Κεφάλαιο 3 Παρενέργειες των φυτοφαρµάκων 3.1. Τοξικότητα για τον άνθρωπο και τα άλλα θερµόαιµα Τα περισσότερα φυτοφάρµακα είναι από πάρα πολύ τοξικά µέχρι απλώς επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε την όλο και διευρυνόµενη χρήση των φυτοφαρµάκων τα καθιστούν µία από τις πιο επικίνδυνες οµάδες ουσιών για τη δηµόσια υγεία. Οι κίνδυνοι που εµφανίζουν τα φυτοφάρµακα για τον άνθρωπο είναι παρόµοιοι µε εκείνους για τα υπόλοιπα θερµόαιµα ζώα. Έτσι οι τοξικολογικοί κίνδυνοι για τον άνθρωπο που είναι γνωστοί για κάθε φάρµακο είναι το αποτέλεσµα πειραµατισµού πάνω σε θερµόαιµα πειραµατόζωα (ινδικά χοιρίδια, ποντίκια, κουνέλια, κ.α.) και αντίστροφα, ό,τι είναι γνωστό σχετικά µε την τοξικολογία ενός φαρµάκου για τον άνθρωπο έχει ισχύ και στα άλλα θερµόαιµα ζώα. Όπως και στα ζωικά παράσιτα, τα φυτοφάρµακα µπορούν να διεισδύσουν στο ανθρώπινο σώµα από το στόµα, το δέρµα και µε την αναπνοή. Έτσι διακρίνουµε τις αντίστοιχες τοξικότητες per os, δερµατική και αναπνευστική. Ανάλογα µε το χρονικό διάστηµα για το οποίο εισέρχεται ο τοξικός παράγοντας µέσα στον οργανισµό διακρίνουµε: -
Την οξεία τοξικότητα που αφορά τις συνέπειες της χορήγησης του τοξικού παράγοντα µία φορά ή πολλές φορές µέσα σε ένα 24ώρο.
-
Την υποξεία ή ηµιχρόνια τοξικότητα που αφορά τις λειτουργικές ή και ανατοµικές αλλοιώσεις που εµφανίζονται σ’ ένα οργανισµό µετά από χορήγηση σ’ αυτόν τοξικού παράγοντα για διάστηµα από ολίγες ηµέρες µέχρι και ένα έτος.
-
Τη χρόνια τοξικότητα που αφορά µακροχρόνια χορήγηση του τοξικού παράγοντα σε πολύ µικρές δόσεις, ακίνδυνες από πλευράς οξείας και υποξείας τοξικότητας, που όµως προκαλούν λανθάνουσα δηλητηρίαση του οργανισµού, η οποία εκδηλώνεται µε αλλοιώσεις στα κύτταρα, τους ιστούς και το µεταβολισµό γενικότερα.
Η οξεία και υποξεία τοξικότητα, εκτός από εγκληµατικές ή ηθεληµένες ενέργειες (αυτοκτονίες), αφορά έκθεση στα φυτοφάρµακα είτε εξαιτίας επαγγελµατικής απασχόλησης (παρασκευαστές φυτοφαρµάκων, γεωργοί), είτε από ατύχηµα. Η χρόνια τοξικότητα αφορά το σύνολο του πληθυσµού και έχει άµεση σχέση µε την κατανάλωση προϊόντων στην παραγωγική διαδικασία των οποίων έχουν χρησιµοποιηθεί φυτοφάρµακα. Γι’ αυτό οι χρήσεις των φυτοφαρµάκων επιτρέπονται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες που δεν αφήνουν υπολείµµατα στα προϊόντα πάνω από τα επιτρεπτά όρια για να µην απειλείται η δηµόσια υγεία. Κατά τη µελέτη των επιδράσεων φυτοφαρµάκων γίνονται επίσης ειδικές µελέτες πάνω στην καρκινογένεση, µεταλλαξιγένεση και τερατογένεση των ουσιών αυτών στα πειραµατόζωα.
1