras en de kas en bestaat uit een kruidentuin, cirkelvormige moestuin, bloemrijk graanakkertje en kleine boomgaard; kinderen van de IVN-moestuinclub verzorgen in het groeiseizoen om de 14 dagen hun eigen moestuintjes; bemesting en bodemverbetering gebeurt met compost en stromest uit de eigen stadsboerderij; tuinafval wordt gecomposteerd of hergebruikt; bijenstal; in de watertuin wordt overtollig regenwater opgevangen 23. Zandvlinder, kinderdagverblijf, Henri Polakstraat 7, zorgcentrum Vijverhof, T: 078-6514469, E: info@zandvlinder.nl, www.zandvlinder.nl; kleine moestuin met fruitboom in de groene buitenruimte waar seizoensgebonden groenten en fruit geteeld worden voor en door de kinderen 24. Zuidpunt, zorgboerderij De, Polder Oudendijk 2A, M: 06-12991545, E: zbdezuidpunt@tiscali.nl, www.zorgboeren.nl, bezorgservice, groenten/eieren/aardappel-abonnement, onbespoten aardappels en groenten, eieren, kaas en honing, losse verkoop bij de zorgboerderij zelf (open 11.00 – 14.45 uur) 25. Zuileshoeve, historische hoogstamboomgaard, Hel- en Zuilespolder, natuur- en recreatieschap De Hollandse Biesbosch, contactpersoon: D.J.M. (Niek) van Bedaf (beheerder), M: 0654383185, E: djm.van.bedaf@dordrecht.nl, of G. (Gerrit) van der Koppel (ex-beheerder en fruitras-kenner), M: 06-33842822, E: info@biesbosch.org, www.np-debiesbosch.nl; de hoogstamboomgaard met 55 fruitbomen (bij de leegstaande boerderij) met een oppervlakte van ca. 1200 m2 dateert uit begin 1900 en is in maart 2012 gerenoveerd en verjongd door leden van KMTP/Groei & Bloei afd. Dordrecht en vrijwilligers; 39 oude fruitbomen zijn fors en vakkundig gesnoeid en 16 niet meer te redden bomen zijn vervangen door jonge fruitbomen (Notarisappel, Gravensteiner, Gele kroos, Mispel, Kweepeer); rijp fruit dat op de grond is gevallen kunnen bezoekers ter plekke opeten of meenemen; een houten zitbank is geplaatst voor fietsers en wandelaars; eigenaar is Parkschap Nationaal Park De Biesbosch; alleen bereikbaar via een fiets-/wandelpad vanaf het Biesbosch Centrum, Baanhoekweg 53 Meer duurzame streekproducten van het Eiland van Dordrecht: 26. Imker-/bijenvereniging Dordrecht e.o., Reeweg Zuid 72B (verenigingsgebouw), secretariaat (post uitsluitend via de secretaris) L.T.M. van der Heijden, Graanzolder 22, 3262 CR Oud-Beijerland, T: 0186-614154 (maandag t/m vrijdag ná 17.00 uur), E: nbv.dordrecht@upcmail.nl, www.dordrecht.bijenhouders.nl; bijen- en honingmarkt op de derde zaterdag in april (verkoop honing, bijenvolken, bloeiende plantjes; bijenpark, basiscursus bijenhouden, cursus bijen-gezondheid en korfvlechten, lezingen, honingkeuring); door de bestuivende arbeid van de bijen ondersteunen de imkers de biodiversiteit 27. Griendheuvel, Shirestal De, ‘paardenmelkerij, fokkerij en hengstenhouderij’, Nieuwe Merwedeweg 2, T: 078-6165010, M: 06-25060301, E: info@degriendheuvel.nl, www.griendheuvel.nl; Chris, Gerdien en Joyce Komejan verzorgen 14 merries, veulens en 1 hengst van het paardenras Shire Horse; de Shiremerries worden gemolken in de paardenmelkerij; de paarden krijgen veel ruw voer zoals kuilgras, hooi, mais en wortelen; de veulens blijven zo lang mogelijk bij de moeder en groeien op in de kudde; de winkel (gehele jaar open op vrijdag en zaterdag) verkoopt paardenmelk, kaas, Biesbosch-honing en verzorgingsproducten op basis van paardenmelk; de theetuin is aangelegd met grotendeels gerecycle-de materialen) en heeft grote walnoot- en pruimenbomen (van mei t/m september open op vrijdag, zaterdag en zondag van 10.00 – 17.00 uur, bij slecht weer gesloten);open huis 1e zaterdag in september; bezoek en rondleiding op andere dagen op afspraak 28. Tuingereedschap: Uitleenschuur, de, Mauveplein 2A (Oud Krispijn), contactpersoon: Henk van Gemert (sociaal wijkbeheerder Trivire), T: 078-6331700, E: h.van.gemert@trivire.nl, www.trivire.nl, www.letsdordrecht.nl, openingstijden lente/zomer/herfst: maandag, woensdag en
vrijdag van 10.00 tot 12.00 uur; openingstijden december/januari/februari alleen op afspraak via Ruud Stehouwer, T: 078-6718990; initiatief van Trivire en LETS Ruilwinkel; vrijwilligers en stagiaires verzorgen de uitleen van kruiwagens, spaden, harken, grasmaaiers, enz. voor het onderhoud van de eigen tuin en buurt(moes)tuin; een (contante) borg van € 5,00 voor handgereedschap en € 15,00 voor elektrisch gereedschap wordt gevraagd Bloemenvelden en –randen (insectenlokkend): 29. ‘Dordrecht Bloemrijk’, werkgroep Natuur, Voeding en Gezondheid van stichting Platform Duurzaamheid Dordrecht, www.natuurvoedinggezondheid.wordpress.com, www.dordtduurzaam.nl organiseert sinds het voorjaar 2011 zaai-in-acties; de gemeente Dordrecht ondersteunt de zaai-inacties in het kader van het plan Stedelijke Ecologische Structuur (SES) om planten & dieren - in de stad en het buitengebied - meer kansen te geven; het tijdelijk gebruik van braakliggende terreinen voor bijv. bloemenvelden en stadslandbouw, wordt ‘Tijdelijke Natuur’ genoemd; het braakliggende terrein op Stadswerven was de eerste zaai-in-actie Een bij- en vlindervriendelijke bloemenmix is, na het omploegen van de grond en het verwijderen van zwerfafval, in mei 2014 ingezaaid op de braakliggende locaties:
Gezondheidspark, naast het zwembad (eerste zaai-in-actie: mei 2012) Leerpark, naast de Klimhal, Maria Montessorilaan (eerste zaai-in-actie juni 2013) Kerkeplaat, naast de gevangenis (eerste zaai-in-actie: mei 2012) Van Kinsbergenstraat, Wielwijk (eerste zaai-in-actie: mei 2013)
De bloemenmix bevat o.a. korenbloem, zonnebloem, lamsoor, bolderik, klaproos, phacelia (bijenvoer), wilde peen, inkarnaatklaver, leeuwenbek, raapzaad, lijnzaad, 30. Programma Tuin en Kas Leerlingen van de school ‘het Tij’ tuinieren een ochtend per week op het NIVON schiereiland, van “de Kleine Rug”. 31. Tuin en koken SBO Het Kompas in Wielwijk kookt met groenten en kruiden uit de eigen schoolmoestuin. 32. Zaadbommen - Seedballs – Guerilla gardening Bij rondleidingen door de Biesbosch, kanotochten in april en mei en lessen op school, het gehele jaar door wordt door ondergetekende uitleg gegeven over het maken en verspreiden van zaadbommen, het maken van bijen-(33) vlinder- of nestkasten voor vogels en ‘Pluk de stad” (35). Als je onderwijzer of jeugdleider bent is dit erg leuk om met de groep te doen. Het klinkt ok wel stoer… guerilla gardening. Een zaadbom bestaat uit zaden, die vooral goed zijn voor bijen en vlinders, klei (ter bescherming van het zaad), compost en chilipoeder (ter verjaging van insecten die het zaad ook lekker vinden.) Ik laat op scholen zien hoe je zaadbommen maakt. Je kunt ze ook kant en klaar bestellen in Engeland: http://www.seedball.co.uk/ Recept:
3 grote eenheden compost (gezeefd) 1 grote eenheid kleipoeder, ook bentoniet genoemd, te koop bij sommige tuincentra als bodemverbeteraar ( 5 kilo voor 10 euro o.a. bij http://www.highqualitygoods.nl ) water een kleine eenheid zaadjes (10 gram), bij voorkeur inheemse bloemen die goed zijn voor bijen
Meng de compost met je handen met het kleipoeder. Per 3 bekers gezeefde compost 1 beker kleipoeder. Met de handen hussel je dit mengsel luchtig door elkaar. Voeg er een borrelglaasje zaad aan toe. Dan een beetje water, kneden. Het moet een kleverig balletje worden, waar geen water meer uitkomt als je erin knijpt. Rol kleine balletjes, formaat grote knikker , circa drie cm doorsnee. Laat ze twee dagen drogen of als je haast hebt bijvoorbeeld tijdens een schoolproject, doe ze in de oven op max. 50 graden. Je kunt ze twee jaar bewaren als ze goed droog zijn.
Gooi ze dan weg‌liefst als het regent in april of mei. Zoek braakliggende terreinen, stukjes onder bomen, tuinen van huizen die lang leegstaan en waar alleen hoog onkruid groeit. Niet in natuurgebieden of terreinen waar de gemeente vaak onderhoud pleegt. Bijen doen het vaak beter in de stad dan op het platteland, omdat er in de stad minder pesticiden worden gebruikt. Soorten zaden: Er zijn mixen te kopen zoals bijentuin mix van Ecostyle of bij de Bijenstichting, maar je kunt ook zelf soorten zoeken. Ga je in het najaar terug naar de locaties, dan kun je daar ook zaad winnen. http://www.bijenlint.nl/bijenlint-webshop-bloemenzaden 1-jarig Bleke klaproos - Papaver dubium Koolzaad - Brassica napus Zwarte mosterd - Brassica nigra Korenbloem - Centaurea cyanus Gele ganzenbloem - Chrysanthemum segetum Klein streepzaad - Crepis capillaris Paarse dovenetel - Lamium purpureum Phacelia (ook wel Bijenkruid genoemd) - Phacelia tanacetifolia 2-jarig Slangenkruid - Echium vulgare Gewone ossentong - Anchusa offi cinalis Gewone engelwortel - Angelica sylvestris Wilde peen - Daucus carota Kaardebol - Dipsacus laciniatus Groot kaasjeskruid - Malva sylvestris (ssp. mauritanica) Wouw - Reseda luteola Rode klaver - Trifolium pratense Meerjarig Stinkende gouwe (Ook wel zwaluwkruid, duivelsmelkkruid of wrattenkruid genoemd) - Chelidonium majus Rapunzelklokje - Campanula rapunculus Dolle Kervel - Chaerophyllum temulum Zandblauwtje - Jasione montana Witte honingklaver - Melilotus albus Honingklaver - Melilotus offi cinalis Vogelwikke - Vicia cracca Wil je er voor een groep wat extra mee doen: denk dan eens aan t-shirts. Je steunt er ook het goede doel mee.http://www.bijenlint.nl/bijenlint-webshop-t-shirts 33. Bijenhotel en vlinderkast Een andere activiteit met de kids in de vakantie of met een groep is het maken van een bijenhotel of vlinderkast. Voorbeelden zijn te zien in tuincentra, maar je kunt ze eenvoudig zelf maken met afvalmateriaal. Kijk op deze sites voor meer uitleg: http://www.bijenhotels.nl/ http://www.koosroggeveld.nl/wetenswaardigheden/vlinderkastje/ 34. Bijenkast in de stad In je tuin, op een dak, op je balkon, overal is ruimte voor een bijenvolk. Informeer wel even bij je gemeente, woningbouwvereniging of vereniging van eigenaren of er regels zijn en neem contact op met een imker of imkervereniging voor tips en informatie. http://www.bijenlint.nl/jaar-van-de-bij/acties/urban-beekeeping 35. Pluk de stad In de natuur is veel eetbaars te vinden. Via http://eetbaarnederland.nl en http://plukdestad.nl kun je meer lezen over dit initiatief. Zie ook http://permacultuurnederland.org In de bibliotheek zijn boeken te vinden over eetbare planten, maken van nestkastjes voor vogels en meer.
36. Spullen delen http://spullendelen.nl Via deze website kun je zaden en planten delen. Er zijn ook bibliotheken die zaden uitlenen, zie http://www.mijntuin.org/seed-libraries/all/2 37. De gemeente: Richtlijnen en wijkwensen Er zijn richtlijnen opgesteld voor initiatiefnemers met een idee voor een collectieve moestuin op een locatie. Daarin wordt ingegaan op het draagvlak onder bewoners, de bodemkwaliteit, de bestemming en de gebruikersovereenkomst. Raadsinformatiebrief van begin 2013. (te vinden via www.dordrecht.nl ). De gemeente roept bewoners en/of organisaties op om met initiatieven op het gebied van stadslandbouw te komen. Dat kan door een wijkwens in te dienen. De gemeente gaat proefprojecten uitvoeren met tijdelijke natuur op braakliggende terreinen. 38. Burgerinitiatief Platform Duurzaamheid heeft o.a. een werkgroep die zich inzet voor stadslandbouw en tijdelijke natuur. http://www.dordtduurzaam.nl http://www.dordtduurzaam.nl/platform-duurzaamheid 39. Stadslandbouw Dordrecht https://www.facebook.com/stadslandbouwdordrecht 40. Films Grown in Detroit In het Duurzaamheidscentrum Weizigt hebben in augustus 2011 inwoners en organisaties van Dordrecht kennis gemaakt met stadslandbouw. De getoonde film ' Grown in Detroit' liet het initiatief van een middelbare school zien om braakliggende percelen in de Noord-Amerikaanse stad Detroit te gebruiken voor kleinschalige groente- en fruitteelt. De verse groenten en fruit worden op een kleine markt verkocht tegen een redelijke prijs. http://www.grownindetroitmovie.com/ Via http://eetbaarnederland.nl zijn twee Engelstalige films te bekijken, o.a. TED-X. 41. Inspiratie Via http://permacultuurnederland.org is veel inspiratie op te doen. Ook zijn er links te vinden naar kaartspelen die je met een groep kunt doen. Samenstelling Rita Niland
Werkzaam als technisch beheerder van website www.mensdiernatuur.nl Rondleider bij TechniekDock Duurzaamheidsfabriek Dordrecht https://www.flickr.com/photos/ritaniland/sets/72157633091367556/ http://www.leerpark.nl/nieuws/techniekdock-2014-van-start Begeleider groepen op basisscholen en voortgezet onderwijs in kader van talentontwikkeling en ‘Spiegelbeeld’ via VHTO, Amsterdam https://www.flickr.com/photos/ritaniland/sets/72157625189219460 Bestuurslid Wijkmoestuin Dubbeldam i.o. Guerilla gardener Als ZZP-er of vrijwilliger beschikbaar voor rondleidingen, presentaties, lessen en meer Op zoek naar werk.. de ideale combinatie zou zijn iets met onderwijs, informatie en de natuur…
http://About.me/ritaniland