Κεφάλαιο 1 Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΝΤΟΜΩΝ 1.1 Ο άνθρωπος και τα έντοµα Από τις τρεις κύριες οµάδες ζωικών οργανισµών που προσβάλλουν γεωργικές καλλιέργειες, τα Έντοµα, τα Ακάρεα και τους Νηµατώδεις, η σηµαντικότερη, και µάλιστα µε µεγάλη διαφορά από τις δύο άλλες, είναι τα Έντοµα. Οι τρόποι που οι οργανισµοί αυτοί επηρεάζουν την ευηµερία του ανθρώπου είναι πολλοί και ποικίλοι. Τα έντοµα που είναι βλαβερά µε κάποιο τρόπο στον άνθρωπο τα ονοµάζουµε παράσιτα. Αυτά όµως , µολονότι έχουν πολύ µεγάλη σηµασία, αποτελούν µια µικρή µειοψηφία στο σύνολο των ειδών των εντόµων. Από τα γνωστά είδη εντόµων (ίσως περισσότερα από ένα εκατοµµύριο) µόνο µερικές χιλιάδες αποτελούν πραγµατικά παράσιτα. Από την άλλη πλευρά πολλά έντοµα είναι ωφέλιµα επειδή αποτελούν φυσικούς εχθρούς βλαβερών ειδών, επικονιαστές καλλιεργούµενων φυτών ή παράγουν πολύτιµα υλικά, όπως το µέλι και το µετάξι. Ο µεγαλύτερος αριθµός , πάντως, των ειδών εντόµων δεν εµπίπτουν σε καµιά από τις δύο παραπάνω κατηγορίες των εµφανώς βλαβερών ή ωφέλιµων. Είναι όµως και αυτά σηµαντικά ως ουσιώδη συνθετικά στοιχεία οικοσυστηµάτων, φυσικών ή τεχνητών. Οι κυριότεροι τρόποι µε τους οποίους τα έντοµα επηρεάζουν την ευηµερία του ανθρώπου φαίνονται στον Πίνακα 1.
1.2 Βλαβερές δραστηριότητες εντόµων Αν και ο αριθµός των ειδών εντόµων που θεωρούνται παράσιτα δεν είναι µεγάλος οι δραστηριότητες τους παίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο για την ευηµερία του ανθρώπου. Ο Οργανισµός Τροφίµων και Γεωργίας των Ηνωµένων Εθνών έχει υπολογίσει ότι το ένα τρίτο όλων των τροφίµων που αναµένεται να παραχθούν ετήσια καταστρέφονται από εχθρούς ή ασθένειες στον αγρό ή στην αποθήκη. Οι µισές από τις ζηµιές αυτές προκαλούνται από έντοµα. Σ’ ένα κόσµο όπου ένα µεγάλο µέρος του πληθυσµού ακόµα υποσιτίζεται τα έντοµα διεκδικούν περισσότερο από ότι τους αναλογεί. Ως ένα βαθµό, εκτιµήσεις σαν την παραπάνω σίγουρα διογκώνονται από τους µεγάλους πληθυσµούς εντόµων στην τροπική ζώνη και από τα ανεπαρκή προγράµµατα φυτοπροστασίας σε πολλές αναπτυσσόµενες χώρες. Όµως οι απώλειες από φυτοπαράσιτα δεν περιορίζονται µόνο στις περιπτώσεις αυτές. Στις ΗΠΑ, µε την προοδευµένη γεωργία και τεχνολογία της φυτοπροστασίας, το Υπουργείο Γεωργίας υπολόγισε ότι οι ζηµιές από έντοµα ήταν, ως µέσος όρος δεκαετίας, 6,8 δισεκατοµµύρια δολάρια ετήσια, στα οποία πρέπει να προστεθεί και το κόστος των µέτρων καταπολέµησης (κυρίως χηµικών), 730 εκατοµµύρια δολάρια. Χωρίς αµφιβολία η κατάσταση είναι πολύ παρόµοια, αναλογικά, σε πολλά άλλα µέρη του κόσµου. Μερικά φυτοφάγα έντοµα είναι σηµαντικά όχι επειδή ζηµιώνουν άµεσα την ποσότητα και την ποιότητα των παραγόµένων γεωργικών προϊόντων αλλά επειδή µεταδίδουν παθογόνους µικροοργανισµούς. Αυτό συµβαίνει περισσότερο µε ιολογικές
1