Jaarverslag 2018 - Planning 2019 by Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

MERTENS Tilly Provincie Antwerpen [Datum]

Werkingsverslag 2018 â&#x20AC;&#x201C; Jaarplanning 2019 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Auteurs: Bas Van der Veken, Tilly Mertens, Charlotte Corthals, Suzy Volckaerts, Joke Maes, Tom Snoeckx, Els Oostvogels, Kirsten Schoonaert, Daan Janssens, Lotte Deman, Wim Debaene (VIA), Lieven Lavrijsen (VLM). Coverfoto: Collage (Aanplantingen Malou Balen, fauna-akker, A Giant Sculpture op de Kempische Heuvelrug, poel, Kleine Nete)

1 VOORWOORD Beste lezer

2018 werd opnieuw een jaar van veel projecten en terreinrealisaties voor RLKGN, nog steeds de basis van onze werking. Zo realiseerden we op 24 locaties binnen ons werkingsgebied projecten rond landschapsherstel en kleine landschapselementen: bijna 11000 nieuwe bomen en struiken (waarvan 8500 autochtoon materiaal) werden aangeplant, alsook 1,5km aan nieuwe heggen, hagen en houtkanten en 790m aan nieuwe dreven. 540 monumentale bomen – waaronder de dikste populier van Vlaanderen in Geel kregen een onderhoudsbeurt, 181 fruitbomen en 216 solitaire bomen werden aangeplant. 2,8km aan houtkanten werden hersteld en onderhouden net als 1,75km aan dreven. Onze knotters namen 95 knotbomen onder handen. Wat betreft kleinschalig bouwkundig erfgoed is het herstel van heel wat kapelletjes, waarvan 14 in Dessel, noemenswaardig. Voor kasteeldomein Le Paige in Herentals werd samen met IOED Land van Nete en Aa en een architect een geïntegreerd beheerplan opgemaakt en gestart met de uitvoering ervan. Beide IOED’s Land van Nete en Aa en k.Erf die we mee oprichtten draaien intussen op volle toeren: RLKGN verzorgt er de insteek rond landschappelijk erfgoed. Het gebiedsgericht project van de Slapende Reus op de Kempense Heuvelrug is in volle uitvoering: in 2018 werd er o.a. ingezet op educatieve, speel- en zitinfrastructuur, landschapskunst met ‘A Giant Sculpture’ van Gijs Van Vaerenbergh, landschapsherstel en –beheer en educatieve pakketten voor scholen en gidsenwerking. Het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ ging effectief van start in 2018 en in elk van de zes hefboomprojecten werd reeds vooruitgang geboekt in de zoektocht naar evenwichten tussen landbouw, natuur, water, erfgoed en toerisme en de vertaling ervan richting concrete realisaties. Ook voor de vallei van de Grote Nete werd een aanvraag voor een strategisch project voorbereid met alle partners. In de Noorderkempen participeerden we in gebiedsgerichte projecten als ARO en de opmaak van een trajectbiografie voor het Bels Lijntje. Naast onze gebiedsgerichte werking blijven er een aantal horizontale thema’s die een grote impact hebben op het landschap en de beeldkwaliteit in de Kempen, zoals de professionalisering van landschapsbeheer (iLandschap), het structurele onderhoud van houtkanten (LEADER) en de valorisatie ervan via Kempens Energiehout (PDPO). Ook de trage wegenwerking blijft op volle toeren draaien met afgewerkte projecten in Geel en Herentals en lopende projecten in Lille en Arendonk (ARO). In 2018 ondergingen zes scholen een groene metamorfose: in Geel en Lille telkens in twee scholen en verder ook in Mol en Turnhout. In het kader van de samenwerkingsovereenkomst met ANB werd op verschillende plekken ingezet op de realisatie van Europese topnatuur bij particulieren; daarnaast werd opnieuw een toegankelijkheidsregeling opgesteld en gewerkt aan dorpsnatuur in Arendonk. Ook onze andere biodiversiteitsprojecten zoals fauna-akkers en kunstnesten kenden opnieuw een succesjaar.

Ook qua draagvlakvorming en communicatie zaten we niet stil. Naast onze klassieke communicatiekanalen was er in 2018 extra aandacht voor ‘De Pastorie Ontwaakt’, een flankerend traject van activiteiten bij de uitbouw van de pastorie tot onze nieuwe uitvalsbasis en de opstart van de Kempens Express. Om het 10-jarig bestaan van de Antwerpse regionale landschappen te vieren, hielden we samen met al onze partners een geslaagd symposium in de Warande in Turnhout. Ook in 2019 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied waarbij we gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Europees beleid integreren en dat in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. Waar mogelijk kaderen we deze concrete acties zoveel mogelijk in bovenlokale visies voor de grote deelgebieden binnen ons werkingsgebied: de vallei van de Kleine Nete (inclusief Kempense Meren, Kempense Heuvelrug en vallei van de Aa), de vallei van de Grote Nete en de Noorderkempen. De methodiek van de landschapsbiografie die we voor het eerst in Vlaanderen introduceerden voor de Slapende Reus zetten we in om ook voor de rest van de Kempense heuvelrug een toekomstvisie te ontwikkelen. Deze ondersteunen we meteen met concrete realisaties en een participatieve en educatieve werking (o.a. opleiding landschapsgidsen). De structurele werking rond landschapsbeheer (zoals houtkanten) en trage wegen worden verder uitgebouwd tot een volwaardig Loket Onderhoud Buitengebied (LOB) dat we vanaf 2020 aan onze gemeenten en later particulieren willen aanbieden. Binnen de eigen organisatie gaan we aan de slag met de uitdagingen die zijn opgenomen in het provinciale bestuursakkoord zoals de oefening rond gebiedsdekkendheid en de mogelijke integratie van de bosgroepen. We zetten verder in op efficiëntie en digitalisering: de implementatie van CRM als centraal databanksysteem en DIPLA als digitale tool voor inventarisatie, beheerplanning en – monitoring. Tot slot moet 2019 het jaar worden waarin we onze toekomstige uitvalsbasis, de voormalige pastorie in Oosthoven, kunnen uitbouwen tot een mooi en levend landschapshuis voor de regio!

Veel leesplezier!

2 INHOUD 1

Organisatie en structuur.................................................................................................................. 5 1.1

Werkingsgebied ....................................................................................................................... 5

1.2

Bestuursorganen ..................................................................................................................... 6

1.2.1

Algemene vergadering .................................................................................................... 6

1.2.2

Raad van bestuur ...................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

1.3

Personeel ............................................................................................................................... 10

1.3.1

Personeelsbestand RLKGN ............................................................................................ 10

Werking 2018 (in het kort) ........................................................................................................... 10

Planning 2019 (in het kort) ............................................................................................................ 16

Jaarverslag en planning ................................................................................................................. 17 4.1

Natuurbehoud en landschapszorg ........................................................................................ 18

4.2

Gebiedswerking ................................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

4.2.1

Kempische Heuvelrug .................................................................................................... 81

4.2.2

Landbouwlandschap De Malou, Balen .......................................................................... 94

4.3

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie....................................................................... 110

4.3.1

Trage wegen ................................................................................................................ 110

4.3.2

Milieuzorg op school ................................................................................................... 110

4.3.3

Bodemerfgoed en aardkundige waarden.................................................................... 119

4.3.4

Natuurfilms over de Kempen ...................................................................................... 130

4.3.5

Natuur, cultuur en open ruimte .................................................................................. 131

4.4

Strategische projecten ........................................................................................................ 146

4.4.1 5

Strategisch project Kleine Nete ................................................................................... 146

Communicatie ............................................................................................................................. 157 5.1

Landschapsmagazine ........................................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

5.2

Website ............................................................................................................................... 157

5.3

Facebook ............................................................................................................................. 161

5.4

Nieuwsbrief ......................................................................................................................... 162

5.5

Instagram............................................................................................................................. 163

financieel ..................................................................................................................................... 165 6.1

Balans en resultatenrekening 2018 .................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

6.2

Begroting 2019 ................................................................. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

6.3

Toelichting door de penningmeester ............................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

6.4 Provinciale basissubsidie voor uitvoering acties ikv landschapszorgFout! gedefinieerd. 6.5

Bladwijzer

niet

Projectsubsidies DMN ...................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

3 ORGANISATIE EN STRUCTUUR 3.1 Werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt in het oosten van de provincie Antwerpen en strekt zich uit over het grondgebied van 18 gemeenten: Arendonk, Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar.

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 18 gemeenten.

3.2 Bestuursorganen

3.2.1 ALGEMENE VERGADERING Namen nog door te geven en te verkiezen op de AV. De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 18 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties. Wijzigingen samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 19 februari 2019) aangeduid in het vet. Organisatie

effectief vertegenwoordiger

plaatsvervanger

VASTE LEDEN (stemgerechtigd) Provincie Antwerpen Gemeente Arendonk Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Stad Geel

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

Gemeente Grobbendonk Stad Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout Stad Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Retie Stad Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel

GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen

Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Natuurpunt Kasterlee Natuurpunt Lille Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen Natuurpunt Netebronnen kern Balen Natuurpunt Netebronnen kern Mol Natuurpunt De Turnhoutse Kempen Natuurpunt Wamp en Neten Koninklijke Vereniging Natuuren Stedenschoon vzw Natuurpunt CVN

voor

Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw JNM Neteland

Landelijke Beweging Boerenbond Bedrijfsgilden Bedrijfskringen Landelijke Gilden KVLV KVLV/AGRA Agrakring Groene Kring vzw / KLJ Regioraden Algemeen Boerensyndicaat Vlaams Agrarisch Centrum vzw

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer

WBE Retie vzw WBE De Vart vzw WEB Geel-Olen 1 vzw WBE Het Netebroek Balen WBE 4B vzw WBE Bos&Duin Kasterlee vzw WBE Groot-Lille vzw WBE Nete&Wimp vzw TPA vzw Pasar vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw Vallei van de Grote Nete vzw Het Groene Neteland vzw Kempense Meren vzw vvv Balen vzw vvv Retie vzw vvv Vorselaar vzw vvv Dessel vzw vvv Mol vzw VormingPlus Kempen Provinciale Landbouwkamer Cultuurraad voor de Kempen

Toegetreden leden

vzw KEMP Den Bunt vzw Nationale Boomgaardenstichting Landschapszorg vzw Bosgroep Kempen Noord Bosgroep Zuiderkempen Rurant vzw VVV Geel Departement Landbouw en Visserij

3.2.2 RAAD VAN BESTUUR De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 18 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden.

GROEP A

Provincie- en gemeentebesturen

GROEP B

Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP C

Erkende verenigingen voorLandbouw toerisme - wildbeheer

Wijzigingen samenstelling van de Raad van Bestuur (sinds 19 februari 2019) aangeduid in het vet vertegenwoordiger Organisatie LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Provincie Antwerpen Gemeente Arendonk Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Stad Geel Gemeente Grobbendonk Stad Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout Gemeente Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Retie Stad Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Natuurpunt Kasterlee Natuurpunt Lille Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Natuurpunt Nete en Aa kern GrobbendonkNatuurpunt Herenthout Nete en Aa kern Herentals-Olen Natuurpunt Netebronnen kern Balen Natuurpunt Netebronnen kern Mol Natuurpunt Turnhoutse Kempen Natuurpunt Wamp en Neten KVNS vzw Natuurpunt CVN Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw Landelijke Beweging Boerenbond Bedrijfsgilden Bedrijfskringen Landelijke Gilden KVLV KVLV/AGRA Agrakring Groene Kring vzw - KLJ Regioraden Algemeen Boerensyndicaat TPA vzw Kempense Meren vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Het Groene Neteland vzw VVV Retie WBE regio 1 (Dessel) WBE regio 2 (Balen)

15 16 17 18

3.2.3 DAGELIJKS BESTUUR De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 20 februari 2018) naam

vertegenwoordiger

functie

Jan De Haes

provincie Antwerpen

voorzitter

Kris Van Dijck

gemeente Dessel

ondervoorzitter

Michiel Sels

Regioraden Boerenbond

secretaris

Jos Gysels

Natuurpunt

penningmeester

Bas Van der Veken

RLKGN

coรถrdinator

3.3 Personeel

3.3.1 PERSONEELSBESTAND RLKGN functie

naam

regime

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

1/5/2009

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

RLKGN

3/10/2016

Projectmedewerker landschap en Els Oostvogels erfgoed

80%

RLKGN

1/11/2009

Projectmedewerker Onderhoud Buitengebied Administratief medewerker

100%

RLKGN

19/3/2018

Loket Lotte Deman

loonrol

In dienst vanaf

Suzy Volckaerts

80%

RLKGN

1/8/2011

Projectmedewerker trage wegen en Hanne Govaers MOS

100%

RLKGN

1/1/2012

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuuren landschapsbeheer

80%

RLKGN

1/9/2015

Projectmedewerker landschap

Karen De Schutter

100%

RLKGN

23/2/2015

Projectmedewerker trage wegen

Charlotte Corthals

100%

RLKGN

18/7/2016

Projectcoördinator Kleine Nete

Kirsten Schoonaert

100%

RLKGN

9/4/2018

Projectmedewerker landschap

Daan Janssens

100%

RLKGN

23/4/2018

Projectmedewerker biodiversiteit

Tom Snoeckx

100%

RLKGN

1/6/2015

RLDV*

3/6/2017

werkt 100% voor 4 RL 100% Antwer pse RL’en

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen Bedrijfsplanner

Lieven Lavrijsen

uit dienst vanaf

31/12/2018

16/3/2018

VLM

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Volgende personeelswijzigingen vonden plaats in 2018 : 

  

Joke Maes ging in bevallingsrust vanaf 2 mei 2018 tot en met 17 juli 2018. Daarna nam ze 2 maanden voltijds ouderschapsverlof op, gevolgd door halftijds ouderschapsverlof tot het einde van het jaar. Lotte Deman werd aangenomen om haar taken over te nemen. Kirsten Schoonaert werd aangeworven op 9 april 2018 om het Strategisch project Kleine Nete in goede banen te leiden. Karen De Schutter heeft het Regionaal Landschap verlaten op 16 maart 2018 en werd vervangen door Daan Janssens die op 23 april 2018 in dienst kwam. Hanne Govaers nam ontslag op 31 december 2018 en wordt voorlopig niet vervangen. Haar taken worden overgenomen door Charlotte Corthals.

Personeel RLKGN 2018 functie

naam

regime

loonrol

j f m a m j j

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

x x x

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

50%

RLKGN

x x x

x x

a s o n d

x x x x x x x

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

RLKGN

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker biodiversiteit Tom Snoeckx

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap en Els Oostvogels erfgoed

80%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker onderhoud buitengebied

Lotte Deman

100%

RLKGN

x x

x x x x x x x

Suzy Volckaerts

80 %

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker trage wegen Hanne Govaers en MOS

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker trage wegen

Charlotte Corthals

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Karen De Schutter

100%

RLKGN

x x x

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuuren landschapsbeheer

100% %

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Daan Janssens

100%

RLKGN

x x x x x x x

Projectcoördinator Kleine Nete

Kirsten Schoonaert

100%

RLKGN

x x

x x x x x x x

loket

Administratief medewerker

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen

werkt 100% voor RLDV* 4 RL’en

Bedrijfsplanner

100%

Lieven Lavrijsen

x x x x x x x

VLM

x x x

x x

x x x x x x x

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten *

met

VIA-subsidies

van

Vlaamse

overheid

(werkt

voor

alle

Antwerpse

RL’en)

In 2019 worden enkele verschuivingen in het personeelsbestand verwacht. Joke Maes zal vanaf januari 2019 terug haar taken opnemen als projectmedewerker agrarisch natuuren landschapsbeheer. Lotte Deman blijft in dienst en neemt het project ‘Loket Onderhoud Buitengebied’ (o.a. PDPO iLandschap) op zich. Hanne Govaers zal voorlopig niet vervangen worden. Charlotte Corthals zal haar taken overnemen. Personeelsverwachting RLKGN 2019 functie

naam

Coördinator

Bas Van der Veken

Medewerker communicatie Projectmedewerker biodiversiteit

loonrol

m a

m j j

100%

RLKGN

x x x x x x x x

Tilly Mertens

80%

RLKGN

x x x x x x x x

Tom Snoeckx

100%

RLKGN

x x x x x x x x

Projectmedewerker trage wegen Charlotte Corthals

100%

RLKGN

x x x x x x x x

Projectmedewerker en erfgoed

Els Oostvogels

80%

RLKGN

x x x x x x x x

Kirsten Schoonaert

100%

RLKGN

x x x x x x x x

landschap

Projectcoördinator Kleine Nete

regime

a s o n d

Projectmedewerker agrarisch Joke Maes natuuren landschapsbeheer

80%

RLGKN

Projectmedewerker onderhoud buitengebied

Lott Deman

100%

RLKGN

x x x x x x x x

Administratief medewerker

Suzy Volckaerts

80%

RLKGN

x x x x x x x x

Projectmedewerker landschap

Daan Janssens

100%

RLKGN

x x x x x x x x

Stafmedewerker Antwerpse Wim Debaene regionale landschappen

100%

RLDV*

x x x x x x x x

Bedrijfsplanner

100%

VLM

x x x x x x x x

loket

Lieven Lavrijsen

x x x x x x

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Taakomschrijving huidige teamleden functie

naam

regime

taakomschrijving

Coördinator

Bas Van der Veken

100%

Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid jaarprogrammatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, eindredactie communicatie

Medewerker communicatie

Tilly Mertens

80%

Communicatie: website, facebook, nieuwsbrief, folders, tentoonstellingen. Organisatie evenementen.

Projectmedewerker biodiversiteit

Tom Snoeckx

100%

Projecten natuurbehoud, monitoring, IHD

100%

Projecten rond agrarisch natuuren landschapsbeheer

Projectmedewerker trage Hanne Govaers wegen

100%

Project trage wegen, communicatie, publieksactiviteiten, Groen op School

vormingen

Projectmedewerker trage Charlotte Corthals wegen

100%

Project trage wegen, communicatie, publieksactiviteiten, Groen op School

vormingen

Projectmedewerker landschap en erfgoed

80%

Landschapszorg, landschapsvisies, gebiedsgerichte projecten, IOED pijler landschap

100%

Coördineren strategisch project Kleine Nete

Daan Janssens

100%

Landschapszorg en -ontwikkeling

Suzy Volckaerts

80%

Algemene administratie, boekhouding, personeel

Lieven Lavrysen

100% (VLM)

Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLKGN-projecten met landbouwraakvlakken

Projectmedewerker agrarisch natuurlandschapsbeheer

en Joke Maes

Els Oostvogels

Projectcoördinator Kleine Kirsten Schoonaert Nete Projectmedewerker landschapsbeelden Administratief medewerker

Bedrijfsplanner

Stafmedewerker Antwerpse regionale Wim Debaene landschappen

100% (Antw. RL’en)

Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse regionale landschappen en RL’en onderling in beleidsdomeinen natuur, soorten & biodiversiteit, landschap, erfgoed, recreatief medegebruik (uitwerken van gemeenschappelijke projecten; afstemming op het vlak van potentiële synergieën; centrale spil in samenwerking tussen provincie, RL’en en andere partners)

Een teamvergadering vindt in de regel plaats om de twee weken. De ene keer is dit een inhoudelijke vergadering, de andere keer een meer praktische vergadering. Deze gaan telkens door in de Pastorie te Oosthoven. Om de twee maanden wordt er een opleidingswandeling georganiseerd voor heel het team in het werkingsgebied gekoppeld aan een van de gebieden en/of projecten.

4 WERKING 2018 (IN HET KORT) 2018 werd opnieuw een jaar van veel projecten en terreinrealisaties voor RLKGN, nog steeds de basis van onze werking. Zo realiseerden we op 24 locaties binnen ons werkingsgebied projecten rond landschapsherstel en kleine landschapselementen: bijna 11000 nieuwe bomen en struiken (waarvan 8500 autochtoon materiaal) werden aangeplant, alsook 1,5km aan nieuwe heggen, hagen en houtkanten en 790m aan nieuwe dreven. 540 monumentale bomen – waaronder de dikste populier van Vlaanderen in Geel kregen een onderhoudsbeurt, 181 fruitbomen en 216 solitaire bomen werden aangeplant. 2,8km aan houtkanten werden hersteld en onderhouden net als 1,75km aan dreven. Onze knotters namen 95 knotbomen onder handen. Wat betreft kleinschalig bouwkundig erfgoed is het herstel van heel wat kapelletjes, waarvan 14 in Dessel, noemenswaardig. Voor kasteeldomein Le Paige in Herentals werd samen met IOED Land van Nete en Aa en een architect een geïntegreerd beheerplan opgemaakt en gestart met de uitvoering ervan. Beide IOED’s Land van Nete en Aa en k.Erf die we mee oprichtten draaien intussen op volle toeren: RLKGN verzorgt er de insteek rond landschappelijk erfgoed. Het gebiedsgericht project van de Slapende Reus op de Kempense Heuvelrug is in volle uitvoering: in 2018 werd er o.a. ingezet op educatieve, speel- en zitinfrastructuur, landschapskunst met ‘A Giant Sculpture’ van Gijs Van Vaerenbergh, landschapsherstel en –beheer en educatieve pakketten voor scholen en gidsenwerking.

Het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ ging effectief van start in 2018 en in elk van de zes hefboomprojecten werd reeds vooruitgang geboekt in de zoektocht naar evenwichten tussen landbouw, natuur, water, erfgoed en toerisme en de vertaling ervan richting concrete realisaties. Ook voor de vallei van de Grote Nete werd een aanvraag voor een strategisch project voorbereid met alle partners. In de Noorderkempen

participeerden we in gebiedsgerichte projecten als ARO en de opmaak van een trajectbiografie voor het Bels Lijntje. Naast onze gebiedsgerichte werking blijven er een aantal horizontale thema’s die een grote impact hebben op het landschap en de beeldkwaliteit in de Kempen, zoals de professionalisering van landschapsbeheer (iLandschap), het structurele onderhoud van houtkanten (LEADER) en de valorisatie ervan via Kempens Energiehout (PDPO).

Ook de trage wegenwerking blijft op volle toeren draaien met afgewerkte projecten in Geel en Herentals en lopende projecten in Lille en Arendonk (ARO). In 2018 ondergingen zes scholen een groene metamorfose: in Geel en Lille telkens in twee scholen en verder ook in Mol en Turnhout. In het kader van de samenwerkingsovereenkomst met ANB werd op verschillende plekken ingezet op de realisatie van Europese topnatuur bij particulieren; daarnaast werd opnieuw een toegankelijkheidsregeling opgesteld en gewerkt aan dorpsnatuur in Arendonk. Ook onze andere biodiversiteitsprojecten zoals fauna-akkers en kunstnesten kenden opnieuw een succesjaar. Ook qua draagvlakvorming en communicatie zaten we niet stil. Naast onze klassieke communicatiekanalen was er in 2018 extra aandacht voor ‘De Pastorie Ontwaakt’, een flankerend traject van activiteiten bij de uitbouw van de pastorie tot onze nieuwe uitvalsbasis en de opstart van de Kempens Express. Om het 10-jarig bestaan van de Antwerpse regionale landschappen te vieren, hielden we samen met al onze partners een geslaagd symposium in de Warande in Turnhout.

5 PLANNING 2019 (IN HET KORT) In 2019 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied waarbij we gemeentelijk, provinciaal, Vlaams en Europees beleid integreren en dat in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. Waar mogelijk kaderen we deze concrete acties zoveel mogelijk in bovenlokale visies voor de grote deelgebieden binnen ons werkingsgebied: de vallei van de Kleine Nete (inclusief Kempense Meren, Kempense Heuvelrug en vallei van de Aa), de vallei van de Grote Nete en de Noorderkempen. De methodiek van de landschapsbiografie die we voor het eerst in Vlaanderen introduceerden voor de Slapende Reus zetten we in om ook voor de rest van de Kempense heuvelrug een toekomstvisie te ontwikkelen. Deze ondersteunen we meteen met concrete realisaties en een participatieve en educatieve werking (o.a. opleiding landschapsgidsen). De structurele werking rond landschapsbeheer (zoals houtkanten) en trage wegen worden verder uitgebouwd tot een volwaardig Loket Onderhoud Buitengebied dat we vanaf 2020 aan onze gemeenten en later particulieren willen aanbieden. Binnen de eigen organisatie gaan we aan de slag met de uitdagingen die zijn opgenomen in het provinciale bestuursakkoord zoals de oefening rond gebiedsdekkendheid en de mogelijke integratie van de bosgroepen. We zetten verder in op efficiĂŤntie en digitalisering: de implementatie van CRM als centraal databanksysteem, DIPLA als digitale tool voor inventarisatie, beheerplanning en â&#x20AC;&#x201C;monitoring. Tot slot moet 2019 het jaar worden waarin we onze toekomstige uitvalsbasis, de voormalige pastorie in Oosthoven, kunnen uitbouwen tot een mooi en levend landschapshuis voor de regio!

6 JAARVERSLAG EN PLANNING 6.1 Natuurbehoud en landschapszorg

6.1.1 KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN 6.1.1.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Daan Janssens Provincie Antwerpen, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, gemeenten Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, verenigingen Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van houtige kleine landschapselementen (houtkanten, hagen, dreven en hoogstamboomgaarden) in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, erfgoedherstel, natuurverbindingen, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken

Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil meewerken aan het behoud, herstel en uitbreiding van landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle houtige landschapselementen met een hoge ecologische en erfgoedwaarde, zoals hoogstamboomgaarden, dreven, hagen en houtkanten. Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van kleine landschapselementen in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de provinciale landschapskaart).

Naast het landschappelijk en cultuurhistorische aspect, is ook het behoud van streekeigen genetisch materiaal en versterking van biodiversiteit een doelstelling. KLE’s worden steeds gescreend op aanwezigheid van autochtone genenbronnen en bij aanwezigheid wordt deze vrijgesteld, en indien mogelijk verder opgekweekt. De aanplantingen van nieuwe KLE’s gebeuren dan ook steeds met autochtoon plantgoed. Hagen, houtkanten en (knot)bomenrijen zijn belangrijke landschapsbepalende elementen met een grote waarde als habitat, fourageerplaats of migratieroute voor talrijke dieren en planten. De laatste jaren is hun dichtheid echter sterk afgenomen. KLE’s zullen hersteld, uitgebreid en nieuw aangelegd worden. Bij het herstel van deze kleine landschapselementen wordt rekening gehouden met:    

Cultuurhistorisch voorkomen van KLE’s Wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuuren landschapswaarden Het voorhanden autochtoon plantgoed. Meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag/houtkant).  Haalbaarheid, b.v. in functie van landbouwbedrijfsvoering Uitgevoerd 2018  Op 24 locaties binnen het werkingsgebied van RLKGN werd gewerkt aan herstel of uitbreiding van kleine landschapselementen.  Aanplant van een totaal van 10648 stuks plantgoed, waarvan 8595 stuks autochtoon plantgoed  Aanplant van 1,43 kilometer nieuwe heggen en hagen  Aanplant van 2396 m² nieuwe houtkanten  Onderhoud en herstel van 2,8 km houtkanten, voornamelijk exotenbestrijding in de houtkanten van Amerikaanse vogelkers en heraanplant  Aanplant van 216 solitaire bomen  Boombeheer van 540 monumentale bomen  Aanplant van 181 fruitbomen met een totaal van 20756m² nieuwe hoogstamboomgaard, 12 verzorgde oude hoogstamfruitbomen.  Aanplant van 199 hoogstammige bomen in dreefverband, met een realisatie van 790m nieuwe dreven  Boomverzorging van 539 bomen in dreefverband, 1,75 km beheerde dreven  95 beheerde knotbomen

6.1.1.2 Landschapsherstel in kleinschalig landbouwgebied in Balen Omschrijving Deels in en deels tegen de speciale beschermingszone en te midden van de relictzone van de bovenloop van de Grote Nete ligt een perceel dat de eigenaar wilde optimaliseren voor voedselteelt en de biodiversiteit. Het is de achtertuin van een voormalig landbouwerf die reikt tot tegen de Wolfsdonkenloop. Het perceel ligt in een kleinschalig boccagelandschap waar nog bijna alle houtkanten bewaard zijn gebleven (zie foto). Langs het perceel bevinden zich zeer oude hakhoutstoven van zwarte els. We verleenden advies aan de eigenaar m.b.t. het beheer van het aanpalende stukje bos, de hakhoutstoven van zwarte els en maakten een plan op om een boomgaard aan te planten omzoomd door een houtkant. In het voorjaar werden de hoogstamfruitboomgaard en de houtkant aangeplant. In de zomer van 2019 wordt nog een amfibieënpoel aangelegd.

Beplantingsplan en boccagelandschap aan de wolfsdonken in Balen

Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk en kaartstudie Advies bosbeheer, beheer hakhoutstoven zwarte els Opmaak beplantingsplan met houtkant, poel, hazelaarbosje en boomgaard Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering: levering plantgoed en aanplant

Gepland in 2019  Aanleg poel  Opvolging

6.1.1.3 Balense paardenhouder plant toekomstige vlechtheg Omschrijving Aan de Kampagnestraat in Balen, nabij de Malou wil de zaakvoerster van Equoia een natuurlijke en aangename omgeving creëren voor haar paarden en klanten. Rond de 6ha paardenweide wordt geopteerd om op termijn de landschapsontsierende omheining weg te nemen en in de plaats te zorgen voor een eetbare maar vooral volledig gesloten natuurlijke veekering voor de paarden d.m.v. een gemengde vlechtheg van voornamelijk meidoorn.

Foto van de aanplantingswerken, de omheining kan op een termijn van 5 à 10 jaar worden vervangen door de vlechtheg

Uitgevoerd in 2018    

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak beplantingsplan met gemengde vlechtheg Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering: levering plantgoed en aanplant

Gepland in 2019  Opvolging van de site

6.1.1.4 CSA De plantentrekker in Geel plant boomgaard, houtkanten en heg Omschrijving

De beplantingsplannen van de 2 percelen van CSA de Plantentrekker

Biologische groentenkweker Tim verplaatste zijn biologisch zelfoogstbedrijf ‘CSA de Plantentrekker’ voorjaar 2018 naar deze nieuwe locatie aan de Poiel in Geel. Inmiddels is dit een open landbouwlandschap maar een historische kaartanalyse gaf weer dat er vroeger verschillende boomgaarden stonden op deze zandleembodem. Een oud relict van een hoogstamfruit boomgaard herinnert daar nog aan. Daarom werd geopteerd om een deel nieuw in te richten als hoogstamfruitboomgaard omzoomd door houtkanten en een knotwilgenrij. Een ander perceel waar de fijne groenten komen wordt eveneens omzoomd door een houtkant aan de westzijde en een meidoornheg aan de noordkant. De zuidkant is ook de natste kant en daar wordt tevens geopteerd voor knotwilgen.

Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak landschapsontwerp Opmaak beplantingsplan met houtkanten, heg, boomgaard en knotbomenrijen Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Verdere aanplant boomgaard

6.1.1.5 Landschapsherstel bij een langgevelhoeve te Geel Omschrijving Bij een hoeve met bijhorende weilanden in Geel, gelegen tussen de Zegge en het kanaal Bocholt-Herentals, werd een landschapsontwerp opgemaakt en uitgevoerd in 2016. De omringende weilanden worden begraasd door paarden. Het erf is gelegen binnen het gehucht ’Worfthoeven’. Dit gehucht bestaat uit een vijftal hoeves en wordt omringd door landbouwlandschap en sluit verderop aan bij het natuurgebied ‘De Zegge’. Het vergelijk van enkele historische kaarten toont een zeer fijnmazig cultuurlandschap met akkers, weilanden, houtkanten en veldwegen.

Beplantingsplan en hoogstamfruitboomgaard aan de Worfthoeven in Geel

Relicten van de historische percelering zijn in de aangrenzende percelen hier en daar te herkennen. Het landschapsontwerp opgemaakt in 2016 takt aan op deze relicten en herstelt heel wat van de verdwenen KLE’s. Het plan voorzag zo in de aanleg van:    

Een hoogstamboomgaard met 16 fruitbomen (oude rassen), Een dreef van 250m lengte met 60 hoogstammige lindenbomen, 250m houtkant rondom de weilanden, 220m hagen rondom het erf en boomgaard

Het plan werd uitgevoerd in de winter van 2016 en werd deels gefinancierd door het LEADER-project ‘paard en landschap’ en deels door vanuit de landschapswerking. Na de droge zomer van 2018 contacteerde de eigenaar ons terug omdat hij nog een extra stuk houtkant wilde aanplanten, aantakkend op de bestaande houtkant aan de noordzijde. Enkele fruitbomen en lindebomen hadden de droge zomer niet overleefd en werden ingeboet.

Uitgevoerd in 2018

   

Terreinbezoek met opmaak plan voor inboet plantsoen Opmaak beplantingsplan voor extra houtkant Voorbereiding uitvoering: offertevragen groenjobs en plantsoen Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolging van de site

6.1.1.6 Historische boomgaard wordt onderhouden en bijgeplant in Geel Omschrijving Al op de ferrariskaarten is op deze site aan de Poiel in Geel een boomgaard te zien. De vroegere bewoners zouden met Limburgse fruitkwekers hebben samengewerkt om de rassen voor de bestaande fruitboomgaard te kiezen.

De onderkomen boomgaard

De oude fruitboomgaard is echter sterk gereduceerd en onderkomen. Vele bomen zijn ziek en de laatste jaren zijn verschillende ervan uitgevallen. De nieuwe bewoners werden geadviseerd over een wintersnoei in het voorjaar van 2018 en in de zomer van 2019 volgt een zomersnoei. De uitgevallen bomen werden gerooid en in het najaar werden enkele nieuwe fruitbomen aangeplant. De oude kleinfruithaag aan de fruitboomgaard werd hersteld met enkele nieuwe planten. Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak landschapsontwerp Opmaak beplantingsplan met oude hoogstamfruitbomen en kleinfruithaagje Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolging van de site  Zomersnoei van de oude fruitbomen

6.1.1.7 Landschapsherstel in het Kempisch Domein bij Kemp vzw in Geel Omschrijving

Aanplantingsplan Kemp vzw

Op het Kempisch Domein, gelegen aan het Kanaal Bocholt-Herentals in Ten Aard, Platbos, ligt de nieuwe site van Kemp vzw. KEMP vzw is een natuurvereniging die met oog voor onze cultuur en geschiedenis, en met inschakeling van sociale tewerkstelling, haar steentje wil bijdragen aan een ecologisch en toeristisch waardevolle streek.

De honderden schapen die ze herbergen in de kenmerkende hoeve van het voormalige koninklijke domein, brengen ook landschapsontsierende elementen mee zoals hooibalen, machines etc. Om deze wat aan het oog te onttrekken en in de bedoeling om educatieve activiteiten uit te bouwen op de site wordt geopteerd om een gemengde heg aan te planten, een welkomstboom aan de boerderij en enkele hoogstamfruitbomen. Op de site wordt ook een Kempens Veken geplaatst in het kader van het LEADER-project Kempens Veken, terug van weg geweest. Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak landschapsontwerp Opmaak beplantingsplan met gemengde heggen en hoogstamfruitbomen Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Uitdiepen ‘zwaluwpoel’ ifv amfibieën

6.1.1.8 Eetbaar groen in Jeugddomein De Brink in Herentals Omschrijving Het jeugdverblijf De Brink werd verrijkt met ecologisch interessante planten typisch voor de Kempense Heuvelrug. Hiermee werden de kampeerverblijven aangekleed en de parking aan het zicht onttrokken. Tegelijk werden heel wat vruchtdragende planten aangeplant waar de jonge kampeerders van kunnen snoepen. Sociale en ecologische winst, twee vliegen in één klap, zo zien we onze projecten graag! De Brink organiseerde een plantdag waarmee ze meteen via de Warmste Week de organisatie U-Turn sponsorden.

Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk Advies bosbeheer, beheer fruit en heg Opmaak beplantingsplan Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering: levering plantgoed en aanplant

Gepland in 2019  Opvolging site  Natuureducatieve inrichting nieuw perceel i.s.m. Natuurpunt en De Brink

6.1.1.9 Landschappelijke inkleding landbouwbedrijf en Driehoekshoeve Kasterlee Omschrijving Op de hoek van Straaleind en Vorsel bevindt zich de nieuw ingerichte B&B de Driehoekshoeve. De eigenaars diversifiëren hun landbouwbedrijf met hoevetoerisme en o.a. bijenteelt. Een boomgaard, lindendreef, heggen en houtkanten werden aangelegd in de loop van het voor- en najaar op 6 verschillende percelen van deze landbouwersfamilie. Het resultaat mag er wezen, 14 hoogstamfruitbomen, 27 hoogstamlindes en 1600 inheemse bomen en struiken in heggen en houtkanten. Als kers op de taart werd nog een Kempens Veken geplaatst aan de B&B.

Drie generaties in de weer om het beplantingsplan waar te maken

Uitgevoerd in 2018  Terreinwerk en kaartstudie  Opmaak landschapsontwerp  Opmaak beplantingsplan met Kempens veken, lindendreef, houtkanten, heggen en fruitbomen.  Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek  Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolging van de site

6.1.1.10 Houtkant en boomgaard te Lichtaart Omschrijving

Oud eikenhakhout dat nog verder zal worden uitgebreid tot een brede houtkant

Het samentuinproject ‘Lichtaarde’ verbindt een tiental burgers die samen tuinieren op een perceel tussen Lichtaart en Tielen. Het perceel is gelegen in open landbouwgebied, en sluit aan bij de vallei van de Kaliebeek. Het perceel is omzoomd met historisch eikenhakhout. Het regionaal landschap gaf advies omtrent het beheer van de houtkant en leverde plantgoed aan voor de uitbreiding van hun hoogstamboomgaard, de houtkant en de aanplant van een eikenrij in 2016-2017. In 2018 werd onder de overstaanders van zomereik een dichte houtkant geplant, die in 2019 nog breder zal gemaakt worden teneinde een mooie gradiënt te creëren van laag naar hoog en cultuurgewassen naar natuurgewassen, van de groentetuin naar kleinfruit, laagstamfruit, voedselproducerende autochtone struiken en tenslotte de boomlaag en houtkant van wilde planten.

Uitgevoerd in 2018  Aanplant houtkant tussen de bestaande overstaanders van zomereik

Gepland in 2019  Verdere uitbreiding houtkant met voedselgewassen voor mens en dier  Opvolging site

6.1.1.11 Boomgaard te Lichtaart Omschrijving

Op de luchtbeelden is de eerdere fruitboomgaard al goed zichtbaar. Inmiddels werden nog 30 oude rassen van hoogstamfruit bij aangeplant.

Aan de straat Hoebenschot in Lichtaart werden enkele jaren geleden in samenwerking met de Nationale Boomgaardenstichting reeds meer dan 40 hoogstamfruitbomen geplant. De eigenaar wilde zijn fruitboomgaard nog uitbreiden en in het najaar kwamen er zo nog 30 verschillende oude rassen van hoogstamfruitbomen bij. We leverden advies om de omliggende houtkanten te beheren en plannen nog extra houtkanten aan te planten in de loop van 2019.

Uitgevoerd in 2018  Terreinwerk en kaartstudie  Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek  Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Exotenbeheer (Amerikaanse vogelkers) in bestaande houtkant, omvorming bestaande houtkant en aanplant nieuwe houtkant.  Opvolging van de site

6.1.1.12 Houtkantenherstel in relictzone Meerhout Omschrijving Tussen Kluterstraat, De Meren, Alvinnenberg en Jagersweg in Meerhout

In deze relictzone in Meerhout zijn, zoals te zien op de foto en ferrariskaart nog vele houtkanten en bomenrijen bewaard gebleven. De 925m aan houtkanten aan de Alvinnenberg zijn wat uitgedund nadat de eigenaar de exoten (vooral Amerikaanse eik) had verwijderd. Een groot deel werd afgezet en in het najaar van 2018 werd de bestaande’ houtkant bij aangeplant. Een stukje waar de houtkant bijna helemaal was verdwenen wordt terug voorzien van plantsoen waar eventueel in de toekomst een stukje vlechtheg van ongeveer 120m van kan gemaakt worden.

Vele houtkanten en bomenrijen van het coulissenlandschap van in de 18de eeuw zijn nog bewaard gebleven in deze relictzone in Meerhout.

Uitgevoerd in 2018     

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak advies beheer houtkant Opmaak beplantingsplan houtkant en heg Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolging van de site

6.1.1.13 Herstel houtkanten en elzensingel aan het Kluterhof in Meerhout Omschrijving

De oude elzensingel wordt terug beheerd, de houtkanten o.a. links op de foto bijgeplant en ontdaan van exoten en ratelpopulier.

Het Kluterhof in Meerhout beheert enkele percelen van het hoger beschreven coulissenlandschap. Een oude elzensingel van hakhoutstoven heeft nood aan verjonging en snoei. Enkele houtkanten zijn uitgedund en gedurende decennia zijn de oorspronkelijke hakhoutbomen niet meer afgezet. Ratelpopulier zorgt voor veel opslag zoals zichtbaar op de foto. Een uitgebreid advies werd geformuleerd o.a. ook inzake de wens voor een poel en een hoogstamfruitboomgaard.

Uitgevoerd in 2018  Terreinwerk en kaartstudie  Opmaak advies omtrent boomgaard, poel, beheer elzensingel, exotenbeheer en herstel houtkanten  Opmaak beplantingsplan elzensingel en houtkanten  Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek  Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Aanplant boomgaard en aanleg amfibieënpoel  Opvolging van de site

6.1.1.14 Boomgaard en houtkant in Retie Omschrijving De eigenaar aan de NoordstraatBeemdenstraat wilde een beperkte hoogstamfruitboomgaard van 12 bomen en een houtkant aanplanten op zijn percelen. Het vormt de scheiding tussen ruilverkavelde erg uitgeklede landbouwlandschap en de bebouwing. Op ferrariskaarten en kaarten van latere data blijkt dat het historisch altijd eerder gekenmerkt was als een typisch boccagelandschap met vele houtkanten en hooilanden afgewisseld met akkers op de hogere stukken. Inplantingsplan

Uitgevoerd in 2018    

Terreinwerk en kaartstudie Opmaak beplantingsplan Voorbereiding uitvoering: offertevragen Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolgen uitvoering

6.1.1.15 Landschappelijke inplanting nieuw paardenbedrijf in Retie Omschrijving Een oude boerderij in de Goorstraat in Retie veranderde onlangs van eigenaar. De huiskavel is volledig ontdaan van kleine landschapselementen op enkele grote zomereiken na. De eigenaars willen graag een bijdrage leveren aan de biodiversiteit en zo ook aan het welzijn van hun paarden. In samenspraak kwamen we tot een beplantingsplan met houtkanten, heggen, bomenrijen en knotwilgen. In 2019, na de verbouwingswerken aan het huis, volgen hopelijk nog een poel, boomgaard en enkele solitaire bomen. De weiden zullen worden afgesloten met Kempense Vekens. Beplantingsplan Goorstraat Retie

Uitgevoerd in 2018  Terreinwerk en kaartstudie  Opmaak landschapsontwerp  Opmaak beplantingsplan met heggen, houtkanten, knotwilgen en bomenrijen van linde en zomereik.  Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek  Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Poel, beperkt stukje als veedrinkpoel en vnl als amfibieënpoel  Aanplant beperkte boomgaard aan het erf en enkele solitaire bomen  Plaatsen van 4 dubbele Kempense Vekens als uitsmijter van het LEADER-project het ‘Kempens Veken, terug van weggeweest’.  Opvolgen uitvoering

6.1.1.16 Vergroening landbouwpercelen Galven, Geel Omschrijving

Beplantingsplan Galven Geel

In samenwerking met de eigenaar en de bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij werden een haag, een bomenrij en enkele houtkanten aangelegd rondom landbouwpercelen te Galven, Geel. Hierbij werd gestreefd naar enerzijds een sterke ecologische functie van de nieuwe KLE’s, en anderzijds, een versterking van de beleving van het landschap door het creëren/behouden van zichtassen naar het landschap toe. Het grootste deel van de aanplantingen komen in de toekomst in aanmerking voor beheerpakketten bij de VLM.

Uitgevoerd in 2018  Terreinbezoek en overleg met eigenaar en VLM  Opstellen gedetailleerd beplantingsplan en neerschrijven beheertips, inclusief de te bestellen plantenlijst  Coördinatie bestelling en levering van het plantgoed Gepland in 2019  Opvolging op terrein en indien mogelijk bijsturen van beheer.

6.1.1.17 Fruitcursus Omschrijving In 2018 organiseerden we een korte fruitcursus bestaande uit 2 lesdagen met Jan Gelders als lesgever (NBS). 20 Personen mochten deelnemen aan de cursus die bestaat uit 2 theorielessen en 2 praktijklessen. De theorielessen vonden plaats in de Stadsboerderij van Turnhout, de praktijklesssen gingen door in een Turnhoutse boomgaard in de Riststraat. 

Les 1: theorie en praktijk – wintersnoei voor het vormen van de takken en het prikkelen van de groei  Les 2: theorie en praktijk – Zomersnoei om de groei te remmen en takken te verwijderen. De cursus was meteen volzet.

De cursus zomersnoei van fruitbomen

Uitgevoerd in 2018  Fruitcursus i.s.m. de Nationale Boomgaardenstichting, de Stadsboerderij van Turnhout en VELT

Gepland in 2019  De deelnemers en personen die zich als geïnteresseerde opgeven worden jaarlijks op de hoogte gehouden van de nieuwe fruitcursus.  In het najaar plannen we opnieuw een fruitcursus die doorloopt met praktijklessen in 2020 i.s.m. Behaag onze Kempen en klassieke samenwerkingsverband

6.1.2 BOOMVERZORGINGSWERKEN

6.1.2.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Daan Janssens Gemeenten Diverse grondeigenaars, landbouwers, particulieren, openbare besturen Toekomst bieden aan de monumentale bomen in ons landschap

6.1.2.2 Behoud dikste populier van het land in Geel Omschrijving Wellicht staat de dikste Canadapopulier (Populus canadiensis robusta) van Vlaanderen met een stamomtrek van meer dan 5m aan het Openbaar Psychiatrisch Ziekenhuis in Geel. Helaas zorgen oude bomen vaak voor gevaar omdat ze een spontaan hun kroon reduceren om zo nog tientallen of honderden jaren te overleven in een soort climaxstadium. De takval die met deze kroonreductie gepaard gaat, kan voor ongelukken zorgen. Na een stabiliteitstest met een tomograaf, beslisten we daarom de kroon van deze gigantische populier gecontroleerd te reduceren in de hoop deze kolos nog enkele jaren of decennia leven te gunnen. Daarom werd advies gevraagd van verschillende boomverzorgers en werd in september 2018 op de boom een drastische kroonreductie toegepast zoals verbeeld op de foto. Onze boomverzorgers werkten hier met een zogenaamde ‘coronet cut’ of ‘breuksnoeimethode’ waarbij het lijkt alsof de takken allemaal zijn afgescheurd zoals het zich natuurlijk zou voltrekken. De boom zou op deze snoeimethode reageren met een betere en meer verspreide hergroei dan bij knotten of kandelaberen. De uitgevoerde kroonreductie met de breuksnoeimethode

Uitgevoerd in 2018  Analyse tomografie en advies verschillende boomverzorgers  Voorbereiding uitvoering: offertevragen, terreinbezoek, coördinatie met de Stad Geel en OPZ  Opvolgen uitvoering

Gepland in 2019  Opvolgen reactie van de boom op de snoeiwerken

6.1.2.3 De Ghellincklaan en Kruisstraat in Noorderwijk Omschrijving

De dreef aan de Ghellincklaan in Herentals, samen met de achterliggende dreef aan de Kruisstraat goed voor 428 bomen in totaal.

Samen met de Stad Herentals voerden we deze boomverzorgingswerken uit o.a. om de populatie van ingekorven vleermuis alle kansen te bieden. De zorg voor deze dreven kadert zo in het project ‘Vleermuis Charlotte’. In 2012 werd een bomenbeheerplan opgemaakt voor de Ghellincklaan en Kruisstraat in Noorderwijk. In 2013 werd een herstelsnoei uitgevoerd voor beide dreven. De Ghellinklaan is een bijzondere dubbele lindendreef met een lengte van 850 meter, deze verbindt het centrum met het kasteel van Noorderwijk.

Een VTA controle van de dreven Kruisstraat en Ghellincklaan werd uitgevoerd, met extra aandacht voor de aangeduide ‘te vellen’ bomen in de Ghellincklaan. Er werd in samenspraak met de vleermuizenwerkgroep een ideaal moment bepaald voor de snoeiwerkzaamheden. Alle bomen werden genummerd om een betere opvolging van de VTA van 2017 te garanderen. De opslag onder de bomen werd verwijderd om de leesbaarheid van de dreef, zowel intern in de dreef als de relatie met het omringende open landschap te vrijwaren.

Uitgevoerd in 2018    

Terreinbezoeken Optimalisering VTA boomcontrole Afspraken omtrent beheernota stad Herentals Boomverzorging en plaatsen nummering van alle bomen

Gepland in 2019  Terreinbezoeken  VTA boomcontrole  Beheernota stad Herentals

6.1.2.4 Onderhoud verwaarloosde eikendreef in Kasterlee Omschrijving De eikendreef tussen de Spechtendreef en de Zwaluwendreef werd al decennia niet meer onderhouden. Door het smalle paadje kan nog gemotoriseerd verkeer. De eigenaar en buurtbewoners vroegen de gemeente Kasterlee toestemming om alles te rooien. Dankzij onze bemiddeling zijn we erin geslaagd met boomverzorgingswerkers het grootste gevaar van takval weg te nemen en het rooien tegen te gaan. In de loop van 2019 plannen we een VTA van de hele dreef en een beheerplan voor de eigenaar om de dreef terug toekomst te bieden en de veiligheid te garanderen.

De boomverzorgers aan het werk aan de verwaarloosde eikendreef

Uitgevoerd in 2018  Terreinbezoeken en bemiddeling met omwonenden en eigenaar  VTA dringende bomen  Afspraken omtrent beheerplan en VTA in de toekomst met de eigenaar en de gemeente Kasterlee  Boomverzorging, verankering plakoksel en snoei van 2 bomen

Gepland in 2019  Terreinbezoeken  VTA boomcontrole  Opmaak beheerplan en coördinatie met eigenaar en de gemeente Kasterlee

6.1.2.5 Onderhoud monumentale beuken aan Groenenheuvel in Geel

Omschrijving Even voorbij de St.-Dimpnakerk in de richting van Mol bevindt zich aan de linkerkant van de baan de kapel van de Groenenheuvel, toegewijd aan de Heilige Dimpna. Het kapelletje staat op een driehoekig grasveldje omring door beuken en lindebomen. Om de gezondheid van deze monumentale bomen te kennen hebben we een VTAonderzoek (Visual Tree Assessment) laten uitvoeren. Hierbij wordt de standplaats van de boom bekeken en onderzocht men mogelijke gebreken of gevaarlijke situaties. Uit het VTA-onderzoek met bijhorend verslag is gebleken dat het nodig is om een inspectieklim uit te laten voeren, om de aanwezige holtes en zwammen van dichtbij te onderzoeken en het dood hout te verwijderen. In samenwerking met de Stad Geel en Natuurwerk werden deze werken uitgevoerd begin juli 2018.

Een plakoksel wordt verankerd

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Bijkomende snoeiwerken: plakoksel, inspectieklim naar zwamaantasting Gepland in 2019 ď&#x192;ź Verdere opvolging site en zwamaantasting

6.1.2.6 Oude lindes op de Markt van Olen Centrum

Omschrijving In het voorjaar van 2018 was bij een voorjaarsstorm takval opgetreden bij de oude lindes aan de Dries van Olen-Centrum. Meteen werden dringende snoeiwerken uitgevoerd. De oude lindes op het driehoekig marktplein van Olen-Centrum

Om de gezondheid van deze monumentale bomen te kennen hebben we een VTA-onderzoek (Visual Tree Assessment) laten uitvoeren. Hierbij wordt de standplaats van de boom bekeken en onderzoekt men mogelijke gebreken of gevaarlijke situaties van de 76 lindes op het driehoekig marktplein van Olen Centrum. Ook de lindes van dezelfde leeftijd van aan de pastorie en het driehoekig pleintje aan de straten Dorp en Ven werden mee onderzocht. Het beheerplan wordt verder uitgevoerd door de gemeente Olen.

6.1.3 KLEIN BOUWKUNDIG ERFGOED 6.1.3.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal landschap Kleine en Grote Nete Daan Janssens - Els Oostvogels heemkringen, erfgoedcellen, IOED Erfgoed Noorderkempen, agentschap onroerend erfgoed, gemeenten, technische scholen. Diverse grondeigenaars, gemeentes Herstel van kleinschalig (bouwkundig) erfgoed en omgeving

6.1.3.2 Herstel cementrustiek kiosk in Park Van Hilst Omschrijving Het stadspark van Hilst in Herentals werd in 2018 heraangelegd. Bij de heraanleg kwam ook de restauratie van de kiosk en de grote kost hiervan ter sprake. RLKGN zocht mee naar een geschikte aannemer en gaf financiĂŤle ondersteuning via de landschapswerking. In dit park liet Ferdinand van Hilst in 1906 een kasteel bouwen. De kiosk in cementrustiek dateert eveneens van begin 20ste eeuw. Familie Van Hilst startte einde 19de eeuw de eerste

Historische foto van het park van Hilst

schoenfabriek in Herentals en had daarmee een grote impact op de tewerkstelling in de stad Herentals. De latere eigenaar van het kasteel slaagde erin om het te laten slopen voor het kasteel beschermd werd.

Kiosk in verval

Kiosk in herstel met ondersteuning van het RLKGN

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Herstel cementrustiek kioskje in het park van Hilst Gepland in 2019 ď&#x192;ź Opvolging site

6.1.3.3 Aanplant van de kapel in Schuurhoven Oud-Turnhout Omschrijving In het gehucht Schuurhoven, OudTurnhout, in het open landschap naast de Aa, staat de kapel van Schuurhoven. Toerisme Oud-Turnhout werkte samen met de studenten bouwkunde van de hogeschool Thomas More in Geel aan de renovatie van de kapel en het herinrichten van de site met een bank. Gemeente Oud-Turnhout vroeg het regionaal landschap te adviseren omtrent het ontwerp en te zorgen voor een gepast beplanting bij de kapel. In 2017 zorgden we voor de aanplanting en inkleding van de site met lindebomen en een beukenhaag. In 2018 plantten we nog Mariakruiden rond het kapelletje.

De kapel nog voor de aanplant met Mariakruiden

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Aanplant plantvakken met Mariakruiden Gepland in 2019 ď&#x192;ź Opvolging site

6.1.3.4 Desselse kapelletjes: fietsroute en renovatie kruiskapel Omschrijving

De kruiskapel tijdens de renovatiewerken door de Technische school Sint-Jozef uit Geel van KOGEKA.

In 2016 is RLKGN in de gemeente Dessel gestart met het renoveren van 2 kapelletjes. Eerst werd de veldkapel ‘Kleine Heide’ onder handen genomen door ons landschapsteam. Vervolgens zijn de leerlingen van de Technische School, Sint-Jozef uit Geel, de Kruiskapel beginnen renoveren. In de loop van 2018 werd dit project zeer succesvol beëindigd.

In 2017 liet gemeente Dessel weten dat ze de samenwerking graag willen voortzetten en alle kapelletjes in Dessel onder handen willen nemen. 12 kapelletjes werden verspreid over 2017 en 2018 onder handen genomen worden. In 2019 volgen nog de 2 laatste kapelletjes. Een fietsroute werd opgemaakt langsheen de gerenoveerde kapelletjes van Dessel en feestelijk geopend en ingewijd op 1 mei 2018. Hiervoor werd samengewerkt met de Heemkundige kring van Dessel en de Erfgoedcel k.ERF. Ook het buurthuis en dagcentrum ‘De Hei’ zorgt mee voor het dagelijkse onderhoud van de kapel.

Uitgevoerd in 2018  Verdere renovatie kruiskapel in Dessel Heide  Opmaak fietsroute en brochure over de kapelletjessafari (meer info zie ook bij communicatie)  Feestelijke opening en inwijding kruiskapel op 01/05/2018

Gepland in 2019  Infoavond over Mariakruiden op 26/03/2019  Aanplant van mariakruiden rond enkele kapelletjes samen met de buurtbewoners  Renovatie van de 2 laatste kapelletjes aan het Meiplein en de Bleukenstraat

6.1.4 KASTEELDOMEINEN EN PARKEN 6.1.4.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal landschap Kleine en Grote Nete i.s.m. architect Herman Adriaensens Els Oostvogels – Wim De Baene IOED Land van Nete en Aa Stad Herentals – burgers Opmaak van een onroerend erfgoed beheersplan voor beschermd monument kasteel en park Hof Le Paige in Herentals. Verankering van het kasteel in de projecten op ruimere schaal.

Omschrijving

Hof Le Paige is als historisch gebouw, park en site aan de Kleine Nete en als onderdeel van het beschermd stadsen dorpsgezicht bepalend voor de identiteit van de stad Herentals. Het Hof Le Paige heeft op verschillende schaalniveaus heel wat potentieel te vervullen. Om de historische ontwikkeling, de erfgoedwaarden, en de potenties van de site volledig in kaart te brengen is het nodig de site in de ruimere omgeving te plaatsen. Verschillende worden:

schaalniveaus

kunnen

gedefinieerd

 Plangebied ‘Hof Le Paige’: Dit omschrijft het onderwerp van het beheersplan; het beschermd bouwkundig erfgoed en de perimeter van het beschermd monument Kasteel Hof Le Paige met park.  Beschermd stadsen dorpsgezicht ‘Sint Elisabethgasthuis, Kleine Nete, woningen met tuinen en stadsomwalling’ RLKGN bewaakt de verankering van Le Paige in het geheel van het beschermde stadsen dorpsgezicht en wil daarbij het potentieel van de relatie van Le Paige met het oude gasthuis, de Kleine Nete onderzoeken en in kaart brengen.  Le Paige als schakel tussen stad en buitengebied Hof Le Paige heeft door zijn ligging aan de rand van de stad en aan de oever van de Kleine Nete heel wat potentieel om een toegangspoort tot de stad te vormen of opnieuw te vormen (cf. Historische vesten). Dit aspect wordt ook bewaakt in het SORP Kleine Nete, hefboomproject ‘groen blauwe dooradering van de stad Herentals’ Beheerplan ‘Le Paige’ : beheervisie voor het park

Beeldmontage RLKGN: toekomstvisie kasteel en park Le Paige

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Beheerplan opgeleverd: Het beheerplan werd opgeleverd en ingediend bij het agentschap onroerend erfgoed in september 2018. Als streekorganisatie geeft het regionaal landschap het engagmenent om betrokken te blijven bij de uitvoering van het beheerplan en het verankeren van Le Paige in de bovenlokale processen. ď&#x192;ź Activiteit: Netedag in kasteel en park Le Paige In oktober werd het beheerplan voorgesteld op de Netedag in Hof Le Paige. Die dag werd het strategisch project Kleine Nete en het beheerplan Le Paige voorgesteld aan het publiek in samenwerking met de betrokken partners.

Tentoonstelling in het kasteel Le Paige: voorstelling beheerplan

Opening van de Netedag door gouverneur Cathy Berx

Toekomstbeelden te bekijken in het park

Kindervertelling over kasteel Le Paige

Infomarkt voorstelling en partners strategisch project Kleine Nete

6.1.5 BOS EN BOER, GOEDE BUUR 6.1.5.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Bosgroep Kempen Noord Joke Maes Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, VLM en Agrobeheercentrum Ecokwadraat vzw Landbouwers, boseigenaars De bos/perceel rand bedrijfskundig, landschappelijk én ecologisch interessanter maken waardoor de huidige strakke overgang van landbouwperceel naar bos verdwijnt. Aan het einde van het project willen we 1 – 1,5 km aan voorbeeldbosranden ingericht hebben. De opgedane ervaring willen we vertalen naar de rest van de Kempen d.m.v. twee soorten folders (landbouwers enerzijds en boseigenaren anderzijds), een workshop over samenwerking over de perceel randen heen en minstens één demo-bosrand (voorzien van infobord met uitleg) die te bezoeken is.

Omschrijving

Scherpe overgang van bos- naar landbouwperceel

Oorspronkelijk ging de intrede van de mens en daarmee het cultuurlandschap gepaard met een sterke uitbreiding van geleidelijke, zachte bosranden. Zo’n geleidelijke bosrand verloopt van het grasland en de zoom met ruigtekruiden, via een mantel met diverse struiksoorten, naar een bos. Zulke bosranden zijn waardevolle landschapselementen voor vele planten- en diersoorten. Ze spelen een belangrijke rol als voedselbron, groene verbinding en schuil- of broedplaats voor vlinders, reeën, vleermuizen, kleine zoogdieren, etc. Geleidelijke bosranden bieden echter niet alleen de lokale biodiversiteit een voordeel, ze zijn ook nuttig voor de aanliggende percelen: minder inwaai in het bosperceel, en minder schaduw en bladval op het landbouwperceel.

Bovendien kan de mantel onder hakhoutbeheer een bron van energie leveren. Echter, door de intensivering van de landbouw en de toenemende druk op grond, gingen deze zachte overgangen in Vlaanderen verloren. Ook in de Kempen is de overgang tussen akker of weide enerzijds en bos anderzijds meestal zeer scherp. De huidige scherpe overgangen van landbouwperceel naar bos zijn zowel vanuit ecologisch als bedrijfseconomisch standpunt vaak weinig interessant. De teeltopbrengst en de landbewerking ondervinden hinder door schaduw, verdroging, bladval en belemmerende takken. Bovendien beschadigen de zware landbouwvoertuigen vaak de wortelen van de hoogstambomen aan de rand van het bos. Ten slotte biedt zo’n scherpe rand zelden een geschikte biotoop voor planten en dieren en de samenstelling van de soorten wordt vaak negatief beïnvloed door insijpelen van mest en bestrijdingsmiddelen. De lagere productiviteit en de belemmerde bedrijfsactiviteiten langs de perceel overgangen, zijn sinds jaren een terugkerend onderwerp bij terreinbezoeken aan zowel boseigenaars als landbouwers. Ondanks het grote ecologisch potentieel en de voordelen voor de bedrijfsvoering van geleidelijke bosranden, echter, blijven terreineigenaars geneigd de overgangen toch scherp te houden. Het gebrek aan goede praktijkvoorbeelden is hier een belangrijke oorzaak van. Binnen dit project rond bosranden willen we streven naar een goed nabuurschap én naar een wederzijds voordeel voor zowel de landbouwer als de boseigenaar én de lokale biodiversiteit. Er bestaan reeds maatregelen die uitgevoerd kunnen worden onder een 5-jarige beheerovereenkomst (‘Perceelranden’) van de Vlaams Landmaatschappij (VLM) en waarvoor de landbouwer een financiële vergoeding krijgt. Hierbij moet de landbouwer een grasstrook van minstens 6 m behouden of aanleggen, waarop geen bestrijdingsmiddelen of meststoffen toegelaten zijn en enkel beperkte grondwerken en maaiwerken. De Bosgroep wil samen met Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een stapje verder gaan en samen met zowel de landbouwer als boseigenaar zorg dragen voor de inrichting van een goede, en dus geleidelijke, overgang tussen bos en wei of akker. Met behulp van dit project willen zowel inhoudelijke als financiële ondersteuning geven aan het realiseren van goede praktijkvoorbeelden. De reeds nauwe samenwerking tussen het regionaal landschap en de bedrijfsplanner van de VLM en de gebundelde expertise inzake platteland, bos en biodiversiteit vormen een sterke basis voor de uitvoering van dit project. De terreinvoorbeelden in combinatie met duidelijke en toegankelijke informatie (in de vorm

van workshops en brochures) zullen ook na de projectduur de aanleg van geleidelijke bosranden bevorderen. Uitgevoerd in 2018  GIS-analyse van geschikte percelen gelijktijdig overleg met VLM en Ecokwadraat om in contact te komen met mogelijks geïnteresseerde landbouwers. Kaarten en overzichtstabellen maken.  Contacteren van, -en terreinafspraken met landbouwers. Overeenkomsten afsluiten en advisering van beheer van perceelsrand.

Gepland in 2019  Aanleggen perceel randen (± 1km) bij 2 landbouwers (Retie/Geel)  Inrichting voorbeeldbosrand met infobord.  Symposium samenwerking over de grenzen heen.

6.1.6 KNOTTEAM 6.1.6.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen. Grondeigenaars en â&#x20AC;&#x201C;pachters, lokale overheden en verenigingen Herstel en beheer van knotbomen en hakhout.

Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Met dit project dat knotbomen en hakhout in de kijker zet, willen we herstelmaatregelen uitvoeren en beheeradvies meegeven ter behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen. Bijkomend willen we sensibiliseren over knotbomen, houtkanten en goede praktijken van beheer. Het RLKGN ging in 2012 daarom van start met het oprichten van een knotteam. Dit team van vrijwilligers voert knotbeheer en hakhoutbeheer uit bij particulieren in ruil voor het brandhout. Het RLKGN stemt vraag en aanbod op elkaar af. Knotcursus februari 2018

In 2018 werd opnieuw de oproep voor knotters en locaties met knotbomen en houtkanten verspreid in de Landschapskrant en via tal van digitale kanalen. Ondertussen zijn er 29 vrijwilligers die zich engageren om deel uit te maken van het knotteam.

Uitgevoerd in 2018     

Oproep vrijwilligers Oproep te knotten bomen/hakhout Eerste contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout Knotcursus op 17/02/2018 in Oud-Turnhout Uitvoering werken waarbij 95 knotbomen en 520 meter houtkant werden beheerd.

Gepland in 2019  Werking van het knotteam verder optimaliseren.

Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, alsook het goede verloop van de werken. De beheerde locatie worden samen met de eigenaar opgevolgd en bij voorkeur wordt een beheerplan voor de knotbomen en houtkanten opgemaakt zodat consequent beheer op lange termijn gebeuren kan.

6.1.7 BEHEEROVEREENKOMSTEN EN BEDRIJFSPLANNER 6.1.7.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

VLM Lieven Lavrysen Landbouwverenigingen, VLM Landbouwers Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, met de focus op â&#x20AC;&#x2DC;aandachtsgebiedenâ&#x20AC;&#x2122;, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft.

Meer en meer landbouwers in de regio sluiten een beheerovereenkomst. Dit is een positief signaal dat landbouwers bereid zijn om inspanningen te leveren om natuur, landschap en milieu te beschermen. Vaak bovenop de vergroeningsmaatregelen opgelegd vanuit het landbouwbeleid of verplichte maatregelen vanuit het natuur- of milieubeleid. Het aantal landbouwers met een beheerovereenkomst die hun bedrijfszetel hebben binnen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, stijgt tot 95 landbouwers. In 2018 waren er geen hernieuwingen van lopende beheerovereenkomsten. 5 jaar geleden was een overgangsjaar in het Europese landbouwbeleid waardoor er toen geen beheerovereenkomsten zijn gestart. Hierdoor zijn de overeenkomsten die in 2018 werden gesloten allemaal nieuwe beheerovereenkomsten. Het aantal beheerobjecten gelegen binnen het Regionaal landschap blijft opnieuw groeien van 507 in 2018 naar 570 begin 2019. De meest toegepaste maatregel blijven de extensieve grasstroken. Hiervan stijgt de totale oppervlakte tot meer dan 133 ha. Dit zijn 133 ha onbemeste graslanden die waterlopen en waardevolle landschapselementen bufferen, een waardevolle natuurverbinding vormen en een biotoop zijn voor tal van insecten, vlinders en vogels in het agrarisch gebied. De beheerde oppervlakte van houtkanten blijft verder dalen tot minder dan 3 ha. Hier liggen nog kansen in deze regio met een aanwezig netwerk van houtkanten. De strikte beheervoorwaarden maken het echter niet evident om in te stappen in het houtkantenbeheer, zeker op arme zandgronden waar houtkanten toch vaak vrij ijl uitgroeien. Het beheer van soortenrijke graslanden (botanisch beheer) stijgt licht van 19 ha naar 20 ha. Het aanleggen van bloemenstroken stijgt tot 6,5 ha in de regio. Het areaal weidevogelbeheer (uitgestelde maaidatum) blijft stabiel op bijna 15 ha. Het areaal faunavoedselgewas groeit verder van 3,6 ha naar meer dan 6ha. Deze beheermaatregelen kunnen in een beperkt aantal beheergebieden binnen de regio ingezet worden.

6.1.8 HOUTKANTEN: NATUURLIJK KAPITAAL VOOR LANDBOUW, NATUUR EN LANDSCHAP 6.1.8.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Joke Maes Gemeente Kasterlee, gemeente Olen, boerenbond, Vlaamse Landmaatschappij, Agrobeheercentrum Eco2 Lokale ondernemers en grondeigenaars, vergunningverlenende instanties Opzetten van een overlegmodel/-cultuur tussen landbouwers, gemeenten, ANB, VLM, RLKGN en Boerenbond rond het beheer van houtkanten en samen werken aan een gedragen visie op de KLEâ&#x20AC;&#x2122;s, afgestemd op de eigenheid van elk pilootgebied. Landbouwers begeleiden bij het beheer en de inrichting van houtkanten, afgestemd op het bedrijf en de gebiedsvisie.

Omschrijving Houtkanten zoals we ze nu kennen zijn vaak uitgegroeid tot hoge bomenrijen. Deze brengen een zekere overlast met zich mee voor landbouwers (beschaduwing, wortelconcurrentie, inwaaiende bladeren, …) en blijven ook ver onder hun ecologisch potentieel. Om de overlast te verkleinen zoeken landbouwers geregeld ad hoc advies, begeleiding en hulp bij het herstel, de aanleg of het beheer van houtkanten.

Aan de slag met houtkanten

Dit project wil via een constructieve en gebiedsgerichte aanpak een beter behoud, beheer en herstel van houtige KLE’s bewerkstelligen, waarbij rekening wordt gehouden met zowel erfgoedwaarden en ecologische en landschappelijke potenties als de bedrijfsbelangen van lokale landbouwers.

6.1.8.2 Landbouwers begeleiden Omschrijving Geïnteresseerde landbouwers worden individueel begeleid met advies en financiële middelen, bij zowel het beheer als de inrichting van houtkanten. Dit beheer wordt afgestemd op de mogelijkheden binnen het bedrijf en de ecologische en landschappelijke kansen opgenomen in de gebiedsvisie. Uitgevoerd in 2018  Marcel Dams, Geel: opmaak beplantingsplan (terreinbezoek: 10/01/2018)  Veedijk, Meerhout: opmaak beplantingsplan en –lijst (terreinbezoek: 11/01/2018)  Sluizenweg, Olen: uitvoer van werken (terreinbezoek: 15/01/2018), exotenbestrijding (29/01/2018)  Vorsel, Kasterlee: plantwerken (24/01/2018) en terreinbezoek (29/01/2018)  Doffen, Olen: uitvoer van plantwerken (29/01/2018)  Straaleind, Kasterlee: opmaak beplantingsplan (2/02/2018)  Heultjens, Kasterlee: opmaak beplantingslijst, terreinbezoek met gemeente (16/02/2018), desktopanalyse + overleg  Cursus hakhoutbeheer Kasterlee (16/2/2018)  Cursus hakhoutbeheer Olen (17/2/2018)  Kluis, Kasterlee: uitvoer van werken (terreinbezoek: 19/02/2018)  Bushagen, Kasterlee: uitvoer van werken (terreinbezoek: 20/02/2018)  Walravens/Wespedongen, Kasterlee: advies voor de aanplant van een houtkant, voorstel beplantingsplan en –lijst, prijsvraag (terreinbezoeken: 2/03/2018, 16/03/2018)  Mosselgoren, Geel/Olen: offerteaanvraag, uitvoer van werken (terreinbezoek: 6/03/2018) Gepland in 2019 Onderzoeken of en hoe we adviesrol structureel kunnen verankeren in werking RLKGN / LOB.

6.1.8.3 Ontwikkeling gedragen houtkantenvisie Omschrijving Om een duidelijk kader te scheppen voor het beheer van houtkanten wordt een houtkantenvisie ontwikkeld in overleg met alle betrokken sectoren. Deze houtkantenvisie doet uitspraken over het gewenste houtkantenbeheer in verschillende landschappelijke afbakeningen, afgetoetst aan agrarische, ecologische en landschappelijke belangen. Door de visie in overleg op te stellen en te blijven evalueren hopen we een sterk draagvlak te creëren en te behouden voor het behoud van deze landschapselementen, rekening houdend met alle gebruikers van de open ruimte. Uitgevoerd in 2018  Overleg met de projectpartners en experten (18/04/2018) + doorlopend telefonisch contact en via mail.  Doorlopend intern overleg.  Verwerken en concretiseren van de reeds uitgevoerde onderzoeken, werkgroepen en overlegmomenten.  Neerschrijven van de houtkantenvisie.

Gepland in 2019 en volgende jaren  Blijvende evaluatie en eventuele aanpassingen van bestaande houtkantenvisies  Houtkantenvisie opstellen voor nieuw geïnteresseerde gemeenten en gebieden De evaluatie van bestaande houtkantenvisies en het opstellen van eventuele nieuwe houtkantenvisies gebeurd vanuit de reguliere werking van het regionaal landschap en eventueel vanuit andere, inhoudelijk gelijkende, projecten.

Cursus hakhoutbeheer

Dit project werd door het Vlaams Ruraal Netwerk geselecteerd in de categorie milieu en klimaat voor de allereerste Rural Innovation Awards van het European Netwerk for Rural Development van de Europese Commissie. Bekenmaking op het NetworX Congres op 11 en 12 april in Brussel.

6.1.9 KEMPENS ENERGIEHOUT 6.1.9.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Joke Maes IOK, Agrobeheercentrum Eco2, Provincie Antwerpen Landbouwers, gemeenten, scholen Houtkantenvisie en bijhorende beheerplanning opstellen ter garantie van een ecologisch en landschappelijk correct beheer. Definiëren en kwantificeren van de kritische parameters voor een marktconform businessmodel bij inzet van houtsnippers uit reststromen als alternatieve energiebron. Activeren van meerdere cases.

Omschrijving

Projectgebied – Kempens Energiehout

Dit project heeft als doel om in de Kempen een werkbaar economisch model op regioniveau te realiseren dat de link legt tussen een duurzame energetische valorisatie van houtige reststromen (hernieuwbare energie) en ecologisch landschapsbeheer. Dit is een hefboom voor de optimalisatie van het landschapsen biodiversiteitsbeheer en een verbreding binnen de landbouwsector die bijdraagt aan de klimaatdoelstellingen. De economische opbrengst wordt berekend op basis van zowel de valorisatie van de houtsnippers als de valorisatie van de verschillende ecosysteemdiensten. De ecologische meerwaarde van het project bestaat uit een goed beheerd landschap met een duidelijk KLE-netwerk. Voor elke pilotcase wordt een houtkantenvisie en een beheerplanning opgesteld, om zo een goed beheer te garanderen en kaalkap van het landschap voor de economische opbrengsten te vermijden.

6.1.9.2 Concretisering van het regionale werkveld Omschrijving Op regionaal niveau wordt de nodige kennis vergaard en de mogelijkheden in kaart gebracht: het gebiedsgericht kwantificeren van het biomassa-aanbod, prospectie van afzetmogelijkheden en identificeren van logistieke faciliteiten. Daarnaast streven we er ook naar de optimale schaal voor het gebruik van houtige biomassa voor de Kempen te bepalen en een businessmodel op te zetten, op basis van het aanwezige aanbod, vraag en faciliteiten. Hierbij wordt rekening gehouden met rendabiliteit, efficiëntie en garanties op levering. Het basisdoel blijft echter altijd een ecologisch en landschappelijk beheer van de houtkanten toepassen.

Uitgevoerd in 2018  Brainstorm rond de kwantificering van biomassa-aanbod en de logistieke faciliteiten (5 december 2018)

Gepland in 2019  Kwantificering van het biomassa-aanbod en de logistieke faciliteiten verder opvolgen.  Verkenning van de afzet opstarten door bv. te kijken hoeveel kalverhouders aanwezig zijn in de regio en welke projecten in opstart mogelijk interessant kunnen zijn.  Het opstellen van een businessmodel opstarten zodra de andere, relevante gegevens beschikbaar zijn en op basis daarvan de aanbeveling van gewenste schaal/schalen opstarten.

6.1.9.3 Optimalisatie en activatie van cases Omschrijving Op basis van de regionale kennis worden verschillende pilotcases geselecteerd voor begeleiding. De ecologische en landschappelijke kant van het project wordt gevrijwaard door voor elke case een houtkantenvisie op te stellen, met bijhorende beheerplannen. De economische opbrengst wordt berekend op basis van zowel de valorisatie van de houtsnippers als de valorisatie van de verschillende ecosysteemdiensten. Uitgevoerd in 2018  Selectie van de pilotcases.  Algemene houtkantenvisie opstellen: o Doorlopend intern overleg. o Dienst Onroerend Erfgoed (10 oktober).  Gestart met de begeleiding van de cases: o Kasterlee: Technische dienst (8 augustus en 19 november), Milieudienst (31 augustus, 25 oktober).  In Kasterlee heeft men een snipperketel die wordt gestookt op houtsnippers van stamhout uit gemeentelijke bossen. Na overleg met de technische dienst en de milieudienst is overeengekomen een eerste test uit te voeren met het stoken op houtsnippers uit houtkantenbeheer. o Sint-Pietersinstituut in Turnhout: startvergadering (11 oktober). o VITO: startvergadering (15 november). Gepland in 2019     

Algemene houtkantenvisie verder uitwerken + lokale visie per case opstarten. De vertaling van de visie naar beheerplannen opstarten. Een lokale inschatting van het bruikbare biomassa-aanbod maken. Engageren van actoren De begroting voor de installatie en het gebruik van de ketel en de begroting voor het gebruik van houtsnippers opstarten.  De valorisatie van ecosysteemdiensten verder opvolgen

6.1.9.4 Communicatie Omschrijving Binnen ‘Kempens Energiehout’ wordt veel aandacht besteed aan zowel interne communicatie met de projecten stuurgroep als communicatie met externe experten en een mogelijke klankbordgroep. Daarnaast is ook communicatie en sensibilisatie van de doelgroepen zeer belangrijk, op lokaal- en regionaal niveau. Uitgevoerd in 2018  Doorlopend overleg met de projectpartners en de stuurgroep, via mail of telefonisch en 

tijdens overlegmomenten (22 augustus, 28 augustus, 24 oktober en 5 december). Brede communicatie op het Platform Oogstbare Landschappen: workshop ‘beleid ontmoet praktijk: afval of grondstof’ (13 december).

Gepland in 2019  Doorlopende interne communicatie met de projectgroep en de stuurgroep behouden.  De organisatie van een klankbordgroep opstarten.  Communicatie en sensibilisatie van de doelgroepen opstarten op lokaal- en regioniveau.

Houtsnippers uit houtkanten

6.1.10

FAUNA-AKKERS

6.1.10.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLDV, RLKGN, RLRL, RLSD Tom Snoeckx Antwerpse RL’en, WBE’s, ANB, landbouwers, gemeentes, imkerverenigingen WBE’s, landbouwers, imkers, gemeentes Terreinbeheerders van praktische informatie voorzien voor het aanleggen en beheren van fauna-akkers Via terreinbezoeken bij WBE’s waar mogelijk en wenselijk fauna-akkers opnieuw evalueren en plaatsen in een ruimere landschappelijke context en mogelijk andere bijkomende inrichtingen evalueren Bestellen en verspreiding van zaadmengsels voor het inzaaien van fauna-akkers.

Omschrijving

Fauna-akker

Sinds 2009 werkt RL de Voorkempen voornamelijk met de wildbeheereenheden (WBE) samen rond het aanleggen van fauna-akkers. Een gedeelte van enkele maïsakkers, die enkel interessant zijn voor ree en fazant, werden omgevormd naar fauna – akkertjes die schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor een ruime groep dieren (insecten, zoogdieren, (akker)vogels). Meestal gaat het om overstukjes die voor een commercieel landbouwtype niet rendabel zijn. Fauna-akkers bepalen op die manier ook mee het uitzicht, de beleving en de appreciatie van het landschap.

Bovendien kon vanuit het thema bijen, met zowel aandacht voor honingbijen als de vele soorten solitaire bijen, zowel WBE’s als het brede publiek warm gemaakt worden om mee actie te ondernemen. Deze bestuivers hebben sterk te lijden onder habitatfragmentatie, drachtverarming (aanbod stuifmeel en nectar), grootschalige landbouw, steriele sierplanten in tuinen en gebruik van herbiciden en pesticiden. De aanleg van tijdelijke fauna-akkers kan bijdragen tot een oplossing. Op 2 jaar tijd groeide het project totdat alle WBE’s binnen de Voorkempen participeerden in het project. Ook buiten het werkingsgebied van RL de Voorkempen was er reeds interesse. Omwille van de voordelen op vlak van biodiversiteit, de ecologische waarde en de beeldkwaliteit van het platteland wilde RLDV het bestaande fauna-akkerproject uitbreiden naar het volledige grondgebied van de provincie Antwerpen. De RL’en willen streven naar meer fauna-akkers in de provincie om zo op termijn een ecologisch netwerk te kunnen vormen waarlangs fauna kan migreren door het landschap. Het gebruik van typische gewasteelten (mede door de streekgebonden bodemkenmerken maar ook door streektradities) bepaalt ook mee de streekidentiteit. Burgers, fietsers en andere recreanten die

het platteland bezoeken zullen bovendien ook een mooi aangenaam landschap beleven. Het doel en andere praktische (technische) informatie om fauna-akkers aan te leggen zullen promoot worden bij potentiële partners. Het project resulteerde inmiddels in een brede samenwerking met de WBE’s en andere landschapsbeheerders waardoor tot heden in RLKGN jaarlijks 40 ha fauna-akkers en bloemrijke akkerranden aangelegd werden. Uit de bevraging van 2017 werd geconcludeerd dat vanaf 2017 de Antwerpse regionale landschappen nog enkel een samen-aankoop organiseren voor de WBE’s. Uitgevoerd in 2018  Organisatie bestellingen en opvolging van de inschrijvingen voor de samen-aankoop  Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (Prinsenpark).  Administratieve afhandeling van de samen-aankoop  Er werd in 2018 22,10ha landbouwmengsel, 7,80ha akkervogelmengsel en 13,60ha Tübingermengsel besteld. Tel hierbij de bestellingen van VLM (akkervogelmengsel 7,14ha en Tübingermengsel 0,40ha) en de bestelde hoeveelheden liggen in 2018 aanzienlijk hoger dan in 2017. De totale oppervlakte ingezaaide fauna-akkers in 2018 bedraagt dan 22,10ha landbouwmengsel, 14,94ha akkervogelmengsel en 14ha Tübingermengsel.  Communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek

Gepland in 2019  Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (Prinsenpark)  Communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek

6.1.11

ZWALUWEN EN GIERZWALUWEN

6.1.11.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Natuurpunt, ANB, gemeenten Eigenaars, bewoners, bedrijven, scholen, wijkverenigingen Vergroten van het aantal populaties door het nemen van enkele eenvoudige maatregelen Sensibilisatie omtrent het voorkomen en de bijzondere ecologie van gierzwaluwen Het plaatsen van kunstnesten en advies bij het inrichten van de omgeving. Eenvormige subsidie aanbieden voor de eigenaars van een kolonie zwaluwen (en dus ook eenvormige subsidieaanvraagformulieren) en afspraken maken over de loketfunctie (bij de gemeenten of bij RL)

Omschrijving

Plannetje van de geplaatste nesten

Het zwaluwenproject van RLKGN spitste zich aanvankelijk toe op de boerenzwaluw en de huiszwaluw, twee soorten die vaak op het platteland of in de dorpsranden terug te vinden zijn, maar minder in verstedelijkte milieus. Omwille van de grote vraag van bewoners van de stedelijke gebieden Turnhout, Herentals, Mol en Geel is het oorspronkelijke projectinitiatief uitgebreid met gierzwaluwen vanaf 2011. Vanaf 2016 bestaat ook de mogelijkheid voor het verkrijgen van steenuilen-, kerkuilen en torenvalknestkasten. Deze nestkasten worden in potentieel interessante zones (oude boomgaarden, kleinschalig landschap, …) opgehangen waardoor gezorgd wordt dat de nestgelegenheid voor deze soort uitbreidt.

Een voorstel voor een éénvormig gemeentelijk subsidiereglement werd in juli 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de 17 gemeentes van het werkingsgebied. Heel wat gemeentes reageerden reeds positief. Naast een subsidie voor boeren- en huiszwaluwkolonies werd ook een subsidie voor kolonies van gierzwaluwen reeds opgenomen.

Uitgevoerd in 2018  Telefonisch advies en advies per e-mail aan particuliere geïnteresseerden en gemeentebesturen  In 2018 werden 8 overeenkomsten afgesloten. Er werden 8 huiszwaluwnesten, 7 boerenzwaluwnesten, 17 gierzwaluwnesten, 2 kerkuilnestkasten en 1 steenuilennestkast verdeeld. Dat brengt het totaal op 194 kunstnesten voor huiszwaluw, 209 boerenzwaluwnesten, 107 gierzwaluwnesten, 2 kerkuilnestkasten en 6 steenuilennestkasten.  In april 2018 werden 15 gierzwaluwnesten geplaatst aan het Sint-Victorinstituut te Turnhout.

Gepland in 2019  Hernieuwing oproep. Geïnteresseerden dienen een uitgebreide vragenlijst in te vullen waaruit moet blijken of de woning, stal en/of schuur en omgeving geschikt zijn voor boeren-, huisen/of gierzwaluwen. Deze werkwijze moet vermijden dat er teveel onnodige verplaatsingen met de wagen gedaan worden. Na een positieve evaluatie kunnen nesten opgehaald worden op het kantoor of enkele centraal gelegen afhaalplaatsen in het werkingsgebied.

6.1.12

SOORTENPROJECTEN

6.1.12.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Natuurpunt, gemeentes, ANB, Boerenbond, VLM,… Burgers, terreinbeheerders - IHD’s: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die Europees beschermde dieren plantensoorten ten goede komen. - PPS: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die de Provinciaal Prioritaire Soorten ten goede komen.

Omschrijving Door inzet van de Vlaamse Regering op Europese instandhoudingsdoelstellingen en de bijhorende financiële ondersteuning, zullen allerhande soortenprojecten nu en in de toekomst een nog prominentere rol gaan spelen in de werking van het Regionaal Landschap. In het verleden zijn reeds diverse initiatieven rond soorten opgezet (faunaakkersoorten, bijen, Harkwesp, zwaluwen en gierzwaluwen, vleermuizen…). Harkwesp

De focus zal in de toekomst meer op Europees beschermde soorten, Provinciaal Prioritaire Soorten en Rode Lijstsoorten komen te liggen. In eerste instantie gaat het om advies, sensibilisering en terreiningrepen bij particulieren. Dit om tegemoet te kunnen komen aan de eisen die Europa stelt en

om het resterende saldo van IHD’s – naast dus de “evidenties” bij ANB en Natuurpunt - te kunnen realiseren.

Uitgevoerd in 2018  Monitoring Harkwesp Geel-Bel Het aantal waargenomen Harkwespen op 26/06/2018 bedroeg 27 stuks. Het aantal waarnemingen ligt in lijn met deze van 2017. Door het warme weer is de vliegperiode enkele weken vervroegd. De waarnemingen in juli (normale hoofdvliegperiode) waren beduidend lager.  Opvolging Vleermuizentoren Na inventarisatie blijken er nog steeds een tiental Gewone dwergvleermuizen gebruik te maken van de toren.  Monitorroute Gladde Slang te Arendonk Tijdens de maandelijkse monitoring (april – oktober) werden geen Gladde Slangen waargenomen wat niet wil zeggen dat ze er niet zitten. Gladde slangen laten zich niet snel zien en laten zich bijgevolg niet gemakkelijk inventariseren. Voor de inventarisatie wordt gebruik gemaakt van de plaatjesmethode waarbij één van de prooisoorten, Levendbarende Hagedis, wel regelmatig werd waargenomen. In 2014 werd in de nabije omgeving nog een adulte Gladde slang waargenomen (op foto) door een wandelaar. Samen met Natuurpunt wordt bekeken hoe de Natuurpunt- en privéterreinen in de nabije toekomst (2018) reptielenvriendelijk kunnen worden ingericht. Gepland in 2019  Opvolging en monitoring van bestaande initiatieven (vleermuistoren, Harkwesp, Monitorroute Gladde Slang, …)  Implementatie in IHD-werking

6.1.13

ADVIESVERLENING ROND BIODIVERSITEIT

6.1.13.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx Bosgroep Kempen Noord Bosgroepen, steden en gemeenten, provincie Antwerpen, particulieren - Verbeteren van ruimtelijke en ecologische connectiviteit in het landschap - Sensibilisering van particulieren/openbare besturen en hen motiveren voor een duurzaam beheer van hun terreinen. - Aanmoedigen van habitatherstel in SBZ-gebieden. - Soortgerichte maatregelen in functie van Europees beschermde soorten en/of Provinciaal Prioritaire soorten

Omschrijving Werken aan een duurzaam en kwaliteitsvol landschap is niet evident en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete probeert sinds jaren, samen met andere partners in het buitengebied, hiertoe bij te dragen. Steeds meer particulieren en openbare besturen in ons werkingsgebied vinden de weg naar de loketfunctie van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en hebben vertrouwen in de deskundigheid en de neutrale opstelling van de organisatie. Hierdoor kunnen de adviezen ook dienstdoen als een springplank voor verdere gesprekken. Heidesimulatie Sibelco

Inkomende vragen bij het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete worden op een professionele wijze verwerkt waarbij steeds het wettelijk kader, kaartonderzoek (Gewestplan, bodemkaart, Natura 2000, …), potenties e.d. worden afgetoetst aan de vraagstelling. Uiteindelijk is het de bedoeling, om in overleg met de (verschillende) partij(en), te komen tot een gedragen, kwaliteitsvol advies. Vaak handelt het over adviezen in de natuursfeer die gelegen zijn in een bosomgeving. Hieruit blijkt opnieuw dat het landschap niet stopt aan de administratieve grenzen en dat een samenwerking tussen het Regionaal Landschap en Bosgroepen zorgt voor een consequent bos- en landschapsbeheer. Uitgevoerd in 2018         

Advies rond zwaluwen aan particulieren in Retie, Turnhout, Arendonk, Kasterlee, … Beheeradvies Harkwesp op de Kapucienenberg (Geel-Bel) voor Kempens Landschap Na poelenmonitoring wordt beheeradvies gegeven aan de eigenaar. Sibelco – Dessel: beschrijving inrichting bedrijventerrein Adviesverlening rond halfverhardingen voor zorgtehuis Talander in Arendonk. Adviesverlening rond mogelijke natuurwerken en financiële subsidiekanalen voor de Zeggehoeve te Geel. Dit alles gebeurde in samenwerking met KMDA. Adviesverlening bij particulier over vervolgbeheer na inrichtingswerken in de Balderij. Adviesverlening vernatuurlijken bedrijventerrein VITO in Mol Opstellen van een verkenningsnota (NBP) voor een particuliere eigenaar te Beerse. Nota ter nazicht bij ANB.

Gepland in 2019  Verderzetten adviesverlening nieuwe projecten in 2017

6.1.14

ILANDSCHAP

6.1.14.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Lotte Deman Regionaal Landschap Rivierenland, Regionaal Landschap de Voorkempen, Regionaal Landschap Schelde-Durme 2-3 gemeenten per Regionaal Landschap die openstaan om hun werking rond kleine landschapselementen te optimaliseren De Regionale Landschappen willen de gemeenten ondersteunen bij hun landschapsonderhoud. Door het landschapsonderhoud tijds- en kostenefficiënt op bovenlokale schaal te reorganiseren en automatiseren, wordt gestreefd naar een kwaliteitsvol en duurzaam beheerd landschap.

Omschrijving We staan in Vlaanderen voor grote uitdagingen m.b.t regulier landschapsonderhoud van kleine landschapselementen (KLE’s): houtkanten, hagen, poelen, boomgaarden, solitaire bomen, markante boomgroepen, bomenrijen, grazige bermen, trage wegen, … Het beheer van deze kleine landschapselementen in het buitengebied (opnieuw) opnemen kan voor een gemeente een hele uitdaging zijn.

Projectgebied - iLandschap

De regionale landschappen willen de gemeenten ondersteunen bij hun landschapsonderhoud. Door landschapsonderhoud tijds- en kostenefficiënter op bovenlokale schaal te reorganiseren en automatiseren, wordt gestreefd naar een kwaliteitsvol en duurzaam beheerd landschap.

6.1.14.2 Samenwerking ontwikkelen Omschrijving Efficiënt landschapsonderhoud is pas mogelijk als alle spelers samenwerken en deze samenwerking gecoördineerd verloopt. Dit project focust op landschapsonderhoud op gemeentelijk eigendom, een goede samenwerking met de gemeenten is dus cruciaal. Daarnaast is het ook noodzakelijk een goede samenwerking te hebben met mogelijke uitvoerders om op die manier de meest geschikte uitvoerder (bv gemeentelijke dienst, aannemer, sociaal-economiebedrijf, ABC Eco2, …) te kunnen inschakelen voor het onderhoud van een bepaalde categorie landschapselement (bv knotbomen, dreven, houtkanten, poelen, trage wegen, …). Op het einde van het project worden de belangrijkste resultaten gedeeld in een infomoment voor zowel gemeenten als uitvoerders, waarbij de deelnemende partners optreden als ambassadeurs. Op dit infomoment worden ook de andere gemeenten en uitvoerders gesensibiliseerd om deel te nemen aan verder implementatie.

Uitgevoerd in 2018  Doorlopend overleg met de eerder gekozen pilootgemeenten (Kasterlee en Olen), via mail of telefonisch en via overlegmomenten (28 augustus, 23 oktober, 6 november en 12 november)  Overleg met mogelijke uitvoerders via mail of telefonisch Gepland in 2019  Doorlopend overleg met de gemeenten en de uitvoerders verderzetten  Organiseren van een infomoment voor gemeenten en uitvoerders

6.1.14.3 Pilootstudies ontwikkelen Omschrijving Het vooropgestelde systeem van landschapsbeheer wordt ontwikkeld aan de hand van test in pilootgebieden op een set van landschapselementen. Deze tests worden voorbereid door pilootgebieden (Kasterlee en Olen) en landschapselementen (houtkanten en laanbomen) te selecteren en deze vervolgens gedetailleerd te inventariseren. Uitgevoerd in 2018 De selectie van pilootgebieden en landschapselementen en de detailinventarisaties werden reeds in 2017 afgerond. Gepland in 2019 /

6.1.14.4 Optimaliseren en automatiseren van kwaliteitsvol onderhoud Omschrijving Het huidige landschapsonderhoud gebeurd vrij intuïtief, op basis van ervaring en expertise. Door de aanpak grondig te herdenken en een meer systematische aanpak voorop te stellen, zouden grote efficiëntiewinsten geboekt kunnen worden. Het laat ook toe om de coördinatie en controle meer automatisch te laten gebeuren. Belangrijk is om daarbij de kwaliteit niet uit het oog te verliezen. We streven naar een nieuwe aanpak, waar landschapskwaliteit op een economisch rendabele manier gegarandeerd wordt. Om deze nieuwe aanpak te bekomen worden eerst de randvoorwaarden van kwaliteitsvol beheer samengebracht per landschapselement. Op basis van regionale kennisuitwisseling worden dan beheerrichtlijnen en beheertrajecten opgesteld. Hierbij wordt rekening gehouden met de individuele elementen, maar ook met het omringende landschap, bijvoorbeeld door het beheer te spreiden in tijd en ruimte. Deze beheertrajecten worden in een digitaal platform omgezet tot een reeks normen die duidelijk aangeven wat wanneer moet worden uitgevoerd. Uiteindelijk worden deze beheertrajecten uitgetest in de pilootgebieden en waar nodig bijgeschaafd om de haalbaarheid, duurzaamheid, efficiëntie, automatisering en praktische toepassing te optimaliseren.

Uitgevoerd in 2018  Beheerschema’s en werkschema’s aanpassen en verbeteren  Beheertrajecten verder scherpstellen in samenspraak met de projectpartners, experten en de betrokken gemeenten  Uitvoering van de werken in Kasterlee De randvoorwaarden en richtlijnen voor kwaliteitsvol beheer werden reeds in 2017 een eerste keer afgestemd met experten vanuit de verschillende Regionale Landschappen. Op basis van deze input werden beheerschema’s opgesteld per landschapselement en een vertaling gemaakt naar digitale werkschema’s in DIPLA. Gepland in 2019  

Uitvoering van de werken in Olen Beheer en gebiedsgerichte coördinatie evalueren en eventueel aanpassen waar nodig

6.1.14.5 iLandschaptool als duurzaam systeem voor landschapsonderhoud Omschrijving De resultaten van het beheer in de pilootgebieden worden opgeschaald tot een (digitaal) model dat bruikbaar is voor een hele regio. Deze resultaten worden maximaal afgestemd tussen de projectpartners en de verschillende regio’s, maar verschillen op maat blijven mogelijk. Uit deze resultaten en in samenspraak met de gemeenten wordt ook het kostenmodel berekend en vergeleken met het kostenmodel van de vroegere aanpak. Bij positief resultaat worden ‘beheerpakketten’ ontwikkeld die interessant zijn voor gemeenten om op in te tekenen. Uit voorgaande stappen ontstaat uiteindelijk de finale ontwikkeling van een iLandschaptool, die regionaal kan worden in gezet in de provincie Antwerpen. Uitgevoerd in 2018  Doorlopend overleg met de projectpartners zodat alle stappen, testen en resultaten maximaal op elkaar worden afgestemd  Opstart van een volledige LOB-werking in Olen Gepland in 2019  Doorlopend overleg met de projectpartners verderzetten  LOB-werking in Olen verderzetten  Een businessmodel uitwerken en de iLandschap-tool finaliseren zodra alle testen uitgevoerd zijn en de benodigde gegevens beschikbaar zijn

Beheerschema fauna-akkers

DIPLA interface: houtkanten in Kasterlee en laanbomen in Olen

6.1.15

INTERGEMEENTELIJKE ONROERENDE ERFGOEDDIENSTEN (IOED)

6.1.15.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelgroep Doelstelling

RLGKN, Erfgoedcel Kempens Karakter, Erfgoedcel k.ERF Els Oostvogels IOED Land van Nete en Aa: Gemeenten Lille, Grobbendonk, Herentals, Olen, Vorselaar, Herenthout, IOED k.ERF: Gemeenten Mol, Balen, Retie, Meerhout, Dessel Gemeenten en burgers Inventaris, advisering, ontsluiting onroerend erfgoed (archeologisch, bouwkundig en landschappelijk erfgoed)

Omschrijving De nieuwe onroerend erfgoedregelgeving geeft gemeenten de mogelijkheid om zelf meer bevoegdheden inzake het onroerend erfgoed op te nemen, zoals beleid en zorg voor vastgestelde inventarisitems en zorg van houtig erfgoed opgenomen op de inventaris van beschermde relicten, meldingen bij archeologische ingrepen en toelatingen bij handelingen aan of in beschermde goederen (regeerakkoord Vlaamse Regering 2014-2019/Beleidsnota Onroerend Erfgoed 2014-2019 - Geert Bourgeois) In het werkingsgebied van RLKGN zijn 3 IOED’s actief waarbij in de oprichting van IOED k.ERF en IOED Land van Nete en Aa het regionaal landschap een trekkersrol opnam. Deze twee IOED’s zijn erkend vanaf einde 2017 en gingen in volle opstart in 2018.

Kasteel Le Paige aan de Kleine Nete in Herentals: opmaak van een onroerend erfgoedbeheerplan voor Kasteel en park Le Paige

IOED k.ERF/IOED Land van Nete en Aa en RLKGN :  Delen elkaars expertise om de samenwerking te verrijken;  Creëren ruimte voor unieke landschapsprojecten;  Bouwen een netwerk uit rond het beleidsdomein landschappen;  Werken aan en ondersteunen een netwerk van vrijwilligers.  Sensibiliseren inwoners van de 5 participerende gemeentes door gezamenlijke publieksactiviteiten – of initiatieven op te zetten en door actief te communiceren over landschappelijk erfgoed en projecten in de eigen communicatiekanalen De samenwerking tussen RLKGN en IOED k.ERF/IOED Land van Nete en Aa zet in op:  Een sterke integrale werking rond het onroerend erfgoed uit te bouwen  Inspiratie te leveren om een sterker lokaal erfgoedbeleid en verankering van erfgoed in projecten en acties te bekomen  In te zetten op kruisbestuiving en wederzijdse inspiratie rond onroerend erfgoed  Actief expertise in te brengen en uit te wisselen rond onroerend erfgoed  Jaarlijks samen een actieplan op te stellen waarin projecten en acties benoemd worden en taken worden verdeeld.  Jaarlijks samen een jaarverslag op te maken waarin de resultaten van het afgelopen jaar worden beschreven. Dit jaarverslag wordt teruggekoppeld/goedgekeurd aan de Raad van Bestuur van RLKGN, de Raad van Bestuur van k.ERF en de gemeenteraden van de 5 participerende gemeentes. (Dat is bij k.ERF eigenlijk de gewone gang van zaken) Concreet kan dit gaan over:



Acties rond inventarisatie (lokaal erfgoed, landschappen, houtig erfgoed, …)

      

Beschermingsinitiatieven opstarten i.s.m. de gemeenten Behandeling van lokale infovragen Inspiratienota’s en –trajecten opzetten rond integratie van erfgoed (‘erfgoedreflex’ in projecten’) Geven van (pré-)adviezen over erfgoed waarin dit landschappelijk erfgoed mee wordt afgewogen of een integrale kijk op het erfgoed versterkend is. Initiëren en begeleiden van beheersplannen en andere erfgoedprojecten Uitbouw van een lokaal consultatienetwerk Sensibiliserings-, publieksacties en vorming in verband met landschap en erfgoed

6.1.15.1 IOED Land van Nete en Aa Omschrijving De Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED) Land van Nete en Aa werd in 2017 erkend door de Vlaamse overheid. De IOED wil de zorg voor en de ontsluiting van het onroerend erfgoed van de gemeenten Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Lille, Olen en Vorselaar bevorderen. In 2018 ging de werking van met vliegende vaart van start met de aanwerving van een expert onroerend erfgoed (archeologie en bouwkunde) (1VTE), expert landschappelijk erfgoed (0.25 VTE) en een publieksmedewerker (0.5 VTE). Door de doorstroming van medewerker Ellen Van de Velde vanuit Kempens Karakter naar expert onroerend erfgoed en Els Oostvogels vanuit RLKGN naar expert landschappelijk erfgoed voor de IOED liep de opstart naar een gestructureerde werking vlot.

IOED Land van Nete en Aa binnen het werkingsgebied van RLKGN en Kempens Karakter

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Opstart werking, uitbouw netwerk, uitstippelen acties, formaliseren samenwerking RLKGN en Kempens Karakter. o Projecten afgerond o Actualisatie inventaris bouwkundig erfgoed o Berlaar: actualisatie inventaris bouwkundig erfgoed o Beheersplan Le Paige: beschermd park en kasteel o Archeologiedagen 2018 o Open Monumentendag 2018 o Infomoment Olympiadelaan en omgeving (Provincie Antwerpen) o Landschap en Erfgoed (EYCH) o Netedag (RLKGN) o

Projecten lopend o Inspiratienota Mercuriussite Grobbendonk o Militair erfgoed: Flakstellung Herentals en Olen o Tentoonstellingsreeks Hemel op Aarde (EYCH) o Nacht van het Kempens Erfgoed o Waardering bouwkundig erfgoed o Syntheseonderzoek: wegennet en landindeling in de Romeinse tijd binnen Vlaams gewest (agentschap Onroerend Erfgoed) o Funerair erfgoed o Educatief pakket archeologie en Merovingers (Provincie Antwerpen)

Overzicht van enkele projecten van IOED Land van Nete en Aa

Gepland in 2019 Verder uitbouw van de organisatie, werking, expertise, publiekswerking en netwerk. Onderstaande opsomming is een greep uit het actieprogramma 2019 van IOED land van Nete en Aa.  Een waarderingstraject voor de bestaande vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed naar model van Erfgoed Noorderkempen en in nauwe samenwerking met IOED k.ERF en IOED Berg en Nete.  Het toetsen van een draagvlak en het opstellen van een kader voor een herinventarisatieproject voor het bouwkundig erfgoed van de betrokken gemeenten.  Opstart van een werking rond de voormalige militaire spoorlijn doorheen Noorderwijk (Herentals): inventarisatie erfgoedelementen en ideeën voor opwaardering, herstel en ontsluiting.  Opstart van een werking rond militair erfgoed en in het bijzonder de Flakstellung op Herentals en Olen ter bescherming van de fabriek in Olen. In samenwerking met Erfgoed Noorderkempen op wiens grondgebied deze restanten ook aanwezig zijn.  Werking Kempense Heuvelrug (landschappelijk en archeologisch): uitbouw educatieve werking en organisatie gidsenopleiding ‘Landschap en Erfgoed’.  Het ondersteunen van projecten in het kader van syntheseonderzoek voor archeologie.

 Het actief opsporen van mogelijke onderwerpen en samenwerkingen in het kader van syntheseonderzoek voor archeologie.  Opvolging beheersplan Le Paige en het vestenpark (Masterplan Olympiadelaan)  Opstart werking houtig erfgoed

6.1.15.2 IOED k.ERF (voorheen IOED Land van water en zand) Omschrijving De Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst (IOED) k.ERF werd in 2017 erkend door de Vlaamse overheid. De IOED wil de zorg voor en de ontsluiting van het onroerend erfgoed van de gemeenten Dessel, Mol, Balen, Meerhout en Retie bevorderen. Hiervoor werd in 2018 een nieuw team samengesteld dat verankerd is binnen de werking van erfgoedcel k.ERF. Coördinatie en zakelijke leiding worden verzorgd door de bestaande medewerkers Janna Lefevere en Jolien Schroyen. In maart 2018 werd Martijn Willems aangeworven als expert bouwkundig erfgoed, in de zomer vervoegt Thomas Ceusters het team als publieksmedewerker. Het RLKGN adviseert de IOED k.ERF inzake landschappelijke erfgoed, heeft hier net zoals voor de IOED Land van Nete en Aa een structurele samenwerking voor opgezet. Els Oostvogels werkt vanuit het RLKGN voor 0.25 VTE rond het landschappelijk erfgoed in de regio IOED k.ERF.

Advies rond landschappelijk erfgoed: beheer en ontsluiting relicten begin 20ste -eeuwse zandontginning in Mol (terreinen VITO)

6.1.16

KEMPISCHE HEUVELRUG

6.1.16.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Els Oostvogels Provincie Antwerpen, gemeente Kasterlee, Toerisme Kasterlee, Toerisme Provincie Antwerpen, Agentschap Onroerend Erfgoed Beheerders, burgers, recreanten en toeristen Ontwikkelen van een duurzaam landschapsbeheer en toerisme op de Kempense Heuvelrug in Kasterlee op basis van de methodiek van de landschapsbiografie. Vergroten van draagvlak, ontsluiting en betere zorg voor het landschap en erfgoed van de Kempense Heuvelrug.

Omschrijving De Kempense Heuvelrug heeft in Kasterlee een lange traditie in ‘landschapstoerisme’. Verschillende generaties inwoners en toeristen hebben goede herinneringen aan het spelen in het zand van de Hoge Mouw of het klimmen op de luchtwortels van de dennen op Kabouterberg. Het is echter vandaag een uitdaging om het toenemende toerisme in balans te houden met het behoud en beheer van de landschappelijke kwaliteiten van de Kempense Heuvelrug. Het project werd opgebouwd om vanuit de eigenheid en uniciteit van het gebied een duurzaam toerisme te promoten dat zorgt voor een unieke beleving, maar tegelijk voor het behoud van dit bijzonder landschap.

Publicatie ‘landschapsvisie en toeristisch ontwikkelingsplan Kempense Heuvelrug in Kasterlee’

Vanuit deze ambitie zetten de verschillende partners hun schouders onder dit project dat leidde tot de Slapende Reus, een innovatief concept waarbij de toeristische ontwikkeling steunt op een vooruitstrevende landschapsvisie en doorgedreven landschapsbiografie. In 2016 werd het plan afgerond en in boekvorm gegoten. Het samenwerkingsverband tussen regionaal landschap, gemeente Kasterlee, Toerisme Provincie Antwerpen en Provincie Antwerpen zet zich door om verder uitvoering te geven aan het project en blijven afstemmen in een stuurgroep overleg. In de loop van 2016 werd een dossier ingediend bij Toerisme Vlaanderen onder leiding van Toerisme Provincie Antwerpen met het regionaal landschap als partner, daarnaast werd een Platteland + dossier en LEADER-dossier goedgekeurd. Dit laat toe om meer dan 500.000 euro te investeren in de Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart en een deel van het toeristisch ontwikkelingsplan en de landschapsvisie tot uitvoering te brengen.

6.1.16.2 Toerisme Vlaanderen dossier: Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart â&#x20AC;&#x2DC;Slapende Reusâ&#x20AC;&#x2122;

Omschrijving Na het voltooien van de studie en publicatie van het boek wordt buiten de reguliere middelen van de partners gezocht naar uitvoeringsmiddelen. In de zomer 2016 werd een toerisme Vlaanderen dossier aangevraagd en goedgekeurd dat loopt tot 2021. Toerisme Provincie Antwerpen is de trekker in samenspraak met de stuurgroep Slapende Reus. Het toerisme Vlaanderen dossier focust voornamelijk op de realisatie van de onthaal- en ontvangstinfrastructuur en het uitwerken van toeristische producten. Daarnaast zijn er een aantal acties rond het ontsluiten van erfgoedrelicten voorzien, getrokken door het RLKGN.

Uitgevoerd 2018  Bronstijd grafheuvel Partisaensberg: o Wijziging bosbeheerplan (bewonersverg. – openbaar onderzoek – goedkeuring) o Voorbereiding werken i.s.m. ANB en De Hoge Rielen  Historische weg/karrensporenbundel de Lijkweg en de Kerkweg o Wijziging bosbeheerplan (bewonersverg. – openbaar onderzoek – goedkeuring) o Voorbereiding werken  Duivelskuilen o Beheerwerken o Plaatsen van zitbank bij duivelskuil  Infobakens o Voorbereiding inhoud infoborden/routes  Educatieve infrastructuur o Advisering landschappelijke integratie o Infobord ‘Prehistorische bewoning op de Kempense Heuvelrug’ o Advisering inhoudelijke uitwerking (fossielen, ‘archeologische zandbak’, inspiratie en aanbrengen thema ‘spelen in de IJzertijd’)

Landschapsgidsen bij de gerealiseerde ‘archeologische zandbak’ op de heuvelrug in Kasterlee

‘Spelen in de IJzertijd’ een klimtoren geïnspireerd op een Ijzertijdboerderij geplaatst aan de Goorseweg in Kasterlee.

‘Spelen in de ijzertijd’ een zoektocht naar potten en urnen bij de ‘ijzertijdboerderij’ gerealiseerd.

Advies: fossielen in het ijzerzandsteen van de heuvelrug – in educatieve koffer

Realisatie van een infobord: toelichting bij de gevonden ‘Celtic Fields’ op de Kempense Heuvelrug in Kasterlee, met een beeldmontage van een prehistorisch landschap van Ulco Glimmerveen https://gallery.ulco-art.nl/

Infobord ‘prehistorische bewoning op de heuvelrug bij speelinfrastructuur ‘spelen in de IJzertijd’

Gepland 2019  Vervolg beheerwerken

 Realisatie toeristische onthaalinfrastructuur: infobakens en infoborden

6.1.16.3 Platteland + ‘Kempense Heuvelrug tussen Kasterlee en Lichtaart ‘Slapende Reus’ Omschrijving Naast het Toerisme Vlaanderen dossier wordt ingezet op subsidies via Platteland +. Het project is van start gegaan in september 2017 en loopt tot juni 2019. Het dossier is opgebouwd rond volgende acties: -

Kijken naar het landschap – landschapskunstenproject ‘A Giant Sculpture’

De heuvelrug is een landschap met een rijk verleden. De recente ontdekking van Celtic Fields; raatakkers uit de ijzertijd (ca 800 v.C. tot de Romeinse tijd) onthult wel een zeer bijzonder verleden en voegt er nog een laag aan toe, in de prehistorie werd gewoond en geakkerd op de heuvelrug. Stilaan valt de puzzel in elkaar en kan men besluiten dat het gaat over een prehistorische nederzetting op de Kempense Heuvelrug. De combinatie van de verderop gelegen grafheuvels, oude wegpatronen, Celtic Fields en vondsten van potscherven geeft steeds meer kijk op hoe onze voorouders leefden. A Giant Sculpture verbeeldt de interactie tussen mens en natuur, en refereert naar de aantrekkingskracht die het landschap van de heuvelrug heeft op de mens. De positionering van het hoofd refereert naar een archeologische toevalsvondst, half boven de grond, uitgewaaid door erosie van de top. Daarnaast toont het de geërodeerde paraboolduin Hoge Mouw, het hoofd is blootgelegd.

Blikvanger van de Slapende Reus: ‘A Giant Sculpture’ door www.gijsvanvaerenbergh.com geplaatst in oktober 2019 op de top van de duin Hoge Mouw.

Zitten in het landschap – bijzondere zitplaatsen

Vervangen banken, picknickbanken en plaatsing van de ‘wortelbank’ Er worden op bijzondere plaatsen zitplaatsen uitgewerkt. Op de flank van Kabouterberg zal tussen de luchtworteldennen een ‘wortelbank’ uitgewerkt worden. Deze bank sluit met zijn grillige vormen aan bij de sfeer van de luchtwortels. Het is een zitbank, maar tegelijkertijd een spelelement zodanig ook de luchtworteldennen deels gevrijwaard worden. Op de mooiste plekken en bijzondere plaatsen bij erfgoedrelicten werden nieuwe zitelementen geplaatst of bestaande banken vervangen naar de banken in de huisstijl. Ook overbodige infrastructuur als vuilbakken, verouderde fietsenstallingen en te veel aan infoborden werden weggehaald.

‘Wortelbank’ op de drukst bespeelde flank van Kabouterberg

De vormgeving van de ‘wortelbank’ is geïnspireerd op de luchtworteldennen

Het nieuwe zitmeubilair op de Kempense Heuvelrug volgens huisstijl ‘Slapende Reus’

Zorg voor het landschap – uitvoering van de landschapsvisie - landschapsbeheerwerken  Landschapsbeheer open plek ‘Hoge Mouw’ De beheerwerken aan de open plek bij de paraboolduin Hoge Mouw (plaats A Giant Sculpture) werden uitgevoerd. Twee hectaren werden gebosfreesd en geplagd, volgende jaar wordt nog heidemaaisel opgevoerd en een begrazingsbeheer ingevoerd.

Fase 2: januari 2018: bosfrezen open vlakte Hoge Mouw

Fase 3: augustus 2018: plaggen

Conceptschets beheer duinen: vrijmaken (parabool)duinen en vrijstellen markante bomen

 Landschappelijke inpassing van de Goorseweg De Goorseweg werd als één van de sleutelacties in het ontwikkelingsplan Slapende Reus gedowngraded door gemeente Kasterlee, ook wildroosters werden aangelegd aan het begin en einde van de weg als advies. Dit geeft aan; ‘u bent te gast in natuurgebied’. De werken werden opgeleverd mei 2018. Er werd een plan uitgewerkt voor de inpassing van de wildroosters en weg. Dit wordt uitgevoerd in het voorjaar 2019.

de Goorseweg doorsnijdt de heuvelrug in Kasterlee : voor – beeldmontage – na heraanleg

Ontwerpvoorstel inkleding wildroosters aan het begin en einde van de Goorseweg

Wildrooster aan de Goorseweg

6.1.16.4 LEADER ‘Beleving van het Kempens landschap’ Omschrijving In samenwerking met de Hooibeekhoeve werd in 2017 een educatief project uitgezet. Het project wil geënt op de werking van de Kempense Heuvelrug inzetten op de realisatie van educatieve pakketten voor de middelbare scholen uit de omgeving, en het realiseren van een nieuwe landschapswandeling in het gebied. 

Educatieve pakketten rond landschap in uitwerking – te boeken vanaf september 2019:

Het verkennen van het landschap is expliciet opgenomen in de vakspecifieke eindtermen aardrijkskunde voor de eerste graad. Het leren kennen van geologische lagen is dan weer opgenomen voor de derde graad. Deze thema's komen aan bod in het lessenpakket, maar worden niet verrijkt met echte, authentieke beleving. Daarom willen we inzetten op het uitwerken van 3 excursies voor het secundair onderwijs (eerste graad, tweede graad en derde graad) in nauw overleg met leerkrachten. We kiezen ervoor om deze 3 excursies op te bouwen rond het landschap van de Kempense Heuvelrug in relatie tot de vallei van de Kleine Nete. 

Gidsenopleiding ‘landschapsgids Slapende Reus’

Van april tot september liep een gidsenopleiding op de heuvelrug. 25 cursisten volgde het traject. 10tal cursisten geven zich op als landschapsgids en hebben al verscheidene wandelingen op de heuvelrug begeleidt.

Cursisten ‘landschapsgids Slapende Reus’



Uitwerking van een landschapswandeling op de heuvelrug

Deze wandeling werd uitgewerkt en is vanaf dit jaar ook te boeken bij de toeristische dienst van Kasterlee. Deze wandeling wordt begeleid door één van de landschapsgidsen.

6.1.16.5 Organisatie tentoonstelling met oude landschapsfoto’s Omschrijving In mei 2018 werd een oproep geplaatst naar het inzamelen van historische landschapsfoto’s. Een vijftigtal beelden werden ingezonden door enkel inwoners van gemeente Kasterlee, deze werden gedigitaliseerd en de beste beelden werden verzameld in een tentoonstelling. Deze beelden werden tentoongesteld op het openingsevent ‘Slapende Reus’ 29 september, en de foto’s werden gebruikt bij de archeologietentoonstelling ‘Alles uit de Kast’ van Erfgoed Noorderkempen.

6.1.16.6 Openingsevent ‘Slapende Reus’ met landschapsbar en tentoonstelling Omschrijving September 2018 werd de Slapende Reus feestelijk geopend. De partners zorgden samen voor een feest op kindermaat, en voor ieder die interesse heeft in het landschap van de heuvelrug. De Goorseweg werd afgesloten, de landschapsbar werd opgebouwd, een tentoonstelling met oude landschapsfoto’s opgericht, kinderanimatie en landschapswandelingen door onze gidsen aangeboden.

Sfeerbeelden openingsevent ‘Slapende Reus’

6.1.17

LANDBOUWLANDSCHAP DE MALOU, BALEN

6.1.17.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Joke Maes Gemeente Balen, Erfgoed Balen, Vlaamse Landmaatschappij, Agrobeheercentrum eco2 Lokale ondernemers, lokale bewoners, gemeente Balen Opzetten van een duurzaam kader voor het behoud van de culturele identiteit binnen een modern landbouwlandschap. Versterken van erfgoedelementen zoals de deelstructuur en erfbeplanting binnen het kader van de gebiedsvisie. Sensibilisatie voor de agrarische, landschappelijke en ecologische waarde van het domein bij zowel de lokale actoren als het breder publiek.

Omschrijving Het voormalige jachtdomein Malou groeide in de periode 1933-1953 uit tot een moderne en goed uitgeruste landbouwuitbating met dreven, een duidelijke perceelsstructuur en 20 modelhoeven, elk met hun eigen naam. Veel van deze unieke erfgoedwaarden zijn de laatste jaren sterk verkommerd of verdwenen en ook de landschapsstructuur ging meer en meer verloren. In 2014 startte het LEADER-project ‘Landschapsherstel en agrarisch natuurbeheer in de jonge landbouwontginning Malou in Balen’. Binnen dit project werden de lokale actoren samengebracht om de landschappelijke en agrarische kwaliteiten van het gebied te herontdekken en te versterken. Dit resulteerde in een gedragen visie voor het gebied.

Luchtfoto Maloudomein

Binnen het nieuwe LEADER-project ‘Landschapsherstel en agrarisch natuurbeheer in Malou te Balen (fase 2)’, dat in 2017 startte, willen we onderzoeken hoe het behoud van de identiteit van deze voormalige landbouwontginning in de praktijk kan samengaan met de verdere ontwikkeling als modern landbouwlandschap.

6.1.17.2 Versterken van erfgoedelementen Omschrijving Om de identiteit van het Maloudomein te behouden en te versterken worden waar nodig de erfgoedelementen die deze identiteit bepalen gerestaureerd. Beeldbepalende erfgoedelementen in dit gebied zijn bijvoorbeeld de drevenstructuur, bermen en houtkanten, taplopen en bouwkundig erfgoed met hun erfbeplantingen. Uitgevoerd in 2018 / Gepland in 2019  Landschapsontwerpen en inrichtingsplannen verder uitwerken, uitvoeren en opvolgen o Monument ’t kruis o Kapel Antverpialaan Deze inrichtingswerken worden verder opgenomen binnen de reguliere landschapswerking.

6.1.17.3 Sensibilisatie en communicatie Omschrijving Sensibilisatie en communicatie over de agrarische, landschappelijke en ecologische waarden en de specifieke identiteit van het domein en de toegevoegde waarden en verbeteringen van het project, bij zowel de lokale actoren als het bredere publiek. Uitgevoerd in 2018  Organisatie van een publieksevenement – Malouwandeling tussen lindes en peren Op zaterdag 1 september waren omwonenden, landbouwers en geïnteresseerden welkom voor een korte toelichting over de geschiedenis van het domein en een wandeling, onder meer doorheen de aangepakte dreven. Gepland in 2019 /

Dreefomvorming: voor en na

Communicatie Malouwandeling tussen lindes en peren – Aanwezige wandelaars

6.1.18

DNA ONDERZOEK OPEN RUIMTE GEEL

6.1.18.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Omgeving – urbanism Els Oostvogels – Wim Debaene Dienst Stadsontwikkeling en kernversterkend beleid, Stad Geel Stad Geel, bestuur en burgers kwaliteitsbewaking onderzoek DNA open ruimte Geel: inbreng van expertise en advies - in kader van opmaak van beleidsplan open ruimte

Omschrijving Het DNA-onderzoek open ruimte Geel vormt een vooronderzoek in het kader van de nog op te maken beleidskader open ruimte dat verder bouwt op de doelstellingen uit de strategische visienota van het beleidsplan ruimte Geel. Voornaamste doelstelling is het bijkomend ruimtebeslag en inname van open ruimte herleiden naar 0 ha/dag tegen 2030 (beter bekend als betonstop). Hiermee wil Geel de Vlaamse deadline van 2040 met 10 jaar vervroegen. De zogenaamde open ruimte ‘mal’ is hierbij richtinggevend. Bijkomend wil Geel bv. ook woonuitbreidingsgebieden herbestemmen naar open ruimte. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Omgeving urbanism, een studiebureau en ontwerpers met een grote expertise in stedenbouw, ruimtelijke ordening en de opmaak van structuur- en beleidsplannen.

Open ruimte systeem van Geel, de ‘mal’

RLKGN treed mee op als expert en ter ondersteuning van de ontwerpers tijdens terreinbezoeken, aanleveren informatie en data, deelname aan expertenkabinetten, formuleren van adviezen en algemene feedback op de methodiek en uitwerking van het DNA. Het onderzoek van DNA open ruimte en het op te maken beleidsplan open ruimte is dan ook een belangrijk beleidskader voor heel wat projecten van RLKGN: link met project trage wegen, PDPO-project kansenkavels & kansenroutes, hefboomproject strategisch project Kleine Nete en algemene landschapswerking

6.1.18.2 Actie 1: terreinbezoeken Omschrijving Als start van de opdracht en analyse werden terreinbezoeken voorzien. De boeiende fietstochten bleken zeer leerrijk en essentieel om de open ruimte van Geel en de uitdagingen voor de toekomst ‘in de vingers’ te krijgen. Bijkomend effect was dat de fietstochten de perfecte gelegenheid bleken om elkaar op een informele manier beter te leren kennen (ontwerpers van omgeving, stadsplanoloog en de schepenen) en ook om polshoogte te krijgen van de visie en interne verwikkelingen. Uitgevoerd in 2018  Twee terreinbezoeken in mei, telkens van 6u: - Noordelijke helft van Geel - Zuidelijke helft van Geel

6.1.18.3 Actie 2: kwaliteitsbewaking tijdens uitwerken onderzoek en nota Omschrijving De ontwerpers van Omgeving – urbanism hanteren een leidraad voor de uitwerking van het onderzoek met als grote hoofdstukken: aanleiding, definitie, methodologie, visievorming en toetskader. Omgeving vult dit onderzoek stapsgewijs in volgens het vastgelegd proces. RLKGN zorgt voor de algemene kwaliteitsbewaking van het project en waar nodig werkt RLKGN ook inhoudelijk mee door input van kennis, data en informatie zoals bijvoorbeeld rond morfologie, verdieping soorten KLE’s, trage wegen onderzoek en resultaten participatief traject. RLKGN heeft op de tussentijdse nota uitgebreide feedback geleverd met advies over, onder andere de ruimere landschappelijke context, het beeldend aspect, aandacht voor de tijdslagen, topografie en nuancering van de landschapseenheden. Uitgevoerd in 2018  Kwaliteitsbewaking tussentijdse nota en kaartenbundel met voornamelijk analyse materiaal en omschrijving van de uitdagingen Gepland in 2019  Kwaliteitsbewaking uitwerking van de visienota met hypothese toekomstperspectief en bouwstenen

6.1.18.4 Actie 3: expertenkabinet Omschrijving Naast het projectteam worden ook zogenaamde ‘expertkabinetten’ samengeroepen met als doel een inhoudelijke verdiepingsslag te mobiliseren. RLKGN treed tijdens deze meetings mee op als expert, samen met vertegenwoordigers van Agentschap Onroerend Erfgoed, VLM, VITO, Natuurpunt … Uitgevoerd in 2018  Juni 2018: het eerste expertkabinet over voornamelijk de staat van de open ruimte Gepland in 2019  Voorjaar 2019: een laatste expertkabinet over toekomstperspectieven en mogelijke bouwstenen

100

6.1.19

PASTORIE OUD-TURNHOUT

6.1.19.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en Bosgroep Kempen Noord Bas van der Veken Gemeente Oud-Turnhout, Provincie Antwerpen Werknemers RLKGN en BGKN, inwoners Oud-Turnhout en omstreken De pastorie uitbouwen tot enerzijds een duurzaam landschapshuis met ruimte voor velen en anderzijds tot een multifunctionele kantoorruimte voor de werknemers van RLKGN en BGKN.

Omschrijving

Toekomstbeeld pastorie Oosthoven

Met dit project willen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (RLKGN) en Bosgroep Kempen Noord (BGKN) de voormalige pastorie in Oosthoven (Oud-Turnhout) een nieuwe toekomst geven en omvormen naar een inspirerende ontmoetingsplek die mensen en organisaties op verschillende schaalniveaus (Oosthoven, Oud-Turnhout, ARO, Kempen) verbindt rond thema's als platteland, landbouw, natuur, landschap, bos, stilte, erfgoed, streekproducten, â&#x20AC;Ś Dit doen we via een concept van een 'open' levend(ig) landschapshuis waarbij mensen en organisaties betrokken worden niet alleen bij het eindresultaat maar ook bij het tot stand komen ervan. Concreet investeren we in het gemeenschappelijk gebruik van het huis, de buitenomgeving en de tuin. We geven het dorp hiermee een nieuwe ontmoetingsplek en de Kempen een bijkomende uitvalsbasis rond streekidentiteit en de bijhorende plattelandsthema's.

101

6.1.19.2 De Pastorie ontwaakt! Omschrijving De pastorie van Oosthoven stond vroeger bekend als een open plek, waar de Oosthovenaar in de tuin kon wandelen of spelen met de kinderen. De laatste jaren bleek deze openbare ruimte – met uitzondering op enkele kerkelijke activiteiten - nog amper in gebruik. De gemeente Oud-Turnhout besloot hierdoor om het gebouw te herbestemmen. Onze organisatie en BGKN kregen dan ook de kans om het statige gebouw in erfpacht te nemen als kantoorruimte, mits de voorwaarde om het opnieuw te laten ‘leven’ voor de buurt. Hierop besloten we om met enkele partners (Vorming+ Kempen, gemeente Oud-Turnhout, Natuurpunt CVN, Hofke van Chantraine) een heel jaar verscheidene activiteiten uit te werken rond de Pastorie. Vervolgens werd ‘De Pastorie Ontwaakt’ geboren. Het aanbod werd uiteindelijk zeer divers. Van een Oscar genomineerde openluchtfilm tot een educatieve vroege vogelwandeling, van een poëtische en ‘stille’ harpiste tot een sfeervol jazzconcert. Meer dan 600 personen vonden op die manier de weg (terug) naar de Pastorie. Dit alles in een ontspannen sfeer met educatieve, culturele en/of recreatieve doeleinden. Later op het jaar stampten andere partners nog meer initiatieven uit de grond. Zo werd het leegstaande gebouw gebruikt als decor voor zowel de theatervoorstelling ‘Fanny’ als de boekvoorstelling ’Oud-Turnhout en de Groote Oorlog – deel 2’. De bal ging dus alvast aan het rollen. Opzet geslaagd! Wel besloten we de activiteiten in 2019 voor minstens een jaar te pauzeren met oog op de verbouwingen. Voor 2020 plannen we opnieuw een openluchtfilm (i.s.m.) MOOOV, een tweede jazzconcert en nog tal van onvoorspelbare activiteiten. Zo zullen we het sanitair, de tuin en de keuken - die tevens als polyvalente ruimte fungeert - beschikbaar stellen voor verhuur aan andere organisaties.

Een goedgevulde tuin tijdens Jazz in de Pastorie / Spotten tijdens de vroege vogelwandeling

102

Communicatie ‘De Pastorie Ontwaakt’

103

6.1.19.3 Uitbouw van een open en ecologische pastorietuin Omschrijving De inrichting en heraanleg van een tuin met terras tot een semipublieke ruimte. De tuin wordt heringericht als ontmoetingsplek, educatieve tuin en ontmoetingsplek. De pastorietuin kan zowel dagdagelijks als met speciale evenementen gebruikt worden.

Ontwerpvisie pastorietuin

Cultuurhistorische functie: integratie beschermd dorpsgezicht

Sfeerbeeld pastorietuin

Sociale functie:

Educatieve functie:

Open huis, open tuin

Toontuin, ontsloten info, educatieve activiteiten

104

Sfeerbeeld pastorietuin

Uitgevoerd in 2018         

Meerdere evenementen onder ‘De Pastorie Ontwaakt’ Ontwerp pastorietuin Participatief traject met architecten Ontwerp pastorie door architectenbureau Burobill Bestek opmaken i.s.m. architectenbureau Burobill Bouwvergunning Contacten opbouwen met Oud-Turnhout en omgeving i.f.v. landschapshuis Trage Wegen rond pastorie bekijken i.f.v. toegankelijkheid Samenwerking met Kerk (satellietfunctie)

Gepland in 2019    

Renovatie Pastorie Opmaak checklist gebruik Pastorie Ecologische aanpassingen gebouw (dankzij toekenning klimaatsubsidie) Aanpassingen toegankelijkheid en ontwerp polyvalente ruimte (dankzij goedkeuring PDPO-dossier)

105

6.1.20

BEZOEKERSCENTRUM DE LIEREMAN, ONTWERP BUITENRUIMTE

6.1.20.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Natuurpunt Els Oostvogels – Wim Debaene Gemeente Oud-Turnhout bezoekers landschap De Liereman herinrichting van de buitenruimte van het bezoekerscentrum

Omschrijving Het bezoekerscentrum ligt op de kruising van twee landschappen: - Een cultuurlandschap met akkerlandschap en houtkanten - Een heidelandschap De directe omgeving van het bezoekerscentrum krijgt een landschappelijke inrichting, geïnspireerd op het heidelandschap van De Liereman. De huidige parking wordt ingericht als speelruimte voor jeugdverengingen. Hiervoor dient de hoofdparking verplaatst (eventueel nog gebruik als overloopparking, hiervoor wordt ook een apart onderzoek gedaan naar mogelijke locaties voor een nieuwe hoofdparking)

Landschappelijke visie: kleinschalig cultuurlandschap en heidelandschap

Het ontwerp voor de buitenruimte en het locatieonderzoek naar de hoofdparking zal verder worden verfijnd in overleg met de vijf partners van het bezoekerscentrum.

6.1.20.2 Locatieonderzoek hoofdparking Omschrijving Dit deelonderzoek gaat op zoek naar alternatieve locaties voor de hoofdparking van het bezoekerscentrum. Er worden heel wat mogelijke terreinen en eventueel ook nieuwe toegangswegen onderzocht op haalbaarheid zoals het huidige containerpark, zone voormalige hondenschool … samengebracht tot een 10-tal scenario’s. Uitgevoerd in 2018  Aanzet en structuur van het locatieonderzoek voor de hoofdparking van het bezoekerscentrum Gepland in 2019  Verder verfijnen van het onderzoek  Overleg met o.a. bestuur Natuurpunt en gemeente Oud-Turnhout

106

6.1.20.3 Ontwerp buitenruimte Omschrijving -

Op landschappelijke schaal vormt het heidelandschap het uitgangspunt o Een aansluiting op de paden van het Bos van Bo o Een nieuwe educatieve route (natuurleerpad) maakt een lus vanuit het bezoekerscentrum en gaat langs de heide- en kleinschalig cultuurlandschap. De directe omgeving wordt ingericht: o Info verrommeling, kakafonie, heel wat borden opkuisen, enkel infobord van het gebied blijft behouden > voorstel infomuur tegen het gebouw voor alle andere informatie o De fietsenstalling naar de zijkant verplaatsen, langs de Broederspleinpad o Kindvriendelijke buitenruimte o Voldoende open ruimte voor de pleinspelen o ReliĂŤf voor wateropvang en bv. ook om autoâ&#x20AC;&#x2122;s van eventuele overloopparking te verbergen o Paden structuur; Natuurleerpad voorzien en rolstoeltoegankelijk maken

107

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź Eerste ontwerpvoorstel buitenruimte, intern afgetoetst met medewerkers en voorzitter De Liereman Gepland in 2019 ď&#x192;ź Voorstel verder uitwerken tot definitief ontwerp buitenruimte

108

109

6.2 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

6.2.1 TRAGE WEGEN 6.2.1.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw Charlotte Corthals Gemeenten, provincie, recreanten, aangelanden, landbouwers, vrijwilligers, Trage Wegen vzw, â&#x20AC;Ś Lokale bewoners, schoolgaande jeugd, recreanten Versterken en opwaarderen van het trage wegennetwerk. Promoten van verkeersveilige trage verbindingen, zowel functioneel als recreatief. Dit met aandacht voor de cultuurhistorische betekenis en de ecologische en landschappelijke waarde van trage wegen. Het realiseren van een trage wegennetwerk dat de streekidentiteit versterkt en beleefbaar maakt.

Omschrijving Onder trage wegen verstaan we de wegen die hoofdzakelijk geschikt zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer. Trage wegen kunnen buurtwegen, voetwegen, kerkwegen, jaagpaden, zijn. Deze wegen kunnen zowel een privaat als publiek karakter hebben. Een buurtweg is een weg die is opgenomen in de Atlas van de Buurtwegen (1841), en dus een openbaar karakter heeft. Heel wat gemeentebesturen werken plannen of acties uit om hun trage wegen te herwaarderen. Vroeger moesten trage wegen vaak wijken voor bestemmingen of functies waar op dat moment meer belang aan werd gehecht. Vandaag zien we dat er opnieuw aandacht is voor de trage wegen en de verscheidenheid aan functies die deze (kunnen) vervullen. Trage wegen bieden o.a. een grote kans voor duurzame lokale mobiliteit en verkeersveiligheid. Het zijn vaak veilige, functionele verbindingen waar kinderen maar al te graag gebruik van maken. Soms is een trage weg een ontbrekende schakel om een route voor de zachte weggebruiker compleet te maken. Daarnaast vervullen trage wegen een

110

belangrijke rol als toegang- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Deze buurtwegen kunnen bijkomend deel uit maken van een recreatief netwerk waar ze ervoor zorgen dat het wandelen en fietsen dubbel zo aangenaam wordt. De trage wegen brengen het landschap dichter bij de mensen. Ze doorsnijden het open landschap en geven zo een kijk achter de lintbebouwing. Het herwaarderen van deze wegels en paden brengt vaak met zich mee dat ze opnieuw worden ingericht. Dit zorgt landschappelijk en ecologisch voor het opnieuw inkleden van het landschap en maakt dat voor heel wat flora en fauna nieuwe verbindingen en toevluchtsoorden ontstaan. Als extra troef herbergen trage wegen meestal een hoge cultuurhistorische waarde. Trage wegen zijn vaak een complexe materie. Het regionaal landschap wil voor de betrokken gemeentes een regisseursrol vervullen en de coรถrdinatie op zich nemen om waar mogelijk een intergemeentelijk netwerk van trage wegen uit te bouwen. Daarbij zal de gehanteerde methodiek sterk gericht zijn op draagvlak en participatie. In het gehele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen wordt rekening gehouden en samengewerkt met eigenaars, gebruikers en aangelanden. We streven naar draagvlak op lange termijn voor het herstellen en behouden van de trage wegen. Bijkomend zijn de trage wegen vaak een plaatselijke materie. De lokale gebruikers, eigenaars en aangelanden zijn meestal de experts ter zake.

6.2.1.2 Project trage wegen Geel Omschrijving Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is voor Stad Geel een gedragen herwaarderingsplan opgemaakt voor de trage wegen in Geel. Dit herwaarderingsplan is een toekomstgericht herstel- en ontwikkelingsplan voor het lokaal patrimonium aan trage wegen. Het legt de wensen en bezorgdheden van de stad en haar inwoners bloot. Het is een goed instrument om trage wegen nog meer op de gemeentelijke kaart te zetten. In een volgende fase gaat Geel, in nauwe samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, aan de slag om hun beleid rond de trage wegen te versterken en realisaties op het terrein uit te voeren.

111

Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is voor Stad Geel een gedragen herwaarderingsplan opgemaakt voor de trage wegen in Geel. Dit herwaarderingsplan is een toekomstgericht herstel- en ontwikkelingsplan voor het lokaal patrimonium aan trage wegen. Het legt de wensen en bezorgdheden van de stad en haar inwoners bloot. Het is een goed instrument om trage wegen nog meer op de gemeentelijke kaart te zetten. In een volgende fase gaat Geel, in nauwe samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, aan de slag om hun beleid rond de trage wegen te versterken en realisaties op het terrein uit te voeren.

Definitieve trage wegenkaart na inventarisatie en evaluatie.

Uitgevoerd in 2018     

Overlegmomenten met trage wegenambtenaar Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …) Opstellen herwaarderings- en beheerplan over alle deelgebieden heen Opstellen visieplan per deelgebied Ondersteunen bij het implementeren van het herwaarderingsplan: de voorstellen uit het herwaarderingsplan vertalen naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Geel. Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de stad Geel en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, … Gepland in 2019    

Overlegmomenten met trage wegenambtenaar Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …) Afbakenen prioritaire acties uit het herwaarderingsplan Ondersteunen bij het implementeren van het herwaarderingsplan: o De voorstellen uit het herwaarderingsplan vertalen naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit.

112

Organiseren van een opleiding voor alle betrokken diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …)

6.2.1.3 Project trage wegen Herentals Omschrijving Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is voor Stad Herentals een gedragen herwaarderingsplan opgemaakt voor de trage wegen in Herentals. Dit herwaarderingsplan is een toekomstgericht herstel- en ontwikkelingsplan voor het lokaal patrimonium aan trage wegen. Het legt de wensen en bezorgdheden van de stad en haar inwoners bloot. Het is een goed instrument om trage wegen nog meer op de gemeentelijke kaart te zetten. In een volgende fase gaat Herentals, in nauwe samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, aan de slag om hun beleid rond de trage wegen te versterken en realisaties op het terrein uit te voeren.

Definitieve trage wegenkaart na inventarisatie en evaluatie.

Uitgevoerd in 2018  Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …)  Organiseren van een evaluatievergadering (volgens de Map-it methode) per deelgebied van de trage wegen: o Actuele situatie van de trage wegen overlopen o De aanwezigen gaan zelf op zoek naar kansen en knelpunten o Actief zoeken naar oplossingen of voorstellen (sensibiliserende werking) o Streven naar garantie voor de draagvlak en haalbaarheid  Opstellen herwaarderings- en beheerplan  Opstellen visieplan per deelgebied  Ondersteunen bij het implementeren van het herwaarderingsplan: de voorstellen uit het herwaarderingsplan vertalen naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Herentals. Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de stad Herentals en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

113

Gepland in 2019    

6.2.1.4 Project trage wegen Lille Omschrijving Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is de gemeente Lille bezig met de opmaak van een gedragen herwaarderingsplan voor de trage wegen in de gemeente. Dit herwaarderingsplan is een toekomstgericht herstel- en ontwikkelingsplan voor het lokaal patrimonium aan trage wegen. Het legt de wensen en bezorgdheden van de gemeente en haar inwoners bloot. Het is een extra instrument om trage wegen nog meer op de gemeentelijke kaart te zetten.

Definitieve trage wegenkaart na inventarisatie en evaluatie.

Uitgevoerd in 2018  Overlegmomenten met de betrokken schepenen en diensten  Organiseren van een 1e infovergadering per deelgebied met als doel: o Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker niet. o Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen. o Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur o (Lokale) visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp) o Streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid  Organiseren van twee vormingsmomenten “Inventariseren van trage wegen”: o Vormingsmoment inventariseren van trage wegen volgens de analoge methode o Vormingsmoment inventariseren van trage wegen volgens de digitale methode

114

   

Inventarisatie van de trage wegen binnen de deelgebieden van de gemeente Lille Aansturen en begeleiden van het vrijwilligersteam bij het inventariseren van de trage wegen Verwerken van de inventarisaties en opstellen actuele werkkaart Organiseren van een evaluatievergadering (volgens de Map-it methode) per deelgebied van de trage wegen: o Actuele situatie van de trage wegen overlopen o De aanwezigen gaan zelf op zoek naar kansen en knelpunten o Actief zoeken naar oplossingen of voorstellen (sensibiliserende werking) o Streven naar garantie voor de draagvlak en haalbaarheid  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Lille. Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Lille en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …  Gepland in 2019     

Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …) Opstellen herwaarderings- en beheerplan over alle deelgebieden heen Opstellen visieplan per deelgebied Afbakenen prioritaire acties uit het herwaarderingsplan Ondersteunen bij het implementeren van het herwaarderingsplan: o De voorstellen uit het herwaarderingsplan vertalen naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit. o Organiseren van een opleiding voor alle betrokken diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …).  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Lille. Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Lille en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

6.2.1.5 ARO Omschrijving Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete zijn de gemeente Arendonk en Ravels bezig met de opmaak van een herwaarderingsplan voor de trage wegen in het studiegebied. Dit herwaarderingsplan is een toekomstgericht herstel- en ontwikkelingsplan voor het lokaal patrimonium aan trage wegen. Het legt de wensen en bezorgdheden van de gemeenten en haar inwoners bloot. Het is een extra instrument om trage wegen nog meer op de gemeentelijke kaart te zetten. Uitgevoerd in 2018  Verkennende gesprekken met het bestuur en Provincie Antwerpen ter afbakening van het studiegebied  Overlegmomenten met de betrokken schepenen en diensten  Organiseren van een 1e infovergadering per deelgebied met als doel: o Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker NIET

115

Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen. o Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur o (Lokale) visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp) o Streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid  Organiseren van twee vormingsmomenten “Inventariseren van trage wegen”: o Vormingsmoment inventariseren van trage wegen volgens de analoge methode o Vormingsmoment inventariseren van trage wegen volgens de digitale methode  Inventarisatie van de trage wegen binnen het afgebakende studiegebied  Aansturen en begeleiden van het vrijwilligersteam bij het inventariseren van de trage wegen Gepland in 2019       

Inventarisatie van de trage wegen binnen het afgebakende studiegebied Aansturen en begeleiden van het vrijwilligersteam bij het inventariseren van de trage wegen Verwerken van de inventarisaties en opstellen actuele werkkaart Opstellen visieplan per deelgebied Opstellen herwaarderings- en beheerplan Afbakenen prioritaire acties uit het herwaarderingsplan Ondersteunen bij het implementeren van het herwaarderingsplan: o De voorstellen uit het herwaarderingsplan vertalen naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit. o Organiseren van een opleiding voor alle betrokken diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …).

6.2.1.6 Engels Kamp Omschrijving Het voormalige Engels Kamp in Geel-Kievermont werd in 2015 omgedoopt tot speelbos. Hier breien we graag een vervolg aan. Momenteel werken we samen met stad Geel aan een nieuwe trage verbinding, die overigens ook kadert binnen het herwaarderingsplan Trage Wegen Geel. Een deel van de oude spoorwegverbinding werd in het verleden al omgevormd tot een toegankelijk fietsen wandelpad, nu trekken we dit traject door tot aan de toekomstige fietsostrade Herentals – Balen. Op die manier kan elke fietser of wandelaar vanuit Kievermont zich rustig begeven richting centrum-Geel of zijn/haar reis verderzetten via de fietsostrade. Om de spoorwegverbinding toegankelijk te maken wordt enerzijds de huidige opslag gerooid en zal er anderzijds halfverharding aangelegd worden. Strategisch geplaatste horizontale boomstammen in combinatie met voorrangsborden geven aan wanneer de fietser of wandelaar een oversteekplaats aan de openbare weg nadert. Ook wordt er net voorbij Buitenblokken een passage- en rustplek voorzien.

116

Uitgevoerd in 2018    

Overlegmomenten met trage wegenambtenaar Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …) Opmaken van de uitvoeringsplannen en het bestek Gunnen van de werken

Gepland in 2019  Overlegmomenten met trage wegenambtenaar en aangestelde aannemer  Uitvoeren van de werken: o Rooien van opslag o Aanleggen halfverharding  Opzetten van een communicatie omtrent de realisatie van de verbinding

6.2.1.7 Valleiroute langs de Molse Nete Omschrijving Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd in 2017 een herwaarderingsplan opgemaakt voor de trage wegen in het grensgebied tussen Mol en Balen een. Deze opdracht kaderde binnen het Strategisch Project Landschap in Actie! waarin op zoek wordt gegaan naar missing links en mogelijke potenties binnen het studiegebied. In een volgende fase wil Balen, in nauwe samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, aan de slag met het herwaarderingsplan. Het realiseren van een recreatieve wandelroute langs de Molse Nete is een eerste stap ter versterking van het huidige trage wegennetwerk.

117

De realisatie van dit wandeltraject heeft een hoge belevingswaarde en kan een enorme recreatieve meerwaarde creëren voor de gemeente Balen. Er zijn enkele welgeplaatste acties (aanleggen van knuppelpaden…) nodig om dit traject het hele jaar door toegankelijk te maken. Uitgevoerd in 2018  Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten (mobiliteit, cultuur, milieu, …)  Opmaken van de uitvoeringsplannen Gepland in 2019  Overlegmomenten met betrokken schepenen en diensten van de gemeente Balen (mobiliteit, cultuur, milieu, …)  Overlegmomenten met Natuurpunt, Dienst Integraal Waterbeleid, …  Organiseren van een informatiemoment voor de aangelanden  Opmaken van de uitvoeringsplannen  Opstarten realisatie van de valleiroute: o Aanvragen milieuvergunning o Opmaken bestekken o Gunnen van de werken  Uitvoeren van de werken: aanleggen van knuppelpaden, …  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Lille. Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Balen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

118

6.2.2 MILIEUZORG OP SCHOOL 6.2.2.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN, Provincie Antwerpen (PIME) Daan Janssens Provincie Antwerpen (PIME), basisscholen en secundaire scholen, Natuurpunt, â&#x20AC;Ś Schoolgaande kinderen (basisschool en secundair onderwijs), onderwijzend personeel Schoolgaande jeugd in contact brengen met groen op de schoolterreinen en opwaarderen van de ecologische functie van de schoolinfrastructuur

119

Omschrijving

Juffen, ouders en kinderen in de weer om een ecologische border aan te leggen in de Steinerschool Novalis in Geel â&#x20AC;&#x201C; voorjaar 2018

Overal in de Westerse wereld verliezen kinderen het contact met hun natuurlijke omgeving. Oorzaken zijn onder meer het gebrek aan groene ruimte in de buurt, gevaarlijk verkeer, een onveiligheidsgevoel van de ouders en de overvloed aan binnenhuis-impulsen zoals TV en computer. Vooral in een versnipperde regio als Vlaanderen dreigt een vervreemding met de groene leefomgeving sterk tot uiting te komen.

Het is bewezen dat voldoende contact met natuurlijke elementen noodzakelijk is voor de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen. Op meerdere manieren trachten beleidsmakers en initiatiefnemers dan ook het tij te keren en de jeugd opnieuw dichter bij het groen te brengen. Door de schoolomgeving groener in te richten en te voorzien in een breed gamma aan natuurlijke elementen wordt zowel de ecologische als de belevingswaarde van de schoolinfrastructuur vergroot. In samenwerking met de Provincie Antwerpen en het MOS wordt een traject uitgewerkt om een aantal geĂŻnteresseerde scholen intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere schoolomgeving. Naast deze MOS-scholen financieren we sommige scholen ook additioneel vanuit de landschapswerking. Ook deze scholen zijn vermeld in onderstaand overzicht.

120

6.2.2.2 Actie 1 Steinerschool Novalis in Geel Omschrijving Steinerschool Novalis is een kleuter- en lagere school in Geel. In de zomer van 2016 verhuisde deze school van het idyllische doch sterk verouderde boerderijtje naar een steviger pand in Geel-Larum. Tijdens de zomervakantie werd zowel binnen als buiten hard gewerkt zodat ze in september konden starten met een warm schoolgebouw en een veilige speelplaats. Nu is een Steinerschool zonder ĂŠchte tuin, geen Steinerschool. Toch zeker niet bij de school Novalis waar de klemtoon in het onderwijs ligt op de verbondenheid met de natuur. Het is zo belangrijk dat de kinderen de natuur kunnen ervaren: de seizoenen beleven, de levenscyclussen van planten en dieren ontdekken, vruchten proeven, verbondenheid en bewondering voelen en van daaruit ook respectvol omgaan met deze zo waardevolle natuurâ&#x20AC;Ś Dit gebeurt spelenderwijs maar ook samen met de juf of meester tijdens de tuinbouwlessen.

Aangeplante borders 5 maanden na de aanplant

De tuinwerkgroep van Steinerschool Novalis in Geel maakte zelf al een ontwerp op voor hun school. Een ontwerp met aandacht voor alle zintuigen, een veilige en diverse speeltuin waar de kinderen ruimte vinden voor sport, spel, avontuur, (natuur)educatie, rust en ontspanning. In de zomer van 2016 werd al enorm veel werk verzet om van een verwilderde tuin een speeltuin te maken voor de basisschool. In 2016 werden de exoten allemaal verwijderd en werd een houtkant aangeplant langs de noordzijde. Een omheining werd geplaatst en een grote zandbak werd aangelegd met een zandberg met tunnels onderdoor. Een kleuterfietspad werd rond de zandbak aangelegd. De moestuin werd omheind en op het terrein werden vele fruitbomen en kleinfruit alsook een wilgenhut met wilgentunnel aangeplant. Een kippen- en konijnenhok werd ook aangelegd. Een speel- en avonturenbos biedt uitdaging voor de lagere school met enkel speeltuigen en klimmogelijkheden opgemaakt uit geschilde acaciapalen. Een belangrijk deel hiervan werd gefinancierd door een crowdfunding (zie o.a. foto op de titelpagina).

In 2018 werd in overleg met MOS en RLKGN beslist om te focussen op 4 prioriteiten: 1) Een ecologisch speeltuig voor de kleuter- en lagere school 2) De aanleg van een moestuin met verhoogde bedden

121

3) De aanleg en aanplant van de borders rondom het gebouw 4) De aanleg van de ecologische vijver met mini-natuurreservaatje

In de groentetuin zijn 2 rechthoekige lange verhoogde bedden gemaakt en 1 driehoekig bedje voor permanente groenten. Vanaf 2019 starten ze met een groentetuin onderhouden door de verschillende klassen tijdens de tuinbouwklassen.

De borders tegen het schoolgebouw bepalen sterk het beeld, ook vanop de straat. De wens was om deze te beplanten met bloemen, kruiden, enkele kleine struiken en een geschoren haag. RLKGN maakte met zeer waardevolle input van de ouders en de tuinwerkgroep een plan op. Aan alle ouders werd een lijst bezorgd van gezochte planten en gevraagd of ze die zelf konden missen uit hun tuin (door ze te vermeerderen of scheuren). Zo kwam er heel wat respons en werden de borders samen met het gekochte plantgoed door de kinderen aangeplant. Ouders en grootouders kwamen ook helpen. Diezelfde dag werd ook nog wat kleinfruit en de dorre stekken van de wilgenhut vervangen.

Uitgevoerd in 2018  Coördineren van de uitvoering in maximale samenwerking met de schoolkinderen en onderwijzend personeel van Novalis in Geel.  Vergroening: aanleg ecologische vijver, verhoogde groentebedden, aanleveren robiniahout voor ecologisch speeltuig en aanplant borders

Gepland in 2019  Verdere opvolging uitvoering

122

6.2.2.3 Actie 2 Basisschool de Toverboom in Geel Bel Omschrijving

Aanleg en resultaat van het amfitheater door de studenten van Thomas More Geel

Beplantingsplan

Midden in het dorp van Geel Bel vinden we bassischool de Toverboom. De school hebben recent extra gronden aangekocht waar ze een avontuurlijke, groene speelzone willen inrichten. Het perceel is deels gelegen in het beschermde cultuurhistorisch landschap â&#x20AC;&#x2DC;Landschap van Belâ&#x20AC;&#x2122;. Stad Geel bracht ons in contact met de school om hen in eerste instantie financieel te ondersteunen bij de uitvoering. Ondertussen namen we een adviserende en ondersteunende rol op in de stuurgroep. We gaven het voorontwerp mee vorm en maakten het beplantingsplan op. De speelzone zal voor het grote publiek opgesteld worden en niet alleen door de school gebruikt worden. Na de schooluren zal iedereen uit de buurt hier kunnen vertoeven. In het ontwerp zijn verschillende zones terug te vinden: - Een natuur educatieve zone met halfstamboomgaard, zithoekjes, groentenen kruidenbakken en een grasveldje met takkenwal. - Een speelheuvelzone met spelelementen en een amfitheater als buitenklas. - De actieve speelzone met een trapveld en een verspringzandbak. Het grote grasveld kan flexibel gebruikt worden. Voor

123

Veel uitleg hoefden de studenten van Thomas More niet te geven bij het in gebruik nemen van het klimparcours.

Oorspronkelijk plan volledige site

een schoolfeest kan er een grote tent geplaatst worden of bij een optreden of voetbalmatch kan de speelheuvel dienst doen als tribune. In de ervaringszone worden de zintuigen van de kinderen geprikkeld. Een hindernissenparcours draagt bij tot de ontwikkeling van de motoriek maar ook het voelen en ruiken zal geprikkeld worden in deze zone door de aangepaste beplanting. Ook kinderen die een momentje van rust nodig hebben voelen zich thuis in de stille zone. Waar verschillende zitmogelijkheden voorzien zijn en plekjes om zich in te verstoppen.

In 2017 waren er al overlegmomenten met de Toverboom, Onroerend Erfgoed en Stad Geel, werd het ontwerp en beplantingsplan gefinaliseerd en werd de trage weg langs de schooltuin aangelegd. 2018 was het jaar van de uitvoering van het amfitheater, inzaaien van de speelweide, aanleg van de boomgaard, kleinfruithaag, haagjes en een bosje met eetbaar groen.

Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź CoĂśrdineren van de uitvoering in maximale samenwerking met de schoolkinderen en onderwijzend personeel van de Toverboom in Geel.

124

 Vergroening: opmaak detailplan beplanting, opvragen offertes, uitpalen site en hulp bij de plantdag met de kinderen voor de aanleg van de boomgaard kleinfruithaag, haagjes en een bosje met eetbaar groen.

Gepland in 2019    

Aanleg bloemenweide Aanleg aanpalend bosje (uitdunning en exotenbestrijding) en heraanplant Eventueel verdere aanleg speelweide met talud Verdere opvolging site

6.2.2.4 Actie 3 Freinetschool de Vlindertuin in Lille Omschrijving

Schoolmoestuin, fruittuin, bloemenweitjes en snoephagen

Freinetschool ‘De Vlindertuin’ heeft een heel nieuw schoolgebouw gezet en was vragende partij om heel hun schooldomein avontuurlijk en natuurlijk aan te leggen. De school zelf heeft een aantal grondwerken laten uitvoeren om zo verschillende reliëfniveaus te creëren op hun domein.

Het domein zelf wordt voor het grootste deel omringd door een mooie houtkant maar deze had een achterstallig beheer en er waren heel wat exoten zoals Amerikaanse vogelkers aanwezig. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete heeft samen met Natuurwerk de exoten verwijderd en de houtkant opnieuw in hakhoutbeheer geplaatst. Verder is er een kleurrijke vlinderborder met stapstenen aangelegd, er zijn hagen (beuk en haagbeuk) aangeplant en snoephagen voorzien. Een prachtige groene omgeving voor de kinderen dus. Toch ontstond bij het MOS-team van de school in 2018 de wens om nog verder te gaan. Ze wilden graag een schoolmoestuin starten, snoephaagjes aanplanten, enkele ter ziele gegane fruitbomen vervangen en hun vijver en natuurreservaatje heraanleggen. We gaven advies, tekenden een plan en ondersteunden deze werken financieel. Uitgevoerd in 2018  Coördineren van de uitvoering in maximale samenwerking met de schoolkinderen en onderwijzend personeel van de Toverboom in Geel.  Heraanleg van de vijver en het omliggend natuurreservaatje  Inboeten fruitbomen  Aanleg kleinfruithagen (snoephagen)  Aanleg tipi met kiwi, een constructie van kastanjepalen waarop kiwiplanten kunnen groeien.

125

Gepland in 2019  Aanleg schoolmoestuin en samentuin inclusief omheining  Verdere inrichting buitenkeukentje  Verdere samenwerking ihk van MOS

6.2.2.5 Actie 4 Sint Pietersinstituut in Turnhout De omgeving en de speelplaatsen van het SintPieterinstituut in Turnhout worden in 2019 volledig heraangelegd. Momenteel is er reeds gestart met de plaatsing van de nieuwe fietsenstallingen. Hier zijn verschillende plantenvakken voorzien die zullen ingericht worden in samenwerking met RLKGN. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van inheemse (en indien mogelijk autochtone) hagen, bomen en klimplanten die een positieve invloed zullen hebben op de lokale biodiversiteit in de stad. RLKGN zorgt voor de details van het beplantingsplan en de aanleg van een houtkant aan de voorzijde van de school met info over de KLE’s, streekeigen groen en energiehout

Uitgevoerd in 2018  Opmeting plantvakken  Opstellen gedetailleerd beplantingsplan en advies met beheertips en plantenlijst  Overleg i.f.v verdere samenwerking in 2019 Gepland in 2019  Coördinatie van bestelling en aanlegwerken  Opstellen detail beplantingsplan voor de hele site in samenspraak met het verantwoordelijke architectenbureau Bureau France  Plaatsen van een infobord en aanleg van een houtkant voor de school met streekeigen bomen en struiken en enkele populieren i.f.v de educatieve aanpak van het project rond energiehout

126

6.2.2.6 Actie 5 De Wingerd in Lille Omschrijving

Inrichtingsplan De Wingerd, dit is de droom die we in verschillende fases zullen realiseren

De Wingerd in Poederlee is op het eerste zicht een ‘doodgewone’ dorpsschool. Een schooltje van weleer dat wat verborgen is en in al zijn eenvoud paalt aan het al even sobere en eenvoudige kloostergebouw. Achter al die eenvoud en het oude schoolgebouw bruist het echter van energie. Dagelijks vinden 88 kleuters en 152 lagereschoolkinderen hier een ‘thuis’ om te leren en te leven.

In 2016 werd er in samenwerking met een betrokken ouderraad reeds een belevingstuin (blotevoeten pad, moestuintje per klas, wilgenhut, compostbakken, dieren, insectenhotel, vertelarena, …) aangelegd. Een realisatie die enkel mogelijk was dankzij de enorme betrokkenheid van de ouders. De belevingstuin en de begeleiding van MOS hebben de school helemaal klaar gemaakt voor een nog groenere speelplaats in De Wingerd. Via een intensief begeleidingstraject van MOS werden alle wensen verwerkt in een plan van de droomspeelplaats. Vanaf september 2018 startten we met de concrete planning van de uitvoering. Vanaf maart 2019 start de uitvoering.

Uitgevoerd in 2018  Opmaak dossier voor MOS  Opmaak en aftoetsen bij leerkrachtenteam van een inrichtingsplan van de droomspeelplaats  Advies en feedback voor additionele financiering  Opmaak uitvoeringsplan en opvragen offertes Gepland in 2019  Aanleg ‘a mile a day’ pad (onverharde ‘Finse’ piste), zandberg en aanplant houtkant, fruitbomen en plantvakken op de speelplaats  Verdere planning uitvoering en volgend MOS-dossier i.f.v inrichting kleutertuin, amfitheater, kruidentuin, verplaatsen dierenverblijven, ecologisch speeltuig, aanleg schoolmoestuin, …

127

6.2.2.7 Actie 6 Sint-Lutgardis Mol Omschrijving Sint-Lutgardis is een secundaire school in Mol. Op hun campus aan de Gasthuisstraat en aan de Gasstraat willen ze hun speelplaatsen vergroenen. Op dit moment is er haast geen sprietje groen te zien. RLKGN maakte samen met de MOSwerkgroep van de school een plan op en zetten de eerste stappen voor de uitvoering in 2019.

Inrichtingsplan Sint-Lutgardis Mol aan de Gasstraat (boven) en de Gasthuisstraat (onder)

Gezien er zeer weinig ruimte is om te vergoenen of te ontharden, werken we vooral met (eetbare) klimplanten en enkele bomen op de speelplaatsen. Met de steun van MOS die de school kreeg proberen we ook nog enkele ecologische zitbanken te maken die meteen de bomen en klimplanten moeten beschermen van te veel beloop.

Uitgevoerd in 2018  Opmaak dossier voor MOS  Opmaak en aftoetsen bij MOS-team van een inrichtingsplan  Opmaak uitvoeringsplan en opvragen offertes Gepland in 2019  Aanleg speelplaatsen  Verdere uitvoering extra maatregelen o.a. zitbanken en borders aan de buitenzijde van de school

128

6.2.3 BODEMERFGOED EN AARDKUNDIGE WAARDEN 6.2.3.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Bas Van der Veken Onroerend Erfgoed, IOED’s, KULeuven, e.a. Eigen inwoners (educatie en ontsluiting) en (geo-)toerisme Bodemerfgoed en aardkundige warden in brede zin, die vaak onderbelicht blijven, kenbaar maken bij het grote publiek.

6.2.3.2 Actie 1 Onderzoek haalbaarheid geopark ‘Zand en water in de vallei van de Kleine Nete’ Doel Onderzoek naar de haalbaarheid van de oprichting van een UNESCO Global Geopark in de vallei van de Kleine Nete tussen Mol en Lier. Dergelijke status zou het mogelijk maken op een bovenlokaal niveau kennis te delen en uit te breiden, in te zetten op duurzaam landschapsbeheer, (geo-)toerisme en educatie, inbedding van de partners in een streekverhaal (Kempen), verhogen imago van de streek en de individuele partners, economische return naar de streek. Wat Een UNESCO Global Geopark is één van de drie statuten van UNESCO (naast Werelderfgoed en Biosfeerreservaat) dat vertrekt van geo-erfgoed van internationaal belang en de vertaling ervan naar educatie en toerisme, duurzaam beheer en ontwikkeling van de streek. In de vallei van de Kleine Nete gaat het voornamelijk over Neogene zanden (waaronder de zanden van Mol en de Kempense Heuvelrug), (veen-)relicten verbonden aan de vallei en menselijk gebruik doorheen de geschiedenis. Voorgeschiedenis en proces Het idee komt voort uit de jarenlange werking rond duurzaam landschapsbeheer en toerisme op de Kempense Heuvelrug (Slapende Reus) door Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en haar partners. De haalbaarheidsstudie naar het geopark werd opgenomen in de strategisch projectaanvraag rond de Kempense Heuvelrug en het lopende strategisch project rond veerkracht in de vallei van de Kleine Nete. Uitgevoerd in 2018 Na aftoetsing bij de Vlaamse UNESCO commissie en de globale vertegenwoordiger van UNESCO Geoparken werd de perimeter uitgebreid van de Kempense heuvelrug naar de vallei van de Kleine Nete, inclusief zanden van Mol. Gepland in 2019 -

Toetsing draagvlak bij lokale en bovenlokale partners Voorbereiden fase 1 haalbaarheidsdossier, samenstelling wetenschappelijk comité Bij goedkeuring verdere uitwerking fase 2 tot erkenning (ten vroegste 2020-2021)

129

6.2.4 NATUURFILMS OVER DE KEMPEN 6.2.4.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

Frans Verhoeven en RLKGN Els Oostvogels Stuurgroep Slapende Reus Burgers, scholen Produceren van een educatieve natuurfilms in de Kempen, dit jaar over de Kempense Heuvelrug

Omschrijving In 2018 werden de beelden gemaakt voor de film over de Kempense Heuvelrug. De film wil de heuvelrug in beeld brengen in relatie tot de vallei van de Kleine Nete en Aa. Het scenario loopt geografisch, van de watermolen in Retie tot aan de watermolen in Grobbendonk. De film wordt momenteel gemonteerd, de oplevering van de film is voorzien in het najaar 2019. Zoals alle voorgaande films zal deze o.a. getoond worden op VRT (EĂŠn) en RTV.

Frans Verhoeven op Kempense Heuvelrug

130

6.2.5 NATUUR, CULTUUR EN OPEN RUIMTE: KEMPEN EXPRESS 6.2.5.1 Algemeen Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Bas Van der Veken k.Erf, TPA, RURANT, LEADER e.a. Inwoners van ons werkingsgebied De link tussen natuur, cultuur en streekidentiteit versterken en uitdragen naar het brede publiek

Omschrijving De Kempen Express, voorheen Kempen Karavaan, is een voorstelling over de Kempen maar versterkt door professionele ondersteuning. We gingen daarvoor o.a. in zee met theatermaker Dominic Depreeuw en met fotograaf Bart van der Moeren. Er vonden verschillende (brainstorm-)sessies plaats waarbij het project geduid werd, het bestaande materiaal (van de voorloper Het Gedroomde Land, van de KEMPENATLAS, etc.) getoond werd en er gebrainstormd werd over mogelijke voorstellingsvormen. Naast k.ERF sloot ook Ar-Tur hierbij aan om maximale afstemming met de gedeeltelijk nieuwe info uit de atlas te integreren in de voorstelling. Dit alles leidde intussen tot een uitgewerkt concept dat het beste combineert van Het Gedroomde Land (de oorspronkelijke voorstelling), de TED-talks (een tussentijds idee met enkel externe sprekers dat moeilijk uitvoerbaar bleek) en de KEMPENATLAS (het boek en de tentoonstelling dat een standaardwerk is over de regio. Het concept bestaat uit een verteller, die vanuit een persoonlijk verhaal en anekdotes drie blokken aan elkaar praat: 1) Kempen als Zandland 2) Kempen als Randland 3) Kempen als Kantland / Het Gedroomde Land Elk van de inhoudelijke blokken omvat een TED-talk die ingevuld wordt door een van de auteurs van de betreffende hoofdstukken in de Kempenatlas of een andere specialist. B.v. het blok ‘Zandland’ omvat de hoofdstukken ‘Bodem’, ‘Water’, ‘Natuur’ en ‘’Landbouw’. Voor elk van de blokken werd zo een lijst van vijf tot tien mogelijke sprekers opgelijst. Door telkens te wisselen van spreker kunnen de voorstellingen ook als een reeks gezien worden, waarin de sprekers het hoofdthema telkens vanuit hun eigen expertise benaderen maar de hoofdlijnen wel aan bod komen. In het najaar van 2018 vond een try-out plaats in het Schaliken in Herentals. Na evaluatie worden er voorstellingen gepland (o.a. reeds op 21 juni op de Dag van de Regionale Landschappen in de Hoge Rielen) op verschillende locaties in ons werkingsgebied.

131

6.3 Samenwerkingsovereenkomst ANB Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tom Snoeckx, Bas Van der Veken ANB, Natuurpunt, private grondeigenaars, gemeenten, provincie Antwerpen, Particulieren, openbare besturen, … Onderstaande thema’s kaderen in de samenwerkingsovereenkomst tussen het Agentschap voor Natuur en Bos en de provincies die de Vlaamse financiering regelt van een projectwerking uitgevoerd door regionale landschappen en bosgroepen. De projectwerking wordt specifiek gericht op de uitvoering van 5 Vlaamse beleidsdoelstellingen: - Instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) voor de Europees beschermde natuur - Bosuitbreiding - Verhogen van de recreatieve toegankelijkheid - Meer en beter groen bij steden en woonkernen - Uitvoering van soortenbeschermingsprogramma’s In onderstaande worden de verschillende thema’s en acties verder besproken.

6.3.1 IHD’S

6.3.1.1 Taakstelling Het regionaal landschap (RL) draagt vanuit zijn missie en eigenheid bij tot de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Het RL richt zich in eerste instantie op het maximaal activeren, stimuleren en engageren van private eigenaars, lokale besturen, landbouwers en andere gebruikers en beheerders van de open ruimte, voor de concrete realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen op het terrein binnen ons werkingsgebied. Hieronder worden de verschillende acties kort toegelicht.

132

Balderij

6.3.1.2 Balderij (Kasterlee) Omschrijving Het projectgebied is gelegen in de Balderij te Tielen, deelgemeente van Kasterlee. Het maakt deel uit van het EU-habitatrichtlijngebied BE21000017, Bos- en heidegebieden ten oosten van Antwerpen en situeert zich specifiek in deelgebied 13, Tielenkamp. De Balderij is een onderdeel van een grotere landschappelijk en ecologisch verwante zone van ongeveer 1000ha. Binnen deze zone werken verschillende beheerders aan de instandhouding van de Europese natuurdoelstellingen. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) beheert het militair domein Tielenheide en verschillende percelen in de Balderij en het Rielenbroek. Natuurpunt vzw is actief in het Winkelsbroek en de Dongen. Binnen deze landschappelijke zone, in de vallei van de Caliebeek, liggen de meeste privépercelen in de deelgebieden Balderij en Rielenbroek. In deze gebieden wil Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete in samenwerking met de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw (bosgroep) met de privéboseigenaars werken aan de realisatie van de Europese doelstellingen die geformuleerd zijn voor EUhabitatrichtlijngebied BE21000017. In dit kader stelde de bosgroep een Uitgebreid Bosbeheerplan (UBP) op voor de privéboseigenaars in de Balderij. In 2012 keurde het ANB dit beheerplan goed. Destijds stapten zes boseigenaars mee in het plan. Samen beheren zij 21,283ha bos in habitatrichtlijngebied. In tussentijd kocht ANB een aantal van deze percelen waardoor de resterende oppervlakte privé-eigendom in het UBP 15,593ha bedraagt. EU-habitatrichtlijngebied BE21000017-13 wordt als niet-prioritair wordt beschouwd. Toch geven de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen (IHD’s) aan dat dit habitatrichtlijngebied zeer belangrijk is voor habitattype 91E0 (Bossen op alluviale gronden met Alnus glutinosa en Fraxinus excelsior). In het projectgebied vinden we de in Vlaanderen zeldzame en sterk achteruitgaande grote watereppe in boszomen van elzenbroekbos. De boshabitats in het projectgebied worden vooral bedreigd door invasieve exoten (rododendron en bamboe). Enkele bosbestanden bestaan nog uit naaldhout (fijnspar en grove den).

133

In het projectgebied komt habitattype 7140_MRD (Overgangs- en trilvenen, subtype varen- en/of (veen)mosrijke rietlanden op drijftillen) voor. De kwaliteit van deze drijftilvegetaties behoort tot de beste van provincie Antwerpen. Soorten als holpijp, snavelzegge, naaldwaterbies, moerashertshooi, grote boterbloem, grote egelskop, waterzuring, grote waterweegbree, wateraardbei, moeraswederik, waterviolier, veenmossen (o.a. haakveenmos), ... vormen vlottende matten langs de oevers en centraal in de waterpartij. Boringen op de landtongen bevestigen dat onder een dunne organische laag (kroonhout en wortelzone braamstruiken) zich nog een intact bodemprofiel bevindt. Een veenlaag van gemiddeld 1,5m dikte bovenop een laat-glaciale laag gyttja van ongeveer 0,40m dik. Verder komt habitattype 3150 (van nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition) voor in het projectgebied. De waterpartij situeert zich centraal in de vallei op venige bodem. De meest kenmerkende plantensoort van dit type in de waterpartij is kikkerbeet. De oorsprong van de waterpartij is waarschijnlijk terug te brengen tot de ontginningsperiode van turf/moerasijzererts in de 19de en begin 20ste eeuw. In een latere fase (2de helft 20ste eeuw) zijn nog werken uitgevoerd voor recreatiedoeleinden. De plas heeft vandaag nog een antropogeen karakter (steile oevers) en vele oevers zijn sterk bebost waardoor vegetatieontwikkeling/uitbreiding beperkt wordt.

Uitgevoerd in 2018  Nabehandeling exotenbestrijding van vooral rododendron, bamboe en Amerikaanse vogelkers.  De locatie van de mantel/zoom (noordwestelijke oever) werd gebosfreesd zodat de zoom in de toekomst machinaal te maaien is.  Afstemming met eigenaar in verband met vervolgbeheer. Gepland in 2019  Eindverslag project voor ANB opstellen.

6.3.1.3 Grote Neerheide (Kasterlee/Herentals) Omschrijving De Grote Neerheide op de grens van Kasterlee en Herentals markeert de zone tussen de Natuurreservaten Snepkensvijver en Olens Broek. Door de ligging in de oorspronkelijke Kleine Netevallei aan de voet van de Kempense Heuvelrug, herbergt dit gebied een kleinschalig mozaïek van bos-, heide- en venbiotopen. Het gebied is ontoegankelijk voor bezoekers en is daardoor een foerageer- en broedgebied voor heel wat dieren, waaronder heikikker, blauwborst, nachtzwaluw, kamsalamander, hazelworm, levendbarende hagedis, diverse vleermuizensoorten, venwitsnuitlibel en gevlekte witsnuitlibel (nabijgelegen Schoutenheideven). De grote natuurwaarde kan slechts behouden worden door een doordacht beheer van dit privéterrein. De gebiedsvisie van het NRP voor Snepkensvijver en Grote Neerheide omschrijft het herstel van een biotoop van “vennen met natte heide, struweel en droog bos”. In onderstaand plan worden de nodige acties van fase 1 weergegeven. Na uitvoering van de eerste fase wordt tegen 2021 – 2022 gemikt om fase 2 uit te voeren.

134

Uitgevoerd in 2018  Opstellen NPO-dossier en indienen bij ANB  Grondboringen uitgevoerd Gepland in 2019  De planning is uiteraard afhankelijk van wanneer de goedkeuring van het project wordt ontvangen. Indien NPO-dossier wordt goedgekeurd, worden vergunningen aangevraagd en bestek opgemaakt waarna een terreinbezoek met aannemers wordt voorzien.

6.3.1.4 Bremberg (Kasterlee) Omschrijving De Bremberg met duinzandvlakte is gelegen langs de steilrand die de weg Herentals – Lichtaart volgt en onderdeel uitmaakt van de Kempense Heuvelrug. Lokaal vindt men op het perceel goed ontwikkelde maar beperkte voorbeelden terug van duinzandvegetaties en droge heide (habitattypes 2330 en 4030). De duinzandvegetaties die voorkomen in het gebied bestaan o.a. uit Buntgras, Dwergviltkruid, Klein tasjeskruid, Schapenzuring, Zandzegge, Rood bekermos, Gevorkt heidestaartje, Open rendiermos en tal van andere (korst)mossen. In de duinzandvegetatie bevinden zich Bastaardzandloopkever, Zandroofvlieg en een grote kolonie Pluimvoetbijen. Tegen de noordhelling van de Bremberg vinden we vooral vegetaties terug van het habitattype 4030, droge heide met als kenmerkende plantensoort Struikhei. Momenteel worden beide habitattypes (2330 en 4030) sterk bedreigt door de voortschrijdende successie op het perceel. Het gebied is in principe ontoegankelijk voor bezoekers en is daardoor een broedgebied voor o.a. Boomleeuwerik, Nachtzwaluw en Levendbarende hagedis. De eigenaar van deze gronden maakt met zijn percelen onderdeel uit van het Uitgebreid Bosbeheerplan (UBP/AN/07/05) en neemt deel aan de realisatie van het Natuurrichtplan “het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN), de Speciale Beschermingszones (SBZ) en de groene bestemmingsgebieden van de Heuvelrug-benedenstrooms” (NRP A07a). De mogelijke werken voorzien het herstel van habitattypes 2330 (0,80 ha) en 4030 (1 ha) langs de noordelijke helling van de Bremberg die op deze manier een corridor vormt tussen de Vlaamse Natuurreservaten Snepkensvijver en Zwart Water enerzijds en Vlaams Natuurreservaat Snepkensvijver en Grote Heide (oost) anderzijds. Het beoogde resultaat bestaat uit een afwisseling van open landduinvegetaties en droge heide met her en der enkele vliegdennen of een klein bosje. Op termijn wordt dit alles omgeven door een structuurrijk eiken- berkenbos. Uitgevoerd in 2018  NPO-dossier opgesteld in ingediend bij ANB. Tot op heden geen antwoord ontvangen van ANB. ANB heeft beloofd om in januari 2019 iets te laten weten. Gepland in 2019  Indien NPO-dossier wordt goedgekeurd wordt een bestek opgemaakt en een terreinbezoek met aannemers voorzien.  Uitvoering van de werken (kan eventueel ook verschoven worden naar 2020).

135

6.3.1.5 La Bonne Espérance (Turnhout) Omschrijving Het projectgebied situeert zich op de site van het voormalige steen- en cementfabriek "La Bonne Espérance" gelegen langs het kanaal Dessel - Schoten op grondgebied Turnhout. Eind 19de eeuw werd het fabriek gebouwd, maar door de economische crisis moest de fabriek in 1930 haar deuren sluiten en bleef ze leeg staan. Sindsdien is een groot deel van de gebouwen ingestort en resten er enkel nog ruïnes die na verloop van tijd terug zijn overgenomen door de natuur. Het maakt deel uit van het EUhabitatrichtlijngebied BE21000024 vennen, heiden en moerassen rond Turnhout, deelgebied 6 Geleeg. In 2010 - 2011 werd de site door Natuurpunt, met de steun van de stad Turnhout, aangekocht. Sinds de aankoop worden de ruïnes stelselmatig opgeruimd en ingericht tot een winterverblijfplaats voor vleermuizen. Tot nu toe werden al 250 m² ingericht, met heel positieve resultaten. De overwinterende vleermuizen met o.a. soorten als Mee vleermuis, Watervleermuis, Baardvleermuizen, Franjestaart, Ingekorven vleermuis, Gewone dwergvleermuis en Grootoorvleermuizen kennen een gestage groei van 80 exemplaren in 2010 naar 521 exemplaren in 2016. Tijdens de zwermperiode is er vanaf september tot december een grote activiteit van vleermuizen in de winterverblijven. Des te groter het zwermgedrag des te meer overwinterende dieren. Ondertussen kan de site bij de betere overwinteringsplaatsen in Vlaanderen (top 5) gerekend worden. De waarde is des te groter omdat het de enige grote winterverblijfplaats is in de Antwerpse Kempen. Alle andere grote winterverblijven situeren zich in de fortengordel rond Antwerpen of in de Limburgse mergelgroeven. Het verder uitbouwen van het winterverblijf in Turnhout zal alleen maar een grotere aantrekkingskracht uitoefen op dieren die een overwinteringsplaats zoeken. Ook de ligging naast het kanaal heeft een positief effect omdat het kanaal fungeert als migratieroute voor vleermuizen tussen hun winter- en zomerverblijf. Verder vormt de site ook een interessant biotoop voor verschillende andere organismen waaronder een groot aantal amfibieën. Door het industriële verleden is er zeer veel kalk in de bodem terechtgekomen waardoor een atypische flora tot ontwikkeling kwam met soorten zoals Donderkruid, Grote keverorchis, Sleutelbloem, Longkruid, Steentijm, Tongvaren... In de ruimte (78m²) worden werken voorzien die moeten resulteren in gunstige overwinteringscondities (temperatuur boven het vriespunt houden, hoge luchtvochtigheid en rust) voor verschillende vleermuissoorten. Het onderverdelen van de ruimte in compartimenten en de variatie in grootte van de twee invliegopeningen moet voor een variërende temperatuur en vochtigheid zorgen. Op deze manier kan een ruim aanbod aan overwinteringsomstandigheden worden aangeboden. In het bijzonder wordt rekening gehouden met de ecologische vereisten van de Ingekorven vleermuis. Deze soort heeft in de momenteel ingerichte verblijven geen optimaal biotoop (warmte minnende soort) en komt nu slechts in beperkte aantallen voor, ondanks de aanwezigheid van een grote zomerkolonie op relatief beperkte afstand (Mol-Postel). De potentiële overwinteringsplaats zal worden gerestaureerd om verder verval tegen te gaan en de locatie veilig te stellen voor de toekomst. De actieve groep vrijwilligers die werkzaam is op de site van LBE heeft in het verleden veel expertise opgedaan in het succesvol inrichten van vleermuisverblijven. Dit project zal een volgende stap zijn in hun succesverhaal. Uitgevoerd in 2018  Uitvoering stabiliteitsstudie  Aanstellen architect – opmaak plan voor indiening omgevingsvergunning.  Prijsvraag materialen/aannemers

136

Gepland in 2019  Indien omgevingsvergunning wordt goedgekeurd kan van start gegaan worden met de inrichtingswerken.

6.3.1.6 Ingekorven vleermuis (Herentals) Omschrijving De grootste broedkolonie (830 exemplaren, dit vertegenwoordigt 2/3 van de Vlaamse populatie) van Ingekorven vleermuis bevindt zich al meer dan 30 jaar bij particulieren op zolder. Via overleg met stad Herentals, Vleermuizenwerkgroep (NP) en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wordt getracht om het landschap grenzend aan de kolonie te optimaliseren zodat foerageer- en migratiemogelijkheden behouden blijven en mogelijks versterkt worden. Dit kan bereikt worden door acties op het openbaar domein zoals b.v. uitbreiden/onderhouden van KLE’s, voorkomen van lichtpollutie, creëren van “hop-overs” over wegen, …

Uitgevoerd in 2018  Opnieuw overleg met Herentals waarbij inplantings- en financieel plan wordt uitgewerkt.  Kempen-Hagelandroute gaat in de toekomst verbreed worden. Dit vormt het uitgelezen moment om vleermuisvriendelijke aanplantingen langs de ganse route te voorzien. Gepland in 2019  In februari worden de eerste concrete plantacties uitgevoerd waarbij een 20-tal bomen zullen aangeplant worden.  Samen met VLM zal bekeken worden of eventuele terreinacties op private eigendom mogelijk zijn.  Voor problemen rond lichtpollutie wordt naar oplossingen gezocht.

6.3.1.7 Ter Keyen (Dessel) Omschrijving Het projectgebied is gelegen in het Groesgoor te Dessel. Het maakt deel uit van het EUhabitatrichtlijngebied BE 2100026 'Valleigebied van de Kleine Nete, met brongebieden, moerassen en heiden'. Ter Keyen is onderdeel van een groter landschappelijk en ecologisch verwante zone. Binnen deze zone werken verschillende beheerders aan de instandhouding van de Europese natuurdoelstellingen. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) beheert de domeinen Koemook en Ronde Put ten noorden van het projectgebied en Natuurpunt beheert de natuurgebieden De Maat, Den Diel en Buitengoor ten zuiden van het projectgebied. Het projectgebied Ter Keyen kan de verbinding vormen tussen de verschillende domeinen en op deze manier dienstdoen als groene corridor. De percelen zijn gelegen in het boscomplex Ter Keyen en worden momenteel gekenmerkt als grove dennenbos. Er zijn 3 zones die aangepakt zullen worden binnen het project. De noordelijke zone bevindt zich tegen de loop van de Desselse Nete. In deze zone komt er onder het bos een gevarieerde ondergroei voor met zowel beekbegeleidende indicatoren zoals riet, als kwelindicatoren zoals

137

veenmossen en zeggesoorten. Op zeer korte afstand komen hier dus zones met riet, gagelstruweel, kleine zeggevegetaties en vochtige heide voor. De twee andere zones betreffen relicten van depressies die eveneens aangeplant werden met grove den. De depressies zijn nog zichtbaar op het digitaal hoogtemodel en ook een aantal aanwezige plantensoorten zijn goede indicatoren voor de aanwezigheid van relicten van een vochtige heidevegetatie (4010 Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix). Zo wordt er o.a. snavelzegge, dopheide, veenmos, moerasviooltje, ... aangetroffen. De depressies zijn momenteel echter doorsneden met rabatten en afwateringsgrachten waardoor er verdroging opgetreden heeft. Er wordt gestreefd om binnen dit boscomplex een aantal zones terug open de maken. In de eerste plaats om stapstenen te creëren voor gladde slang. Daarnaast zullen ook een aantal andere soorten mee profiteren en wordt de algemene kwaliteit van het bos verbetert. De open plekken worden gecreëerd op de plaatsen met de hoogste ecologische potenties. Nodige acties In het noordelijke deel (6,3 ha), dit gebied is zich reeds aan het vormen, zal het zeer natte gedeelte met rust gelaten worden, enkel de waterhuishouding zal worden aangepast door de afvoergrachten te dempen. Het is nu al het ideale gebied voor de blauwborst en de Europese bever, die al is waargenomen. In het overige gedeelte zullen de dennenbomen worden gerooid en zal een deel worden geplagd. Door de waterhuishouding aan te passen zal een natuurlijk ven worden gecreëerd. De boomvalk is nu al aanwezig en zal meer kansen krijgen omdat er in het open gebied meer libellen en andere prooidieren zullen voorkomen. De ruime omgeving van het gebied is een ware hotspot voor libellen (Gewone bronlibel, Venglazenmaker, Hoogveenglanslibel, Noordse, Gevlekte en Venwitsnuitlibel, Bandheidelibel ...). Er wordt dan ook verwacht dat de inrichtingswerken ook voor een aantal zeldzame libellensoorten een meerwaarde zal betekenen. In het middengedeelte (2,9 ha) zullen de bomen worden gerooid en de stronken worden gefreesd om een open gebied te creëren met ven. Ongeveer 1,5 ha zal worden geplagd. In het natte gedeelte zal een ven worden gemaakt en rondom worden gemaaid om de bestaande gagelstruwelen te optimaliseren. Als nazorg zal worden begraasd met schapen gedurende verschillende jaren. In deze zone wordt tevens een deel van de droge zandrug (westen) mee ontbost en omgevormd naar een structuurrijke, droge heide (4030). In het zuidelijke gedeelte (2,6 ha) zal een ven worden aangelegd met rondom heideherstel met de bedoeling de Gladde slang hier een leefgebied te geven. Er zal ongeveer 1 ha worden geplagd en de strooisellaag zal worden afgevoerd. Over een oppervlakte van ongeveer 0,4 ha zal het vensysteem terug worden hersteld en zal uitgegraven worden tot op de diepte van de bestaande grachten. In het overige deel worden de bomen verwijderd en de stronken gefreesd tot onder het maaiveld en wordt Struikheide, Dopheide en Pijpenstrootje behouden. Een deel van de boomstronken zullen worden gestapeld om een schuilplaats te creëren voor de Gladde slang en andere fauna elementen. De grote afwateringsgracht die in de depressie vertrekt zal lokaal gedempt worden met de vrijgekomen grond. Op deze wijze wordt de lokale hydrologie hersteld en wordt het potentieel optimaal benut. De nazorg zal bestaan uit maaien en verwijderen van den en berk. Uitgevoerd in 2018  Op partneroverleg werd beslist om de terreinacties op te schuiven in de tijd totdat het natuurbeheerplan voor de gemeentebossen in opmaak/goedgekeurd is. De opmaak van het natuurbeheerplan is nog steeds niet gestart.

138

Gepland in 2019 ď&#x192;ź Op partneroverleg werd beslist om de terreinacties op te schuiven in de tijd totdat het natuurbeheerplan voor de gemeentebossen in opmaak/goedgekeurd is.

6.3.1.8 600 (Arendonk) Omschrijving Het projectgebied is gelegen op het domein "600", in het westen van Arendonk op de grens met de gemeente Oud-Turnhout. Het maakt deel uit van het EU-habitatrichtlijngebied BE21000024, Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout en situeert zich specifiek in deelgebied 1, Liereman. De "600" vormt een onderdeel van een grotere landschappelijk en ecologisch verwante zone van ongeveer 1500ha. Binnen deze zone werken verschillende beheerders aan de instandhouding van de Europese natuurdoelstellingen. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) beheert de zone rond het landhuis Misonne. Natuurpunt vzw is actief in Landschap De Liereman waar de vereniging ongeveer 500ha beheerd. In september 2011 werd door de verschillende partners het raamakkoord ondertekend waardoor natuurontwikkeling en het flankerend landbouwbeleid in de omgeving van de Liereman op elkaar worden afgestemd. Sindsdien staat VLM in voor de uitvoering van het akkoord. De eventuele inrichtings- en beheermaatregelen in deze ISN-aanvraag zijn conform de visie van het raamakkoord en zijn afgestemd met de verschillende partners. Binnen deze landschappelijke zone vormt het domein "600", met een oppervlakte van ongeveer 440ha, een grote cluster bestaande uit vooral naaldhoutaanplanten en landbouwgronden op voormalige heidegronden. In deze gebieden wil Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete samen met de privĂŠeigenaar werken aan de realisatie van de Europese doelstellingen die geformuleerd zijn voor EU-habitatrichtlijngebied BE21000024. Het overgrote deel van de bosbestanden in het projectgebied bestaat uit een naaldhoutaanplant (zone 1) van Grove den (Pinus sylvestris) met in de struiklaag vooral verjonging van Grove den (Pinus sylvestris) en Ruwe Berk (Betula pendula). In dit bestand bestaat de kruidlaag hoofdzakelijk uit pijpenstrootje (Molinea caerulea) met her en der nog relicten van struikhei (Calluna vulgaris)/gewone dophei (Erica tetralix). Op historische kaarten bestaan deze bosbestanden uit heidevegetaties (Ferrariskaart) en in een latere fase uit bosbestanden (Militaire kaarten). Ter info: aanpalende bosbestanden (eigendom Natuurpunt) die in het verleden eenzelfde gebruik kenden, die recent deels geplagd zijn, worden momenteel gekenmerkt door een goede ontwikkeling van droge heidevegetaties. Het originele, geaccidenteerde landschap van de 3 kilometer lange laatglaciale landduinen kent hier in deze bosbestanden zijn eindpunt. De kleine zone (zone 2) tussen het grove dennenbestand (zone 1) en de Rooise Loop bestaat uit een depressie met voornamelijk recente opslag van Zwarte els (Alnus glutinosa), Ruwe berk (Betula pendula) en op de droge zones met Fijnspar (Picea abies). In de onderetage vindt men op enkele plaatsen nog gewone dopheide (Erica tetralix) en wilde gagel (Myrica gale). Op kaarten uit de 19de en 20ste eeuw vormde deze zone een uitloper van het Luifgoor dat gekenmerkt werd door vochtige heide (4010). Er wordt gestreefd om binnen de bosbestanden tussen Korhaan en Rode Goor een open zone te creĂŤren dat kan fungeren als verbinding/stapsteen tussen beide deelgebieden van Landschap De Liereman. Naast de verbindende functie voorziet de open locatie ook in de toename van habitattypes 4010 (vochtige heide: 0,50ha) en 4030 (droge heide: 1,50ha) waar soorten als Boomleeuwerik, Nachtzwaluw en Rugstreeppad opnieuw hun plaats zullen vinden. In het totaalproject wordt voorzien dat voor de akker ten oosten van de zone 1 en 2, die momenteel een intensief landbouwgebruik kent, vanaf 2018 een beheerovereenkomst (uitmijning) wordt

139

afgesloten met VLM. Door deze actie wordt lokaal een hydrologisch knelpunt opgelost waardoor een groot deel van het intrekgebied (Rode Goor/Rooise Loop) gevrijwaard wordt van vermesting. Op middellange termijn kan het zuidelijke deel van de akker (4,50ha) ontwikkelen tot een soortenrijk heischraal grasland/struisgrasvegetaties (6230) terwijl de noordelijke helft (5,55ha) bebost wordt met de gewenste soorten en zich op termijn kan ontwikkelen tot een zuurminnend eikenbos (9190). De voorkeur voor bebossing gaat uit naar een natuurlijke verjonging maar mocht deze methode na enkele jaren niet succesvol zijn, kan nog steeds overgeschakeld worden naar een kunstmatige verjonging. Voor deze laatste maatregelen (uitmijning + bebossing) worden momenteel geen projectsubsidies aangevraagd maar worden enkel meegegeven om het grotere geheel te schetsen (zie kaarten bijlage 3: bestandsnamen en bijlage 4: doelstellingen). Uitgevoerd in 2018 ď&#x192;ź De maatregelen uit het dossier zijn integraal overgenomen in het nieuwe natuurbeheerplan dat wordt opgesteld.

Gepland in 2019 ď&#x192;ź Voor de uitvoering van de werken wordt nog gewacht tot na de goedkeuring van het nieuwe natuurbeheerplan. De goedkeuring zal waarschijnlijk gebeuren tegen eind 2018/2019.

140

6.3.2 BOSUITBREIDING

6.3.2.1 Algemeen Voor de opdracht bosuitbreiding voorziet de samenwerkingsovereenkomst in de realisatie van een concreet doel: 150 hectare nieuw bos in Vlaanderen tegen 2022. Dit wil zeggen dat per provincie 30ha bos gerealiseerd moet worden door de verschillende bosgroepen en regionaal landschappen. Voor Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil dit zeggen dat tegen 2022, 4 ha bos gerealiseerd dient te worden. De realisatie hiervan wordt gekoppeld aan een projectplan met potentiële locatie voor bebossing en aan de ontwikkeling van een lokaal draagvlak. Uitgevoerd in 2018  Begeleiden van het inrichtingsplan van de te bebossen gronden in Turnhout. Opmaken van de omgevingsvergunning voor het uitbreiden van de poel en het aanleggen van het wandelpad. Momenteel wordt de beslissing afgewacht.  Het voorstel voor de Zeggehoeve in Geel is nog verder uitgewerkt en besproken met de eigenaar, beslissing is nog niet genomen of dit kan uitgevoerd worden.  Gesprekken voor een mogelijke bebossing te Arendonk (bij private eigenaar) waarvan sprake was in 2017 gaat niet door.  Uitwerken van een bebossingsvisie voor stad Herentals. De visie is gedragen door de verschillende partners (stad Herentals, ANB, VMM, RLKGN, …) en kan vanaf 2019 geïmplementeerd worden.  Prospectie van potentiële bebossingslocaties (b.v. IOK-site in Beerse).

Gepland in 2019  De acties van 2018 worden in 2019 verder uitgewerkt waardoor hopelijk op afzienbare termijn overgegaan kan worden tot concrete terreinrealisaties.  Verder verkennen van mogelijke concrete acties in de geselecteerde bebossingslocaties.

141

6.3.3 VERHOGEN VAN DE RECREATIEVE TOEGANKELIJKHEID 6.3.3.1 Algemeen Het ontwikkelen van acties die natuuren landschapsbeleving en de recreatieve toegankelijkheid van natuurterreinen verhogen. Naar analogie rond toegankelijkheid in het Turnhouts Vennengebied, en op vraag van o.a. gemeente Oud-Turnhout en Natuurpunt, wil RLKGN-initiatief nemen om in 2018 ook in Landschap De Liereman (Oud-Turnhout/Arendonk) de verschillende partners samen te brengen en een toegankelijkheidsregeling op te maken. Dit sluit overigens aan bij de inspanningen van verschillende overheden en organisaties rond het Raamakkoord Landschap De Liereman en het lopende natuurinrichtingsproject. Deze toegankelijkheidsregeling wil alle aspecten van gebruik en ontsluiting in het gebied met zeer hoge natuurwaarden beter regelen en handhaafbaar maken. Enerzijds kunnen een aantal zaken die zich nu in een grijze zone bevinden (schaatsen, hondenlosloop, toegankelijkheid van bepaalde paden of wegen, â&#x20AC;Ś) geformaliseerd worden met een duidelijke visie en communicatie en kunnen een aantal eerder ongewenste gebruiken (storende en/of lawaaierige sporten of activiteiten) reglementeert of verboden worden. Tegelijk kan er een duidelijke bebording en communicatie naar de bezoekers aangebracht worden. De volgende actoren zijn betrokken bij het project: gemeentebesturen (Turnhout, Oud-Turnhout en Arendonk), ANB, VLM, Onroerend Erfgoed, Natuurpunt, toeristische dienst, TPA, politie, Bosgroep Kempen Noord, â&#x20AC;Ś

142

Omschrijving

Zandweg in Landschap de Liereman

Uitgevoerd in 2018  Zes overlegmomenten met de stuurgroep waarbij organisatie en secretariaat bij RLKGN zitten.  Uitwerken van een toegankelijkheidsvisie, enerzijds bebordingsplan/UGP voor de openbare wegen anderzijds het toegankelijkheidsreglement voor de bestanden in eigendom/beheer van Natuurpunt.

Gepland in 2019  Het bebordingsplan wordt zo snel mogelijk bij de gemeenten Oud-Turnhout en Arendonk voorgelegd ter goedkeuring, dit gebeurt best gelijktijdig. Op hetzelfde moment wordt door RLKGN een communicatietraject uitgewerkt voor de burgers van beide gemeenten.  Wanneer bebordingsplannen zijn goedgekeurd worden de UGP’s aangepast.  Daar het toegankelijkheidsreglement een ander traject moet doorlopen ter goedkeuring, wordt de indiening bij ANB voorzien voor de maand februari/maart.  Naar analogie met de toegankelijkheidsvisies in het Turnhouts Vennengebied en Landschap de Liereman is vanuit de gemeente Bladel (Nederland) de vraag gekomen om een toegankelijkheidsvisie uit te werken rond het ecoduct “Kempengrens” in samenwerking met gemeente Mol en ANB.

143

6.3.4 BEVORDEREN VAN MEER EN BETER GROEN 6.3.4.1 Algemeen Bij dit thema wordt gewerkt rond projecten die meer en kwalitatief groen voorzien in de buurt van dorpscentra, bedrijven, scholen, â&#x20AC;Ś In het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete hebben we rond het Lamgodsbergproject gewerkt. Omschrijving

Inrichtingsplan Lamgodsberg

6.3.4.2 Lamgodsberg (Arendonk) Omschrijving Park Lamgodsberg is een stukje natuur midden in het centrum van Arendonk. Het projectgebied (1,6ha) is eigendom van de gemeente Arendonk en is op slechts 100 meter van het gemeentehuis, gemeentelijk zwembad, cultureel centrum en het marktplein gelegen. Het park bestaat uit elzenbroekbos, ruigte- en rietvegetaties, hooiland en de Lamgodsberg, aangelegd in 1962 voor het 750 jarig bestaan van de gemeente te vieren. De laatste decennia doet de Lamgodsberg dienst als speelberg voor de lokale jeugd(verenigingen). Zowel de natuur- als de belevingswaarde van het park hebben dringend nood aan een opknapbeurt. Door het jarenlang verwaarlozen van het park dringen beheeringrepen aan o.a. knuppel- en wandelpad, bos- en ruigtezone, poel en Lamgodsberg zich op. In overleg met Aquafin, verschillende gemeentelijke diensten, gemeentelijke basisscholen en milieuraad (laatste twee hebben ideeĂŤn gebundeld en input gegeven) heeft Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een beheernota voor park Lamgodsberg uitgewerkt dat vanaf midden 2017 stelselmatig ten uitvoer gebracht zal worden.

144

Uitgevoerd in 2018  Uitvoeren van de tweede fase terreinacties (opwaarderen Lamgodsberg, controle gevaarlijke bomen, achterstallig natuurbeheer, …)

Gepland in 2019  Afgewerkt.

145

6.4 Strategische projecten

6.4.1 STRATEGISCH PROJECT KLEINE NETE Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners

Doelstelling

ProjectcoĂśrdinator strategisch project Kleine Nete Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Kirsten Schoonaert Bas Van der Veken Provincie Antwerpen, Departement Omgeving, diensten Gouverneur, gemeentebesturen, Natuurpunt, Boerenbond, Kempens Landschap, De Vlaamse Waterweg, RLRL, RLDV Doel is het op elkaar afstemmen van complexe beleids- en gemeentegrensoverschrijdend initiatieven in de vallei om te komen tot concrete realisaties op het terrein.

Omschrijving Het projectgebied omvat de vallei van de Kleine Nete en Aa van Kasterlee tot Lier op het grondgebied

van elf gemeenten in de provincie Antwerpen: Kasterlee, Geel, Olen, Herentals, Lille, Vorselaar, Grobbendonk, Zandhoven, Ranst, Nijlen en Lier. Het projectgebied is een aaneengesloten gebied van ca. 11.000 ha dat een op Vlaams niveau bepalende openruimtestructuur vormt. Het omvat het valleisysteem van de Kleine Nete vanaf de N19 tot Lier. De Kleine Nete stroomt binnen het projectgebied door de kleinstedelijke gebieden Herentals en Lier en kruist. Belangrijke delen langs de Kleine Nete behoren tot het Natura 2000-netwerk, het Vlaams Ecologisch Netwerk en zijn opgenomen in de vastgestelde landschapsatlas. De vallei is ook een belangrijk landbouwgebied waarbij er aaneengesloten gebieden langs de Kleine Nete en in de vallei van de Aa liggen. De vallei ligt in een gebied met een sterk verspreide bebouwing waardoor de open ruimte gefragmenteerd is en onder druk staat. Verstedelijkingsprocessen hebben landbouw-, natuuren bosgebieden sterk versnipperd waardoor het moeilijker wordt essentiĂŤle openruimtefuncties zoals landbouw, waterberging, klimaatregulatie en het behoud van biodiversiteit goed samen te laten functioneren. Dat vraagt een aangepaste inrichting van de vallei, maar ook een goed doordachte visie

146

op stedelijke ontwikkelingen langs de Kleine Nete in Herentals en Lier. Daarom zijn er al verschillende entiteiten aan het werk in de vallei. Grote lopende projecten zijn de opmaak van gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen, het bekkenbeheerplan, het sigmaplan, de uitvoering van de Europese natuurdoelen, het nemen van compenserende maatregelen in het kader van de Kempische Noordzuidverbinding, … Om de samenhang tussen de verschillende initiatieven te versterken en om belangrijke knelpunten aan te pakken werd gouverneur Cathy Berx in 2012 aangesteld als procesbegeleider in de vallei van de Kleine Nete. Via het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete, van coördinatie naar coproductie’ moet dit complex samenspel nog meer vorm krijgen. Het strategisch project startte in april 2018 en wordt gecoördineerd vanuit het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete gedurende de volgende 3 jaar. Gelet op het groot aantal partners en de diversiteit van het projectgebied werd er de eerste maanden van het project volop kennis gemaakt met de verschillende contactpersonen en met het projectgebied door middel van overlegmomenten en terreinbezoeken. Het project omvat 6 hefboomprojecten die dienen als katalysator voor een geïntegreerde gebiedsontwikkeling in de vallei. De 2 eerste hefboomprojecten liggen buiten het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete maar maken integraal deel uit van de projectcoördinatie vanuit ons Regionaal Landschap. 1. Landschapspark Pallieterland: Ontwikkeling van een randstedelijk groengebied langs de Beneden-Nete stroomafwaarts Lier om bezoekers kennis te laten maken met een groene omgeving met o.a. speelbos, volkstuintjes en speelnatuur en om in te zetten op het realiseren van waterbergingsgebieden en topnatuur in het zuidelijke deel. 2. Vallei van de Kleine Nete tussen Mol-ter-Netebrug en Lier: Versterken van de samenhang van het gebied en verbeteren van de water- en natuurfuncties van het door (verblijfs)recreatie versnipperde valleigebied tussen Nijlen en Lier en realiseren van recreatieve en functionele verbindingen. 3. Graafweide-Schupleer: Inzetten op de realisatie van Natura 2000- doelen door middel van een inrichtingsproject waarbij ook de landschapsen erfgoedwaarden versterkt worden, de verwevenheid tussen landbouw, natuur en landschap vorm krijgt en de recreatieve infrastructuur wordt uitgewerkt. 4. Vallei van de Aa: Vrijwaren van de Aa-vallei als verwevingsgebied voor de functies landbouw en water en het aanbod aan trage verbindingen tussen de dorpskernen uitbreiden met inclusie van de erfgoedsites. 5. Groenblauwe dooradering Herentals: Vrijwaren van de Netevallei ter hoogte van Herentals door niet te ontwikkelen delen van woonuitbreidingsgebied in te inrichten als groenblauwe ruimte. Het verstreken van de relatie tussen het stedelijke gebied en de omliggende openruimtestructuren en inrichten van de Kempense Heuvelrug. 6. Zeggeloop en andere zijlopen van de Kleine Nete tussen Geel en Herentals: Versterken groenblauwe dooradering van het bebouwde gebied en het landbouwgebied tussen Geel centrum en de Kleine Nete door het ontwikkelen van de Zeggeloop, Larumseloop en eventueel andere zijlopen

147

Situering projectgebied met de 6 hefboomprojecten

6.4.1.1

Hefboomproject 1: Landschapspark Pallieterland

Omschrijving Het hefboomproject beoogt de geïntegreerde ontwikkeling van de open ruimte in de vallei van de Beneden-Nete in Lier waarbij doelstellingen op vlak van beveiliging tegen overstroming en natuurontwikkeling vanuit het Sigmaplan, behoud van onroerend erfgoed en randstedelijk groen (speelbos en volkstuinen) binnen één landschapspark Pallieterland gerealiseerd worden.

Verschillende lopende acties in Pallieterland

Detail van het geplande speelbos en de volkstuinen

Uitgevoerd in 2018  Opstart van een participatietraject en inrichtingsplan voor de inrichting van een speelbos en volkstuinen binnen de ring van Lier  Opmaak ontwerpschets inrichting speelbos met alle input uit het participatietraject. De inrichting van het speelbos wordt mogelijk gemaakt door de subsidie ‘Natuur in je buurt’ (250.000 €).

148

 Opmaak bestek voor de begeleiding van de nieuwe volkstuindergroep  Overleg met Provinciaal Instituut voor Milieueducatie (PIME) en Provinciale Groendomeinen Regio Mechelen (PGRM) over de verdere ontwikkeling van de zuidelijke punt van Pallieterland als groene starten verpoosplek en het PIME als mogelijke onthaalpoort  Overleg met Vlaamse Waterweg, stad Lier, PIME en PGRM over fietsbrug tussen de BenedenNete en het Netekanaal ter hoogte van PIME  Onderzoek haalbaarheid verwervingssubsidie voor een perceel ter hoogte van de geplande volkstuinen

Gepland in 2019  Terreinuitvoering speelbos en volkstuinen  Start begeleidingstraject nieuwe volkstuinen: infoavond, evaluatie kandidaat-volkstuiniers, cursus ecologisch tuinieren, …  Offerteaanvragen en inrichtingswerken nieuwe volkstuinen ‘Den Hof van Pallieter’  Offerte aanvragen en inrichtingswerken speelprikkels speelbos (speelelementen en onthaal)  Aanbrengen bebording speelbos: speelzone en spelregels, veiligheidscontrole speelbos, beheerwerken speelbos  Opening speelbos met publieksactiviteit (speeldag)  Opmaak van een inrichtingsschets voor PIME en Neteland.  Verder bodemonderzoek op de site van het PIME om uitsluitsel te geven over de afbakening en ernst van de aanwezige verontreiniging

6.4.1.2 Hefboomproject 2: Vallei van de Kleine Nete tussen Mol-ter-Netebrug en Lier Omschrijving Tussen het Albertkanaal en Lier vormen de Kleine Nete, het Netekanaal en de Molenbeek-Bollaak samen een effectief overstromingsgevoelig valleigebied van ongeveer 6 km lang en 1 km breed. In dit valleigebied ontwikkelde zich in de loop der jaren een sterk gefragmenteerd recreatielandschap met kunstmatige vijvers en weekendverblijven, ophogingen allerhande... De vallei ligt hier op de grens van verschillende gemeenten zodat er nood is aan een bovenlokale aanpak van de knelpunten in het gebied. Een grensoverschrijdende visie en gecoördineerde herinrichting bieden enorme kansen om (1) heel wat extra waterberging te realiseren in het valleigebied (hermeandering Molenbeek-Bollaak), (2) bijkomende natuurwaarden te creëren en (3) het gebied beter te ontsluiten op het vlak van recreatie.

Huidige toestand en wensbeeld hermeandering Bollaak

149

Uitgevoerd in 2018  Organisatie van een workshop ‘Visionary’ om input te verzamelen voor de opmaak van de gebiedsvisie  Opmaak van een gebiedsvisie en afstemming met de verschillende partners  Overleg met handhavingsinstanties over de aanpak van bouwovertredingen (weekendverblijven, uitgegraven vijvers en tegelbedrijf) in het projectgebied  Opmaak instrumentenlijst voor het verwerven van af te breken weekendverblijven in functie van de hermeandering van de Molenbeek-Bollaak gelegen in overstromingsgebied.  Uitvoering verkennend bodemonderzoek ter hoogte van gronden gelegen in het Habitatrichtlijngebied (Ranst). Daaruit bleken bepaalde parameters verhoogd alsook de aanwezigheid van ondoordringbare objecten.  Overleg met OVAM en de gemeente Ranst over een oriënterend bodemonderzoek (OBO) in het Habitatrichtlijngebied  Onderzoek recreatieve doorsteek vanuit Emblem naar de Netekanaaldijk ter hoogte van de Chiro terreinen  Indienen onthardingsproject ‘Ontharding en waterberging in de vallei van de Kleine Nete tussen Mol-ter-Netebrug en Lier’ (goedgekeurd op 21 december 2018)

Gepland in 2019  Goedkeuring gebiedsvisie door de projectpartners  Opmaak van een actieplan en initiëren acties met betrekking tot recreatie en natuur/water in de verschillende werkgroepen  Overleg met OVAM om siteonderzoek op te starten op vervuilde gronden Ranst

6.4.1.3 Hefboomproject 3: Graafweide/Schupleer Omschrijving Het gebied centraal in de vallei van de Kleine Nete tussen de woonkernen van Grobbendonk en Vorselaar werd aangeduid als gebied voor behoud en herstel van uitgesproken natuurwaarden met ruimte voor waterberging en ligt grotendeels in habitatrichtlijngebied waarvoor gebied specifieke instandhoudingsdoelstellingen werden vastgesteld. Voor het Natura-2000 gebied werd in overleg met de actoren een ruimtelijk compromisvoorstel (= voorkeurscenario) voor de realisatie van een natte natuurkern van ongeveer 150 ha uitgewerkt dat de basis zal vormen van de procedure voor de opmaak van het GRUP Kleine Nete en Aa. De grote uitdagingen voor dit gebied zijn (1) het verder uitwerken van een gedragen geïntegreerde inrichtingsvisie, (2) de uitrol van een flankerend beleid voor de landbouwers waarvoor landbouw subeconomisch tot onmogelijk wordt wegens de vastgestelde natuurdoelen, (3) de opmaak van een geïntegreerd beheerplan voor het beschermd erfgoed Kasteelhoeve en omgeving en (4) de recreatieve ontsluiting.

150

Gewijzigd voorkeurscenario voor het gebied Graafweide - Schupleer

Wensbeeld uit de inrichtingsvisie met betrekking tot KLE's en recreatieve ontsluiting

Uitgevoerd in 2018  Opmaak van een geïntegreerde inrichtingsvisie ‘Graafweide-Schupleer’ met de focus op volgende thema’s: de allocatie van de SBZ-H habitattypes, herstel/versterking van de kleine landschapselementen, opwaardering erfgoed elementen en uitbouwen recreatieve ontsluiting  Bijsturing van het voorkeurscenario (goedgekeurd door de Vlaamse regering op 25 januari 2019). Dit scenario geeft de nieuwe bestemmingen aan binnen het projectgebied die binnen het op te maken GRUP zullen vastgesteld worden  Voorbereiding aanvraag tot instellen natuurinrichtingsproject Graafweide-Schupleer met als perimeter het bijgesteld voorkeursscenario (goedgekeurd door de Vlaamse regering op 25 januari 2019). Dit natuurinrichtingsproject beoogt enerzijds de realisatie van een natte natuurkern van 150 ha, behoud van landschapsen erfgoedwaarden en anderzijds de inzet van positieve milderende, stimulerende, ondersteunende en compenserende maatregelen voor landbouw. Door de inzet van natuurinrichting wordt gewaakt over een evenwichtige invulling van de projectdoelstellingen en de potenties van het gebied  Bezoek aan de landbouwers die bijkomend getroffen werden door de wijzigingen aan het voorkeurscenario.  Aanspreekpunt voor de landbouwers in het gebied  Opmaak bestek voor het geïntegreerd beheerplan van de Kasteelhoeve en omgeving  Onderzoek haalbaarheid verwervingssubsidie voor Kasteelhoeve en omgeving

Gepland in 2019  Toewijzing van de verschillende acties uit de inrichtingsvisie ‘Graafweide-Schupleer’ aan de verschillende trekkers  Opstart werkgroepen om de inrichtingsvisie verder te concretiseren (samenstellen werkgroepen, in kaart brengen timing, budgetten, mogelijke subsidies, …)  Opstart Natuurinrichtingsproject ‘Graafweide- Schupleer’  Gunning opdracht en opmaak van een geïntegreerd beheerplan van de Kasteelhoeve en omgeving  Organiseren infomoment voor landbouwers en andere actoren binnen het gebied

151

6.4.1.4 Hefboomproject 4: Vallei van de Aa Omschrijving De vallei van de Aa is een waardevolle openruimtestructuur die verschillende gemeenten en heel wat bijzonderheden verbindt. De vallei wordt gekenmerkt door weilanden en akkers, met relicten van mooie beemdenlandschappen en gehuchten aan de rand van de vallei. Dit hefboomproject heeft een meervoudig doel, dat bovenlokaal en geïntegreerd (landbouw, water, landschap, erfgoed, toerisme en recreatie) wordt aangepakt: (1) een klimaatrobuuste landbouw creëren (evenwicht tussen landbouw en water) o.a. door agrarisch stuwpeilbeheer en (2) het aanbod aan verbindingen over de Aa tussen de dorpskernen en recreatieve netwerken vergroten met daaraan gekoppeld nieuwe ecologische verbindingen en betere ontsluiting van de aanwezige landschapsen erfgoedwaarden.

Infovergadering voor landbouwers in het kader van {beek.boer.bodem}

Aanleg voetgangersbrug Aa (verbinding tussen wandelknooppunten 25 en 97)

Uitgevoerd in 2018  Indienen van het projectidee {beek.boer.bodem} in het kader van het landinrichtingsproject (LIP) Water-Land-Schap. Het projectidee werd geselecteerd en na verdere uitwerking werd het ‘Onderzoek naar de opportuniteit en haalbaarheid (OOH)’ ingediend bij de Vlaamse Landmaatschappij.  Opmaak van een set maatregelen voor landbouwers en natuurbeheerders waarbij enerzijds op hoger gelegen gebieden water wordt vastgehouden, vertraagd afgevoerd en geïnfiltreerd en anderzijds in lagergelegen gebieden wordt ingezet op alternatieve teelten en bufferen van water.  Indienen van een projectvoorstel voor PDPO-aanvraag {beek.boer.bodem}. Het PDPO-project werd aangevraagd en goedgekeurd en dient om personeelsmiddelen te verkrijgen voor de intensieve begeleiding van landbouwers en natuurbeheerders.  Organisatie informatievergaderingen (Herentals en Kasterlee) voor landbouwers om de urgentie voor een klimaatrobuuste vallei te duiden en om de set aan maatregelen toe te lichten  Onderzoek mogelijkheden voetgangersbrug tussen wandelknooppunt 25 en 97 van het wandelnetwerk ‘Kempense Beemden’ ter hoogte van Vorselaar/Herentals (toegankelijkheid, veiligheid m.b.t. Fluxys en Air Liquide leidingen, opvragen offertes…)

152

Gepland in 2019  Opstart begeleidingstraject landbouwers voor {beek.boer.bodem}  Na een gunstige beslissing van de minister van Omgeving, Natuur en Landbouw met betrekking tot het OOH kan een verdere doorstart van het landinrichtingsproject Water-land-schap gebeuren. Dit houdt enerzijds het starten van de uitvoeringsinitiatieven in (quick wins, uitvoeringstermijn 2 jaar) en anderzijds een verdere uitwerking van het LIP.  Opmaak bestek en aanvraag omgevingsvergunning voor de geplande voetgangersbrug.  Verder uitwerken aanbod aan recreatieve verbindingen over de Aa (o.a. fietsverbinding tussen Herentals en Poederlee, fietsknooppunten 14 en 28)  Recreatieve netwerken vergroten met daaraan gekoppeld nieuwe ecologische verbindingen en betere ontsluiting van de aanwezige erfgoedsites

6.4.1.5 Hefboomproject 5: Groenblauwe dooradering Herentals Omschrijving Het hefboomproject wil enerzijds de continuïteit van de vallei van de Kleine Nete tussen stedelijk gebied en buitengebied versterken en anderzijds moet er de nodige aandacht gaan naar de relatie tussen de vallei en het omliggende (stedelijke) landschap. Het hefboomproject bestaat uit twee deelprojecten: (1) de realisatie van een aaneengesloten groenstructuur en zones waar stedelijke ontwikkelingen plaatsvinden in de vallei van de Kleine Nete, vnl. Olympiadelaan en (2) de opmaak en uitvoering van een landschapsbiografie en -visie en een toeristisch ontsluitingsplan voor de Kempense heuvelrug.

Perimeter PRUP Olympiadelaan, Herentals

Perimeter projectgebied Kempense heuvelrug

Uitgevoerd in 2018  Ambtelijk afkloppen masterplan over doortocht van de Kleine Nete door het kleinstedelijk gebied Herentals, omgeving Olympiadelaan  Infomomenten in functie van participatietraject over de herbestemming (PRUP) van de Olympiadelaan te Herentals  Plenaire vergadering PRUP Olympiadelaan  Oplevering beheerplan kasteel en domein Le Paige  Voorbereiding opmaak landschapsbiografie en – visie van de Kempense heuvelrug te Herentals en omgeving  Opmaak bestek en gunning opdracht voor een ruimtelijke ontwikkelingsvisie voor de sporten recreatiecluster langs de Kleine Nete in Herentals  Onderzoek haalbaarheid verwervingssubsidie voor percelen op de Kempense heuvelrug

153

 Opmaak visie met zoekzones voor boscompensatie gronden in Herentals

Gepland in 2019  Opmaak actieplan voor de vallei van de Kleine Nete binnen het kleinstedelijk gebied Herentals  Doorlopen vervolgtraject PRUP Olympiadelaan  Aanbesteding en start landschapsbiografie en –visie van de Kempense heuvelrug te Herentals en omgeving  Opleiding landschapsgids Kempense heuvelrug + plus, een interactief traject over natuur, geschiedenis en erfgoed in het land van Nete en Aa  Uitvoering opdracht ruimtelijke ontwikkelingsvisie voor de sporten recreatiecluster langs de Kleine Nete in Herentals

6.4.1.6 Hefboomproject 6: Zeggeloop en andere zijlopen van de Kleine Nete tussen Geel en Herentals Omschrijving Dit hefboomproject heeft tot doel de Zeggeloop te ontwikkelen tot groenblauwe openruimtestructuur die vanuit het stadscentrum van Geel een verbinding maakt met de Kleine Nete. Zo wordt de vallei teruggebracht naar de stad, kunnen recreatieve verbindingen gerealiseerd worden, en kan er een bijdrage geleverd worden aan lokale waterberging. Ook kan onderzocht worden hoe andere zijlopen van de Kleine Nete tussen Geel en Herentals de groenblauwe dooradering kunnen versterken. Pas na het finaliseren van het Beleidskader Open Ruimte van de stad Geel kan er werk gemaakt worden van de uitvoering van de ruimtelijke visie in Geel (in het kader van landschapspark Holven). Uitgevoerd in 2018  Verkennend onderzoek naar de kansen/opportuniteiten voor het gebied samen met de verschillende partners van het hefboomproject.  Onderzoek naar de mogelijkheid van de integratie van de sanering van de Kneutersloop in het strategisch project

Gepland in 2019  Opstart partnerschap hefboomproject  Screening waterkwaliteit, lozingspunten en mogelijk structuurherstel van de Zeggeloop, Larumse loop  Inventarisatie van potentiële nieuwe ecologische verbindingen  Onderzoek naar en plan van aanpak voor de realisatie van belangrijke trage verbindingen voor recreatie in de vallei en de omgeving

6.4.1.7 Communicatie Logo, huisstijl en website Het communicatiebureau TAKK werd aangesteld om een logo, huisstijl en website te ontwikkelen.

154

De het logo en de huisstijl Kleine Nete worden zowel gebruikt voor de communicatie van het strategisch project ‘Veerkracht in de vallei van de Kleine Nete’ als voor de coördinatieopdracht ‘Kleine Nete’ van gouverneur Cathy Berx. Het ontwikkelen van de website, www.kleinenete.be, is momenteel nog bezig. Het resultaat moet een evenwicht zijn tussen het kenbaar maken van het partnerschap en hun acties in de vallei en het voor publiek uitnodigend maken van de vallei en haar omgeving. Op de website zullen alle relevante documenten en beslissingen terug te vinden zijn.

Logo strategisch project Kleine Nete en bijpassend kleurenpallet

Netedag Op 7 oktober 2018 werd de eerste publieke Netedag ‘Le Paige aan de Kleine Nete’ georganiseerd. Omdat er in Herentals al verschillende acties gelinkt aan het strategisch project werden afgerond of uitgewerkt (beheerplan Le Paige, afgeronde 1ste fase rivierherstelproject Hellekens aan de Kleine Nete, wandeling Natuurpunt en Natuurgidsen), werd gekozen om hefboomproject 5 ‘Groenblauwe dooradering Herentals’ in de kijker te zetten. Volgende activiteiten stonden op het programma:       

Rondgang door domein Le Paige met kinderspeurtocht Wateronderzoekjes op kindermaat Rondleiding in het kasteel Le Paige door architect Herman Adriaensens Wandeling naar rivierherstelproject Hellekens Natuur- en erfgoedwandeling - Tussen Abroek en Maasloop Kindervertellingen met Mies en Moos Muis Initiaties Stand Up Paddling (SUP) en kajakken op de Kleine Nete

155

Sfeerbeelden van de Netedag van 7 oktober 2018, domein Le Paige, Herentals

156

7 COMMUNICATIE Trekker Contactpersoon (RLKGN) Partners Doelgroep Doelstelling

RLKGN Tilly Mertens n.v.t. Inwoners werkingsgebied RLKGN, partners, scholen, gemeenten, landbouwers, stakeholders, geïnteresseerden We trachten onze inwoners te informeren rond hun landschap, natuur, erfgoed en biodiversiteit en onze organisatie via diverse artikels. Bovendien stimuleren we recreatie en waardering van de eigen omgeving. Verder kondigen we activiteiten aan en belichten we verscheidene thema’s via onze kanalen.

7.1 Landschapsmagazine Omschrijving Het landschapsmagazine biedt ons de kans om op brede schaal onze inwoners te informeren. Dankzij de bedeling via bpost krijgt elke inwoners uit ons werkingsgebied een exemplaar in de bus. Door een frisse lay-out en diversiteit in artikels trachten we en brede waaier aan content aan te bieden. Zo bereiken we ook de gemiddelde burger.

Landschapsmagazine 2018

De inhoudstafel van landschapsmagazine 2018: - Gouden tips voor een vlindervriendelijke tuin - Houtkanten ontrafeld - Op stap in Geel-centrum - Kasteelpark Le Paige - Droomspeelplaats voor de Toverboom - Activiteiten najaar 2018

Om het magazine verder te professionaliseren zijn er nog enkele werkpunten. Zo zouden we graag een redactieraad invoeren in 2019. Op die manier kan er korter op de bal gespeeld worden en kunnen we ook inhoudelijk sterkere artikels opstellen. Financieel zijn er ook nog aandachtspunten: de bedeling via bpost is een grote kost, de zoektocht naar een alternatief is aangewezen. Om ons magazine verder te professionaliseren stellen we in 2019 een werkgroep (= redactieraad) samen om de inhoud van de artikels helemaal scherp te stellen. Het bereik enerzijds (162.400 exemplaren) en de kostprijs anderzijds (€9.419,00 drukkosten, €16.481.13 bedeling) zijn namelijk te hoog om ad hoc te blijven werken. Uitgevoerd in 2018  Ontwikkeling nieuwe editie landschapsmagazine  Bedeling via bpost in plaats van privé huis-aan-huis

157

Gepland in 2019 ď&#x192;ź Alternatieven voor Bpost bekijken zoals Vlaamse Post ď&#x192;ź Redactieraad samenstellen

Voorbeeld artikels landschapsmagazine

158

7.2 Website Omschrijving De werking van je organisatie en projecten voorstellen kan uiteraard perfect via de website. Deze krijgt minstens wekelijks een update: nieuws, evenementen, vacatures en projecten worden steevast bijgewerkt. De website beschikt over verschillende pagina’s, opgedeeld in meerdere subpagina’s.

Website www.rlkgn.be

Meerdere regionale landschappen gebruiken de lay-out, alsook enkele projecten (goedgeknot.be, goedgeplukt.be). Dit zorgt voor een consistente en herkenbare stijl bij de regionale landschappen.

In het menu kan je volgende onderdelen vinden:  Homepagina – Link naar de Facebookpagina, inschrijven op de  Nieuwsbrief, introductietekst, nieuws- en agendapunten en een overzicht van het werkingsgebied.  Streek – Informatie over het werkingsgebied, het landschap, de natuur en de belevenissen in de Antwerpse Kempen.  Projecten – Biodiversiteit, landschap en erfgoed, educatie en recreatie.  Publicaties – Gratis downloads en webwinkel.  Zelf aan de slag – Als vrijwilliger, particulier, vereniging, bedrijf of als landbouwer.  Organisatie – Bestuur, missie, partners, team, contact en vacatures.  Agenda – Bevat onder meer activiteiten of evenementen in het werkingsgebied. Sommigen zijn zelf georganiseerd, anderen zijn extern. Van deze laatste activiteiten is RLKGN wel meestal partner.  Nieuws – Actuele feiten over verwezenlijkte projecten of oproepen.

Als we de statistieken van www.rlkgn.be induiken merken we toch een opmerkelijk verschil tussen 2017 en 2018 qua bezoekersaantal. Maar liefst 6.871 unieke bezoekers (= gebruikers) bezochten onze website het afgelopen jaar, ten opzichte van 4.805 in 2017.

Statistieken website 2017

159

Statistieken website 2018

Uitgevoerd in 2018  Aanvullen en updaten projectpagina’s (o.a. Malou, Kempens Energiehout, houtkanten en LOB)  Aanvullen evenementen  Opstart digitale vertaling nieuwe GDPR-wetgeving Gepland in 2019  Optimaliseren digitale vertaling nieuwe GDPR-wetgeving  Constante opvolging en updates website

160

7.3 Facebook Omschrijving Onze Facebookpagina blijft een goed medium om een breed publiek te bereiken. Het biedt de mogelijkheid om gratis en afwisselend te informeren. Zo delen we vacatures (intern en van partners), evenementen, nieuws, activiteiten, foto’s van projecten, etc. Door te variëren qua inhoud kunnen we meerdere doelgroepen aanspreken en creëren we een band met de volgers. Vaak komen er ook berichten binnen, waardoor onze volgers ons rechtstreeks kunnen aanspreken. Op onze Facebookpagina communiceren we professioneel maar luchtig. Het mag allemaal wat frisser ogen.

Facebookpost Dag van de Vrijwilliger

Dankzij 1360 ‘fans’ wordt de inhoud van onze pagina lustig verspreid en gedeeld.

Uitgevoerd in 2018  Updaten Facebookpagina Gepland in 2019  Content kalender opstellen om flow aan inhoud te controleren

Evolutie volgers: van 1211 naar 1361

161

7.4 Nieuwsbrief Omschrijving Onze digitale nieuwsbrief ‘Landschapsflash’ verschijnt maandelijks rond de 20e van de maand. Afhankelijk van bepaalde activiteiten kan de timing lichtjes aangepast worden. Met onze nieuwsbrief informeren we onze abonnees over onze actuele projecten en activiteiten. Omwille van de gewijzigde Europese privacywetgeving (GDPR) hebben we onze hele lijst opnieuw bijgewerkt. We schreven de oude abonnees aan en verzochten hen uitdrukkelijk opnieuw in te schrijven voor mei 2018. Van de oorspronkelijk 1261 ingeschrevenen schreven 436 personen zich opnieuw in. Door 1/3 te behouden merken we dat de opening rates (van 37% naar 55%) en click rates (van 6% naar 10%) weer heel hoger liggen. De abonneelijst verloor aan kwantiteit maar won aan kwaliteit en is ook helemaal GDPR-proof!

De nieuwsbrief van november werd door 58,9% van de ontvangers geopend. Hiervan klikte 9,9% door op links en knoppen naar onze website.

Uitgevoerd in 2018  Integratie GDPR-wetgeving  Uitsturen maandelijkse nieuwsbrief Gepland in 2019  Abonneelijst opnieuw trachten uit te breiden

162

7.5 Instagram Omschrijving Sinds 2016 zetten we Instagram in als extra sociaal mediakanaal. Hierop delen we hoofdzakelijk visueel sterke beelden en publieksmomenten. Dankzij de kracht van Instagram kunnen we mooie foto’s van de Kempen delen met een relatief grote groep die op die manier in aanraking komen met onze werking.

Instagram RLKGN

De hashtag #deknappekempen die we in oktober 2016 lanceerden naar aanleiding va, een fotowedstrijd heeft intussen 511 berichten op de teller staan. Hierdoor wordt het identiteitsgevoel op een spontane en nietdwingende manier versterkt.

Alle berichten onder #deknappekempen

Uitgevoerd in 2018  Updaten Instagrampagina Gepland in 2019  Pagina blijven onderhouden en netwerk uitbouwen

163

7.6 Animatievideo Omschrijving Naar aanleiding van de viering “10 jaar Antwerpse regionale landschappen” ontwikkelden we een animatievideo die de algemene werking van het regionaal landschap uit de doeken doet. Een communicatievorm die we uiteindelijk uitrolden met alle regionale landschappen samen. Doel was om een frisse explainer video te ontwikkelen die velen kan aanspreken en enthousiasmeren voor verdere samenwerkingen. Animatievideo Regionale Landschappen https://www.youtube.com/watch?v=1afxNFL6qzU&t=16s

Intussen kan iedereen de video op YouTube vinden. De video werd intussen 1000 keer bekeken.

Uitgevoerd in 2018  Opmaak en uitwerking idee explainer video Gepland in 2019  Video blijven verspreiden  Video gebruiken als introductie bij nieuwe partners/scholen/…

164

8 FINANCIEEL 8.1 Balans en resultatenrekening 2018 In bijlage 1 is de jaarrekening en balans van 2018 opgenomen, zoals geverifieerd door de externe accountant van SBB en goedgekeurd door de Algemene Vergadering op 19 februari 2019

8.2 Begroting 2019 Zie bijlage 2. Deze begroting werd goedgekeurd door de Algemene vergadering op 19 februari 2019.

8.3 Toelichting door de penningmeester Het Regionaal Landschap heeft het jaar 2018 afgesloten met een positief resultaat van € 71.778,91. Dit is het resultaat van een opbrengstentotaal van € 1.117.837,93 en een kostentotaal € 1.046.059,02. Dit resultaat is, voor het achtste jaar op rij, beter dan de begroting 2018 voorspeld had. De cijfers liggen in lijn met de begroting, maar de uitgaven zijn lager dan begroot (- 85.000 €), maar ook de inkomsten zijn kleiner (- 14.000 €). Het balanstotaal op het einde van 2018 is € 847.700,71. Vanuit een standpunt van financiële gezondheid zijn daarbij de belangrijkste elementen: • •

Eigen vermogen: € 577.067,70 Liquide middelen: € 649.221,30

Het eigen vermogen is in 2018 toegenomen met het voormelde positief resultaat. De Algemene Vergadering heeft beslist om dit bedrag als volgt te bestemmen: •

Algemene werkingsreserve - landschapsbiografie: € 71.778,91

De liquiditeitspositie blijft uitstekend en is nog verder verbeterd tot € 649.221,30. In de balans 2017 waren er € 504.530,22 liquide middelen beschikbaar.

165

8.4 Provinciale basissubsidie landschapszorg

voor

uitvoering

acties

ikv

LANDSCHAPSWERKING 2018 - financieel overzicht loonkost Loonkost landschapsanimator (Karen De Schutter en Daan Janssens)

subtotaal

66.783,22

subtotaal

8.725,00

TOTAAL

RLKGN (OE)

Opdrachtgever

werkingskost

projectkost P

BALEN - Belgenlaan - herplaatsen weideafsluiting

1.069,64

160,45

BALEN - Bert Lodewyckx - plantgoed

1.568,65

1.098,06

BALEN - Kampagnestraat 4 - Equoia Wendy van den Bulck - aanplant heg

1.721,71

1.205,20

GEEL - De Toverboom MOS werking

10.700,00

7.490,00

GEEL - De Plantentrekker - Poiel Geel - plantgoed

1.572,03

1.100,42

GEEL - OPZ - advies en boomverzorging populier

4.987,67

3.491,37

GEEL - Worfthoeven - Harry Willems - inboeten plantgoed 2016

2.097,28

1.468,10

GEEL - Poiel - Leen Delille - aanplant boomgaard

354,38

248,07

GEEL - Platbos - Kemp vzw - plantgoed

991,69

694,18

3.244,13

2.270,89

246,50

172,55

o/p HERENTALS - De Brink - aanplant parking en vruchtbomen o/p HERENTALS - De Brink - zaadmengsel rolstoelpad O

HERENTALS - Kruisstraat - De Ghellincklaan

25.243,02

8.500,00

HERENTALS - park van Hilst - herstel KIOSK

27.612,20

4.500,00

KASTERLEE - Mieke Vanderhaeghen - aanplantingen

1.013,63

277,14

KASTERLEE - Spechtendreef/Zwaluwendreef - Georges van der Vennet â&#x20AC;&#x201C; snoei en vellingen in dreef

2.877,38

2.014,17

KASTERLEE - Van de Perre-Braeckmans Vorsel 9, Driehoekshoeve - plantgoed

1.188,86

832,20

LICHTAART - Roger Gorrens - Licht-Aarde - plantgoed

493,85

345,70

LICHTAART - Jansen Daniel Hoebenschot 4b - plantgoed

961,26

672,88

LILLE - De Vlindertuin - inboeten plantgoed en herstel vijver

2.631,87

1.842,31

MEERHOUT - Alvinnenberg - Kim Vanvlasselaer - plantgoed

567,63

397,34

MEERHOUT - Kluterstraat - Joris Bockx - plantgoed

227,90

159,53

OUD-TURNHOUT - kapel Schuurhoven - aanplant Maria planten

RETIE - Noordstraat 21 - Jozef Slegers - plantgoed

17,10 486,96

11,97 340,87

909,19 470,60 516,51 3.210,00 471,61 1.496,30 629,18 106,31 297,51 973,24 73,95 16.743,02 23.112,20 736,49 863,21 356,66 148,16 288,38 789,56 170,29 68,37 5,13 146,09

166

RETIE - Goorstraat 61 - Johan Verrezen - aanplant paardenweide

subtotaal

4.198,33

2.938,83

96.073,67

42.232,21

790,24

553,17

2.178,00

1.030,85

1.259,50 53.841,46

studie & communicatie panelen Le Paige Turnhout Architect Le Bon Esperance foto's raatakkers Slapende Reus

199,65

80,71

brandstempels voor banken Slapende Reus

495,00

200,12

panelen slapende reus

subtotaal

46,90

18,97

3.709,79

1.883,82

TOTAAL

237,07 1.147,15 118,94 294,88 27,93 1.825,97

119.624,25

167

8.5 Projectsubsidies DMN

Landschap in beeld … en actie Van landschapsbeeld naar beeldig landschap TOTAAL

DMN

Opdrachtgever of andere

realisaties Animatievideo Boomverzorgingswerken : Groenenheuvel-Kasteel Tielen-OPZ Geel DESSEL - Herstel kapelletjes Houtkantenherstel : Mosselgoren-Bushagen-Kluis-Dams Geel KASTERLEE - Kempense Heuvelrug, Slapende Reus - bosfrezen met afvoer - KENNES KASTERLEE - Kempense Heuvelrug, Slapende Reus - plagwerken KASTERLEE - Kempense Heuvelrug, Slapende Reus : zitinfrastructuur ontwerp en plaatsing KASTERLEE - Roeykens - beheer 4 houtkanten OLEN - Pastoriesite VTA oude lindes Opleiding knotteam Opleidingswandelingen OUD-TURNHOUT - Pastorie site Zwaluwenprojecten : Sint-Victor, Talander, … TURNHOUT - Bon Espérance - studie en plannen voor vleermuizenverblijven TURNHOUT - Fruitcursus

TOTAAL

11.146,88

11.890,00

743,12

5.811,82

4.068,28

1.743,54

3.002,21

1.721,61

1.280,60

5.891,23

1.624,24

4.266,99

18.384,67

7.432,47

21.344,40

19.092,40

2.252,00

59.675,89

9.948,50

49.727,39

8.324,80

3.324,80

5.000,00

1.808,95

1.266,27

542,69

1.041,50

3.025,00

4.784,34

2.392,17

1.577,08

2.795,10

1.764,25

1.030,85

650,37

350,37

300,00

150.007,36

59.372,06

90.635,31

10.952,20

Groen op school 2018 TOTAAL

DMN (MOS)

Opdrachtgever of andere

realisaties Freinetschool Novalis Geel : aanplantingen borders, inrichting natuurreservaatje en groententuin

3.647,07

2.500,00

1.147,07

TOTAAL

3.647,07

2.500,00

1.147,07

168

9 BIJLAGEN Bijlage 1 Jaarrekening en balans 2018 Bijlage 2 Begroting 2019 Bijlage 3 Accountantsverklaring Bijlage 4 Uittreksel notulen van de Algemene Vergadering van 19/02/2019 te Kasterlee Bijlage 5 Kerncijfers Bijlage 6 Overzicht leden en vertegenwoordigers

169