OP DE KLEI VAN NIEUWAAL Beeldessay over de verschillen tussen ruimtelijke kwaliteit en verrommeling
OP DE KLEI VAN NIEUWAAL Beeldessay over de verschillen tussen ruimtelijke kwaliteit en verrommeling
Doe maar gewoon Doe mij maar een gewone koe in een gewone uiterwaard aan het gewone water van de Waal. Doe mij het licht van vroeger maar, een boer die als een wilg geworteld is, en als het even kan o Heer, die fietser nog een keer, die ene fietser op zijn Fongers op de dijk.
Koos van Zomeren
De deur staat altijd open Dit beeldessay vertelt het verhaal van het dorpje Nieuwaal. Het essay is tot stand gekomen in samenwerking met tien bewoners van het dorp. In een interview hebben wij hen gevraagd naar de ruimtelijke kwaliteit van hun woonomgeving. Hierin hebben zij de, in hun ogen, meest aangename en minst aangename plekken in het dorp aangewezen en er een uitspraak over gedaan. De resultaten hiervan zijn in dit essay terug te vinden. Voorafgaand aan deze portrettenreeks worden er in 10 beelden de meest kenmerkende landschapstypes van het gebied weergegeven. Door middel van dit beeldessay komen we er achter waar de ruimtelijke kwaliteit van Nieuwaal nu ligt. Het doel met dit beeldessay is een discussie op gang brengen over de ruimtelijke kwaliteit binnen het dorp Nieuwaal. Nieuwaal is een dorpje gelegen in de Bommelerwaard. Het gebied heeft een zwaar verleden met veel armoede. De rivier de Waal is drager van bijzondere plekken en verhalen. Zij heeft haar tekening en in het landschap achter gelaten. In 1995 werd het dorp voor het laatst geëvacueerd voor het hoog water. Na de tweede wereldoorlog is het gebied meer gaan leven. De aanleg van de van Heemstraweg in 1959 en de ruilverkaveling in 1973 hebben geleid tot economische vooruitgang en verbetering. Het gebied is hierdoor getransformeerd tot zijn huidige vorm. De mensen zijn nuchtere harde werkers. Het is een saamhorige gemeenschap. “Ons kent ons”. De deur staat er altijd open.
Rivieren landschap
Uiterwaarden landschap
Dijken landschap
Historisch landschap
Religieus landschap
Agrarisch landschap
Kassen landschap
Transport landschap
Portretten Landschap
Ecologisch landschap
Portretten van Nieuwaal
“Er is veel medeleven in het dorp. Mensen helpen elkaar, gelovig of niet.”
Heidi van Hemert Tuinder in snijbloemen, Helpt als coördinator op de basisschool Zit in de activiteitencommissie van Nieuwaal
“De Lieskampen of het Brakelsebos...., Daar ga ik lekker rustig wandelen voor mijn conditie of met de hond�
“Jacob Ekelmanstraat...., Het nodigt niet uit en is wel het visitekaartje van het dorp�
“Het is een rustig, saamhorig dorp met een eigen karakter, een beetje eigenzinnig.�
Gerwout van den Heuvel Purser bij Transavia Woonachtig bij zijn ouders op de boerderij.
“Als ik de dijk op kom bij de kerk...., Mooi die duwboten en bedrijvigheid langs ons kleine dorpje�
“Jacob Ekelmanstraat...., Die scheve meidoorns zijn een doorn in mijn oog en ze zien er karig uit”
“Sociale controle in het dorp is erg groot, iedereen leeft met elkaar mee. Ons kent ons.”
Trudy van Hemert Taxichauffeur regiotaxi Daarvoor 7 jaar in het Trefpunt
“De putten in de uiterwaarden...., Is toch super al die planten en natuur die er groeit�
“Het paadje langs het kerkhof...., Je kunt er niet eens fatsoenlijk lopen en de kinderen fietsen er ook langsheen ”
“Erg kenmerkend voor het gebied is de saamhorigheid, een hechte gemeenschap, iedereen helpt elkaar.�
Johan Haverhals Hovenier Tuinder
“Hier waar ik nu aan het werk ben...., Het is hier rustig en ik heb van niemand last en ‘s morgens zie ik vaak allerlei wild”
“Het Kerkhof...., Dat is echt achterstallig onderhoud sinds Flora Nova het onderhoud doet”
“Een rustig en landelijk dorp met een goede band tussen de inwoners. Gelovigen en ongelovigen vinden elkaar gemakkelijk en organiseren samen veel activiteiten.�
Piet van Krieken Bedrijfsleider VION in Boxtel De voedsel en warenautoriteit
“De straat naar achter...., De rust die je er vindt tussen licht en donker�
“De oude diepvries aan de kerkstraat...., Hij staat inmiddels al weer 20 jaar leeg, het wordt nu wel weer tijd voor iets anders”
“In het dorp is veel te doen, straks is er de feestweek en de zeskamp.�
Joline en Julia Leerlingen op de basisschool De Regenboog
“In de uiterwaarden...., Lekker zwemmen en wandelen in de uiterwaarden, en op zoek naar vlinders�
“Ons speeltuintje...., Er is heel veel stuk en met verf bespoten, de netten worden in brand gestoken door de oudere jongens�
“Rust..... Als ik naar de randstad ga dan word ik gek van al dat gezoef rondom me, het is dan fijn om thuis te komen en van de rust te kunnen genieten.”
P.C. Kerkhof Bouwkundig architect, Kerkbestuur Nieuwaal Leraar Hogeschool Den Bosch
“In de uiterwaarden...., Daar ga ik lekker dwalen met de kinderen over modderpaadjes en je ziet geen sterveling�
“De Jacob Ekelmanstraat...., Ik vind het een rommelig beeld, het zit in de kleine dingen, bijvoorbeeld andere bomen of bloembakken�
“De dijkverzwaring is een grote verandering geweest, dit gaf ons de zekerheid van wonen want we zijn wel 3 keer geëvacueerd.”
Daan van der Linden IJsvereniging Nieuwaal
“De dijk...., Ik ga vaak fietsen alleen is het jammer dat we geen plek hebben waar we dichtbij de Waal kunnen zitten”
“De Jacob Ekelmanstraat...., De entree van het dorp wil ik graag beter verzorgd zien met een oplossing voor het vrachtverkeer�
“Er is wel altijd spanning tussen bewoners en milieu. Bewoners willen graag dat de kassen zo ver mogelijk van het dorp afstaan. Milieuorganisaties willen juist de kassen zo dicht mogelijk bij de dorpen hebben.�
Kees van wijk Rozen Tuinder
“Hier achter mijn kassen...., Ik ga elke morgen even naar achter, en kijk dan naar het dorp met de huizen en bomen met links de kassen�
“De Jacob Ekelmanstraat...., De huisjes in het begin van de straat hebben geen tuin en ook geen beleving. Je kijkt dwars door het huis�
“Nieuwaal is een gezellig dorp met een grote diversiteit aan inwoners. Zolang je rekening houdt met je dorpsgenoten, kun je je eigen gang gaan hier.�
Hans van der Hoek Bouwkundig Architect
“Het overzicht bij de kerk...., Het is een karakteristiek punt in het gebied, hier begint het dorp�
“De garages...., Er is gebrek aan onderhoud, het zijn bijna monumenten... haha. Ze storen me eerder dan de kassen�
Denkend aan Nieuwaal... Zie ik een landschap van contrasten voor mij, contrasten tussen: gelovigen en ongelovigen, tussen wonen en werken, tussen landbouw en tuinbouw, tussen kom en uiterwaard en tussen natuur en recreatie. Opvallend is het contrast tussen landelijke rust en economische bedrijvigheid. De 24 uurs economie van de tuinbouwsector botst met het idyllische beeld van ruimte en groen dat veel stedelingen van het platteland hebben. Deze landschappelijke contrasten zorgen voor knelpunten en onderling verschil in mening over ruimtelijke kwaliteit. De meeste knelpunten hebben te maken met verschil in gebruik, beleving en toekomstbeeld of met leeftijd en geloof. Wat opvalt is dat het veelal om kleine dingen gaat, en er op kleine schaal naar verrommeling gekeken wordt. Het gaat om plekken zoals het paadje langs het kerkhof of de bloembakken in de Jacob Ekelmansstraat. Kleinschalige verrommeling zien wij als niet opgeruimd en verloederd, het gaat gepaard met persoonlijke meningen en wordt voornamelijk individueel ervaren. Voor de een zijn de silo’s en landbouwvoertuigen op een boerenerf een vorm van landschapsverrommeling en een doorn in het oog en voor de ander geeft het een nostalgisch gevoel en vertelt het een verhaal over de economische vooruitgang en geschiedenis van het gebied. Als we naar grootschalige verrommeling kijken dan gaat het om het verdwijnen van landschapskarakteristieken en structuren. Deze definitie is al meer op feiten berust en maar gaat nog steeds
gepaard met een mening. Grootschalige verrommeling wordt voornamelijk gesignaleerd door specialisten en wordt vaak ervaren door de burger. Met dit essay willen wij de vraag opwekken of we, bij wijze van spreken, een glazen koepel over Nieuwaal kunnen zetten. Moeten we alles willen koesteren wat er zich in bevindt of moet het landschap ruimte bieden aan ontwikkeling en verandering? Wij als jonge landschapsarchitecten pleiten voor het laatste, want ontwikkeling is vooruitgang en zorgt voor stroming en leven in het gebied. Wel zou het op een verantwoorde manier moeten gebeuren. Met behoud van de ruimtelijke kwaliteiten en versterking van de identiteit van het gebied. Het lijkt of het landschap rond Nieuwaal in slaap gedommeld is. Er heerst een sociale en politieke rust. Initiatieven worden spaarzaam genomen zowel door overheden als door bewoners. Voor ons bevinden zich in het gebied veel mogelijkheden en zien het als een kansrijk landschap wat nu klaar ligt om wakker geschud te worden.
Rust..... Het is een meelevend landelijk dorp met veel rust, zolang je rekening houdt met je dorpsgenoten, kun je je eigen gang gaan!
Colofon Fotografie, tekst en grafisch ontwerp Roeland Meek Opdrachtgever Provincie Gelderland Dit boek kwam tot stand in het kader van de minor Landschap en Verstedelijking aan Hogeschool van Hall Larenstein. In de maanden september en oktober 2010 fotografeerde ik met zekere regelmaat in het dorp Nieuwaal. De gastvrijheid en openheid die ik in de dorpen ontmoette, hebben een grote bijdrage aan dit beeldessay geleverd. Met dank aan alle bewoners van Nieuwaal, verder dank aan. Andrea Hulsebosch, Renze van Och, Stephan Greven, Tim Kort, Jon Westra, Maudi Veens, Loek van Haaster, Rick Lensink en Joris van Velthoven. Hun kennis en onderzoek naar de streek was een welkome aanvulling op alle ervaringen. Referenties: Positions, (2008) Theo Baart, Kleiland, (2006) Lotte Sprengers, Š 2010 Mindscapeworks, Velp