Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Werkingsverslag 2012 – Jaarplanning 2013 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Auteurs: Bas Van der Veken, Suzy Volckaerts, Joris Matthé, Els Oostvogels, Steve Meuris, Hanne Govaers, Karlien Maes, Leen Gielis, Moïra Heyn (VIA), Lieven Lavrijsen (VLM). 2
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Voorwoord Beste lezer Voor u ligt het jaarrapport van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. 2012 was zonder meer een succesvol jaar voor onze organisatie. De landschapswerking ging vanaf 1 januari echt van start met tientallen terreinrealisaties als gevolg: de Kempen zijn sinds dit jaar heel wat poelen, hagen, houtkanten, hoogstamboomgaarden, … rijker. Verder werd volop ingezet om de typische biodiversiteit van onze streek, en dan vooral deze die buiten de grote natuurgebieden voorkomt, een duw in de rug te geven. Binnen onze projecten ging aandacht naar vleermuizen, zwaluwen, insecten, vlinders, vissen, bomen en struiken, … maar vooral ook naar mensen. We kunnen als organisatie enkel iets realiseren als we het samen doen. Vandaar de vele cursussen, terreinbezoeken, overlegmomenten, infovergaderingen… . Dankzij het constructieve overleg en de goede samenwerking met al onze partners – ik denk dan aan landbouwers, jagers, particulieren, organisaties, gemeentebesturen - werpt onze aanpak zijn vruchten af. Het lijkt me het gepaste moment om hiervoor mijn dank uit te drukken. Temeer daar ons bestuur begin 2013 vernieuwd werd. Aan iedereen die RLKGN mee uit de startblokken heeft geholpen: van harte bedankt. Aan de nieuwe lichting: we gaan er met vernieuwd enthousiasme tegenaan in 2013! Ook 2013 kondigt zich aan als een dynamisch jaar. In de loop van dit jaar hopen we onze definitieve erkenning van de Minister te verkrijgen. Als ik kijk naar wat er de voorbije jaren gerealiseerd werd, zou die erkenning dubbel en dik verdiend zijn. Er zal wellicht ook een en ander veranderen. In het kader van het Witboek Interne Staatshervorming wordt de overdracht van de regionale landschappen naar de provincies momenteel voorbereid. Dat brengt uiteraard steeds wat onzekerheid met zich mee, anderzijds schept het nieuwe kansen. Ik zal er alleszins op toezien dat de regionale landschappen hun hoogst noodzakelijke rol kunnen blijven spelen: de Kempen zijn te waardevol om niet in goede handen te zijn! Veel leesplezier! Rik Röttger Voorzitter Gedeputeerde voor Leefmilieu
3
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw Werkingsverslag 2012 – Planning 2013 Inhoud 0 Aanbevelingen ANB en MINA-raad 0.1 Aanbevelingen ANB en MINA-raad 0.2 Inhoudelijke suggesties ANB 1 Organisatie en structuur 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.4 1.4.1 1.4.2 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.6 1.7 1.7.1 1.7.2 1.7.3 1.7.4 1.7.5 1.7.6 1.7.7 1.7.8 1.7.9 1.7.10 1.7.11 1.7.12 1.7.13 1.7.14 1.7.15 1.7.16 1.7.17 1.7.18 1.7.19 1.8 1.8.1 1.8.2 1.8.3 1.8.4 8.1.1 29.1.1
Werkingsgebied Statutaire zaken Bestuursorganen Algemene vergadering Raad van bestuur Dagelijks bestuur Personeel Personeelsbestand RLKGN Deelname aan studiedagen en vormingen Professionalisering van de organisatie Personeelsbeleid Administratief beleid Financieel beheer Huisvesting Overleg en samenwerking met actoren Provinciaal beleid en overleg regionale landschappen Gemeentelijk beleid Natuurorganisaties Toerisme en recreatie-overleg Landbouworganisaties Wildbeheereenheden Waterlopenoverleg Bosgroepen Kempens Landschap vzw RURANT LEADER Midden-Kempen beweegt! Ankona - Antwerpse koepel voor Natuurstudie Erfgoedcellen VormingPlus Kempen KHKempen Andere wetenschappelijke instellingen Andere Vlaams overleg Europese samenwerking Communicatie Naam, logo en huisstijl Voorstellingsposter Website Facebook Electronische nieuwsbrief Landschapskrant
9 9 10 11 11 12 12 12 15 17 18 18 21 21 21 22 22 23 23 23 24 25 25 26 26 26 26 27 27 27 27 27 27 28 28 28 28 29 29 29 30 30 32 33 33 4
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
29.1.2 29.1.3 29.1.4
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Promotiemateriaal Perscontacten en persartikels Voorstelling op studiedagen en andere evenementen
2 Werkingsverslag 2011 en planning 2012 lopende activiteiten en projecten 3 Verplichte activiteiten 3.1 Landschapskrant 3.2 Vormingsactiviteiten 3.3 Publieksactiviteiten 4 Relatie doelstellingen-activiteiten en geografische spreiding 5 Financiën 5.1 5.2 5.3 5.4 6 Bijlagen
Balans en resultatenrekening 2012 Begroting 2013 Aanwending structurele subsidies Financiële vooruitzichten
34 35 35 38 150 150 150 152 153 155 155 155 155 155 157
5
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Lijst van tabellen Tabel 1-1 Huidige samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 18 februari 2013) 12 Tabel 1-2 Huidige samenstelling van de Raad van Bestuur (opnieuw samengetseld op AV van 18/02/2013) 16 Tabel 1-3 Vergaderingen van de Raad van Bestuur in 2012 17 Tabel 1-4 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) 17 Tabel 1-5 Personeel RLKGN 2012 19 Tabel 1-6 Personeelsverwachting RLKGN 2013 19 Tabel 1-7 Taakomschrijving huidige teamleden 20 Tabel 1-8 Overzicht studiedagen en vormingen 2012 21 Tabel 1-9 Overzicht persartikels 2012 35 Tabel 2-1 Overzicht actiefiches RLKGN 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHD’s worden gemarkeerd met een *. 38 Tabel 2-2. Beheerovereenkomsten in het werkingsgebied van RLKGN (stand van zaken januari 2013) en vergelijking met de voorgaande jaren 98 Tabel 3-1 Vormingsactiviteiten 2012 150 Tabel 3-2 Publieksactiviteiten 2012 152 Tabel 4-1 Acties RLKGN 2012-2013 153
6
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Lijst van figuren Fig. 0-1 Habitatrichtlijngebieden binnen RLKGN (links) en vleermuizen, een soortengroep uit de IHD’s waarop de acties van RLKGN zich richten (rechts; hier gewone grootoorvleermuis, foto VILDA) 10 Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 17 gemeenten 11 Fig. 1-2 Logo Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 29 Fig. 1-3 Voorstellingsposter RLKGN 30 Fig. 1-4 Een blik op de website Plant van Hier 31 Fig. 1-5 Een blik op de website Plant van Hier 31 Fig. 1-6 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur 32 Fig 1-7 Landschapskrant voorjaar 2012 34 Fig 1-8 Landschapskrant najaar 2012 34 Fig. 1-9 Promotiemateriaal RLKGN 34 Fig. 2-1 Locaties van de populaties harkwespen in Geel-Bel en een typisch beeld van het biotoop (Kapucienenberg, de westelijke populatie op de topografische kaart). 40 Fig. 2-2 Waargenomen gravende harkwespen in Geel-Bel van 2010 tot 2012 41 Fig 2-3 Evolutie van het aantal harkwespvrouwtjes per populatie. Opmerkelijk is de spectaculaire toename van de populatie op Malpertuus in 2011 en de toename op Kapucienberg in 2012 42 Fig. 2-4 Vergelijking van de subsidiereglementen in het werkingsgebied tussen 2009 en heden 43 Fig. 2-5 Aantal nestkasten van huis-, boeren- en gierzwaluw per gemeente 44 Fig. 2-6 Spreiding van de verschillende nestkasttypes. De gerealiseerde oeverzwaluwwanden en deze in voorbereiding zijn eveneens opgenomen 45 Fig. 2-7 Visualisatie van het nieuwe model oeverzwaluwenwanden 49 Fig. 2-8 Visualisatie van de vleermuizentoren zoals die gebouwd wordt 52 Typisch beeld van een fauna-akker 55 Fig. 2-9 Resultaten 2011: aantal ha ingezaaide fauna-akker als gevolg van de projectoproep van RLDV 56 Fig. 2-10 Aantal hectare fauna-akker per gemeente 57 Fig. 2-11 Overzicht projecten met aanplant of herstel KLE’s 69 Fig. 2-12 Overzicht aanleg hoogstamboomgaarden 70 Fig. 2-13 Overzicht aanleg poelen 73 Fig. 2-14 Landschapsatlas (aanduiding van ankerplaats en relictzone in werkingsgebied RLKGN) 76 Fig. 2-15 Uitgevoerde projecten door landschapsanimotor en landschapteam 77 Fig. 2-14 Potentiële stiltegebieden in RLKGN 87 Fig. 2-16 De ideale holle weg 89 Fig 2-17 Holle wegen in het werkingsgebied van RLKGN 90 Fig. 2-18 Vergelijking van de gemeentelijke subsidies situatie 2009 vs. 2012 104 Fig. 2-19 Zoekzones potentiële wandelgebied in Vlaanderen 106 Fig. 2-20 Gerealiseerde en te realiseren wandelnetwerken in de provincie Antwerpen 107 Fig 2-21 Knooppuntwegwijzers in het wandelnetwerk Kempense Heuvelrug, het eerste gerealiseerde wandelnetwerk in de provincie Antwerpen en binnen RLKGN 108 Fig. 2-22 Herwerkte route Landschapsbelevenissenfietstocht (editie 2012) met interessante landschapselementen. In RLKGN bestaat deze uit drie lussen, die apart of gecombineerd gefietst kunnen worden 120 Fig 2-23 Landschapskrant voorjaar 2012 139 Fig 2-24 Landschapskrant najaar 2012 140 Fig. 2-25 Een blik op de RLKGN-website 141 Fig 2-26 Evolutie van het aantal bezoekers van de website van RLKGN 141 Fig. 2-27 Een blik op de website Plant van Hier 142 Fig. 2-28 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur 143 Fig. 2-29 Deelname zwerfvuilmeldingen via routedoktersysteem 149 Fig. 4-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLKGN tot en met 2012 154
7
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Lijst van bijlagen Bijlage 1 Boekhoudkundige documenten Bijlage 1a Jaarrekening en balans 2011 Bijlage 1b Begroting 2012 Bijlage 2 Administratieve documenten Bijlage 2a Ledenregister Bijlage 2b Verslagen Algemene Vergadering Bijlage 2c Verslagen Raden van Bestuur Bijlage 3 Landschapskranten Bijlage 3a Landschapskrant nr. 4, jaargang 3, voorjaar 2011 Bijlage 3b Landschapskrant nr. 5, jaargang 3, najaar 2011 Bijlage 3c Landschapskrant nr. 6, jaargang 4, voorjaar 2012 Bijlage 4 Documentatie en foto’s vormings- en publiekactiviteiten 2011 Bijlage 5 Extra tabellen Bijlage 5a Thematische overlegmomenten 2011 Bijlage 5b Overzicht persartikels 2011 en selectie
8
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
0 Aanbevelingen ANB en MINA-raad In dit inleidende hoofdstuk willen we terugkomen op de aanbevelingen van ANB en de MINA-raad i.v.m. de werking van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. We baseren ons hiervoor op de adviezen betreffende ‘Evaluatie van de werking 2011 van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete’ dd. 29 november 2012 en de emails van het Agentschap voor Natuur en Bos ‘Werkingsprogramma 2013: twee suggesties’ dd. 29 november 2012 en ‘Richtlijnen indienen werkingsverslag 2012 en planning 2013’ dd. 30 januari 2013.
0.1 Aanbevelingen ANB en MINA-raad Naast een overwegend positief advies gaven ANB en de MINA-raad een tweetal inhoudelijke aanbevelingen mee m.b.t. de werking van RLKGN. Een eerste betrof de noodzaak van een toename in het aantal terreinrealisaties in 2012. We zijn van oordeel dat voorliggend rapport afdoende zal aantonen dat dit ook daadwerkelijk het geval is, overigens volledig volgens verwachting. De landschapswerking van RLKGN startte vanaf 1 januari 2012 en verder kwamen een aantal projecten die in 2011 of eerder opgestart werden, nu in de realisatiefase. Enkele cijfers: in 2012 werden resp. 7 hoogstamboomgaarden en 7 poelen aangelegd, 2226m hagen en houtkanten aangeplant, 1462m bomenrijen waarvan 302 hoogstammen, 21 monumentale eiken en 429 oude lindes onder handen genomen door een boomverzorger, werden er bijkomende acties ondernomen voor zwaluwen, vleermuizen, fauna-akkers, de Kempen-Hagelandroute, etc. Een trend die we ook in 2013 zullen verder zetten. Verder werd een inhoudelijke opmerking gemaakt betreffende de locatiekeuze in het fauna-akkerproject. Om tegemoet te komen aan de aanbevelingen van de provinciale dienst van het Agentschap voor Natuur en Bos inzake het fauna-akkerproject, zullen de Antwerpse Regionale landschappen vanaf 2013 de locatiekeuze van fauna-akkers strenger controleren en opvolgen. Hieronder de aandachtspunten van het ANB en de voorziene actiepunten van de Antwerpse Regionale Landschappen. “De begeleiding van de WBE’s rond een goede locatiekeuze blijft een aandachtspunt. Zo kan een faunaakker niet overal aangelegd worden (bosdecreet) en zijn er vaak vergunningen of ontheffingen nodig.” Minimaal één keer per Regionaal Landschap, maar vermoedelijk in totaal eerder 6 keer, wordt een cursus georganiseerd waarop elke deelnemende WBE uitgenodigd wordt. De eerste opleiding handelt over bosen natuurwetgeving. Aansluitend wordt een tweede overleg omtrent grondbewerking en inzaaimethodieken voorzien. Tijdens deze contactmomenten zal er voldoende ruimte zijn om verschillende ideeën uit te wisselen en bij te sturen waar nodig. Bijkomend zal in alle communicatie nogmaals gewezen worden op de noodzaak van het inzaaien van fauna-akkers op de daarvoor geschikte gronden, zijnde maïsakkers of niet-rendabele overstukjes landbouwgronden. Ook bij het doorgeven van de bestellingen zullen de locaties onderworpen worden aan een GIS-controle (luchtfoto, BWK, …). “Het bijhouden van de locaties in GIS valt aan te bevelen. Hierdoor kan bovenstaande check reeds vrij snel gebeuren. Bovendien laat dit toe om de evolutie op te volgen en kan dit de basis zijn voor een evaluatie van het project o.a. in relatie tot natuurverbinding en IHD’s.” Het bijhouden van gegevens in GIS werd reeds in het verleden gedaan. Het doorspelen van locatiegegevens verliep echter niet altijd vlot aangezien niet alle deelnemers even handig zijn met computer, kaarten opmaken, downloaden, inscannen, inkleuren. De meesten hebben ook geen vlotte toegang tot kadastrale gegevens. In 2013 zullen we meedelen dat de bestelling pas definitief is als alle ontbrekende stukken ingeleverd zijn bij het betrokken Regionaal Landschap. De effectieve bestelling wordt pas doorgevoerd na een positieve evaluatie.
9
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
0.2 Inhoudelijke suggesties ANB Daarnaast gaf ANB een tweetal inhoudelijke suggesties mee inzake de werking 2012. Een eerste betrof het opbouwen van contacten met en het gezamenlijk opzetten van projecten in samenwerking met de bosgroepen (cf. Witboek Interne Staatshervorming). RLKGN heeft sowieso vrij nauwe contacten met de bosgroepen (BGNK, BGKH en BGZK) in haar werkingsgebied. Alle drie zijn ze lid van de AV van RLKGN en met twee ervan (BGNK en BGKH) wordt de huisvesting gedeeld. Met BGNK is er ook reeds inhoudelijke samenwerking rond een aantal gebiedsgerichte projecten (Tielen, Turnhout) waarbij de landschapsanimator en bosgroepcoördinator gezamenlijk een gebied aanpakken. Ook met BGZK wordt er samengewerkt, o.a. in functie van de harkwesp en het gebiedgericht project rond de Zuiderkempen. Ook met de nieuwe coördinator van BGKH die startte op 1 februari 2013 werd reeds overleg gepland rond mogelijke samenwerking. Heel concreet werken de bosgroepen en regionale landschappen in Vlaanderen ook aan een gezamenlijk LIFE-projectvoorstel inzake IHD-realisaties door particulieren (zie actie 7).
Fig. 0-1 Habitatrichtlijngebieden binnen RLKGN (links) en vleermuizen, een soortengroep uit de IHD’s waarop de acties van RLKGN zich richten (rechts; hier gewone grootoorvleermuis, foto VILDA)
Een tweede suggestie betrof de resolutie van 7 november 2012 die het Vlaamse parlement aannam inzake dagvlinders, en het stimuleren van maatrgelen ten voordele van vlinders. RLKGN onderneemt sowieso al heel wat acties die ten goede komen van dagvlinders. Bij het aanplanten van b.v. KLE’s wordt rekening gehouden met vlinders (soortkeuze ifv nectaraanbod, creatie mantel-zoom, …), ook het fauna-akkerproject komt rechtstreeks ten goede aan een aantal vlindersoorten. In het project rond de Kempen-Hagelandroute werden twee vlinderweides ingezaaid, die naast een rechtstreeks ecologisch ook een sensibiliserend effect hebben. Ook voor een aantal zeldzamere vlindersoorten wil RLKGN actie ondernemen. In het kader van de indiening van het definitieve erkenningsdossier later in 2013 werd reeds een analyse gemaakt rond mogelijke toekomstige soortenprojecten (die kaderen binnen IHD, Provinciale Prioritaire Soorten, …) waarbij ook een aantal dagvlindersoorten naar voren worden geschoven: veldparelmoervlinder, bruine eikenpage, kleine ijsvogelvlinder, … . Wat betreft bruine eikenpage bemiddelde RLKGN in 2012 overigens tussen Infrabel en ANB over de spoorwegbermen ter hoogte van het militair domein in Tielen (SBZ-gebied), met als gevolg dat deze bermen (over een langte van ongeveer 5km) wellicht in beheer van ANB zullen komen. Hiermee kan een van de grootste populaties bruine eikenpage in Vlaanderen veilig gesteld worden. Verder blijft RLKGN op aangeven van het Agentschap voor Natuur en Bos de nodige aandacht schenken aan de implementatie van de Instandhoudingsdoelstellingen of IHD’s. Zowel in gebiedsgerichte projecten, waarvan verschillende zich afspelen binnen SBZ-gebied, als via soortgerichte acties, zoals bijvoorbeeld vleermuizen. Het LIFE-project in voorbereiding speelt zeer specifiek in op die stukken SBZgebied die in particulier bezit zijn. In de samenvattende tabellen worden acties die zich richten tot de IHD’s gemarkeerd met een *. 10
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
1 Organisatie en structuur 1.1 Werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt in het oosten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 17 gemeenten: Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar (Fig. 1-1).
Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 17 gemeenten
Op dit ogenblik zijn er geen initiatieven lopende om het werkingsgebied op korte termijn te wijzigen. Het lijkt opportuun om eerst de resultaten van het overleg over het Witboek en de mogelijke gevolgen daarvan af te wachten. Tot nader order blijft het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete dan ook ongewijzigd.
11
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
1.2 Statutaire zaken 1.2.1 Voorlopige erkenning Op 9 december 2010 werd de aanvraag tot voorlopige erkenning neergelegd bij het Agentschap voor Natuur en Bos en het kabinet van de Minister. Op 24 februari 2011 bracht de MINA-raad een positief advies uit over deze aanvraag. Vanaf 1 juni 2011 werd RL Kleine en Grote Nete officieel erkend. Conform het Besluit op de Regionale Landschappen kan RLKGN haar definitieve erkenning aanvragen binnen het venster tussen 1 juni 2013 en 1 juni 2014. In overleg met de diensten van het Agentschap voor Natuur en Bos wordt het indienen van de aanvraag tot definitieve erkenning gepland in juni 2013.
1.3 Bestuursorganen 1.3.1 Algemene vergadering De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 17 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties, conform het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08 december 1998. Op vraag van verschillende organisaties werd in de statuten voorzien dat de Algemene Vergadering kan worden uitgebreid met ‘toegetreden leden’, die zonder stemrecht de vergaderingen kunnen bijwonen. De Algemene Vergadering werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering op 10 maart 2009, en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010, 29 maart 2011, 20 februari 2012 en 18 februari 2013. In Tabel is de huidige samenstelling van de Algemene Vergadering weergegeven (de vorige samenstelling is te vinden in de neerleggingsdocumenten). De verslagen van de Algemene Vergadering zijn te vinden in Bijlage 2. Gezien de krappe timing van de rapportering zijn enkele gemeenten er niet in geslaagd hun (eventueel nieuwe) vertegenwoordigers tijdig aan te duiden. Op de Algemene Vergadering werd een procedure afgesproken om deze later toe te voegen. Van de 131 vertegenwoordigers van de 70 vaste leden van de Algemene Vergadering zijn 102 mannen (78%) en 29 vrouwen (22%). Het 7-koppig team van RLKGN bestaat momenteel uit 4 vrouwen (57%) en 3 mannen (43%).
A GROEP Provinciegemeentebesturen
en
Tabel 1-1 Huidige samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 18 februari 2013). Vertegenwoordigers aangeduid in cursief* moeten nog aangeduid worden door de nieuwe gemeenteraden. Organisatie VASTE LEDEN (stemgerechtigd) Provincie Antwerpen Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Stad Geel Gemeente Grobbendonk Stad Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout
effectief vertegenwoordiger plaatsvervanger Rik Röttger Mien Vanden Broek August Adriaensen Kris Van Dijck Benny Eyckmans Vincent Van Genechten Mien Van Olmen Ingrid Verheyen Guy Van de Perre Kris Breugelmans* Jan Melis*
Peter Bellens Petra Geukens Dirk Proost Ellen Broeckx Staf Kauwenberghs Hilde Leens Ludo Van den Broeck Leo Van Herck Mies Meeus Jef Van Duppen* Lieve Cornelis*
12
GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen wildbeheer
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Stad Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Retie Stad Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Natuurpunt Kasterlee Natuurpunt Lille Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen Natuurpunt Netebronnen kern Balen Natuurpunt Netebronnen kern Mol Natuurpunt De Turnhoutse Kempen Natuurpunt Wamp en Neten Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon vzw VMPA vzw Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw JNM Neteland Landelijke Beweging Boerenbond Bedrijfsgilden Bedrijfskringen Landelijke Gilden KVLV KVLV/AGRA Agrakring Groene Kring vzw / KLJ Regioraden Algemeen Boerensyndicaat Vlaams Agrarisch Centrum vzw WBE De Vart vzw WBE Retie vzw WBE Postel-Noord vzw WEB Geel-Olen 1 vzw WBE Het Netebroek Balen WBE 4B vzw WBE Bos&Duin Kasterlee vzw WBE Groot-Lille vzw WBE Nete&Wimp vzw TPA vzw
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Christophe Verdonck Seppe Bouquillon Leo Van Miert* Karolien Adriaensen Luc Hermans* Filip Van den Broek Marc Soontjens Hendrik Hendrix Jan Van den Berghe Luc Van der Eycken Dirk Geysels
Paul Rotthier Jan Verbist Marleen Gabriëls* Lut Hermans Dimitri Gevers* Lieven Janssens Chris Schoenmakers Willy Ibens Stefan Versweyveld Paul Prinsen Wouter Vanreusel
Marc Verachtert
Koen Thibau
Dirk De Schutter Paul Dekker Chris Van Den Bosch
Luc Van den Bergh Juul Appels
Marleen Jansen
Dirk Willems
Julien Bouwen
Eddy Vercammen
Willy Vanberghen
Herman Puls
Jan Mallants
Herman Bijnens
Jan De Schepper
Jef Sas
Dirk Segers Kris Van der Steen
Frank Van Gorp Tom Snoeckx
Rutger Steenmeijer Geert Bekaert
Frank Hye Jean Quetin
Oscar Vanderborght Rik Puls Ludo Pluym Marcel Heylen Alfons Gios Eddy de Hoon Rita Geerts Hilda Van den Broeck Rosa Helsen Ellen Vos Sarah Seyen Luc Huybrechts Carine Ceusters Jozef Schryvers Roger Ooms Jan Lavrijsen Marc Geuens Rudi Van Decraen Paul Hermans Carlo Carpentier Rudi Liekens Gilles Facon
Tessa Boeykens
Ludo Vansant Kathleen Janssen Liliane Aerts Geert Haepers Luc Van Dommelen Danny Meeusen Gerard Lammers Willy Van der Veken Philippe Van Bockselaere Paul Verluyten Jozef Marien Marc Ooms Karel Dierckx Eric Van Echelpoel Dries Daems Bie De Busser
13
Toegetreden leden
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Pasar vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw Vallei van de Grote Nete vzw Het Groene Neteland vzw Kempense Meren vzw vvv Balen vzw vvv Retie vzw vvv Vorselaar vzw vvv Dessel vzw vvv Mol vzw VormingPlus Kempen Provinciale Landbouwkamer Cultuurraad voor de Kempen vzw KEMP Den Bunt vzw Nationale Boomgaardenstichting vzw landschapszorg Bosgroep Noorderkempen Bosgroep Kempense Heuvelrug Bosgroep Zuiderkempen Rurant vzw
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Hilsande Sels Philippe De Backer Jan Aerts Cris Rutten Ingrid Ryken Vincent Kolen Marcel Belmans Marcel Moons Luc Van Hoof Annie Michielsen Guido Van Hoof Christa Truyen Gert Van de Moortel Willy De Ceulaer Maarten D'Hondt Roger Damen Marc Boermans Chris Caerts Jan Seynaeve Noor De Laat Wim Boonen Johny Geerinckx
Leo Verheijen Annemie Nagels Nik Tuytelaers Ivo Saliën Lisette Boeckx Herman Sannen Walter Van de Poel Jules Mermans Guy Peeters Roger Damen Staf Heurckmans Martine Coppieters José Van de Velde Guide Van Hoof Brigitte Van Dongen Ludo Royen Guy Tilkin Jan Millis Willy Van De Velde André Van Rooy Wim Poelmans
Daarnaast kunnen volgende personen de vergaderingen van de Algemene Vergadering ambtshalve bijwonen:
twee vertegenwoordigers van het Intern Verzelfstandigd Agentschap voor Natuur en Bos van het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Intern Verzelfstandigd Agentschap Ruimtelijke Ordening Onroerend Erfgoed Vlaanderen van het beleidsdomein Ruimtelijke Ordening, Woonbeleid en Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Extern Verzelfstandigd Agentschap Vlaamse Landmaatschappij indien in het werkingsgebied een land- of natuurinrichtingsproject of een ruilverkaveling plaatsvindt; een vertegenwoordiger van de Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen van het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling van het beleidsdomein Landbouw en Visserij van de Vlaamse Overheid; een vertegenwoordiger van het Intern Verzelfstandigd Agentschap met rechtspersoonlijkheid Toerisme Vlaanderen van het beleidsdomein Buitenlands Beleid, Buitenlandse Handel, Internationale Samenwerking en Toerisme; een vertegenwoordiger van de provinciale dienst milieu en natuurbehoud van de provincie Antwerpen; 1 milieuambtenaar per deelnemende gemeente;
Volgende ‘toegetreden leden’ maken sinds de Algemene Vergadering van 13 april 2010 deel uit van de Algemene Vergadering van RL Kleine en Grote Nete: VormingPlus Kempen Provinciale Landbouwkamer Cultuurraad voor de Kempen vzw KEMP Den Bunt vzw Volgende ‘toegetreden leden’ maken sinds de Algemene Vergadering van 29 maart 2011 deel uit van de Algemene Vergadering van RL Kleine en Grote Nete: 14
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Nationale Boomgaardenstichting vzw Landschapszorg Bosgroep Noorderkempen vzw Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Bosgroep Zuiderkempen vzw
Voor de Algemene Vergadering van 2012 waren er geen kandidaturen. Volgende ‘toegetreden leden’ maken sinds de Algemene Vergadering van 18 februari 2013 deel uit van de Algemene Vergadering van RL Kleine en Grote Nete: RURANT vzw In 2012 is de Algemene Vergadering éénmaal samengekomen op 20 februari. Volgende punten stonden op de agenda: -
verwelkoming en inleiding goedkeuring verslag vorige vergadering wijziging Raad van Bestuur en Algemene vergadering kandidaturen nieuwe leden RLKGN jaarverslag en jaarrekening 2011 jaarprogramma en begroting 2012 receptie
Op 18 februari 2013 vond een Algemene vergadering plaats waar het activiteitenverslag en de jaarrekening van 2012 en de begroting en jaarprogramma 2013 goedgekeurd werden.
1.3.2 Raad van bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden. De Raad van Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (10 maart 2009), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010 en 29 maart 2011. Op de Algemene Vergadering van 18 februari 2013 werden de leden van de Raad van Bestuur opnieuw herkozen en werden er nieuwe bestuurders aangeduid. In onderstaande tabel is de huidige samenstelling van de Raad van Bestuur weergegeven (vorige samenstellingen zijn te vinden in de neerleggingsdocumenten). Gezien de krappe timing slaagden enkele gemeenten er niet in hun (eventueel nieuwe) bestuurders tijdig voor te dragen. Op de Algemene Vergadering werd daarom een (schriftelijke) procedure afgesproken om later voorgedragen bestuurders (in de tabel cursief aangeduid) alsnog te kunnen verkiezen. De verslagen van de Raad van Bestuur zijn te vinden in Bijlage. De 1/3-regel uit het Besluit op de regionale landschappen werd geëerbiedigd: 1/3 van de bestuurders komt uit de groep van overheden, 1/3 uit de groep van erkende natuur- en milieuverenigingen, en 1/3 uit de groep van erkende landbouwverenigingen, erkende toerismeverenigingen en erkende wildbeheereenheden. De samenstelling van de Raad van Bestuur is naar Vlaamse normen erg uitgebreid (cf. Advies 2010/42 van de MINA-raad). Dit is echter een bewuste keuze. Zeker in de startfase van een regionaal landschap en bijkomend in 2013 nieuwe gemeentelijke besturen biedt een grote vertegenwoordiging van alle leden (overheden, verenigingen) de garantie dat zij van nabij betrokken worden bij de beslissingen, en zo het draagvlak ervoor vergroot. Nadeel is uiteraard dat een vergadering van dergelijke omvang niet flexibel genoeg is om snel terug te koppelen of dringende beslissingen te nemen wanneer nodig. Hiervoor werd dan ook een Dagelijks Bestuur opgericht. In de toekomst zal binnen de Raad van Bestuur bekeken worden of, eens de organsiatie vlot draait en na een definitieve erkenning, een afslanking van de Raad van Bestuur wenselijk is. 15
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Van de 53 bestuurders + 1 adviserende bestuurder zijn 42 mannen (79%) en 11 vrouwen (21%).
GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer
GROEP B Erkende milieu- en natuurverenigingen
GROEP A Provincie- en gemeentebesturen
Tabel 1-2 Huidige samenstelling van de Raad van Bestuur (opnieuw samengetseld op AV van 18/02/2013) vertegenwoordiger LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger Mien Vanden Broek Willy Bollansée Kris Van Dijck Griet Smaers Peter Van Pelt Mien Van Olmen Tine Witvrouwen Guy Van de Perre Kris Breugelmans* Jan Melis * Christophe Verdonck Marc T'Syen Leo Van Miert Kristel Pelckmans Luc Hermans* Filip Van den Broeck Marc Soontjens Hendrik Hendrix Jan Van den Berghe Paul Prinsen Dirk Geysels Marc Verachtert Dirk De Schutter Paul Dekker Chris Van Den Bosch Marleen Jansen Eddy Vercammen Herman Puls Jan Mallants Jef Sas Dirk Segers Kris Van der Steen Frank Hye Geert Bekaert Oscar Vanderborght Ludo Pluym Marcel Heylen Alfons Gios Eddy de Hoon Rita Geerts Hilda Van den Broeck Rosa Helsen Ellen Vos Sarah Seyen Luc Huybrechts Gilles Facon Vincent Kolen Philippe De Backer Jan Aerts Ingrid Ryken Bart Claes Marc Geuens ADVISEREND LID (niet stemgerechtigd) Hans De Schryver
Organisatie Provincie Antwerpen Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Stad Geel Gemeente Grobbendonk Stad Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout Stad Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Retie Stad Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Natuurpunt Kasterlee Natuurpunt Lille Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Natuurpunt Nete en Aa kern GrobbendonkHerenthout Nete en Aa kern Herentals-Olen Natuurpunt Natuurpunt Netebronnen kern Balen Natuurpunt Netebronnen kern Mol Natuurpunt Turnhoutse Kempen Natuurpunt Wamp en Neten KVNS vzw VMPA vzw Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw Landelijke Beweging Boerenbond Bedrijfsgilden Bedrijfskringen Landelijke Gilden KVLV KVLV/AGRA Agrakring Groene Kring vzw - KLJ Regioraden Algemeen Boerensyndicaat TPA vzw Kempense Meren vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw Het Groene Neteland vzw WBE regio 1 (Dessel) WBE regio 2 (Balen)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Agentschap voor Natuur en Bos
16
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Tabel 1-3 Vergaderingen van de Raad van Bestuur in 2012
Datum en plaats
Agenda
20 februari 2012 Balen
- voorstelling gemeente Balenl - goedkeuring vorig verslag - lopende en geplande projecten - kalender 2012 - varia - voorstelling Boerenbond - goedkeuring vorig verslag - toelichting proces interne staatshervorming (witboek) - lopende en nieuwe projectvoorstellen - presentatie landschapsbeelden - presentatie vrijwillige bufferstroken en waterconservering - varia - voorstelling gemeente Beerse - goedkeuring vorig verslag - lopende en nieuwe projectvoorstellen - terugblik 3 jaar werking en aanzet definitieve erkenning - varia - voorstelling gemeente Kasterlee - goedkeuring vorig verslag - voorstel tot principiële beslissing rond overstap Leen Gielis - vervolgtraject rond jaarprogramma 2013 en meerjarenplanning i.f.v. definitieve erkenning - goedkeuring voorlopig jaarprogramma en begroting 2013 - vastlegging agenda 2013 (AV en Rvb’s) - varia
25 mei 2012 Geel
25 september 2012 Beerse
13 december 2012 Kasterlee
De vergaderingen van de Raad van Bestuur vinden steeds plaats op wisselende locaties, telkens in een andere van de 17 deelnemende gemeenten. De vergadering start steeds met een voorstelling van het natuur- en landschapsbeleid van de ontvangende gemeente en wordt afgesloten met een receptie met een lokale streekproducten, aangeboden door de gastgemeente. Ook in 2013 zal de Raad van Bestuur regelmatig samenkomen met een richtfrequentie van een vergadering om de drie maand.
1.3.3 Dagelijks bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Het Dagelijks Bestuur werd voor het eerst samengesteld tijdens de oprichtingsvergadering (10 maart 2009), en gewijzigd tijdens de Algemene Vergadering van 13 april 2010. Op de Raad van Bestuur van 18 februari 2013 werden de leden van het Dagelijk Bestuur opnieuw verkozen. In Tabel 1-4 is de huidige samenstelling van het Dagelijks Bestuur weergegeven (vorige samenstellingen zijn te vinden in de neerleggingsdocumenten). Tabel 1-4 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) naam Rik Röttger Kris Van Dijck Ludo Pluym Jan Van den Berghe Bas Van der Veken
vertegenwoordiger provincie Antwerpen gemeente Dessel Arrondissementsraad Boerenbond Natuurpunt RLKGN
functie voorzitter ondervoorzitter secretaris penningmeester personeel
In 2012 kwam het Dagelijks Bestuur vier maal samen: 31 januari, 8 mei, 4 september en 20 november, telkens in het gemeentehuis van Dessel. Het Dagelijks Bestuur komt in principe tweemaandelijks samen en vergadert in de schepenzaal van het gemeentehuis te Dessel (kabinet ondervoorzitter Kris Van Dijck). 17
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Volgende agendapunten staan steeds op de agenda : - Goedkeuring vorig verslag - Voorbereiding Raad van Bestuur - Personeelszaken - Financiën - Stand van zake lopende en nieuwe projectvoorstellen - Voorbije en geplande activiteiten
1.4 Personeel 1.4.1 Personeelsbestand RLKGN functie
naam
regime
loonrol
Indienst vanaf
coördinator
Bas Van der Veken
100%
RLKGN
1/5/2009
Joris Matthé
100%
RLKGN
1/6/2009
landschapsanimator
Els Oostvogels
100%
RLKGN
1/11/2009
Landschapsanimator (vervanging bevallingsverlof)
Kevin Grieten
100%
RLKGN
1/1/2012
projectmedewerker Plant van Steve Meuris Hier
100%
RLKGN
1/7/2012
administratief medewerker
Suzy Volckaerts
80%
RLKGN
1/8/2011
projectmedewerker Wegen
Hanne Govaers
100%
RLKGN
1/1/2012
Karlien Maes
80%
RLKGN
1/3/2012
projectmedewerker en landschap
natuur
Trage
Communicatiemedewerker
stafmedewerker Antwerpse Moira Heyn regionale landschappen
bedrijfsplanner
Lieven Lavrijsen
uit dienst vanaf
30/6/2012
werkt 80% voor de RLDV* 4 Antwer pse RL’en 100% VLM
RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Volgende personeelswijzigingen vonden plaats in 2012 : Els Oostvogels ging in bevallingsverlof vanaf 1 januari. Zij werd tijdelijk (van 1 januari tot 30 juni) vervangen door Kevin Grieten. Els Oostvogels werkte van 1 juni 2012 tot en met 30 november 2012 4/5. Vanaf 1 december werkt zij weer voltijds. Op 1 maart werd Karlien Maes aangeworven als communicatiemedewerker. Tot en met september 2012 werkte zij 3/5, vanaf 1 oktober 2012 werkt zij 4/5. Ook Suzy Volckaerts werkt vanaf 1 oktober 2012 4/5. VIA-medewerker Sabine Caremans werd vanaf 1 april 2012 vervangen door Moïra Heyn.
18
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Tabel 1-5 Personeel RLKGN 2012 functie
naam
regime
loonrol
j f m a m j j a s o n d
coördinator
Bas Van der Veken
100%
RLKGN
x x x
x x
x x x x x x x
projectmedewerker natuur en Joris Matthé landschap
100%
RLKGN
x x x
x x
x x x x x x x
landschapsanimator
Els Oostvogels
56%
RLKGN
Landschapsanimator (vervanging bevallingsverlof)
Kevin Grieten
50%
RLKGN
x x x
x x
x
projectmedewerker Plant van Steve Meuris Hier
100%
RLKGN
x x x
x x
x x x x x x X
administratief medewerker
Suzy Volckaerts
65%
RLKGN
x x x
x x
x x x x x x x
projectmedewerker Wegen
Hanne Govaers
100%
RLKGN
x x x
x x
x x x x x x x
Karlien Maes
49%
RLKGN
x
x x
x x x x x x x
stafmedewerker Antwerpse Moira Heyn regionale landschappen
werkt 80% voor de 4 RLDV* Antwerpse RL’en
x x x
x x
x x x x x x x
bedrijfsplanner
100%
x x x
x x
x x x x x x x
Trage
Communicatiemedewerker
Lieven Lavrijsen
x x x x x x x
VLM
RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) In 2013 worden enkele verschuivingen in het personeelsbestand verwacht. Hanne Govaers zal om medische redenen afwezig zijn van 1 maart tot 1 september. Tijdens haar afwezigheid zullen haar taken intern binnen het team overgenomen worden. Verder start Leen Gielis als projectmedewerker platteland bij RLKGN vanaf 1 februari. Het is op dit ogenblik nog onduidelijk of dit via detachering vanuit RLDV, haar vorige werkgever, zal gebeuren dan wel in dienstverband bij RLKGN. Alleszins stelt provincie Antwerpen zich garant voor de volledige loonkost, zodat dit geen negatieve gevolgen heeft voor de financiële situatie van RLKGN. Tabel 1-6 Personeelsverwachting RLKGN 2013 functie
naam Bas Van Veken
regime
loonrol
j
f
m a
m j j
100%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
projectmedewerker natuur en Joris Matthé landschap
100%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
projectmedewerker wegen
Hanne Govaers
100%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
Els Oostvogels
100%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
coördinator
landschapsanimator
trage
der
a s o n d
19
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
projectmedewerker Plant van Steve Meuris Hier
100%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
administratief medewerker
Suzy Volckaerts
80%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
communicatiemedewerker
Karlien Maes
80%
RLKGN
x
x
x
x
x x x x x x x x
stafmedewerker Antwerpse Moïra Heyn regionale landschappen
100%
RLDV*
x
x
x
x
x x x x x x x x
bedrijfsplanner
100%
VLM
x
x
x
x
x x x x x x x x
Lieven Lavrijsen
RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Tabel 1-7 Taakomschrijving huidige teamleden functie
naam
coördinator
Bas Van der Veken
projectmedewerker natuur en landschap
Joris Matthé
100%
Projecten natuurbehoud, natuureducatie, natuurrecreatie, vormingen en publieksactiviteiten
projectmedewerker Plant Steve Meuris van Hier
100%
Trekker project Plant van Hier (voor gans Vlaanderen) + PDPO project provincie Antwerpen ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’
projectmedewerker trage Hanne Govaers wegen
100%
Project trage wegen, publieksactiviteiten
100%
Landschapszorg
Communicatiemedwerker Karlien Maes
80%
Communicatie : website, facebook, nieuwsbrief, folders, tentoonstellingen
administratief medewerker
Suzy Volckaerts
80%
Algemene administratie, boekhouding, personeel
Lieven Lavrysen
100% (VLM)
Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLKGN-projecten met landbouwraakvlakken
100% (Antw. RL’en)
Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse regionale landschappen en RL’en onderling in beleidsdomeinen natuur, soorten & biodiversiteit, landschap, erfgoed, recreatief medegebruik (uitwerken van gemeenschappelijke projecten; afstemming op het vlak van potentiële synergieën; centrale spil in samenwerking tussen provincie, RL’en en andere partners)
landschapsanimator
bedrijfsplanner
Els Oostvogels Kevin Grieten a.i.
stafmedewerker Antwerpse regionale Moïra Heyn landschappen
regime taakomschrijving Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid 100% jaarprogrammatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, eindredactie communicatie
/
communicatie,
vormingen
Een teamvergadering vindt in de regel plaats om de 14 dagen, afwisselend op kantoor (dinsdagvoormiddag) en op verplaatsing (dinsdagnamiddag) waarbij een van de projecten bezocht wordt.
20
en
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
1.4.2 Deelname aan studiedagen en vormingen Het personeel van RLKGN neemt deel aan relevante studiedagen en/of opleidingen in het kader van projecten of specifieke taken. Tabel 1-8 Overzicht studiedagen en vormingen 2012 Omschrijving ANKONA studiedag studiedag SOLABIO
Data 11/02/2012 7/03/2012
Studiedag Erfgoed in Groene Landschappen Symposium 20 jaar Natura 2000 Salongesprek Ar-Tur
Organisatie ANKONA SOLABIO Provincie Antwerpen INVERDE Natuurpunt SPK RLKGN ism KULeuven, OE PROVANT ANB Ar-Tur
Provinciale Landschapsdag
PROVANT
25/09/2012
EUROPARC conferentie Opleiding Natuurtechnisch inrichten van trage wegen Opleiding Inventariseren trage wegen en verwerken in GIS Coördinatorentweedaagse Excursie LIB N-Brabant
RLKM
Opleiding Windows 7 Doelgericht communiceren voor de natuursector Communicatie bij natuurherstelprojecten Koplopers Jan Bommerez Excursie Noord-Zuid Kempense heuvelrug
Floriade
8-9/3/12 12/04/2012 19/03/2012
Deelnemer(s) Bas, Steve, Kevin Bas Hanne, Steve, Joris, Kevin, Suzy, Karlien Karlien Karlien Bas
21/03/2012
Bas
27/03/2012 14/05/2012 12/06/2012
22-26/10/12
Bas Bas Bas Bas, Els, Joris, Hanne, Steve Bas
Escala
8/11/2012
Hanne
Escala
13/11/2012
Hanne
VORL
9-10/1/2012 05/09/2012
Bas
02/10/2012
allen
RURANT VORL
8/03/2012
Bas
De coördinator en administratief medewerker werden daarnaast nog via een aantal informele vormingsen begeleidingsmomenten bijgestaan inzake financieel en personeelsbeleid: advies door financieel expert, boekhouder/accountant (SBB) advies en begeleiding door sociaal secretariaat (SD Worx)
1.5 Professionalisering van de organisatie 1.5.1 Personeelsbeleid Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete streeft naar een efficiënt, duurzaam en personeelsvriendelijk personeelsbeleid. In dat kader wordt volgende werkwijze gehanteerd:
Electronische prestatie-ingaven en agendabeheer
Prestatiestaten en verlofplanning worden bijgehouden in het personeelsprogramma (Payroll). Afspraken worden door ieder teamlid ingevoerd op een gedeelde online agenda (Outlook).
Personeelsvriendelijk en duurzaam vervoersbeleid Woonwerkvervoer met het openbaar vervoer wordt volledig terugbetaald via een ‘derdebetalersovereenkomst’, en woonwerkvervoer met de fiets wordt vergoed via een fietsvergoeding.
Gunstig personeelsbeleid Medewerkers van RLKGN krijgen gratis woonwerkverkeer met het openbaar vervoer, fietsvergoeding, een hospitalisatieverzekering en maaltijdcheques.
21
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Regelmatig teamoverleg Tweewekelijks worden algemene zaken, lopende en komende projecten en varia besproken tijdens het teamoverleg (zie hoger). Daarnaast is er frequent informeel overleg en uitwisseling over de dagdagelijkse werking.
Ruimte voor vorming en bijscholing Medewerkers krijgen de kans om hun kennis en vaardigheden uit te breiden door deelname aan studiedagen, workshops, vormingen en bijscholing. Medewerkers kunnen erg zelfstandig werken en krijgen veel ruimte voor eigen inbreng.
Jaarlijkse functioneringsgesprekken Jaarlijks is er een functioneringsgesprek, normaal in de loop van februari, tussen de coördinator en elke medewerker. Medewerkers kunnen doorheen het jaar beroep doen op de coördinator om persoonlijke verwachtingen, problemen e.d te bespreken. Voor zaken die binnen het team niet kunnen opgelost worden, wordt het Dagelijks Bestuur betrokken.
1.5.2 Administratief beleid Ter ondersteuning van het administratief beleid werden volgende stappen ondernomen:
Opstellen van een huishoudelijk reglement In de huishoudelijk reglementen van respectievelijk Algemene Vergadering, Raad van Bestuur en Dagelijks Bestuur wordt bepaald hoe de dagelijkse werking van RLKGN verloopt (verantwoordelijkheden coördinator, teamwerking en teamoverleg, organisatie en opvolging van Algemene Vergadering, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur, werkgroepen).
Administratief medewerker en communicatiemedewerker In vorige verslagen werd de nood aan een medewerker communicatie aangehaald. De communicatiemedewerker is in dienst sinds 1 maart 2012. Onze administratief medewerker werkt vanaf 1 oktober 4/5 i.p.v. 3/5 omwille van de toenemende administratieve druk.
Ondersteuning projectwerking 1.
2. 3.
RLKGN kan beroep doen op het provinciale IT-netwerk, op de GIS-licentie ESRI ArcGIS en op GISdatabank van de provincie. Zo kunnen alle raster- en vectoriële gegevens over het werkingsgebied vlot geraadpleegd en bewerkt worden. Er werden een aantal naslagwerken voor de interne bibliotheek aangekocht om de interne kennis te vergroten (o.a. flora’s, vaktijdschriften). Voor specifieke projecten werd een basisuitrusting aangekocht (bv. GPS, oogstmateriaal voor autochtone bomen en struiken, fototoestel…).
1.5.3 Financieel beheer Automatisering van de financiële verrichtingen en keuze voor duurzaam sparen Betalingen worden online uitgevoerd; de coördinator is gemachtigd betalingen uit te voeren binnen de perken van de goedgekeurde begroting (cf. huishoudelijk reglement, door Raad van Bestuur bekrachtigd). Uitbetalingen van bezoldigingen en patronale RSZ-bijdragen gebeuren via een automatische betalingsopdracht. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete beschikt over een bankkaart voor electronische betalingen op verplaatsing. De spaarrekening van RLKGN is ondergebracht bij Triodos Bank, die veruit het hoogst scoort qua duurzaamheid (investeringen in ethisch verantwoorde projecten). In 2012 werd ook een spaarrekening geopend, om in tijden van kredietoverschot toch een klein percentage rente te verkrijgen op dit geld. 22
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Professionalisering van de boekhouding Vanaf de opstart van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd een dubbele boekhouding gevoerd. Hiertoe huren we het professioneel boekhoudpakket ‘WinBooks’. Deze toepassing draait op de server van het accountantkantoor zodat zij te allen tijde problemen kunnen oplossen, de PC virtueel kunnen overnemen en er geen risico op gegevensverlies bestaat. Investeringen worden afgeschreven conform de waarderingsregels vastgelegd door de Raad van Bestuur. Een erkend accountant volgt de boekhouding op en doet jaarlijks de controle van de jaarrekening. Sinds 2011 werd een systeem van analytisch boekhouden ingevoerd, wat afrekeningen per project makkelijker maakt. In 2012 werd er ook een module aangekocht om de gegevens van de boekhouding te kunnen exporteren naar excel. Dit is tijdsbesparend voor het berekenen en indienen van financiële projectdossiers.
Navolging van de wet op de overheidsopdrachten Als vzw die een aanzienlijk deel van haar inkomsten haalt uit overheidssubsidies, past Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete de wetgeving op de overheidsopdrachten toe.
1.6 Huisvesting Het secretariaat van RL Kleine en Grote Nete was in 2012 gevestigd in de gebouwen van het Provinciaal Groendomein Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45 in 2460 Kasterlee. Van deze locatie kan voorlopig gratis gebruikt gemaakt worden (geen huurkosten aan de provincie Antwerpen, enkel vaste kosten). Bovendien ligt ze zeer centraal in het werkingsgebied. Op termijn wordt uitgekeken naar een nieuwe locatie omdat de huidige een aantal beperkingen heeft: - zeer beperkte ruimte - beperkte ontvangstmogelijkheden van bezoekers - geen uitstraling en/of binding met de thematiek van het Regionaal Landschap Er zal worden uitgekeken naar een nieuwe locatie die voldoet aan de volgende criteria: - ligging binnen het werkingsgebied - voldoende werk-, vergader- en ontvangstruimte - vlotte bereikbaarheid - binding met de missie van het Regionaal Landschap (locatie met landschappelijke en/of erfgoedwaarde, uitstraling, …) Momenteel wordt een mogelijke verhuis naar Campus Blairon in Turnhout onderzocht. Voordelen zijn de centrale ligging en vlotte bereikbaarheid (ook met openbaar vervoer), samen zitten met andere organisaties zoals Natuurwerk vzw (=landschapsteams), mogelijkheid tot delen van faciliteiten (vergaderzalen, ICT, poetsen, …), moderne werk-, vergader- en ontvangstruimten.
1.7 Overleg en samenwerking met actoren Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete streeft naar een grote betrokkenheid van de participerende doelgroepen. Naast overleg in het kader van de lopende acties, neemt RLKGN ook deel aan werkgroepen en vergaderingen van derden. Doelstelling is om de verschillende visies in de regio maximaal op elkaar af te stemmen. Telefonische adviesverlening aan de inwoners van het werkingsgebied behoort ook tot het takenpakket van het regionaal landschap.
1.7.1 Provinciaal beleid en overleg regionale landschappen Antwerps Overleg Regionale Landschappen (AORL): forum tot uitwisseling, afstemming en overleg tussen de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de provincie (bij gelegenheid ook andere diensten). De vergadering wordt voorbereid door de VIA-medewerker voor de Antwerpse regionale landschappen. Deze medewerker 23
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
schrijft samen met de Antwerpse coördinatoren nieuwe projecten uit om zo extra middelen voor realisaties op terrein te verwerven. Regelmatig worden ook andere actoren uitgenodigd (ANKONA, Hooibeekhoeve, PIME, MOS, ILVO…). In 2012 vond een AORL plaats op 06/03/12, 20/04/12, 31/05/12, 27/06/2012, 12/10/12,19/11/2012 en 22/11/12. Trefdag ‘natuur en landschap’: in elk Antwerps regionaal landschap organiseert de VIA-medewerker een trefdag om alle spelers in het werkingsveld van natuur en landschap bij elkaar te brengen en kennis te laten maken met elkaars werking en projecten. De trefdag is gericht op gemeenten en bovenlokale samenwerkingsverbanden zoals regionale landschappen, bosgroepen, waterschappen, Natuurpunt, Kempens Landschap vzw, leadergebieden, Rurant vzw en toeristische clusters, en ook het Agentschap voor Natuur en Bos, Ruimte en Erfgoed Vlaanderen, Vlaamse Milieumaatschappij, Vlaamse Landmaatschappij en provincie Antwerpen (Dienst waterbeleid, Dienst duurzaam milieu- en natuurbeleid, Dienst landbouw en plattelandsbeleid en de Dienst recreatie, sport en toerisme). Aan de hand van een fietstocht in het werkingsgebied van elk RL worden projecten toegelicht en ieders rol toegelicht. In RLKGN ging de laatste trefdag door op 17 november 2009. In 2013 wordt er mogelijk een nieuwe gepland in de vallei van de Grote Nete. Contacten met provinciale diensten: de stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen verzorgt contacten met de Dienst Integraal Waterbeleid, Recreatie en Toerisme, Landbouw en plattelandsbeleid, Rurant, Duurzaam milieu- en Natuurbeleid. Publicaties over RL’en in tijdschrift ‘ZOOM’ en Antenne van de provincie (brugwerking RL’en) en vermelding op website provincie, Terugkoppeling met regiocoördinator van de provincie (voor RLKGN is dit Britt Biermans), die regiovergaderingen organiseert met de milieuambtenaren van de gemeenten. In 2012 o.a. rond Plant van Hier. Coördinatie brochure ‘Samenwerken aan natuur en landschap’ (oplage 2000 ex.), gericht op gemeenten en organisaties, om een duidelijk en praktisch overzicht te maken van de bestaande samenwerkingsverbanden in het werkingsveld van natuur en landschap; door VIA-medewerker; brochure downloadbaar op http://www.provant.be/publicaties/ Geregeld informeel overleg tussen de Antwerpse regionale landschappen onderling Gezamenlijke projecten met de Antwerpse regionale landschappen om kennis en investeringen beter te laten renderen: samenwerking in het kader van project(aanvrag)en en activiteiten (bv. project Landschapsbelevenissen, PDPO Autochtone bomen en struiken, PDPO Fauna-akkers, PDPO Buitengewone plekjes). Het uitwerken van een aantal gezamenlijke projecten behoort ook tot het takenpakket van de VIA-medewerker, vanaf 2012 nog meer gericht op Europese projecten. Samenwerking ikv projecten samen met de provincie: zo werd samen het LIFE+ projectvoorstel “Over…EUhm…natuur gesproken” uitgewerkt (op reservelijst), voorbereiding project rond participtie in de landduinenregio van de Zuiderkempen, gezamenlijke brochure over de Kempense Heuvelrug, project autochtone bomen en struiken (bv. brochure ‘Plantwijzer’), Bekenwatch, project Prioritaire Soorten in 2012, medewerking aan de provinciale uitgave boek SLOW Samenwerking met Toerisme Provincie Antwerpen (TPA): in kader van een achttal geplande wandelknooppuntennetwerken binnen RL Kleine en Grote Nete in de periode 2009-2012 wordt intensief samengewerkt met TPA. Intussen zijn ze allemaal ontwikkeld. RLKGN participeert ook in de opmaak van het nieuwe Strategisch Plan Toerisme Antwerpse Kempen van TPA. Afstemming met de studiedienst van de provincie: afstemming van projecten op bestaande studies van het PIH/DMN (bv. provinciale landschapskaart, landschapsbeelden, …) Afstemming met het PIME (Provinciaal Instituut voor Milieueducatie ikv educatieve projecten. Zo is PIME aanwezig op KomeNete waar waterbeestjes geschept worden. In 2013 wordt mogelijk ook gedeeltelijk de MOS-werking overgenomen door de Antwerpse RL’en. Participatie aan contactdagen en tijdschrift van ANKONA, de Antwerpse koepel voor Natuurstudie. Zowel in 2012 als 2013 draagt RLKGN bij aan de contactdag van Ankona met een gemeenschappelijke infostand van de Antwerpse regionale landschappen en lezingen, resp. over Plant van Hier en de harkwesp. Ook de uitgave van de DVD “Natuur in de Kempen” en de opmaak van de film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’ was een gezamenlijk initiatief van RLKGN en ANKONA.
1.7.2 Gemeentelijk beleid RLKGN wil een goede voeling houden met het gemeentelijke beleid, zodat optimaal kan samengewerkt worden en kan ingespeeld worden op lokale kansen. 24
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
RLKGN probeert jaarlijks minstens éénmaal een overleg met de milieuambtenaren van de aangesloten gemeenten te organiseren over de samenwerking met RLKGN en projecten die rechtstreeks de gemeentelijke diensten (milieu, eventueel ook mobiliteit, ruimtelijke ordening, technische dienst, …) aanbelangen, zoals het gebruik van autochtoon materiaal bij aanplanten, uniform subsidiereglement zwaluwen, … . Idealiter wordt hierbij aangesloten bij de regiovergadering. Overleg tussen RLKGN en alle individuele gemeenten van het werkingsgebied (coördinator van RLKGN met de respectieve colleges of een afvaardiging daarvan) over de werking en projecten van RLKGN, en over de prioriteiten en kansen tot samenwerking in elke individuele gemeente. Na de gemeenteraadsverkiezingen wordt een nieuwe ronde gepland in maart-april 2013. Op vraag geeft RLKGN toelichtingen over de werking op milieuraden, landbouwraden, colleges en andere vergaderingen. Terugkoppeling met regiocoördinator van de provincie, die regiovergaderingen organiseert met de milieuambtenaren van de gemeenten. Afstemming van de projectwerking op de werking van de intercommunale IOK. Samenwerking i.k.v. wandelprojecten Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de gemeenten, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. o In 2012: opening stiltegebied op 22 april ism gemeente Oud-Turnhout, op 19 juni opening Kempen-Hagelandroute ism gemeenten Herentals, Olen, Westerlo, Herselt en Laakdal, KomeNete ism gemeente Balen op 18 augustus, Sideways ism Stad Turnhout op 8-9 september, en Dag van de Trage Weg op 21 oktober ism gemeente Oud-Turnhout. RLKGN werkte ook in 2012 aan de vergelijking en afstemming van de gemeentelijke subsidiereglementen rond zwaluwen, met de bedoeling om naar een uniform reglement toe te werken voor heel het werkingsgebied van RLKGN. Het merendeel van de gemeente keurde dit intussen goed. Samenwerking ikv soortbeschermingsprojecten: b.v. project rond de harkwesp i.s.m. Stad Geel, vleermuizen met gemeente Vorselaar in 2012-2013. Samenwerking ikv project autochtone bomen en struiken: in 2012 kregen alle gemeenten een sensibilisatiepakket met o.a. een poster met alle groeiplaatsen binnen hun gemeente. Ondersteuning ikv gebiedsgerichte projecten: bv. ontsluiting Turnhouts Vennengebied, trage wegenprojecten, harkwesp in Geel-Bel, landduinenregio Zuiderkempen… Publicatie van artikels in gemeentebladen of specifieke folders die in een gemeente verspreid worden (b.v. stiltegebied Oud-Turnhout in 2012, oproep zwaluwen, Plant van Hier, …)
1.7.3 Natuurorganisaties De lokale Natuurpuntafdelingen en andere natuur- en milieuverenigingen worden betrokken bij de werking van RLKGN door inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning, organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten. Sectoroverleg met alle natuurverenigingen in het werkingsgebied in het kader van programmatie, afstemming en samenwerking. Samenwerking bij vormingen: zoals de cursus Bekenwatch (2011 en 2012), Stiltegids (2012), vleermuizen (2012) en Kempense Landschapsgids (2012). Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de natuursector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen en samen te organiseren. In 2012 wordt b.v. het LIFEproject rond de Vennen in Balen aan het grote publiek voorgesteld.
1.7.4 Toerisme en recreatie-overleg Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt samengewerkt en overlegd met de toeristische verenigingen. Regelmatig overleg met Toerisme Provincie Antwerpen Deelname planningsgroep Strategisch Plan Toerisme Antwerpse Kempen 2013-2019. Samenwerking ikv projecten: b.v. afstemming ontsluiting Turnhouts Vennengebied op wandelnetwerk TPA, Kempen-Hagelandroute op fiets-o-strade, … .
25
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de toeristische sector, om publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren. B.v. voortelling wandelnetwerk Kempense Landduinen tijdens KomeNete
1.7.5 Landbouworganisaties De landbouworganisaties worden betrokken bij thema’s van RLKGN. Regelmatig sectoroverleg met alle landbouwverenigingen in het werkingsgebied via vertegenwoordiger dagelijks bestuur. Samenwerking met de Vlaamse Landmaatschappij in het kader van de werking van een bedrijfsplanner in de regio van RLKGN, om de lokale landbouwers te informeren over de mogelijkheden tot het afsluiten van beheerovereenkomsten. Stilaan wordt ook goegewerkt naar een meer gebiedsgerichte inzet van dit instrument, gekoppeld aan projecten van RLKGN. Begin 2013 vind specifiek een overleg plaats met de bedrijfsplanner en zijn diensthoofd om te bekijken hoe de scharnierjaren 2013-2014 ikv het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid ingevuld kunnen worden met gezamenlijke projecten van VLM en RLKGN. Er wordt verder onderzocht hoe de werking van RLKGN kan inspelen op de mogelijke projecten ism landbouwers Vanaf 1 januari 2012 startte het project rond fauna-akkers. Tevens werden stuurgroepen opgericht rond vrijwillige bufferstroken( Grote Nete), taplopen (kanaal van Beverlo). Ook de landschapswerking vindt voor een aanzienlijk deel plaats op gronden van landbouwers. Nieuwe initiatieven die starten in 2013 zijn een LEADER-project rond waterconservering in Lille en Kasterlee, een PDPO-project rond ‘Publieke diensten door landbouwers’ in Oud-Turnhout en een draagvlakverbredingsproject (LNE) rond Weidemelk (onderzoek vergoedingen voor beweiding en weidevogelbeheer in de Noorderkempen). Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de landbouwsector, om eventueel publieksmomenten op elkaar af te stemmen of samen te organiseren.
1.7.6 Wildbeheereenheden De wildbeheereenheden traden toe tot het Regionaal Landschap op de Algemene vergadering van 14 april 2010. Sindsien groeide het overleg en de samenwerking gestaag. projecten ism wildbeheereenheden bv. projecten rond aanleg van hagen en houtkanten, fauna-akkers, het project rond de taplopen, waarvan heel wat vergunningen bij WBE’s zitten. Bij de opmaak van het jaarprogramma wordt teruggekoppeld met de wildbeheereenheden, om eventueel publieksmomenten op elkaar te kunnen afstemmen of samen te organiseren. Zo nemen de WBE’s in 2012 deel aan KomeNete en was er een terreinbezoek voor de Raad van Bestuur. Ter gelegenheid van een voordracht op de RvB werd een film over de werking van de WBE’s gemaakt (beschikbaar op RLKGN).
1.7.7 Waterlopenoverleg Gezien het belang van waterlopen in RL Kleine en Grote Nete is er een structureel overleg met de bekkenbeheerder van VMM en de deelbekkenbeheerders (waterschapsteams). Er vonden diverse overlegmomenten plaats en de werking en mogelijke samenwerking wordt toegelicht op de Raad van Bestuur, b.v. juni 2012 over vrijwillige oeverstroken langs de Grote Nete. Ook voor evenementen wordt een nauw samengewerkt, zo waren er stands van bijvoorbeeld VMM en INBO over het beheer van de Nete, de aanleg van de vistrap, de voorkomende vissoorten, … tijdens de voorbije edities van KomeNete!, ook tijdens de derde editie op 18 augustus 2012 in Balen. Het geplande project rond de taplopen in het werkingsgebied is een samenwerking tussen de bekkenbeheerders en RLKGN.
1.7.8 Bosgroepen RLKGN stemt af met de bosgroepen in het kader van mogelijke gemeenschappelijke projecten. In 2012 werd samengewerkt met Bosgroepen Noorderkempen, Kempense Heuvelrug en Zuiderkempen in het kader van het project rond autochtone bomen en struiken (gemeenschappelijke communicatie, gezamenlijke organisatie zaadoogst, gezamenlijk contract met boomkweker). Verder is er een gebiedsgerichte samenwerking met BG Noorderkempen (landschapswerking) en BG Zuiderkempen (Geel26
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Bel, Landduinenregio Zuiderkempen). Ook met BG Kempense Heuvelrug werd deze samenwerking begin 2013 opgestart.
1.7.9 Kempens Landschap vzw RLKGN stemt af met de vzw Kempens Landschap, die zich inzet voor het behoud van het Kempisch landschap en cultuurpatrimonium. Binnen het werkingsgebied van RLKGN zijn een 20-tal domeinen in eigendom van Kempens Landschap. In Geel-Bel komt een van de drie resterende populaties harkwesp voor op eigendom van Kempens Landschap en wordt er nauw samengewerkt rond de inrichtingsmaatregelen. Het project Kempen-Hagelandroute is een gezamenlijk initiatief van RLKGN en Kempens Landschap. De opening ervan ging door op 24 juni 2012. In februari 2013 is een overleg gepland tussen de Antwerpse RL’en en Kempens landschap over kasteelparken en een verdere samenwerking.
1.7.10 RURANT De vzw Rurant ijvert voor het behoud en het versterken van een aantrekkelijk, leefbaar en vitaal platteland met een sleutelfunctie voor een duurzame land- en tuinbouw via het versterken van de economische structuur, educatie en de uitbouw van een kenniscentrum. Sinds 1 januari 2013 maakt RLKGN deel uit van de stuurgroep van Pure Kempen, het regional branding project van RURANT. Omgekeerd werd RURANT per 18 februari 2013 adviserend lid van de Algemene Vergadering van RLKGN.
1.7.11 LEADER Midden-Kempen beweegt! Het LEADER-gebied Midden-Kempen beweegt! ligt volledig binnen het werkingsgebied van RLKGN. Het LEADER-project rond trage wegen (pilootproject in elk van de zeven gemeenten) werd goedgekeurd door de lokale groep en startte in 2012.
1.7.12 Ankona - Antwerpse koepel voor Natuurstudie RLKGN wil in overleg blijven met de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (Ankona), om de mogelijkheden te bekijken voor het enten/bijschaven van projecten op basis van resultaten van lokaal studiewerk. RLKGN participeert aan contactdagen en aan het tijdschrift van ANKONA. In 2012 en ook 2013 hebben de Antwerpse regionale landschappen een gemeenschappelijke infostand op de contactdag van Ankona. In 2012 werd ook een lezing over Plant van Hier gegeven, in 2013 over de harkwesp in Geel-Bel. Daarnaast publiceerde RLKGN i.s een artikel over Plant van Hier in het tijdschrift ‘ANTenne’. De DVD ‘Natuurparels van de Kempen’ is een gezamenlijk initiatief van de provincie, RLKGN en ANKONA, alsook de nieuwe film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’, die voor het eerst publiek vertoond werd op de Ankona-dag van 2013. De DVD met drie films van lokale cineast Frans verhoeven werd verdeeld over alle scholen en bibliotheken in het werkingsgebied.
1.7.13 Erfgoedcellen RLKGN werkt in nauw overleg met de drie erfgoedcellen in het werkingsgebied: Noorderkempen, Kempens Karakter en k.Erf. Het feit dat de werkingsgebieden van de drie erfgoedcellen samen nagenoeg samenvallen met de grenzen van RLKGN maakt ruimtelijke afstemming daarbij wat eenvoudiger. Een CD met de verhalen (‘Pesjoenkelen’) werd samen uitgegeven en verspreid. Ook op PROMinANT hebben RLKGN en de erfgoedcellen jaarlijks een gezamenlijke infostand. In 2011 werd een fotowedstrijd ‘Liefste foto’ georganiseerd i.s.m. Erfgoedcel Noorderkempen, waarbij mensen gevraagd werden de locatie van een oude foto terug op de zoeken in het landschap. In 2013 wordt een samenwerking onderzocht rond het Bels Lijntje, een fietspad (verharde spoorlijn) die in 2017 150 jaar zal bestaan.
1.7.14 VormingPlus Kempen VormingPlus Kempen is een vormingsinstelling voor volwassenen. Vanuit RLKGN wordt op verschillende manieren samengewerkt met deze organsiatie. Er is een structurele samenwerking rond het thema ‘Stilte, rust en ruimte’ in het kader van het trage wegen- en stilteproject. Op 22 april werd in Oud-Turnhout het vierde officiële stiltegebied voor Vlaanderen ingehuldigd.
27
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
1.7.15 KHKempen RLKGN onderhoudt goede contacten met Thomas More, voorheen Katholieke Hogeschool Kempen in Geel (en de KULeuven die samen een associatie vormen). Zo geeft de coördinator jaarlijks enkele gastlessen en excursies in de richting Master ‘Natuur en Milieu’ over het samengaan van landbouw en natuur, streekidentiteit, landschapsherstel, … . Daarnaast maken ook jaarlijks een of enkele studenten uit de bachelor bio-techniek of master natuur en milieu hun eindwerk binnen RLKGN. Zo worden er in 2012 thesissen gemaakt over holle wegen binnen RLKGN, de harkwesp en de Kempen-Hagelandroute, in 2013 rond KLE’s in de gemeente Kasterlee. Ook op onderzoeksmatig (b.v. project over waardevolle bodems, project over plaggenbodems, …) en onderwijsvlak (jurering van eindwerken, bijsturing curriculum, …) wordt er regelmatig samengewerkt.
1.7.16 Andere wetenschappelijke instellingen Ook met andere universiteiten (KULeuven, UGent, VUB), hogescholen (Hogeschool Gent, Hogere Agrarische School ’s Hertogenbosch) en wetenschappelijke instellingen (INBO, VIOE, …) wordt er samengewerkt rond stages, wetenschappelijke onderzoeken of projecten.
1.7.17 Andere In het kader van specifieke projecten betrekt RLKGN zoveel mogelijk relevante organisaties:
Voor diverse communiatie-acties zoals de landschapskrant, de verhalenwedstrijd, … wordt samengewerkt met schrijver, dichter, natuurfotograaf en –filmer Geert De Kockere die in het werkingsgebied woont. Samenwerking met Turnhout 2012 vzw, de organisatie achter Turnhout, Cultuurstad van Vlaanderen in 2012. Samenwerking met Ar-Tur, Turnhoutse architectuurvereniging, rond ‘Grensgevallen’, een inzending voor de Biënnale van Venetië en in 2013 rond Het Gedroomde Land i.s.m. de Warande Voor het publieksevenement KomeNete! werd er samengewerkt met 15 organisaties, een aantal structurele (zie hoger) en telkens een aantal lokale verenigingen Samenwerking met de vzw Trage Wegen ifv trage wegen en in 2012 ikv Sideways festival, een cultureel project langs de trage wegen in het Turnhouts Vennengebied Nog voor het trage wegenproject wordt er samengewerkt met diverse adviesraden (senioren, milieu, sport, jeugd, …) en verenigingen (wandelclubs, mountainbikers, ruiterverenigingen, …).
1.7.18 Vlaams overleg
Vlaams Overleg Regionale Landschappen (VORL): Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen; uitwisselen van ideeën…. Tussen de regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg. Op 9 en 10/01/2012 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een tweedaags conclaaf voor de coördinatoren in Antwerpen. Hoofdthema van dit conclaaf was de toekomst van de regionale landschappen i.k.v. de interne staatshervorming en het uitwerken van een ruimtelijk kader waarbinnen regionale landschappen passen. Andere vergaderingen van het VORL gingen in 2012 door op 21/03, 09/05, 13/06, 13/08, 12/09 en 17/12. Het VORL formuleerde in 2012 verschillende adviezen en nodigde diverse partners uit voor overleg, waaronder: Naturawal (Wallonië) en Nationale Landschappen (Nederland) (VORL 21/03/2012) Bosgroepen: overleg op VORL 09/05/2012 en ter opvolging verschillende overlegmomenten i.v.m. afstemming standpunten interne staatshervorming en mogelijke gezamenlijke life+ projectaanvraag. Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed i.k.v. samenwerking rond de erfgoedbalans (VORL 13/06/2012) Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie Instandhoudingdoelstellingen (VORL 17/12/2012). Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen 28
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europese Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert ook lid van de Raad van Bestuur van Civilscape. Tenslotte organiseerde Regionaal Landschap Meetjesland op 24/08/2012 een persmoment “aanleg 2000ste poel” in naam van alle Regionale Landschappen. Minister voor leefmilieu Joke Schauvliege nam naar aanleiding hiervan zelf plaats in de kraan voor uitvoering van de graafwerken. overleg met buitendienst van het Agentschap voor Natuur en Bos in het kader van afstemming, jaarprogrammatie en samenwerking. Ook specifiek overleg, bijv. in het kader van vleermuizen in 2012, alsook beheer van de spoorwegbermen in Tielen. overleg met VLM – in 2013 is een overleg gepland met de bedrijfsplanner en diens diensthoofd rond de invulling van scharnierjaren 2013 (en mogelijk 2014) ikv GLB waarin nauwelijks nieuwe BO’s worden afgesloten. Dit opent ruimte om een aantal experimenten op te zetten rond mogelijke nieuwe (BO)formules.
1.7.19 Europese samenwerking Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete diende in 2012 een projectaanvraag in voor Europese subsidies bij:
LIFE+: een LIFE+ projectvoorstel “Over…EUhm…natuur gesproken” werd uitgewerkt samen met partners ANB, provincie, VLM, Natuurpunt en RTV. Het dossier werd goedgekeurd maar staat op de reservelijst. In 2013 bereiden de regionale landschappen en bosgroepen een LIFE dossier voor rond particulier natuurbeheer. Interreg: voorlopig nog niet PDPO/LEADER: een eerste dossier rond autochtone bomen en struiken werd ingediend in november 2010 (i.s.m. RLRL, RLDV en RLSD) en opgestart in 2011. Een tweede project rond fauna-akkers startte op 1 januari 2012. Op 31 maart werd een LAEDER-project rond trage wegen ingediend, dat goedgekeurd werd en intussen startte. Op 1 januari startte het PDPO-project Buiten-gewone plekjes van de Antwerpse RL’en.
Via het VORL zijn de regionale landschappen lid van ‘Civilscape’, een Europees netwerk van nietgouvernementele organisaties die zich inzetten in het kader van de Europese Landschapsconventie (www.civilscape.org).
De tabellen met externe overlegmomenten, 316 in 2012, zijn opgenomen in de extra tabellen in Bijlage 5.
1.8 Communicatie 1.8.1 Naam, logo en huisstijl Bij de start in 2009 werd een huisstijl ontwikkeld voor de landschapskrant, website, nieuwsbrief, presentaties, en diverse andere publicaties. Er werden ook briefpapier, enveloppen, vlaggen, mappen en naamkaartjes ontwikkeld.
Fig. 1-2 Logo Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Als ‘symbool’ van het regionaal landschap werd voor een libel gekozen omdat het werkingsgebied van RLKGN de meest libellenrijke regio van Vlaanderen is, de soort typerend is voor de vele vennen, poelen, rivieren en kanalen in de regio én het bovendien een aaibare ‘ambassadeur’ is. De libel komt steeds terug in de diverse huisstijlelementen. Daarnaast is er gekozen voor de kleuren paars en groen die 29
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
respectievelijk de typische kempense heidelandschappen en de vele bossen en natuurgebieden symboliseren.
1.8.2 Voorstellingsposter In 2009 ontwierp het regionaal landschap een poster die gebruikt wordt tijdens vormingen en publiekactiviteiten, en via de aangesloten gemeenten en organisaties. De poster licht via foto’s bondig toe wat een regionaal landschap is en kan betekenen.
Fig. 1-3 Voorstellingsposter RLKGN
1.8.3 Website De website is als medium één van de belangrijkste dragers van informatie. RLKGN kan via deze weg snel en effectief communiceren naar het brede publiek. Elke week is er iets nieuws te lezen op de homepage. Hierdoor is de website ook een dynamisch medium en binden we de bezoekers aan ons door ze telkens nieuwe informatie te verschaffen. Ze blijven dus geprikkeld en zullen daardoor sneller en meer nog eens naar onze site surfen. Uit de cijfers blijkt dat de website maandelijks bezocht wordt door gemiddeld 500 unieke bezoekers. Tijdens de maand augustus zijn er, omwille van ons jaarlijks evenement KomeNete en de nieuwe uitgave van de Landschapskrant, meer dan 800 unieke bezoeken geweest.
30
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 1-4 Een blik op de website Plant van Hier
Daarnaast beschikt RLKGN nog over twee projectgebonden websites. De eerste www.plantvanhier.be is verbonden aan het project Plant van Hier, dat de voorbije jaren werd opgestart door de Limburgse RL’en maar vanaf 2011 getrokken wordt door RLKGN (Steve Meuris). De website werd in 2011 genomineerd voor de wedstrijd Site van het Jaar door het magazine
Clickx. Fig. 1-5 Een blik op de website Plant van Hier
31
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Ook voor de wandeling met Staaltjes natuur van kunstenaar Geert De Kockere, gekoppeld aan de werking in het Turnhouts Vennengebied, werd een speciale website www.litenatuurtjes.net/vennengebied ontwikkeld. Hierop kan de bezoeker de ‘making of’ zien, alsook de wandeling virtueel maken.
Fig. 1-6 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur
Ook voor de projecten Bekenwatch en Kempengids werden een speciale projectwebsite ontwikkeld: https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ en https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/kempengids-retie/ Deze wordt echter ontderhouden door NP Educatie.
Facebook Naast een webpagina heeft RLKGN ook een eigen Facebook-pagina. Uit het proces rond visievorming kwamen het gebruik van moderne multimedia en jongeren als specifieke doelgroep als twee aandachtspunten naar voren, en mede door dit kanaal wil RLKGN dit verder uitbouwen. Op de pagina worden zeer regelmatig korte berichten, nieuwsberichten, foto’s, ludieke intermezzi, … geplaatst. Facebook laat ook toe dat mensen hier zelf op kunnen reageren, zodat er een hoge vorm van interactie met de bezoeker ontstaat. Het plaatsen van foto’s en topics gebeurt door RLKGN zelf. Met regelmaat wordt er gepost op de pagina.
32
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Op basis van de evolutie van het aantal fans, kunnen we vaststellen dat hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Eind december 2011 had de Facebook-pagina van RLKGN 281 fans, anno januari 2013 kan RLKGN rekenen op 448 fans.
Electronische nieuwsbrief Op maandelijkse basis wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd naar het adressenbestand van RLKGN. Het adressenbestand is ingedeeld in een aantal categorieën, zoals Regionale Landschappen, RVB, Pers, Geïnteresseerden, Plant van Hier … Er kan dus gericht gekozen worden naar welke doelgroep de opgemaakte nieuwsbrief verstuurd wordt.
Vanaf april 2012 wordt er maandelijks een e-nieuwsbrief uitgestuurd vanuit RLKGN en in november 2012 vertrok ook de halfjaarlijkse nieuwsbrief van Plant van Hier. RLKGN kan rekenen op een adressenbestand van een 800-tal geïnteresseerden.
1.8.4 Landschapskrant Tweemaal per jaar wordt een landschapskrant uitgegeven, waarin volgende rubrieken aan bod komen: Voorwoord Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie Verslagen van concrete projecten en activiteiten Oproepen voor deelname aan projecten Activiteitenkalender De redactie en de layout gebeuren door RLKGN zelf. Druk en bedeling worden uitbesteed. De bedeling gebeurt in alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); totale oplage 140.000 exemplaren. In de landschapskrant van het voorjaar 2012 kwamen volgende thema's aan bod:
33
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
IN DIT NUMMER: Colofon Voorwoord van de voorzitter Fauna-akkers 2012, het jaar van de vleermuis Stille Kempen i.h.k.v. Stilteproject Nooit uitgekeken op beken i.h.k.v. Bekenwatch Agenda (cursussen, activiteiten,…)
Fig 1-7 Landschapskrant voorjaar 2012
In de landschapskrant van het najaar 2012 kwamen volgende thema's aan bod: IN DIT NUMMER: Colofon Voorwoord van de voorzitter Kempengids worden Knotbomen en houtkanten Bijzzzondere akkers Langs trage wegen KomeNete – Agenda (Cursussen, Activiteiten,…)
Fig 1-8 Landschapskrant najaar 2012
1.8.5 Promotiemateriaal Voor de zichtbaarheid van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete op evenementen en studiedagen gebruiken we een poster, spandoek, banners, landschapskranten en eventueel specifieke informatie over bepaalde projecten.
Fig. 1-9 Promotiemateriaal RLKGN
34
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
1.8.6 Perscontacten en persartikels Persberichten Regelmatig worden persberichten verstuurd om activiteiten of weetjes ivm projecten van RLKGN aan te kondigen. Via onze eigen perscontacten bereiken we een groot aantal van de regionale pers. De communicatiedienst van de Provincie Antwerpen verspreidt onze persberichten mee naar de nationale pers.
Persmomenten Bij belangrijke momenten of projectrealisaties organiseert RLKGN persmomenten. In 2012 organiseerde we enkel voor KomeNete een persmoment. Op 17 augustus gaf Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete aan de Kleine Hoofdgracht in Balen een voorsmaakje van het programma van KomeNete, de jaarlijkse gezinshappening met tal van activiteiten rond waterlopen, die op zondag 19 augustus doorging in natuurgebied De Vennen in Balen.
Persartikels Een overzicht van de verschenen persartikels in 2012 wordt weergegeven in Tabel 3-10. Een selectie van persartikels is opgenomen in Bijlage 5. Tabel 1-9 Overzicht persartikels 2012 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
titel Fietspad opwaarderen Verfraaiing fietspad Herentals-Aarschot Gespreksavond Soortenfietspad toont natuur Gespreksavond over Landbouw en Milieu De Liereman wordt stiltegebied Landschap De Liereman mag zich voortaan ‘stiltegebied’ noemen Tweede stiltegebied voor provincie Turnhouts Stadsnieuws: 4’33” Stilte Kempengidsen in wording Werken aan groen karakter Kempense landschapsgidsen krijgen diploma Fietsroute Kempen-Hageland opgewaardeerd Fietsers op oud treinspoor krijgen groene opvoeding Fietsen op spoor in het groen KomeNete: Genieten langs Grote Nete Extra Cursus Landschapsgids Waardebon moet nat pak doen vergeten KomeNete Heringericht De Vennen voorkomt wateroverlast Op wandel in natuurgebied De Vennen Zo was het weekend: KomeNete Agenda: Nacht van de Vleermuis Nieuws uit de gemeente: Knotteam Ontdek de plaats waar Turnhout ontstond Mee fietsen op de Dag van de Trage Weg Laat je knotbomen gratis knotten Leerlingen bouwen zomertoren voor vleermuizen Fietstocht tijdens inhuldiging ‘trage wegen-bordjes’ Leerlingen starten vleermuizenproject Knotteam
medium De Streekkrant Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Zondag Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad
datum 22/02/2012 22/02/2012 24/02/2012 26/02/2012 10/03/2012 11/04/2012
Gazet van Antwerpen De Streekkrant De Streekkrant De Streekkrant De Streekkrant Het Nieuwsblad Het Laatste nieuws Gazet van Antwerpen De Zondag De Streekkrant (alle gemeenten) Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Streekkrant Gazet van Antwerpen Het Nieuwsblad Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen Gazet van Antwerpen De Streekkrant De streekkrant Gazet van Antwerpen Het Laatste Nieuws Het Laatste Nieuws Gazet van Antwerpen
14/04/2012 18/04/2012 22/04/2012 30/05/2012 30/05/2012 19/06/2012 20/06/2012 21/06/2012 24/06/2012 11/07/2012 08/08/2012 08/08/2012 15/08/2012 18/08/2012 18/08/2012 20/08/2012 25/08/2012 26/09/2012 06/10/2012 17/10/2012 24/10/2012 25/10/2012 25/10/2012 25/10/2012 30/10/2012
35
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Regionale televisie De regionale televisie, in het geval van RLKGN is dit RTV-Kempen, is de belangrijkste mediapartner uit het werkingsgebied om grote aantallen inwoners te bereiken. Bij belangrijke evenementen van RLKGN komt de nieuwsdienst van RTV terplaatse voor het maken van reportages in het avondnieuws. In 2012 gebeurde dit op het persmoment van KomeNete op 17 augustus. De montage ervan was ’s avonds te bekijken in het nieuws.
fig. Ook de Kempen-Hageland Route kreeg aandacht op de website van de regionale televisie. (23/02/2012)
fig. Ook een enkele lokale radiostations, zoals Radio TOS en Radio Noorderkempen, brengen op regelmatige basis reportages over projecten en acties van RL Kleine en Grote Nete.
Gemeentelijke communicatiekanalen Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete houdt er een goed contact op na met de gemeentelijke communicatiediensten en de desbetreffende communicatieambtenaar. Rekening houdende met hun deadlines stuurt RLKGN op regelmatige basis persberichten uit gericht naar de gemeenten uit het 36
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
werkingsgebied. Indien er een nieuwtje specifiek voor één van haar gemeenten geldt, wordt met communicatiedienst vriendelijke verzocht het persbericht mee op te nemen in al hun gemeentelijke communicatiekanalen (infoblad, nieuwsbrief,…) RLKGN kan dus rekenen op 17 gemeentelijke communicatiekanalen waarop ze beroep kan doen. Zo heeft de gemeente Balen voor de gezinshappening KomeNete, die in hun gemeente doorging, extra ingezet op de gemeentelijke communicatiekanalen.
Fig. RLKGN lanceerde in de maand oktober een oproep voor de oprichting van een knotteam. Deze oproep werd opgenomen in 75% van de gemeentelijke communicatiekanalen van het werkingsgebied opgenomen.
1.8.7 Voorstelling op studiedagen en andere evenementen Regelmatig neemt RLKGN deel aan studiedagen, om de kennis te vergroten over bepaalde thema’s, de zichtbaarheid van de verenigingen te vergroten en te netwerken. Regelmatig is onze aanwezigheid gekoppeld aan een infostand (b.v. ANKONA contactdagen, PROMinANT, …), een presentatie (provinciale landschapsdag, symposia …) of een excursie.
37
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
2 Werkingsverslag 2011 en planning 2012 lopende activiteiten en projecten Tabel 2-1 Overzicht actiefiches RLKGN 2012-2013, met timing en relatie tot doelstellingen. Acties met een directe link naar de IHD’s worden gemarkeerd met een *.
18 19 20 21 22
31 32 33 34
32 29 30 31
Natuurbehoud en KLE’s Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp)* Zwaluwen in nesten (huis- boeren-gierzwaluw) Oeverzwaluwen* Vleermuizen* Fauna-akkers* Antwerpen Visprovincie* LIFE+ Bosgroepen en Regionale landschappen* Plant van hier Groen in de stad Ondersteunen regionale, provinciale en* gemeentelijke acties inzake natuur en* Kleine landschapselementen* (houtkanten, biodiversiteit hagen, poelen) Landschapszorg en streekeigen karakter
x x x x x x x x x x x
Landschapsanimator en landschapsteams* Knotteam (Landschap zoekt kapper m/v) Landschapsherstel omgeving wandelfietspaden Buiten-gewone plekjes
x
x
x
x
x
x x x
x X
en
Stiltegebieden Holle wegen Taplopen* Waterconservering (stuwtjesproject) Bodemerfgoed en aardkundige waarden Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner* Weidemelk (draagvlakverbreding) Natuur- en landschapsloket Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Opmaak projectendatabank Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Ontwikkelen wandelnetwerken Trage wegen Landschapsbelevenissen Kempen-Hagelandroute Struinnatuur Natuureducatie en sensibilisatie Cursus Kempense landschapsgids Cursus Bekenwatch* Cursus Stiltegids Cursus Vleermuizen*
x
x
X X
x
x x
X
x x x x
x x x x x x
x
x
x x
x x
x
x x
x
x
x x x x
x x x x
X
x x x
x
x
x x
x x
x x x x
x
x x
X X
x
x x x x x
x
x x x x x x x x x x x x x x x x
x x
x x
x x
x x x x
x
x x x x x
x x x x x x
x x x x
x x x x
x
x x x x x x x x x x x x x x
x X x x x x x
x
x x x x x x
x
x x x x x
x x x x x
x
x x x
x x x
x
x
Natuurrecreatie Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen
x x x x x x x x x x x
Recreatief medegebruik
x x x x x x x x x x x
Natuureducatie
x x
Streekeigen karakter
x x
Landschapszorg
x x
TITEL ACTIE
Beheer, herstel aanleg KLE
Natuurbehoud
26 27 28 29 30
2013
9 / 11 / 12 13 14 / / 16 / 15 17 31
2012
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
2011
1 2 3 4 5 / / 6 / 7 8
2010
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
2009
nr. actie 2011-2012
nr. actie 2012-2013
en
Acties Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 2012-2013 Doelstellingen regionale landschappen
x
x
x x x
x
x
x x
x x
x x
x x x
x x x x x
x x x x x
x x x X
38
x x x x x X x x x x x x x X X x x x X x x x x x
x x x x x
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
35 36 37 38 39 40 41 42 43
/ / 25 35 38 39 41 / 39
Cursus Knotbeheer Cursus Hoogstamboomgaarden KomeNete!* Dag van de Trage Weg Studiedagen, lezingen en congressen Landschapskrant, website, facebook en enieuwsbrief Natuurfilms Natuur en cultuur (Het Getemde Land) Sensibilisatie zwerfvuil
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
x x
x x x x x
x x x x x x
x x x x x x x
x x x x x x x x
x x
x x
x x x
x x
x x
x x x x x x
x
x
X x x x x x x x x
x x x
x x x
x
x x x x
x
39
x x x
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
I - Natuurbehoud en kleine landschapselementen
Actie 1. Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp) Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé
Partners Privé-eigenaar, KL vzw, Natuurpunt, stad Geel, provincie, vrijwilliger Yves Lesseliers, jeugdverenigingen, bosgroep Zuiderkempen, VLM, ANB, experts Doelgroepen Eigenaars, jeugdverenigingen, recreanten Doelstelling Een evenwicht zoeken tussen een succesvol voortbestaan van de zeldzame harkwesp en leefbare speelzones in Geel-Bel door gerichte beheermaatregelen, monitoring en sensibilisatie. Omschrijving De harkwesp (Bembix rostrata) is een uiterst zeldzame graafwespensoort die in Vlaanderen enkel nog in De Panne en in Geel-Bel voorkomt. In Geel-Bel plant de harkwesp zich voort in twee speelzones. Recreatie hoeft in principe geen probleem te vormen. Spelende kinderen zorgen er zelfs voor dat er steeds open zand, nodig voor het maken van nesten, beschikbaar blijft voor de aanwezige harkwespen. Tijdens de voortplantingsperiode van eind juni tot eind augustus zijn de nesten echter wel gevoelig voor betreding. Een dichtgetrapte nestgang leidt in de regel tot een mislukte broedpoging.
Fig. 2-1 Locaties van de populaties harkwespen in Geel-Bel en een typisch beeld van het biotoop (Kapucienenberg, de westelijke populatie op de topografische kaart).
Concreet willen we volgende doelstellingen realiseren binnen het project: Behouden van de huidige harkwesppopulaties op de twee speelzones. Wenselijk een uitbreiding van de populatie om de bestaanszekerheid te vergroten Draagvlakverbreding bij de jeugdverenigingen en inwoners van Geel-Bel Kleine inrichtingsmaatregelen (paaltjes afbakening + infoborden) Opvolging garanderen via vrijwilligers 40
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Doorgedreven monitoring om een beter inzicht te verwerven in populatiegrootte, levenswijze, succesfactoren,… Verloop actie Uitgevoerd 2012 Evaluatie vrijwilligerswerking 2011 met de vrijwilligers en thesisstudent voorbereiding en begeleiding van thesisstudent De student bezocht de populaties 4x per week. Het resultaat is een gedetailleerde inventarisatie van gravende harkwespvrouwtjes, individuele nesten, prooien, nectarplanten, bloembezoek, melding van problemen, … Analyse en evaluatie van de resultaten Verslaggeving Gedurende de hele vliegperiode werden nesten van gravende harkwespvrouwtjes genummerd. Aangezien elk harkwespvrouwtje slechts één larve (= één nest) tegelijkertijd groot brengt, kan op basis van de gegevens niet alleen uitgemaakt worden hoeveel harkwespvrouwtjes er zijn in Geel-Bel, maar ook hoeveel broedpogingen er gedaan werden. Een broedpoging duurt gemiddeld 10 dagen, dus elk nest is ongeveer 5x opnieuw gemonitord om de vooruitgang op te meten. Hieruit werden nesten als gelukt en mislukt beoordeeld zodat er een gedetailleerde voorspelling voor de populatiegrootte van 2013 kan gedaan worden. Mannetjes werden niet geteld aangezien dit door hun hectisch vlieggedrag quasi onmogelijk is. Hieronder vindt u alvast een beknopt overzicht van de belangrijkste trends.
Fig. 2-2 Waargenomen gravende harkwespen in Geel-Bel van 2010 tot 2012
Bovenstaande tabel is uiteraard sterk beïnvloed door weersomstandigheden. De snelle start van het vliegseizoen in 2011 is te verklaren aan het goede weer begin juni van dat jaar. Opmerkelijk is ook het snelle einde dat doet vermoeden dat de vliegperiode ook sneller gedaan is na een snelle start ervan. Dé piekperiode blijft de eerste helft van juli, ongeacht het weer, waarna de populatiegrootte systematisch afneemt. De tweede helft van augustus markeert het einde van de vliegperiode. In deze periode bewijst het harkwespenaantal in 2012 (22 exemplaren) dat sinds 2010 een enorme vooruitgang geboekt werd toen de aantallen zelfs in de piekperiode niet veel hoger kwamen (23 exemplaren).
41
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig 2-3 Evolutie van het aantal harkwespvrouwtjes per populatie. Opmerkelijk is de spectaculaire toename van de populatie op Malpertuus in 2011 en de toename op Kapucienberg in 2012
Gepland 2013 verder overleg eigenaars, partners en recreanten ifv van monitoring door vrijwilligers en/of thesisstudent opvolgen van de inrichting. Dit omvat zowel het herstel van schade als het aanpassen van de omzoming met paaltjes aan de nieuwe grenzen van de voortplantingszones Minimale en oppervlakkige grondbewerking op Kapucienenberg om de vergrassing tegen te gaan. Dit zal vleksgewijs gebeuren d.m.v. plagzones van 50cm x 50cm Organisatie nieuwe monitoringsperiode: op zoek gaan naar nieuwe vrijwilligers, opleiding, opvolging tijdens seizoen,… Analyse en verslaggeving van resultaten Communicatie via landschapskrant, gemeentelijk infoblad stad Geel, lokale en nationale pers, website, facebook,… Nazorg en opvolging De inrichting op het terrein (omzoming van paaltjes met logo van de harkwesp van twee van de drie populatiezones en infoborden) worden opgevolgd m.b.t. vandalisme. De evolutie van de populaties wordt ook de volgende jaren opgevolgd. Samenwerking en financiering Privé-eigenaar, KL vzw, Natuurpunt, stad Geel, provincie, vrijwilligers, jeugdverenigingen, bosgroep Zuiderkempen, experts. Financiering via subsidie van de Dienst Milieu en Natuur van de provincie Antwerpen ter waarde van 1525 euro. Deze middelen zijn inmiddels besteed, maar we blijven het project op de voet volgen met eigen middelen. Gelinkte acties Landduinenproject Zuiderkempen (Actie 10)
42
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 2. Zwaluwen en gierzwaluwen Partners Natuurpunt, ANB, gemeenten Doelgroepen eigenaars, bewoners, bedrijven, scholen, wijkverenigingen
Doelstelling
Vergroten van het aantal populaties door het nemen van enkele eenvoudige maatregelen Sensibilisatie omtrent het voorkomen en de bijzondere ecologie van gierzwaluwen Het plaatsen van kunstnesten en advies bij het inrichten van de omgeving. Eenvormige subsidie aanbieden voor de eigenaars van een kolonie zwaluwen (en dus ook eenvormige subsidieaanvraagformulieren) en afspraken maken over de loketfunctie (bij de gemeenten of bij RL)
Omschrijving Het zwaluwenproject van RLKGN spitste zich aanvankelijk toe op de boerenzwaluw en de huiszwaluw, twee soorten die vaak op het platteland of in de dorpsranden terug te vinden zijn, maar minder in verstedelijkte milieus. Omwille van de grote vraag van bewoners van de stedelijke gebieden Turnhout, Herentals, Mol en Geel is het oorspronkelijke projectinitiatief uitgebreid met gierzwaluwen vanaf 2011 en oeverzwaluwen vanaf 2012 (zie actiefiche oeverzwaluwen). Een voorstel voor een eenvormig gemeentelijk subsidiereglement werd in juli 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de 17 gemeentes van het werkingsgebied. Heel wat gemeentes reageerden reeds positief. Naast een subsidie voor boeren- en huiszwaluwkolonies werd ook een subsidie voor kolonies van gierzwaluwen reeds opgenomen.
Situatie 2009
Situatie 2012
Fig. 2-4 Vergelijking van de subsidiereglementen in het werkingsgebied tussen 2009 en heden
Verloop actie Uitgevoerd 2012 Telefonisch advies en advies per e-mail aan particuliere geïnteresseerden en gemeentebesturen 43
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
In 2012 werden 9 overeenkomsten afgesloten. Er werden 14 huiszwaluwnesten verdeeld (7 dubbele exemplaren), 7 boerenzwaluwnesten en 31 nestkasten voor gierzwaluwen. Dat brengt het totaal op 220 kunstnesten voor huiszwaluw (110 dubbele exemplaren), 147 boerenzwaluwnesten en 80 gierzwaluwnesten. Het gemeentelijk subsidiemodel voor huiszwaluw, boerenzwaluw en gierzwaluw werd inmiddels goedgekeurd door 4 gemeentes. Gemeentes Mol, Kasterlee en Meerhout bevestigden reeds geen subsidie voor “eigenaars” van zwaluwkolonies te willen uitkeren. Er werden voor het hele werkingsgebied 30 hotspots voor huiszwaluwen uitgekozen op basis van criteria als oriëntatie, ligging t.o.v. van bebouwde kernen en open landbouwlandschap, de aanwezigheid van huiszwaluwen en aanwezigheid van waterpartijen. Alle bewoners in deze hotspots werden geïnformeerd en uitgenodigd om nesten te hangen. Van de 200 adressen die bevraagd zijn hebben 5 bewoners een aanvraag voor kunstnesten ingediend. Inrichting watertoren van Meerhout met 12 gierzwaluwnestkasten.
Hieronder vindt u een overzicht van het aantal gehangen nestkasten per gemeente van 2009 tot heden en een ruimtelijke spreiding van deze nesten.
Fig. 2-5 Aantal nestkasten van huis-, boeren- en gierzwaluw per gemeente
44
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-6 Spreiding van de verschillende nestkasttypes. De gerealiseerde oeverzwaluwwanden en deze in voorbereiding zijn eveneens opgenomen
Gepland 2013 Uitbreiding van de webstek over zwaluwen op de website van RLKGN. Dit omvat alle informatie over kunstnesten, levenswijze van de verschillende soorten, tips, randvoorwaarden, downloaden van aanvraagformulier, hotspots van RLKGN per soort, … Hernieuwing oproep waarbij we vanaf 2013 anders te werk zullen gaan. Geïnteresseerden dienen een uitgebreide vragenlijst in te vullen waaruit moet blijken of de woning, stal en/of schuur en omgeving geschikt zijn voor boeren-, huis- en/of gierzwaluwen. Deze werkwijze moet vermijden dat er teveel onnodige verplaatsingen met de wagen gedaan worden. Na een positieve evaluatie kunnen nesten opgehaald worden op het kantoor of enkele centraal gelegen afhaalplaatsen in het werkingsgebied. Samenwerking en financiering Voor dit project werd een subsidie van 7475.5 euro verleend van DMN van de provincie Antwerpen. Deze ondersteuning eindigde in augustus 2010. Vermits we nog een voorraad nesten hebben, kunnen we zonder bijkomende financiële ondersteuning onze werking verder zetten in 2013. Gemeentelijke subsidies ondersteunen “eigenaars” van zwaluwkolonies in inmiddels 10 gemeentes van het werkingsgebied Gelinkte acties Actie 3. Oeverzwaluwenproject
45
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 3. Oeverzwaluwen Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon Joris Matthé
Partners Natuurpunt, gemeentebesturen, ANB, private grondeigenaars, nv De Scheepvaart, provincie Antwerpen Doelgroepen Alle private en openbare grondeigenaars met geschikte eigendommen Doelstelling Natuureducatie: het brede publiek dichter bij de natuur brengen en hen te informeren Natuurbehoud en KLE’s: het behoud van biodiversiteit en stimuleren van inrichting van de omgeving Bouw van oeverzwaluwwallen en advies bij het inrichten van de omgeving. Afgraven van geschikte zandwanden Gratis en vrijblijvend advies Omschrijving Door het succes van het huis-en boerenzwaluwenproject werd het initiatief – op aansturen van de Raad van Bestuur - uitgebreid met oeverzwaluwen (en gierzwaluwen). De oeverzwaluw (Riparia riparia) heeft het in een vlak en sterk verstedelijkt landschap niet gemakkelijk. Sommige rivieren zijn rechtgetrokken waardoor het natuurlijk proces van afkalvende oevers gestopt wordt. Ook kanaaldijken zijn sinds de verstevigingswerken met houten of stalen staketsels niet meer geschikt als nestlocatie voor oeverzwaluwen. Het verder verdwijnen van geschikt habitat door toenemende bebouwing en versnipperende infrastructuur en de daarbij horende verstoringsfactoren hebben ervoor gezorgd dat de Vlaamse populatie oeverzwaluwen sterk teruggedrongen werd. Sinds de jaren 90 zijn de oeverzwaluwen echter terug aan een opmars bezig. Door het verkleinen van het aanbod geschikte nestplaatsen beroepen de oeverzwaluwen meer en meer op kunstmatige toevalstreffers. Het gaat dan om bouwputten of zandbergen bij grondaannemers of wegenwerken. Dikwijls gaat het om een tijdelijk fenomeen of worden de vogels verjaagd omwille van de hinder voor een vlotte bedrijfsvoering. Kunstwanden bieden echter een goed en permanent alternatief. Een studie van het inbo heeft aangewezen dat oeverzwaluwen deze wanden ook erg aantrekkelijk vinden. Er treedt een zelfs een verschuiving op van natuurlijke naar kunstmatige wanden. Niet alleen worden kunstmatige wanden meer en meer uitgekozen door de oeverzwaluwen, de populaties per wand worden ook groter en groter terwijl een omgekeerde trend merkbaar is bij de natuurlijke wanden. Om de oeverzwaluwen in Vlaanderen te mogen blijven verwelkomen, is het interessant om goede alternatieven aan te bieden. Als deze alternatieven niet op natuurlijke wijze kunnen gestimuleerd worden, is een kunstmatige wand vaak wel een elegante oplossing. Verloop actie Uitgevoerd 2012 overleg met gemeente Olen, nv De Scheepvaart en het Prinsenpark i.v.m. de uitvoering van de oeverzwaluwwanden aan het kanaal in Sint-Jozef-Olen en het Prinsenpark aanleg twee oeverzwaluwwanden overleg particuliere grondeigenaars Beerse opmaak en opvolging stedenbouwkundige vergunningsaanvraag voor de bouw van een derde oeverzwaluwwand in Grobbendonk overleg met grondaannemers en bedrijven ifv materialen en grondwerken 46
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
ontwerpen van nieuw model oeverzwaluwwand
Bouw van de oeverzwaluwwand in Retie
47
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
De oeverzwaluwwand in Olen
Gepland 2013 Opmaak en uitsturen bestekken voor materialen en grondwerken voor derde oeverzwaluwwand in Grobbendonk. Planning en uitvoering werken Contactname privé-eigenaar Beerse voor optimaal bewerken van zandbergen op zijn eigendom. Opvolging wanden Olen en Retie. De schetsen hieronder geven de opbouw van het nieuwe model weer. Deze wand is 2 keer breder en 1 meter hoger dan de andere wanden in Retie en Olen. Bovendien zal worden gewerkt met betonnen Lkeerwanden. Deze werkwijze heeft als voordeel dat het beton dunner is en de oeverzwaluwen daardoor sneller in de aarden wal eracht kunnen komen. Dit bootst de natuurlijke situatie beter na. Ook de opbouw en vooral de verankering is veel eenvoudiger. Nadeel is het prijskaartje.
48
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-7 Visualisatie van het nieuwe model oeverzwaluwenwanden
Samenwerking en financiering Een DMN-subsidieaanvraag werd goedgekeurd voor een bedrag van 10.000 euro Acties partners RL Schelde Durme voorziet de bouw van een oeverzwaluwwand in 2013 Nazorg Jaarlijks dienen oeverzwaluwwallen klaargemaakt te worden voor het nieuwe seizoen. Dit houdt in: - ledigen van gebruikte nestgaten - opnieuw opvullen van geledigde nestgaten met zand - aansmeren met cement-zandmengsel om stevigheid aan de voorzijde te garanderen 49
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete -
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
eventueel maaiwerken om hoge grassen en struikopslag aan de voorzijde van de wal te verwijderen
In het prinsenpark gebeuren deze jaarlijkse werken door de arbeiders van het domein. In Olen en Grobbendonk zullen we met een jaarlijkse educatieve actie met vrijwilligers de wand klaarmaken. De bedoeling is om daar een vrijwilligersgroep samen te stellen die in de komende jaren deze taak op zich zal nemen. Gelinkte acties Natuurpunt realiseerde reeds een oeverzwaluwwal in Geel aan de Dekshoevevijver en leverden heel wat informatie aan voor de bouw van deze van RLKGN. Onze Nederlandse noorderburen van Brabants Landschap bouwden reeds enkele oeverzwaluwwanden met de betonnen L-keerwanden. Deze zijn bijzonder succesvol.
50
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 4. Vleermuizen Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé
Partners Provincie Antwerpen, ANB, Natuurpunt, vleermuizenwerkgroepen, private en openbare grondeigenaars, gemeenten, nv De Scheepvaart, scholengemeenschap KOGEKA Doelgroepen Private en openbare eigenaars van geschikte gebouwen en/of gronden. Doelstelling optimaliseren van enkele geschikte bestaande en nieuwe gebouwen en structuren in het werkingsgebied sensibilisatie en educatie rond de problematiek van vleermuizen in relatie tot een veranderend landschap versterken van bestaande populaties van verschillende vleermuissoorten Omschrijving Vleermuizen maken gebruik van zowat alle landschapstypes zodat initiatieven rond vleermuizen makkelijk aan landschapsbeheer en vice versa te koppelen zijn. Vleermuizen oriënteren zich op markante elementen in het landschap. Een structuurrijke omgeving met voldoende KLE’s is daarom onontbeerlijk. Tegelijkertijd is het een landschapsbeeld dat het RLKGN wil nastreven. Werken rond KLE’s is ook een decretale verplichting van ieder Regionaal Landschap. Bovendien was 2012 het jaar van de vleermuis. Het werkingsgebied van RLKGN, per definitie het hart van de Kempen, leent zich uitstekend voor een projectinitiatief rond vleermuizen. De Kempen zijn geëvolueerd tot een regio met sterke lokale structuren in het landschap, met waardevolle KLE’s en voldoende variatie. Vooral in de zomerperiode blijkt de Kempen druk bezocht door alle 17 in Vlaanderen voorkomende soorten. In de winterperiode migreren de meesten naar de fortengordel rond Antwerpen. Enkelen blijven in de Kempen en overwinteren in oude steenbakkerijen (Beerse en Turnhout), Abdijen (Postel), ijskelders, oude grafheuvels (Baron Coppens in Geel) of oude bunkers van WO2 (Olen, Turnhout).
Verloop actie Uitgevoerd 2012 Inhoudelijke deelname in overleg rond het vleermuizenreservaat op de site van de oude steenbakkerij Bonne Espérance in Turnhout.
51
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Inrichting bunker Sluizenweg Olen
Ontwerp vleermuizentoren. De toren bestaat uit drie verschillende compartimenten die elk verschilllen van grootte, indeling, vorm en binnenklimaat. Op deze manier hopen we verschillende vleermuissoorten aan te kunnen trekken. De toren is een 5,5m hoog en heeft een grondvlak van 1,5m x 1,5m. Hij biedt plaats aan vermoedelijk enkele honderden en laat ons hopen enkele duizenden vleermuizen.
Fig. 2-8 Visualisatie van de vleermuizentoren zoals die gebouwd wordt
Start van de bouw van een vleermuistoren. Voor dit initiatief werken we nauw samen met de afdeling hout en bouw van scholengemeenschap KOGEKA.
52
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Integratie van het jaar van de vleermuis in het lessenpakket van KOGEKA.
Cursus vleermuismonitor (tweedaagse) in het Prinsenpark in Retie. Activiteit in Postel. Infomoment met nieuw filmfragment van de vleermuizen in de abdij van Orval. Aansluitend werd een wandeling gemaakt doorheen de Postelse bossen op zoek naar verschillende vleermuissoorten + demonstratie bat-detector,…
Uitgebreid artikel in de landschapskrant. Ontwerp en druk van tentoonstelling. 53
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Ontwerp vleermuizennestkasten volgens verschillende bouwprincipes.
Gepland 2013 Samenstelling van een vleermuizenkoffer met allerhande educatief materiaal om aan de slag te gaan rond dit thema. Mogelijk wordt er voor elk RL een koffer aangemaakt die ook uitleenbaar zijn (scholen bijv.) op de kantoren. Aanmaak van 20 vleermuizennestkasten tijdens opendeurdag KOGEKA (laatste zondag april). Voorstelling vleermuizentoren aan pers en publiek tijdens de opendeurdag KOGEKA. Bouw van de vleermuizentoren on site in Vorselaar. Plaatsen vleermuizenkasten: 6 verschillende modellen zullen geplaatst worden in het vleermuizenreservaat Bonne Espérance. 14 andere zullen geplaatst worden op de meest geschikte locaties. Enkele vleermuizenkasten komen aan de hoogzitten van de jagers. Overleg met Antwerpse bosgroepen omtrent gezamenlijk project rond vleermuizen en amfibieën in bosgebieden en het landschap eromheen. Uit deze gesprekken zullen ook effectieve terreinrealisaties vloeien. Inrichting ijskelder van het kasteeltje aan het Grotenhout in Vosselaar (Gierlesteenweg). Samenwerking en financiering Het project wordt ondersteund door de Provincie Antwerpen (DMN) ter waarde van 9288 euro. Acties partners BatAction van ANB Verschillende inspanningen van de vleermuiswerkgroepen Gelinkte acties Actie 7. LIFE+ Bosgroepen en Regionale landschappen Actie 11. KLE’s Actie 34. Cursus vleermuizen
54
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 5. Fauna-akkers Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Antwerpse RL’en, WBE’s, ANB, landbouwers Doelgroepen WBE’s, landbouwers Doelstelling terreinbeheerders van praktische informatie voorzien voor het aanleggen en beheren van fauna-akkers Via terreinbezoeken bij WBE’s waar mogelijk en wenselijk fauna-akkers herevalueren en plaatsen in een ruimere landschappelijke context en mogelijk andere bijkomende inrichtingen evalueren Aankoop en verspreiding van zaadmengels voor het inzaaien van fauna-akkers voor een totale oppervlakte van 80ha
Typisch beeld van een fauna-akker
Omschrijving Sinds 2009 werkt RL De Voorkempen voornamelijk met de wildbeheereenheden (WBE) samen rond het aanleggen van fauna-akkers. Een gedeelte van enkele maïsakkers, die enkel interessant zijn voor ree en fazant, werden omgevormd naar fauna – akkertjes die schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor een ruime groep dieren (insecten, zoogdieren, (akker)vogels). Meestal gaat het om overstukjes die voor een commercieel landbouwtype niet rendabel zijn. Fauna-akkers bepalen op die manier ook mee het uitzicht, de beleving en de appreciatie van het landschap. Bovendien kon vanuit het thema bijen, met zowel aandacht voor honingbijen als de vele soorten solitaire bijen, zowel WBE’s als het brede publiek warm gemaakt worden om mee actie te ondernemen. Deze bestuivers hebben sterk te lijden onder habitatfragmentatie, drachtverarming (aanbod stuifmeel en nectar), grootschalige landbouw, steriele sierplanten in tuinen en gebruik van herbiciden en pesticiden. De aanleg van tijdelijke fauna-akkers kan bijdragen tot een oplossing. Op 2 jaar tijd groeide het project totdat alle WBE’s binnen de Voorkempen participeerden in het project. Ook buiten het werkingsgebied van RL De Voorkempen was er reeds interesse.
55
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-9 Resultaten 2011: aantal ha ingezaaide fauna-akker als gevolg van de projectoproep van RLDV
Omwille van de voordelen op vlak van biodiversiteit, de ecologische waarde en de beeldkwaliteit van het platteland wilde RLdV het bestaande fauna-akkerproject uitbreiden naar het volledige grondgebied van de provincie Antwerpen. De RL’en willen streven naar meer fauna-akkers in de provincie om zo op termijn een ecologisch netwerk te kunnen vormen waarlangs fauna kan migreren door het landschap. Het gebruik van typische gewasteelten (mede door de streekgebonden bodemkenmerken maar ook door streektradities) bepaalt ook mee de streekidentiteit. Burgers, fietsers en andere recreanten die het platteland bezoeken zullen bovendien ook een mooi aangenaam landschap beleven. Het doel en andere praktische (technische) informatie om fauna-akkers aan te leggen zullen promoot worden bij potentiële partners. Het project zal resulteren in een provinciebrede samenwerking met de WBE’s en andere landschapsbeheerders waardoor in 2012 en 2013 er 260 ha fauna-akkertjes, en bloemrijke akkerranden aangelegd zullen worden. Daarvan wordt 80ha gerealiseerd door RLKGN, 40ha in 2012 en 40ha in 2013. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Voorstelling fauna-akkerproject op 2 regiovergaderingen van de WBE’s. Organisatie en opvolging inschrijvingen van geïnteresseerde WBE’s. Organisatie bestellingen van zaadmengsels voor RLKGN. Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (Prinsenpark).
56
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Inzaaien van 40,83 hectare fauna-akkers in 16 verschillende gemeentes waarvan 10 gemeentes binnen het werkingsgebied van RLKGN.
Fig. 2-10 Aantal hectare fauna-akker per gemeente
Iets meer dan helft van de fauna-akkers in RLKGN zijn in drie gemeenten ingezaaid. Balen was in het verleden reeds voortrekken in het werkingsgebied, nieuwkomers Arendonk en Ravels doen het goed ondanks het feit dat ze niet tot het RLKGN behoren. In dit rijtje hoort ook Merksplas, maar deze gemeente zat in 2010 ook reeds sterk verankerd in het initiatief van RLDV. Gemeentes van het werkingsgebied die niet deelnamen zijn Beerse, Herenthout, Kasterlee, Lille, Olen, Vosselaar en Vorselaar. Dit heeft veel te maken met het feit dat niet de gemeenten maar de WBE’s bevraagd zijn. Zij zaaien de beste locaties van hun werkingsgebied in waardoor het bijvoorbeeld best mogelijk is dat enkele gemeenten uit de boot vallen. Zo is het volledige grondgebied van Herenthout bij WBE Nete en Wimp. Toch werden de faunaakkers blijkbaar in de andere gemeenten van dat werkingsgebeid ingezaaid (Grobbendonk, Herentals en Nijlen). 57
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Opzetten van een monitoringsproject in het Provinciaal Domein Prinsenpark. Hier werden 12 vlakken ingezaaid met 3 verschillende mengsels. Diverse insecten werden met kleurvallen gevangen en bewaard. Deze vangsten worden momenteel nog gedetermineerd. Binnenkort zijn de eerste resultaten beschikbaar. twaalf verschillende fauna-akkers van 40m x 40m in het prinsenpark. 3 vlakken werden braak gehouden. Tussen de vlakken werd Italiaans raaigras ingezaaid om de toevallige uitwisseling tussen de vlakken onderling te beperken.
Vrijwilligers geven sporadisch vogelwaarnemingen van de faunaakkers in het prinsenpark door. Vooral groenling blijkt daarbij een regelmatige bezoekers te zijn. Organisatie wandeling en tussentijdse evaluatievergadering met de WBE’s Opnemen van eerste nieuwe bestellingen voor 2013 Aanvraag subsidies van ANB in naam van 9 WBE’s. Deze middelen worden gebruikt om de aankoop van zaadmengsels te ondersteunen.
Gepland 2013 Evaluatie met partners en andere Antwerpse RL’en ifv aanpak, samenstelling zaadmengsels, opvolging en monitoring. opmaak planning obv inschrijvingen van WBE’s evaluatie van ingediende projecten. Er zal worden nagegaan of de locaties van de faunaakkers voldoen aan de criteria die voorgelegd worden. aankoop zaadmengsels (via RL De Voorkempen) aanbieden van fauna-akkermengsel aan alle WBE’s en mogelijk andere terreinbeherende verenigingen inzaaien akkers (april - juni 2013) opvolging en evaluatie evaluatievergaderingen en wandelingen Kerkfabriek Retie stelt 2ha akker ter beschikking van de plaatselijke imkers (Biebond). Er zullen bijenkasten geplaatst worden en het gehele project zal een sterk educatief en recreatief karakter uitstralen. We gaan ter plaatse met scholengroepen en bovendien ligt deze akker langs het fietsknooppuntennetwerk. Opleiding voor WBE’s omtrent bos- en natuurwetgeving (minimaal 1 per Antwerps RL) Opleiding grondvoorbereiding en inzaaien (frequentie wordt nog bekeken) Aanpassing klavermengsel naar winterrogge en klavers. Opzet toekomstig traject naar begeleiding en opleiding van derden bij het inzaaien van fauna-akkers. Hierbij worden geen zaden meer aangeboden, maar zal ingezet worden op het inhoudelijk ondersteunen van geïnteresseerden. Vanaf 2015 zou er een Beheerovereenkomst komen die landbouwers het mogelijk maakt om financiële ondersteuning te krijgen bij het inzaaien van akkerplanten. - Op een zestal locaties in Antwerpen zal Natuurpunt 28 dagen lang een uitgebreide monitoring uitvoeren. Een brede groep insecten wordt hierbij onderzocht. Groot wild, vogels, … komt via externe waarnemingen. Doorlopend opstarten/verder zetten van structureel lokaal WBE overleg communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek
58
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Samenwerking en financiering Totale projectkost is geraamd op 13.200 euro. Hierin zijn de aankoop van zaadmengsels, overheadkosten en communicatie vervat. 65% van deze kosten (8580 euro) wordt voorzien via PDPO-middelen die inmiddels goedgekeurd zijn. De overige 4620 euro wordt gerecupereerd uit de projectmiddelen die ANB voorziet voor WBE’s. Dit bedrag dekt de projectkost van zowel het jaar 2012 als 2013. Het effectieve inzaaien van de fauna-akkers wordt uitgevoerd door de WBE’s. Acties partners - dit project wordt in alle Antwerpse RL’en uitgevoerd. - sommige WBE’s plantten op eigen initiatief de voorbije jaren reeds fauna-akkers aan, zij het wel op kleinere schaal.
59
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 6. Antwerpen Visprovincie Initiatiefnemer ANB en provincie Antwerpen (Dienst Water en Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid) Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken, Joris Matthé, Karlien Maes Partners ANB, provincie Antwerpen, Natuurpunt, Regionale landschappen, VMM, INBO,… Doelgroepen Particulieren Doelstelling Promotie van Antwerpen als “visvriendelijke” provincie a.h.v enkele doelsoorten als de Grote Modderkruiper, Beekprik, Kopvoorn,… Omschrijving Antwerpen Visprovincie is een initiatief van het Agentschap voor Natuur en Bos en de provincie Antwerpen (Diensten integraal waterbeleid en duurzaam milieu- en natuurbeleid). Met deze campagne willen de initiatiefnemers de kwaliteit van de waterlopen in onze provincie, inclusief het verbeterende visbestand, onder de aandacht brengen en een kader bieden voor geplande acties in de komende jaren. Er wordt gekozen voor een positieve insteek die eerder de voordelen, kansen en successen belicht, dan beperkingen of problemen. De start is voorzien in 2013. Een campagne dient meer te zijn dan een slogan. Ze moet enerzijds gebaseerd zijn op reële feiten en verwezenlijkingen, en anderzijds moet ze het doelpubliek effectief bereiken via een doordachte communicatiecampagne. De terreinrealisaties zullen in de eerste plaats gebeuren door de terrein- en waterbeherende instanties; de communicatie zal gedragen en gevoerd moeten worden door het gehele partnerschap. Momenteel wordt nog bekeken met welke pilootacties (gebiedsgericht en/of soortgericht) Antwerpen Visprovincie van start zal gaan. RLKGN zal hierbij instaan voor het communicatieve en sensibiliserende luik. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Diverse overlegmomenten over projectdefnitie met ANB, PROVANT en RLKGN Gepland 2013 Opstart project en communicatie soort- of gebiedsgericht pilootproject Samenwerking en financiering ANB en provincie Antwerpen Acties partners Gelinkte acties
60
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 7. LIFE+ Bosgroepen en Regionale Landschappen Initiatiefnemer/trekker Vlaamse Koepel Bosgroepen en Vlaams Overleg Regionale Landschappen Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken, Joris Matthé, Els Oostvogels, Moïra Heyn (VIA) Partners Bosgroepen, regionale landschappen, ANB Doelgroepen Particuliere (bos-)eigenaars Doelstelling Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen Omschrijving Bosgroepen en regionale landschappen ambiëren de indiening van een LIFE+-project in juni 2013. Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen is hierbij het leidmotief. Inmiddels is reeds een intern voortraject doorlopen waarbij bosgroepen en regionale landschappen een onderwerp hebben afgelijnd, een werkwijze hebben vastgelegd en kwamen tot een voorstel van structuur voor de projectorganisatie. Vertrekpunt in het voorgestelde project is het nemen van acties op het terrein om een effectieve, wezenlijke en zichtbare bijdrage te leveren aan het implementeren van de IHD op private gronden. Hierbij willen we vertrekken vanuit een coherente visie. Het generieke idee is om op private eigendommen op grote schaal kleine, maar zinvolle maatregelen te nemen ten behoeve van amfibieën en vleermuizen die tot doel zijn gesteld voor Speciale beschermingszones in Vlaanderen. Om de samenwerking van bosgroepen en regionale landschappen maximaal tot expressie te laten komen, is het de bedoeling dat beide organisaties in de geselecteerde focusgebieden (voor provincie Antwerpen: Bossen en heiden ten oosten van Antwerpen) maatregelen plannen die elkaar wederzijds versterken. Om die reden worden soortgroepen gekozen die gebaat zijn bij de combinatie van rijk gestructureerde overgangen tussen bos en open landschap en waar (de som van vele) kleine maatregelen een echte meerwaarde zijn. Haast vanzelf kwamen we zo bij vleermuizen en amfibieën waarvoor gerichte realisatie van ‘kleine maatregelen’, geconcentreerd in NATURA2000 gebieden (of afgebakende delen ervan), erg waardevol zijn.
61
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Verloop actie Uitgevoerd 2012 Voortraject: projectdefinitie en overleg VORL, bosgroepen, ANB, kabinet en VVP Gepland 2013 Januari-april 2013: verdere uitwerken van projectaanvraag + begroting + engagementen partners/eigenaren, Mei 2013: Partnerverklaringen en financiering officieel laten goedkeuren Juni 2013: LIFE dossier indienen Samenwerking en financiering 50% financiering vanuit Europa, 50% cofinanciering vanuit de partners Gelinkte acties Actie 4. Vleermuizen Actie 11. KLE’s
62
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 8. Plant van Hier Partners provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Landbouw en Visserij, Vlaamse Overheid, ELFPO, Regionale Landschappen, private sector (kwekerijen, plantencentra, …)
Doelgroepen Kwekers en eindgebruikers van plantgoed, terreinbeherende organisaties en instellingen, natuurliefhebbers Doelstelling Beschermen en herstellen van de belangrijkste autochtone groeiplaatsen in de provincie Antwerpen Het aanbod van autochtoon plantgoed opdrijven Via samenwerkingsverbanden vraag en aanbod op elkaar afstemmen Communicatie en sensibilisatie rond autochtoon plantgoed opentrekken naar een breed publiek Omschrijving Autochtone bomen en struiken (Planten van Hier) stammen rechtstreeks af van de moederplanten die zich na de laatste ijstijd in onze streken hebben gevestigd. De nog resterende autochtone bomen en struiken in onze regio zijn echter zeer zeldzaam geworden. De overblijvende relicten bevatten meestal zeer kleine en geïsoleerde populaties die doorgaans geen bescherming genieten en vaak bedreigd worden door verkavelingen, slecht beheer, onwetenheid van grondeigenaars en grondgebruikers, kapping en kruising met niet-autochtoon genetisch materiaal. Geen fraaie vaststelling, en dat is bijzonder jammer, want ‘Planten van Hier’ hebben een aantal voordelen die erg belangrijk zijn. Niet alleen vormen ze de laatste relicten van ons houtig levend erfgoed, ‘planten van hier’ zijn vermoedelijk ook evolutionair het best aangepast aan onze lokale groeiomstandigheden zoals klimaat, bodem, ziekten en plagen (Vander Mijnsbrugge et al., 2010). Verder bevorderen ze de streekeigen identiteit en bovendien betekenen ze vaak een exclusieve voedselbron voor bepaalde organismen. Bomen en struiken die uit Zuid-Europa of de Balkan worden ingevoerd hebben bijvoorbeeld een vroegere bloeitijd dan de vanouds groeiende populaties in Vlaanderen. De lokale insecten die afhankelijk zijn van de nectar, het stuifmeel of de vruchten van deze soorten komen zo al snel in de problemen. Het PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’ tracht in de provincie Antwerpen deze negatieve tendens tegen te gaan door enerzijds de laatste autochtone groeiplaatsen in de provincie te beschermen en te herstellen, en anderzijds het aanbod aan autochtoon plantgoed in Vlaanderen te verhogen door de oogst en opkweek ervan onder het kwaliteitslabel ‘Plant van Hier’ te coördineren. Ondermeer ondersteund vanuit de Regionale Landschappen vormt dit label een kwaliteitskenmerk voor autochtoon plantsoen waarmee het aanbod op de reguliere markt wordt opgedreven. Zaden worden geoogst op autochtone groeiplaatsen om vervolgens te worden opgekweekt tot volwaardig plantgoed dat kan worden ingeschakeld bij aanplantingen per herkomstgebied over heel Vlaanderen. In de keten van oogst over opkweek tot aanplant wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de lokale economie. Zo wordt 63
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
momenteel nauw samengewerkt met enkele sociale economie-bedrijven die mee instaan voor de oogstacties op het terrein. Naast de ecologische voordelen van het autochtone groen wordt zo ook de plaatselijke werkgelegenheid bevorderd en de CO2-impact verlaagd. Verloop actie Reeds uitgevoerd 2012 Beschermen en herstellen autochtone groeiplaatsen Terreinbezoeken in het kader van te herstellen/beheren autochtone groeiplaatsen Overleg met eigenaars en administraties omtrent eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel Opmaak eerste versies beheersplan eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel Terreinbezoek met landschapswerking en boomverzorger eerste locaties die in aanmerking komen voor beheer en herstel Verhogen aanbod autochtoon plantgoed Deel van de terreinbezoeken ikv het voorzien van voldoende geschikte oogstlocaties voor de oogst van 2012 Coördinatie oogstacties 2012 ism andere regionale landschappen Overleg herkomstgebieden Kempens district en Laag Maasplateau Overleg met private partners (kwekerijen), Antwerpse Regionale Landschappen, VOSEC, ANB en ALV Eerste deelnemende plantencentra ingeschakeld Samenwerkingsverband tussen overheden, natuur- en landschapsorganisaties en private sector uitwerken per herkomstgebied Overleg rond knelpunten kete autochtoon plantsoen met verschillende partners Sensibilisatie en promotie rond autochtone bomen en struiken: voordrachten op studiedagen (ANKONA, Landschapspark Zuidrand, Regiowerking Kempen, Groeninnovatieforum) infostand op publieksdagen (Prominant, Kome Nete, Lions Club plantactie, 75 jaar Sniederspad) publicatie artikels (Plant van Hier nieuwsbrief, RLKGN nieuwsbrief, website Plant van Hier) Finalisatie en aflevering informatiepakket voor lokale overheden Gepland 2013 en verder Verdere uitvoering en opvolging van geplande beheerswerken Blijvende communicatie & sensibilisatie via website, landschapskrant, publieksacties, infostand, … Planten van Hier gebruiken en promoten Ism ANB & ALV de toekomst van de keten voor autochtoon plantsoen verzekeren Samenwerkingsverbanden en overlegplatform optimaliseren Samenwerking en financiering Werkingskosten: 65 % cofinanciering via PDPO Loonkost: halftijds via DMN, halftijds via ALV. Blijvende opvolging door Vlaamse Regionale Landschappen, ANB en ALV wat betreft de opkweek van autochtoon plantgoed via samenwerking met de private sector. RLKGN vormt een blijvend aanspreekpunt voor eigenaars van autochtone relicten binnen het werkingsgebied – middelen voor beheerswerken na afloop van het PDPO-project zullen worden gezocht via ondermeer de landschapswerking. Gelinkte acties Alle acties waar aanplantingen aan te pas komen
64
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 9. Groen in de Stad (woon-, werk-, school- en zorgomgeving) Partners provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, PIME/MOS, SPK Doelgroepen Particulieren, scholen, verenigingen, gemeentebesturen, bouwheren Doelstelling Breed communiceren van de voordelen (op welzijn, leefbaarheid) van groen in de woon-, werk-, school- en zorgomgeving Stimuleren , begeleiden en (mee) uitvoeren van een aantal pilootprojecten in het werkingsgebied van RLKGN Samenwerking met wetenschappelijke instellingen voor de wetenschappelijke opvolging van deze praktijkvoorbeelden Omschrijving Zowel in wetenschappelijke literatuur als in de vulgariserende pers komt er meer en meer aandacht voor de heilzame werking van groen op de gezondheid en het algemene welzijn van mensen. Enkele voorbeelden die recent de pers haalden: - Onderzoek toonde aan dat mensen dat mensen in een ziekenhuisvleugel met uitzicht op groen gemiddeld 1 dag eerder ontslagen werden dan patiënten aan de overzijde die slechts uitzicht hadden op een muur - Vergelijking van 600 personen in twee vergelijkbare volkswijken in Gent toonde aan dat deze in de groenste wijk zich gezonder en gelukkiger voelden. Uitzicht op groen bleek daarbij de significante variabele - Groen op de werkvloer zou ziekte- en verzuimcijfers doen dalen Zowel het Vlaamse beleid (ANB: Groen in de Stad) als het provinciale niveau willen hierop inspelen. Binnen RLKGN willen we samen met deze partners enkele proefprojecten (mee) initiëren, en tegelijk wetenschappelijk (laten) opvolgen, vanuit de overtuiging dat positieve voorbeelden het meest wervend zullen zijn om navolging te krijgen. Een proefproject per type (woon-, werk-, school- en zorgomgeving) wordt daarbij in eerste instantie geambieerd. Een aantal cases werden daarvoor al naar voor geschoven. Verloop actie Reeds uitgevoerd 2012 Voorbereidende overlegmomenten met wetenschappelijk comité (met o.m. Martin Hermy, professor ecologie K.U.Leuven, en Vera Nelen, directuer PIH) Verkennende gesprekken ifv selecteren case studies Overleg MOS over samenwerking MOS – regionale landschappen rond vergroening speelplaatsen Opmaak Tuinwijzer door provincie Antwerpen in reeks Plantwijzer, Fruitwijzer, etc. Gepland 2013 en verder Verder overleg en opzetten eerste case studies Verdeling en communicatie rond TuinWijzer Gelinkte acties /
65
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 10. Ondersteuning regionale, provinciale, gemeentelijke en private acties inzake natuur en biodiversiteit Partners Gemeenten, provincie, andere betrokkenen
Natuurpunt,
Doelgroepen Inwoners Doelstelling Partners ondersteunen bij regionale (b.v. instandhoudigsdoelstellingen), provinciale (b.v. provinciale prioritaire soorten, natuurverbindingen), gemeentelijke (b.v. Countdown 2010 ‘Biodiversiteit Lokaal BekEKEN’, GNOP-acties) acties rond biodiversiteit Omschrijving Vlaanderen: Momenteel is een overeenkomst tussen het Agentschap voor Natuur en Bos, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen, en de regionale landschappen in opmaak over de rol die de regionale landschappen kunnen spelen in Speciale Beschermingszones (SBZ-H en SBZ-V) die niet onder beheer van de Vlaamse Overheid of erkende natuurverenigingen vallen. Conform de opdracht in het Witboek Interne Staatshervorming is hier een (belangrijke) rol weggelegd voor de regionale landschappen, vooral inzake de participatieve aanpak in gebieden beheerd door private eigenaars. Momenteel helpt RLKGN in haar projecten nu al bepaalde doelstellingen te realiseren: - vleermuizenproject - PPS2 (zie provincie) - partner in gebiedsgerichte projecten in SBZ-gebieden (b.v. Turnhouts Vennengebied, Landschap De Liereman, Kempense Meren, Kempense Heuvelrug, Landduinen Zuiderkempen, …) - LIFE + - voorstel bosgroepen en regionale landschappen - beekgebonden projecten zoals bekenwatch en KomeNete richten zich ondermeer naar Bijlage-soorten zoals rivierdonderpad en kleine modderkruiper en vinden vaak plaats in of nabij SBZ-gebied (in 2012 De Vennen in Balen, in 2013 de Aa in Oud-Turnhout). Ook het nieuwe Antwerpen Visprovincie (initiatief ANB en provincie) sluit hierop aan. - RLKGN participeert in de studie rond robuuste verbindingen in de provincie Antwerpen - Ecoduct Kempengrens verbindt Vlaamse en Nederlandse SBZ-gebieden Provincie: De provincie Antwerpen vroeg in 2008 aan haar gemeenten om een charter rond ‘Countdown 2010’ te ondertekenen, waarmee de gemeenten zich engageren om tegen uiterlijk 2012 een actie uit te voeren die de biodiversiteit in beekvalleien ten goede komt. Bijna alle gemeenten van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ondertekenden dit charter. Daarnaast wil de provincie haar soortenbeleid ook (gedeeltelijk) ophangen aan deze beekvalleien. Tenslotte heeft de provincie ook een decretale taak rond natuurverbindingen. Al deze thema’s kunnen dan ook gekoppeld worden in (toekomstige) projecten: - project Landschapsbeelden voor communicatie en sensibilisatie rond natuurverbindingen - PPS2 rond inzetten sociale economie voor prioritaire soorten - Roodwaternacht : communicatieacties rond biodiversiteit - gebiedsgerichte werking: landduinenregio Zuiderkempen er wordt vanuit de provincie gewerkt, in samenwerking met een heleboel partners waaronder RLKGN, aan een integrale gebiedsbenadering van bepaalde delen van de provincie. Als 66
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
pilootproject werd hierbij gekozen voor de landduinenregio van de Zuiderkempen, omdat hier reeds kan vetrokken worden vanuit een aantal waardevolle initiatieven uit het verleden (werking bosgroep,beschermd landschap, werking Kempens Landschap, …). - Raamakkoord Landschap De Liereman: RLKGN maakt deel uit van de stuurgroep, en is actief betrokken bij een aantal deelprojecten zoals het PDPO-project ‘Publieke diensten door landbouwers in Landschap De Liereman’ - vrijwillige oeverstroken: voor de Grote Nete, aangeduid als speerpuntgebied inzake waterkwaliteit, werd op aangeven van de waterschapsteams een project opgezet rond vrijwillige bufferstroken (door aanpalende landbouwers), waarin ook RLKGN participeert. - Groen en gezondheid / Groen in de stad: RLKGN participeert in opzetten pilootprojecten rond de heilzame werking van groen in de woon-, werk- en zorgomgeving Gemeenten: Zowat elke actie van RLKGN vindt plaats op het grondgebied van en in samenwerking met een van de deelnemende gemeenten. Vaak kaderen deze acties ook in GNOP of andere beleidsplannen. Voor 2012 wordt het voorbeeld van Vorselaar aangehaald: Vorselaar koos als jaarthema ‘landbouw en natuur’. RLKGN ondersteunde deze actie ondermeer door een lezing over dit thema, communicatie over andere acties in dit kader (fotowedstrijd en fietstocht). Verder werd de grootoorvleermuis er verkozen als soort van 2012. RLKGN zal er in 2013 samen met de plaatselijke verenigingen een vleermuistoren (zomerverblijfplaats) bouwen in de buurt van de Kleine Nete. Voor 2013 geven we het voorbeeld van Olen: reeds lange tijd bestonden en plannen en ideeën rond een groene ‘restzone’ langs het kanaal in Olen. RLKGN maakte in samenspraak met de gemeente en ANB een inrichtingsplan, vroeg en bekwam de noodzakelijk subsidies zodat de ganse zone in 2013 ingericht kan worden, met ondermeer vijf nieuwe poelen, hooilandbeheer en een wandelpad. In de nabijheid wordt ook een gemeentelijk poel hersteld, een oeverzwaluwenwal aangelegd en gewerkt rond het terug hertsellen van een taploop. Bedrijven: RLKGN bouwde de voorbije jaren een vetrouwensband op met een aantal grotere bedrijven in de regio, en wil ook hier helpen bij het realiseren van een aantal biodiversiteitsdoenstellingen. Voorbeelden: o
o
NIRAS, cAt in de regio: een belangrijk project in het werkingsgebied van RLKGN is cAt rond de berging van laag-radioactief afval op de site van NIRAS in Dessel / Mol. Er werd een Regionaal OverlegPlatform (ROP) opgericht voor het flankerend beleid. RLKGN participeert hier in deelproject 3 rond de ontwikkeling van een beheerplan voor de site (incl. recreatieve ontsluiting en ontwikkeling richting heide- en vennengebied). Umicore, SIBELCO, Bloemmolens, …: met een aantal grotere bedrijven werden concrete biodiversiteitsacties uitgewerkt, tot op heden vnl. in functie van zwaluwen (huiszwaluw, oeverzwaluw, …). SIBELCO zal in 2013 ook participeren in het fauna-akkerproject en 7ha faunaakker inzaaien op hun terreinen.
Verloop actie Gepland 2013 en verder verder in kaart brengen van wensen en kansen van verschillende partners i.k.v. biodiversiteit de gemeenten, provincie, Vlaamse administratie, bedrijven die ondersteuning wensen meehelpen bij concretiseren actie communicatie over geslaagde projecten in landschapskrant Samenwerking en financiering Vlaanderen, provincie, gemeenten, bedrijven Gelinkte actie Alle acties rond biodiversiteit en natuurbehoud. 67
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 11. Kleine landschapselementen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouworganisaties, wildbeheereenheden, Nationale Boomgaardenstichting, Agentschap Natuur en Bos, Agentschap Onroerend Erfgoed, … Doelgroepen Diverse grondeigenaars en -pachters: particulieren, verenigingen, landbouwers, openbare besturen, Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van kleine landschapselementen (houtkanten, hagen, poelen, dreven en hoogstamboomgaarden) in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, erfgoedherstel, natuurverbindingen, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken. Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil meewerken aan het behoud, herstel en uitbreiding van landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle landschapselementen met een hoge ecologische waarde, zoals hoogstamboomgaarden, hagen en houtkanten, dreven en poelen. Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van kleine landschapselementen in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de provinciale landschapskaart). Hierbij is, naast het landschappelijk en cultuurhistorische aspect, ook het behoud van streekeigen genetisch materiaal en versterking van biodiversiteit een doelstelling. Het aandeel hoogstamboomgaarden in RLKGN is zeer beperkt, maar daarom des te kwetsbaarder als biotoop en cultuur-historisch landschapselement. RLKGN wil hoogstamfruit opnieuw in de kijker plaatsen, de kennis erover vergroten en het herstel en de aanleg van hoogstamboomgaarden in het werkingsgebied ondersteunen, met bijzondere aandacht voor het gebruik van streekeigen variëteiten en een goed onderbouwde vorming van geïnteresseerde grondeigenaars. Voor hoogstamboomgaarden werden door de eeuwen heen typische streekrassen geselecteerd, soms tot op gehuchtniveau. Hoogstamboomgaarden hebben ook een ecologische waarde, enerzijds omdat ze wegens hun ingebouwde weerstand tegen ziekten en droogte zonder gebruik van pesticiden geoogst kunnen worden, en anderzijds omdat ze gastheer zijn voor en voedsel bieden aan tal van insecten, vogels (steenuil) en kleine zoogdieren (egels, vleermuizen). De voorbije tientallen jaren zijn duizenden hoogstamfruitbomen gesneuveld in de concurrentiestrijd met de meer productieve laagstammen. Ook hagen, houtkanten en (knot)bomenrijen zijn belangrijke landschapsbepalende elementen met een grote waarde als habitat, fourageerplaats of migratieroute voor talrijke dieren en planten. De laatste jaren is hun dichtheid echter sterk afgenomen. Hoogstamboomgaarden, houtkanten, bomenrijen, hagen en poelen zullen hersteld, uitgebreid en nieuw aangelegd worden. Bij het herstel van deze kleine landschapselementen wordt rekening gehouden met: cultuurhistorisch voorkomen van KLE’s dit geldt ook voor het graven van nieuwe poelen, de locaties dienen gelegen te zijn in historisch nat landschap. 68
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuur- en landschapswaarden het voorhande opgekweekte autochtoon plantgoed. meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag / houtkant). haalbaarheid, b.v. in functie van landbouwbedrijfsvoering Verloop actie Uitgevoerd 2012
Fig. 2-11 Overzicht projecten met aanplant of herstel KLE’s
aanplant van 7 hoogstamboomgaarden met een totaal van 70 fruitbomen
69
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-12 Overzicht aanleg hoogstamboomgaarden
HOOGSTAMBOOMGAARDEN nr
gemeente
1 2 3 4 5 6 7
Mol Geel Geel Geel Geel Kasterlee Beerse
locatie Platanenlaan Zandstraat Schrans Rauwelkoven Rauwelkoven Stenenstraat Oostmalseweg TOTAAL 2012
aantal
financiering
9 9 12 8 15 8 9 70
AOE AOE AOE DMN -provant DMN -provant DMN -provant AOE
aanplant 2226 meter hagen en houtkanten, totaal 8682 stuks plantgoed
70
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
nr
gemeente
locatie
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Geel Geel Geel Balen Balen Balen Balen Balen Mol Mol Mol Mol Mol Meerhout Meerhout Geel Geel Geel Geel Geel Geel Mol Mol Mol Geel Kasterlee Kasterlee Balen Beerse Beerse
langstraat langstraat langstraat asbeekstraat asbeekstraat scheps scheps scheps platanenlaan platanenlaan platanenlaan platanenlaan platanenlaan gebergte gebergte zandstraat zandstraat zandstraat zandstraat schrans schrans stokt stokt stokt rauwelkoven stenenstraat stenenstraat papenberg oostmalseweg oostmalseweg
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
HAGEN & HOUTKANTEN aard werken bosrandaanplant gemengde haag houtkant hakhoutbeheer plus aanplant meidoorn herstel houtkant parkherstel Odradakapel gemengde haag parkherstel Odradakapel gemengde haag parkherstel Odradakapel gemengde haag houtkant gemengde haag bosrand hagen hagen gemengde haag haag houtkant houtkant haag haag haag houtkant houtkant houtkant haag haag gemengde haag haag houtkant houtkant houtkant TOTAAL 2012
aantal
financiering
60 37 15 380 180 100 385 160 174 82 573 175 246 280 233 15 10 360 200 1760 43 45 95 280 1116 927 400 120 91 140 8682 stuks
DMN-provant DMN-provant DMN-provant AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE DMN-provant DMN-provant DMN-provant AOE AOE AOE
lengte m 78 17 24 110 90 14 55 61 74 48 172 29 22 76 41 16 11 104 24 224 41 45 105 42 242 102 123 120 60 56 2226 M
71
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
ďƒź
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
aanplant van 1962 meter bomenrij, totaal 302 hoogstammen en knotbomen.
BOMENRIJ nr
gemeente
locatie
soorten
aantal
financiering
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
Geel Meerhout Meerhout Meerhout Meerhout Mol Mol Mol Mol Meerhout Meerhout Geel Geel Geel Geel Mol Mol Geel Geel Kasterlee Kasterlee Beerse Beerse
Langstraat Vogelspoel Hepmansbossen Lemmenshoefstraat Smissenstraat Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Platanenlaan Gebergte Gebergte Zandstraat Zandstraat Schrans Schrans Stokt Stokt Rauwelkoven Rauwelkoven Stenenstraat Stenenstraat Oostmalseweg Oostmalseweg
knotwilgen zomereiken zomereiken zomereiken zomereiken knotwilg knotwilg knotwilg linde, eik, zwarte els knotwilgen knotwilg knoteiken, mispel knotwilgen zwarte els zomereik zwarte els, es zomereik, es knotwilgen zomereik zomereiken knotwilgen knotelzen zomereiken
8 24 11 42 9 9 6 8 6 10 3 12 7 12 34 3 3 7 1 12 41 10 24
DMN-provant AOE / AOE / AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE DMN-provant DMN-provant DMN-provant DMN-provant AOE AOE
TOTAAL 2012
302
lengte m 29 360 89 393 67 43 19 24 10 36 7 70 32 67 223 13 10 70 5 101 108 88 98 1962 M
72
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Boomverzorging
In 2012 werden voor drie sites door een erkend boomverzorger een bomenbeheerplan en lange termijn planning opgemaakt. In totaal kregen 21 monumentale eiken herstelsnoei en 429 oude lindes die deel uitmaken van een (dubbele) lindendreef verzorging.
BOOMVERZORGING nr 1 2 3
gemeente
locatie
grobbendonk derde sas noorderwijk ghellincklaan noorderwijk kruisstraat
aard werken
aantal
financiering
boomverzorging fase 1 eiken herstelsnoei
21 374 55
AOE AOE /
boomverzorging dubbele lindendreef herstelsnoei boomverzorging lindendreef herstelsnoei
aanleg of herstel van 7 poelen
Fig. 2-13 Overzicht aanleg poelen
73
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
POELEN nr
gemeente
1 2 3 4 5 6 7
Mol Mol Vorselaar Vorselaar Meerhout Meerhout Olen
locatie Stokt Stokt Lovenhoek Lovenhoek Kluterstraat Gebergte Sluizenweg TOTAAL 2012
aard werken
financiering
nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel omvorming nieuwe poel herstel 7
AOE AOE AOE AOE AOE AOE AOE
Aanplant van 200m2 loofbos, met een totaal van 201 aantal planten
LOOFBOS nr 1
gemeente Mol
locatie Platanenlaan
soorten es, zwarte els, boswilg, eik, …
aantal 201
financiering AOE
aanplantingen met Plant van Hier
gepland 2012 In 2013 wordt de landschapswerking van het RLKGN verdergezet. Volgende werken inzake KLE’s zijn op dit moment reeds gepland: aanleg van 10 poelen (6 gemeente, 4 particulieren)
aanleg 1600m hagen en heggen (1200m particulier en 400m gemeenten)
aanleg 1200m houtkant en herstel 730m houtkant
aanleg 8 hoogstamboomgaarden en herstel 1 hoogstamboomgaard
aanleg 1500m bomenrijen/dreven en herstel 450m bomenrijen
aanleg 250m bosrand
aanleg 750m knotbomenrij en herstel 150m
aanleg 12 solitaire bomen (-groepen)
Nazorg en opvolging Aangelegde en herstelde KLE’s worden minstens om de drie tot vijf jaar bezocht; hierbij wordt een foto gemaakt, de evolutie en de aanwezige flora en/of fauna beschreven. Alle informatie wordt in een GISgerelateerde databank bijgehouden. Samenwerking en financiering Het hoofdaandeel van de middelen voor het herstel van kleine landschapselementen wordt bekomen via het Agentschap Onroerend Erfgoed, deze ondersteunt de landschapswerking en werking van landschapsanimator en landschapsteam. Deze middelen kunnen besteed worden binnen de landschapsatlas (ankerplaats en relictzone). Daarnaast worden nog projectmiddelen bij de Dienst Milieu 74
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
en Natuurbeleid van de provincie Antwerpen aangevraagd. Deze middelen gebruikt het RLKGN om ook projecten met een meerwaarde voor landschap, erfgoed of natuur buiten de landschapsatlas te kunnen ondersteunen. Particuliere initiatieven en projecten krijgen de voorang. Gelinkte acties Actie 6. Plant van Hier Actie 17. Stroomlijnen van gemeentelijke subsidiereglementen Actie 9. Landschapsanimator en landschapsteams
75
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
II - Landschapszorg en streekeigen karakter Actie 12. Landschapsanimator en landschapsteams
Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels, Partners Agentschap Onroerend Erfgoed Doelgroepen Grondeigenaars en –pachters, lokale overheden en verenigingen (hoofdzakelijk in ankerplaatsen, relictzones) Doelstelling Cultuurhistorisch herstel van landschappen en klein historisch erfgoed (voornamelijk in ankerplaatsen of relictzones).
Fig. 2-14 Landschapsatlas (aanduiding van ankerplaats en relictzone in werkingsgebied RLKGN)
76
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Omschrijving Een aanzienlijk deel van de landschappelijk waardevol gebieden in de streek is in eigendom en/of beheer van particulieren, verenigingen of lokale overheden. Via de landschapsanimator kan RLKGN deze groep van eigenaars/beheerders ondersteunen om bij de inrichting en het beheer van deze gebieden de landschappelijke waarde te behouden en te versterken. De werking van de landschapsanimator ging van start in 2012. Vanaf toen kreeg het RLKGN middelen voor de aanwerving van een landschapsanimator en middelen om projecten in uitvoering te brengen. De landschapsanimator staat in voor:
communicatie en bekendmaking naar de doelgroepen (via de Landschapskrant, website, media, doelgroepenpers, …)
contact en overleg met de eigenaar/beheerder die een beroep wenst te doen op de landschapsanimator
opmaak van inrichtings- en beheerplannen in nauw overleg met eigenaar/beheerder
begeleiden van uitvoering van eenmalige inrichtings- en beheerwerken door de landschapsteams
voorzien van de nodige nazorg in nauw overleg met eigenaar/beheerder
De landschapsteams zijn geen vast, duidelijk aanwijsbaar arbeidersteam, maar een benaming voor bestaande (bij voorkeur) sociale economiebedrijven en/of aannemers die werken voor de landschapsanimator uitvoeren. Verloop actie Uitgevoerd 2012
Fig. 2-15 Uitgevoerde projecten door landschapsanimotor en landschapteam
77
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
UITGEVOERDE PROJECTEN LANDSCHAPSWERKING 2012 nr
gemeente
locatie
1 2
geel mol
langstraat 33 postel
3
grobbendonk
derde sas 9
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33
turnhout herentals meerhout meerhout meerhout meerhout herentals balen balen balen geel mol balen beerse meerhout geel geel mol geel geel kasterlee kasterlee meerhout vorselaar vorsleaar meerhout mol mol meerhout olen
riststraat ghellincklaan vogelspoel hepmansbossen lemmenshoefstraat smissenstraat kruisstraat asbeekstraat asbeekstraat scheps langstraat 33 platanenlaan 4 papenberg 1 oostmalseweg 27 gebergte 23 zandstraat 102 schrans 23 stokt 105 rauwelkoven 97 rauwelkoven 97 stenenstraat 55 viertjens 2 kluterstraat 35 lovenhoek lovenhoek gebergte 23 stokt 105 stokt 105 kluterstraat 35 sluizenweg
aard van de werken aanplant KLE bezoek nationale boomgaardenstichting bomenbeheerplan - herstelsnoei eiken - visie site bouwfysische studie la bonne esperance dreefherstel dreefherstel dreefherstel dreefherstel dreefherstel dreefherstel herstel houtkant - hakhoutbeheer - aanplant herstel houtkant aanplant herstel park odradakapel infiltratiezone landschaps parkherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant houtkant landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel aanplant KLE landschapsherstel leveren fruitbomen landschapsherstel: aanplant KLE nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel nieuwe poel poelherstel poelherstel
landschatlas
beschermd landschap
x x x x x x x x x x x x x x x x x
x x x x x x x x
Herstel houtkant Balen
78
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Herstel site Sassenierswoning Grobbendonk, derde Sas
Herstel kleinschalig landschap Geel
Herstel historisch nat landschap, Meerhout
Bouwfysische studie door Momentenwacht, oude cementfabriek La Bonne Esperance, Turnhout.
Historische kaartstudie kleinschalig landschap site Heibloem, Postel, Mol
79
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Gepland 2013
P R O J E C T E N L A N D S C H A P S W E R K I N G 2 0 1 3 (in landschapsatlas) NR
project
locatie
projectomschrijving
1
LANDSCHAPSBEHEERPLAN & herstel kasteelmuur
MOL
herstel kasteelmuur - opmaak landschapsbeheerplan ism met gemeente, natuurpunt, erfgoed
2
LANDSCHAPSHERSTEL HOEVE
MEERHOUT
Landschapsherstel aan hoeve - boomgaard - houtkanten
LANDSCHAPSHERSTEL
TURNHOUT
3
LANDSCHAPSHERSTEL
BALEN
4
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL BEL
6
BOMENBEHEERPLAN KABOUTERBERG
KASTERLEE
opmaak boombeheerplan voor de dennen met luchtwortels op kabouterberg
7
LANDSCHAPSINRICHTING PERCELEN STAD TURNHOUT
TURNHOUT
graven poel - aanplant KLE's - herstel grot natuureducatie/ aanleg wandelpad
8
LANDSCHAPSINRICHTING KLUIS MORIA
VORSELAAR
landschapsherstel - verwijderen coniferen sparren aanplant boomgaard - houtkanten - knotbomen
9
LA BONNE ESPERANCE
TURNHOUT
onderzoek door Monumentenwacht uitgevoerd, vervolgtraject: beheermaatregelen ifv bewaren industrieel erfgoed / vleermuizenpopulatie
10
POSTEL OUDE HOOGSTAMBOOMGAARD
POSTEL
nieuwe eigenaars: te contacteren ivm behoud en herstel boomgaard / oude landschapsrelicten bewaren, ontsluiten en beheren
11
POSTEL KASTEELPARK SITE HEIBLOEM
POSTEL
landschaps- en parkherstel
12
LANDSCHAPSHERSTEL
13
SASSENIERSWONING, derde sas
14
LANDSCHAPSHERSTEL ASBEEK
15
LANDSCHAPSHERSTEL
TURNHOUT
16
RATSTAARTVEN
LILLE
17
KNOTBOMEN IN DE STRAAT
BEERSE
18
LANDSCHAPSHERSTEL
MEERHOUT
19
LANDSCHAPSHERSTEL
RETIE
Landschapsherstel Wieltjes - samenwerking bosgroep: opstart gebiedsgerichte werking - beheer en aanplant houtkanten - poel - boomgaard Landschapsherstel - inpassing paardenweide/ aanplant KLE deel beschermd landschaps, deel in landschapsatlas, samenwerking met AOE - boomgaard - knotbomen houtkanten
landschapsherstel: herstel boomgaard - verwijderen exoten - aanplant houtkanten - knotbomen fase 2: inrichting site: aanplant KLE's - vervolg herstelsnoei GROBBENDONK monumentale eiken opmaak visie samen met bosgroep Zuiderkempen - fase 2 BALEN landschapsherstel RETIE
Herstel boomgaard landschapsherstel: herstel ven ism met ANB en gemeente Lille aanplant van laanbomen: knotbomen Verwijderen exoten, herstel boomgaard, KLE Aanplant KLE’s (boomgaard, houtkanten, knotbomen)
80
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
P R O J E C T E N L A N D S C H A P S W E R K I N G 2 0 1 3 (buiten landschapsatlas) nr
project
locatie
projectomschrijving
1
HERSTEL KAPEL
BEERSE
3
LANDSCHAPSHERSTEL HOEVE
TIELEN
4
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
5
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
6
DUURZAME INRICHTING CAMPING
KASTERLEE
7
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
8
LANDSCHAPSHERSTEL B&B
MORKHOVEN
9
LANDSCHAPSHERSTEL
KASTERLEE
landschapsherstel KLE
10
LANDSCHAPSHERSTEL SCHAAPSKOOI
KASTERLEE
landschapsherstel: boomgaard - houtkanten - knotbomen educatie
11
POEL
MEERHOUT
herstel historisch nat landschap
12
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
landschapsherstel - boomgaard - houtkanten - knotbomen
13
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
landschapsherstel: nog terreinbezoek inplannen
14
LANDSCHAPSHERSTEL AAN HOEVE
MEERHOUT
15
LANDSCHAPSHERSTEL
GEEL
te bekijken samen met de gemeente landschapsherstel Mazel - hooilandbeheer - boomgaard houtkanten - knotbomen landschapsherstel - ruig perceel - inrichting boomgaard poel - bosbeheer landschapsherstel - knotbomen - houtkanten Camping aan de Kleine Nete: dienen aantal delen van de camping bestemming natuur te geven - mogelijkheden natuureducatie landschapsherstel: aanplant KLE's - schapenweide vlechthagen - knotbomen - houtkanten landschapsherstel aan hoeve & b&b
landschapsherstel: houtkanten - boomgaardherstel knotbomen landschapsherstel: houtkanten - boomgaard - knotbomen
ALGEMEEN bekendmaken landschapswerking bij scholen binnen de landschapsatlas - educatie - vergroenen schoolomgeving
MILIEUZORG OP SCHOOL KNOTTEAM CURSUS FRUITBOMEN SNOEIEN LANDSCHAPSLOKET
gehele werkingsgebied RLKGN
afstemmen vraag en aanbod knotbomen houtkanten cursus knotten bekendmaken landschapswerking bij scholen binnen de landschapsatlas - educatie - vergroenen schoolomgeving adviesverlening allerhande thema's erfgoed - biodiversiteit erfbeplanting - aanplant en beheer KLE - …
Nazorg en opvolging De gerealiseerde projecten in het kader van landschapszorg (bv. aanleg en herstel van kleine landschapselementen) worden na uitvoering op regelmatige tijdstippen bezocht en opgevolgd (zie gelinkte acties). Samenwerking en financiering Loon-, werkings- en projectkosten landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 11. Kleine landschapselementen (hagen, houtkanten, poelen)
81
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 13. Knotteam (Landschap zoekt Kapper m/v)
Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Grondeigenaars en –pachters, lokale overheden en verenigingen Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Met dit project dat knotbomen en hakhout in de kijker zet willen we herstelmaatregelen uitvoeren en beheeradvies advies meegeven ter behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen. Bijkomend willen we sensibiliseren over knotbomen, houtkanten en goede praktijken van beheer. Het RLKGN ging in 2012 daarom van start met het oprichten van een knotteam. Dit team van vrijwillgers voert knotbeheer en hakhoutbeheer uit bij particulieren in ruil voor het brandhout. Het RLKGN stemt vraag en aanbod op elkaar af. In 2012 werd de oproep voor knotters en locatie met knotbomen en houtkanten verspreid. Ondertussen zijn er 15 vrijwilligers die zich engageren om deel uit te maken van het knotteam. Er zijn ook een 14-tal locaties met knotbomen of hakhout waar het team aan de slag kan. Voorafgaand aan actie op terrein wordt een opleiding knotbeheer gegeven aan de vrijwilligers zodat het knotten volgens de goede praktijken verloopt. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Oproep vrijwillgers Oproep te knotten bomen / hakhout 82
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Overleg met andere regionale landschappen omtrent aanpak en organisatie knotteam Eerste contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout Gepland 2013 Opleiding knot- en hakhoutbeheer Start uitvoering knotten Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, alsook het goede verloop van de werken. De beheerde locatie worden samen met de eigenaar opgevolgd en bij voorkeur wordt een beheerplan voor de knotbomen en houtkanten opgemaakt zodat consequent beheer op lange termijn gebeuren kan. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 11. Kleine landschapselementen (hagen, houtkanten, poelen) Actie 12. Landschapsanimator en Landschapsteam
83
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 14. Landschapsherstel omgeving wandel- en fietspaden Partners Gemeenten, Natuurpunt, landbouwverenigingen, andere Doelgroepen Openbaren en particuliere grondeigenaars en -pachters, recreanten Doelstelling Vanuit natuurrecreatie draagvlakverbreding voor landschapsherstel creëren en in de omgeving van geherwaardeerde trage wegen en wandeltrajecten (alle geplande wandelnetwerken zijn intussen gerealiseerd binnen RLKGN, zie actie 7) het landschap herstellen. Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete herwaardeert via haar project rond trage wegen een aantal van deze cultuur-historisch en ecologische waardevolle verbindingen. In enkele gemeenten (OudTurnhout, Turnhout, Retie) werden reeds gebiedsdekkende projecten opgestart, andere gemeenten volgen in de komende jaren. Daarnaast ontwikkelde TPA acht wandelnetwerken in het werkingsgebied i.s.m. RL Kleine en Grote Nete. Tenslotte zijn er nog een aantal specifieke projecten in de natuur-recreatieve sfeer, zoals ‘Landschapsbelevenissen’ of de ‘Kempen-Hagelandroute’. Al deze toeristisch-recreatieve netwerken bieden een perfecte kapstok voor RL Kleine en Grote Nete om het landschap langsheen deze verbindingen op te waarderen. Dat kan door gerichte aanplanten (bij voorkeur met autochtoon plantmateriaal, zie actie 3), het ‘saneren’ van vervuilde of verrommelde stukjes (zie PDPO Buiten-gewone plekjes), herstel van kleinschalig erfgoed, etc. Daarnaast willen we het buitengebied ook aantrekkelijker maken voor de bezoeker via culturele en/of artistieke interventies, zoals het Sideways festival in 2012. Ook nieuwe projecten zoals de fauna-akkers, gebiedsgerichte inzet van de BO’s, … grijpen bij voorkeur in op de onmiddellijke omgeving van wandel- en fietspaden. Verloop actie uitgevoerd 2012 Eerste realisaties Kempen-Hagelandroute met 15-tal landschappelijke ingrepen langsheen fietspad Herentals – Aarschot inrichting langsheen trage wegen Staaltjes Natuur langs een wandeling door het Turnhouts Vennengebied uitbreiding systeem www.routedokter.be naar zwerfvuil langsheen wandel- en fietspaden mede-organisatie Sideways festival / festival van de trage wegen / festival van de stilte op 89 september in Turnhouts Vennengbied project fauna-akkers (80ha in 2012, gedeeltelijk gelegen langs wandel- en fietspaden) BO’s langs wandel- en fietspaden planning 2013 Verdere realisatie Kempen-Hagelandroute met 15-tal landschappelijke ingrepen langsheen fietspad Herentals – Aarschot (o.a. bermbeheerplan) verderzetting fauna-akkers in werkingsgebied (gedeeltelijk langs wandel- en fietspaden) verdere inrichting van (omgeving van) trage wegen, enkele gemeenten gebiedsdekkend + 7 gemeenten via LEADER-project uitvoering PDPO-project ‘Buiten-gewone plekjes’ (gedeeltelijk langs wandel- en fietspaden) opstart werking rond Bels Lijntje (verharde spoorlijn tussen Turnhout en Tilburg - zoals de Kempen- Hagelandroute. In 2017 bestaat de spoorlijn 150 jaar. In tussentijd willen we met 84
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
een aantal partners (CC De Warande, terreinbeheerder, stad Tilburg en stad Turnhout, ‌) projecten opzetten rond het fietspad: in 2013 rond de 13 haltes die er waren tussen Turnhout en Tilburg, in 2014 rond WOI, in 2015 rond 25 jaar fietspad. Samenwerking en financiering Gemeenten, RLKGN, eventueel PDPO, LEADER Gelinkte acties Actie 26. Ontwikkeling wandelnetwerken Actie 27. Trage wegen Actie 28. Landschapsbelevenissen Actie 29. Kempen-Hagelandroute
85
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 15. Buiten-gewone plekjes Partners Antwerpse Regionale Landschappen Doelgroepen Burgers, verenigingen, gemeentebesturen Doelstelling Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten; Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving; Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners; Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes; Tot slot fungeren de buiten-gewone plekjes als demonstratieprojecten waarmee een katalysatoreffect wordt beoogd. Omschrijving Concreet wordt het publiek opgeroepen om verrommelde plekjes in de 50 deelnemende gemeenten (de eerste 50 die zich engageren om mee in het project te stappen) via een projectwebsite aan te melden. Deze kunnen heel uiteenlopend van aard zijn en ook erg verschillend van ligging: een vergeten buurtparkje; een groenperk waar pendelaars dagelijks passeren op weg naar het station; een verruigd stukje natuur; een ongebruikt stukje landbouwgrond langs een wandelpad dat uitgroeide tot een klein stort… Er kunnen ook voorstellen van heraanleg geformuleerd worden. Na een interne preselectie wordt per gemeente een shortlist op de projectwebsite geplaatst waarop het publiek kan stemmen. Het winnende plekje per gemeente krijgt een groene transformatie ter waarde van maximum 2000 euro. Tot slot volgt een publiekswedstrijd om de 3 beste buiten-gewone plekjes te kiezen. De winnaars krijgen een publieksevenement aangeboden in hun gemeente. Naast een directe verbetering van de leefomgeving mikt het project op draagvlakverbreding bij gemeenten en inwoners. Er wordt dan ook sterk ingezet op informatiecampagnes naar gemeenten en het grote publiek ter sensibilisatie van het project-thema. Verloop actie Reeds uitgevoerd 2012 Indien aanvraagdossier Gepland 2013 en verder Opmaak projectwebsite en informatiecampagne Selectie ingezonden plekjes Ontwerp en inrichting Bekendmaking bij het grote publiek Samenwerking en financiering PDPO ‘Buiten-gewone plekjes’ Gelinkte acties Actie 8 Plant van Hier Actie 11 KLE’s Actie 12 Landschapsanimator
86
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 16. Stiltegebieden
Partners provincie Antwerpen, gemeente OudTurnhout, Natuurpunt, landbouworganisaties, VormingPlus Doelgroepen brede publiek, omwonenden bezoekers van het gebied
en
Fig. 2-14 Potentiële stiltegebieden in RLKGN
Doelstelling
stilte, rust en ruimte als kwaliteit van het buitengebied onder de aandacht brengen erkenning als stiltegebied bekendmaking bij het publiek
Omschrijving In het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete zijn twee gebieden aangeduid als potentiële stiltegebieden (zie kaart), respectievelijk op het grondgebied van Turnhout en Oud-Turnhout. Dit stiltegebied loopt nog door buiten het werkingsgebied tot aan de Nederlandse grens (en eigenlijk verder) en is daarmee potentieel het grootste stiltegebied van Vlaanderen. Gekoppeld aan het trage wegenproject dat RLKGN in deze twee gemeenten uitvoert, willen we ook stilte, rust en ruimte als kwaliteit van het buitengebied onder de aandacht brengen. Naast ecologische en sociale aspecten biedt dit project ook mogelijkheden voor sectoroverschrijdende samenwerking (landbouw, natuur en recreatie). Verloop actie Uitgevoerd 2012 begeleiding akoestische metingen door Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH) gedurende een jaar (2010) => resultaten toonden aan dat dit gebied een ***-rating verdient! rapport beschikbaar op secretariaat RLKGN opmaak erkenningsdossier i.s.m. gemeente overlegmomenten (Stilteplatform, gemeente- en milieuraad, landbouwforum, …) officiële erkenning als stiltegebied op 22 april 2012 in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders en lokale betrokkenen met o.a. plaatsing enkele gedenkstenen bekendmaking stiltegebied bij het grote publiek, o.a. artikel in landschapskrant voorjaar 2012 Gepland 2013
verderzetting stiltewerking i.s.m. partners 87
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
koppeling kwaliteit “stilte, rust en ruimte” aan andere acties, zoals trage wegen, publiekactiviteiten (stiltewandelingen, opleiding stiltegids, opmaak stiltekuur, cf. tranquillizer Heuvelland, …) eventuele uitbreiding naar stiltegebied Turnhout (en omliggende gemeenten)
Samenwerking en financiering Mogelijke financiering: gemeente, provincie, PDPO, … Gelinkte acties Actie 27. Trage wegen Actie 32. Cursus Stiltegids
88
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 17. Holle wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeentebesturen, provincie, aangelanden, geïnteresseerden Doelgroepen natuurliefhebbers, recreanten, zachte weggebruikers Doelstelling Behouden en herwaarderen van holle wegen binnen het werkingsgebied. Opbouw en verspreiding expertise betreft het beheer van holle wegen naar gemeentebesturen en beheerders. Opstart duurzame samenwerkingsverbanden privé eigenaars, landbouwers, gemeentes, recreanten Omschrijving Holle wegen kunnen als bijzondere landschapselementen in onze streek beschouwd worden. Het hoofdaandeel holle wegen zijn terug te vinden op de stuifzandruggen in de Zuiderkempen en op de Kempense Heuvelrug. Deze stuifduinen zijn landschapskenmerkende elementen voor de Kempen en het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.
Fig. 2-16 De ideale holle weg
89
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Kenmerkend voor holle wegen zijn de hellende randen, het besloten karakter met een apart microklimaat en de ontsluiting en de instabiliteit van de bodem, wat tot een grote dynamiek en natuurwaarde leidt. De dynamiek maakt dat de begroeiing van holle wegen zeer divers kan zijn en dat holle wegen ook geschikt zijn als leefplaats en corridor voor heel wat diersoorten. De grote diversiteit aan fauna en flora vloeit dus voort uit de diversiteit aan abiotische factoren (temperatuur, bezonning, luchtvochtigheid, bodemstructuur, …) en het gevoerde beheer. Ook landschappelijk zijn deze wegen erg interessant. Ze vergroten de belevingswaarde van het landschap. Deze lijnvormige landschapselementen herbergen een belangrijke cultuurhistorische betekenis. Ze zijn het resultaat van eeuwenlang landgebruik.
Fig 2-17 Holle wegen in het werkingsgebied van RLKGN
Verloop actie De holle wegen in het werkingsgebied worden uitgebreid geïnventariseerd en beschreven. De provinciale landschapskaart vormt hierbij een uitgebreide informatiebron (zie Fig. 5-2).Per weg worden de morfologische gegevens verzameld (lengte, diepte, schouder, verharding, erosie). Deze gegevens worden aangevuld met vegetatiegegevens. Door middel van vegetatieopnamen wordt een volledig beeld gevormd van de floristische waarde van de holle wegen. Plus het juridisch kader van de holle wegen wordt onder de loep genomen. Verwerking van de gegevens in GIS. Aangeven knelpunten en potenties en waardering en prioriteiten Visie en beheermaatregelen : opmaken van een herwaarderings- en actieplan Een belangrijk onderdeel van het project is het opzetten van de communicatie met de verantwoordelijke beheerders en aangelanden. Het resultaat van is een ‘werkdocument’, dat effectieve acties op terrein genereert.
90
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Uitgevoerd 2012 Terreinbezoeken/gebiedsverkenning Bezoek aan Regionaal Landschap Dijleland dat al heel wat expertise en ervaring heeft met het opmaken van beheerplannen voor holle wegen Literatuurstudie Opmaken van een inventarisatiedocument Inventarisatie holle wegen in het werkingsgebied Verwerken van gegevens in GIS Gepland 2013 Opmaken beheerfiches voor de verschillende holle wegen in het werkingsgebied Opmaken van een actieplan voor de holle wegen in het werkingsgebied samen met de verantwoordelijke beheerders Uitwerken projecten binnen gemeentebesturen Uitvoering en opvolging van beheermaatregelen Samenwerking en financiering Structurele middelen van het Regionaal Landschap Per deelproject kan bijkomende financiering gemeentes/partners komen
vanuit
projectmiddelen
of
vanuit
Gelinkte acties Actie 27. Trage wegen
91
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 18. Taplopen Partners Netebekken (VMM), waterschapsteams/deelbekkens (provincie Antwerpen), WBE’s, Natuurpunt, landbouworganisaties, aangelanden Doelgroepen gebruikers en aangelanden van de taplopen Doelstelling optimaal beheer van de taplopen in functie van waterkwaliteit, kwantiteit, ecologie en cultuurhistorie gezamenlijke visie op de taplopen voor alle gebruikers, aangelanden en belanghebbenden Omschrijving Taplopen zijn niet gecategoriseerde waterlopen met een groot hydrologisch en ecologisch belang. Het zijn dikwijls complexe, nog onvoldoende gekende en kwetsbare watersystemen waarvan sommigen in onbruik raken. Gezien de grote parallellen zouden we ze ‘de trage wegen van het water’ kunnen noemen. Op de verschillende kanalen in het oostelijk deel van het werkingsgebied zitten taplopen. Ze vormen er typische hydrologische, ecologische en cultuur-historische elementen. De locaties ervan zijn gekend bij de beheerder. Een deel van het getapte water wordt niet terug naar een kanaal gevoerd maar komt vermoedelijk in de regio van o.a. de Scheppelijke Nete, Molse Nete en Grote Nete terecht. Deze regio kampt met wateroverlast, elke extra druk op het watersysteem dient dus vermeden te worden. Het beheer van de taplopen dient te gebeuren door de vergunninghouders van de watertappingen. Hierdoor wordt vaak zowel naar waterkwantiteit als naar ecologie niet het meest optimale beheer gevoerd. Bovendien is er een discrepantie tussen het tijdstip en de hoeveelheid water de verschillende gebruikers nodig hebben, wat ook het beheer van de watertapping zelf, door nv De Scheepvaart, bemoeilijkt. Vele van deze taplopen vormen ondertussen een ecologische niche voor zeldzame soorten zoals bosbeekjuffer en beekschaatsenrijder en zijn tekenend geworden voor de regio. Ze dreigen echter te verdwijnen door het in onbruik raken van sommigen taplopen en/of een ongeschikt beheer. Verloop actie Uitgevoerd 2012 inventarisatie Antwerpse prioritaire soorten (vnl. bosbeekjuffer en beekschaatsenrijder) door Natuurpunt in opdracht van de provincie Antwerpen (pre 2012) uitvoeren studie/inventarisatie van de taplopen op het kanaal van Beverlo artikel + oproep gebruikers taplopen in landschapskrant voorjaar 2012 deelname stuurgroep taplopen opmaak dossier rond taploop Honingloop in Olen Gepland 2013 verdere deelname stuurgroep taplopen t.b.v. studie en inventarisatie omzetten eerste acties uit eindrapport in concrete realisaties uitvoering herstel Honingloop in Olen + onderzoek naar reïntroductie beekschaatsenrijder Wanneer de situatie van de taplopen in het werkingsgebied letterlijk en figuurlijk in kaart is gebracht (voorjaar 2013), kan RLKGN in samenwerking met de coördinerende partners (VMM en provincie Antwerpen) een faciliterende rol opnemen, cf. het trage wegenproject: zoeken naar draagvlak voor actie rond de taplopen regisserende rol in het zoeken naar gezamenlijke visie begeleiden en uitvoeren landschappelijke ingrepen communicatie, sensibilisatie en educatie rond het thema 92
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Samenwerking en financiering studies vanuit (deel-)bekkenbeheer, provincie Antwerpen latere acties te bekijken Gelinkte acties Actie 32. Cursus Bekenwatch Actie 37. KomeNete!
93
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 19. Waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer Initiatiefnemer/trekker Boerenbond, Eco2 Contactpersoon RLKGN Leen Gielis Partners Boerenbond, Eco2, gemeenten Lille, Kasterlee en Oud-Turnhout, RL De Voorkempen, Dienst Water (Provant) Doelgroepen Land- en tuinbouwers Doelstelling Land- en tuinbouwers informeren omtrent waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer. Omschrijving Veel land- en tuinbouwbedrijven hebben grachten langs hun percelen lopen. Door in deze perceelsgrachten stuwen te plaatsen, kan water langer vastgehouden worden en is het beschikbaar voor planten in plaats van het versneld af te voeren wat wateroverlast kan veroorzaken in stroomafwaarts gelegen gebieden. Het effect van één stuw is vaak klein, maar als meerdere landbouwers in een gebied via agrarisch stuwpeilbeheer aan waterconservering doen zal het effect groter worden. Waterconservering door agrarisch stuwpeilbeheer is er op gericht om: - door middel van stuwen regenwater op te houden in de perceelsgrachten in functie van de teelt - te zorgen voor een vertraagde afvoer van regenwater - waardoor meer infiltratie van water in de bodem mogelijk is en de grondwatertafel kan aangevuld worden. - land- en tuinbouwers actief te betrokken bij concreet waterbeheer volgens de principes van het integraal waterbeheer Dit project richt zich in eerste instantie naar landbouwers actief in drie gemeenten: Lille, Kasterlee en Oud-Turnhout. In deze laatste kadert de actie binnen een PDPO-project dat ook ruimere doelstellingen heeft, m.n. zoeken naar bedrijfsstrategieën die het inpassen van blauwe, groene en winterdiensten door landbouwers mogelijk maken en het opzetten van samenwerkingsverbanden, o.a. een agrobeheergroep. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Gelijkaardig project in Brecht, Kalmthout, Essen en Wuustwezel in RL De Voorkempen Gepland 2013 Verdere communicatie en opvolging van het project Opmaak brochure plaatsing/herstellen stuwen door Agro-Aannemingen uitwisseling opstart project waterconservering RL De Voorkempen
Samenwerking en financiering LEADER: gemeenten Lille en Kasterlee PDPO: Oud-Turnhout Gelinkte acties /
94
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 20. Bodemerfgoed en aardkundige waarden Partners Onroerend Erfgoed, Thomas More / K.U.Leuven, ANB, Natuurpunt Doelgroepen Professionelen, brede publiek Doelstelling betere kennis van het typisch Kempense boedemerfgoed communicatie naar het brede publiek: bodemerfgoed als onderdeel van de Kempense identiteit integratie van het thema bodemerfgoed in andere projecten en beleidsdomeinen (o.a. terreinbeheer en –inrichting) Omschrijving Bodemerfgoed en aardkundige waarden blijven vaak onderbelicht wanneer er over erfgoed of landschapszorg wordt gesproken. Nochtans zit ondergronds vaak evenveel of meer geschiedenis opgeslagen als in bovengronds erfgoed. De moeilijkheid zit uiteraard echter in het zichtbaar, kenbaar en leesbaar maken van deze aardkundige waarden, die zeer divers van aard kunnen zijn: typische bodemprofielen zoals podzols, anthrosols, … geomorfologische verschijnselen zoals stuifduinen, archeologische relicten, grafheuvels, …
Verloop actie Uitgevoerd 2012 Medewerkers van RLKGN stonden de voorbije jaren mee aan de wieg van een aantal initiatieven (in de regio) om bodemerfgoed en aardkundige waarden de plaats te geven die het verdient binnen de bredere landschaps- en erfgoedwerking: mede-organsiatie van de studiedag ‘Erfgoed buiten!’ mede-ontwikkeling concept bodemschuif en bodemleerpad begeleiding thesissen (Thomas More / K.U.Leuven) rond bodemerfgoed bijdragen aan projecten ‘Anthrsols heruitgevonden’ (IWT), ‘Finding common ground’ (SNOWMAN) bijdragen aan lezingen EUROSOIL congres, Soil Thematic Day organsiatie excursie bodemkundigen door de sleuf van de noord-zuidverbinding doorheen de Kempense Heuvelrug uitgave brochure rond de Kempense Heuvelrug (inclusief bodemerfgoed) lezingen rond de identiteit van de Kempen (inclusief bodemerfgoed) Gepland 2013 Verdere integratie van thema bodemerfgoed in andere projecten, publicaties, lezingen… Deelname als partner in projecten van anderen
Samenwerking en financiering Algemene integratie van het thema in projecten, lezingen, publicaties via reguliere middelen Deelname projectpartner via projectsubsidies derden Gelinkte acties Actie 32. Cursus Bekenwatch Actie 37. KomeNete!
95
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Actie 21. bedrijfsplanner
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Beheerovereenkomsten
en
Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLKGN Lieven Lavrysen Partners Landbouwverenigingen, VLM Doelgroepen Landbouwers Doelstelling Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft. Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. Landbouwers die vrijwillig inspanningen leveren voor natuur, landschap of milieu kunnen hiervoor vanuit diverse overheden (in het bijzonder VLM, maar ook Departement Landbouw en Visserij, provincie en gemeenten) een vergoeding ontvangen door het afsluiten van een beheerovereenkomst. Zo kunnen de landbouwers zelf voor een beter milieu en meer natuur zorgen en bijdragen tot een mooier landschap in Vlaanderen. Omdat het voor een landbouwer niet altijd even makkelijk is om na te gaan welke beheerovereenkomsten aangewezen zijn voor zijn bedrijf, kan er beroep gedaan worden op een bedrijfsplanner. Die stelt samen met de landbouwer, gratis en vrijblijvend, een bedrijfsplan op maat op. Ook de administratieve beslommeringen in verband met de aanvraag nemen de bedrijfsplanners voor hun rekening. Via het aanduiden van ‘aandachtsgebieden’, waar de bedrijfsplanner zich prioritair op zal richten, willen we de beheerovereenkomsten zo doelgericht mogelijk inzetten, namelijk waar een duidelijke meerwaarde voor bv. aanpalende waterlopen of landschapselementen kan gehaald worden. Verloop actie Het voorbije jaar 2012 was een moeilijker jaar voor het sluiten van beheerovereenkomsten. De ontwikkelingen in het nieuwe Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid, met in het bijzonder de voorstellen rond vergroeningsmaatregelen zijn nog onduidelijk en zorgen voor onzekerheden bij de landbouwsector. Er wordt een meer afwachtende houding aangenomen. Anderzijds zijn er heel wat landbouwers die ingaan op de geboden kansen voor landschapsbeheer. Daarnaast groeit het besef bij de landbouwsector dat de maatschappelijke verwachtingen meer en meer ook verwachtingen inhouden t.a.v. het landschap en de leefomgeving. Op welke wijze dit gevaloriseerd kan worden in een vergoeding voor deze groene en blauwe diensten waardoor dit een economische meerwaarde kan betekenen, en kan bijdragen aan een leefbare en duurzame landbouw, blijft de uitdaging. Binnen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, kunnen we, ondanks de hierboven vermelde onzekerheden, vaststellen dat er een sterk groei blijft van beheerovereenkomsten. Heel wat landbouwers in deze regio zijn bereid inspanningen te leveren voor het behoud van landschap en natuurwaarden, en te zoeken hoe ze dit binnen hun bedrijfsvoering kunnen integreren. Mits ze kunnen 96
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
rekenen op een billijke vergoeding voor de extra kosten en/of de lagere opbrengsten, en eenduidige en correcte antwoorden verkrijgen welke gevolgen dit heeft naar rechtszekerheid. De totale beheerde oppervlakte van perceelsrandenbeheer binnen RLKGN stijgt naar meer dan 80 ha. De oppervlakte van beheer van soortenrijke graslanden en akkers stijgt naar meer dan 23 ha, en ook weidevogelbeheer komt binnen RLKGN van de grond met een oppervlakte van 5 ha. De totale beheerde oppervlakte van houtkanten bedraagt bijna 15 ha. Verder blijft de oppervlakte van beheerde hagen en heggen min of meer hetzelfde zijnde 11 km, alsook deze van poelen in beheer (aantal 16). De oppervlakte met een beheerovereenkomst water is sterk gedaald. Wellicht door de licht verstrengde normen naar nitraatresidu en de bijkomende voorwaarden die hier werden opgelegd ihkv een verstrengde mestwetgeving, tegenover een lagere vergoeding. Enerzijds wordt vastgesteld dat er wel een aantal landbouwers afhaken, zij het zeer beperkt. Het overgrote deel van landbouwers blijft de beheerovereenkomsten verder zetten of uitbreiden, en er blijft ook een instroom van nieuwe landbouwers die zich engageren voor het sluiten van beheerovereenkomsten. Het gebiedsgericht initiatief tot aanleg van bufferstroken langs een deel van de bovenloop van de Grote Nete om de effectiviteit van bufferstroken te verhogen alsook de efficiĂŤntie voor en samenwerking tussen landbouwers te verhogen, heeft tot op heden weinig tot extra resultaten geleid. De gemeente Geel, als landbouwgemeente, blijft sterk uitblinken in aantal en oppervlakte van gesloten beheerovereenkomsten. De sterke stijging van de voorbije jaren, blijft aangehouden. Verder zijn het vaak de gemeenten waar al relatief veel beheerovereenkomsten zijn gesloten, waar een sterkere stijging is vast te stellen. Gemeenten waar landbouwers nog relatief weinig vertrouwd zijn met beheerovereenkomsten, groeien minder snel of blijven gelijk in aantal lopende beheerovereenkomsten. De gemeenten met het minst aantal beheerovereenkomsten zijn vaak ook minder uitgesproken landbouwgemeenten voor wat betreft areaal landbouwgrond.
97
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Tabel 2-2. Beheerovereenkomsten in het werkingsgebied van RLKGN (stand van zaken januari 2013) en vergelijking met de voorgaande jaren
Uit deze resultaten blijkt dat er in nagenoeg alle BO’s en sterke tot zeer sterke stijging is waar te nemen en de achterstand in de provincie Antwerpen stilaan ingehaald wordt. Gepland 2013 gezien de specifieke situatie inzake BO’s met scharnierjaren 2013 en mogelijk 2014 tot het in voegen treden van het nieuwe GLB, wordt vroeg in 2013 een overleg gepland met VLM over de kansen die dit biedt om tijdens deze jaren in te zetten op enkele nieuwe projecten, experimenten inzake BO’s, etc. voortzetting contactname landbouwers en stimuleren tot afsluiten van beheerovereenkomsten evaluatie van de resultaten verderzetting promotie van beheerovereenkomsten, met focus op (nieuwe) aandachtsgebieden en/of projecten zoals Fauna-akkers
98
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Samenwerking en financiering Betaling van bedrijfsplanner en vergoedingen voor beheerovereenkomsten door VLM met Europese steun Gelinkte acties Actie 2. Zwaluwen in nesten Actie 28. Landschapsbelevenissen Actie 5. Fauna-akkers
99
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 22. Weidemelk (draagvlakverbreding) Initiatiefnemer/trekker RLDV en RLKGN Contactpersoon RLKGN Leen Gielis Partners Boerenbond, Algemeen Boerensyndicaat, Rurant vzw, Landelijke Gilden, Natuurpunt vzw, WBE’s – Hubertusvereniging Vlaanderen vzw , Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Doelgroepen Landbouwers, consumenten, organisaties en verenigingen Doelstelling - Verkenning concept b.akkerbrood: onafhankelijk van overheidssubsidies worden landbouwers door consumenten vergoed voor agrarisch natuurbeheer of behoud van typische landschap (in dit geval Haspengouw) - Verkenning schaalmogelijkheden weidemelk – en vlees als ‘Kempense parallel’ van b.akkerbrood: van lokaal via thuisverwerking tot regionaal via de bestaande verwerkingsketen - Verkenninganalogen in binnen- en buitenland: b.v. Zuiver Zuivel - Verkenning melk- en vleesveesector: van koe in de wei tot melk/vlees op tafel - Welke agromilieumaatregelen/inspanningen kunnen en willen landbouwers nemen voor de productie van weidemelk- en vlees (o.a. beheerovereenkomsten en beweiding) - Hoe campagne voeren voor weidemelk, link met hoeve-en streekproducten, bio-landbouw, fairtrade (lokale economie), hoevetoerisme,… Omschrijving Aan de hand van een haalbaarheidsonderzoek willen we samen met diverse partners nagaan welke kansen of knelpunten er zijn voor het op de markt brengen van ‘weidemelk’ en of ‘weidevlees’. Naar analogie met project b.akkerbrood (www.bakkerbrood.be ) willen we landbouwers bereid vinden om ‘weidemelk- en/of vlees’ te produceren door weidevogels te beschermen en/of op andere manieren bij te dragen aan het behoud van het typische landschap van de (Noorder-)kempen. Landbouwers die het agrarisch natuurbeheer uitvoeren, worden vergoed door de meerprijs die consumenten betalen voor ‘weidemelk- en vlees’. Verloop actie Uitgevoerd 2012 - Overlegmomenten met de verschillende projectpartners - Projectaanvraag en goedkeuring Gepland 2013 Dit project is een relatief klein project met een korte duur. Het project loopt dan ook af in 2013 en wordt gezien als een mogelijke opstap naar een groter project indien de verschillende partners hiermee verder wensen te gaan. - Organisatie excursie naar een bestaand initiatief - Organisatie debatavond met melk- en vleesveebedrijven - Afnemen interviews met de melkvee- en vleessector - Brede bevraging van de consument, sensibilisatie en draagvlak via de zomerpicknick
Samenwerking en financiering LNE draagvlakverbredingsproject Gelinkte acties /
100
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 23. Natuur- en landschapsloket Partners Er wordt doorverwezen naar allerlei partners: natuurverenigingen, landbouwverenigingen, openbare besturen, … . Doelgroepen Voornamelijk particuliere inwoners van het werkingsgebied, soms (gemeentelijke) ambtenaren Doelstelling
informeren en sensibiliseren draagvlakverbreding concrete acties voor soorten en/of landschappen
Omschrijving Bij RLKGN komen vaak – telefonisch, via het algemene info-mailadres of via het contactformulier op de website – concrete vragen terecht over natuur en landschap vanuit verschillende doelgroepen (voornamelijk particulieren, maar soms ook openbare besturen, andere organisaties, …). De thema’s kunnen erg uiteenlopend zijn: vragen over wetgeving inzake bos, natuur en landschap advies over inrichting en/of beheer van tuinen, parken, bossen, … advies over maatregelen die particulieren kunnen nemen voor specifieke doelsoorten, b.v. zwaluwen, vleermuizen, … vragen over ruimtelijke ordening, milieuwetgeving, … vragen om publicaties, brochures vragen over subsidiemogelijkheden algemene vragen of opmerkingen over de streek (geschiedenis, …) Hoewel het niet echt een doelbewuste keuze, laat staan project, is of was van RLKGN om een formele loketfunctie op te nemen, worden deze vragen uiteraard beantwoord. De loketfunctie is eerder een gevolg van het feit dat de organisatie meer en meer bekend raakt als overkoepelende vereniging inzake natuur en landschap in de Kempen. Het beantwoorden van vragen kan op twee manieren: voor vragen die kaderen binnen de expertise, bevoegdheid of een specifiek project wordt advies gegeven door een van de medewerkers van het team van RLKGN voor vragen die buiten de expertise of bevoegdheid van RLKGN vallen, wordt doorverwezen naar de geschikte instantie, b.v. een gemeentebestuur, een natuur- of landbouworganisatie, de provincie, … Door deze vorm van eerstelijnsadvies wil RLKGN zijn doelgroepenwerking aanvullen en niet enkel gericht advies geven, maar dus tegelijk ook aan draagvlakverbreding doen. Verloop actie Uitgevoerd 2012 In 2012 kwamen via hogergenoemde wegen opnieuw vele tientallen vragen binnen. Diegenen die binnen de scope van RLKGN vielen leidden ondermeer tot: adviezen aan particlieren ivm inrichting landelijke tuinen, mogelijke beschermingen, soortgerichte maatregelen (zwaluwen, harkwesp, …), etc. mondeling en schriftelijk advies aan gemeentelijke ambtenaren over wetgeving en inrichting van trage wegen, (subsidie-)mogelijkheden rond klein niet-beschermd onroerend erfgoed, … beantwoorden van vragen omtrent vermoedelijke autochtone groeiplaatsen enz; 101
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
De vragen die werden doorverwezen zijn moeilijk op te volgen waardoor de resultaten daarvan ook niet gekend zijn. Gepland 2013 In 2013 en daarna wordt een voortzetting van het landschapsloket voorzien, d.w.z. geen gerichte uitbouw en promotie maar gericht advies en doorverwijzing van de vragen. Op projectbasis kan echter geopteerd worden een volwaardige loketfunctie uit te bouwen. Wanneer er bijvoorbeeld in geslaagd wordt een uniform subsidiereglement voor het behoud van zwaluwen in het werkingsgebied uit te werken (zie fiche zwaluwenproject) kan hieraan gekoppeld – in overleg met de gemeenten – een loket (voor subsidieaanvragen, kunstnesten, …) bij RLKGN uitgebouwd worden. Samenwerking en financiering op eigen middelen Gelinkte acties Alle andere projecten
102
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 24. Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen inzake natuur en landschap Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Gemeenten Doelgroepen Gemeenten, inwoners Doelstelling Binnen het werkingsgebied van RLKGN de gemeentelijke subsidiereglementen die raakvlakken vertonen met de werkthema’s van regionale landschappen (zwaluwen, KLE, …) vergelijken en proberen op elkaar af te stemmen. Het uniform subsidiereglement dat hieruit voortvloeit proberen ingang te doen vinden bij de gemeenten, en dit promoten bij de inwoners. Omschrijving RLKGN wil de bestaande subsidiereglementen van de gemeenten binnen het werkingsgebied vergelijken, via overleg met de schepenen en milieuambtenaren van de individuele gemeenten, en via vergelijking van de (digitaal beschikbare) subsidiereglementen. Daarboven wordt per “subsidietak” bekeken of ook subsidiemogelijkheden bij hogere overheden mogelijk zijn. Het uniform subsidiereglement dat uit deze inspanningen voortvloeit wordt ter goedkeuring voorgelegd aan de gemeenten en nadien gecommuniceerd naar de inwoners (website, landschapskrant, nieuwsbrief). De gemeenten hebben de mogelijkheid om het reglement al dan niet goed te keuren. Een voorstel voor een eenvormig gemeentelijk subsidiereglement werd in juli 2011 ter goedkeuring voorgelegd aan de 17 gemeentes van het werkingsgebied. Een aantal gemeentes reageerden reeds positief. Naast een subsidie voor boeren- en huiszwaluwkolonies werd ook een subsidie voor kolonies van gierzwaluwen reeds opgenomen. In volgende figuren is de situatie in 2009 vs. 2012 weergegeven.
103
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-18 Vergelijking van de gemeentelijke subsidies situatie 2009 vs. 2012
Verloop actie Uitgevoerd 2012 voorstelling uniform subsidiereglement aan gemeenten voorlegging subsidiereglement ter goedkeuring aan gemeenten, communicatie en promotie Gepland 2013 Opvolging evolutie goedkeuringen door de gemeenten; communicatie en promotie naar de bevolking. Nazorg en opvolging De (gefaseerde) goedkeuring van het uniform subsidiereglement door de gemeentebesturen wordt opgevolgd en in de projectwerking meegenomen. Samenwerking en financiering Loonkosten medewerker RLKGN via basissubsidies provincie en gemeenten Gelinkte acties Actie 2. Zwaluwen in nesten
104
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 25. Opmaak projectendatabank Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Suzy Volckaerts Partners andere RL’en met gelijkaardige initiatieven Doelgroepen Personeel van RLKGN Doelstelling Implementeren van databeheersysteem waarin alle relevante informatie gerelateerd aan de projecten van RLKGN wordt bijgehouden. Omschrijving Voor het bijhouden van alle relevante projectgegevens wordt een GIS-gerelateerde ‘projectendatabank’ gemaakt. Deze projectendatabank wordt aangepast aan de behoeften van RLKGN en systematisch aangevuld met de projectgegevens. Volgende informatie wordt onder meer bijgehouden: persoonsinformatie (eigenaars, geïnteresseerden, deelnemers activiteiten, bestuursleden,… rekening houdend met de Wet op de Privacy) perceelsgerelateerde informatie (kadastergegevens, bestemming, …) projecttype type activiteit (cursus, studiedag, fietstocht, educatief spel,…) doelgroepen, partners, contactpersonen promotiekanalen, publicaties en persartikels subsidiebronnen projectcriteria en mate waarin project eraan voldoet projectdetails (relevante afmetingen, standplaats- en omgevingskenmerken, soorten en variëteiten,…) projectuitvoering (gegevens over bestek, aannemer, kostprijs, …) projectopvolging (projectverloop, monitoring, onderhoud, nazorg) projectkadering (inpassing in gebiedsprojecten, …) Deze databank wordt aangevuld met gegevens van voorbije, lopende en toekomstige projecten, zodat ze een volledig overzicht van de realisaties van RLKGN over de jaren heen geeft. Via specifieke bevragingen kan dan gerichte informatie ook weer uit de databank gehaald worden. Hiermee zal RLKGN over een efficiënt instrument beschikken om de projecten doorheen de tijd op te volgen, om de acties op elkaar af te stemmen, en om doelgericht de juiste mensen aan te spreken. De koppeling met een GIS moet ook de visualisatie en ruimtelijke afstemming van projecten vergemakkelijken. Momenteel wordt al deze informatie reeds gedocumenteerd, maar zit ze vrij gefragmenteerd over verschillende databanken, documenten, … . Op die manier is ze dus ook moeilijker raadpleegbaar. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Verder optimaliseren van de reeds gebruikte systemen (projectendatabank, contactendatabank, GIS, …) Overleg met de andere RL’en rond opmaak van een gedeeld systeem: DIPLA (Digitaal Platform Landschappen) dat in basic vorm werd ontwikkeld door RLLK. Gepland 2013 Gezamenlijke opmaak van DIPLA Nazorg en opvolging De databank wordt op regelmatige basis aangevuld en indien nodig bijgeschaafd. Ze zal hopelijk zeer nuttig blijken voor rapportage en opvolging van de projecten. Samenwerking en financiering Loonkost medewerker door RLKGN via basissubsidies gemeenten en provincie Gelinkte acties Alle acties zullen in principe verwerkt worden in de databank
105
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
III - Recreatief medegebruik en natuurrecreatie
Actie 26. Ontwikkeling wandelnetwerken in RLKGN Initiatiefnemer/trekker Toerisme Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Hanne Govaers
Partners Toerisme Provincie Antwerpen (TPA), Toerisme Vlaanderen, gemeenten, plaatselijke verenigingen, toeristische clusters, vrijwilligers, … Doelgroepen Brede publiek, recreanten van en buiten het werkingsgebied van RLKGN Doelstelling Door het wandelaanbod in het werkingsgebied van RLKGN te optimaliseren en op een uniforme en herkenbare wijze te promoten willen we (1) de streekidentiteit versterken, (2) de mogelijkheid vergroten voor inwoners en recreanten om het typische landschap, de natuur en de cultuurhistorie te (her)ontdekken, (3) een hefboom creëren om de zorg voor het landschap als een belangrijk en vanzelfsprekend engagement te verduurzamen, (4) kansen creëren voor bv. promotie van hoevetoerisme, hoeveverkoop, streekproducten. Omschrijving Op basis van criteria die de landschappelijke waardering bundelt, zijn in 2006 (studie WES en Grontmij) zoekzones opgemaakt waarbinnen wandelnetwerken kunnen gerealiseerd worden met ondersteuning van Toerisme Vlaanderen. Deze zoekzones zijn verder verfijnd door de provinciale toeristische diensten.
Fig. 2-19 Zoekzones potentiële wandelgebied in Vlaanderen
106
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Uit de zoekzones zijn meer preciezere afbakeningen opgemaakt die rekening houden met versnipperende elementen zoals kanalen, autosnelwegen,… . Verschillende zones werden genummerd en per zone werd inmiddels een wandelnetwerk uitgebouwd of is een wandelnetwerk nog in opmaak.
Fig. 2-20 Gerealiseerde en te realiseren wandelnetwerken in de provincie Antwerpen
Wandelnetwerken die in het werkingsgebied van RLKGN gerealiseerd zijn: - Kempense Hoven (slechts een klein deeltje – Beerse, Lille) - Kempense Heuvelrug (fase 1 en 2 – Herentals – Kasterlee - Retie) - Kempense Landduinen (Geel, Meerhout, Balen) - Kempense Meren (Mol, Dessel) - Kempense Kolonies (o.a. noorden van Beerse en noorden Turnhout) - Kempens Landgoed (in opmaak – Arendonk, Ravels, Oud-Turnhout) Het wandelnetwerk wordt volledig gebaseerd op reeds bestaande, vaak thematische, wandelroutes. Omdat vele van deze wandelwegen over dezelfde trajecten lopen en bijgevolg heel wat signalisatiepijltjes moeten worden aangebracht, is het raadzaam na te gaan denken over wandelnetwerken. Het is daarbij niet de bedoeling de thematische wandelroutes op te bergen. Ze kunnen perfect blijven bestaan. Maar in plaats van de blauwe pijltjes van route X te volgen, volgt de wandelaar nu de nummers van het netwerk die in een bepaalde volgorde het traject van route X beschrijven. Deze bestaande trajecten dienen enkel op cruciale plaatsen aangevuld te worden met verbindingen zodat een echt netwerk ontstaat met lussen die niet groter zijn dan 5 à 8km. In het licht van haalbaarheid en respect voor privacy wordt bij trajectwijzigingen zoveel mogelijk rekening gehouden met de eigendomsstatus van de weg. Privéwegen worden daarbij gemeden indien er geen toestemming is van de eigenaar.
107
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Verloop actie Uitgevoerd 2012 advies op werkgroepvergaderingen telefonisch advies bij TPA Op vraag van TPA en de Raad van Bestuur van RLKGN investeert RLKGN enkel in een ondersteuning op het vlak van communicatie en sensibilisatie. TPA verzorgt – aangezien het hun core business is – alle andere aspecten van dit project. Gepland 2013 Analoog met 2012. Vermoedelijk zal onze insteek gedurende 2013 dalen als logisch gevolg van het feit dat alle wandelnetwerken in de provincie Antwerpen gerealiseerd zijn.
Fig 2-21 Knooppuntwegwijzers in het wandelnetwerk Kempense Heuvelrug, het eerste gerealiseerde wandelnetwerk in de provincie Antwerpen en binnen RLKGN
Nazorg en opvolging Voor meldingen van beschadigde of verdwenen wegwijzers en onbegaanbaarheid van de wandelpaden wordt met peters en meters samengewerkt. In de toekomst zal Toerisme Provincie Antwerpen het onderhoud op zich nemen via inschakeling van sociale economie (project ‘routedokter’). RLKGN zal de wandeltrajecten als kapstok voor landschapsprojecten blijven gebruiken en promoten. Samenwerking en financiering Europa: 50% Toerisme Vlaanderen: 35% betrokken gemeentes: 15% (a rato 82.5 euro / km wandelroute binnen de gemeentegrenzen) Gelinkte acties Actie 27 Trage wegen Actie 14. Landschapsherstel omgeving wandelpaden
108
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 27. Trage wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers
Partners gemeenten, provincie, recreanten, aangelanden, landbouwers, vrijwilligers, RURANT, vzw Trage Wegen, erfgoedcellen, LEADER, VLM, Vlaamse gemeenschap, Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling … Doelgroepen Lokale bewoners, schoolgaande jeugd, recreanten Doelstelling Het versterken en opwaarderen van het trage wegen netwerk in het werkingsgebied van het RLKGN. Dit houdt in het versterken van de verschillende functies die deze wegen voor niet gemotoriseerd verkeer kunnen vervullen. Het promoten van verkeersveilige verbindingen voor wandelaar of fietser, zowel functioneel als recreatief. De herwaarderingsprojecten hebben grote aandacht voor de cultuurhistorische betekenis en waarden van trage wegen alsook de ecologische en landschappelijke waarde. Het trage wegen netwerk draagt bij tot het ontdekken van het omgevende landschap, de natuur en de cultuurhistorie en het versterken van de streekidentiteit. Omschrijving Onder trage wegen verstaan we de wegen die hoofdzakelijk geschikt zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer. Trage wegen kunnen buurtwegen, voetwegen, kerkwegen, jaagpaden,… zijn. Deze wegen kunnen zowel een privaat als publiek karakter hebben. Een buurtweg is een weg die is opgenomen in de Atlas van de Buurtwegen (1841), en dus een openbaar karakter heeft. Heel wat gemeentebesturen werken plannen of acties uit om hun trage wegen te herwaarderen. Vroeger moesten trage wegen vaak wijken voor bestemmingen of functies waar op dat moment meer belang aan werd gehecht. Vandaag zien we dat er opnieuw aandacht is voor de trage wegen en de verscheidenheid aan functies die deze (kunnen) vervullen. Trage wegen bieden o.a. een grote kans voor duurzame lokale mobiliteit en verkeersveiligheid. Het zijn vaak veilige, functionele verbindingen waar kinderen maar al te graag gebruik van maken. Soms is een trage weg een ontbrekende schakel om een route voor de zachte weggebruiker compleet te maken. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Deze buurtwegen kunnen bijkomend deel uit maken van een recreatief netwerk waar ze er voor zorgen dat het wandelen en fietsen dubbel zo aangenaam wordt. De trage wegen brengen het landschap dichter bij de mensen. Ze doorsnijden het open landschap en geven zo een kijk achter de lintbebouwing. Het herwaarderen van deze wegels en paden brengt vaak met zich mee dat ze opnieuw worden ingericht. Dit zorgt landschappelijk en ecologisch voor het opnieuw inkleden van het landschap en maakt dat voor heel wat flora en fauna nieuwe verbindingen en toevluchtsoorden ontstaan. Als extra troef herbergen trage wegen meestal een hoge cultuurhistorische waarde. Trage wegen zijn vaak een complexe materie. Het regionaal landschap wil voor de betrokken gemeentes een regisseursrol vervullen en de coördinatie op zich nemen om waar mogelijk een intergemeentelijk netwerk van trage wegen uit te bouwen. Daarbij zal de gehanteerde methodiek sterk gericht zijn op draagvlak en participatie. In het gehele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen wordt rekening gehouden en samengewerkt met eigenaars, gebruikers en aangelanden.
109
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
We streven naar draagvlak op lange termijn voor het herstellen en behouden van de trage wegen. Bijkomend zijn de trage wegen vaak een plaatselijke materie. De lokale gebruikers, eigenaars en aangelanden zijn meestal de experts ter zaken. Verloop actie
-
Overkoepelende aanpak trage wegen
Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen een gebiedsdekkende aanpak per gemeente of de aanpak van individuele wegen. Momenteel zijn er in twee gemeenten gebiedsdekkende projecten lopende (Oud-Turnhout en Turnhout). In Retie is er een eerste infovergadering geweest en een visieplan opgesteld. Zowel de gemeenten Balen, Geel en Vorselaar zijn vragende partij voor een gebiedsdekkende aanpak van de herwaardering van trage wegen. Daarnaast wordt regelmatig advies of ondersteuning gegeven aan gemeentebesturen en/of belangengroepen. Uitwerken herwaarderingsprojecten binnen gemeentebesturen Implementatie waar mogelijk in intergemeentelijk trage wegen/recreatief netwerk Stimuleren van de gemeentebesturen om de herwaarderingsplannen zoveel als mogelijk in uitvoering te brengen Blijvend vervullen van loketfunctie rond trage wegen Organiseren van publieksactiviteiten rond trage wegen (bv. Dag van de trage weg)
1.1.Deelproject Oud-Turnhout De gemeente Oud-Turnhout wil een herwaarderingsplan uitwerken voor de trage wegen binnen de gemeente. De gemeente Oud-Turnhout vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (RLKGN). Het einddoel van dit herwaarderingsproject is een gedragen plan voor de trage wegen in de gemeente dat tot stand gekomen is samen met het middenveld en allerlei verenigingen uit de verschillende sectoren. Voor de gemeente Oud-Turnhout werd een gebiedsdekkende inventaris gemaakt. Daaruit zijn evidente kansen en mogelijkheden naar voor gekomen. Buiten de gebiedsdekkende inventaris werd extra aandacht gegeven aan een aantal prioritaire te maken trage wegen verbindingen. Onderstaande kaart geeft een overzicht:
Te herstellen verbindingen: Oud-Turnhout – Liereman, Turnhout – Oud-Turnhout, Liereman – Turnhouts Vennengebied 110
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Ontwikkelen van nieuwe zachte verbindingen rekening houdend met: Bestaande routes Scholen Recreatieve steunpunten Bedrijvenzones Buurtwegen “missing links” Dorps- en stadskern - buitengebied Kanaalzone Reeds uitgevoerde acties: Finaliseren herwaarderings- en beheerplan (2011-2013) Uitvoering en inrichting 2010: herstel trage weg ‘Brembergh Dreve’ 2011: herstel trage weg ‘Opstal’ en aanleg nieuwe trage weg ‘Beyntelpad’ 2012: Folder ‘Traag beWEGen in Oud-Turnhout Dit jaar was er extra aandacht voor communicatie en sensibilisatie. Er is gekozen om de bestaande trage wegen in kaart te brengen voor de inwoners van Oud-Turnhout. Vaak hebben deze bestaande trage wegen nog geen naam of officieel trage wegenbordje. Met de hulp van de heemkundige kring hebben we gepaste namen gevonden voor verschillende trage wegen: Molendijkpad Pastorettepad Looverspad Kapelaanspad Broederspleinpad Moddergoorpad Vlinderpad Communicatie- en sensibilisatieacties Publieksactiviteiten: deelname ‘Dag van de trage weg’ op 21 oktober 2012 Folder ‘Traag beWEGen in Oud-Turnhout’ Landschapskrant Website gemeente en RLKGN Straatnaamborden Geplande acties: Deelname ‘Dag van de trage weg’ (2013): De gemeente Oud-Turnhout wil elk jaar iets nieuws uit het herwaarderings- en beheerplan realiseren tegen de ‘Dag van de trage weg’ in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.
1.2.Deelproject Ontsluiting Turnhouts Vennengebied Het project beslaat hoofdzakelijk het ontwikkelen van een ontsluitingsplan voor het noorden van Turnhout met als focus het Turnhouts Vennengebied. Het ANB, VLM, Natuurpunt, de stad Turnhout en het RLKGN ontwikkelen een gezamenlijke visie voor het projectgebied. Het RLKGN werd gevraagd om als neutrale en overkoepelende landschapsorganisatie deze werkgroep te trekken en te faciliteren. Het project wordt ingepast in het gehele trage wegenplan voor het noordelijke deel van Turnhout. Speciale aandacht gaat hierbij naar het maken van de verbinding stad – buitengebied, het maken van intergemeentelijke verbindingen en het fijnmazig ontwikkelen van een aantal zones. De stad Turnhout vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het RLKGN.
111
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Onderstaande figuur geeft deze prioritaire verbindingen en zones weer:
Te herstellen of te maken verbindingen: Turnhout verbinden met het buitengebied via Oud-Turnhout Via Bentel (groene vinger) Via recreatief steunpunt ‘De Hoogt’ Vormt verbinding naar Liereman Intergemeentelijke verbinding langsheen de Aa Turnhout verbinden met het buitengebied van het noordelijke deel van de stad Via groene, open ruimte langsheen Boones Blijk Verbinding Turnhouts Vennengebied met Liereman Via zone Baalse Hei Kanaaloversteek Verbinding naar het westen Wieltjes: potentie = historisch waardevol landschapspatroon Filipkesvijver/ stadsbos Te ontwikkelen zones: Bereikbaarheid en ontwikkeling zone ‘Klein Engeland hoeve’: Ontwikkelen van een ‘Groene Halte’ aan de Klein Engelandhoeve. Deze halte ontsluit het Turnhouts Vennengebied op een duurzame manier. De halte vertrekt aan het station van Turnhout. 112
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Bestaande wegenraster in het noorden van de stad heeft potenties naar fijnmaziger ontwikkelen op basis van oud ontginningspatroon. Rekening houdend met: Bestaande routes Bestaande initiatieven (Land van Turnhout, Agro-aannemingen) Beleidskader (RSP) Scholen Recreatieve en thematische steunpunten (Boones Blijk, Veldekeshof, Engelandhoeve, De Hoogt, …) Bedrijvenzones Buurtwegen & KLE’s : “missing links” (KLE inventaris reeds opgemaakt door de stad!) Stadskern - buitengebied: o Aanbrengen van fiets- en wandelpaden achter de bebouwing geeft kijk achter de lintbebouwing en ondersteunt de overgang van de woonwijken naar het buitengebied. Kanaalzone Implementatie bermbeheer Reeds uitgevoerde acties: Opvolgen opmaak herwaarderingsplan Brainstorm gezamenlijke huisstijl rond communicatie ontsluitingsplan NoordTurnhout/Turnhouts Vennengebied opmaak gezamenlijke folder Verdere uitbouw van het trage wegenproject in het noorden van Turnhout, focus op de intergemeentelijke verbindingen en verbindingen stad – buitengebied Deelname trage wegenfestival ‘Sideways’ van de vzw Trage Wegen Geplande acties: Opvolgen opmaak herwaarderingsplan Opvolgen gezamenlijke huisstijl rond communicatie ontsluitingsplan Noord-Turnhout/Turnhouts Vennengebied opmaak gezamenlijke folder 1.3. Deelproject Retie De gemeente Retie wil een herwaarderingsplan uitwerken voor de trage wegen binnen de gemeente. De gemeente nam al een goede start door de trage wegen in de dorpskern onder de loep te nemen. De gemeente wil nu verder werken aan een gebiedsdekkend herwaarderingsplan voor de gemeente. De gemeente vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Het einddoel van dit herwaarderingsproject is een gedragen plan voor de trage wegen in de gemeente dat tot stand gekomen is samen met het middenveld en allerlei verenigingen uit de verschillende sectoren.
113
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Onderstaande kaart geeft een overzicht:
Ontwikkelen van nieuwe zachte verbindingen rekening houdend met: bestaande routes scholen recreatieve steunpunten bedrijvenzones buurtwegen “missing links” Reeds uitgevoerde acties: terreinbezoeken/gebiedsverkenning verkennend gesprekken met gemeentebestuur literatuurstudie overleg met vzw Trage Wegen overleg met provincie Antwerpen (Dienst Milieu en Natuurbehoud)
1.4.Deelproject Balen De gemeente Balen wil een herwaarderingsplan uitwerken voor de trage wegen binnen de gemeente. Studente Annelies Delnooz heeft samen met ErfgoedBalen de trage wegen in Balen en Olmen onder de loep genomen. Hieruit is het boek ‘Buurtwegen in Balen en Olmen’. De gemeente wil nu verder werken aan een gebiedsdekkend herwaarderingsplan voor de gemeente. De gemeente vraagt hiervoor begeleiding en ondersteuning van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. Reeds uitgevoerde acties: Verkennende gesprekken met gemeentebestuur Overleg met VVV Balen, ErfgoedBalen, milieu- en duurzaamheidsambtenaar Literatuurstudie (boek ‘Buurtwegen in Balen en Olmen’) Geplande acties: 114
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
e
Organiseren van een 1 infovergadering met als doel: Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker NIET. Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen. Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur (lokale) Visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp) streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid Opstellen visieplan e Inventarisatie en evaluatie (=2 infovergadering) van de trage wegen Opstellen herwaarderings- en beheerplan Begeleiding uitvoering: De voorstellen van weg per weg in het herwaarderingsplan worden vertaald naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit. Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Balen: Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de landschapskrant van het Regionaal Landschap, gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Balen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …
-
LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’
Het LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’ is een samenwerking tussen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en 6 verschillende gemeentes: Gemeente Balen Gemeente Lille Gemeente Vorselaar Gemeente Meerhout Gemeente Retie Stad Geel
In dit LEADER-project liggen de aandachtspunten en accenten op duurzame mobiliteit, ecologische en landschappelijke waarden, draagvlak en participatie. Door korte, verkeersveilige verbindingen aan te leggen, lossen gemeentes mobiliteitsproblemen op en bevorderen ze de sociale leefbaarheid van het platteland. Door trage wegen natuur-technisch in te richten, behouden of versterken we het open, groene karakter, het landschap en de daarbij horende biodiversiteit van het Kempische platteland. Dat groene karakter zorgt mee voor een aangename en kwalitatieve leefomgeving, voor zachte recreatiemogelijkheden en voor extra tewerkstellingskansen in de kwalitatieve landschapszorg. Verder wordt de streekeigen identiteit ook bevordert door niet-beschermd erfgoed te ontsluiten door trage wegen. Bovendien wordt er in het hele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen, rekening gehouden en samengewerkt met de doelgroepen op het terrein. De volledige coördinatie van het project ligt in handen van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (waarbij uiteraard wel gezorgd wordt voor een maximale afstemming met de gemeentes). Dit gaat van de aanbestedingen tot het opvolgen van de werken tot aan de officiële opening van de trage weg, die in volledige samenwerking met de gemeentes zal georganiseerd worden
2.1.Deelproject Balen In de gemeente Balen is de trage weg ‘Vaantjesspoor’ een landschappelijk mooi en verkeersveilig alternatief voor de Oosthamsesteenweg. Een 100 meter van deze trage weg is onderbroken. Een stuk van het ‘Vaantjesspoor’ dat door een bosperceel loopt, is overgroeid. Een ander deel langs een akker is 115
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
verdwenen. Bij het herstel van dit stukje sluit het spoor opnieuw aan op de Varenstraat. Via het traject Varenstraat, Vaantjesspoor, Lichtenboslaan wordt ook de verbinding van het centrum van Olmen naar de Olmense Zoo gemaakt voor traag verkeer. De Varenstraat wordt veelvuldig gebruikt door landbouwverkeer, maar de zate van de weg ligt er het grootste deel van het jaar slecht bij. Binnen het LEADER-project wil de gemeente ook graag bekijken hoe de weg ten goede kan hersteld worden, dit in functie van landbouw- en traag verkeer. Planning: 1 juli 2013– 30 juni 2014
2.2.Deelproject Lille In de gemeente Lille staat de promotie van een veilige en kindvriendelijke verbinding tussen de school, jeugdlokalen, buitenschoolse kinderopvang van Wechelderzande en het speelveld ‘Boonhof’ op het programma.
Hierbij dienen de schoolkinderen de drukke gewestweg Gebr. De Winterstraat en de Oostmallebaan niet over te steken. De drukke en fietsonvriendelijke dorpskom zonder fietspad wordt op deze manier vermeden. Het speelveld ‘Boonhof’ met omnisportveld is op deze manier vanuit de school en ook voor de beide jeugdverenigingen vanuit hun lokaal veilig bereikbaar. Bijkomend wordt de buitenschoolse kinderopvang op korte termijn ondergebracht aan de school. Deze maken ook veelvuldig gebruik van het speelterrein aan het ‘Boonhof’.
Binnen het LEADER-project trage wegen wordt het kindlint gepromoot bij de jeugdbeweging (ook zomerkampen), school en buitenschoolse kinderopvang. Dit onder de vorm van een activiteit, spel, folder en eventueel infobordjes aan de jeugdlokalen van de scouts en KLJ. Een samenwerking wordt hiervoor opgezet met de school, de buitenschoolse kinderopvang, de jeugdbeweging (scouts en KLJ) en de jeugddienst van Lille. Planning: 1 januari 2014 – 30 juni 2014
2.3.Deelproject Vorselaar De LEADER-gemeente Vorselaar wil de historische verbinding naar haar buurgemeente Lille opwaarderen. Deze weg vertrekt aan de kerk van Vorselaar, loopt door ‘De Dreef’ langs het kasteel van Vorselaar over ‘Het Brandes Dreefke’, over domein Berkelheide naar grondgebied Lille via de Lilse slagmolen langs de Schranshoeve naar de kerk van Lille. Deze 6 kilometer lange ‘Lilse voetweg’, waarlangs je vroeger van kerk tot kerk kon wandelen, is op een 100-tal meter na nog intact. Het herstel van deze missende schakel geeft de inwoners van Lille en Vorselaar een landschappelijk mooie en cultuurhistorisch waardevolle verbinding terug. De weg wordt hersteld samen met de betrokken eigenaars, pachters en aangelanden. Planning: 1 januari 2014 – 30 juni 2014
2.4.Deelproject Meerhout Herstel van de ‘Machielskesbrug’ De gemeente Meerhout wil de verbinding naar buurgemeente Balen versterken doorheen de vallei van de Grote Nete. Op deze manier zullen op termijn drie watermolens met elkaar verbonden worden. Om deze verbinding te kunnen maken, dient aan het startpunt aan de watermolen van Meerhout de ‘Machielskesbrug’ hersteld te worden. Na de ‘Machielskesbrug’ kan men doorsteken naar Balen en de Straal- en Hoolstmolen langsheen de Grote Nete. Toerisme Provincie Antwerpen werkt momenteel ook in
116
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
deze zone aan de uitbreiding van het wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’. In de eerste aanzetten is deze weg en verbinding ook opgenomen. Plaatsing nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen Toerisme Provincie Antwerpen heeft een nieuw wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’ uitgewerkt waarin de Grote Nete prominent aanwezig is. Dit wandelnetwerk omvat een 340 kilometer wandelplezier in de gemeenten Balen, Geel, Meerhout en Mol (Heidehuizen). De intergemeentelijke verbinding tussen Meerhout en Balen over de Grote Nete is hier de missing link. De aanleg van een nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen zal dan ook een mooie aanvulling zijn op dit wandelnetwerk. Planning: 1 juli 2013 – 31 december 2013
2.5.Deelproject Retie De ‘Schansdijkbrug’ over de Looiendse Nete is gelegen in het noorden van de gemeente Retie. In het najaar 2011 zal de gemeente een knuppelpad aanleggen langs de Looiendse Nete van de E34 tot aan de ‘Schansdijkbrug’. Deze route is opgenomen in het wandelnetwerk van Toerisme Provincie Antwerpen. De focus binnen deze case ligt op erfgoedherstel langs trage wegen. Er wordt gestart met het herstel van de ‘Schansdijkbrug’ langs deze trage weg. Dit is een eerste aanzet tot een gemeentedekkende inventaris van kleinschalig erfgoed langs trage wegen. Erfgoed fungeert hier als opstap om te werken aan trage wegen en het streekeigen karakter van de LEADER-gemeente Retie. Planning: 1 januari 2013 – 30 juni 2013
2.6.Deelproject Geel Geel heeft sinds 2008 een speelruimtebeleidsplan opgemaakt. De jeugddienst en het stadsbestuur hebben een eigen visie en integraal beleid ontwikkeld voor speelruimten en kindvriendelijke publieke ruimten. Binnen het LEADER-project trage wegen wordt de deelgemeente Oosterlo onder de loep genomen en een speelweefsel gerealiseerd en belevingsvoller gemaakt. Het plan vertrekt vanuit de vaststelling dat kinderen de gehele publieke ruimten bespelen. Naast formele speelruimtes waar kinderen de eerste gebruikers zijn, kunnen dus ook informele speelruimtes aangeduid worden. Kinderen maken er gebruik van maar zijn niet de enige gebruikers. Daarnaast bestaan ook de verschillende verbindingen tussen deze plekken. Samen vormen ze een ‘speelweefsel’. Het spelen en zich vrij kunnen bewegen staan in het plan centraal. Dit zogenaamde ‘speelweefsel’ wordt grosso modo opgedeeld in verschillende lagen: kindgericht netwerk, formele speelterreinen, voorzieningen en kindgerichte publieke ruimten. Trage wegen zijn het uitgelezen middel om deze lagen van speelweefsel op een veilige en aangename manier te doorweven en te verbinden. Trage wegen vullen het kindgericht netwerk in. Dit netwerk draait hoofdzakelijk om een op maat gemaakte mobiliteitsstructuur voor kinderen. Planning: 1 januari 2013 – 30 juni 2013
117
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Gepland 2013 Verder uitwerken herwaarderingsprojecten binnen gemeentebesturen: Opstart gemeente Vorselaar Opstart stad Geel Verdere implementatie waar mogelijk in intergemeentelijk trage wegen/recreatief netwerk Verder stimuleren van de gemeentebesturen om de herwaarderingsplannen zoveel als mogelijk in uitvoering te brengen (Turnhout, Oud-Turnhout, …) Blijvend vervullen van loketfunctie rond trage wegen Organiseren van publieksactiviteiten rond trage wegen (bv. bij opening buurtweg, …) Deelname ‘Dag van de trage weg’ Verder opvolgen van het project rond zwerfvuil. Een thema dat gelinkt is aan trage wegen Organiseren van sensibiliserende (opruim) acties Via peter- en meterschap snelle en directe opvolging, en dit in samenspraak met de gemeentebesturen Onderzoeken of er de mogelijkheden zijn tot het indienen van een project rond zwerfvuil bij de Koning Boudewijnstichting, OVAM, …
Opmaak intergemeentelijke ‘historische wegenkaart’ ; een functionele kaart die trage verbindingen tussen de dorpskernen binnen het werkingsgebied aanduid Opvolgen herwaarderingsplan en uitvoeringen gemeente Balen Opvolgen LEADER-project: ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’
Samenwerking LEADER, VLM, Vlaamse Gemeenschap, Provincie Antwerpen, Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling Stilteplatform Kunstroute Oud-Turnhout Beleid trage wegen provincie Antwerpen (RLKGN is proeftuin voor de provincie voor het uitbouwen Financiering Per deelproject kan bijkomende financiering vanuit projectmiddelen of vanuit gemeentes/partners komen. LEADER LIFE-project Natuurinrichtingsplan Stad Turnhout Gelinkte acties Holle wegen Dag van de trage weg
118
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 28. Landschapsbelevenissen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Karlien Maes, Joris Matthé
Partners LNE, provincie, gemeenten, sectoren landbouw, natuur, jacht, toerisme, RL de Voorkempen, RL Rivierenland, TPA, Rurant, Hooibeekhoeve, Kempens Landschap Doelgroepen Landbouwers, natuurbeschermers, jagers, recreanten Doelstelling Draagvlakverbreding tussen de landbouwsector en de milieu- en natuursector. Via het gezamenlijk ontwerpen van een fietstocht met haltes in het landschap een positieve ervaring creëren voor actoren in het landschap, die op een duurzame manier het begrip en vertrouwen tussen de sectoren landbouw, natuur, jacht en toerisme vergroot, met het oog op eventuele toekomstige samenwerkingen. Omschrijving De Antwerpse regionale landschappen Rivierenland, de Voorkempen en Kleine en Grote Nete kregen een budget van LNE voor een project rond draagvlakverbreding tussen landbouw en milieu. Hiermee wilden we proberen om het wederzijds begrip te vergroten door gezamenlijk een positief project uit te werken met medewerking van alle sectoren. In elk regionaal landschap ontwikkelden de sectoren landbouw, natuur, jacht en toerisme samen een fietstocht die geënt is op het fietsknooppuntennetwerk, met haltes op een aantal plaatsen waar vanuit het oogpunt van die verschillende sectoren het landschap wordt belicht. De route werd feestelijk geopend in 2010 en was nadien blijvend befietsbaar. De landschapsbelevenissenroute werd als themalus met brochure uitgegeven maar was snel volledig uitverkocht. Daarom werd een herdruk voorzien, meteen een kans om alle partners opnieuw rond de tafel te brengen en een aantal inhoudelijke wijzigingen (b.v. noordzuidverbinding Kempen) in de brochure op te nemen. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Overleg partners rond herdruk Inhoudelijke en tekstuele aanpassingen Uitgave tweede editie Landschapsbelevenissen (herdruk in september 2012) Gepland 2013 Verdere promotie Landschapsbelevenissen Artikel Landschapskrant
119
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-22 Herwerkte route Landschapsbelevenissenfietstocht (editie 2012) met interessante landschapselementen. In RLKGN bestaat deze uit drie lussen, die apart of gecombineerd gefietst kunnen worden
Nazorg en opvolging Aangezien de fietsroute langsheen het fietsknooppuntennetwerk loopt, wordt het onderhoud van de fietspaden via de opvolging van TPA (routedokters) verzorgd. Door publicatie van een landschapsbelevenissenbrochure door RLKGN kunnen mensen ook in de toekomst van de landschapsbelevenissenroute genieten. Samenwerking en financiering DMN-subsidie 2012. Gelinkte acties /
120
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 29. Kempen-Hagelandroute Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Kempens Landschap Contactpersoon RLKGN Joris Matthé
Partners ANB, KL vzw, bosgroepen, RLNH, gemeentes, aangrenzende eigenaars, Kamp C, Toerisme Vlaanderen, provincie Antwerpen, NMBS Doelgroepen brede publiek, recreanten, schoolgaande jeugd, wandelaars, omwonenden. Doelstelling De bestaande fiets-o-strade tussen Herentals en Aarschot (Kempen-Hagelandroute) gebruiken om recreanten, scholieren, … op een laagdrempelige manier met attractieve voorbeeldprojecten te tonen hoe men zelf kleinschalige initiatieven kan nemen inzake biodiversiteit en duurzaamheid. Met enkele Vlaamse (bedreigde) soorten als blikvanger willen we een groene verbinding maken tussen de Kempen en het Hageland. Een langgerekt lint van meer dan 20 km die de connectiviteit verzorgt tussen verschillende gebieden die enig in zijn soort kan worden genoemd. We willen de oude spoorwegbedding in zijn huidige functie behouden en versterken. Door het nemen van enkele maatregelen wordt fietsen langs dit traject een leerrijke ervaring. Bovendien zal zeldzame of vaak bedreigde fauna en flora een plaatsje krijgen. Omschrijving Reeds enkele jaren leeft het idee (bij ANB) om de Kempen-Hagelandroute te gebruiken om een groene corridor te creëren tussen de Kempense Heuvelrug en de Netevallei naar de Demervallei. Aanvankelijk vertrekkende vanuit enkele prioritaire soorten zoals vleermuizen en dagvlinders, werd het project na afstemming met de latere partners uitgebreid, met als doelstelling zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met voorbeeldprojecten inzake duurzaamheid en ecologie/biodiversiteit. De fietsroute wordt daarbij gebruikt als een openlucht “showroom”. Het luik duurzaamheid werd daarbij opgenomen door Kempens Landschap vzw. Daartoe werd in elke gemeente een kunstwerk (land art) geplaatst die de link met het landschap errond maakt. De kunstwerken zijn duurzaam tot stand gekomen (kunstenaars uit Zimbabwe, gebruik van duurzame materialen,…). Het luik ecologie en biodiversiteit werd uitgewerkt door RLKGN en RL Noord-Hageland voor de stad Aarschot (provincie Vlaams-Brabant). Er werd in 2011 een lijst opgemaakt van alle mogelijke deelprojecten: bosrandbeheer akkerrandbeheer, perceelsrandbeheer (ism VLM) vleermuizen: inrichting geschikte structuren aanleg / herstel van poelen rustpunten aanleg en/of herstel dreven bestrijding Amerikaanse vogelkers en Japanse Duizendknoop versterking historiek rond het Kasteeldomein De Warande in Herentals aanleg vlinderweides bouw van een bijenhotel aanplant of herstel hagen geologische wand die het verschil tussen de Kempen en het Hageland duidt 121
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
uilennestkasten Op basis van deze lijst werd een realisatievoorstel opgemaakt en overhandigd aan de betrokken gemeenten. Al deze gemeenten keurden het voorstel goed (mits enkele aanpassingen). In 2012 zijn we overgegaan tot realisatie van enkele deelprojecten. Het totale prijskaartje van de realisaties is 65.000 euro waarvan we voor 10.000 euro ondersteuning kregen van de Provincie Antwerpen. Dit wil zeggen dat slechts een deel van de voorstellen kan uitgevoerd worden. In de toekomst hopen we de uitvoering te hervatten als er nieuwe middelen vrijkomen. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Overleg Natuurwerk voor de uitvoering van enkele voorstellen. Inrichting bunker Sluizenweg Olen tot vleermuizenverblijf Bestrijding Amerikaanse vogelkers in Herentals Herstel oude meidoornhaag in Morkhoven (gepland voor december 2012) Aanleg vlinderweiden in Herentals en Herselt Bouw bijenhotel in Herselt Opmaak infobord over Ijzerzandsteenontginning in Hulshout Ontwerp van diverse opties voor de Geowand in Herselt Overleg met Kempens Landschap rond materiaalkeuze en plaatsing van Land Art en Infoborden in Herentals en Herselt Volledige inventarisatie van de bermen van het volledige tracé in de provincie Antwerpen (2x18km). Hierbij werden maar liefst 232 plantensoorten ontdekt. 54 andere exemplaren zijn nog onzeker en worden nog gedetermineerd. Gepland 2013 Opzoeking en aanvraag nieuwe projectmiddelen. Verdere uitvoering projectideeën indien er subsidies beschikbaar zijn. (het volledige realisatievoorstel is op te vragen op het secretariaat van RLKGN) Opvolging bestrijding Amerikaanse Vogelkers in Herentals Nazorg en opvolging Het beheer van de deelprojecten blijft bij de bevoegde instantie (b.v. gemeenten voor maaibeheer, bosgroepen voor bosrandbeheer, …). De middelen die RLKGN inzet, worden dus vooral aangewend voor de realisatie van de deelprojecten. Natuurwerk vzw zal instaan voor het leeuwendeel van de realisaties. Zij kunnen mogelijk ook voor enkele zaken een opvolging voorzien, vooral in de gemeentes die een contract hebben met Natuurwerk. Het gaat dan vooral over het bermbeheer en de bestrijding van Amerikaanse vogelkers. Mogelijke andere taken: herstel schade en up to date houden van informatieborden. herstel schade aan andere inrichtingen (bv. insectenhotel, vleermuizenbunker) inventarisatie bermen en formuleren van aanpassingen aan het bermbeheerplan. Opvolging succes vlinderweiden Samenwerking en financiering Financiering ‘duurzaamheid’ Kempens Landschap via ‘Green Valley’ en Quick Win (De Merode) Financiering ‘biodiversiteit’ RL Kleine en Grote Nete via subsidie provincie Antwerpen ter waarde van 10.000 euro. Daarnaast werd aan ANB ook een ondersteunende subsidie gevraagd. Gelinkte acties Actie 14. Landschapsherstel langs wandel- en fietspaden
122
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 30. Struinnatuur Partners TPA, provincie Antwerpen, Natuurpunt, gemeenten Doelgroepen recreanten
Doelstelling
ANB,
opmaak van een regionale visie op alle vormen van struinnatuur voorkomen van ‘wildgroei’ aan niet-afgestemde initiatieven afstemming tussen de verschillende partners communicatie en sensibilisatie
Omschrijving Recent werd in Arendonk het eerste paalkampeerterrein voor Vlaanderen officieel geopend. Het biedt recreanten de gelegenheid om voor een beperkte tijd en met een beperkt aantal tenten/personen ‘wild’ te kamperen te midden de natuur. Deze vorm van kamperen komt tegemoet aan de groeiende vraag naar (nieuwe) vormen van natuurgerichte recreatie. Voor alle vormen van routegebonden recreatie (wandel- en fietsknooppunten, ruiter- en mountainbikenetwerken) werd afgesproken dat TPA het voortouw neemt. Voor niet-routegebonden recreatie, zoals paalkamperen, speelzones, struinnatuur, … werd nog niet echt een trekker aangewezen. Desalniettemin lijkt het wenselijk om eerst een regionale visie te ontwikkelen over de wenselijkheid, potenties, risico’s, spreiding, … van dergelijke vormen van recreatie vooraleer allerlei initiatieven spontaan en/of parallel beginnen te ontwikkelen. Deze rol zou opgenomen kunnen worden door RLKGN, uiteraard in nauwe samenwerking met andere betrokken partners zoals TPA, provincie Antwerpen, ANB, Natuurpunt, gemeenten en eventuele anderen. Verloop actie Uitgevoerd 2011-2012 afstemming met alle partners (ANB, TPA, …) => hierop werd de grenszone in de Noorderkempen gekozen als verder pilootproject rond de ontwikkeling van struinnatuur (paalkamperen) aansluitend op de initiatieven aan de andere kant van de landsgrens. Dit valt dus grotendeels buiten het werkingsgebied van RLKGN. Samenwerking en financiering Maximale afstemming met hogergenoemde partners Gelinkte acties Actie 26. Ontwikkeling wandelnetwerken
123
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
IV - Natuureducatie en sensibilisatie
Actie 32. Cursus Kempense landschapsgids Initiatiefnemer/trekker NP Educatie, Heemkundekring Retie, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners NP Educatie, provinciale groendomeinen, Retiese heemkundige kring Zeven Neten Doelgroepen Mensen met interesse in het Kempense landschap Doelstelling Mensen opleiden tot ‘Kempense landschapsgids’ Omschrijving Uitgevoerd 2012 - Opleiding 26 Kempense landschapsgidsen - Zes theorielessen - Zes excursies: de Kempense Heuvelrug in Herentals, het heemerf in Kasterlee, de Molen van ‘t Veld in Geel, de Witte Netevallei en de watermolen in Retie, Landschap De Liereman in OudTurnhout, de Goorbossen in Retie, het Buitengoor in Mol, het Prinsenpark in Retie en de Hooibeekhoeve in Geel. De cursisten maakten van elke uitstap een verslag. Daarnaast voerden zij ook groepsopdrachten uit. - Diplomauitreiking op 16 juni 2012 - Artikels in de Landschapskrant en de pers Planning 2013 - Wegens succes en een lange wachtlijst wordt de cursus hernomen in 2013 (start december 2012). Op twee locaties (Turnhout en Herentals) volgen telkens 25 cursisten deze opleiding. Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen. Samenwerking en financiering LEADER-project ‘Terug naar de toekomst’ van Natuurpunt Wamp en Neten Gelinkte acties /
124
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 32. Cursus Bekenwatch Initiatiefnemer/trekker provincie, NP Educatie, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners provincie, NP Educatie, RLKGN Doelgroepen Mensen met een gezonde interesse in onze rivieren en beken Doelstelling Mensen opleiden tot ‘Bekenwatcher’ om zo een bepaald aspect van biodiversiteit te kunnen monitoren. Omschrijving De gezondheidstoestand van een beek kan het best afgelezen worden aan zijn bewoners. De Kempische beken en riviertjes herbergen heel wat bijzondere planten en dieren, die zelfs het statuut van provinciale aandachtssoort verdienen. Informatie verzamelen over het voorkomen van die soorten is daarom één van de belangrijkste doelstellingen van het project. Die kennis kan nadien nuttig gebruikt worden om de beken nog beter te beheren of bestaande knelpunten weg te werken. Na het succes van 2011 werd de cursus herhaald in 2012. Er vonden theoretische vormingsmomenten plaats op: •Maandag 16 april : Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71 in Mol •Woensdag 18 april : Bezoekerscentrum De Liereman, Schuurhovenberg 43 in Oud-Turnhout •Vrijdag 20 april : Bezoekerscentrum De Klapekster, Kolonie 41 te Wortel Tevens vond een aantal excursies plaats in 2012 binnen het werkingsgebied van RLKGN: Op vrijdag 8 juni bezoeken we de taplopen van Mol-Wezel en Rauw (afspraak om 13u00 aan de kerk van Mol-Wezel) Op 22 juni komt de Aa en Rode Loop in Oud-Turnhout aan de beurt (13u00 aan het Bezoekerscentrum van de Liereman) Op 1 september naar de Asbeek en Hanske Selsloop in Balen (afspraak aan de kapel van de Heilige Odrada, Halflochtdijk in Balen Scheps) Op 8 september naar de Bosbeek in Vorselaar (afspraak aan de schaapsstal van het educatief reservaat Schupleer, Dijkbaar in Vorselaar) Op 15 september naar de taplopen in en rond het Provinciaal Domein Prinsenpark in Retie (afspraak aan het bezoekerscentrum). Alle informatie, verslagen en gegevens over de activiteiten vindt je op de projectwebsite https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ of via de website van het Regionaal Landschap Grote en Kleine Nete Verloop actie Uitgevoerd 2012 Organisatie cursus Bekenwatcher: zie hoger Planning 2013 Herhaling project Bekenwatcher Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen. 125
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Samenwerking en financiering Promotie en aankondiging gebeurt via de wederzijdse kanalen van NP Educatie ne RLKGN. Gelinkte acties Actie 37: KomeNete!
Actie 33. Cursus stiltegids Initiatiefnemer/trekker provincie, NP Educatie, VormingPlus Kempen, RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners provincie, NP Educatie, VormingPlus Kempen, RLKGN Doelgroepen Mensen met interesse in stilte, rust en ruimte Doelstelling Mensen opleiden tot ‘stiltegids’ Omschrijving Gekoppeld aan de officiele opening van de omgeving van Landschap De Liereman als stiltegebied, werd – naar analogie van de cursus in RLSD – een opleiding ‘stiltegids’ georganiseerd. In de cursus “Stiltegids” dompelen we je onder in verschillende aspecten en methodieken rond stilte: stiltebeleving en innerlijke stilte, akoestische stilte, kunstzinnige stilte en inspirerende stilte,… We reiken je technieken en inzichten aan om meer stilte uit jezelf, de natuur en je groep te halen. In de cursus stellen we beleving en ruimte centraal. We verkennen in de verschillende onderdelen zowel de innerlijke ruimte als de buitenruimte. Tijdens de cursus doen we bijzondere plekken aan: Corsendoncks Hof, het Turnhouts Vennengebied, Landschap De Liereman, misschien wel het Begijnhof te Turnhout,… En als slotuitstap verkennen we de stilte van het Winkelsbroek in een moerboot. Verloop actie Uitgevoerd 2012 De cursus ging door op dinsdagavonden en zaterdagvoormiddagen van 24 april tot juni 2012 (24/04/2012, 28/04/2012, 8/05/2012, 15/05/2012, 19/05/2012, 26/05/2012, 5/06/2012, 12/06/2012, 19/06/2012, 23/06/2012) Locatie: Oud-Turnhout en buurgemeenten Nazorg en opvolging Cursisten worden op de hoogte gehouden van nieuwe opleidingen. Samenwerking en financiering Promotie en aankondiging gebeurt via de wederzijdse kanalen van NP Educatie en RLKGN. Gelinkte acties Actie 16. Stiltegebieden Actie 27 Trage wegen
126
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 34. Cursus vleermuizen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners ANB, vleermuizenwerkgroep Natuurpunt, provincie, RLKGN Doelgroepen Mensen met interesse in vleermuizen Doelstelling Mensen opleiden tot ‘vleermuizenkenner’, initiatie in de ecologie , levenswijze, bedreigingen, … van diverse vleermuizensoorten van Vlaanderen. Omschrijving Gekoppeld aan het project rond vleermuizen wordt een opleiding tot ‘vleermuizenkenner’ georganiseerd. Verloop actie Uitgevoerd 2012 25 mei en 1 juni namen 26 geïnteresseerden deel aan een uitgebreide kennismaking met vleermuizen. De eerste avond werd de algemene ecologie doorgenomen waarna de cursisten de kans kregen met de batdetector in het prinsenpark aan de slag te gaan. De tweede avond handelde over echolocatie en geluidsherkenning. Nacht van de Vleermuis: Zaterdag 25 augustus zakten 60 personen af naar Mol-Postel voor de Europese Nacht van de Vleermuis. Expert Alex Lefèvre van de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt nam de deelnemers mee in het Postelse vleermuizenwereldje. Na een korte kennismaking met de soorten die in en om de abdij leven, werd de proef op de som genomen in de nabijheid van de abdij. Met bat-detectoren werden 6 verschillende vleermuizensoorten waargenomen. Een sfeervolle wandeling.
127
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Gepland 2013 - Tijdens de opendeurdag van de school ’t Peperstraatje in Geel wordt de vleermuizentoren aan het grote publiek voorgesteld en zijn er workshops waar bezoekers kunnen ontdekken hoe ze zelf een vleermuizenkast kunnen bouwen. - De vleermuizenkasten die tijdens de opendeurdag gemaakt worden krijgen een plaats in het landschap, enerzijds op de site La Bonne Espérance in Turnhout, anderzijds aan verscheidene hoogzitten van jagers die betrokken zijn bij het fauna-akkerproject. - De vleermuizentoren wordt in mei samen met de betrokken leerlingen, de vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt en omwonenden van de bouwplaats in Vorselaar recht gezet en ingehuldigd. - Een vleermuizenkoffer met diverse informatieve en praktische zaken om aan de slag te gaan rond vleermuizen. Iedereen kan de koffer uitlenen bij het RLKGN voor educatieve doeleinden. Nazorg en opvolging Het vleermuizenproject eindigt in principe in augustus 2013. Echter zal er rond dit thema verder gewerkt worden in 2014 indien het Life-project rond de bossen ten oosten van Antwerpen (ism de bosgroepen) goedgekeurd wordt. Samenwerking en financiering Het project wordt gesteund door de dienst Duurzaam Milieu-en Natuurbeleid van de provincie Antwerpen. Gelinkte acties Actie 4. Vleermuizen
128
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 35. Cursus knotbeheer Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Vrijwillgers van het knotteam Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Sensibilisering rond goede praktijken van beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Het knotteam is in het leven geroepen om bij particulieren die zelf niet kunnen instaan voor het onderhoud, deze werken uit te voeren. Voorafgaand aan actie op terrein wordt een opleiding knotbeheer gegeven aan de vrijwilligers zodat het knotten volgens de goede praktijken verloopt. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Oproep vrijwillgers Oproep te knotten bomen / hakhout Overleg met andere regionale landschappen omtrent aanpak en organisatie knotteam Eerste contact met knotters en eigenaars van knotbomen of hakhout
Gepland 2013 In 2013, op 16 februari zal een cursus knotbeheer worden ingericht in Beerse. Er wordt één opleidingsdag voorzien. Het programma ziet er uit als volgt: Halve dag theoretische uiteenzetting door een erkend lesgever harmonisch park en groenbeheer, volgende thema’s komen uitgebreid aan bod: ecologie van knotbomen, eigenschappen van diverse knotboomsoorten, juiste snoeiwonden, veltechnieken, …) 129
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
ďƒź Halve dag praktijk met lesgever en erkend boomverzorger: knotten van wilgen met achterstallig beheer bij particulier.
Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, jaarlijks zal een vormingsmoment omtrent dit thema worden aangeboden. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 11. Kleine landschapselementen Actie 12. Landschapsanimator en Landschapsteam
130
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 36. Cursus beheer van hoogstamboomgaard
Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels Partners Agentschap Onroerend Erfgoed, Nationale boomgaardenstichting Doelgroepen (nieuwe) eigenaars hoogstamboomgaard, brede publiek Doelstelling Herstel en beheer van hoogstamboomgaarden Omschrijving Het historische landbouwlandschap was rijk aan hoogstamboomgaarden, veelal met historische rassen. Door de evolutie in het landgebruik en de landbouwmethoden zijn veel hoogstamboomgaarden verdwenen. Om de kennis over dit cultuurhistorisch en landschappelijk erfgoed en ecologisch belang te vergroten en specifieke aanplant‐, onderhouds‐ en snoeitechnieken aan te leren, plant RLKGN jaarlijks een cursus (winter & zomer) rond het thema hoogstamboomgaarden. De snoeicursus wordt georganiseerd in samenwerking met de Nationale Boomgaardenstichting en bestaat uit twee dagdelen. In de voormiddag komt theorie en achtergrond over erfgoedwaarde, soorten en rassen, ziekten, aanplant, snoei (vorm‐, onderhouds‐, verjongingssnoei) aan bod, in de namiddag wordt de aanplant en snoei van hoogstamfruitbomen in de praktijk gebracht. Verloop actie Uitgevoerd 2012 contact en overleg Nationale Boomgaardenstichting contact en overleg locatie cursus
131
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Gepland 2013 Bekendmaking en oproep snoeicursus hoogstamfruit in landschapskrant en nieuwsbrief Promotie zomercursus naar deelnemers van wintersnoeicursus en visa versa Promotie snoeicursussen op publieksactiviteiten Contacteren eigenaars hoogstamboomgaarden voor deelname aan deze cursus Organisatie snoeicursus
Nazorg en opvolging Jaarlijks zal één of meerdere snoeicursussen worden georganiseerd. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator door Agentschap Onroerend Erfgoed Gelinkte acties Actie 11. Kleine landschapselementen Actie 12. Landschapsanimator en Landschapsteam
132
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 37. KomeNete! Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers, Suzy Volckaerts, Karlien Maes, Joris Matthé Partners Provincie Antwerpen, Natuurpunt, VMM, VLM, ANB, INBO, erfgoedcellen, Landelijke Gilden, WBE’s, gemeenten, lokale verenigingen, e.a… Doelgroep Brede publiek Doelstelling organisatie van een breed publieksevenement dat de streek en de werking van RLKGN en haar partners in de kijker zet draagvlak voor natuur en landschap in de streek verhogen streekidentiteit verhogen samenwerking met partners versterken Omschrijving Het besluit op de regionale landschappen voorziet dat RLKGN jaarlijks minimum drie brede publieksactiviteiten moet organiseren, hetzij op eigen initiatief hetzij in samenwerking met andere partners / bestaande evenementen. RLKGN nam vanaf 2010 het initiatief om jaarlijks op de voorlaatste zondag van augustus zelf één grote publiekshappening te organiseren in samenwerking met een breed gamma aan partners, waarbij een waterloop van het werkingsgebied in de kijker wordt gezet. Jaarlijks wordt daarvoor een locatie gekozen langs de Kleine Nete, de Grote Nete of de Aa (of een van hun zijrivieren). In 2012 ging KomeNete door in Balen nabij de Grote Nete. Met KomeNete biedt het RLKGN een forum aan voor partners van het RL om zichzelf en hun werking in de kijker te zetten. Voorwaarde is dat alle activiteiten en stands een duidelijke link met de “gevierde” waterloop hebben of op zijn minst een landschappelijk of cultuur-historisch karakter uitstraling met betrekking op biodiversiteit of streekidentiteit. Bovendien moet elke stand interactief zijn. Aangezien het evenement een familiegebeuren is, worden activiteiten voor jong en oud aangeboden. 133
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Verloop actie Uitgevoerd 2012 Keuze locatie Overleg betrokken gemeente en partners Samenstelling stuurgroep Uitwerking concept in 8 stuurgroepvergaderingen (keuze activiteiten, inhoud stands, praktische uitwerking en afspraken omtrent catering, veiligheid, signalisatie, stands, activiteiten,…) Nauw overleg met betrokken partners (doorlopend) Opmaak en verspreiding van posters, flyers, facebookberichten, artikels op website, krantenartikels,… De organisatie van het volledige traject vanaf de eerste verkennende gesprekken tot de afbraak en evaluatie van het evenement. Stroomlijnen van het evenement op de dag zelf Keuze locatie KomeNete 2013 (vermoedelijk Oud-Turnhout) KomeNete 2012 heeft naar schatting 250 bezoekers weten te trekken. Dit is beduidend minder dan het jaar ervoor. Na evaluatie met het team worden volgende hoofdredenen naar voren geschoven: Hittegolf! KomeNete viel net op de tweede warmste dag ooit in België. Met 38°C hebben weinig bezoekers dan ook gekozen voor een buitenevenement, nota bene op een zonovergoten voetbalveld. Het evenement lag té perifeer t.o.v. woonkernen als Balen, Meerhout, Geel en Mol. Volgend jaar zal daarom gekozen worden voor een groene omgeving langs een waterloop maar vlakbij een stedelijke kern. Daarom zou De Aa in Oud-Turnhout het mogelijk moeten maken voor een groter publiek om snel en gemakkelijk tot op het evenementenplein te geraken. Nochtans werd in vergelijking met de voorbije edities heel wat meer reclame gemaakt. Op 9 verschillende evenementen van derden en partners werd geflyerd. Flyers werden ter verspreiding aan elke buurgemeente van Balen en 5 socio-culturele centra bezorgd. Er verschenen in 9 verschillende kranten en magazines aankondigingen voor KomeNete. Op ten minste 4 verschillende websites werd reclame gemaakt 50 posters werden verspreid in de gemeente Balen Op de website en de facebookpagina van RLKGN werd regelmatig bericht over het evenement. Het programma van KomeNete 2012 Voelbak met diverse natuurlijke materialen Waterkoffer en bijhorende quiz Het leven in de Grote Nete (vissen in aquaria) 2 bewegwijzerde wandelingen (tijdelijk toegankelijk ikv KomeNete) Streekproducten (eten en drank) Raden van vogelgeluiden Wedstrijd aspirant-jager Volksspelenplein Schapenspel Wedstrijd omtrent oude gebruiksvoorwerpen uit het Kruiermuseum Bouw van een beestentoren Speeltuin en waterspelen voor kinderen Muziek (live band) terras Enkele sfeerbeelden van de vorige editie
134
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
135
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Gepland 2013 Het concept blijft hetzelfde hoewel we meer gaan inzetten op betere bereikbaarheid, meer leuke en gevarieerde activiteiten en een spitsvondige communicatie vooraf en tijdens het evenement. Nazorg en opvolging Jaarlijkse evaluatie en bijsturing naar de editie volgend jaar. Samenwerking en financiering De financiering (coördinatie, personeelskosten) gebeurt vanuit de reguliere middelen van RLKGN; aanvullend wordt een subsidie-aanvraag ingediend bij Terra Nova. Deze subsidie vanuit de provincie Antwerpen wil “grensverleggende zomeractiviteiten die de mensen laten kennismaken met de rijke verscheidenheid van de provincie op toeristisch-recreatief vlak” faciliteren. Aanvullend wordt een bijdrage van de gastgemeente gevraagd. KomeNete is per definitie een evenement van de partners van KomeNete onder regie van het Regionaal Landschap. In die zin organiseert niet alleen RLKGN KomeNete maar doet iedere partner een belangrijke bijdrage aan het evenement. Omwille van het grote succes van KomeNete, heeft RL Rivierenland vanaf 2012 een gelijkaardig evenement georganiseerd (4 de Rivier). Gelinkte acties /
136
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 38. Dag van de Trage Weg Initiatiefnemer/trekker RLKGN, gemeente Oud-Turnhout Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners Gemeente Oud-Turnhout Doelgroepen Brede publiek, inwoners van de gemeente Oud-Turnhout Doelstelling Het brede publiek laten kennismaken met het project rond trage wegen en het ecologische, landschappelijke en sociale belang van deze wegen aan de hand van concrete voorbeelden: Beyntelpad en Opstal. Omschrijving In 2010 nam de gemeente Oud-Turnhout voor de eerste keer deel aan de ‘Dag van de trage weg’. De gemeente en het Regionaal Landschap huldigden toen de ‘Brembergh Dreve’ in als eerste officiële trage weg in Oud-Turnhout. In 2011 was het de beurt aan trage wegen het Beyntelpad en de Opstal. Deze wegen zorgen voor een trage verbinding van en naar de stad. In 2012 brachten we de bestaande trage wegen in kaart. Vaak hebben deze bestande trage wegen nog geen naam of officieel trage wegenbordje en daar hebben we dit jaar verandering in gebracht. Met de hulp van de heemkundige kring hebben we aangepaste namen gevonden voor de verschillende trage wegen. Een trage weg kan herkend worden aan dit naambordje:
Uitgevoerd 2012 Folder ‘traag beWEGen in Oud-Turnhout’ Inhuldigen officiële trage wegenbordjes: Molendijkpad Pastorettepad Looverspad Kapelaanspad Broederspleinpad Moddergoorpad Vlinderpad Gepland 2013 Opvolgen trage wegenproject in Oud-Turnhout en deelname ‘Dag van de trage weg’ Samenwerking en financiering Algemene organisatie door de gemeente i.s.m. RLKGN. Afsluitende receptie met streekproducten aangeboden door de gemeente. Gelinkte acties Trage wegen
137
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 39. Studiedagen, lezingen, congressen met input van RLKGN Initiatiefnemer/trekker Diverse Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Diverse Doelgroepen Erfgoedverenigingen, natuurverenigingen, landbouwverenigingen, regionale landschappen, overheden, politici, ambtenaren, geïnteresseerden Doelstelling Inhoudelijke bijdragen leveren aan studiedagen, lezingen en congressen en daardoor de kennis over landschap, erfgoed, natuurwaarden, … in de streek en bij de relevante doelgroepen verhogen Omschrijving RL Kleine en Grote Nete krijgt geregeld de vraag om bijdragen te leveren aan studiedagen, congressen en lezingen in de brede sfeer van landschapszorg, natuur en erfgoed in de Kempen (of daarbuiten). Wanneer dit binnen de scope van het regionaal landschap past en de nodige expertise in huis is, wordt hier in de mate van het haalbare op ingegaan. De lezingen zijn zeer divers, maar hebben vaak toch gemeen dat ze een wetenschappelijke en/of inhoudelijke bijdrage over het landschap in de Kempen leveren. Voorbeelden van geleverde bijdragen in 2012 zijn: leiding excursies voor Thomas More Kempen, KULeuven, bosgroep Noorderkempen, Stichting Toekomstboom e.a. lezingen rond de identiteit van de Kempen (‘het Gedroomde Land’) voor diverse doelgroepen lezingen rond Plant van Hier input lezing rond bodemerfgoed op het EUROSOIL congres in Bari (Italië)
138
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 40. Landschapskrant, website, Facebook en enieuwsbrief Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Alle doelgroepen van RLKGN Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLKGN; RLKGN bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten.
1. Landschapskrant Omschrijving Tweemaal per jaar wordt een landschapskrant uitgegeven, waarin volgende rubrieken aan bod komen: Voorwoord Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie Verslagen van concrete projecten en activiteiten Oproepen voor deelname aan projecten Activiteitenkalender De redactie en de layout gebeuren door RLKGN zelf. Druk en bedeling worden uitbesteed. De bedeling gebeurt in alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); totale oplage 140.000 exemplaren. Verloop actie In de landschapskrant van het voorjaar 2012 kwamen volgende thema's aan bod: IN DIT NUMMER: Colofon Voorwoord van de voorzitter Fauna-akkers 2012, het jaar van de vleermuis Stille Kempen i.h.k.v. Stilteproject Nooit uitgekeken op beken i.h.k.v. Bekenwatch Agenda (cursussen, activiteiten,…)
Fig 2-23 Landschapskrant voorjaar 2012
139
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
In de landschapskrant van het najaar 2012 kwamen volgende thema's aan bod: IN DIT NUMMER: Colofon Voorwoord van de voorzitter Kempengids worden Knotbomen en houtkanten Bijzzzondere akkers Langs trage wegen KomeNete – Agenda (Cursussen, Activiteiten,…)
Fig 2-24 Landschapskrant najaar 2012
Gepland 2013 en volgende jaren Uitgave en verspreiding van 2 landschapskranten per jaar (maart en augustus). Nazorg en opvolging Via telefonische reacties of deelname aan wedstrijden de landschapskrant krijgen we een idee van de ‘effectiviteit’ of de impact van de landschapskrant. Samenwerking en financiering druk, layout en bedeling door RLKGN via basissubsidies Gelinkte acties Alle acties komen wel eens aan bod in de landschapskrant; de landschapskrant omvat ook een kalender met alle RLKGN-activiteiten.
2. Website Omschrijving De website is als medium één van de belangrijkste dragers van informatie. RLKGN kan via deze weg snel en effectief communiceren naar het brede publiek. Elke week is er iets nieuws te lezen op de homepage. Hierdoor is de website ook een dynamisch medium en binden we de bezoekers aan ons door ze telkens nieuwe informatie te verschaffen. Ze blijven dus geprikkeld en zullen daardoor sneller en meer nog eens naar onze site surfen. Uit de cijfers blijkt dat de website maandelijks bezocht wordt door gemiddeld 500 uniek bezoekers. Tijdens de maand augustus zijn er, omwille van ons jaarlijks evenement KomeNete en de nieuwe uitgave van de Landschapskrant, meer dan 800 unieke bezoeken geweest.
140
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-25 Een blik op de RLKGN-website (Januari 2013)
Verloop actie In 2009 liet RLKGN een ontwerp maken voor een eigen website (www.rlkgn.be), met volgende webpagina’s: Homepagina – zet via vier sterke beelden lopende projecten, activiteiten, nieuwsberichten, … in de kijker. Daarnaast zijn er ook steeds wisselende natuurfilmpjes en litenatuurtjes (korte natuurgedichtjes) van Greenz Nieuws – nieuwsberichten, aankodigingen, vacatures, … Over ons - info over de missie, het werkingsgebied, bestuur, team, … Projecten - info over de werking van RLKGN, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, … Publicaties - downloadbare publicaties in pfd-formaat (landschapskranten, e-nieuwsbrieven, brochures) Media – fotoverslagen van activiteiten, filmpjes, … Contact - contactgegevens en links Sinds de publicatie kent de website een duidelijke stijging van het aantal bezoekers, die trend wordt in 2012 verdergezet. Ook in 2013 blijft het constant up-to-date houden van de website erg belangrijk in onze communicatiestrategie. Month
Unique visitors
Number of visits
Jan 2012
507
802
Feb 2012
467
719
Mar 2012
599
1017
Apr 2012
546
922
May 2012
605
1068
Jun 2012
557
1081
Jul 2012
528
890
Aug 2012
874
1500
Sep 2012
317
558
Oct 2012
324
587
Nov 2012
340
601
Dec 2012
436
812
Fig 2-26 Evolutie van het aantal bezoekers van de website van RLKGN
141
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Nazorg en opvolging De redactie en publicatie gebeurt door RLKGN zelf. Op basis van de evolutie van het aantal bezoekers hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Daarnaast beschikt RLKGN nog over twee projectgebonden websites. De eerste www.plantvanhier.be is verbonden aan het project Plant van Hier, dat de voorbije jaren werd opgestart door de Limburgse RL’en maar vanaf 2011 getrokken wordt door RLKGN (Steve Meuris). De website werd in 2011 genomineerd voor de wedstrijd Site van het Jaar door het magazine Clickx.
Fig. 2-27 Een blik op de website Plant van Hier
Ook voor de wandeling met Staaltjes natuur van kunstenaar Geert De Kockere, gekoppeld aan de werking in het Turnhouts Vennengebied, werd een speciale website www.litenatuurtjes.net/vennengebied ontwikkeld. Hierop kan de bezoeker de ‘making of’ zien, alsook de wandeling virtueel maken.
142
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-28 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur
Ook voor de projecten Bekenwatch en Kempengids werden een speciale projectwebsite ontwikkeld: https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ en https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/kempengids-retie/ Deze wordt echter ontderhouden door NP Educatie.
3. Facebook Omschrijving Naast een webpagina heeft RLKGN ook een eigen Facebook-pagina. Uit het proces rond visievorming (zie paragraaf 3.3) kwamen het gebruik van moderne multimedia en jongeren als specifieke doelgroep als twee aandachtspunten naar voren, en mede door dit kanaal wil RLKGN dit verder uitbouwen. Op de pagina worden zeer regelmatig korte berichten, nieuwsberichten, foto’s, ludieke intermezzi, … geplaatst. Facebook laat ook toe dat mensen hier zelf op kunnen reageren, zodat er een hoge vorm van interactie met de bezoeker ontstaat. Verloop Actie Het plaatsen van foto’s en topics gebeurt door RLKGN zelf. Met regelmaat wordt er gepost op de pagina. Nazorg en opvolging Op basis van de evolutie van het aantal fans, hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Eind december 2011 had de Facebook-pagina van RLKGN 281 fans, anno januari 2013 143
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
kan RLKGN rekenen op 448 fans.
4. E-nieuwsbrief Omschrijving Op maandelijkse basis wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd naar het adressenbestand van RLKGN. Het
adressenbestand is ingedeeld in een aantal categorieën, zoals Regionale Landschappen, RVB, Pers, Geïnteresseerden, Plant van Hier … Er kan dus gericht gekozen worden naar welke doelgroep de opgemaakte nieuwsbrief verstuurd wordt. Verloop actie Vanaf april 2012 wordt er maandelijks een e-nieuwsbrief uitgestuurd vanuit RLKGN en in november 2012 vertrok ook de halfjaarlijkse nieuwsbrief van Plant van Hier. RLKGN kan rekenen op een adressenbestand van een 800-tal geïnteresseerden. Nazorg en opvolging Ten eerste zal er op de website een invulformulier komen waarop geïnteresseerden zich op de nieuwsbrief kunnen inschrijven. Ten tweede kan RLKGN aan de hand van rapporten duidelijk zien hoeveel personen de nieuwsbrief effectief hebben gelezen en welke links er zijn aangeklikt.
144
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
5. Tentoonstelling Omschrijving Tijdens KomeNete (19 augustus 2012) lanceerde RLKGN een nieuwe tentoonstelling opgemaakt door de communicatiemedewerker. Het is een visueel aantrekkelijke tentoonstelling die informatie geeft over de algemene werking, projecten, geschiedenis van de Kempen. Op de twee onderste panelen kan de toeschouwer een puzzel maken; “Wie woont waar?”. Daarmee is de tentoonstelling zowel informatief als educatief. Verloop actie Deze tentoonstelling kan getoond worden op een Raad van Bestuur, de Algemene vergadering, Prominant, KomeNete, Nacht van Vleermuis, …
145
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 41. Natuurfilms en DVD “Natuurparels uit de Antwerpse Kempen” Initiatiefnemer/trekker RLKGN, provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners RLKGN, provincie Antwerpen, ANKONA, cineast Frans Verhoeven (VRT) Doelgroepen Alle inwoners van het werkingsgebied en daarbuiten Doelstelling Uitgave van een aantal kwalitatieve films over natuur en landschap binnen de provincie Antwerpen en het werkingsgebied van RLKGN. Omschrijving Uitgave van een DVD-box met natuurfilms (van cinceast Frans Verhoeven) over de Kempen, met in eerste instantie een drietal films over gebieden binnen het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete (Buitengoor in Mol, Ronde Put in Mol, Geel-Bel in Geel).In 2012 werd door dezelfde cineast een gans jaar gefilmd in Landschap De Liereman, wat leidde tot de film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’. De avant-premiere vond plaats in bezoekerscentrum Landschap De Liereman op 26 januari 2013, een eerste grote publiekvoorstelling gebeurde tijdens de ANKONA-contactdag op 9 februari 2013. Verdere premieres zijn gepland in Kristallijn in Mol en OC De Djoelen in Oud-Turnhout (voor pers en publiek).Indien er in de toekomst opnieuw voldoende kwaliteitsvolle films over de Kempen gemaakt zijn, willen we deze opnieuw bundelen en verspreiden op DVD. Verloop actie Uitgevoerd 2012 Verdere vertoning en verspreiding DVD Natuurparels in de Kempen i.s.m. ANKONA. Volgende films zijn hierin opgenomen: o het natuurreservaat Buitengoor (Mol): ‘Tussen zonnedauw en orchideeën’ o het natuurreservaat de Ronde Put (Mol-Postel): ‘Een groene oase in de Antwerpse Kempen’ o het landschap in Geel-Bel: ‘Belle Bel’ verspreiding DVD o.a. naar alle scholen en bibliotheken uit werkingsgebied maken film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’ Gepland 2013 premiere(s) film Oerkempens Landschap De Liereman verdere ontwikkeling van gelijkaardige films in het werkingsgebied Nazorg en opvolging Samenwerking en financiering provincie Antwerpen ANKONA cineast Frans Verhoeven Gelinkte acties 146
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 42. Natuur en cultuur / Het Gedroomde Land Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Warande, Ar-Tur Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken, Els Oostvogels, Karlien Maes Partners RLKGN, provincie Antwerpen, ANKONA, cineast Frans Verhoeven (VRT) Doelgroepen Alle inwoners van het werkingsgebied en daarbuiten Doelstelling De link tussen natuur en cultuur versterken en uitdragen naar het brede publiek via concrete projecten Omschrijving Reeds bij de start van RLKGN werd door de Raad van Bestuur geopperd bewust de link tussen natuur en cultuur op te zoeken. Beide sectoren hebben immers heel wat gemeen, en in het oog springende projecten van de ene sector kunnen de drempel naar de andere verlagen voor een bepaald publiek. Vanuit de cultuursector, in het werkingsgebied van RLKGN ondermeer sterk vertegenwoordigd door ondermeer De Warande, architectuurcentrum Ar-Tur, Cultuurraad voor de Kempen, …, wordt ook meer en meer de hand gereikt naar de natuur- en landschapssector. Omgekeerd willen we dezelfde beweging maken vanuit RLKGN, ondermeer door de AV van 2013 in het teken te zetten van cultuur en landschap (eerdere edities stonden in teh teken van biodiversiteit, landbouw en erfgoed) en concreet in een aantal projecten te participeren vanaf 2013. Een veelbelovend traject is Het Getemde Land, een jaarlijks evenement met lezingen, workshops, locatietheater, etc. van de warande i.s.m. Ar-Tur en RLKGN. Op deze manier willen we de link met cultuur, die we eerder al opzochten ondermeer door de samenwerking met kunstenaar Geert De Kockere (cf. Staaltjes Natuur) verder uitbreiden. Verloop actie Uitgevoerd 2012 en eerder
Samenwerking met Geert De Kockere, o.a. rond Staaltjes Natuur in het Turnhouts Vennengebied Samenwerking met Kempens Landschap rond Land Art langs de Kempen-Hagelandroute Overleg Warande en Ar-Tur rond concept Het Getemde Land
Gepland 2013 Algemene Vergadering in de vernieuwde Warande in het teken van cultuur Eerste editie van Het Getemde Land in mei 2013 Aandacht voor inegratie kunst en cultuur in andere projecten, publicaties, … Samenwerking en financiering Warande Gelinkte acties
147
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Actie 43. Sensibilisatie zwerfvuil Partners gemeenten, Landelijke Gilden, Boerenbond, IOK, OVAM, provincie Antwerpen, TPA Doelgroepen Wandelaars, wandelclubs, particulieren, scholieren, automobilisten Doelstelling Meehelpen aan het voorkomen van zwerfvuil door sensibilisatie. Omschrijving Verschillende partners binnen RLKGN gaven aan dat zwerfvuil een prioritair werkpunt is wanneer men aan landschapszorg en natuurgerichte recreatie wil werken. Vooral de landbouwsector wordt vaak geconfronteerd met zwerfvuil. Naast projecten om het landschap mooier en biodiverser te maken, zou er minstens evenveel energie moeten gaan naar het ‘minder lelijk en vervuild’ maken van het landschap. RLKGN nam zwerfvuil per definitie op als een prioritaire actie binnen alle routegebonden projecten (trage wegen, Kempen-Hagelandroute,…). Gezien het belang – landschappelijk, ecologisch en sociaal – werd een projectidee hieromtrent uitgewerkt. Zwerfvuil is een probleem dat in alle bevolkingslagen en alle regio’s tot uiting komt. Per definitie gebruikt de vervuiler eerder afgelegen plaatsen om zijn zwerfvuil te storten. Concreet betekent dit dat vaak natuurgebieden en meer gesloten landbouwgebieden het meest geviseerd worden. Ook naast drukke invalswegen is het probleem merkbaar. Door culturele verschillen zijn buitenlandse automobilisten vaak minder gevoelig voor het probleem en is een blikje, een sigaret, een plastiek verpakking al gauw de raam uitgegooid. Maar de kleine wegen blijven het meest in trek bij de vervuiler. En het zijn net deze kleine wegen waarlangs wandelnetwerken en fietsknooppunten werden uitgezet. Dat bracht het RLKGN op het idee om de zwerfvuilproblematiek en het routedoktersysteem met elkaar te laten rijmen. Verloop actie Uitgevoerd 2011-2012 Aftoetsing bestaande initiatieven met IOK, OVAM Oplijsting bestaande initiatieven binnen elke gemeente. Oplijsting per gemeente van de noodzaak van het project. Uit deze oproep bleek de beperkte interesse van gemeentes om via RLKGN nog extra initiatieven uit te werken. Slechts 5 van de 17 gemeentes gaven aan nood aan ondersteuning te hebben. De overige 12 gemeentes reageerden niet op de oproep. IOK en OVAM reageerden enthousiast, maar stelden zich meteen de vraag wat er extra zou gedaan kunnen worden. Het voorgaande in gedachte, gooiden we het roer om om met beperkte inspanning via bestaande systemen toch een grote impact teweeg te brengen: het routedoktersysteem van TPA. Overleg met TPA ifv de routedokters. Hierbij kunnen gemeente via sociale economiebedrijven arbeidsuren inzetten op de aanpak van zwerfvuil. Dit kan echter enkel in functie van wegen die ingetekend zijn op een wandelnetwerk of een fietsknooppuntentraject. Zwerfvuil op andere plaatsen kan niet via dit systeem aangepakt worden. Gemeentes die niet intekenen worden wel op de hoogte gebracht van zwerfvuilmeldingen in de gemeente, maar beslissen zelf of ze er iets aan doen en wie ze eropaf sturen. Inmiddels hebben 13 van de 17 gemeentes van het werkingsgebied ingetekend.
148
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Fig. 2-29 Deelname zwerfvuilmeldingen via routedoktersysteem
Van de vier gemeentes die niet deelnemen, wordt het zwerfvuilprobleem op een andere manier opgevolgd. Kasterlee zet arbeiders van PWA in voor de opruim. Turnhout volgt meldingen van burgers asap op. Verder organiseren verschillende scholen en verenigingen regelmatig opruimacties. Turnhout was wel geïnteresseerd om in te stappen in het systeem van de routedokters. Olen heeft een intensieve samenwerking met wandelpeters en –meters. Gepland 2013 Integratie van zwerfvuilproblematiek in alle projecten van RLKGN die gebonden zijn aan routestructuren en recreatie: wandel- en fietsnetwerken, Kempen-Hagelandroute, trage wegen, holle wegen, … Samenwerking en financiering Samenwerking met het routedoktersysteem van TPA Acties partners Zwerfvuil in de vuilbak (nationale campagne van OVAM, Fostplus) Diverse gemeentelijke acties met VVV’s, scholen, jeugdverenigingen,… Acties IOK Routedokter Gelinkte acties Actie 26. Ontwikkeling wandelnetwerken Actie 27. Trage wegen Actie 28. Landschapsbelevenissen Actie 29. Kempen-Hagelandroute Actie 17. Holle wegen
149
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
3 Verplichte activiteiten Het breed verspreiden van een landschapskrant in het werkingsgebied tweemaal per jaar en het (mee) organiseren van minimaal 3 vormingsactiviteiten (min. 25 deelnemers) en 3 publieksacticiteiten (min. 100 deelnemers) is volgens het besluit verplicht vanaf de voorlopige erkenning.
3.1 Landschapskrant Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete geeft twee maal per jaar een landschapskrant uit, die bus aan bus verspreid wordt in het werkingsgebied. De oplage bedraagt 140.000 exemplaren, waarvan er ruim 139.000 gebust worden en de rest gebruikt worden bij activiteiten etc. Een gedetailleerde beschrijving van de reeds gepubliceerde landschapskranten wordt weergegeven onder Actie 40, alsook in bijlage.
3.2 Vormingsactiviteiten In onderstaande tabellen wordt een overzicht gegeven van de vormingen waarvan Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete enige organisator, hoofdorganisator of medeorganisator was. Tabel 3-1 Vormingsactiviteiten 2012 Datum 5/02/2012 10/03/2012 11/03/2012
Titel vleermuizentelling in Fort Kessel excursie RvB Bosgroep Noorderkempen excursie Turnhoutervoorde
14/03/2012
excursie bio-ingenieurs KULeuven gespreksavond Vorselaar
17/03/2012
cursus Kempengids
24/03/2012
cursus Kempengids
28/03/2012
excursie biologie KULeuven
31/03/2012
cursus Kempengids
14/04/2012
cursus Kempengids
15/04/2012
excursie RvB WBE's
16/04/2012
cursus Bekenwatch
18/04/2012 20/04/2012
cursus Bekenwatch cursus Bekenwatch
21/04/2012
cursus Kempengids
24/04/2012
cursus Stiltegids
28/04/2012
cursus Kempengids
28/4/2012
cursus Stiltegids
5/05/2012
cursus Kempengids
8/05/2012
cursus Stiltegids
12/05/2012
cursus Kempengids
14/05/2012 15/05/2012 19/05/2012
lezing VOSEC cursus Stiltegids cursus Stiltegids
14/03/2012
Omschrijving Vormingsactiviteit binnen vleermuizenproject**
Deelnemers
Excursie voor BGNK*
10
Excursie naar plek eerste vermelding Turnhout ism Heemkundekring Taxandria**
35
Exursie voor KULeuven*
25
Rond thema natuur en landbouw** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Exursie voor KULeuven* Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Excursie voorstelling werking WBE’s (Balen)* Introductie Bekenwatch Ecocentrum De Goren** Introductie Bekenwatch BC DE Liereman** Introductie Bekenwatch BC De Klapekster** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les Dirk Sturtewagen*** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les Landschap De Liereman*** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les Priorij Corsendonck*** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Lezing werking RL’en en Plant van Hier** Les BC De Liereman*** Les Dommelhof***
30
8
26 26 25 26 26 10 16 15 20 26 11 26 11 26 11 26 30 11 11
150
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
26/05/2012
cursus Kempengids
26/05/2012
cursus Stiltegids
2/06/2012
cursus Kempengids
5/06/2012 8/06/2012
cursus Stiltegids excursie Bekenwatch
9/06/2012
cursus Kempengids
12/06/2012
cursus Stiltegids
16/06/2012
diploma-uitreiking Kempengids
19/06/2012 19/06/2012
22/6/2012 23/06/2012 1/09/2012
proviciale milieudag cursus stiltegids lezing identiteit van de Kempen Excursie Bekenwatch cursus Stiltegids excursie Bekenwatch
6/09/2012
salon stilte en erfgoed
8/09/2012
excursie bekenwatch landschapspark Zuidrand Plant van Hier excursie bekenwatch regiowerking Kempen - Plant van Hier
21/06/2012
13/09/2012 15/9/2012 20/09/2012
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les BC De Liereman*** Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Les Klein Engelandhoeve*** Taplopen Mol-Wezel en Rauw Les cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Praktijk Begijnhof Turnhout*** Diploma-uitreiking cursus Kempengids (ism Natuurpunt educatie en Heemkundekring Retie)** Jaarlijkse dag voor milieu-ambtenaren*** Praktijk PIH metingen***
26 11 26 11 10 26 11 40 100 11
Lezing voor SPK*
10
Aa en Rode Loop Oud-Turnhout Hofke Van Chantraine en Winkelsbroek Asbeek en Hanske Selsloop Balen Rond kwlaiteit van landschap en architectuur*** Bosbeek Vorselaar
10 11 10
Lezing***
30
Taplopen Prinsenpark Retie
10
Lezing***
25
15 10
25/09/2012
provinciale landschapsdag
Met voorstelling brochure Kempense Heuvelrug***
120
28/09/2012
excursie Stichting Toekomstboom
Excursie voor professoren bosbouw**
10
7/10/2012
excursie Turnhoutervoorde
Excursie naar plek eerste vermelding Turnhout ism Heemkundekring Taxandria**
30
Lezing voor Actueel Denken en Leven*
350
Excursie studenten natuur en milieu*
25
Lezing voor Davidsfonds*
30
8/10/2012 17/10/2012 12/12/2012
lezing Identiteit van de Kempen excursie Thomas More lezing identiteit van de Kempen
* RLKGN enige organisator; ** RLKGN hoofdorganisator; *** RLKGN mede-organisator In 2013 worden ondermeer volgende cursussen georganiseerd: Kempense landschapsgids (vervolg), Bekenwatch (vervolg), Stiltegids (vervolg), Vleermuizen (vervolg), Knotbeheer (nieuw) en Beheer van hoogstamboomgaarden (nieuw).
151
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
3.3 Publieksactiviteiten In onderstaande tabellen wordt een overzicht gegeven van de publieksactiviteiten waarvan Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete enige organisator (*), hoofdorganisator (**) of medeorganisator (***) was, of aanwezig met infostand of toelichting op evenementen van derden (****). Tabel 3-2 Publieksactiviteiten 2012
Datum
Titel
Omschrijving
Deelnemers
11/02/11
ANKONA ontmoetingsdag****
Jaarlijkse contactdag van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie (A’pen), lezing Plant van Hier
300
4/03/12
Lions Club plantactie***
Plantactie met Plant van Hier
50
17/04/12
Voorstelling boek SLOW***
Voorstelling boek Antwerpen SLOW met bijdragen RLKGN
80
22/04/12
Opening stiltegebied**
19/08/12 25/08/12
Opening KempenHagelandroute** KomeNete* Nacht van de vleermuis**
2/09/12
Prominant****
14/10/12
Gagelhappening***
3/10/2012
Staten-Generaal Platteland****
21/10/12
Dag van de Trage Weg**
8-9/9/12
Sideways festival (Festival van de stilte)***
19/06/12
Officiële opening stiltegebied Oud-Turnhout met wandelingen, inhuldiging stiltestenen, receptie, toespraken, … Officiële opening fietsroute KempenHagelandroute i.s.m. Kempens Landschap Jaarlijkse gezinshappening van RLKGN Jaarlijks event rond vleermuizen Grootste plattelandsbeurs van de provincie Antwerpen Nieuw publieksevenement rond Landschap De Liereman Plattelandsparlement door RURANT Jaarlijkse Dag van de Trage Weg i.s.m. gemeente Oud-Turnhout Festival rond Trage Wegen i.s.m. vzw Trage Wegen, VormingPlus, Stad Turnhout e.v.a.
150 60 250 60 2000 1000 100 40 500
* RLKGN enige organisator; ** RLKGN hoofdorganisator; *** RLKGN mede-organisator, ****RLKGN aanwezig op evenement van derden met toelichting of infostand
152
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
4 Relatie doelstellingen-activiteiten en geografische spreiding In onderstaande tabellen wordt weergegeven hoe de activiteiten en projecten van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete corresponderen met de doelstellingen van regionale landschappen, zoals bepaald in het ‘Besluit van de Vlaamse regering tot vaststelling van de regelen voor de voorlopige en definitieve erkenning van regionale landschappen’ van 08 december 1998. Tabel 4-1 Acties RLKGN 2012-2013
18 19 20 21 22
31 32
32 29
Natuurbehoud en KLE’s Geel-zwart in Geel-Bel (harkwesp)* Zwaluwen in nesten (huis- boeren-gierzwaluw) Oeverzwaluwen* Vleermuizen* Fauna-akkers* Antwerpen Visprovincie* LIFE+ Bosgroepen en Regionale landschappen* Plant van hier Groen in de stad Ondersteunen regionale, provinciale en* gemeentelijke acties inzake natuur en* Kleine landschapselementen* (houtkanten, biodiversiteit hagen, poelen) en streekeigen karakter Landschapszorg
x x x x x x x x x x x
Landschapsanimator en landschapsteams* Knotteam (Landschap zoekt kapper m/v) Landschapsherstel omgeving wandelfietspaden Buiten-gewone plekjes
x
x
x
x
x
x x x
x X
en
Stiltegebieden Holle wegen Taplopen* Waterconservering (stuwtjesproject) Bodemerfgoed en aardkundige waarden Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner* Weidemelk (draagvlakverbreding) Natuur- en landschapsloket Stroomlijnen gemeentelijke subsidiereglementen Opmaak projectendatabank Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Ontwikkelen wandelnetwerken Trage wegen Landschapsbelevenissen Kempen-Hagelandroute Struinnatuur Natuureducatie en sensibilisatie Cursus Kempense landschapsgids Cursus Bekenwatch*
x
x
X X
x
x x
X
x x x x
x x x x x x
x
x
X
x
x x x
x
x x
x x
x x x x
x x
x x
x
x x
x
x
x
x x
x x
x x x x x x
x x
x x x x
x
x x x
X X
x
x x x x x
x x
x x x
x x
x
x x
x x x x
x
x x x x x
x x x x x x
x x x x
x x x x
x
x x x x x x x x x x x x x x
x X x x x x x
x
x x x x x x
x
x x x x x
x x x x x
x x x
x
x x
x x
x
Natuurrecreatie Draagvlak natuurdecreet Doelgroepen
x x x x x x x x x x x
Recreatief medegebruik
x x x x x x x x x x x
Natuureducatie
x x
Streekeigen karakter
x x
Landschapszorg
x x
TITEL ACTIE
Beheer, herstel aanleg KLE
Natuurbehoud
26 27 28 29 30
2013
9 / 11 / 12 13 14 / / 16 / 15 17 31
2012
12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
2011
1 2 3 4 5 / / 6 / 7 8
2010
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
2009
nr. actie 2011-2012
nr. actie 2012-2013
en
Acties Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete 2012-2013 Doelstellingen regionale landschappen
x
x
x x x
x
x
x x
x x
x x
x x x x x
x x x x x
153
x x x x x X x x x x x x x X X x x x X x x x x x
x x x x x
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43
30 31 / / 25 35 38 39 41 / 39
Cursus Stiltegids Cursus Vleermuizen* Cursus Knotbeheer Cursus Hoogstamboomgaarden KomeNete!* Dag van de Trage Weg Studiedagen, lezingen en congressen Landschapskrant, website, facebook en enieuwsbrief Natuurfilms Natuur en cultuur (Het Getemde Land) Sensibilisatie zwerfvuil
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
x x
x x
x x x x x
x x x x x x
x x x x x x x
x x x x x x x x
x
x x x
x
x
x x
x x x
x x x
x x
x x
x x
x x x
x
x
x X X x x x x x x x x
x x x
x x x
x
x x x x
x
In Fig. 4-1 wordt weergegeven hoe de activiteiten en projecten van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete tot en met 2012 gespreid zijn over het werkingsgebied. De ontwikkeling van de acht wandelnetwerken in het werkingsgebied en de beheerovereenkomsten werden omwille van de leesbaarheid niet opgenomen.
Fig. 4-1 Geografische spreiding van de activiteiten en projecten van RLKGN tot en met 2012
154
x x x
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
5 Financiën 1.1 Balans en resultatenrekening 2012 In Bijlage 1 is de jaarrekening en balans van 2012 opgenomen, zoals geverifieerd door de externe accountant van SBB en goedgekeurd door de Algemene Vergadering op 18 februari 2013.
1.2 Begroting 2013 Zie bijlage 1. Deze begroting, die uitgaat van een overschot van 7644,17 euro, werd goedgekeurd door de Algemene vergadering op 18 februari 2013.
1.3 Aanwending structurele subsidies De basissubsidies van het ANB (97.206,87 euro in 2012), de provincie Antwerpen (151.000 euro in 2012) en de gemeenten (76.482,22 euro in 2012) werden aangewend voor: - de loon- en werkingskosten van de coördinator - de loon- en werkingskosten van de projectmedewerker natuur en landschap - de loon- en werkingskosten van de projectmedewerker trage wegen (gedeelte) de - de loon-en werkingskosten van de communicatiemedewerker (4/5 ) de - de loon- en werkingskosten van de deeltijds (4/5 ) administratief medewerker - projectkosten, voor zover deze niet ingebracht konden worden op andere subsidieposten, b.v. KomeNete (gedeeltelijk) - kosten van publicaties, voor zover deze niet ingebracht konden worden op andere subsidieposten, b.v. Landschapskranten - de organisatiekosten van vormings- en publieksactiviteiten voor zover deze niet ingebracht konden worden op andere subsidieposten In 2012 werkte het personeelskader dat gefinancierd werd vanuit deze basissubsidies aan alle projecten zoals opgenomen in de tabellen in Hoofdstuk 2 en 3. Enkel volgende projecten worden exclusief gefinancierd vanuit projectsubsidies: - Plant van Hier: loonkost projectmedewerker betaald met subsidies ALV en provincie Antwerpen - Landschapsanimator / Kleine landschapselementen: landschapsanimator betaald met subsidies Onroerend Erfgoed - Leader Trage Wegen : projectmedewerker wordt gedeeltelijk betaald met subsidies LEADER MiddenKempen
1.4 Financiële vooruitzichten Ondermeer op vraag van het ANB wordt hier ingegaan op het financiële beleid van RLKGN in het licht van de besparingen van de Vlaamse Overheid. Uiteraard is dit een moeilijke oefening omdat er noch zicht is op de verwachte subsidies in de komende jaren, noch op de consequenties van het Witboek (overleg tussen ANB en VVP over een mogelijke overdracht werd opgestart in januari 2012 met een tijdspad tot 1 januari 2014). Ondermeer om deze reden werd binnen het bestuur van RLKGN gekozen voor een voorzichtig financieel beleid. In de begrotingen wordt enkel uitgegaan van zekere inkomsten (verlaagde subidies worden doorgerekend, dossiers die nog niet finaal zijn goedgekeurd worden cursief opgenomen en niet doorgerekend in de cijfers) en er wordt steeds gewerkt naar een begroting met een (licht) overschot, 155
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
zodat niet geraakt moet worden aan de sowieso beperkte reserves en deze stelselmatig uitgebreid kunnen worden. Deze worden o.a. aangewend voor de opbouw van een sociaal passief. Hier hanteren we de de regel om voldoende sociaal passief te hebben om 1/3 van het personeelsbestand te kunnen uitbetalen over drie maand indien nodig. Om deze reden werd in 2012 16.000 euro van het overschot toegevoegd aan het sociaal passief. Voor de personeelskosten werd een langjarige begroting opgemaakt, waaruit blijkt dat deze onder de huidige omstandigheden gedragen kunnen worden tot 2014. Vanaf dan dienen er bijkomende middelen gevonden te worden om de toenemende loonkost (geïndexeerd terwijl de subsidies niet geïndexeerd zijn) te kunnen dekken. Hiervoor wordt nu reeds sterk ingezet op het verwerven van externe middelen, b.v. PDPO (momenteel Plant van Hier, Fauna-akkers en Buiten-gewone plekjes), LEADER (trage wegen), LIFE+ (aanvraag in voorbereiding), andere subsidies, … . Voor de berekeningen van 2013 werd gebruik gemaakt van de cijfers van ANB; voor deze van Onroerend Erfgoed van deze zoals vermeld in het besluit en de brief ivm onze erkenning, voor deze van de provincie van de nieuwe rekenregel (8888 euro per gemeente) zoals medegedeeld op het AORL van 1 december 2011; voor deze van de gemeenten (0,25 euro per inwoner) van berekeningen op basis van de voorgaande jaren. Uiteraard worden eventuele wijzigingen in een van deze structurele financieringsbronnen nauwlettend opgevolgd.
156
Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete
Jaarverslag 2012 – Planning 2013
6 Bijlagen Bijlage 1 Boekhoudkundige documenten Bijlage 1a Jaarrekening en balans 2012 Bijlage 1b Begroting 2013 Bijlage 2 Administratieve documenten Bijlage 2a Ledenregister Bijlage 2b Verslag Algemene Vergadering Bijlage 2c Verslagen Raden van Bestuur Bijlage 3 Landschapskranten Bijlage 3a Landschapskrant nr. 7, jaargang 4, voorjaar 2012 Bijlage 3b Landschapskrant nr. 8, jaargang 4, najaar 2012 Bijlage 3c Landschapskrant nr. 9, jaargang 5, voorjaar 2013 Bijlage 4 Documentatie en foto’s vormings- en publiekactiviteiten 2012 Bijlage 5 Extra tabellen Bijlage 5a Thematische overlegmomenten 2012 Bijlage 5b Overzicht persartikels 2012 en selectie
157