Passer

Architectuurontwerp 3A

PASSER Rembert De Greef Thomas Delputte Lukas De Backer Robin Stevens

SITUERING

In de geïndustrialiseerde rand van Brussel bevindt zich de site “De Passer”. Deze ligt deels in Sint-Jans-Molenbeek en deels in Anderlecht. De multiculturele buurt ondergaat een stevige verandering en nieuwe woonprojecten schieten als asperges uit de grond. Ook wij laten een ingreep plaatsvinden op een met voornamelijk loodsen en achterbouw gevulde en omringde site. Zo kan een boost gegeven worden op vlak van woonkwaliteit, cultuur en sociale samenleving zodat de buurt kan genieten van een heropwaardering.

CONCEPT

HISTORISCH

Bij het onderzoek naar de historiek van deze site waren er aspecten die wel in het oog vielen. In 1930 baande een gigantische groene zone zich een weg door de grijze loodsen. Deze topologie is nu echter helemaal verdwenen, wat ons ge誰nspireerd heeft

de

oorspronkelijke

kwaliteiten

te onderzoeken en vergelijken met de hedendaagse situatie. Onze conclusie is duidelijk: er moet zich opnieuw een waardevolle groene ruimte ontwikkelen in deze grote grijze bouwblok. Ons ontwerp beoogt het uitwerken van een centraal groen park te midden van deze massa.

1930

1953

1971

2004

2014

BOUWBLOK

Vaak is de stad opgebouwd uit typische bouwblokken waarbij kwalitatieve groene tuinen het centrum vormen. Helaas is dit vandaag vaak opgevuld met aanbouw.

Aangezien onze site meermaals groter is dan het gemiddelde bouwblok is het vereist om onze site op twee niveaus aan te pakken, namelijk op grote en op kleine schaal.

Eerst beschouwen we ons bouwblok als één geheel, waarbij ons centraal park de “binnentuin” moet voorstellen.

Als

conclusie stellen we dat de schaal te groot is en de ingreep hernomen moet worden.

Nu verkleinen we onze proportie en bekijken we de site als een opportuniteit om haar op te delen in kleinere eenheden.

Als resultaat bekomen we een grote zone die wordt aangekondigd via verschillende ontwikkelde vestibules. Op deze manier komen twee concepten samen tot één oplossing.

VOLUME

We benadrukken het park in zijn zuivere vorm door de gebouwen langs de zijden op te trekken. Hierdoor wordt een visuele grens gevormd en kunnen meer appartementen genieten van de aangename zichten. In de laatste stap wordt de ruimte extra gekaderd door

de

symbiose

van

doorlopende

structuurelementen,

aangebrachte

pergola’s,

galerijen

ingesprongen

niveauverschillen.

en

VESTIBULES

Vestibule

PUBLIEK - PRIVAAT

Publiek Semi - Publiek Semi - Privaat Privaat

CIRCULATIE

TOEKOMEN

16m 13m 10m 7m 4m

PLEIN INRICHTING

Een open ruimte van deze grootteorde

te liggen. De vestibules bieden interactie

kan niet helemaal onontworpen blijven.

met de omliggende straten. Zo vormt ook

Verschillende plaatsen moeten aanleiding

de sporthal een publieke connectie tussen

kunnen geven tot een gala aan activiteiten. Zo

het groene park en het speelplein.

wordt elke plek gedefiniĂŤerd door specifieke functies. Richting de Bergensesteenweg wordt het park steeds intiemer. Dichter aan de Heyvaertsstraat komt het publieke en commerciĂŤle aspect meer op de voorgrond

BINNEN CIRCULATIE

Kokers

worden

de

dit niet het geval is, wordt gebruik gemaakt

Doordat

van duplexen of zijn collectieve ruimtes

hierdoor slechts een gelimiteerd aantal

voorzien die de gewenste kwaliteiten

appartementen

bevatten net zoals bij doorzonwoningen.

wooneenheden

gebruikt te

bereiken.

bereikbaar

om

zijn

per

circulatiecel, wordt de menselijke schaal teruggebracht in het blok. Toch moet door de juiste positionering slechts een minimaal aantal kokers worden ingevoegd.

Met behulp van de verticale circulatie kunnen overal woningen gecreĂŤerd worden die langs twee kanten worden belicht. Waar

PLEIN INRICHTING

Conventioneel Duplex Cohousing Commercieel Buurtsportcentrum

Nachtzone

16m 13m 10m 7m 4m

REFERENTIE

16m 13m 10m 7m 4m

16m 13m 10m 7m 4m

PLANNEN

OVERZICHTSPLAN

VERDIEPING -1

GELIJKSVLOERS

VERDIEPING +1

VERDIEPING +2

VERDIEPING +3

VERDIEPING +4

VERDIEPING +5

DUURZAAMHEID

SIMULATIE

Voor

de

bepaling

duurzaamheidstabellen verschillende

van zijn

voorstellen

voor

de twee het

masterplan in rekening gebracht. Hierbij werd gekeken naar drie variaties: volgens de

standaardregelgeving

in

2010,

passiefbouw en met behulp van specifiek gekozen materialen.

Voorgaand

ontwerponderzoek

omvat

verschillende identieke eenheden verspreid over de open ruimte. De tabellen leren dat deze opstelling nauwelijks verschilt van de uiteindelijke indeling. Voornamelijk de materiaalkeuze

heeft

een

beduidende

invloed. Onder meer het gebruik van gerecycleerd beton als niet dragende binnenwanden en parket bij vloeren kunnen de impact duidelijk reduceren. Het totale K-peil voor het definitieve ontwerp verlaagt van 34 tot 22.

300 250

euro/m2 Total Floor Area

200 150

infrastructuur en open ruimten_CEN+ infrastructure en open ruimten_CEN

100 50

gebouwen_CEN+

0

180

landomvorming (regenwoud) landbezetting (urbaan)

160

landbezetting (bos)

200

140

ecotoxiciteit (zoet water)

euro/m2 Total Floor Area

100 80

ecotoxiciteit (terrestrisch)

60

ioniserende straling (mens) ademhalingseff. anorg. stoffen (PM) menselijke toxiciteit

40 20 0

uitputting niet-fossiel

W3_definitief_2010 W4_definitief_Passie f W5_definitief_MAT

verwarming_CEN EOL_CEN+ EOL_CEN transport EOL_CEN+ transport EOL_CEN afbraak_CEN+ afbraak_CEN vervanging element_CEN+ vervanging element_CEN vervanging subelement_CEN+

fotochemische oxidantvorming vermesting (mariene)

GLOBAAL

W1_voorontwerp_ST W2_voorontwerp_Pa ssief

euro/m2 Total Floor Area

ecotoxiciteit (mariene)

120

verwarming_CEN+

200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0

eenhe id

V/T

m² BVO m² BVO m² BVO m² BVO m² BVO

1,9 3 1,9 3 2,5 7 2,5 7 2,5 7

CE N €/m² BV O 93,4 0 74,3 1 92,5 7 73,4 0 62,9 9

DUURZAAMHEIDSASPE CTEN

WIJKCOMPONENTE N infrastruct uur en gebouw open en ruimten

IMPACTINDICATOR

LEVENCYCLUSFASE

klimaatsverandering

Klimaatsverande ring

TOTAAL

monetair

equivalenten

CEN

€/m² BVO

€/m² BVO

€/m² BVO

kg CO2 eq / m2 BVO

€/m² BVO

18,69

150,64

35,27

44,27

883,20

76,57

16,55

150,19

0,00

38,61

771,72

59,41

167,40

19,09

157,68

28,81

44,45

889,27

75,38

156,43

147,67

8,76

156,43

0,00

34,85

682,90

65,51

120,48

108,05

12,43

120,48

0,00

32,91

656,49

51,80

materialen

energie

TOTAAL

TOTAAL

TOTAAL

€/m² BVO

€/m² BVO

€/m² BVO

185,91

167,22

150,19

133,64

186,49

CEN +

TOTA AL

€/m² BVO 92,5 1 75,8 8 93,9 2 83,0 4 57,4 9

levenscyclus (materialen)

CEN +

TOTA AL

€/m² BVO 90,6 4 74,2 3 92,0 2 82,1 6 56,2 5

€/m² BVO 167,22 133,64 167,40 147,67 108,05

ASPECTEN

BEZONNING

Door massieve volumes weg te houden en

In het ontwerp is gestreefd naar een optimale zontoetreding. De bouwblokken aan

de

Passerstraat

zijn

U-vormig

opgesteld in de eerste plaats om de compactheid te verhogen, aan de andere kant ook zodat de zon gedurende het grootste deel van de dag kan binnenvallen.

Om dit te versterken is ook gekeken naar de hoogte van de gebouwen. Verlaagde stukken worden voorzien om licht en warmte optimaal te integreren in de site.

Door deze opstelling en de openheid van het plan kan de schaduw op de gevels beperkt blijven. Bovendien is het zo mogelijk om optimaal gebruik te maken van woningen die langs twee kanten belicht worden. Dit principe wordt bij het overgrote deel van de appartementen toegepast.

Het idee bestaat om regelmatig inpandige terrassen te plaatsen. Naast zonnewering draagt dit bij tot afscherming, privacy en globale continuïteit in de gevel.

conventionele

appartementen

van de reeds bebouwde randen van het wisselen elkaar af. bouwblok, wordt geen hypotheek gelegd Tot slot zijn de pergola’s rond het park op mogelijke toekomstplannen voor de aanpasbaar. De galerij kan met variërende omgeving. Toch biedt het ontwerp een functies en activiteiten worden ingedeeld. vast stramien zodat het beoogde beeld De veranderende structuur zorgt voor niet verloren gaat. De overige, momenteel mogelijkheid gefragmenteerde

kanten

tot

schakeringen

in

worden schaduw en beschutting.

aangevuld zodat, net zoals bij de overige bouwblokken, een aaneensluitend geheel

MOBILITEIT

ontstaat. Gelijkaardig aan de omgeving Om de rust en natuur zoveel mogelijk toe te komt centraal een groene ruimte die voor laten op de site is er voor gekozen om het openheid en vrijheid zorgt.

terrein vrij te houden van auto’s. Parking

Aan de andere kant wordt ook op de is voorzien onder de gebouwen aan de schaal van de site zelf gekeken naar Passerstraat. Dankzij de verscheidene aanpasbaarheid. Bij de commerciële trappen- en liftkokers kan van hieruit het ruimtes aan de Passerstraat is een vrije hele terrein eenvoudig bereikt worden. indeling mogelijk door een vrij en open Verspreid, aan elk gebouw, is plaats plan. Winkels kunnen op deze manier voorzien voor fietsenstallingen, in de variëren qua grootte, afhankelijk van de eerste plaats voor de bewoners van de noden van de bewoners. Bovendien kan site, in het geval van de sporthal voor alle bepaald worden of een wooneenheid bezoekers. gekoppeld wordt aan de ruimte of niet. De site ligt op een centrale plek in de buurt.

Ook voor de kantoren aan de U-vormige Om hier op in te spelen zijn toegangen gebouwen bestaat de mogelijkheid tot voorzien van en naar elke straat rondom

AANPASBAARHEID Op twee schalen wordt gepoogd om de polyvalentie in de site te bevorderen.

Enerzijds gebeurt dit op het niveau van de buurt door de plaatsing van de blokken.

verschil naargelang de omvang van de het bouwblok. Het project biedt een onderneming.

aangename doorsteek op verharde zones

De blokken aan de Passerstraat omvatten voor zwakke weggebruikers. verschillende woontypologieën. Duplexen, kangoeroewoningen, woon-werkruimtes

OPEN RUIMTE EN NATUURONTWIKKELING Een van de belangrijkste uitgangspunten voor dit ontwerp is het integreren van groene ruimte op verschillende schalen en niveaus. Deze variëren daarbij op vlak van privacy, functie en materialiteit.

Het voornaamste deel bestaat uit een groot park, gekenmerkt door een lichte glooiing en met zowel hoge als lage vegetatie.

Naast

dit

rurale

centrum

van

de

gemeenschap van de site worden tegen de drukste straten (de Heyvaertsstraat en de Bergense steenweg) twee pleinen aangelegd waarvan één verhard. Deze dienen als bufferende zones waar diverse activiteiten plaatsvinden. De verbinding met het middelste plein gaat nergens verloren onder meer door opengewerkte verdiepingen onder gebouwen.

Vervolgens zijn meer private tuinen gelegen binnen de U-vormen. Op nog kleiner schaal zijn collectieve dakterrassen aanwezig voor beperkte gemeenschappen binnen het project.

Uiteindelijk wordt aan de appartementen meestal een ruim terras gekoppeld zodat de variatie in buitenruimte maximaal ingezet wordt.

GROENDAKEN Daar waar het aantal verdiepingen beperkt blijft tot vier, worden groendaken voorzien.

Deze bieden naast een aangename buitenomgeving ook verschillende andere voordelen. De isolerende kwaliteiten, de vermindering van aantasting op daken door UV-stralen en een beter waterbeheer zijn slechts enkele van de bijkomstige pluspunten.

FIETSROUTES & GROENE RUIMTE

ENERGIE Om de collectieve energievoorzieningen te optimaliseren, wordt gebruik gemaakt van een warmtepomp die centraal op de site wordt geplaatst. Er is gekozen voor een verticaal, gesloten systeem waarbij koude uit de gebouwen in de grond wordt afgevoerd terwijl warmte door het water opgenomen en naar boven gepompt kan worden. Later kan de warmte in de blokken worden opgeslagen.

Gezien de geschikte ondergrond en het relatief hoog gehalte aan grondwater kan de te boren diepte beperkt blijven. De grootte van de site kan de kostprijs bovendien verantwoorden. Op hooggelegen platte daken worden zonnepanelen voorzien.

Ook op de pergola’s rond het centrale park kunnen deze geplaatst worden, waardoor ze als luifel kunnen dienen.

AKOESTIEK Het opzet van het park bestaat in het brengen van rust en ontspanning. Hiervoor worden aan de drukke straten pleinen aangelegd die als vestibule bestempeld worden. Bovendien zorgt de galerij voor een extra buffer die het geluid beperkt, net als bij de appartementen geschikt rond het groen.

WATER Regenwater

wordt

opgevangen

en

gecollecteerd in ieder gebouw waarna het afgevoerd kan worden naar de wadi, uitgegraven op de plaats van het vroegere Zinneke. Water kan hier in de bodem infiltreren. Daarnaast kan regenwater op de daken gebruikt worden voor het bevochtigen en onderhouden van groene daken.

KU Leuven | faculteit ingenieurswetenschappen | departement Architectuur Academiejaar 2014-2015 Tom Vermeylen & Goedele Desmet 3BIRA Groep 6 Lukas De Backer Rembert De Greef Thomas Delputte Robin Stevens Architectuurontwerpen 3A